Gipuzkoako Erlezain Elkartearen 2003ko urtekaria

47. zk a.

EDITORIALA

Kaixo bazkideok! Jadanik konturatuko zinatenez 2004. urteari aldaketabatzuekin eta indarberriturik ekin diogu. Eskuartean duzuen hau itxu-ra-aldaketa baino gehiago duzue, lehenago Erlazantza aldizkaria zena,

egun, Erlezaintza urtekarian bihurtu baitugu. Bertan, urte osoan zeharErlezainen Elkarteak aurrera emandako jarduerak eta egitasmoak modujarraituagoan azaltzeko asmoz, aldizkarietan zatikaturik egon beharrean, for-matu handiagoko dokumentu berean biltzea erabaki da. Honela, urteanzehar buruturiko jardueren memoria laburbildua eta datorren urtera begiraaurreikusten diren ekimenen berri eman nahi da. Era berean, aldizkariarenformatua hobetzen eta edukia modu atsegin eta irakurterrazean ematen saia-tu gara.

Baina hori ez da dena, GEEren esfortzua areago doa. Izan ere, elkartea tek-nologia berrietara egokitzen ari baikara, eta esan daiteke, laster batean, GEEkbere Web orrialdea izango duela, mundura eta kideei zabaldua. Honela,Erlezain Elkartearen eta erlearen inguruko hainbat kontu plazaratuko duguInternet-en bitartez, era berean, elkartekideei hainbat zerbitzu eskaintzeaaurreikusten delarik.

Guzti honen helburua, ahalik eta informazio zuzenena eta zabalena ema-tea izango da. Beraz, GEEek hiru bide erabiliko ditu zuekin harremanetanegoteko; aipaturiko Urtekaria, Web Orrialdea eta puntualki, ohikoa dugunInformazio Orria. Gaurko honekin, hein batean, Erlezaintzaren eta Elkartearen inguruan duzunjakinmin eta egarria asetzea espero dugu, Elkartean edo urteko BatzarOrokorrean, zuzenago zuen zalantzak argitzen saiatuko garelarik. Aldi bere-an, jaso ezazue gai honen inguruan ekarpenak egiteko gure gonbitea, balia-garri izango baitira hasitako bide honetan aurrerapausoak emateko.

Ezin dugu editorial hau bukatu Jose Mari Satrustegi etnologo eta euskal-tzainari gorazarre egin gabe. Zegaman genuen berarekin zita egina, baina,zoritxarrez, heriotza aurreratu zitzaigun. Mila esker, Jose Mari, euskal kultu-raren alde egin duzun lan handiagatik eta eskaini dizkiguzun hizketaldigoxoengatik. Agur sentikor bat, betirarte.

Besterik gabe, eskuartean duzuen urtekaria gustuko izango duzuelakoaneta urte oparo bat desiratuz, agur bero bat.

ZUZENDARITZA

Bulego-orduak:Ostegunetan:- Goizez: 9:00etatik -

13:30etara- Arratsaldez:15:00etatik -

20:00etara

Konposaketa:Mikel SarasolaEPRINT

Inprimaketa:Iparragirre inprimategia

(Urretxu)

Kolaboratzaileak:Miren Lizasoain eta EgoitzGalartza (Erleen osasuna,Zaharrak berri) Ainhoa Tolosa(Zaharrak berri) Irati deMiguel (Analisi genetikoenemaitzak), Mikel Sarasola(Bertako erlea, zaharrak berri,elkarrizketa).

Argazkiak:Mikel Sarasola, Julian Urkiola, Lierni Aranburu.

Gipuzkoako ErlezainenElkarteko Zuzendaritza:- Lehendakaria: Joxe Leunda- Lehendakariordea: Julian

Urkiola- Idazkaria: Jaione Karrera- Diruzaina: Jon Barriola- Bokalak: Patxi Imaz,

Manex Aranburu, Joxe Mari Larreta, David Elizburu, Andres Aitzbitarte.

L.G.: SS-102/87ISSN: 0213-8751

Posta-kutxa, 15520150 BILLABONA (Gipuzkoa)Fraisoro, Laborategiak (Plaza)20150 ZIZURKIL (Gipuzkoa)T eta Fax-a: 943 69 16 84

E-mail: g.e.e.@euskalnet.netWeb gunea:

erleakgipuzkoa.org

Aurkibidea� Editoriala

� Zaharrak berri

- 2003ko ezti-ekoizpena …………….

- Erlezaintza-ikastaroak………………

- Elkarteak bere Web gunea izango du

- Erlearen mundua panel didaktikoetan……………………

- II. Erlezain Eguna Zegaman………..

- V. Erle Eguna Usurbilen…………….

- Ezti-lehiaketak………………………

- Ezti-analisiak …………………………

- Gipuzkoako erlezaintza-errolda……

- Materialaren salmenta……………….

- Elkartearen oharrak…………………

� Osasuna

- Barroaren kontrako kanpaina 2003 urtean…………………………….

- Umetokiko argizari-laukien berritzea

- Aethina tumida, el pequeño escarabajo de la colmena ……………………

-La loque ………………………………..

� Elkarrizketa Axintxio Karrerarekin

� Bertako erlea

- Estudio ecoetológico de las poblaciones de abeja negra local de Arantzazu y Goizueta………………….

- Bertako erlearen analisi genetikoen emaitzak ………………….

-Conservación, expansión y mejora genética de la abeja negra local……..

� Apiterapia ………………….……………

4

5

8

8

10

12

13

14

16

17

17

18

20

23

24

26

29

32

34

39

4

zaharrak berri

2003ko EZTI-EKOIZPENALa producción de miel del 2003 no ha sido abundante, aunque la primavera

prometía mucho, la sequía de verano la ha mermado.

2003 kanpaina ez da oparoa izan ezti-produkzioari dago-kionean, hala ere, 2002ko urte kaxkarra baino hobea izanda. Negu hotz baten ondoren, udaberria oso polita izan

dugu, honela, akazia eta frutarbolen loraldi oparoaren ondorioz,gure erleek ezti asko egin dute udaberrian eta indartsu zeudenudarari begira. Baina zoritxarrez lehorte izugarria izan dugu uda-ran, aspaldian izan dugun larriena, belardi eta sastrakadiak,mendialdekoak bereziki, ihartu egin dira, lehenago berdea zenpaisaia erabat horituz. Ondorioz, aurten apenas izan dugu txilaredo ainar eztirik.

Gipuzkoako eztitegiek, urteko ezti-ekoizpenari dagokioneanhurrengo datuak eman dizkigute:

GIEZ-BERRI eztitegia (Getaria)

- EZTIKO Eusko-Label Elkarteko bazkideen eztia: ...............………………………………………………………………….…........ 31.925 kg

- **Beste Eusko-Label Elkartekoena:…………………………………………………………………………................. 2.436 kg

- ***Ontziraketa-zerbitzua emanez, Eusko-Labelik gabeko eztia:.………………………………………………………………………………......... 4.460 kgGuztira:..............………………....……………………….................... 37.956 kg

GOROSTITXO eztiola elkartea (Usurbil)- Eusko-Label eztia :

.........................………………………....………………………………………..... 3.400 kg- Ontziraketa-zerbitzua, Eusko-Labelik gabeko eztia:

........…………………………………………………………………….................... 1.400 kgGuztira 29 lote izan dira: ..........……….......................... 4.800 kg

BIDASOAKO ERLAZAINAK (Estebenea-Irun)Ontziraturiko eztia guztira:

.......................................................……………………………………........... 9.863 kg

IARTZAGAIN eztiola (Altzo)Eusko-Label eztia guztira:..........................………………………………………....................................... 9.000 kg

5

zaharrak berri

Aurten ere, MENDIKOIekin elkarlanean erlezain-tzan trebatzeko ikastaroak egin dira FraisoroNekazari Eskolan. Ikastaro hauek, erlezainen

artean dagoen maila desberdinak kontutan izanik, bimaila nagusitan antolatu dira. Bata, oinarrizko erle-zaintzari dagokiona eta hasiberriei zuzendua gehienbat,eta bestea, teknikoagoa, erlezain adituagoentzat.

Oinarrizko erlezaintzako ikastaroa, bi zatitan burutuda, udaberrian eta udazkenean, eta 25 erlezainek hartudute parte.

Erreginen hazkuntzako ikastaroan berriz, 13 erle-zain izan dira partehartzaileak.

ERLEZAINTZA - IKASTAROAKDurante el 2003, en colaboración con Mendikoi,

se han llevado a cabo cursos de apicultura básica y cría de reinas en Fraisoro.También se han organizado dos cursos para la obtención del carnet

de manipulador de alimentos. A continuación, os ofrecemos el programa de cursos de apicultura previstos para el 2004.

Azken urteetan ohikoa den bezala, interes handiaagertu dute erlezainek, gauza berriak ikasteko gogobizia erakutsiz.

Era berean, irailak 12 eta 13an, elikagaiak manipu-latzeko-txartela eskuratzeko bi ikastaro egin diraFraisoron. Ikastaro bakoitzean 20 erlezainek hartu duteparte. Gogoan izan behar dugu, manipulatzaile-txartelaizatea ezinbestekoa dela eztitegietan eztia erauztekolanetan aritzeko.

Aurtengoari begira aurreikusten den ikastaroen pro-grama hurrengoa da:

6

zaharrak berri

1.1.- UDABERRIKOA Primavera ( 29 ordu)

- Martxoak 19. Ostirala: 18:00-20:30. Teoria. Erlearen biologia. Erle-motak eta koloniaren

antolamendu-funtzionamendua.Biología de la abeja. Tipos de abeja y organización-

funcionamiento de la colonia.

- Martxoak 26. Ostirala: 18:00-20:30.Teoria. Erlategiaren kokapena eta maneiua urtean

zehar. Orientazioa, ezti-flora,... Emplazamiento del colmenar, manejo durante el año,

orientación, flora mielífera.

- Martxoak 27. Larunbata: 9:00-14:30 Praktikak. Udaberriko ikuspen tekniko-sanitarioa.

Argizari-laukien berritzea. Inspección tecnico-sanitaria de primavera. Renovación

de los cuadros de cera.

- Apirilak 2. Ostirala: 18:00-20:30. Teoria. Erlearen patologia. Erle-gaixotasunen pre-

bentzioa, sintomatologia eta tratamenduak. Patologíade la abeja. Prevención, sintomatología y tratamiento delas distintas enfermedades.

- Apirilak 3. Larunbata: 9:00-14:00 Praktikak. Erreginaren bilaketa, balorazioa eta mar-

kaketa. Altzen aurrikuspena. Búsqueda de la reina, suvaloración y marcaje. Previsión de alzas.

- Apirilak 10. Larunbata: 9:00-14:00. Praktikak. Erle-kolonien ugalketa. Nukleoen osaketa.

Reproducción de colmenas. Formación de núcleos.

2004 URTERAKO ERLEZAINTZA-IKASTAROEN PROGRAMA

1.2.- UDAZKENEKOA Otoño (18 ordu)

- Irailak 10. Ostirala: 18:00-20:30. Teoria. Eztiaren kalitatean eragiten duten faktoreak:

erlategian bilketa, erauzketa, ezti-motak, kristalizazioa,gordetzea,...

Factores que inciden en la calidad de la miel: cata demiel, extracción, tipos de miel, cristalización, almacena-miento,..

- Irailak 11. Larunbata: 9:00-13:00 / 14:30-18:30. Praktikak. Goizean: erlategian ezti-bilketa. Cata de

miel en el colmenar. Arratsaldean: eztitegian eztiarenerauzketa. Extracción de miel en la planta.

- Irailak 17. Ostirala: 18:00-20:30. Teoria. Erleen prestaketa negura begira: erlauntzen

ebaluaketa, erleen elikadura, azken loraldiak, barroarenkontrako tratamenduak,... Preparación de colmenas parala invernada: valoración de colmenas, alimentación de lasabejas, últimas floraciones, tratamientos contra lavarroa,...

