GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG...

381
Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica, para Primavera-verán. 2013-14 2 Curcumina e Patoloxía Intestinal Inflamatoria. 2013-14 3 Análise Bibliográfica do Papel dos Lignanos e o Cancro de Mama e a súa Viabilidade Económica e Industrial. 2013-14 4 Accións Non Convencionais da Vitamina D. 2013-14 5 Alteracións Endocrinas Relacionadas coa Síndrome Fibromiálxica. 2013-14 6 Probióticos en Neonatos. 2013-14 7 Caso Práctico Hipotiroidismo. 2013-14 8 Influencia do Sobrepeso e a Obesidade en Pacientes Superviventes de Cancro. Revisión Bibliográfica. 2013-14 9 Base de Datos para a Axuda do Futuro Dietista-nutricionista. 2013-14 10 Osteoporose en Mulleres Postmenopáusicas. 2013-14 11 Determinación dos Efectos da Terapia por Infravermello Afastado en Parámetros Bioquímicos Relacionados co Estado Nutricional e a Prevención das Enfermidades Crónicas Non Transmisibles en Suxeitos con Sobrepeso. 2013-14 12 Intervención Nutricional en Persoas con Trastornos da Conduta Alimentaria. 2013-14 13 O Ovo: Características Nutricionais, Efectos do seu Consumo a Longo Prazo e Potencialidade coma Vehículo de Compostos Bioactivos. 2013-14 14 Insuficiencia Renal Crónica e Nutrición. 2013-14 15 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo recomendacións da Dieta Atlántica, para a tempada Outono-Inverno. 2013-14 16 Antioxidantes na Alimentación: Importancia, Efectos das súas Carencias e Posibilidades como Compostos Bioactivos para a Elaboración de Alimentos Funcionais. 2013-14 17 A Alimentación nas Persoas con Síndrome de Down. 2013-14 18 Deseño e Validación dun Cuestionario de Frecuencia de Alimentos (CFA) para a Determinación dos Carotenoides Luteína e Zeaxantina na Poboación Galega. 2013-14 19 Consumidores Fronte o Rotulado de Alimentos. 2014-15 20 Alerxia ás Proteínas do Leite da Vaca. 2014-15 21 Avaliación do Coñecemento das Pautas dunha Alimentación Saudable por parte da Poboación Galega. 2014-15 22 Estudo da Posible Influencia dos Alimentos que Conteñen Vitamina K nos Pacientes Tratados con Sintrom®. 2014-15 23 Caso Práctico de Diabete. 2014-15

Transcript of GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG...

Page 1: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA

Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica, para Primavera-verán. 2013-14 2 Curcumina e Patoloxía Intestinal Inflamatoria . 2013-14 3 Análise Bibliográfica do Papel dos Lignanos e o Cancro de Mama e a súa Viabilidade Económica e Industrial . 2013-14 4 Accións Non Convencionais da Vitamina D . 2013-14 5 Alteracións Endocrinas Relacionadas coa Síndrome Fibromiálxica. 2013-14 6 Probióticos en Neonatos . 2013-14 7 Caso Práctico Hipotiroidismo . 2013-14 8 Influencia do Sobrepeso e a Obesidade en Pacientes Superviventes de Cancro. Revisión Bibliográfica. 2013-14 9 Base de Datos para a Axuda do Futuro Dietista-nutricionista. 2013-14

10 Osteoporose en Mulleres Postmenopáusicas. 2013-14

11 Determinación dos Efectos da Terapia por Infravermello Afastado en Parámetros Bioquímicos Relacionados co Estado Nutricional e a Prevención das Enfermidades Crónicas Non Transmisibles en Suxeitos con Sobrepeso . 2013-14

12 Intervención Nutricional en Persoas con Trastornos da Conduta Alimentaria. 2013-14 13 O Ovo: Características Nutricionais, Efectos do seu Consumo a Longo Prazo e Potencialidade coma Vehículo de Compostos Bioactivos. 2013-14 14 Insuficiencia Renal Crónica e Nutrición . 2013-14 15 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo recomendacións da Dieta Atlántica, para a tempada Outono-Inverno . 2013-14

16 Antioxidantes na Alimentación: Importancia, Efectos das súas Carencias e Posibilidades como Compostos Bioactivos para a Elaboración de Alimentos Funcionais. 2013-14

17 A Alimentación nas Persoas con Síndrome de Down . 2013-14

18 Deseño e Validación dun Cuestionario de Frecuencia de Alimentos (CFA) para a Determinación dos Carotenoides Luteína e Zeaxantina na Poboación Galega. 2013-14

19 Consumidores Fronte o Rotulado de Alimentos . 2014-15 20 Alerxia ás Proteínas do Leite da Vaca . 2014-15 21 Avaliación do Coñecemento das Pautas dunha Alimentación Saudable por parte da Poboación Galega. 2014-15 22 Estudo da Posible Influencia dos Alimentos que Conteñen Vitamina K nos Pacientes Tratados con Sintrom® . 2014-15 23 Caso Práctico de Diabete . 2014-15

Page 2: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

2

Volver ao inicio

24 Pirámides Nutricionais de España. Comparación das distintas Representacións Gráficas das Guías Alimentarias Europeas. 2014-15 25 A leptina e a Obesidade . 2014-15 26 As Principais Substancias con Capacidade Adictiva Presentes nos Alimentos . 2014-15 27 Cambios nos Hábitos Alimentarios no Interior de Galicia . 2014-15 28 Desenvolvemento teórico de dous Produtos Moduladores do Apetito. 2014-15 29 Péptidos Reguladores do Control do Apetito nos Trastornos da Conduta Alimentaria . 2014-15 30 Relación entre o Metaxenoma e a Obesidade. Noso Segundo Xenoma. 2014-15 31 Os Edulcorantes na Alimentación. 2014-15 32 Influencia da Dieta no Risco Cardiovascular . 2014-15 33 Probióticos e Prebióticos na Enfermidade Inflamatoria do Intestino . 2014-15 34 Efecto da Nutrición sobre o Deportista de Élite . 2014-15 35 Nutrición Parenteral Pediátrica . 2014-15

36 Tecido Adiposo Pardo e Obesidade. 2015-16

37 Dieta Atlántica: Grao de Coñecemento e Adherencia en Galicia. 2015-16

38 Deseño de Programa de Tratamento Nutricional Multidisciplinar, Especializado en Trastornos de Conduta Alimentaria. 2015-16

39 Estudo sobre as Dietas Alcalinas e os seus Posibles Efectos Beneficiosos Sobre a Saúde. 2015-16

40 Valoración do Estado Nutricional no Paciente con Enfermidade Renal e Técnicas en Consulta. 2015-16

41 Hábitos Alimentarios en Persoas en Risco de Exclusión Social. 2015-16

42 Dermatite Atópica e Nutrición. 2015-16

43 Valoración Nutricional e Avaliación do Efecto da Terapia por Infravermello de Longo Alcance sobre Parámetros Antropométricos en Deportistas Semiprofesionais. 2015-16

44 A Crise do Cogombro. 2015-16

45 Influencia dos Hábitos de Consumo e Estilo de Vida Galegos sobre a Microbiota e o Microbioma Humanos. 2015-16

46 Guía Fotográfica de Racións de Alimentos. 2015-16

47 Apolipoproteína E4 como Factor de Risco para o Desenvolvemento da Enfermidade de Alzheimer. 2015-16

48 Relación Fósforo/Proteína en Derivados da Carne en Relación ó seu Emprego en Pacientes con Insuficiencia do Ril. 2015-16

49 Esclerose Múltiple e Vitamina D. 2015-16

50 Impacto da Alimentación no Proceso Inflamatorio en Pacientes con Artrite Reumatoide. 2015-16

Page 3: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

3

Volver ao inicio

51 Dieta e Fígado Graxo non Alcohólico (NAFLD). 2015-16

52 Avaliación do Estado Nutricional de Estudantes Universitarios de Galicia (Campus de Lugo). 2015-16

53 O Ácido Fitánico: Efectos do seu Consumo sobre a Saúde Humana e Perspectiva Actual. 2015-16

54 Probióticos e Obesidade. 2015-16

55 Presenza de Residuos de Antimicrobianos en Alimentos de Orixen Animal e a súa Influencia na Microbiota e o Microbioma. 2015-16

56 Coaching Nutricional, Fundamentos Metodoloxía e Aplicación a Casos Clínicos Concretos. 2015-16

57 Relación entre Alimentación e Risco Cardiovascular. 2015-16

58 Determinación dos Efectos da Terapia por Infravermello de Longo Alcance en Parámetros Bioquímicos Relacionados co Estado Nutricional de Deportistas Semiprofesionais. 2015-16

59 A nutrición como Axuda Inmunolóxica e Antiinflamatoria en Pacientes Pediátricos con Colitis Ulcerosa. 2015-16

60 Avaliación In Vitro do Efecto Prebiótico de Extractos Polifenólicos de Uva Tinta e Branca obtidos durante o Proceso de Elaboración do Viño. 2015-16

61 Influenza da Publicidade na Elección de Produtos Alimentarios. 2015-16

62 A Microbiota Intestinal e a súa Relación coas Enfermidades Inflamatorias Intestinais. 2015-16

63 Intervención Nutricional en Pacientes con Enfermidades Renais. 2015-16

64 Obtención dun Ovoproducto con Contido Reducido en Colesterol. 2015-16

65 Proxecto de Aprendizaxe Servizo Universitario no Ámbito da Nutrición en Entidades Sociais e Sanitarias. 2015-16

66 Análise da Influencia dos Fármacos Psicoactivos no Peso Corporal. 2015-16

67 Análisis do Perfil Lipídico de Produtos Típicos de Galicia. 2015-16

68 Coñecemento e Adherencia a Dieta Atlántica da Poboación Galega Sénior. 2015-16

69 Inhibidores da Monoaminooxidasa (IMAO) e Dieta. Orientacións Prácticas para o Dietista-nutricionista. 2015-16 70 O Mel como Alimento e Edulcorante. 2016-17 71 Guía Clínica sobre Suplementos Probióticos. 2016-17 72 Estudo dos Hábitos Alimenticios de Adolescentes no Almorzo e Media Mañá. 2016-17 73 Alimentación Infantil: Lexislación Aplicable, Manexo Dietético e Metodoloxía de Motivación. 2016-17 74 Influencia da Dieta nos Niveis de Colesterol Séricos. 2016-17 75 Análise Factorial Múltiple sobre Datos Sensoriais e Nutricionais de Alimentos. 2016-17 76 Tratamento non Farmacolóxico sobre o Alzheimer. 2016-17

Page 4: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

4

Volver ao inicio

77 Valoración do Estado Nutricional do Paciente en Terapia Renal Substitutiva por Hemodiálise mediante Bioimpedancia Eléctrica. 2016-17 78 Composición Corporal e Risco Cardiovascular na Enfermidade Renal Crónica. Papel da Bioimpedancia Vectorial e Autofluorescencia

Dérmica. 2016-17

79 A Cadea Alimentaria como Vehículo de Transmisión a o Ser Humano de Cepas Patóxenas de Escherichia Coli Resistentes a os Antibióticos.

