BIGARREN HEZKUNTZAKO GRADUATUA

PROBA LIBREA

EREMU SOZIALA

2013KO AZAROA

IZEN-ABIZENAK:

SINADURA:

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA-POLITIKA ETA KULTURA SAILA

HEZKUNTZA, HIZKUNTZA-POLITIKA ETA KULTURA SAILA

Lehen zatia Galdera bakoitzak 0,25 puntu balio du. Puntuazioa, guztira: 4,5 puntu.

1. Arretaz irakurri informazio hau, eta erantzun galderak:

Zerbitzu batzuetan ez da beharrezkoa zerbitzuen hornitzailea erabiltzaileengandik gertu

egotea (erabiltzailea pertsonak edo enpresak direla ere). Horregatik, gaur egun,

zerbitzu horietariko asko erabiltzailearengandik urruti dauden lekuetatik ematen dira,

baita beste kontinente batzuetatik ere, mila kilometrotatik.

Nola deitzen zaio jardunbide horri?

Jarri adibideren bat.

2. Behatu mapa hau, eta azaldu zer egora historikori buruzkoa den.

3. Bete itzazu testuan ageri diren hutsuneak, eta erantzun itzazu galderak:

Ibai ugari zenbait herrialdetatik igarotzen dira, eta haien ura erabiltzeak ondorioak

ditu ibaian behera daudenentzat, hau da, ibai-ahoan daudenentzat. Horregatik

erregulatu behar da dagoen uraren emaria, hain zuzen, ibaian behera ur-hornidura

ziurtatu ahal izateko. Era berean, uraren kalitatea zaindu behar da, eta, horretarako,

kutsadura-mailak kontrolatu behar dira. Horrela, bada, Espainiak eta Portugalek

…………,……………,…………, eta……….ibaien arroak partekatzen dituzte; horregatik,

beti onartu da arro hidrografiko horien eta haien baliabideen kudeaketa partekatua

egiteko beharra.

Zure ustez, zer herrialde dagoen interesatuen testuak aipatzen dituen ibaien

nazioarteko tarteak ustiatzean? Zergatik?

4. Definitu ezazu Parke Teknologikoa terminoa. Zenbat daude Euskadin? Aipatu

horietariko bat gutxienez.

5. Zein da irudian ageri den instalazio militarra? Zer gerrarekin dago lotuta?

6. Ordenatu kronologikoki datu historiko hauek (1etik 10era, zaharrenetik

berrienera).

…… Industria Iraultza

…… Espainiako Gerra Zibila

…… Lehen Mundu Gerra

…… Iraultza Neolitikoa

…… Amerikaren Aurkikuntza

…… Stalinen heriotza

…… Atenaseko Demokrazia

…… New Yorkeko dorre bikien atentatua

…… Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunaren desagerpena

…… Krabelinen Iraultza

7. Zer kontzeptu klimatiko islatzen du mapa honek? Definitu ezazu laburki.

8. Azaldu klimograma honen tenperaturen ezaugarriak eta plubiositatea. Zer

klima-motari dagokio?

.

9. Euskal Herriko historiari buruzko terminoak eta kontzeptuak azaltzen dira bi

zutabe hauetan. Lotu itzazu, hutsik dagoen zutabean zenbaki bat ipiniz.

1 Boluetako Santa Ana Fabrika Burdina-industria Erdi Arotik

Antzineko Erregimenera arte

2 Itun ekonomikoak

Peñafloridako kondea

3 Bando Gerra

Bizkaian 1631 eta 1634 artean

izandako gatazka

4 Gerra karlistak

Foruen abolizioa

5 Caracaseko Erret Konpainia

Gipuzkoarra

Industrializazioa

6 Burdinolak

Tomas Zumalakarregi

7 Gatzaren Altxamendua Logroñoko Forua

8 Balmasedako Hiribildua

Oñaztarrak eta Ganboarrak

10. Behatu irudi hau, eta komentatu ezazu. Ba al dakizu obraren izenburua, egilea

eta zer arte-estilotakoa den? Adierazi zer iritzi duzun egileak garatzen duen gaiaz

eta ematen dion formaz.

11. Azaldu zer elementu geografiko den eta zer kontinentetan dagoen, lehenengo

adibideari jarraikiz.

Ebro

Ibaia Europa

Atacama

Mekong

Sumatra

Alpeak

Bering

12. Adierazi honako esaldi hauek egiazkoak diren (E) ala faltsuak (F):

XIX. mendean, Espainiako biztanleria handitu eta urbanizatu egin zen. Gizarteak

estamentuen araberakoa izateari utzi zion, eta klase-gizarte bilakatu zen.

Lehen Mundu Gerra 1912 era 1917 bitartean izan zen.

XX. mendeko hogeiko hamarkadan, Italia izan zen erregimen komunista bat

ezarri zuen lehen herrialdea.