- Irailak 18. Larunbata: 9:00-14:00. Praktikak. Udazkeneko ikuspen tekniko-sanitarioa,

erlauntzen balorazioa negura begira, elikadura,...Inspección tecnico-sanitaria de otoño, valoración de lascolmenas para la invernada, alimentación,...

- Teoria: Fraisoro Nekazari Eskolan. Aurten, berrikuntzagisa, azalpen teorikoak laguntzeko argazki digitalak era-biliko dira (Power Point-en bidez). Este año, como nove-dad, las explicaciones teóricas irán acompañadas de laproyección de fotos digitales (Power Point).

- Praktikak: Fraisoroko erlategian

1.- OINARRIZKO ERLEZAINTZA Iniciación a la apicultura

7

zaharrak berri

- Maiatzak 14. Ostirala: 18:00-20:30. Teoria. Erreginaren biologia, aukeraketa genetikoa,

Erregin-hazkuntzako teknika desberdinak (Bentley, piking-a...). Biología de la reina, selección genética, diferentes técnicaspara la cría de reinas (Bentley, piking,..).

- Maiatzak 15. Larunbata: 9:00-14:00. Praktikak. Bentley eta Piking teknikak. Técnicas de

Bentley y Piking.

- Ekainak 16. Igandea: 18:00-19:00. Erregin-kabiak akabadorara pasa.

- Maiatzak 21. Ostirala: 18:00-20:30. Teoria. Erreginen ernalketa: ernalketa-nukleoen

prestaketa eta kokapena. Fecundación de reinas: prepa-ración de los núcleos de fecundación y su ubicación.

- Maiatzak 22. Larunbata: 9:00-14:00. Praktikak. Erregin-kabien kontaketa eta nukleoak

osatzeko laukien prestaketa. Cuenteo de celdas reales,preparación de cuadros para completar los núcleos.

- Maiatzak 25. Asteartea: 17:00-21:00. Praktikak. Nukleoak osatu, ernalketa-gunera era-

man, piking-eko erregin-kabiak sartu. Formación denúcleos, traslado al colmenar de fecundación, introduc-ción de celdas reales del Piking.

Iraila-urria bitartean. Egutegia zehaztekeoraindik. Septiembre-otoño.

Gaiak:- Euskal Herriko klima eta landaretza.

- Euskal Herriko ezti-floraren ezagupena etaidentifikazioa, bakoitzaren loraldi-garaiak eta erleen garapenarekin duten erlazioa.

- Floraren polen eta nektar-emaria. Baldintza klimatikoen eragina.

- Lore-jatorriaren araberako eztiaren ezauga-rriak.

- Polen pilotatxo nagusien identifikazioa.

- Floraren araberako, erlategien kokapena, trashu-mantzia posibleak,...

- Lorebakar eztia ekoizteko aukerak Euskal Herrian.

2.- ERREGIN-HAZKUNTZAKO IKASTAROA Curso de Cría de Reinas (42 ordu)

- Maiatzak 26. Asteazkena: 17:00-21:00. Praktikak. Nukleoak osatu, ernalketa-gunera era-

man, Bentley-eko erregin-kabiak sartu. Formación denúcleos, traslado al colmenar de fecundación, introduc-ción de celdas reales del Bentley.

- Maiatzak 28. Ostirala: 18:00 -20:00.(Teoria. Ingurugiro moduloa. Módulo de medio ambiente)

- Maiatzak 31. Astelehena: 17:00-21:00. Praktikak. Erreginen jaiotze-kontrola. Ordezkape-

nak. Control de nacimientos de reinas. Sustituciones.

- Ekainak 2. Asteazkena: 17:00-21:00. Ordezkapenak egiteko piking-a. Piking para las sustituciones.

- Ekainak 3. Osteguna: 19:00-20:00. Erregin-kabiak akabadorara pasa.

- Ekainak 12. Larunbata: 10:00-13:30.Praktikak. Ernalketen kontrola. Ordezkapenak.

Control de fecundaciones. Sustituciones.

- Ekainak 26. Larunbata: 10:00-13:30. Praktikak. Erreginen balorazioa. Valoración de reinas.

3.- EUSKAL HERRIKO EZTI-FLORA Flora apícola de Euskal Herria(20 bat ordu)

Dudak eta konfirmazioak:

Gipuzkoako Erlezainen Elkartean (Ostegunetan): 943 69 16 84

8

zaharrak berri

ELKARTEAK BERE WEB GUNEA IZANGO DU

La asociación, va ha tener pronto su propia página Web en internet.Dispondremos de información completa y actualizada de las actividades de laasociación y daremos a conocer a través de la red el mundo de la apicultura.

Teknologia berrietara egokitu asmoz, Elkartea Weborrialde bat sortzen ari da, azken orduko aldake-tarik ez bada, erleakgipuzkoa.org izango da bere

helbidea. Honela, bazkideei elkartearen inguruko infor-mazio zuzena eta berehalakoa eskainiko zaie, eta eraberean, elkarteko jarduerak eta erlearen mundua eza-gutaraztera emango ditugu internet-eko sarean zehar.

Elkartearen Web orrialdean landuko diren edukiakhurrengoak izango dira, besteak beste: elkarteari buruz-ko informazioa, berriak, urteko jarduerak (erlezaintza-

ERLEAREN MUNDUA PANEL DIDAKTIKOETAN

ikastaroak, jardunaldi teknikoak, ezti-lehiaketak...),erleen osasuna, Gipuzkoako eztitegiak, materialeskaintza, iragarkiak, galdera-erantzunak, foroak, erle-zaintzako dokumentuak, apiterapia, erlearen munduapanel didaktikoetan, bertako erlea, bibliografia eta lotu-ra interesgarriak.

Interneten ibiltzeko ohitura duzuenek, ziur gaude,etekin handia aterako diozutela Web gune honi, eta bes-teontzat berriz, internet-en nabigatzen hasteko aitzakiapolita izan daiteke.

Elkartearen ustetan, oso garrantzizkoa da egungo erlezaintzaren gara-penerako erlearen mundu bitxia, bere produktu osasungarriak etaingurumenari egiten dion onura gizarteari ezagutzera ematea. Ildo

honi jarraituz, 2002 urtean, erlezainen elkarteak erlezaintzaren munduamodu erakargarri eta ulerterrazean ezagutzera ematen duten panel didak-tiko batzuk egin zituen. Besteak bete, hurrengo gaiak lantzen dira panelhauetan: erlearen inguruko ohitura eta sinismenak Euskal Herrian, EuskalHerriko erlauntza motak, erleen bizimodua erlauntzan, erlezaintza-pro-duktuak, erleek eztia nola egiten duten, eztiaren erauzketa eta bertakoerlea.

Consideramos que es beneficioso parala apicultura actual el dar a conocer a la sociedadel curioso mundo de la abeja, los beneficios que

aporta al medio natural y sus productos.La asociación de Apicultores ha creado una seriede paneles didácticos que han sido expuesto enferias y casas de cultura de diversos municipios.

9

zaharrak berri

2003an, aipaturiko bilduma hau osatzeko asmoz panel gehiago egin dira.Azkeneko hauetan, erleak, ingurune naturalen kontserbazio eta garapenera-ko duen garrantzia lantzen da.

Honela, panel hauek erlezaintzako tresneriaz lagundurik eta erleak bizi-bizi-rik erakusten dituen kristalezko kaxaren bidez, hainbat herritara eraman denerakusketa mugikor bat antolatu da. Erakusketa hau, ezti-lehiaketei loturiko azo-ketan, kultur etxeetan, erlezain egunean eta erle egunean izan da ikusgai.

El día 6 de abril, por segundo año consecutivo,se celebró con la colaboración

del Ayuntamiento de Zegama el"Erlezain eguna" o "Día del Apicultor".

Se llevó a cabo el V concursode miel de Gipuzkoa en lacategoría de milflores y

monofloral. Durante toda la semana hubo en Zegama actividades relacionadas

con la apicultura y las abejas.

10

zaharrak berri

2003ko apirilaren 6an, bigarren urtez, Zegamanelkartu ginen Erlezain Eguna ospatzeko.

Goizean zehar, besteak beste, hurrengo ekitaldiakizan genituen:

- Gipuzkoako V. Ezti-lehiaketa Nagusia (milalorean eta lorebakarrean).

- Durrunba, erlakume bilketa.

- Urteko erlezainari, Joxe Albizu zegamarrari omenaldia.

- Argazki-lehiaketa.

- Bazkari herrikoia

- Postuak: artisautza, talogileak, erlezaintza-produktuak, erlezaintzako tresneria, G.E.E.ren informazio gunea.

- Erakusketa mugikorra panel didaktikoekin, Erlezaintza eta ingurumena lemapean.

- Argizaria lantzen erakusketa praktikoa.

- Erleak ere zuzenean ikusgai izan ziren kristalezko kaxa berezietan.

II.ERLEZAIN

EGUNAZEGAMAN

Goiza giro ederrean pasa ondoren, sari-banaketenordua iritsi zen. Hauek izan dira aurtengo lehiaketak etairabazleak:

� Gozogintza: 15 postre aurkeztu ziren lehiaketara.

- Luis Irizar Eskolako Leire Bonailentzat izan zen lehen saria.

- Zarauzko Ayala Eskolako Fernando Piñeiro eta Maiko Calderonek eskuratu zuten bigarren saria.

Aipatu beharra dago Joxe Mari Gorrotxategi, Josune Bereziartua eta Rikar Otegi izan zirela epaimahaiean.

� Argazkigintza: 80 argazki aurkeztu ziren.

- Julen Sainz Dallo-k irabazi zuen 300 euroko saria.

11

zaharrak berri

� Gipuzkoako Ezti-lehiaketa Nagusia: eskualdeka egindako ezti-lehiaketen bidez 24 ezti zeuden sailkaturik.

- Lehenengo saria: Haritz Aitzbitarte.- Bigarren saria: Jose Luis Azpeitia.- Hirugarren saria: Iñaki Zubia.

- Lorebakarren sailean, Agueda Zeberiok irabazi zuen txilar eztiarekin.

Epaimahaiean Antonio Pajuelo, Isabel Telleria, Andone Estonba eta Irati de Miguel izan genituen.

Aipatzekoa da baita ere, Erlezain Egunaren progra-maketaren barruan astean zehar erlearen ingurukoekitaldi kulturalak izan zirela Zegaman:

- Martxoak 31, astelehenean, erlezaintzari buruzkohitzaldia eta bideo-emanaldia G.E.E.ren eskutik.

- Apirilak 3, ostegunean, erlezaintza euskaldunon bizitzan, sinismenean, ohituretan eta mitologianhitzaldia, Xabier Kintanaren eskutik (Hitzaldi hau Jose Mari Satrustegi-k ematea programaturik zegoen arren, zoritxarrez, heriotzak ez du barkatzen. Jose Mari Satrustegi etnologo eta euskaltzaindiko kidezena joan egin zitzaigun. Nola eskertu euskal kultura-ren alde eginiko lan guztia? Agur Joxe Mari!)

- Apirilak 5, larunbatean, erlezaintzako jardunaldi teknikoa erlezaintzari buruzko ikastaroa Antonio Gomez Pajueloren eskutik. Landuriko gaiak: erleen elikadura eta eztiaren kontserbazioa. Ezti-dastaketapraktikoa.

Erliak ere udan kanpotik

Etxera eramaten du,

Ark e badaki bere buruba

Neguban nola mantendu;

Iñoi eztiyo ezer ostutzen

Berak egiña jaten du,

Langile denak alkar artuta

Alperra ito ta kendu

Guk ere askoz obe genikek

Ori egingo bagendu.