2016-17

80 Efecto da Educación Nutricional na Perda de Peso en Persoas con Sobrepeso e Obesidade. 2016-17 81 Efectos dos Ácidos Graxos de Cadea Media na Saúde. 2016-17 82 Guía de Nutrición Infantil para Pais. 2016-17 83 Efecto da Modificación Gastronómica dun Prato de Dieta e a súa Relación co Benestar en Mulleres que están en Situación de Perda de

Peso. 2016-17

84 Cancro de Colon, Microbiota e Dieta. 2016-17 85 O oleocanthal: unha Nova Molécula para a Promoción da Saúde a través do Aceite de Oliva. 2016-17 86 Dietas Vexetarianas e Diabetes Mellitus Tipo 2. 2016-17 87 Deseño dun Plan Dietético para un Hospital. 2016-17 88 Avaliación do Consumo de Carne Vermella e Carne Procesada na Poboación Galega. 2016-17 89 Alimentos: Composición, Preparación Culinaria e a súa Relación co Índice de Saciedade. 2016-17 90 Asociación entre Lactación Materna e Coeficiente Intelectual. 2016-17 91 A Microbiota Intestinal e a súa Relación coa Obesidade e o Síndrome Metabólico. 2016-17 92 Valoración do Estado Nutricional en Nenos. 2016-17 93 A Función Social da Nutrición, Necesidades de Colectivos Especiais. 2016-17 94 Os Efectos do Allo nas Enfermidades Cardiovasculares. 2016-17 95 Xaxún ¿É Eficaz como Método de Adelgazamento? 2016-17 96 Hipertensión: Prevención y Tratamientos. 2016-17 97 Kéfir: Elaboración, Composición Nutricional, Aspectos Microbiológicos y Beneficios de su Consumo. 2016-17 98 Menús Estacionais nos Comedores Escolares de Galicia. 2016-17 99 Guía de Adelgazamiento Responsable y Versátil. 2016-17

100 Tratamiento Nutricional en el Paciente de Cáncer Colorrectal: Antes, Durante y Después del Tratamiento Médico 2016-17 101 Desenrolo dun Programa de Actividades Extraescolares de Nutrición Saudable. 2016-17 102 La Parte Viva de nuestra Dieta y su Impacto sobre la Salud: aproximación Teórico-Práctica. 2016-17

Page 5: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

5

Volver ao inicio

103 Los Problemas de la Alimentación en Niños con Trastornos del Espectro del Autismo (TEA). 2016-17 104 Revisión del Colesterol en relacion con la Enfermedad del Alzheimer. 2016-17 105 Análise dunha Catástrofe Alimentaria: o Caso do Aceite de Colza en España. 2016-17 106 Triquinelosis. 2016-17 107 ``Dietas Milagre´´: Causas, Efectos e Solucións 2017-18 108 Xaquecas e Nutrición 2017-18 109 Influenza da Nutrición na Prevención e o Control das Enfermidades Neurodexenerativas coma o Alzheimer 2017-18 110 Cambios nos Hábitos Dietéticos en Mulleres con Lipodistrofia Parcial Familiar Tipo I. 2017-18 111 Dieta, Microbiota e Sistema Inmune 2017-18 112 Celiaquía, Características Xerais, Síndrome de Down e outros Factores de Risco Asociados 2017-18 113 Alteracións do Gusto e do Olfacto e Xerostomía e a súa Repercusión na Alimentación 2017-18 114 Microbiota Intestinal e Obesidade 2017-18 115 A alimentación no Ámbito Laboral: Adecuación Nutricional, Relación coa Produtividade e Efectos Sobre a Saúde de Xornadas

Especiais. 2017-18

116 En que Dimensión se Encontra o pan na Actualidade? 2017-18 117 Adecuación da Dieta para Mellorar o Desempeño e Saúde do Xogador de Fútbol Profesional 2017-18 118 Valoración da Alimentación en Ximnasia Rítmica Feminina 2017-18 119 Educación Alimentaria no Ámbito Familiar 2017-18 120 A Desnutrición en Pacientes Oncohematolóxicos 2017-18 121 Anorexia-Caquexia Cancrosa: Importancia do Abordaxe Nutricional e Dietético. 2017-18 122 Glute, FODMAPs e sintomatoloxía gastrointestinal 2017-18 123 Papel da Dieta na Diabetes Xestacional 2017-18 124 Avaliación das Modificacións na Percepción Sensorial coa Idade 2017-18 125 Polifenois. Presenza en alimentos e beneficios á saúde. 2017-18 126 Retardantes de Chama en Mostras de Mexillón Procedente das Rías Galegas 2017-18 127 Nutrición e Cancro Colorrectal 2017-18 128 Alerxia ás Proteínas do Peixe 2017-18 129 Microbiota e Asma 2017-18

Page 6: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

6

Volver ao inicio

130 (In)tolerancia á Lactosa 2017-18 131 Suplementación no Embarazo e na Lactancia 2017-18 132 Patoloxía nutricional e dieta mediterránea en persoas con enfermidade renal crónica en hemodiálise 2018-19 133 O papel do leite e dos productos lácteos na alimentación humana: mitos e realidades 2018-19 134 Análise da realidade actual dos trastornos da conduta alimentaria 2018-19 135 Intervención nutricional en menús escolares: Proposta de menú baseado no prato Harvard 2018-19 136 Intolerancia á glicosa por consumo de edulcorantes artificiais 2018-19 137 Pan e población sénior 2018-19 138 Proxecto piloto para a avaliación de menús escolares 2018-19 139 Abordaxe nutricional na Síndrome do Ovario Poliquístico 2018-19 140 Microbiota intestinal e trastorno do espectro autista 2018-19 141 Alimentación no ámbito laboral: Implantación e avaliación dun programa de nutrición e modificación de estilos de vida nunha gran

empresa 2018-19

142 Relación entre a fibromialxia e a nutrición 2018-19 143 Análise do pan na Comarca de Bergantiños 2018-19 144 A dieta baixa en FODMAPs e a súa aplicación en diversas patoloxías e/ou alteracións gastrointestinais 2018-19 145 Hiperuricemia, Gota e Enfermidade Renal 2018-19 146 Actitude, coñecemento e consumo de carne e derivados cárnicos na poboación galega 2018-19 147 A nutrición no dano cerebral 2018-19 148 Consumo de leite cru 2018-19 149 Avaliación da forza normal (hand-grip) en futbolistas en formación: relación con parámetros antropométricos 2018-19 150 Complicacións e intervención nutricional na muller alcohólica 2018-19 151 Dieta vexetariana e enfermidade renal crónica 2018-19 152 A importancia do glóbulo graxo do leite materno como fonte de compoñentes bioactivos en fórmulas para lactantes 2018-19 153 Síndrome do intestino irritable (SII): hipóteses etiolóxicas e enfoque nutricional 2018-19 154 Manexo dietético nos suxeitos con lesións medulares: Necesidades especiais e prevención de patoloxías relacionadas 2018-19 155 Intervención nutricional en futbolistas profesionais: Prevención e recuperación de lesións 2018-19 156 Microbiota intestinal. Impacto sobre a saúde humana 2018-19

Page 7: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

7

Volver ao inicio

157 Cereais comerciais 2018-19 158 Efecto do consumo de queixo na saúde 2018-19 159 O método Baby Led-Weaning 2018-19 160 Alimentación na adolescencia e factores que inflúen nesta 2018-19 161 Enfermidades renais: a intervención nutricional no paciente dializado 2018-19 162 Cetosis e pérdida de graxa no deportista 2018-19 163 Educación nutricional na prevención da obesidade infantil en Galicia: Plan Xermola 2018-19 164 Microbiota, inmunomodulación e deporte 2018-19 165 A alimentación nos residentes xerontolóxicos: adecuación nutricional e efectos sobre a situación ponderal 2018-19 166 O efecto do estrés e ansiedade na nutrición 2018-19 167 Actualización dos factores de risco nutricional para o acne 2018-19 168 Valoración e intervención nutricional en doentes con enfermidade renal crónica en hemodiálise 2018-19 169 Máquina expendedora e alimentación saudable, ¿Son compatibles? 2018-19 170 Péptidos Reguladores do control da inxesta na anorexia e na bulimia 2018-19

Page 8: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

8

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Elaboración de menús

equilibrados, segundo recomendación da Dieta Atlántica, para primavera-verán.

No presente traballo Fin de Grao, elaboráronse dous menús equilibrados semanais, para as épocas de primavera e verán, seguindo as recomendacións da Dieta Atlántica, e utilizando pratos tradicionais da cociña galega. Ademais, realizouse a calibración e valoración nutricional de ambos menús, así como a elaboración dunha guía fotográfica de axuda, indicando o que é unha ración estándar, de cada un dos pratos propostos. Palabras clave: menús equilibrados, primavera, verán, Dieta Atlántica, guía fotográfica.

C Elaboración de menús equilibrados, según recomendaciones de la Dieta Atlántica, para primavera-verano.

En el presente trabajo Fin de Grado, se han elaborado dos menús equilibrados semanales, para las épocas de primavera y verano, según las recomendaciones de la Dieta Atlántica, y utilizando platos tradicionales de la cocina gallega. Además, se ha realizado la calibración y valoración nutricional de dichos menús, así como la elaboración de una guía fotográfica de ayuda, indicando lo que es una ración estándar, de cada uno de los platos propuestos. Palabras clave: menús equilibrados, primavera, verano, Dieta Atlántica, guía fotográfica.

I Development of balanced menus, as recommended by the Atlantic Diet, for spring-summer.

In this project, two weekly balanced menus, for the spring and summer, were elaborated, follow the recommendations given in the Atlantic Diet, and using traditional Galician cuisine. Calibration and nutritional assessment of these menus were performed, and a photographic guide was developed. Each photography indicates what would be a standard portion for each of the proposed dishes. Key words: balanced menus, spring, summer, Atlantic Diet, photographic guide.