Carlos III.a erregea Espainiako despotismo ilustratuaren adierazlerik gorena izan

zen.

Herrialde hauek dira Seien Europa (1958) osatzen zutenak: Frantzia, Ingalaterra,

Alemania, Italia, Belgika eta Suitza.

13. Definitu ezazu telelana terminoa. Zer abantaila du enpresaburuarentzat eta

enplegatuarentzat?

14. Bete ezazu taula dagokion letraz:

A) 1944an eratu zen, eta munduko ekonomiak ondo funtzionatzen laguntzea du

helburu.

B) 1995ean eratu zen, eta GATT ordezkatu zuen (Muga-zergei eta Merkataritzari

buruzko Akordio Orokorra).

C) 1944an eratu zen, eta munduko pobrezia gutxitzea eta biztanleen bizi-maila hobetzea

du helburu.

Munduko Bankua (MB) Nazioarteko Diru Funtsa

(NDF)

Munduko Merkataritza

Antolakundea (MMA).

15. Lotu itzazu definizioak eta kontzeptuak, hutsik dagoen zutabean dagokion

zenbakia jarriz.

1 Burdina lantzeko industria.

Metalurgia

2 Metalezko mineralak metal edo aleazio

bilakatzen ditu; esate baterako, bauxita

aluminio bilakatzen du.

Zementu-fabrika

3 Eraikuntza-material bilakatzen ditu arrokak

(buztinak eta kalizak, esaterako).

Ekipamendu-

ondasunen

industriak

4 Beste industria batzuentzako tresnak egiten

dituzte: makinak, lanabesak, eta abar.

Siderurgia

16. Lotu itzazu datu historiko hauek, hutsik dagoen zutabean dagokion zenbakia

jarriz.

1 1812ko Konstituzioa

J. Stalin.

2 Burtsaren kraka, 1929koa

Gerra Hotza

3 Bost urteko planak

Cadizko Gorteak

4 Berlingo Harresia eraikitzea

Krisi ekonomikoa,

mundu-mailakoa

17. Mediterraneoko diktadurak. Bete ezazu taula dagokion letraz:

A) Antonio Salazar (1932)

B) Militar kortserbadoreak (1967)

C) Franco jenerala (1939)

Espainia Portugal Grezia

18. Osatu ezazu taula, Estatu Batuek, Sobietar Errepublika Sozialisten Batasunak

eta Txinak Gerra Hotzean izandako aldeak konparatuz.

Ameriketako

Estatu Batuak

SESB Txina

Sistema politikoa

Sistema

ekonomikoa

Antolamendu

soziala

Bigarren zatia

Arretaz irakurri informazio hau, eta erantzun galderak:

Puntuazioa, guztira: 3 puntu

“Fracking”-a Gas naturala hobi ez-konbentzionaletatik ateratzeko erabiltzen den teknika da. Haren bidez, ale xehe edo oso xeheko arroka sedimentarioa estratifikatu batzuen poroetan eta zirrikituetan pilatutako gasa ustiatzea bilatzen da. Normalean, arroka horiek buztintsuak edo margosoak dira, hau da, irazkortasun gutxikoak, eta horrek oztopatzen du metanoa hidrokarburozko poltsa handietara migratzea. Gasa atera ahal izateko, ehunka putzu egin behar dira, eremu handiak okupatuz, eta putzu horietan milioika litro ur txertatu behar da, koktel kimiko eta toxiko batez kargatuta. Prozesu horrek zenbait inpaktu dakar ingurumenean, besteak beste, kutsadura atmosferikoa (inpaktu horietariko batzuk oraindik ez daude erabat bereizita). Haustura hidraulikako prozesuak ur pilo-piloa kontsumitzen du. Kalkulatu denez, 9.000 eta 29.000 bitarteko metro kubiko ur behar da putzu bakar bateko lanak egiteko.

Oso gutxi jakiten da arroka hausteko erabiltzen diren fluidoei gehitzen zaizkien produktu kimikoekin lotutako inguruneko arriskuez (produktuok fluido horien bolumenaren % 2 osatzen dute). Bestalde, produktu horiek ura kutsatu dezakete, putzuaren osotasunean akatsak gerta daitezkeelako eta elementu kutsakorrak zorupean zehar migratu daitezkeelako. Baliteke ere lurpeko akuiferoak eta azaleko urak kutsatzea, haustura hidraulikoaren lanen eta hondakin-uren kokapenaren ondorioz.

Bentzenoa aurkitu da "bapore-putzuetatik" ateratzen den baporean, bertan biltzen baitira askotan frackgin-ak sortutako hondakin-urak; bentzenoa minbizi-sortzaile indartsua da. Era berean, fracking-eko instalazioen inguruan ibilgailu ugari ibili beharrak eta instalazioetan egiten diren lanek berek sor dezakete kutsadura atmosferiko handia, gas azidoak, hidrokarburoak eta partikula meheak direla-eta (putzu-plataforma bakoitzak kamioien 4.300 eta 6.600 joan-etorri artean eskatzen du, makinak garraiatzeko, garbiketarako, eta abar).