Juan Kruz Beloki (1875-1940)Zubietako Artatxa baserrikoa

2004 urteko erlezain eguna ere Zegaman ospatukodugu apirilaren 4ean, igandean. Egitaraua bere garaianzabalduko den arren, zera aurrera genezake: erlezainomendua Axintxio Karrera izango da, larunbateanFraisoron jardunaldi teknikoa izango da bertako erlea-ren inguruan, eta ostegunean berriz, erlearen ingurukousadioak eta sinismenak hitzaldia Zegaman.

Honenbestez, eskerrak eman behar dizkioguZegamako Udalari, antolaketan lagundu dutenei etaZegamara inguraturiko guztioi, eta nola ez, baita prota-gonista nagusiak izan ziren gure erleei ere. Hona hemenbukatzeko, hainbeste miresten ditugun erleen inguruangogoan hartzeko moduko bertsoa:

Pilotalekuan, baita ere, Euskal Herriko III. ezti-lehiaketa burutu zen:

Lehiaketara 73 ezti-poto aurkeztu ziren, loreanitzensailean Sabino Arruabarrena suertatu zen irabazle etalorebakarrean, berriz, Mikela Untsain.

Epaile lanetan pertsona ezagunak izan ziren, beste-ak beste, Joseba Zubeldia, Haimar Zubeldia eta GorkaTxapartegi.

Ondoren, ezti irabazlearen ohiko enkantea eta ezti-dastaketa izan ziren.

Eta nola ez, eguna behar den bezala bukatzekoAraeta Sagardotegira joan ginen bazkaltzera.

Bukatzeko, eskerrak eman behar antolatzaile lane-tan aritu den erle laguna elkarteari, eta ospakizun haubabestu duten Usurbilgo Udala eta Gipuzkoako ForuAldundiari.

12

zaharrak berri

Azaroaren 9an Usurbilen elkartu ginen 2003ko erleeguna ospatzeko.

Ekimen honen bidez, erlearen inguruko kultura bitxiaezagutzera emateaz gain, erleak denon onurako egitenduen lanari behar zaion mirespena gizarteratu nahi da.

Eguraldi ederra egin zuen eta bertara hurbildu gine-nok primeran pasatzeko aukera izan genuen.

Erlezaintzatik eratorritako produktuak salgai zituz-ten hainbat postu izan ziren herriko plazan, EuskalHerriko leku ezberdinetatik etorritakoak, Lleidatik ereetorri zitzaigun bikote gazte bat, ilusioz beterik, erle-zaintza munduan murgildurik, eta berau, beren lanbidebihurtzeko asmoarekin, animo!

Pilotalekuan erlezaintzako erakusketa izan zen,bertan, erlezaintzako tresneria, erlearen mundua eza-gutarazteko panel didaktikoak eta erleak bizi-bizirikkristalezko kaxan ikusi ahal izan genituen.

V. ERLE EGUNAUSURBILEN

El 9 de noviembre se celebró en Usurbil el quinto "erle eguna" o "día de la abeja". El tiempo acompañó y pudimos disfrutar de la

feria apícola y de la exposición de apicultura. También se celebró el tercer concurso de miel de Euskal Herria.

13

zaharrak berri

2003 urtean ere, aurreko bost urteetan bezalaxe,ezti-lehiaketak burutu dira eskualdeka. Lehiaketahauen bidez, ekoizlea kontsumitzailearengana

hurbiltzeaz gainera, erlezaina kalitatezko eztia ekoizte-ra bultzatu nahi da, horretarako, erleen maneiuan etaeztiaren erauzketan arreta berezia jarri beharko delarik.

Dagoeneko, ohikoa bihurtu den bezala, bertako eztia pro-mozionatu asmoz, yogurra eztiarekin eman da probatzera.

Azoka hauetan, erlezaintzako mundua ezagutzera ema-ten duten panel didaktikoak ere jarri dira erakusgai.

Lehiaketak eskualde desberdinetan ospatzen direnazoka berezietan burutu dira. Eskualde bakoitzeko hirulehenengo eztiak Zegaman ospatuko den Gipuzkoakolehiaketa nagusirako sailkatu dira.

2003ko ezti lehiaketen emaitzak hurrengoak izandira:

Tolosaldea. Irailak 21ean Ibarran. 5 partaide:1. saria: Axintxio Karrera (Amezketa)2. saria: Simon Nazabal (Elduaien)3. saria: Joxe Mari Larreta (Elduaien)

Goierri behea. Azaroak 22an Ordizian. 13 partaide:1. saria: Agueda Zeberio (Segura)2. saria: Julen Sainz (Ordizia)3. saria: Eladio Ferro (Beasain)

Goierri garaia. Abenduak 13an Urretxun. 18 partaide: 1. saria: Mari Tere Madinabeitia (Legazpi)2. saria: Felix Urzelai (Urretxu)3. saria: Rufino Aranburu (Legazpi)

Bidasoaldea. Abenduak 21ean Irunen. 13 partaide:1. saria: Jon Gaztelumendi (Hondarribi)2. saria: Jose Angel Berridi (Irun)3. saria: Jesus Migueleiz (Irun)

Debaldea. Abenduak 22an Arrasaten. 14 partaide:1. saria: Victor Murgiondo (Arrasate)2. saria: Pedro Mª Sasiain (Leintz-Gatzaga)3. saria: Felix Kruzelaegi (Eibar)

Urola kosta. Abenduak 26an Zestoan. 10 partaide:1. saria: Joxe Urbieta (Zestoa)2. saria: Joxe Mari Aranbarri (Zestoa)3. saria: Bitor Larrañaga (Azpeitia)

(Donostialdeako ezti-lehiaketa, martxoak 7an, igandea, izangoda Donostiako Igara auzoan, arratsaldeko 5-etan).

Lehiaketa hauetan, irabazleak 150 euro jaso ditu,bigarrenak 120 eta hirugarrenak 90. Trofeo eta oroiga-rriak ere banatu dira eskualde batzuetan. Era berean,partehartzaile guztiek 12 euroko dieta jaso dute.

Lehiaketa hauek tokian-tokiko udalen babesarekin etaGEEko eskualdekako arduradunen bidez antolatu dira.

Bukatzeko, aurrera begiratuz, erlezainei gogoratubehar diegu, eztiak gordinak (berotu gabeak) etaeskualdean ekoiztuak izan behar direla. Eztiak kiloerdiko potoetan aurkeztu behar dira (elkartean saltzendirenen tankerakoetan), txukun eta ontziaren leporainobeteak. Eztia gogortua baldin badago ere, ez berotu,horrela eginez gero puntuak galdu baino ez duzu egingo.

Mila esker zuen partaidetzagatik.

EZTI-LEHIAKETAKAprovechando las ferias que tradicionalmente

se organizan en nuestro territorio, se han realizado los ya habituales concursos de miel comarcales. Se quiere dar a conocer el mundo

de la apicultura y promocionar una miel de calidad entre los consumidores.

14

zaharrak berri

2001 urtean, Gipuzkoako eskualdeetako ezti-lehiaketetan parte hartutako ezti finalistei hain-bat analisi egin zaie (Isabel Telleriaren labora-

tegian, Ultzaman). Denetara 21 ezti izan dira, eta

EZTI-ANALISIAKLa necesidad de conocer las características analíticas

de los diferentes tipos de mieles, es consecuencia de una evolución del mercado. Se ha realizado una caracterización fisico-química de las mieles de Gipuzkoa.

Para ello se han analizado las 21 mieles finalistas de los concursos comarcales del 2001. A las mieles finalistas del 2003

se les realizará una analítica de residuos.

Gipuzkoan ekoizten den ezti-motaren adierazgarriizan daitezke. Hona jarraian analisi hauek emandutena:

Polen-analisiak

Eztian dagoen polena aztertuz, eztia egitekoerleak erabilitako nektarrak zein lore-jatorriaduen jakin daiteke. Analisi hauen arabera,Gipuzkoako eztiaren lore-jatorri arruntenakhurrengoak dira: Akazia (Robinia pseudoacacia),frutarbolak (Rosaceae), larra edo sasia (Rubussp.), gaztaina (Castanea sativa), txilarrak edoainarrak (Erica sp.), hirusta (Trifolium sp.), sahat-sa (Salix L.), otea (Ulex europaeus), haritza etaartea (Quercus sp.), isatsa (Retama), elorri zuria(Crataegus monogyna).

Analizaturiko ezti gehienak loreanitzak dira,hala ere, zenbaitzuk akazia-ezti gisa sailka dai-tezke.

Analisi fisiko-kimikoak

Eztiaren hainbat ezaugarri analizatuz, eztiazaharra ala freskoa den, berotua izan ote den,nahasketak edo adulterazioak dituen eta abarjakin daiteke.

Horretarako, analizaturiko parametroakhauek izan dira: hezetasuna, konduktibitatea,hautsak, pH-a, azidotasun askea, azidotasun lak-tonikoa, azidotasun osoa eta HMF.

Aipaturiko 21 laginetatik, 20, parametrohauetarako onartutako tarteen barnean daude,eta gainera, oso emaitza onekin. Ezti batek,HMFetarako onartutako maila gainditu du, eztihori berotua izan dela adierazi nahi du honek,edo bestela, urte asko dituen eztia dela.

15

zaharrak berri

Aurtengo, 2003ko eskualdeetako ezti irabazleeihondakinen edo residuoen analisia egingo zaieDerioko laborategian:

Hondakin edo residuoen analisia eztian

Hodakin edo residuoen analisi hauek bi mai-latan bana daitezke:

- Antibiotikoena.

- Barroaren aurkako tratamenduek utzitakoe-na.

Eztian antibiotikoak agertzearen arrazoiak biizan daitezke. Batetik, erleak ur bila putzu zikinetara,ximaurretara, abereen asketara eta abarretara joate-agatik etor daiteke. Kasu honetan, gune hauetakokutsadura erleek eramaten dute erlauntzara, etahoni, kutsadura horizontala deritzo. Bestetik, erlezai-nak lokea tratatzeko erabilitako produktuek sorturi-koa dago, kutsadura-mota honi bertikala deritzo.

Analisi hauen bidez, sulfamidak, oxitetraziklinaeta streptomizina antibiotikoak detektatzen saiatukodira, gehienbat. Gizakiok antibiotiko hauek erabil-tzen ditugu hainbat gaixotasun sendatzeko, etaberaz, antibiotiko hauez kutsatutako produktuakkontsumi-tzen baditugu erresistentziak sor daitezke,hau da, antibiotiko hauek gaixotasunari aurre egitekoeraginkortasuna galtzen dute, eta noski, hau arazolarria da. Horregatik, elkarteak antibiotiko hauekbehar-beharrezkoak direnean soilik banatzeko apus-tu garbia egin du, eta beti ere, albaitariaren onespe-narekin.

Analisi hauen helburua, tratamenduek eztian ku-tsadurarik edo hondakinik uzten ote duten neurtzeada, eta utziz gero, ze mailakoa den jakitea.Garrantzitsua da baita ere, hondakinik detektatuezkero, bere jatorria zein den argitzea, horrela, erle-zainak informatzeko eta beharrezko neurriak hartuahal izateko.

Gure eztiaren kalitatea bermatzeko ezinbestekoadugu eskuartean zer daukagun jakitea, kontsumitzai-leak gero eta berme gehiago eskatzen du, eta guk,berme osoarekin erantzun behar dugu!

16

zaharrak berri

El censo es una herramienta importantísima para una buena gestión y correcto desarrollo de cualquier sector, y la apicultura no es una excepción.

En Gipuzkoa, se aprovecha la campaña anual de tratamiento contra la varroa para actualizar la base de datos.

Al recoger el tratamiento, los apicultores damos cuenta en la Asociación de las variaciones en el número de colmenas y de su ubicación.

GIPUZKOAKOERLEZAINTZA-ERROLDA

Edozein sektoretan errolda edo zentso egoki batoinarrizko tresna da edozein jarduera aurrera era-mateko, erlezantzaren kasuan; urteroko material

beharrak aurreikusteko, kanpaina sanitarioak aurreraeramateko, lurraldearen polinizazio-egoeraren berri iza-teko, erlategi berriak toki egokietan kokatzeko eta abar.