Page 9: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

9

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Curcumina e patoloxía

intestinal inflamatoria Este Traballo Fin de Grao consiste na realización dunha revisión bibliográfica que trata de aglutinar toda a información dispoñible sobre o potencial efecto beneficioso da curcumina, un aditivo alimentario procedente da Curcuma longa, sobre algunhas patoloxías intestinais de tipo inflamatorio, como son a colite ulcerosa (CU) e a enfermidade de Crohn (EC). Unha primeira etapa estivo dirixida ao coñecemento de ambas as dúas patoloxías, fisiopatoloxía, tratamento farmacolóxico, alimentación etc. Fíxose especial fincapé na curcumina como principio activo da cúrcuma, abranguendo así datos sobre a súa absorción e a biodispoñibilidade. Posteriormente, descríbese a interacción que pode existir entre a cúrcuma e o sistema inmune. Afondouse especialmente sobre o factor de necrose tumoral alfa (TNF-α) e o factor nuclear κB (NF- κB) como posibles implicados no efecto que pode ter a curcumina. Este traballo trata de dar unha resposta a xeito de conclusión a partir dos estudos existentes, centrámonos nas formas e vías de administración dos estudos realizados en animais e en pacientes, así como de características dos pacientes dos ensaios clínicos, duración e frecuencia da administración, tipo de estudo, número de pacientes, tratamento farmacolóxico, e tívose tamén en conta a fase ou estadío da enfermidade en que foi administrada. A finalidade é dar a coñecer se hai suficientes datos científicos ata a data que avalen a utilización da curcumina como complemento no tratamento terapéutico destas patoloxías ou se pola contra, estes datos non son suficientes ou deixan en evidencia o seu efecto nulo ou contraindicado. Avaliarase a seguridade, efectos adversos e a súa eficacia farmacolóxica. Palabras chave: Enfermidade de Crohn, colite ulcerosa, curcumina, factor de necrose tumoral alfa (TNF-α), factor nuclear κB (NF- κB).

C Curcumina y patología intestinal inflamatoria

Este Trabajo Fin de Grado consiste en la realización de una revisión bibliográfica que trata de aglutinar toda la información disponible sobre el potencial efecto beneficioso de la curcumina, un aditivo alimentario procedente de la Curcuma longa, sobre algunas patologías intestinales de tipo inflamatorio, como son la colitis ulcerosa (CU) y la enfermedad de Crohn (EC). Una primera etapa estuvo dirigida al conocimiento de ambas patologías, fisiopatología, tratamiento farmacológico, alimentación etc. Se hizo especial hincapié en la curcumina como principio activo de la cúrcuma, abarcando así datos sobre su absorción y su biodisponibilidad. Posteriormente, se describe la

Page 10: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

10

Volver ao inicio

interacción que puede existir entre la cúrcuma y el sistema inmune. Se profundizó especialmente sobre el factor de necrosis tumoral alfa (TNF-α) y el factor nuclear κB (NF- Κb) como posibles implicados en el efecto que puede tener la curcumina. Este trabajo trata de dar una respuesta a modo de conclusión a partir de los estudios existentes, por ello nos hemos centrado en las formas y vías de administración de los estudios realizados en animales y en pacientes, así como de características de los pacientes de los ensayos clínicos, duración y frecuencia de la administración, tipo de estudio, número de pacientes, tratamiento farmacológico, y se tuvo también en cuenta la fase o estadio de la enfermedad en que fue administrada. La finalidad es dar a conocer si hay suficientes datos científicos hasta la fecha que avalen la utilización de la curcumina como complemento en el tratamiento terapéutico de estas patologías o si por el contrario, estos datos no son suficientes o dejan en evidencia su efecto nulo o contraindicado. Se evaluará la seguridad, efectos adversos y su eficacia farmacológica. Palabras clave: Enfermedad de Crohn, colitis ulcerosa, curcumina, factor de necrosis tumoral afa (TNF-α), factor nuclear κB (NF- κB).

I Curcumin and Inflamatory Bowel Disease

This Final Project aims at carrying out a literatura review wich will try top ut together all the avaliable information on the potential benefits of curcumin, a food additive wich comes from Curcuma longa, and some of inflamatory bowel diseases such as Ulcerative Colitis (UC) and Crohn´s disease (CE). The first stage was dedicated to study of both diseases, their pathophysiology, pharmacologycal treatament, nutrition and so on. The role of curcumin as the active ingredient of tumeric was stressed, including information on its absorption and bioavailability. Following this, the interaction that may exist between the curcumin and to the inmune system was described. A detailed study of the alpha tumoral necrosis factor (TNF-α) and the nuclear factor κB (NF-κB) as possibly involved in the effect that curcumin may have was carried out. This Project is trying to give an answer in the way of conclusión from existing studies. We have concentratedon the ways and routes of administration, the type of study, the number of patients, the pharmacological treatment and we also took into account the stage of the disease in wich it was administered. The aim of this Project is to find out if there is enough scientific data up to date that may endorse the use of curcumin as a supplement in the therapeutic treatment of these diseases or if instead this data is not enough or make clear that its effect is nil or adverse. It´s safety, side effects and pharmacological efficiency will be assessed. Key words: Crohn´s disease, ulcerative colitis, curcumin, alpha tumoral necrosis factor (TNF-α), nuclear

Page 11: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

11

Volver ao inicio

factor κB (NF-κB).

Page 12: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

12

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análise Bibliográfica do

Papel dos Lignanos e o Cancro de Mama e a súa Viabilidade Económica e Industrial

Observando as secuelas, tanto físicas coma psicolóxicas, que deixa tras de si o cancro de mama nas mulleres e o xeito en que esta enfermidade afecta ao seu ámbito familiar é de vital importancia o desenvolvemento de fármacos que axuden a súa curación ou novas substancias que preveñan a súa aparición. No presente traballo fin de grao, de título "Análise Bibliográfica do Papel dos Lignanos e o Cancro de Mama e a súa Viabilidade Económica e Industrial", se analiza o grupo de substancias bioactivas denominadas lignanos e o papel que pode xogar no tratamento ou a prevención do cancro de mama. Nun primeiro momento defínense os lignanos e a súa actividade no corpo humano. O traballo centrouse en describir os estudos, tanto in vitro como in vivo (en animais e seres humanos), que describen a influencia destes compostos sobre o cancro de mama. Para finalizar resúmense os diferentes métodos de obtención dos lignanos e as súas posibilidades a nivel comercial na subministración de cantidades abondo para o tratamento do cancro de mama. Este traballo, en conxunto, permitirá avaliar o futuro dos lignanos na prevención e tratamento do cancro de mama e a súa viabilidade comercial.

C Análisis Bibliográfico sobre el Papel de los Lignanos en el Cáncer de Mama y su Viabilidad Económica e Industrial

Observando las secuelas, tanto físicas como psicológicas, que deja tras de sí el cáncer de mama en las mujeres y la manera en que esta enfermedad afecta a su entorno familiar es de vital importancia el desarrollo de fármacos que ayuden a su curación o nuevas sustancias que prevengan su aparición. En el presente trabajo fin de grado, de título “Análisis Bibliográfico sobre el Papel de los Lignanos en el Cáncer de Mama y su Viabilidad Económica e Industrial”, se analiza el grupo de sustancias bioactivas denominadas lignanos y el papel que puede jugar en el tratamiento o la prevención del cáncer de mama. En un primer momento se definen los lignanos y su actividad en el cuerpo humano. El trabajo se ha centrado en describir los estudios, tanto in vitro como in vivo (en animales y seres humanos), que describen la influencia de estos compuestos sobre el cáncer de mama. Para finalizar se resumen los diferentes métodos de obtención de los lignanos y sus posibilidades a nivel comercial en el suministro de cantidades suficientes para el tratamiento del cáncer de mama. Este trabajo, en conjunto, permitirá evaluar el futuro de los lignanos en la prevención y tratamiento del cáncer de mama y su viabilidad comercial.

I Bibliographical Analysis of Looking at the physical and psychological marks that breast cancer left behind in women and the way

Page 13: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

13

Volver ao inicio

the Role of Lignans on Breast Cancer and Their Economic and Industrial Viabilty

this disease affects their environment, it takes on special significance the development of new substances or drugs that will help with the prevention or treatment of this kind of cancer. This degree´s end project, entitled “Bibliographical Analysis of the Role of Lignans on Breast Cancer and Their Economic and Industrial Viabilty”, analyses a kind of molecules named as lignans and their role at facing breast cancer. The lignans definition and their activities in the human body and in tumours are referred at first in this paper, while advancing on it are investigated the effects of lignans over the risk of developing breast cancer or over his treatment in series of in vitro and in vivo studies that establish the actual evidences on this topic. Finally, it is reported the many ways of obtaining enough quantities of lignans to be used against breast cancer and their possible application at a commercial level by the alimentary industry. The set of this work will let us know to what extent lignans will represent the future on the prevention and treatment of breast cancer.

Page 14: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

14

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Accións non

convencionais da vitamina D

As deficiencias de vitamina D estan sendo obxecto de crecente atención nos últimos anos, non só pola sua importancia no metabolismo mineral óseo, senon tamén polos seus efectos extra-óseos. Cada vez máis estudos suxiren que a deficiencia desta vitamina podería ter relación fisiopatolóxica con enfermidades de extraordinaria importancia para a saúde (tanto a nivel individual coma poboacional) como a hipertensión, a diabetes mellitus, a resistencia á insulina, a obesidade e o síndrome metabólico… Dada a crecente prevalencia que están alcanzando estas enfermidades na sociedade, tanto en adultos coma en nenos, unha mellor comprensión destas interrelacións podría ser a clave para enfocar de forma precisa algún aspectos aínda hoxe confusos en relación coa fisiopatoloxía metabólica. Estes novos enfoques, de ter éxito, poderían contribuír a reducir a carga que vai supoñer para os individuos e os sistemas sanitarios o extraordinario aumento da prevalencia da patoloxía metabólico-nutricional que se anticipa para os próximos decenios. Ainda habendo datos parciais que suxiren unha relación entre hipovitaminosis D, obesidade e síndrome metabólico, seguen sen existir probas suficientes para establecer conclusións causais definitivas. Non obstante, ábrese a posibilidade de que o tratamento dos pacientes con obesidade, síndrome metabólico e risco cardiovascular, baseado nunha dieta sana e nun estilo de vida menos sedentario poida ademais complementarse con medidas nutricionais dirixidas á mellora dos niveis de vitamina D. O importante aumento dos estudos orientados nesta dirección que se produciron nos últimos anos, e que foron obxecto da presente revisión bibliográfica, permitirá sen dúbida mellorar o noso coñecemento da fisiopatoloxía da obesidade e o síndrome metabólico. Palabras chave: hipovitaminosis, vitamina D, obesidade, síndrome metabólico, prevalencia, pandemia.

C Acciones no convencionales de la vitamina D

Las deficiencias de vitamina D están siendo objeto de creciente atención en los últimos años, no solo por su importancia en el metabolismo mineral óseo, sino también por sus efectos extra-óseos. Cada vez más estudios sugieren que la deficiencia de esta vitamina podría tener relación fisiopatológica con enfermedades de extraordinaria importancia para la salud ( tanto a nivel individual como a nivel poblacional) como la hipertensión, la diabetes mellitus, la resistencia a la insulina, la obesidad y el síndrome metabólico… Dada la creciente prevalencia que están alcanzando estas enfermedades en la sociedad, tanto en adultos

Page 15: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

15

Volver ao inicio

como en niños, una mejor comprensión de estas interrelaciones podría ser clave para enfocar de forma más precisa algunos aspectos aún hoy confusos en relación con la fisiopatología metabólica. Estos nuevos enfoques, de tener éxito, podrían contribuir a reducir la carga que va suponer para los individuos y los sistemas sanitarios el extraordinario aumento de la prevalencia de la patología metabólico-nutricional que se anticipa para los próximos decenios. Aun habiendo datos parciales que sugieren una relación entre hipovitaminosis D, obesidad y síndrome metabólico, siguen sin existir pruebas suficientes para establecer conclusiones causales definitivas. Sin embargo, se abre la posibilidad de que el tratamiento de pacientes con obesidad, síndrome metabólico y riesgo cardiovascular, basado en dieta sana y un estilo de vida menos sedentario, puede además complementarse con medidas nutricionales enfocadas a la mejora de los niveles de vitamina D. El importante aumento de los estudios orientados en esta dirección que se ha producido en los últimos años, y que ha sido objeto de la presente revisión bibliográfica, permitirá sin duda mejorar nuestro conocimiento de la fisiopatología de la obesidad y el síndrome metabólico. Palabras clave: hipovitaminosis, vitamina D, obesidad, síndrome metabólico, prevalencia, pandemia.