Zulaketek paisaia nabarmen narriatzeaz gain (lurraldearen okupazio trinkoa), kutsadura akustikoa ere sor dezakete, eguneroko lanak direla eta (kamioen joan-etorriak eta garraioak). Halaber, eguneroko lanek gertuko populazioetan eta tokiko faunarengan ere eragina izan dezakete, eta habita degradatu dezakete. Frackingeko sustatzaileek abantaila handiak prometatzen dituzte, baita ingurumenerako ere. Francking-ak arrakasta izanez gero ere, erregai fosilekiko mendekotasuna luzatzea baino ez litzateke lortuko, eta erregai fosilak mugatuak eta klimarekiko bateraezinak dira. Zenbat eta erregai fosil gehiago erre, orduan eta aldaketa klimatikoren ondorio handiagoak egongo dira.

Greenpeace (egokitua)

GALDERAK:

1. Zer helburu du fracking teknika erabiltzeak?

2. Banan-banan aipatu teknika horrek sortzen dituen arazorik nagusienak.

3. Zer da “sismikotasun induzitua”?

4. Fracking-aren alde ala aurka zaude? Zergatik? Arrazoitu.

Hirugarren zatia: Lan-mundua Galdera bakoitzak 0,5 puntu balio du.

Puntuazioa, guztira: 2,5 puntu.

1. Lotu definizioak kontzeptuekin, dagokion zenbakia jarrita.

1 Eginkizun hauek betetzen ditu: dagokion

autoritateari informazioa eta aholkuak ematea,

eta zehapen-proposamenak egitea.

Kitapen-aktak.

2 Lan-arauak ez-betetze bat egonez gero egiten

dira.

Erregutze-

errekurtsoa.

3 Langileen Gizarte Segurantzarekiko afiliazioa

edo alta falta denean.

Laneko

Ikuskaritzak.

4 Autonomia Erkidegoetako Lan-arloko

epaitegien ebazpenean aurka aurkezten da.

Arau-hausteei

buruzko aktak.

2. Adierazi honako esaldi hauek egiazkoak diren (E) ala faltsuak (F):

Hau da lan-arriskua: langile batek lanaren ondorioz kalteren bat sufritzeko

duen aukera.

Badaude erabat seguruak diren lanpostuak.

Hau da laneko osasuna: langileak ez izatea inolako gaixotasunik edo

afekziorik.

Lan bat garatzeko baldintzen barruan dago elementu fisikoak, kimikoak edo

biologikoak maneiatzeko modua.

Langileek enpresaburuarekin lankidetzan aritzeko obligazioa dute,

enpresaburuak baldintza seguruak bermatu ahal izateko.

3. Lotu enpresa-motak Gizarte Segurantzarekiko erregimen desberdinekin,

dagokion zenbakia jarrita.

1 Banakako enpresaburua. Erregimen orokorra,

bazkideak langileak badira.

2 Sozietate Anonimoa (SA). Estatutuen arabera, bazkideek

erregimen hauen artean

aukeratu dezakete: orokorra

edo autonomoena.

3 Kooperatibak. Langile autonomoen

erregimen berezia.

4 Lan Sozietate Anonimoa (LSA). Erregimen orokorra,

bazkideak langileak badira.

4. Lotu definizioak gatazka kolektiboak konpontzeko metodo baketsuei

buruzko kontzeptuekin, dagokion zenbakia jarriz.

1 Adiskidetzailea deitutakoa saiatuko da aldeak

gerturatzen, ados jar daitezen.

Bitartekaritza.

2 Bitartekari batek gatazka konpontzeko irtenbide bat

proposatzen du, eta interesdunei aurkezten die, onar

dezaten. Gatazkan murgildutako aldeek erabaki behar

dute onartzen duten ala ez.

Arbitrajea.

3 Arbitro batek laudo bat ematen du, eta elkarren aurka

dauden aldeek bete behar dute laudo hori.

Adiskidetzea.

5. Adierazi honako esaldi hauek egiazkoak diren (E) ala faltsuak (F):

Prestakuntzarako kontratatu direnek lanbide-arteko gutxieneko soldata

baino gutxiago kobratu dezakete.

Praktiketan aritzeko kontratatu direnek lanbide-arteko gutxieneko soldata

kobratuko dute, gutxienez.

Lortutako ezagupenak praktika ditzan, praktiketako kontratua

formalizatzen zaio batxilergoa duen bati.

Lanpostua gordetzeko eskubidea duen langile bat ordezkatzeko errelebo-

kontratua erabiltzen da.