1988ean egin zen Gipuzkoako Erlezaintza-errolda,eta 1994tik eguneratu gabe zegoen. 1999an gaurkotuzen G.E.E. eta Diputazioko Abeltzaintza Sailaren artekoelkarlanaren bidez.

Geroztik, urtero egiten diren barroaren kontrako tra-tamendu-kanpainak aprobetxatu dira, datuak hartu eta

errolda eguneraturik mantentzeko.Erlezainok, tratamenduak eskuratzean,gure erlauntzen inguruko aldaketen berriematen dugu Elkartean.

2003ko udazkeneko barroaren kontrakokanpainaren ondoren, Gipuzkoako erle-zaintza-errolda honela dago:

* Erlezainak, datu-basean alta emanda dauden guztiak dira

Erlezainek duten erlauntza-kopuruarenarabera:

Eskerrik asko erlezain guztioi zuen laguntzagatik!

17

zaharrak berri

Bulego-orduak:Elkarteak material-zerbitzua eskaintzeko duen ordu-

tegiak aldaketa txiki batzuk izan ditu. Aurrerantzeanhurrengoa izango da:

Ostegunetan:- Goizez: 9:00etatik - 13:30etara.- Arratsaldez: 15:00etatik - 20:00etara.

Batzar Orokorra:

Gipuzkoako Erlezainen Elkarteko urteko BatzarOrokorra Martxoaren 13an, larunbata, izango da azkenorduko aldaketarik ez badago behintzat. Dena den,bere garaian informazio-orriaren bidez zehaztuko dadeialdia.

Elkarteko aurreikuspenak bestelakoak baziren ere,azken 3-4 urtetan erlezaintzako materialaren sal-menta hazi egin dela erakutsi digu praktikak.

Hazkuntza hau erlezain berrien etorrerarekin loturikdago hein handi batean, material eskaera badago, etahonek, erlezaintza bizirik dela adierazten du.

Material zerbitzua ez da Gipuzkoara mugatzen,Nafarroako ipar mendialdetik eta ipar Euskal Herritikere hurbiltzen zaizkigu erlezainak bazkide egiteko, etahonela, materiala eskuratzeko.

Elkartearen egoitzari dagokionean, esan beharradugu, elkarteak lokala duen tokirako egitasmo berriakdituela Diputazioak. Gure egoitza dagoen eta lehenagoikuiluak zeuden atzealdea bota egingo dute laborategiberri bat eraikitzeko. Oraindik ez dakigu zehazki noizegingo den hau, baina egoera berri honetara egokitzekoaukera desberdinak aztertzen ari gara Diputazioarekin.

MATERIALAREN SALMENTAEn los últimos 3-4 años, la venta de material apícola va en aumento.

La Diputación tiene planes de ampliar el Laboratorio de Fraisoro, por lo queestamos estudiando alternativas para la nueva ubicación

de la sede de la asociación.

ELKARTEAREN OHARRAK2004 urteko erlezain eguna:

Zegaman ospatuko dugu apirilaren 4ean, igandean.Egitaraua bere garaian zabalduko den arren, zera aurre-ra genezake: erlezain omendua Axintxio Karrera izangoda, larunbatean (apirilak 3) Fraisoron jardunaldi tekni-koa izango da bertako erlearen inguruan, eta ostegune-an (apirilak 1) berriz, erlearen inguruko usadioak etasinismenak hitzaldia Zegaman.

Donostialdeko ezti-lehiaketa:

Martxoak 7an (igandea) izango da Donostiako Igaraauzoan, arratsaldeko 5-etan.

Merkatu txikia:

10 erlauntza Langstroth bere erleekin salgai:Telefonoa: 943-132564. Jose Uria. Gauez 20:30etatikaurrera.

18

osasuna

2003ko barroasiaren aurkako kanpaina bukatu da etaerlezainen erantzuna ona izan da.

Ez dugu uste, gaur egun barroak gure erleei eragitendien kaltea gogoratzea beharrezkoa denik, baina diru-dienez, oraindik ere zenbait puntu ez ditugu erabatgarbi. Horregatik, edozein delarik ere zuen kezka gal-detu ezazue lasai Elkartean, eta ahal den modu ego-kienean erantzungo zaizue. Erlezainek elkartean azal-duriko kezkak kontutan izanik, honako puntu hauekargitzea komenigarri dela erabaki dugu:

BARROARENKONTRAKO KANPAINA

2003 urteanComo viene a ser habitual en estos últimos años,

durante el otoño se ha realizado el tratamiento contra la varroa en Gipuzkoa.El coste del tratamiento por colmena ha sido de 1 euro y el producto elegido ha

sido el APIVAR®, cuyo componente activo es el amitraz.Actualmente, hay únicamente dos productos homologados en el mercado para la lucha contra la varroa; Apivar y Apistan. Se recomienda su uso

alternado, cambiando de producto cada 3 o 4 años. Aunque todavía no lo podemos asegurar, es probable que para la siguiente campaña se cambie

de producto y en el otoño del 2004 se trate con APISTAN® (fluvalinato).

1. Barroa kanpotik etorritako parasito bat dugu.

2. Barroa Euskal Herriko eta Europa guztiko erleetanaurkitzen da, DENETAN. Egia da, zenbait erletan osokutsadura-maila txikiak aurki daitezkeela (genetika,ingurumen-baldintzak,...), baina gure erlea ez dagoprestatuta halako arerioari aurka egiteko, eta horrega-tik, erleak tratatu egin behar ditugu.

3. Erlea urtero tratatu behar da (behin edo bitan, ku-tsadura-mailaren arabera). Dauzkagun produktuek ezdute barroa %100ean hiltzen, eraginkortasuna %95

19

osasuna

ingurukoa da, beti geratzen dira barroa batzuk bizirik,eta hauek azkar hasiko dira ugaltzen berriro. Tratatugabeko erlea 2 edo 3 urteen buruan hiltzen da, batzu-tan lehenago, eta bestetan beranduago, baina barroakez du barkatzen.

4. Gaur egun Barroaren aurka ditugun bi botikarik era-ginkorrenak Apivar eta Apistan-a dira. Badaude trata-mendu “ekologikoak” ere, Timola adibidez. Timola eresalgai daukagu elkartean, baina esan beharra dago,oraingoz, Timolaren eraginkortasuna txikiagoa dela,%60-70 ingurukoa (oso aldakorra da eraginkortasuna,faktore askoren menpe baitago), horregatik, Timolarenbidezko tratamendua beste maneiu batzuekin konbina-tu beharra dago barroaren maila proportzio txikietarajaisteko.

5. Bada merkatuan bestelako botika ezagunik ere,Klartan-a adibidez. Produktu hau ez dago erleetan era-biltzeko baimendurik, eta erlezainek beraiek prestatuohi dute oholtxo batzuetan. Urteetan zehar oso erabiliaizan zen eta elkartearen bidez ere banatzen zen, bainagarai haietan beste aukerarik ez zegoelako. Orain badi-ra aukera hobeak, nahiz eta zerbait garestiago izanseguruagoa da. Klartan-arekin gaindosiak (dosi gehiegiedo gutxiegi) gertatzen dira eta gaindosi hauen eragi-nez erresistentzia-kasuak agertu ohi dira. Klartanak,erleentzako kaltegarriak diren beste substantzia ba-tzuez gain, fluvalinatoa dauka, hain zuzen ere,Apistanaren osagai nagusia. Azken ikerketen arabera,Klartanarekiko erresistentzia-kasu ugari sortu da, etaondorioz, Apistanaren eraginkortasuna ere gutxitu eginda. Kontutan izan behar dugu barroari aurre egiteko biproduktu ditugula soilik.Zer egingo dugu produktugabe geratzen garenean?Gogoeta egin. Epe labu-rrera Klartana merkeagoizan arren, epe luzeragaresti ordain dezakegu.Zer utziko diegu etorkizu-neko erlezain eta erleei?

6. Apivar-aren eragin-kortasuna ere faktorebatzuen menpe dago:umesabi-kopurua (zenbateta gutxiago egon hobe),kutsadura-maila, egural-dia eta abar. Horregatik,nahiz eta egun daukagunaukerarik onenetakoaizan, ez da hutsezina etazenbait kasutan gerta dai-teke ez funtzionatzea.Hala ere, daukagun infor-mazioari kasu egitenbadiogu, emaitza onakematen ditu, nahiz eta

beti egon erlezainen bat edo beste eraginik egin ezdiola esaten duena.

7. Tratamendua jarri ondorengo asteetan erle hega-motxak ikustea ez da harritzekoa. Kontutan hartubehar dugu, tratamendua jartzean, erle helduan etaoperkulatu gabeko umean daukala eraginkortasunikhandiena, baina operkulatutako umearengan oso gutxi,eta hemendik jaioko diren erle batzuk oraindik kaltetu-rik (hegamotxak, txikiagoak, ahulagoak...) jaioko direlaeta erle horiek denboraldi batean hortxe ikusiko ditu-gula bueltaka. Tratamenduaren eragina udaberri hasie-ran nabaritu behar da; udaberri hasieran erle-hegamo-txak ikusten baditugu, orduan larritu beharko dugu etabigarren tratamendu bat egin beharko dugu, ahal badamartxo aldera, baina hau, oso gutxitan gertatzen da.

8. Udaberrian edo udaran hartutako erlakumeei trata-mendua egitea komeni da, askotan ez baitakigu nondiketorri den; tratatutako erlauntzatik edo elizako kanpan-dorretik. Erlakumea barroaz josia etortzen bazaigu gai-nerako erlauntzak kutsatuko ditu.

9. Oraingoz erleak tratatzea ez da derrigorrezkoa, bainaez bada egiten erlea hil egingo da. Bestalde, ingurukoerle guztiak kutsatzeko arriskua dago (reinfestazioa).Zuk zure erleak egoki tratatu arren, inguruko erlezainenbatek ez badu egiten, kaltea guztiontzako izango da.Inguruan diren jaberik gabeko erlakumeak ere arazoizaten dira (elizetan, etxeetan, zuhaitzetan,...). Erlehauek ez dute inongo tratamendurik jasotzen eta ku-tsadura-iturri dira, baina arazo honi irtenbidea aurkit-zea zailagoa da.

20

osasuna

Erle langile gazteek sabelaldean dituzten guruinbatzuen bidez jariatzen dituzte argizari-laminak,ahoarekin hartu eta moldatzen dituzte gero,

honela, abaraskako gelatxoak eraikitzen dituzte igeltse-ro trebeen gisan.

Gelatxo hauek hexagono forma dute, hexagonohauetan, eztia, polena eta umea egoten da.

Erreginak arrautzak jarriko ditu gelatxo hexagonalhauetan, arrautza hauek larba bilakatuko dira, etagerora ninfa, azkenik, erle helduak jaioko dira.

ARGIZARI-LAUKIEN ZAHARKITZEALehenago azaldu bezala, argizari-gelatxo hauek

hasieran hexagono itxura dute, baina denbora pasaahala borobilagoak bihurtzen dira. Zergatik?

Gelatxo hauek, umea egotearen eraginez borobil-tzen dira batez ere. Arrautzatik erle heldua garatu bitar-tean aldaketa handiak gertatzen dira, eta aldaketahauetariko batzuetan beraien “larruazala” aldatu egitendute, larruazal zaharra gelatxoaren hormetan itsatsitageratu ohi da. Honela, zenbat eta erabiliagoa izan argi-zari-gelatxoa orduan eta larruazal gehiago pilatuko dahormetan. Era berean, larbek eta ninfek sorturiko hon-dakinek ere gelatxoaren tokia murrizten dute, ertzakborobilduz doaz, eta hainbat erle-belaunaldi iragan

UMETOKIKO ARGIZARI-LAUKIEN

BERRITZEALa renovación de los cuadros de cera de la cámara de cría

es fundamental para la salud de nuestras abejas. Con el nacimiento de las diferentes generaciones de abejas, se van acumulando residuos

en las paredes de las celdillas. En los paneles de cría el espacio de las celdillas se va reduciendo, las abejas nacen cada vez más pequeñas y el peligro de padecer

enfermedades también aumenta. La asociación está llevando a cabo una campaña para promover la renovación de cera en las colmenas.

ondoren, lehenago hexagono itxura zuen gelatxoakborobil itxura hartuko du.