I Unconventional actions of vitamin D

Vitamin D deficiency has been the object of increased attention in recent years, not only because of its importance in bone mineral metabolism, but also for its extra-skeletal effects. Many recent studies suggest that vitamin D deficiency could be involved in the pathophysiology of a number of diseases of extraordinary importance, both for the individual and the population as a whole, such as hypertension, diabetes mellitus, insulin resistence, obesity and metabolic syndrome. As the prevalence of these diseases has been steadily increasing in recent years, in both adults and children, a better understanding of these relationships could potentially shed new light on some controversial aspects regarding the pathophysiology of obesity and metabolic syndrome. As the prevalence of metabolic and nutritional diseases will continue to increase in the next decades, this new approach, if successful, could contribute to reduce the burden imposed on both the individuals an the health systems. Although the available data regarding the relationship among vitamin D insufficiency, obesity and metabolic syndrome still remain incomplete and controversial, the possibility exists that nutritional measures aimed to improve vitamin D levels might complement the standard therapy of dietary advice and active lifestyle. The results obtained from the large number of studies undertaken in the last few years, revised in the following pages, will undoubtedly improve our understanding of the pathophysiology of obesity and metabolic syndrome.

Page 16: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

16

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alteracións Endocrinas

Relacionadas coa Síndrome Fibromiálxica.

A fibromialxia é unha enfermidade caracterizada por unha dor crónica, acompañada dunha variada sintomatoloxía que inclúe fatiga, rixidez, alteracións do sono, xaqueca... Todo iso, conduce a unha importante diminución na calidade de vida. A etioloxía e a fisiopatoloxía da síndrome son descoñecidas. Diversos estudos mostran alteración a nivel inmunolóxico, nervioso e hormonal. A síndrome fibromiálxica caracterízase por unha elevación de citocinas proinflamatorias, neurotransmisores pronociceptivos (sustancia P e glutamato) e unha diminución de neurotransmisores antinociceptivos (noradrenalina, serotonina e dopamina). A sensibilización central mediada polos neurotransmisores alterados, principalmente a sustancia P, desempeña un papel central na base fisiopatolóxica da síndrome. A nivel hormonal existe un hipocortisolimo causado polo estres crónico, un hipotiroidismo intracelular probablemente relacionado cunha disfunción mitocondrial, unha alteración dos niveis de GH e un aumento do sobrepeso e a obesidade. As alteracións endocrinas e nerviosas están intimamente relacionadas. Existe unha terapia farmacolóxica aprobada para o tratamento da síndrome, pero a súa eficacia é limitada. Novas terapias, como a suplementación con coenzima Q10 e o uso de GH, obtiveron bos resultados. O uso de suplementos nutricionais está moi espallado entre estes doentes malia que ningún deles demostrou ter beneficios na diminución dos síntomas. Por outra banda, aínda que a efectividade dos coidados dietéticos é limitada, estes son importantes para o mantemento do normopeso. Palabras chave: Fibromialxia. Cortisol. Hipocortisolismo. GH. Tiroide. Disfunción mitocondrial. Alteración neurotransmisores.

C Alteraciones Endocrinas Relacionadas con el Síndrome Fibromiálgico

La fibromialgia es una enfermedad caracterizada por un dolor crónico acompañado de una variada sintomatología que incluye fatiga, rigidez, alteraciones del sueño, migrañas.... Todo ello conduce a una importante disminución en la calidad de vida. La etiología y la fisiopatología del síndrome son desconocidas. Diversos estudios muestran alteraciones a nivel inmunológico, nervioso y endocrino. En el síndrome fibromiálgico observamos una elevación de citocinas proinflamatorias, neurotransmisores pronociceptivos (sustancia P y glutamato) y una disminución de neurotransmisores antinociceptivos (noradrenalina, serotonina y dopamina). La sensibilización central mediada por los neurotransmisores alterados, principalmente la sustancia P, desempeña un papel central en la base fisiopatológica del

Page 17: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

17

Volver ao inicio

síndrome. A nivel hormonal existe un hipocortisolimo causado por el estrés crónico, un hipotiroidismo intracelular probablemente relacionado con una disfunción mitocondrial, una alteración de los niveles de GH y un aumento del sobrepeso y la obesidad. Las alteraciones endocrinas y nerviosas están íntimamente relacionadas. Existe una terapia farmacológica aprobada para el tratamiento del síndrome pero su eficacia es limitada. Nuevas terapias como la suplementación con coenzima Q10 o el uso de GH han obtenido buenos resultados. El uso de suplementos nutricionales está muy extendido entre estos pacientes, a pesar de que ninguno de ellos ha demostrado tener beneficios en la disminución de los síntomas. Por otra parte, aunque la efectividad de los cuidados dietéticos es limitada, son importantes para el mantenimiento del normopeso. Palabras clave: Fibromialgia. Cortisol. Hipocortisolismo. GH. Tiroides. Disfunción mitocondrial. Alteración neurotransmisores.

I Endocrine Disorders Related with Fibromyalgia Syndrome.

Fibromyalgia is a disease characterized by chronic pain accompanied with a variety of symptoms including fatigue, stiffness, sleep disturbances, headaches... These lead to a significant decrease in quality of life. The etiology and pathophysiology of the syndrome are unknown. Studies show alterations into immune system, nervous system and endocrine system. The fibromyalgia syndrome is characterized by an elevation of proinflammatory cytokines, pronociceptor neurotransmitters (P substance and glutamate) and decreased antinociceptive neurotransmitter (noradrenaline, serotonin and dopamine). Central sensitization is mediated by the altered neurotransmitters, notably P substance, which plays a central role in the pathophysiological basis of the syndrome. With respect to the endocrine system, exists a hypocortisolism caused by stress, an intracellular hypothyroidism probably related with mitochondrial dysfunction, impaired GH levels and an increase in overweight and obesity levels. Endocrine and nervous alterations are closely related. There is an approved therapies for the treatment of the syndrome but the pharmacological therapy effectiveness is limited. New therapies such as coenzyme Q10 supplementation and the use of GH have been successful. The use of nutritional supplements is widespread among these patients even though none of them has shown benefits in reducing symptoms. Moreover, although the effectiveness per se is limited, the dietetic care is important for the maintenance of normal weight. Keywords: Fibromyalgia. Cortisol. Hypocortisolism. GH. Thyroid. Mitochondrial dysfunction. Neurotransmitters alterations. Keywords: Fibromyalgia. Cortisol. Hypocortisolism. GH. Thyroid. Mitochondrial dysfunction. Neurotransmitters alterations.

Page 18: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

18

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Probióticos en Neonatos Os probióticos son microorganismos vivos que, cando se administran nas cantidades axeitadas, achegan

un beneficio para a saúde do hospedeiro. Entre os efectos positivos que exercen os probióticos, atópase a estimulación do sistema inmune, a secreción de sustancias químicas, a competición con microorganismos patóxenos e o fortalecemento da barreira intestinal. A colonización do tracto gastrointestinal dos neonatos vese influenciada por varios factores, como son a alimentación, o tipo de parto e a idade xestacional. A microbiota intestinal, a cal é bastante inestable nos recén nacidos, e aínda máis nos neonatos prematuros e de moi baixo peso ao nacer (grandes prematuros), exercen una influencia sobre algunas patoloxías. Observouse que os probióticos modifican o equilibrio desa flora bacteriana, repercutindo positivamente sobre o organismo. De todo isto despréndese que a súa administración en neonatos podería ter un efecto beneficioso no tratamento e na prevención dalgunhas das patoloxías que adoitan afectar aos recén nacidos, prematuros ou non, como son a enterocolite necrosante, a candidiasis, a diarrea, a dermatite atópica e o cólico do lactente. Nas investigacións feitas empregouse una grande variedade de microorganismos, e as doses e os tempos de administración varían moito duns estudos a outros, polo que aínda non se estableceu a forma de tratamento máis axeitada en cada caso. Os probióticos consedéranse seguros nas persoas sas, pero é precido establecer se existe algún risco para os neonatos prematuros, debido á inmaturez que presentan a función celular e humoral do seu sistema inmune. Palabras chave: Probióticos, Neonatos, Enterocolite necrosante, Dermatite atópica, Candidiasis, Diarrea, Cólico do lactante, Riscos

C Probióticos en Neonatos Los probióticos son microorganismos vivos que, cuando se administran en cantidades adecuadas, confieren un beneficio para la salud del huésped. Entre los efectos positivos que ejercen los probióticos se encuentran la estimulación del sistema inmune, la secreción de substancias químicas, la competición con microorganismos patógenos y el fortalecimiento de la barrera intestinal. La colonización del tracto gastrointestinal de los neonatos se ve influenciada por varios factores como la alimentación, el tipo de parto y la edad gestacional. La microbiota intestinal, la cual es bastante inestable en los recién nacidos, y más aún en los neonatos prematuros y de muy bajo peso al nacer (grandes prematuros), ejerce una influencia sobre algunas patologías. Se ha observado que los probióticos modifican el equilibrio de esa

Page 19: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

19

Volver ao inicio

flora bacteriana, repercutiendo positivamente sobre el organismo. De todo esto se desprende que su administración en neonatos podría tener un efecto beneficioso en el tratamiento y la prevención de algunas de las patologías que afectan comúnmente a los recién nacidos, prematuros o no, como la enterocolitis necrotizante, la candidiasis, la diarrea, la dermatitis atópica y el cólico del lactante. En las investigaciones realizadas se ha utilizado una gran variedad de microorganismos, y las dosis y los tiempos de administración varían mucho de unos estudios a otros, por lo que aún no se ha establecido la forma de tratamiento ideal en cada caso. Los probióticos se consideran seguros en personas sanas, pero es necesario establecer si existe algún riesgo para los neonatos prematuros, debido a la inmadurez que presentan la función celular y humoral de su sistema inmune. Palabras clave: Probióticos, Neonatos, Enterocolitis necrotizante, Dermatitis atópica, Candidiasis, Diarrea, Cólico del lactante, Riesgos