Argizariaren kolorea ere aldatu egiten da denborare-kin, etengabeko erabilpenaren eraginez, horia izatetikkolore beltzera igaroko da.

Eta aldaketa guzti hauek zein eragin dute abaras-kan?

Gelatxoak gero eta estuago eta zikinago bilakatzendirela, etorkizunean erle izango diren larbentzat.

Gero eta estuago diren gelatxo hauetan, orduan etaerle txikiagoak jaioko dira, ondorioz, lan egiteko dutenahalmena ere murriztu egingo zaie. Erleak txikiagoakizanik ahoa ere txikiagoa, ondorioz, eztia garraiatzekotoki gutxiago. Gainera, dirudienez, agrebisitatea ere are-agotu egiten zaie.

Bukatzeko, esan, gelatxoan belaunaldiz belaunaldipilatutako hondakin hauen eraginez, gelatxoa, birusak,bakterioak eta onddoak ugaltzeko toki aproposeanbihurtzen dela, ondorioz, erleek gaixotasunak pairatze-ko arriskua areagotuz.

21

osasuna

Dagoeneko aipatu dugu, zenbat eta erle-belaunaldigehiago pasa gelatxo beretik, erlea geroz eta txikiagoajaiotzen dela. Badakigu, arrautza egoeratik erle heldugisan jaio bitartean 21 egun pasatzen direla, eta erregi-na arrautzak jartzen otsaila aldera hasten dela eta urri-ra arte gelditu gabe jarraituko duela ( zenbait tokitannegu guztian zehar ere jarraitzen du kopuru txiki bate-an bada ere). Honela, kontuak egiten baditugu:

9 hilabete ( 270 egun): 21 egun =12-13 erle-belau-naldi urtero gelatxo bakoitzean.

Gelatxoen bolumen-murrizketa eta gaixotasunakpairatzeko aukera handitzen dela kontutan izanik, osogomendagarria da, eta behar beharrezkoa ere, urtero,udaberri hasieran, otsaila edo martxo aldera (urtearenarabera), umetokiko 10 laukietatik 3 edo 4 lauki zaharbeste berri batzuengatik ordezkatzea.

Lauki berri hauek argizaria luzatutakoak baldin badi-ra hobe. Lauki luzatu hauek aurreko urtean altzan eztizbeterik zeuden laukiak izan ohi dira, hori-horiak etaitxura politekoak, polen gutxirekin.

Lauki luzatu berri hauek oso gogoko ditu erreginaketa berehala hasiko da berauetan arrautzak jartzen, bal-dintza klimatikoek laguntzen badute, noski.

Lauki luzaturik ez baduzue, argizari-laminak jarribeharko dituzue, baina hauek, hobe erleak argizarialuzatzen hasten direnean jartzea (martxo aldera edo),

baldintza klimatikoak onak izanik erlauntzan nektar-sarrera dagoenean.

Nola egin argizari-aldaketa?

Aukera desberdinak daude, guk horietariko batgomendatuko dugu oraingo honetan.

Erleak, negu bukaeran eta udaberri hasieran erlaun-tzako ertz batean egon ohi dira normalean, eguzkiakgehien berotzen duen aldean 4-5 lauki betez.

Erleek betetzen ez duten beste aldeko ertzetik laukibeltzenak eta hutsenak (ezti eta polen-erreserbaz ale-gia) aukeratuko ditugu.

Lauki zahar hauek kenduko ditugu, eta ondoren,beste lauki guztiak desplazatuko ditugu, erle eta guzti,laukiak kendutako hutsuneruntz. Lehenago erleak zeu-den aldean jarriko ditugu luzatutako argizari-laukiberriak.

Hurrengo urtean gauza bera egingo dugu, eta horrela,bi edo hiru urtetik behin aldatuko genituzke umetokikolauki guztiak. Oso berriztapen osasungarria emangogenioke gure erletxoei, alde batetik, erreginari arrautzakeroso jartzeko toki garbia eta txukuna emanez, eta bes-tetik, gaixotasunak garatzeko aukerak murriztuz.

Lauki aldaketarekin batera, ez da ahaztu behar umeto-kiko oinarria ere garbitu behar dela, neguan zehar pilatuta-ko hondakin eta erle hilak kenduz eta garbituz.

ARGIZARI-LAUKI ZAHARRAK BERRIENGATIK ORDEZKATU BEHARRA

22

osasuna

Dakizuenez, azken urte hauetan, erlauntzetako argi-zari zaharraren berritzea bultzatu asmoz kanpaina batmartxan jarria du elkarteak.

Elkartera ekarritako argizari-blokeagatik argizari-laminak trukatzen dizkiogu erlezainari.

Erlezainei lan hau errazteko, argizaria urtzeko lapi-koak ditugu elkartean eta dohainik uzten dizkieguelkartekideei. Lapiko hauen bidez lauki zaharretakoargizaria urtuz argizari-blokeak lortzen dira. Honeninguruan informazio gehiago nahi izanez gero elkarteangaldetu.

Emandako erraztasun hauei esker, elkartera ekarri-

tako argizari blokeen proportzioa bikoiztu egin da,honek esan nahi du, kontzienteki edo nahigabe erleenumetokiak berritzen ari garela, eta honela, gure erleagaixotasunetatik babesten. Datuak hurrengoak dira:

� 2001. urtean ekarritako argizari-bloke kiloagatik %50 laminetan itzultzen zitzaion erlezainari. 342kg jaso ziren.

� 2002. urtean berriz, %80 eman zen laminetan eta 546,26kg jaso ziren.

� 2003. urtean %100 eman dugu laminetan eta 893,28 kg-tara iritsi gara urtea bukatzear dagoene-an.

ARGIZARIA BERRITZEKOKANPAINA AURRERA DOA

23

osasuna

Aethina tumida es el nombre científico del “pequeñoescarabajo de las colmenas”, este insecto es origi-nario del Africa del Sur. Allí convive en un perfecto

equilibrio con su hospedador natural la abeja africana.

Pero las exportaciones de paquetes de abejas se haextendido por todo el mundo, un apicultor francés porejemplo puede importar abejas de Australia sin ningunadificultad, hasta ahora.

Al exportar abejas de un lugar a otro, se olvida quejunto a éstas también se exportan sus parásitos, y es loque ha pasado en este caso (tal y como pasó con lavarroa), nos tememos que no será ni el primer ni últimocaso.

Este escarabajo se ha propagado, por ahora, por lacosta este de E.E.U.U. y Australia, dos zonas muy aleja-das entre sí y de la zona originaria del escarabajo,Sudáfrica.

Los daños que está causando este parásito en los apia-rios de E.E.U.U. y Australia es tremendo. Este escarabaji-to entra en la colmena pone sus huevos en celdillas dondeestá la cría de abeja, las larvas de este escarabajo se ali-

“Aethina tumida”EL PEQUEÑO ESCARABAJO

DE LA COLMENAJatorriz Hego Afrikakoa den Aethina tumida izeneko

kakalardo txikiaren etorrera ekiditeko asmoz erleen inportazioa debekatu da.Kakalardo txiki honen larbak erleen larbetaz elikatzen dira,

eztiaren hartzidura ere eragin dezakete, gainera.

B.O.E. núm. 27320836 ORDEN APA/31577 2003, de 10 de Noviembre,por la que se suspende cautelarmente la importación de abejas, colmenas pobladas y lotes de reinas con o sin acompañantes y material apícola biológico.

Ante la situación sanitaria del sector apícola en los terceros países, ypara prevenir la entrada en España del pequeño escarabajo de la col-mena (Aethina tumida) que provoca la Aethinosis y del ácaro(Tropilaelaps clareae), que produce la Tropilaelapsosis, es necesarioadoptar, como medida cautelar, la prohibición de entrada de abejas(Apis mellifera).

mentan de las cría de abeja. Cuando les llega el tiempo,salen de la colmenas se entierran a poca distancia en latierra de donde saldrá el futuro escarabajo adulto queentrará en la colmena para seguir su ciclo.

Las larvas del escarabajo son capaces de vivir en lamiel fermentándolo y dejándola inútil para su consumohumano, en fin, un desastre.

Por ahora, no se ha detectado en ninguna zona deEuropa y esperamos que así siga, mediante esta orden sequiere evitar que el escarabajo llegue a Europa, a nuestrascolmenas, esperemos que todos los apicultores la acate-mos e impidamos que el temido pequeño escarabajo lle-gue.

No hay por que alarmarse, pero es mejor mantener laguardia y evitar sorpresas. No debemos confundir estepequeño escarabajo con otros escarabajos que suelen serbastante habituales en nuestras colmenas y no suelenprovocar apenas daños, es el caso de la Cetonia (Cetoniacardui) se distinguen bien por el tamaño, la cetonia denuestras colmenas es un escarabajo gigante al lado delpequeño escarabajo africano.

24

osasuna

Hoy en día, la enfermedad que más suele apare-cer en nuestra zona, dejando a un lado lavarroa, es la loque, o mejor dicho, las loques.

Esta enfermedad afecta exclusivamente la cría yestá provocada por bacterias. Son dos clases de loques:

� La loque europea producida por Melissococcus plu-ton White.

� La loque americana producida por Paenibacillus lar-vae.

LA LOQUEGaixotasun larrien artean, barroasiaz gain,

lokea da gure erleen artean arruntenetarikoa. Lokea, bakteriek eragindakogaixotasuna da eta bi motatakoak ezagutzen dira, loke europarra eta loke

amerikarra (larriena). Lokearen sintomak zein diren ezagutzea ezinbestekoa da, gaixotasuna garaiz detektatzeko

eta dagozkion neurriak hartuz eragingo dituen kalteak murrizteko.

La loque es una enfermedad factorial, es decir, laenfermedad aparece cuando hay un desequilibrio enla colmena. Este desequilibrio puede producirse porvarios motivos: alimentación con miel procedente decolmenas con loque, pillajes, reclusión prolongada en lacolmena debido a una larga temporada de mal tiempo,división de colonias sin mantener una adecuada pro-porción de nodrizas/cría (mucha cría y pocas nodrizas),cuadros viejos, cuadros procedentes de colmenas afec-tadas, alimentación estimulante, etc.

En la loque, al igual que en las micosis (pollo esca-yolado...), es determinante el comportamiento higié-nico de las abejas (que es genético). Si la colonia tieneun comportamiento higiénico alto, las larvas afectadaspor la loque son retiradas de las celdillas antes de quese conviertan en un foco infeccioso para las demás lar-vas. Se ha comprobado que algunas estirpes o familiasde abejas son capaces de detectar “irregularidades” enlarvas afectadas por la loque, incluso cuando estas lar-vas están operculadas, son capaces de abrir el opérculoy posteriormente sacarlas afuera. Por el contrario, hayfamilias de abejas que tienen un comportamiento higié-nico bajo, no son capaces de responder a la enferme-dad, puede ser que milagrosamente se curen, peroseguramente, que tarde o temprano, se dará otro epi-sodio de loque. Las abejas que tienen un comporta-miento higiénico bajo, son “propensas” a padecerenfermedades, y por lo tanto, deberíamos tender a eli-minar estas familias de abejas.