I Probiotics in Neonates Probiotics are live microorganisms that administered in adequate amounts, confer a health benefit to the host. Among the positive effects exerted by probiotics, it has been evidenced the stimulation of immune system, secretion of mediators, competition with pathogens and strengthening of the intestinal barrier. The colonization of the gastrointestinal tract of newborns is influenced by several factors such as diet, mode of delivery and gestational age. The intestinal microbiota, which is quite unstable in newborns, and especially in preterm and very low birth weight neonates, exerts an influence on certain diseases. It has been observed that probiotics alter the balance of the bacterial flora and this has a positive impact on the organism. Therefore, its administration in newbors, specially, those born prematurely, could have a beneficial effect in the treatment and prevention of some of the diseases that commonly affect newborns, premature or not, such as necrotizing enterocolitis, candidiasis, diarrhea, atopic dermatitis and infantile colic. In the literature, we have found a wide variety of microorganisms used, and dosage and administration times that vary greatly from one study to another, so it is not yet established the ideal form of treatment in each case. Probiotics are considered safe in healthy people, but it is necessary to establish clearly if there is any risk for preterm newborns, because of the immaturity of the cellular and humoral function of their immune system. Key words: Probiotics, Neonates, Necrotizing enterocolitis, Atopic dermatitis, Candidiasis, Diarrhea, Infantile colic, Risks

Page 20: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

20

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Caso Práctico Hipotiroidismo Na actualidade o hipotiroidismo xeralmente trátase só con medicamentos (por ex. "Eutirox"

levotiroxina sódica). O médico pauta a dose necesaria para cada paciente e vaina modificada segundo as súas necesidades. A maioría dos médicos nunca indican aos pacientes que poderían mellorar e / ou regular os seus niveis de iodo con simples recomendacións dietéticas, nin lles informan sobre qué alimentos serían adecuados en determinadas situacións puntuais nas que se sabe que se alteran os seus niveis de hormonas tiroideas (por ex. Estres) O obxectivo deste traballo foi proporcionar unha dieta axeitada para unha persoa con hipotiroidismo. Neste caso, estudouse a unha muller post-menopáusica con hipotiroidismo subclínico de grao II, que ademais presentaba hipercolesterolemia leve e obesidade severa. Determinouse cál era a súa situación antropométrica, nutricional, farmacolóxica e de hábitos inicial e a continuación pautouse una dieta na que se lle proporcionaban alimentos con iodo, de xeito que non lle faltase este elemento. Esta dieta ademais pretendeu axudarlle a diminuír de xeito paulatino o seu peso e facer que dispuxese dunha dieta moito máis equilibrada e máis próxima ás recomendacións de tódolos nutrintes cá que seguía ó comezo (fibra, froitas e vexetais, auga, etc.) . Ao mesmo tempo achegóuselle toda a información sobre cáles eran os alimentos que contiñan iodo e cáles eran prexudiciais para o hipotiroidismo e por qué. Os resultados obtidos neste traballo foron bastante satisfactorios e cabe destacar que moi gratificante para o individuo do estudo, segundo as súas propias declaracións. Conseguiuse mellorar os niveis sanguíneos de TSH e reducir os niveis de colesterol total, pasando de ter hipercolesterolemia leve a non tela. Ademais, observouse unha mellora significativa con respecto ó peso e volume corporal, o cal é importante, xa que repercutiu no benestar xeral da paciente Palabras clave: hipotiroidismo, iodo, hormonas da tiroide, alimentos ricos en iodo, bocio, dieta equilibrada..

C Caso Práctico Hipotiroidismo En la actualidad el hipotiroidismo generalmente se trata sólo con medicamentos (por ej.: “Eutirox” levotiroxina sódica), el médico pauta la dosis necesaria para cada paciente y la va modificando según las necesidades del mismo. La mayoría de los médicos nunca indican a los pacientes que podrían mejorar y/o regular sus niveles de yodo con simples recomendaciones dietéticas, ni les informan

Page 21: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

21

Volver ao inicio

sobre qué alimentos serían convenientes en determinadas situaciones puntuales en las que es conocido que se alteran sus niveles de hormonas tiroideas (por ej: estress). El objetivo de este trabajo fue proporcionar una dieta apropiada para una persona con hipotiroidismo. En este caso se estudió a una mujer post-menopáusica con hipotiroidismo subclínico de grado II, que además presentaba hipercolesterolemia leve y obesidad severa. Se determinó cual era su situación antropométrica, nutricional, farmacológica y de hábitos inicial y a continuación se le pautó una dieta en la que se le proporcionaban alimentos con yodo, de forma que no le faltase este elemento. Esta dieta además pretendió ayudarle a disminuir de forma paulatina su peso y hacer que dispusiera de una dieta mucho más equilibrada y más cercana a las recomendaciones de todos los nutrientes que la que seguía en principio (fibra, frutas y verduras, agua, etc.). Simultáneamente se le suministró toda la información acerca de qué alimentos contenían yodo y cuáles eran perjudiciales para el hipotiroidismo y por qué. Los resultados obtenidos en este trabajo han sido bastante satisfactorios y cabe destacar que muy gratificantes para el individuo del estudio, según sus propias declaraciones. Se han conseguido mejorar los niveles sanguíneos de TSH y reducir los niveles de colesterol total, pasando de tener una hipercolesterolemia leve a no tenerla. Además se ha observado una mejora significativa en relación al peso y volumen corporal, lo cual es importante ya que ha repercutido en el bienestar general de la paciente. Palabras clave: Hipotiroidismo, yodo, hormonas tiroideas, alimentos ricos en yodo, bocio, dieta equilibrada.

I Practical Case Hypothyroidism

Currently hypothyroidism is usually treated only with drugs (for.ex: "Flagyl" sodium levothyroxine), doctor guideline the required dose for each patient and modify it according to the needs of the same. Most doctors never tell patients they could improve or regulate their levels of iodine with simple dietary recommendations, inform them about which foods would be suitable in certain specific situations in which is known that thyroid hormone levels are altered (for ex: stress). The objective of this paper was to provide a diet appropriate for a person with hypothyroidism. In this case we studied a postmenopausal woman with subclinical hypothyroidism in grade II and who also had mild hypercholesterolemia and severe obesity. The initial patient status was analyzed and the antropometric, nutricional, pharmacological and initial habits situation was determined and then a diet rich in iodine was marked so that the patient would not

Page 22: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

22

Volver ao inicio

have an iodine defficiency. This diet also sought to help her reduce her weight gradually and make available a much more balanced diet closer to the recommendations of all the nutrients that it remained in principle (fiber, fruits and vegetables, water, etc.). Simultaneously we provided her the information about which foods contained iodine and which were harmful to hypothyroidism and why. The results obtained in this study have been quite satisfactory and it is noteworthy it was rewarding for the individual of the study, according to her own statements. Blood levels TSH were improved and reduction of cholesterol levels, from mild hipercholesterolemia to none. In addition there has been a significant improvement in relation to weight and body volume, which is important since it has impacted on the overall well-being of the patient. Key words: hypothyroidism, iodine, thyroid hormones, foods rich in iodine, goiter, balanced diet.

Page 23: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

23

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Influencia do sobrepeso e a

obesidade en pacientes superviventes de cancro. Revisión bibliográfica.

A obesidade e o cancro de mama constitúen dúas das patoloxías de maior predominio na actualidade a nivel mundial. O obxectivo desta revisión bibliográfica é coñecer o estado actual das investigacións sobre a relación entre o peso corporal e risco de cancro en xeral e de mama en particular, así como da relación de dito peso en pacientes superviventes de cancro de mama e a súa previsión e evolución, ademais de poñer de manifesto a necesidade da incorporación de diestistas-nutricionistas ao equipo multidisciplinar que trata a estas pacientes. O sobrepeso e a obesidade no momento do diagnóstico asócianse cunha peor previsión nas mulleres superviventes de cancro de mama. Ademais, o aumento de peso nestas pacientes é un factor común despois do diagnóstico. Así mesmo, o exceso de tecido adiposo actúa como promotor indirecto da proliferación celular tumoral e do aumento dos estróxenos circulantes. De aí a importancia de previr un exceso de peso. Por outro lado, tamén se analizaron diversos estudos onde se tratou de investigar o efecto dun abordaxe nutricional nesta relación obesidade – cancro de mama. Aínda que existen poucas investigacións que estuden especialmente a dieta a aplicar en casos de cancro de mama, os estudos actuais sinalan que unha dieta equilibrada e saudable, combinada con exercicio físico ten o potencial de reducir significativamente a morbilidade e o risco de retorno, mellorando por tanto, a previsión e a calidade de vida a longo prazo. Palabras chave: Cancro de mama. Obesidade. Tecido adiposo. Dieta. Actividade física.

C Impacto del sobrepeso y la obesidad en pacientes supervivientes de cáncer. Revisión bibliográfica.

La obesidad y el cáncer de mama constituyen dos de las patologías de mayor prevalencia en la actualidad a nivel mundial. El objetivo de esta revisión bibliográfica es conocer el estado actual de las investigaciones sobre la relación entre el peso corporal y riesgo de cáncer en general y de mama en particular, así como la relación de dicho peso en pacientes supervivientes de cáncer de mama y su pronóstico y evolución, además de poner de manifiesto la necesidad de la incorporación de dietistas-nutricionistas al equipo multidisciplinar que trata a estas pacientes. El sobrepeso y la obesidad en el momento del diagnóstico se asocian con un riesgo y peor pronóstico

Page 24: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

24

Volver ao inicio

en las mujeres supervivientes de cáncer de mama. Además, el aumento de peso en estas pacientes es un factor común tras el diagnóstico. Asimismo, el exceso de tejido adiposo actúa como promotor indirecto de la proliferación celular tumoral y del aumento de los estrógenos circulantes. De ahí la importancia de prevenir un exceso de peso. Por otro lado, también se analizaron diversos estudios en donde se trató de investigar el efecto de un abordaje nutricional en esta relación obesidad – cáncer de mama. Aunque existen pocas investigaciones que estudien específicamente la dieta a aplicar en casos de cáncer de mama, los estudios actuales señalan que una dieta equilibrada y saludable, combinada con ejercicio físico tiene el potencial de reducir significativamente la morbilidad y el riesgo de recurrencia, mejorando por tanto, el pronóstico y la calidad de vida a largo plazo. Palabras clave: Cáncer de mama. Obesidad. Tejido adiposo. Dieta. Actividad física.

I Impact of overweight and obesity in cancer survivors. Literature review.

Obesity and breast cancer are two of the most prevalent diseases in today’s world. The aim of this review is to determine the current state of research on the relationship between body weight and risk of cancer in general and breast cancer in particular, and the ratio weight of said survivors of breast cancer patients and their prognosis and outcome, plus put out the need of incorporating dietitians-nutritionists the multidisciplinary team treating these patients. Overweight and obesity at the time of diagnosis are associated with a worse prognosis in breast cancer survivors. Moreover, excess adipose tissue is an indirect promoter of tumor cell proliferation and releases circulating estrogens. Hence, preventing excess weight is important. On the other hand, several studies were also analyzed where they tried to investigate the effect of a nutritional approach in this regard obesity - breast cancer. Although there are a few studies that specifically examine the diet to be applied in cases of breast cancer, current studies show that a balanced and healthy diet combined with exercise has the potential to significantly reducement morbidity and the risk of recurrence, thus improving the prognosis and quality of life in the long term. Key words: Breast cancer. Obesity. Adipose tissue. Diet. Physical activity.

Page 25: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

25

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Base de datos para a

axuda do futuro dietista-nutricionista.

O presente traballo consistiu na realización por unha parte, dunha revisión bibliográfica dalgunhas das patoloxías,nas que o tratamento é fundamentalmente dietético, ou nas cales a alimentación é un factor decisivo, ben na redución da sintomatoloxía, ben na redución do consumo de fármacos ou ben no empeoramento do proceso. A presente memoria recolle unha breve descrición de cada unha das enfermidades seleccionadas, as súas características e as características da dieta que deben seguir o paciente, así como os fármacos consumidos nas nomeadas patoloxías e as interaccións entre os mesmos e os alimentos ou nutrientes inxeridos polo paciente. A información recollida fai referencia as seguintes patoloxías: fenilcetonuria, galactosemia, diabetes mellitus, artritis reumatoide, hiperuricemia e hipertensión arterial. Pola outra parte, diseñouse unha base de datos de Excel na que se organizou a información previamente recollida para cada unha das patoloxías indicadas, có obxetivo de proporcionar un aceso fácil a información. Nela incluíronse os seguintes datos: Nome da patoloxía, nutrinte permitido, recomendado ou limitado, alimento recomendado, limitado ou de consumo controlado, fármaco e interacción fármaco-alimento. Ademais establecéronse unha serie de filtros que permiten ao profesional da nutrición recordar de maneira inmediata a patoloxía estudada, ver que alimentos non se poden consumir na patoloxía ou incluso facer una selección dun alimento específico e ver si é recomendable ou non en cada unha das patoloxías recollidas no documento (sempre que os resultados bibliográficos así o expresen). Palabras clave: fármacos, alimentos, nutrientes, base de datos de Excel, patoloxías.

C Base de datos para la ayuda del futuro dietista-nutricionista.

El presente trabajo consistió en realizar por una parte, una revisión bibliográfica de algunas enfermedades, cuyo tratamiento es fundamentalmente dietético, o en las cuales la alimentación es un factor decisivo, bien en la reducción de la sintomatología, bien en la reducción del consumo de fármacos o bien en el empeoramiento del proceso. La presente memoria recoge una breve descripción de cada una de las enfermedades seleccionadas, sus características y las características de la dieta que debe seguir el paciente, así como los fármacos consumidos en dichas patologías y las interacciones entre los mismos y los alimentos o nutrientes ingeridos por el paciente.

Page 26: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

26

Volver ao inicio

La información recopilada hace referencia a las siguientes patologías: fenilcetonuria, galactosemia, diabetes mellitus, artritis reumatoide, hiperuricemia e hipertensión arterial. Por otra parte, se diseñó una base de datos de Excel en la que se organizó la información previamente recopilada para cada una de las patologías indicadas, con el objetivo de proporcionar un acceso fácil a la información. En ella se incluyeron los siguientes datos: Nombre de la patología, nutriente permitido, recomendado o limitado, alimento recomendado, limitado o de consumo controlado, fármaco e interacción fármaco-alimento. Además se establecieron una serie de filtros que permiten al profesional de la nutrición recordar de manera inmediata la patología estudiada, ver que alimentos no se pueden consumir en la patología o incluso hacer una selección de un alimento específico y ver si es recomendable o no en cada una de las patologías recogidas en el documento (siempre que los resultados bibliográficos así lo expresen). Palabras clave: fármacos, alimentos, nutrientes, base de datos de Excel, patologías.

I Database for helping future nutritionist.

The present work consists on a scientific literature review dealing about a few diseases whose main treatment is related with the diet and the patient nutrition is a key factor for reducing the drugs consumption and improving the prognosis. This review document compiles a brief description about each one of the diseases analyzed and how the patient has to manage his nutrition, the combination with drug therapy in their pathologies and the interactions food-nutrient. The information here included is related with the following diseases: phenylketonuria, galactosemia, diabetes mellitus, rheumatoid arthritis, hiperuricemia and high blood pressure. Further, a database was designed (Excel document) in order to manage all the information compiled for every disease mentioned before, therefore allowing the dietician to enquire about the information in such a way that it would it be facilitated the access to preferred, allowed, limited and even forbidden nutrients according to each disease. Also, the food-drung interactions can be involved are included in this database. Finally, a set of filters in the database haven been established to facilitated the nutritionist to remind the main important information of the disease and its nutritional management, based on a continuously searching of information based on scientific bibliography which means the database will be always on progress. Key words: drugs, food, nutrient, Excel database, diseases.

Page 27: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

27

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Osteoporose en mulleres

postmenopáusicas. O déficit no organismo humano dun ou varios micronutrientes ocasiona enfermidades que afectan a millóns de persoas en todo o mundo, e que nos últimos anos aumentan de maneira progresiva. A osteoporose é un trastorno debilitante e progresivamente incapacitante que se caracteriza por unha redución da masa ósea debido a unha dexeneración do tecido óseo que determina un aumento no risco de fracturas óseas. En España a osteoporose postmenopáusica afecta a un gran número de mulleres. Ao longo deste traballo, realizouse unha revisión bibliográfica co obxectivo de analizar o estado actual do coñecemento acerca da osteoporose en mulleres postmenopáusicas e os posibles tratamentos, tanto nutricionais como farmacolóxicos, para esta enfermidade. Unha maior educación e concienciación da sociedade son necesarias para acadar unha maior calidade de vida. Unha alimentación baseada nunha dieta rica en calcio e vitamina D, dende idades temperás, e a promoción da actividade física sistemática a longo prazo, para diminuír o sedentarismo, así como a eliminación de hábitos tóxicos como o alcohol, o tabaco e o café, son as principais medidas para previr a suá aparición e mellorar así a calidade de vida das mulleres postmenopáusicas.

C Osteoporosis en mujeres postmenopáusicas.

El déficit en el organismo humano de uno o varios micronutrientes ocasiona enfermedades que afectan a millones de personas en todo el mundo y que en los últimos años aumentan de manera progresiva. La osteoporosis es un trastorno debilitante y progresivamente incapacitante que se caracteriza por una reducción de la masa ósea producida por degeneración del tejido óseo que determina un aumento en el riesgo de fracturas óseas en el paciente. En España la osteoporosis postmenopáusica afecta a un gran número de mujeres. A lo largo de este trabajo, se ha realizado una revisión bibliográfica con el objetivo de analizar el estado actual del conocimiento acerca de la osteoporosis en mujeres postmenopáusicas y los posibles tratamientos, tanto nutricionales como farmacológicos, para esta enfermedad. Una mayor educación y concienciación de la sociedad son necesarias para obtener una mejor calidad de vida. Una alimentación con una dieta rica en calcio y vitamina D, desde edades tempranas, y potenciar la actividad física sistemática a largo plazo, para disminuir el sedentarismo, así como la eliminación de hábitos tóxicos como el alcohol, el tabaco y el café, son las principales medidas para prevenir su aparición y mejorar así la calidad de vida de las mujeres en edad postmenopáusica.

Page 28: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

28

Volver ao inicio

Palabras clave: Osteoporosis postmenopáusica, Prevención, Calidad de vida, Alimentación. I Osteoporosis in

postmenopausal women. The deficit in the human organism in one or more micronutrients causes diseases that affect millions of people around the world and that in recent years increase progressively. Osteoporosis is a debilitating and progressively incapacitating disorder that is characterized by a reduction in bone mass produced by degeneration of the bone tissue that leads to an increase in the risk of bone fractures in the patient. In Spain the postmenopausal osteoporosis affects a large number of women. In this work, a review of the literature has been carried out with the objective to analyze the current state of knowledge about osteoporosis in postmenopausal women and to discuss the available therapeutic options, both nutritional and pharmacological. Greater education and awareness of the society are necessary to obtain a better quality of life. Adecuate alimentation from an early age with a diet rich in calcium and vitamin D, promotion of an active lifestyle, with regular physical activity, as well as the elimination of toxic habits such as alcohol, tobacco and coffee, are the main preventive measures to minimize its occurrence and thus improve the quality of life in the population of postmenopausal women.

Page 29: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

29

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Determinación dos efectos

da terapia por infravermello afastado en parámetros bioquímicos relacionados co estado nutricional e a prevención das enfermidades crónicas non transmisibles en suxeitos con sobrepeso

Neste proxecto, evaluouse a utilización da terapia por infravermello afastado (photon) como ferramenta para axudar a perder peso a persoas con sobrepeso que fan exercicio de modo regular. A terapia photon baséase na utilización de cápsulas cerámicas, nas cales se introducen os suxeitos, que están formadas por fibras termoplásticas filamentosas dun polímero elástico de poliuretano, entre as cales se incrusta po coloidal de platino, titanio e aluminio. Estas fibras presentan ademais un revestimento de algodón antiácaros e antibacterias. Diversos autores sinalaron anteriormente que esta terapia podería ter aplicacións útiles na prevención e incluso tratamento das enfermidades crónicas non transmisibles relacionadas coa mala alimentación e os malos hábitos de vida. Para comprobar esta hipótese, realizouse un ensaio clínico caso-control (aprobado polo Comité Galego de Bioética, dictamen 119/2014). A través do mesmo, puidéronse atopar efectos estatisticamente significativos en parámetros tan importantes como a perda de peso, unha baixada do índice de masa corporal, do % de graxa corporal, a redución dos pliegues bicipital e suprailíaco, un descenso nos niveis de VLDL, un aumento de leucocitos e un descenso nos niveis de ácido úrico. Ademais, outros dous importantes parámetros, como son a homocisteína e a proteína C reactiva, estiveron moi preto de obter diferencias estatisticamente significativas, en ambos casos favorables ao tratamento con infravermello afastado. Por todo elo, consideramos que dita terapia é unha importante axuda no tratamento de persoas con sobrepeso, que ademais de axudar a perder peso, axuda no mantemento e incluso na mellora da saúde. Palabras chave: infravermello afastado, ensaio clínico, photon, colesterol, sobrepeso, cardiovascular.