Es de destacar, también, que la varroa es un impor-tante transmisor de estas enfermedades. Por una parte,rompen las defensas exteriores de las abejas (la “piel”que les rodea es perforada por los ácaros para chupar-les la hemolinfa). Después, le debilitan las defensasinternas transmitiéndole toda clase de gérmenes.

25

osasuna

DIAGNOSTICO DE LA LOQUE

- Loque americana:

Desde el exterior, el primer signo puede ser la per-cepción de un olor agrio, no siempre detectable (segúnel grado de afectación).

En la revisión interior, nos encontramos con cría enmosaico (dispersión de la cría opérculada entre celdillasvacías), aunque este síntoma no es exclusivo de estaenfermedad. Los opérculos de las celdillas están perfo-rados y hundidos, muchas veces de aspecto grasoso ycoloración oscura.

Pero el síntoma que suele darnos la clave, es la pre-sencia de los restos en descomposición o las escamasfuertemente adheridas a la celdilla. Una manera depoder comprobarlo es pinchar la larva descompuestacon un palillo fino y tirar suavemente, si es una loqueamericana se formará un puente viscoso de hasta 2 cm.

- Loque europea:

También conocida como loque benigna, pues esmenos virulenta que la loque americana. Afecta a lacría de pocos días, rara vez mata una colmena, pero esinsidioso, apareciendo repetidas veces aunque no deforma intensa, debilita las colonias y disminuye la cose-cha de miel. Con frecuencia se produce la “curaciónespontánea” de la colonia, aunque puede volver a apa-recer con posterioridad.

Los síntomas son: cría dispersa, escamas no adheri-das a las paredes de las celdillas, ligero olor agrio, perono tan marcado como el de la loque americana. La críaafectada no se encuentra operculada y los restos visco-sos no son filantes por lo que la “prueba del palillo” nofunciona en este caso.

TRATAMIENTO Y PREVENCIÓN

Los antibióticos utilizados tradicionalmente pierdenefectividad por la resistencia creada por su uso indis-criminado. Los tratamientos PREVENTIVOS contra laloque NO SIRVEN DE NADA (solo sirve para obtenermiel con residuos de antibióticos), como tampoco sirvede nada atiborrarnos de antibióticos para no coger uncatarro.

El problema se presentará cuando realmente nece-sitamos usarlos y no hagan efecto, porque las bacteriasse han hecho resistentes ¿Qué haremos entonces?

¿Qué debemos hacer ante la sospecha de una loque?

- Coger la colmena afectada y llevárnosla lejos delcolmenar.

- Matar a las abejas (mediante asfixia con azu-fre...).

- Quemar los cuadros de cría y polen.

- Los cuadros con miel son aptos para el consumohumano, pero no para alimentar abejas. Esta miel debe ser la última en extraerse y el materialutilizado (centrifugadora, cuchillos...) deben ser debidamente desinfectados.

- Las cajas se flamean, con fuego directo, incidien-do en las esquinas. Se pueden volver a utilizar.

- Observar las demás colmenas durante 2/3 sema-nas, al menor indicio hacer lo mismo que antes.

- Notificar del hecho a la Asociación para que éstapueda tomar las medidas oportunas.

Más vale prevenir que lamentar. Por supuesto, todoesto tiene que ir acompañado de buenas prácticas en elmanejo de colmenas, porque sino; nunca solucionare-mos el problema.

La asociación cuenta con un programa de luchacontra la loque, que se basa en su diagnostico labora-torial y en la eliminación de la/s colmena/s afectada/s,compensando al apicultor de esta pérdida con unnúcleo de abeja local.

No debemos ocultar las enfermedades que aparez-can en nuestras colmenas, lo mejor es informarnos yactuar en consecuencia. En la asociación os podemosinformar y aconsejar que hacer ante estas situaciones yque es lo que podemos hacer para evitarlas o por lomenos intentar evitarlas, nuestras abejas se merecen lomejor que podamos darles.

26

elkarrizketa

Baserrian lanean topatu dugu Axintxio, harrera egindigu eta erle kontutan hasi gara:

- Nundik datorkizu zuri erletako zaletasuna?

Nik denbora guzin ezautu ditut erlek, gure aita zanakere izaten zitun. Hemen erlek izan diala ehun urte bainogehio, 4-5 izaten genuzen, lau oholez eindako kaja luzetan,bainan asko xamar galtzen zien, etxeako eztia behar iza-ten genun ta, asko xamar kentzen genduzen, gero negun

gosiakin da...

Erletako gogoa nik beti izan det, beti! Hoik pole-naz bete-bete eginda, sartu atean, hau danabete-beten dagon garaien, hemen hotsa joz,gustoa ematen du hari beira egotia! Gustoa!

- Garai hartan nola ateratzen zenuteneztia?

San Miguel-ko hilberan aitzen ginenkentzen. Atzekaldetik burnia sartu, bur-niak kako bat bazun, harekin abaraskaktiratu ta ontzira. Oholezko kajetan, aba-raskak beti zeharka eiten zituzten, seku-la ez zuzenen. Abaraskak eskukin hes-tutu ta eztia ateratzen genduen, gerotrapun filtratzen gendun hestututa,hura izaten gendun etxeako eztia!

- Argizaria ere aprobetxatukozenuten.

Argizaia urtzeko berriz, urairakiten jarri ontzi baten, besteontzi baten abaraskak gainean

Elkarrizketa AXINTXIO KARRERArekin

Axintxio, Amezketako Unanbide baserrian jaio zen 1928ko abuztuak 10ean. Egun ere bertan bizi da, eta bertara hurbildu gara hizketalditxo bat egitera.

Paraje benetan ederrean dago Unanbide baserria, Txindokiren magalean. Baserri ondoan, iturria, Aralarko

kareharritan barrena lurperaturiko ura kanporatzen da hemen, fresko eta emaro,

urte osoan. Baserri inguruan erlauntzakikusten dira, baita "eztia salgai"

dion karteltxoa ere.

27

elkarrizketa

jarri ta urtutzen zien, gero, argizari zikina apartatzeko,ura irakitea bota argizari hoi danak, azpin geatzen zenzikina ta gainean argizaia.

Argizaia lurra lustratzeko ta, eztia berriz, beste hain-beste izanda jango genduke! ez gendun izaten da!

- Enborretan izaten zenuten erlerik?

Enborrean arbolatan bildutakok izaten genduzen, bila-tzen zunak arbolan aurrena, gurutzea egiten ziona, hare-na izaten zen erlea, igual da arbola beste batena bazen ere.Hoietan zaila izaten zan eztia kentzen, ez gendun ia apro-betxatzen horko eztik.

- Erlakumeak biltzen ere ibiliko zineten, noski.

Erlakumea ateratzen zen garaien pertza hartu ta, per-tza jo ta jo! Antzematen zitzaion noiz burrundan hastenzan ta, maindire zuri bat jarri zabalduta, ta pertza jozgehienetan geatzen zan. Hori oain dala 45 urte bai!

- Noiz hasi zinen erleak oholezko kaja luzeetatik orain-goetara pasatzen?

40 bat urte hasi nintzala erliak oaingo kajetara pasa-tzen, etxian kajak eginda. Ikusi eiten bait nun Tolosanzebilen erlezale bat, gero, beste lagun bat banun gogo han-dia zuna, biok liburu bana erosi genduzen, biak ezberdi-nak zian ta txandan eukitzen gendun.

Garai hartan argizaia tira bat bakarrik jartzen gendun,

kuadro beten ez argizaie, lanenhasteko bakarrik zinta bat.Gehienetan ondo eiten zuten, bat-zutan trabeska. Horta, kajekinhasi ginen garaian eztia gehixo.Baina, umea bota ta bota ibiltzenzian, oain bezela ez geunden, rea-lerak ta beitzeko,...guk ez genekinezer, arbola muturretan noiznaierlakumea. Egunian hiru ta! Tabelarra ihartzen ebakita! Ta kajakpreparatu gabe, 6 kaja preparatu,4 oholekin josi ta erlakumeasartu, belarra ekarri ta denakeiten, hortxe ibiltzen ginen. Orainez, oso gutxi, hok zaintzen dituz-te ta! (Jaione, bere alabarizuzendu zaio).

- Lehenago, orduan, lana izatenzenuten erlakumeak biltzen.

Orain dela urte batzuk sis-tema bat sortu nun erlakumekbiltzeko; aro bati sare arin-arinbat lotu, haren barrenen kuadrobat sartu eztikin igurtzita, hare-

kin erlakumen paren jarri ta ezti usainen hasten zien sar-tzen, mugimendu txiki batekin erortzen zien barrura,pare-paren, behar zuten erle kaja jarri ta behera jeitsi.Gero kuadroa poliki-poliki kajan sartu kerik erabili gabe.Erregina han baldin bazan, seguru!

- Erleak ugaritzeko, hortaz, erlakumeez baliatu behar?

Orain dela 40 urte, batemati aitutako sistema batbanun erlek ugaritzeko: kuadro bat 3 egun bitartekoarrautzekikoa, hutsik kaja batea pasa, bi elkarren ondonzeuden erlek, hutsik zeon tokikoa bestera aldatu, ta des-kuidatuta, lehen hutsik zeon tokira lehengoa hor zeolako-an sartzen zian erlek ta hola ugaritzen genuzen. Erreginberria sortuko zuen.

- Eta erletan ibiltzeko nola babesten zineten?

Ordun guantek ez zian izaten, eztikin eskuk igurtzi,sonbreiru zahar batzu izaten zian, maindire puxkak buel-tan hartu, aurren sare puxka bat erantsi, alkandoran batburutik behera sartu, ta akabo, hura zen gure trajea! Keabai, kea ibiltzen gendun.

Ordun materiala bilatzen kostatzen zan, Ordizin zandenda bat, galesti, ta askotan ez zan egoten. Keontzia hanerositakoa nun. Ordun erositakoa, 40 urte baino gehiodituna, rodilloa badaukat argizariari alanbrea lotzekoa,oraindik hori ibiltzen det!

28

elkarrizketa

- Eta barroaren etorrera nola izan zen?

Hemen, beste batek ekarri zitun erlek oain dala urtebatzu, Oiartzundik erosita, ta ordun azaldu zan barroa.Aurrenetio bastante erle galtzen zan, orain, gero ta gutxio.Orain, azkeneko tira hoiekin oso gutxi ikusten da.

Ingurun beste erlazainik ez da, Abaltzisketan etaUgarten bai. Lehen hemen erlek izaten zituenak, apaizak.Hor elizak paretan hiru zulo zitun, gero neonek itxiarazinitun, hemen erlakumea ateratzen bazan, seguru harea!Han nola ez zan tratamenduik, hura zen honea gaitzaekartzeko.

Gainerakon, Iberdrolan guarda egon zianak, izan zienbi napar, bat oso erlezalea hura ere, harek mendian nunziren ere bilatzen zituen erlek, ura zegon tokin beira jarrita hor ura eraten ikusten zituen, nora joaten zien direkziohartan bilatzen zitun. 6-7 erle zitun, bainaharek kaja traketsak izaten zitun hauenalden.

- Orain zenbat erle dituzue?

32 bat erle, behian baserri ingurun, ta10 bat goien, Aralarren.

- Hemen edo goian, diferentea izango daezta?

Eztik hobena goikoa, Aralarkoa, mant-zanilan ere ikusten det erleak dabiltzala!Txarra izaten da lainoa, gainerakoan loreaondo bilatzen dute, hemengoa baino kalita-te hobekoa izaten da. Negun, elurretan,ikusteko gauza da! Elurra bean ingurunurtuta eukitzen dute, beaien epeltasunadala ta. Hemen baino gaiztoago, erleagogorrago egoten da. Hotzakin, edozeinmugimendu txikikin, da! ateatzen dia.Hemen baino azkarrago. Lepaxuria akaba-tuta bilatu izan det erleen azpin itota.Basurdek ta ere atakatzen dituzte, seinaleizaten da inguruan, pinu ta erreka ertzetanaztaka ibili diala, lurren bueltaka ibilita.Hoiek eztiaren usaiea juten dia ta gerokomerik!

Eztia aparte ateratzen deu, goikoa tahemengoa. Premiotan ere goiko hurakhobeto ematen du beti, gustu finagoa izatendu.

- Zein lore mota izaten dute ba goian?Txilar askorik ez da izango ezta?

Aralarren dagon txilarrean ez da ikus-ten erleik, dagona da arbola klase asko:hostazuria esaten zaiona, elorria, patxara-na ematen duna, larra, belazetako lorek.

Txarra lainoa izaten da, udaran lainoa askotan, hemenbehean garbi ta hor lainoa. Jana hemen bezain ondo.Goien, udaberrin nekezago hasi ta udazkenen azkarragoutzi, azkarrago hozten baitu.

- Eta hemen behean?

Behean berriz, sahatsa, txikori belarra asko, astigarra,gerezia, akazia, sagarra, ezkie, huntza,... Giroa izan ezkeojana izaten da, oin, giroa behar! Lainoa edo ebie, hori iza-ten da hemen txarra!

Hizketaldia bukatzean, agurtu eta baserriko laneiekin dio berriro Axentxiok, zaintzen dituen erleak beza-latxu, langilea da, ez da luzaroan egonean egotekoa.

29

bertako erlea

Objetivos del estudio

El objeto de este estudio enmarcado den-tro de la recuperación y conservación de laabeja local en Euskal Herria, se centra en lacaracterización ecoetológica de la abejalocal.

Mediante este estudio ecoetológico sepretende conocer el ciclo biológico de laspoblaciones de abeja de Oñati-Arantzazu yGoizueta, y definir, si las hubiera, las carac-terísticas genético-específicas de adaptaciónal medio, es decir, definir si existe un ecoti-po.

Para ello es necesario:

- Obtener la curva de producción decada población mediante pesada periódica de las colmenas a fin de medir la recolecta de néctar y polen en relación a las distintas floraciones ycondiciones climáticas.

- Establecer la curva de la puesta enrelación a las distintas floraciones y condiciones climáticas. Determinaciónde la forma y distribución de la cría, mediante medidas periódicas del área de puesta de las colonias en estudio.

- El análisis cualitativo y cuantitativo del polen en relación a las distintas floraciones y condiciones climáticas mediante recolecta periódica.

ESTUDIO ECOETOLÓGICO DE LAS POBLACIONES DE ABEJA

NEGRA LOCAL DE ARANTZAZU Y GOIZUETA

2003 eta 2004 urteetan zehar Arantzazu eta Goizuetan, bertako erle beltz populazioen azterketa ekoetologikoari dagokion datu-bilketa burutu

da. Astero, erlauntzak pisatu eta polen-bilketak egin dira, eta hamabostean behin, umesabien neurketak. Orain, datu hauek garai bakoitzeko loraldi desberdinekin

eta baldintza klimatikoekin alderatuz, erle-populazio hauen urteko garapen biologikoa nolakoa den aztertuko da.

30

bertako erlea

Complementando los datosy conclusiones obtenidos deeste estudio ecoetológico conlos del estudio genético-molecu-lar en realización por la Dpto. deBiología Animal y Genética de laUPV/EHU, se quiere llevar acabo la caracterización genéti-co-molecular, morfométrica yecoetológica de la abeja local deEuskal Herria, con el fin de eva-luar su singularidad genética enel contexto de la PenínsulaIbérica y del Oeste Europeo, eidentificar, si fuera el caso, eco-tipos dentro del territorio.

Metodología, fases de ejecución y situación actual

El estudio ecoetológico tieneuna duración mínima de 2 años.Así, en el 2002 se realizó unseguimiento del ciclo anual de lacolmena en su lugar de origen yluego se contrasta con el cicloanual de la misma colmena enun entorno diferente (realizadodurante el 2003). Se contrastarán los datos obtenidosen los dos entornos y se determinará la existencia o node ecotipos.

Así, en total, en su inicio se encuentran 21 colmenasen cada uno de los dos colmenares en estudio, 6 col-menas de A.m.iberica y 15 colmenas de abeja local.

La metodología de la recogida de datos es la siguien-te:

� Pesada periódica, semanal, de las colmenas a finde medir la recolecta de néctar y polen en relacióna las distintas floraciones y condiciones climáticas, yobtener así, la curva de producción: se inició el 15

de Noviembre del 2001 y finalizó el 27 dediciembre del 2003.

� Determinación de la forma y distribución de la cría,mediante medidas periódicas del área de puestade las colonias en estudio para establecer la curva de la puesta en relación a las distintas floraciones ycondiciones climáticas. Con el objetivo de que estasmedidas sean lo más objetivas posibles, se toman fotografías con cámara digital para posteriormente calcular la superficie de la cría con un programa informático especifico. La recogida de estos datos serealiza cada 15 días, durante el periodo de puesta

durante de los dos años de estudio. Se inició el 20 demarzo del 2002 y finalizó el 7 de noviem- bre del2003.

� Recolecta semanal de polen de tres colonias de cada colmenar de estudio para analizar después cualitativamente y cuantitativamente el polen reco-lectado en relación a las distintas floraciones y condiciones climáticas.

La recogida del polen se ha realizado mediantecaza pólenes. El polen recolectado semanalmentese ha secado en un armario de secado por circula-ción de aire caliente. Una vez seco el polen se halimpiado de restos vegetales, restos de abejas, etc.,Para terminar, antes de ser envasados, se ha pesa-do el total de cada muestra de polen recolectadosemanalmente por cada colmena a estudiar.

Se han situado 6 cazapólenes, 3 cazapólenes encada colmenar, uno para cada población de abejaa estudiar; poblaciones de Oñati-Arantzazu,Goizueta e ibérica. La recogida de se inició el 14de marzo del 2002, y se ha realizado semanal-mente, tanto en Goizueta como en Oñati, y hastael 14 de noviembre. En el 2003 se han intercam-biado las colonias experimentales de un entorno aotro y se ha repetido igualmente la recogida delpolen hasta el 7 de noviembre.

31

bertako erlea

Las fases de ejecución del proyecto y su distribuciónen el tiempo es la siguiente:

FASE II- Análisis de datosTAREA II.1- Curvas de producción TAREA II.2- Curvas de la puestaTAREA II.3- Análisis cuantitativo y cualitativo del

polen

Cronograma anual del 2003 y 2004

GEE (Joseba Arregi, Mikel Sarasola, Koldo Urrutia, Lierni Aranburu, Joxe Leunda)

Dpto. de Biología Animal y Genética UPV/EHU (Irati de Miguel, Maite Segurola, Andone Estonba)

Isabel Telleria / Mikel Sarasola

Una vez finalizado la recogida de datos durante el2002 y 2003, se ha comenzado con su análisis. No obs-tante, no se podrá obtener ninguna conclusión hastaanalizar todos los resultados. Calculamos que esto nospuede llevar hasta octubre del 2004.

E F M A M J J A S O N D E F M A M J J A S O N D

2 0 0 3 2 0 0 3

Tareas

I. 1

I. 2

I. 3

II. 1

II. 2

II. 3

FASE I.- Recogida de datos.TAREA I.1- Pesada de colmenas (semanalmente)TAREA I.2- Recolecta de polen (semanalmente)TAREA I.3- Medición del área de la puesta (cada

quince días)

32

bertako erlea

33

bertako erlea

34

bertako erlea

INTRODUCCIÓN

La abeja local deEuskal Herria, laabeja negra, al igual

que en el resto de Europa,ha sufrido una fuerte ero-sión genética en esta últi-ma quincena debido,sobre todo, a la despobla-ción de abeja silvestre pro-

ducida por la varroasis, a la importación incontroladade abejas de razas extranjeras y a la trashumancia decolmenas. Estos fenómenos han tenido como conse-cuencia la aparición y rápida difusión de colonias híbri-das.

La protección y recuperación de la abeja local tieneuna doble vertiente, no repercute únicamente en la bio-diversidad de dicha especie, también incide en la con-servación y protección de los ecosistemas, las especiesy el paisaje, dado que la abeja es el principal agentepolinizador del medio natural.

Hay que destacar que cada especie animal o vegetalpresenta adaptaciones específicas a la zona donde seubica y procede. Por lo tanto, consideramos que las

CONSERVACIÓN, EXPANSIÓN Y MEJORA

GENÉTICA DE LA ABEJA LOCAL

Gipuzkoako Erlezainen Elkartea, 1997tik hona, Euskal Herriko Unibertsitatearekin elkarlanean, bertako erle beltzaren

kontserbazio eta hedakuntzaren alde ari da lanean. 2004. urtean, lan honi jarraipena emanez, bertako erlearen hobekuntza

genetikoari ekingo zaio. Aukeraturiko lerro genetikoen erregin-hazkuntza egingoda Fraisoron, urtero, egindako jarraipenaren emaitzak ebaluatuz

erle-kolonia onenak aukeratuko dira hurrengo erregin-hazkuntzarako. Hobekuntza genetikoko programa honetan NEIKERen

partaidetza ere izango dugu.

abejas autóctonas seleccionadas son las idóneas para lapráctica de la apicultura en ese territorio, y también, laspolinizadoras más eficientes en cada territorio.

Ante esta realidad, la Asociación de Apicultores deGipuzkoa en colaboración con el Dpto. de BiologíaAnimal y Genética de la UPV/EHU lleva trabajandodesde 1998 en la conservación y recuperación de laabeja local. Se está promocionando la abeja local entrelos apicultores del territorio y tomando medidas de pro-tección y restauración en áreas donde las poblacionesde abejas presenten singularidades genéticas.

ANTECEDENTESY ESTADO ACTUAL DEL TEMA

A continuación, presentamos de manera resumidalas actuaciones llevadas a cabo respecto a la conserva-ción y expansión la abeja negra local hasta el momento:

1997- La Asociación de Apicultores de Gipuzkoa, apruebaun plan de recuperación y conservación de la abeja local. Con este fin, se articula una estructuraorganizativa-activa.

35

bertako erlea

- Comienza la búsqueda y localización de colonias de abejas supuestamente autóctonas. Se hallan unos colmenares muy rústicos en Goizueta.

1998- La GEE, adquiere dos colmenares abandonados en

Oñati (Arantzazu).- Primera fase de ampliación de las áreas donde se

ubican las colonias de abeja supuestamente autóc-tonas, Goizueta y Oñati, mediante cría de reinas.

1999- Se envían al laboratorio de Populations Genétique

Evolution de la CNRS, en París, ejemplares de las colonias seleccionadas y de los núcleos producidos de Goizueta y Oñati. En este laboratorio se encuen-tra L. Garnery, genético especialista en biología molecular aplicada a las poblaciones de Apis melli-fera y uno de los impulsores de las áreas de conser-vación de la abeja negra en Francia y Bélgica. Al mismo tiempo, una alumna del Dpto. de Biología Animal y Genética de la UPV/EHU recibe un curso deformación sobre la metología del análisis de DNA mitocondrial y DNA microsatelite aplicado a Apis mellifera, por parte de L. Garnery.

- Los análisis de DNA mitocondrial realizados en el mencionado laboratorio indican un nivel de hibridación muy bajo.

- Presentación por parte de las Asociaciones de Apicultura del País Vasco y del Dpto. de Biología Animal y Genética de la UPV/EHU en I+D del Gobierno Vasco de un proyecto para la creación ypuesta en marcha de dos áreas destinadas a la recu-peración y conservación de la abeja local:- Muestreo de la totalidad de las colonias de abeja

ubicadas en las dos áreas de estudio.- Trabajos de adecuación de los colmenares

adquiridos por la Asociación de Apicultores de Gipuzkoa (Sorandieta y Bellotsa): restauración de tejados, cercados y material apícola, retirada de material deteriorado, traspaso de colonias a col-menas estandar, etc.