C Determinación de los efectos de la terapia por infrarrojo lejano en parámetros bioquímicos relacionados con el estado nutricional y la prevención de enfermedades crónicas no transmisibles en

En este proyecto se ha evaluado la utilización de la terapia con infrarrojo lejano (photon) como herramienta para ayudar a perder peso a personas con sobrepeso que hacen ejercicio de modo regular. La terapia photon se basa en la utilización de cápsulas cerámicas, en las cuales se introducen los sujetos, que están formadas por fibras termoplásticas filamentosas de un polímero elástico de poliuretano, entre las cuales se incrusta polvo coloidal de platino, titanio y aluminio. Estás fibras presentan además un revestimiento de algodón antiácaros y antibacterias. Diversos autores han señalado anteriormente que esta terapia podría tener aplicaciones útil en la

Page 30: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

30

Volver ao inicio

sujetos con sobrepeso prevención e incluso tratamiento de las enfermedades crónicas no transmisibles relacionadas con la mala alimentación y los malos hábitos de vida. Para comprobar esta hipótesis, se ha realizado un ensayo clínico caso-control (aprobado por el Comité Gallego de Bioética, dictamen 119/2014). A través del mismo, se han podido encontrar efectos estadísticamente significativos en parámetros tan importantes como la pérdida de peso, la bajada del índice de masa corporal, del % de grasa corporal, la reducción de los pliegues bicipital y suprailíaco, el descenso en el VLDL, el aumento de leucocitos y el descenso de ácido úrico. Además, otros dos importantes parámetros, como son la homocisteína y la proteína C reactiva, han estado muy cerca de obtener diferencias estadísticamente significativas, en ambos casos favorables el tratamiento con infrarrojo lejano. Por todo ello, consideramos que dicha terapia es una importante ayuda en el tratamiento de personas con sobrepeso que además de ayudar a perder peso, ayuda en el mantenimiento e incluso en la mejora de la salud. Palabras clave: infrarrojo lejano, ensayo clínico, photon, colesterol, sobrepeso, cardiovascular.

I Determination of the effects of far infrared therapy on biochemical parameters related to nutritional status and the prevention of chronic non transmissible diseases in overweight participants

By this project, it was evaluated the use of far infrared therapy (photon) as a tool to help overweight people who exercise regularly to lose weight. The photon therapy is based on the use of ceramic cups, formed by thermoplastic fibers of an elastic polymer filamentous polyurethane, among which colloidal platinum powder, titanium and aluminum, in which people are introduced. These fibers also have a cotton lining and antibacterial mite. Several authors have previously indicated that this therapy may have useful applications in the prevention and even in the treatment of chronic non-transmissible diseases, related to poor diet and bad habits. To test this hypothesis, it was conducted a case-control trial (approved by the Galician Bioethics Committee, opinion 119/2014). Through it, could be found statistically significant effects on important parameters such as weight loss, lowering of body mass index, reducing % of body fat, reducing bicipital and suprailiac folds, lowering in serum VLDL, increase of leukocytes and decrease of uric acid. In addition, two other important parameters, such as homocysteine and C-reactive protein, have been close to statistically significant differences, both favorable to far infrared treatment. Therefore, we believe that such therapy is an important aid in the treatment of overweight that in addition to help in weight lose, helps in maintaining and even improving health. Keywords: far infrared, clinical trial, photon, cholesterol, overweight, cardiovascular.

Page 31: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

31

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Intervención nutricional en

persoas con trastornos da conduta alimentaria.

Os Trastornos da Conduta Alimentaria (TCA) son trastornos mentais que se caracterizan por alteracións na conduta alimentaria. Realizouse un estudo observacional, lonxitudinal e prospectivo sobre unha mostra de 8 mulleres de entre 12 e 19 anos diagnosticadas de Anorexia nerviosa, 4 de elas e de Bulimia nerviosa, o resto, durante un período de tempo de 3 meses. O obxectivo de este estudo é a valoración da eficacia do plan nutricional establecido na intervención nutricional no contexto dun equipo multidisciplinario nun centro que exerce un tratamento de tipo ambulatorio mediante a valoración do estado nutricional e patrón alimentario da mostra. Esta valoración obtívose mediante a análise dos datos antropométricos e os datos das inxestas realizadas polas propias pacientes. Durante o período do estudo observouse unha melloría xeral no estado nutricional das pacientes, medido a través de variables antropométricas (IMC, z-score), así como no seu patrón alimentario, medido a través da inxesta enerxética e o reparto dos principios inmediatos. Polo tanto concluímos que, da observación nutricional neste tipo de pacientes, deducimos que esta resulta efectiva e que a intervención dietético-nutricional debe contemplarse en tódolos casos de TCA, dentro do contexto dun equipo multidisciplinario, no que o papel do dietista-nutricionista consiste en valorar o estado nutricional e proporcionar un soporte nutricional adecuado para estes pacientes. Palabras chave: Trastornos da Conducta Alimentaria, Anorexia nerviosa, Bulimia nerviosa, intervención nutricional, Valoración do estado nutricional.

C Intervención nutricional en personas con trastornos de la conducta alimentaria.

Los Trastornos de la Conducta Alimentaria (TCA) son trastornos mentales que se caracterizan por alteraciones en la conducta alimentaria. Se ha realizado un estudio observacional, longitudinal y prospectivo sobre una muestra de 8 mujeres de entre 12 y 19 años diagnosticadas de Anorexia nerviosa, 4 de ellas y de Bulimia nerviosa, el resto, durante un periodo de tiempo de 3 meses. El objetivo de este estudio es la valoración de la eficacia del plan nutricional establecido en la intervención nutricional en el contexto de un equipo multidisciplinario en un centro que ejerce un

Page 32: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

32

Volver ao inicio

tratamiento de tipo ambulatorio mediante la valoración del estado nutricional y patrón alimentario de la muestra. Esta valoración se obtuvo mediante el análisis de los datos antropométricos y los datos de las ingestas realizadas por las propias pacientes. Durante el periodo del estudio se ha observado una mejoría general en el estado nutricional de las pacientes, medido a través de variables antropométricas (IMC, z-score), así como en su patrón alimentario, medido a través de la ingesta energética y el reparto de los principios inmediatos. Por lo tanto concluimos que, de la observación de la intervención nutricional en este tipo de pacientes, deducimos que ésta resulta efectiva y que la intervención dietético-nutricional debe contemplarse en todos los casos de TCA, dentro del contexto de un equipo multidisciplinario, en el que el papel del dietista-nutricionista consiste en valorar el estado nutricional y proporcional un soporte nutricional adecuado para estos pacientes. Palabas clave: Trastornos de la Conducta Alimentaria, Anorexia nerviosa, Bulimia nerviosa, Intervención nutricional, Valoración del estado nutricional.

I Nutritional intervention in people with eating disorders.

Eating disorders (ED) are mental disorders characterized by alterations in the alimentary behaviour. It has realised an observational, longitudinal and prospective study about a sample of 8 women between 12 and 19 years old. Four of them with a diagnosis of Anorexia Nervosa, the rest of them with a diagnosis of Bulimia Nervosa, for a period of time of 3 months. The objective of this study is the assessment of the efficiency of the nutritional plan established in the nutritional intervention in the context of a multidisciplinary team in a centre that offers an outpatient treatment by means of the assessment of the nutritional state and the alimentary pattern of the sample. This assessment was obtained by means of the analysis of then anthropometric dates and the dates of the consumptions realised by the own patient. During the period of the study it has observed a general improvement in the nutritional state of the patients, measure by means of anthropometric variables (IMC, z-score), in the same way that their alimentary pattern, measure by means of the energetic consumptions and the distribution of the immediate principles. We therefore conclude that, in the observation of the nutritional intervention in this type of patients, we can deduce that it is effective and that the dietary and nutritional intervention must be contemplated in all cases of ED, in the context of a multidisciplinary team, which the role of the dietitians is to assess the nutritional status and provide adequate nutritional support for these patients.

Page 33: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

33

Volver ao inicio

Keywords: Eating disorders, Anorexia Nervosa, Bulimia Nervosa, Nutritional intervention, Estimation of nutritional state.

Page 34: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

34

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O ovo: características

nutricionais, efectos do seu consumo a longo prazo e potencialidade coma vehículo de compostos bioactivos.

Os ovos son unha importante fonte de proteínas, graxas e micronutrientes, que xogan un papel moi importante na nutrición básica humana, a pesar de que tradicionalmente se asocian a factores adversos para a saúde, debido principalmente ó seu alto contido en colesterol. Sen embargo, hoxe en día sábese que os niveis de colesterol sérico en resposta á inxesta de colesterol procedente dos ovos depende de moitos factores, como son a etnia, a composición xenética, os factores hormonais ou o estado nutricional do consumidor. Por outra banda, nas últimas décadas, vense producindo un crecemento na demanda de alimentos funcionais, que continuará aumentando no futuro debido a diversos factores sociodemográficos, como son o aumento na esperanza de vida ou a capacidade de ditos alimentos para diminuír o risco de algunhas enfermidades. Os alimentos funcionais atópanse practicamente en tódalas categorías de alimentos, sen embargo, ditos produtos non se atopan homoxeneamente representados en tódolos segmentos do mercado. Pero a pesar do crecemento a nivel mundial do consumo de ovo, e o seu amplo uso coma ingrediente na industria alimentaria, así como o crecemento na demanda de ovoproductos funcionais, o desenrolo de ovoproductos funcionais a través de métodos tecnolóxicos, recibiu pouca atención, constituíndo un interesante nicho de mercado que se atopa aínda sen explotar convenientemente. Este traballo fin de grao titulado “O ovo: características nutricionais, efectos do seu consumo a longo prazo e potencialidade coma vehículo de compostos bioactivos” ofrece unha ampla revisión das vantaxes e desvantaxes que presenta o consumo de ovo, o mercado potencial que representan os ovos e os ovoproductos funcionais e explora tamén a posibilidade de desenrolar un ovoproducto funcional enriquecido en omega-3 con baixo contido en colesterol, mediante métodos tecnolóxicos. Palabras chave: ovo, ovoproducto, alimento funcional, colesterol, elaboración tecnolóxica, omega-3.

C El huevo: características nutricionales, efectos de su consumo a largo plazo y potencialidad como vehículo de compuestos bioactivos.

Los huevos son una fuente importante de proteínas, grasas y micronutrientes que juegan un papel importante en la nutrición básica humana, a pesar de que tradicionalmente se asocian a factores adversos para la salud, debido principalmente a su contenido en colesterol. Sin embargo, hoy día se sabe que los niveles de colesterol sérico en respuesta a la ingesta de colesterol procedente de los huevos dependen de muchos factores, como son la etnia, la composición genética, los factores

Page 35: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

35

Volver ao inicio

hormonales o el estado nutricional del consumidor. Por otro lado, en las últimas décadas, se viene produciendo un crecimiento de la demanda de alimentos funcionales, que continuará aumentando en el futuro debido a diversos factores sociodemográficos, como son el aumento de la esperanza de vida o la capacidad de dichos alimentos para disminuir el riesgo de algunas enfermedades. Los alimentos funcionales se encuentran prácticamente en todas las categorías de alimentos, sin embargo, dichos productos no se encuentran homogéneamente representados en todos los segmentos del mercado. Pero a pesar del crecimiento a nivel mundial del consumo de huevo y su amplia inclusión como ingrediente en la industria alimentaria así como el crecimiento en la demanda de alimentos funcionales, el desarrollo de ovoproductos funcionales a través de métodos tecnológicos ha recibido poca atención constituyendo un interesante nicho de mercado que se encuentra todavía sin explotar convenientemente. Este trabajo fin de grado titulado “El huevo: características nutricionales, efectos de su consumo a largo plazo y potencialidad como vehículo de compuestos bioactivos” ofrece una amplia revisión de las ventajas y desventajas que presenta el consumo de huevo, el mercado potencial que representan los huevos y los ovoproductos funcionales y explora también la posibilidad de desarrollar un ovoproducto funcional enriquecido en omega-3 con bajo contenido en colesterol a través de métodos tecnológicos. Palabras clave: huevo, ovoproducto, alimento funcional, colesterol, elaboración tecnológica, omega-3.