- Reproducción de las colonias de Sorandieta y Bellotsa (Arantzazu).

2000-2001- Cría de zánganos seleccionados y cría de reinas

por fecundación natural: Se establece una estaciónde fecundación en el centro de cada área de conservación. Las reinas obtenidas en este programa de cría de rei-nas, se emplearon en la sustitución de las colonias híbridas detectadas.

- Puesta en marcha de nuevos colmenares ubicadosen el núcleo de cada área de conservación (Gomiztegi y Asura).

36

bertako erlea

- Prospección de nuevasáreas en Álava con la cola-boración de La Asociación DeApicultores de Álava (APIAL).- En enero del 2001, viaje aBélgica para intercambiarexperiencias sobre la conser-vación y el estudio eco etoló-gico de la abeja negra con H.Guerriat.

2002-2003- Cría de reinas de abejalocal para promocionarla entre los apicultores del terri-torio.- Recogida de datos delestudio ecoetológico de la abeja negra local en los col-menares de Gomiztegi (Arantzazu) y Goizueta.- A finales del 2003, recogi-da de muestras de abeja en el territorio de Gipuzkoaincidiendo principal-mente en el núcleo deZizurkil-Aduna-Villabona.

OBJETIVOS DEL PROYECTO

Los objetivos del proyecto actual de conservación,mejora genética y expansión de la abeja local, comobien indica su título, se engloban en tres vertientesque a continuación presentamos:

� Conservación de las diferentes poblaciones deabeja local:

Se pretende consolidar las diferentes áreas deconservación de la abeja local ligándolas a losParques Naturales. Una vez terminado el estudio eco-etológico, se pretende la instalación de colmenaresde abeja local en los Parques Naturales de Aizkorri,Aiako Harriak y Pagoeta como zonas de "libre evolu-ción" de la abeja local e integrados en los planes deuso y gestión de dichos parques para la conservacióny restauración de ecosistemas.

La presencia de la abeja local incidirá positiva-mente en la conservación del medio natural; la abejaadaptada al ciclo climático y fenológico del entorno,ofrece mayor capacidad polinizadora que una abejaforánea no adaptada. Paralelamente a este procesose desarrollará una normativa específica para la pro-tección de la abeja local.

� Mejora genética de la abeja local: Una vez determinadas las características genéticas,

morfológicas y de comportamiento de las poblacioneslocales, y contar con un programa de cría de reinas,difusión y evaluación de líneas genéticas de abeja local,se pondrá en marcha un programa de mejora genética.Para ello contamos con la colaboración del Dpto. deAgrosistemas y Producción Animal de NEIKER, en lapersona de Eva Ugarte.

Con este plan de mejora se pretende conseguir undoble objetivo: por una parte mantener la rusticidad yadaptación al medio de las poblaciones de abejas asen-tadas de forma natural en nuestro territorio, y por tantosu información genética, y al mismo tiempo mejoraralgunas de las características productivas, sanitarias yde mansedumbre para incrementar el rendimiento delas explotaciones. Los caracteres a seleccionar seránlos siguientes: producción de miel, resistencia a enfer-medades, baja agresividad, baja tendencia a enjambrary buena aptitud de invernada.

También se creará un grupo de apicultores partici-pantes para evaluar el comportamiento y rendimientode las colonias distribuidas.

37

bertako erlea

� Expansión de la abeja local entre los apicultoresdel territorio:

Ligada al programa de selección, se llevará a caboun programa de cría de reinas para la repoblación de laabeja local. Una vez que disponemos de una poblaciónhomogénea de abeja local en un espacios geográficolibre de hibridación, se realizará un programa de cría dereinas a partir de las líneas seleccionadas. Las reinas onúcleos obtenidos se distribuirán entre los apicultoreslocales respondiendo así a la demanda local de abejas.Con ello se pretende frenar la adquisición de abejasforáneas e ir restableciendo la genética original denuestro entorno. Al mismo tiempo, se irá evaluando elcomportamiento y rendimiento de las líneas difundidasen relación a los caracteres mencionados.

El objetivo es poner a disposición de los apicultoreslocales líneas seleccionadas de abeja negra local bienadaptadas nuestro medio, con el fin de obtener unbuen rendimiento apícola con el mínimo de atenciones.Más adelante, también se pretende suministrar reinasal mercado apícola internacional y responder a lademanda creciente de líneas de abeja negra pura.

METODOLOGÍA DE TRABAJO

Nos interesa iniciar la selección con una gran varia-bilidad genética de abeja local, de ahí la importancia dela incorporación en el programa de selección de colo-nias provenientes de diferentes poblaciones que abar-quen las distintas condiciones bioclimáticas del territo-rio.

� Cría de ReinasLa cría de reinas se realizará en Fraisoro a partir de

las colonias de diferentes líneas genéticas selecciona-das, y se ha establecido una Estación de FecundaciónNatural en Aduna. Al ser estos dos colmenares cerca-nos, los zánganos de las colonias seleccionadas partici-parán en las fecundaciones.

De todas maneras, se realizará también una cría dezánganos a partir de las líneas seleccionadas, para satu-rar el área de fecundación de zánganos de la genéticadeseada, y minimizar la interferencia de otras pobla-ciones foráneas.

� Los criterios de selecciónLos criterios de selección a tener en cuenta en el pro-grama de mejora genética de la abeja local serán lossiguientes:

- Mayor productividad de miel - Mayor comportamiento higiénico (Resistencia a

enfermedades)- Menor comportamiento de defensa

(mansedumbre)- Menor tendencia a enjambrazón- Mejor aptitud para invernar

La evaluación de las colonias a seleccionar se reali-zará mediante un índice de selección. A cada caracte-rística a seleccionar se le asignará un valor numérico enrelación a su importancia. La suma de los valores obte-nidos para cada característica darán como resultado unnúmero que será el Indice de Selección. Se selecciona-rán las colonias que arrojen los valores mayores paraeste Indice.

� Selección de coloniasCon los datos de rendimiento apícola obtenidos

mediante el seguimiento de las colonias en el Centro deSelección de Fraisoro, Parques Naturales y fichas de losapicultores participantes, se aplicarán los índices deselección para determinar cuales son las mejores colo-nias a seleccionar. Este proceso se realizará anualmen-te de forma que en cada año podrían recogerse datosde varias generaciones generadas por una línea genéti-ca. Esto aumentaría la precisión de los datos.

Las decisiones sobre las colonias a seleccionardependerán del Grupo de Selección, compuesto por elTécnico de GEE y representantes de la Asociación deApicultores de Gipuzkoa, Departamento de GenéticaAnimal de la UPV/EHU y Dpto. de Agrosistemas yProducción Animal de NEIKER.

Las colonias seleccionadas se agruparán en elCentro de Selección (Fraisoro) para volver a repetir elciclo anualmente.

Las colonias seleccionadas se someterán siempre aanálisis de ADN para controlar que se tratan de abejasnegras libres de hibridación.

38

bertako erlea

� Representación esquemática de la metodología del trabajo

39

apiterapia

eta 100 gramo azukrek, berriz, 400 Kcal.

Eztia hartzea hurrengo kasuetan gomendatzen da: ano-rexia kasuetan, gaixotasun edo ebakuntza ondoreneanindarberritzeko eta kirola egitean, besteak beste.

Nutrizio-ahalmenari dagokionean, esan, kirola egiteaneta desnutrizio kasuetan polena eta erle-opila erregin-jelea-rekin nahastua hartzea gure gorputzarentzat aportazio izu-garri ona eta eraginkorra dela.

Propoleoa: Egiptoko faraoiak momifikatzeko propoleoaerabiltzen zen. Teknika hau erleengandik ikasi ei zuten, erle-ek, erlauntzan sartutako sagua propolioaz baliatuz momifi-katzen zutela ikusita. Erleek, propoliaz, erlauntzako zirrikituguztiak ixteaz gain, etxea desinfektatzea lortzen dute,beraz, erleak “erizain” onak dira oso, etxeko hotz-beroa etahezetasuna zaintzeaz gain, gaixotasunen profilaxia erebikain egiten dute.

Propoleoa, antibiotiko naturala da, infekzioen kontraizugarri eraginkorra izateaz gain, antioxidantea, antinflama-torioa eta hainbat gaixotasunen “anti” izateagatik, ongimerezitako fama du, erlauntzako bost izarreko produktutzathartzen da.

Hego Afrikako gudan (anglo-boer 1899-1902) propole-ozko bendak erabiltzen zituzten zauriak sendatzeko etaharatustel edo gangrenatik babesteko.

Ez dira asko propoleoa biltzeko ohitura duten erlezai-nak. Benetan merezi du bildu, landu eta erabiltzen ikaste-ak.

Apiterapia, arrunt esanda, erleen produktuez baliatuz,zenbait gaixotasunei aurre hartu eta sendatzekomodua aztertzen duen zientzia da.

Terminologiari dagokionean, “Api”, erlearen latinezkoizenetik dator (Apis mellifera), eta “terapia”, berriz, frantse-seko therapie hitzetik, hain zuzen ere, gizakiak edo anima-liak sendatzeko modua.

Apiterapia, artea ere bada, metodo honen bidez gorpu-tzak gaixotasunei aurre egiteko dituen defentsak indarberri-tu egiten dira. Laburki esanda, apiterapiaren bidez, hainbatgaixotasuni aurre egin diezaiokegu, erlategitik eratorritakoproduktuez baliatuz soilik, edo baita, bestelako medika-menduekin konbinaturik ere. Horregatik, apiterapia, medi-kuntza osagarri gisa ere eraginkorra dela esan daiteke.

Egungo gizakiak, lehenago zuen naturarekiko harrema-na galdua du hein handi batean, apierapiak, berriro erenaturak eskaintzen dizkigun opariak dastatzera bul-tza gai-tzake. Horregatik, gure gorputzak beharrezko dituendefentsak indartu eta hainbat gaixotasunei aurre egitekoprestakuntza ere bada apiterapia.

Erlezainok, gure jarduera aurrera eramaten ari garene-an, askotan konturatu gabe bada ere, apiterapia tratamen-dua jasotzen ari gara. Erlategian pasatzen ditugun orduakgure osasunarentzat onuragarriak dira, are gehiago, tartekaerle-ziztadaren bat hartzen badugu.

Hugo Agirre, apiterapeuta argentinar ezagunak zera dio:“gure gorputza osasuntsu mantentzeko, egunero hogeitabost tanta propoleo eta bi koilarakada polen, eta asteanbehin berriz, erle-ziztada bat hartu beharko genuke”.

Apiterapian erabiltzen diren erlategiko produktuakhonako hauek dira: eztia, polena, erregin-jelea, erle-larbak,propoleoa, argizaria eta erlearen pozoia (apitoxina).

Produktu horien propietateak eta elaboratzeko moduakaipatzeko lekurik ez dugun arren (hurrengo artikuluetanazalduko ditugu), eztiaren eta propoleoaren aipamen laburbat egingo dugu.

Eztia: azukre desberdinez osaturiko substantzia natura-la da. Azukre arruntarekin konparatuz, eztia askoz onuraga-rriagoa da, errefinatu gabea izanik, bere elikatze-ahalmenahobeto mantentzen du. Gorputzak zuzenean asimilatzenditu bere osagai nagusiak diren glukosa eta fruktosa.Elikagaiak gozatzeko azukreak baino ahalmen handigoa du,eta kaloria gutxiago erantsiz: 100 gramo eztik 300 Kcal ditu

APITERAPIASe denomina apiterápia al uso y consumo de productos apícolas para conservar y/o recuperar la salud. Se trata de una terapia

integral que facilita los mecanismos orgánicos propios para sanar. Los primeros documentos de apiterapia datan del 2.700 a.c.

Posta-kutxa, 15520150 BILLABONA

(Gipuzkoa)

TARAXACUM OFFICINALETXIKORI BELARRA

DIENTE DE LEÓN