I Egg: nutritional characteristics, effects of long term consumption and potential as a vehicle for bioactive compounds.

Eggs are a valuable source of protein, fat and micronutrient that plays an important role in human basic nutrition, although traditionally associated with adverse health factors, primarily due to their cholesterol content. However, it is now known that the levels of serum cholesterol response to dietary cholesterol from eggs depend of many factors, such as ethnicity, genetic, hormonal factors or nutritional status of the consumer. Moreover, in recent decades, there has been an increased demand for functional foods, which will continue to increase in the future due to various socio-demographic factors, such as increased life expectancy or the ability of these foods to decrease the risk of some diseases. Functional foods are found in virtually all categories of foods; however, these products are not homogeneously represented in all market segments. But despite the growing global egg consumption and its wide inclusion as an ingredient in the food

Page 36: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

36

Volver ao inicio

industry and the growth in demand for functional foods, functional egg development through technological methods have received little attention constitute an interesting niche market that is still not properly exploited. This manuscript entitled "Egg: nutritional characteristics, effects of long term consumption and potential as a vehicle for bioactive compounds" provides a comprehensive review of the advantages and disadvantages of egg consumption, the potential market represented by eggs and egg products functional. Additionally, the possibilities of developing a functional egg product enriched in omega-3 with low cholesterol content through technological methods are also explored. Keywords: egg, egg-derived, functional foods, cholesterol, technological elaboration, omega-3.

Page 37: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

37

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Insuficiencia Renal Crónica e

Nutrición A insuficiencia renal crónica caracterízase por un deterioro irreversible da función renal, os riles perden a capacidade de eliminar desfeitos e de manter os niveles óptimos de electrólitos no sangue. Isto trae consigo diversas consecuencias no organismo. Nesta revisión de estudos tratase de levar a cabo unha visión integrada de insuficiencia renal crónica. A súa fisiopatoloxía, as súas causas e as necesidades específicas que se derivan de esta situación. Ademais, e preciso ter en consideración o tratamento farmacolóxico de cada paciente, a súa influencia sobre o estado nutricional do paciente así como as posibles interaccións farmaco-nutrinte que se puidesen dar. Encontrámonos dúas etapas claramente diferenciadas, nas cales o tratamento dietético é fundamental; a insuficiencia renal en estadios medios e a insuficiencia renal no proceso de diálise. Cando se trata de insuficiencia renal en estadios medios, existen unha serie de nutrintes como proteínas, fósforo, potasio, sodio… ós que se debe prestar especial atención nas cantidades en que se inxiren, para evitar a acumulación de desfeitos e electrolitos que os riles non son capaces de regular. Ademais, existen evidencias de que unha dieta baixa en sal, proteínas e fósforo podería retardar o progreso da insuficiencia renal. O proceso de diálise mellora a calidade de vida dos pacientes, con todo tamén causa algunhas alteracións (anemia, gasto proteico-enerxético, hiperkalemia, hiperfosfatemia, inflamación…) que fundamentalmente son tratadas con medicación, a cal en ocasións tamén produce efectos adversos. Unha dieta adecuada en esta etapa, axudaría a mellorar o benestar dos enfermos e é probable que tamén, en algúns aspectos, a potenciar o efecto da medicación e paliar os seus efectos adversos. Para esta fase da enfermidade, prantéxase unha dieta axustada as pesquisas obtidas; baixa en sal e potasio, con un nivel de proteínas e enerxía lixeiramente elevado, rica en omega-3 e controlada en fósforo. Palabras chave: Insuficiencia renal crónica, diálise, proteínas, gasto enerxético-proteico, sal, hipertensión, hiperfosfatemia, hipercalemia e tratamento farmacolóxico.

C Insuficiencia Renal Crónica y Nutrición

La insuficiencia renal crónica se caracteriza por un deterioro irreversible de la función renal. Así, los riñones pierden la capacidad de eliminar desechos y de mantener los niveles óptimos de electrolitos

Page 38: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

38

Volver ao inicio

en sangre. Esto trae consigo diversas consecuencias en el organismo. Esta revisión bibliográfica tiene por objeto llevar a cabo una visión integrada de la insuficiencia renal crónica. Su fisiopatología, sus causas y las necesidades nutritivas específicas que se derivan de esta situación. Además, es necesario tener en consideración el tratamiento farmacológico de cada paciente, su influencia sobre el estado nutricional del paciente así como las posibles interacciones fármaco-nutriente que se pudieran dar. Nos encontramos dos etapas claramente diferenciadas en las cuales el tratamiento dietético es fundamental; la insuficiencia renal en estadios medios y la insuficiencia renal en el proceso de diálisis. Cuando se trata la insuficiencia renal en estadios medios, existen una serie de nutrientes como proteínas, fósforo, potasio, sal… a los que se debe prestar especial atención las cantidades en que se ingieren, para evitar la acumulación de desechos y electrolitos que el riñón no es capaz de regular. Además, existen evidencias de que una dieta baja en sal, proteínas o fósforo, puede enlentecer el progreso de la insuficiencia renal. El proceso de diálisis mejora la calidad de vida de los pacientes. Sin embargo, también causa algunas alteraciones (anemia, gasto proteico-energético, hiperkalemia, hiperfosfatemia, inflamación…) que fundamentalmente son tratadas con medicación, la cual en ocasiones también produce efectos adversos. Una dieta adecuada en esta etapa, ayudaría a mejorar el bienestar de los enfermos y es probable que también, en algunos aspectos, a potenciar el efecto de la medicación y paliar sus efectos adversos. Para esta fase de la enfermedad, se plantea una dieta ajustada a los hallazgos obtenidos; baja en sal y potasio, con un nivel de proteínas y energía ligeramente elevado, rica en omega 3 y controlada en fósforo. Palabras clave: Insuficiencia renal crónica, diálisis, proteínas, gasto energético-proteico, sal, hipertensión, hiperfosfatemia, hipercalemia, tratamiento farmacológico.

I Chronic Renal Failure and Nutrition

Chronic renal disease is characterized by irreversible deterioration of renal function, the kidneys lose the ability to eliminate waste and maintain optimal levels of electrolytes in blood which lead different effects on the body. This review tries to compile an integrated view of the chronic kidney diseases. Their physiopathology, their causes and the specific nutritional needs that arise from this situation. It is also necessary to consider the pharmacological treatment of each patient, their influence on the patient's nutritional status and possible drug-nutrient interactions that may bring. We find two distinct stages in which

Page 39: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

39

Volver ao inicio

dietary treatment is essential; middle stage renal failure and renal insufficiency in the dialysis process. When kidney failure in middle stages is being treated, there are a number of nutrients such as protein, phosphorus, potassium, salt... special attention should be paid to the quantities that are being ingested to avoid the accumulation of waste and electrolytes that the kidney is not able to regulate. In addition, there is an evidence that a low-salt diet, protein or phosphorus, can slow down the progress of kidney failure. The dialysis process improves the quality of life for patients, however is also causes some alterations (swelling, anaemia, hyperkalemia, hyperphosphatemia, protein-energy wasting..) which are basically treated with medication. In some cases, sometimes it also produces adverse effects. A proper diet in this stage would help to improve the well-being of patients and it is also likely, in some aspects, to serve to enhance the effect of the medication and mitigate their adverse effects. For this phase of the disease, a diet adjusted to the needs required is proposed containing low amounts of salt and potassium, with a slightly elevated level of protein and energy, enriched in omega-3 and controlled in phosphorus. Key words: Chronic kidney disease, dialysis, proteins, protein spending, salt, hypertension, hyperphosphatemia, hyperkalaemia and pharmacological treatment.

Page 40: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

40

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Elaboración de Menús

Equilibrados, segundo recomendacións da Dieta Atlántica, para a tempada Outono-Inverno

Galicia conta cunha alimentación diferenciada e cun patrón común nesta comunidade denominado Dieta Atlántica. Quizais polos recursos dos que se dispón nesta rexión, polos nutrientes que aporta, ou mesmo por decantarse por pratos que destacan pola súa sinxeleza na preparación, atribúeselle a esta alimentación unha serie de beneficios para a saúde. O presente proxecto Fin de Grao formulouse co obxectivo de elaborar dous menús equilibrados semanais, nas épocas de outono e inverno, seguindo as recomendacións da Dieta Atlántica, utilizando alimentos de tempada e pratos tradicionais da cociña galega axustados a unha inxesta diaria de 2000-2500 kcal. Ademais, realizouse a calibración e valoración nutricional de ambos menús. De forma paralela á elaboración, fixéronse as fotografías de cada unha das preparacións culinarias nas que se indican os ingredientes utilizados e o peso de cada un deles para unha ración estándar. Palabras clave: Galicia, Dieta Atlántica, outono, inverno, menús equilibrados.

C Elaboración de menús equilibrados, de acuerdo con las recomendaciones de la Dieta Atlántica para la temporada Otoño-Invierno

Galicia cuenta con una alimentación diferenciada y con un patrón común en esta comunidad, denominado Dieta Atlántica. Quizás por los recursos de los que dispone esta región, por los nutrientes que aporta, o incluso por decantarse por platos que destacan por su sencillez, se le atribuye a esta alimentación una serie de beneficios para la salud. El presente proyecto Fin de Grado ha sido planteado con el objetivo de elaborar dos menús equilibrados semanales, en las épocas de otoño e invierno siguiendo las recomendaciones de la Dieta Atlántica, utilizando alimentos de temporada y platos tradicionales de la cocina gallega ajustados a una ingesta diaria de 2000-2500 kcal. Además, se realiza la calibración y valoración nutricional de ambos menús. De forma paralela a la elaboración, se han hecho fotografías de cada una de las preparaciones culinarias en las que se indican los ingredientes utilizados y el peso de cada uno de ellos para una ración estándar. Palabras clave: Galicia, Dieta Atlántica, otoño, invierno, menús equilibrados.

I Development of Balanced Menus, according to recommendations of the Atlantic Diet for the Autumn-Winter season

Galicia has a differential alimentation with a common eating pattern, which is called `The Atlantic Diet´. Perhaps because of the resources available in this region, the nutrients which this diet provides, or even opt for dishes that stand out for their simplicity, this diet has been related to a number of health benefits. This Final Project has been formulated with the aim of making two weekly balanced menus for periods of autumn and winter, following the recommendations of the Atlantic diet, using

Page 41: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

41

Volver ao inicio

seasonal foods and dishes of traditional Galician cuisine with an approximately daily intake of 2000-2500 kcal. In addition, calibration and nutritional assessment has been performed in both menus. During the cooking process, photographs have also been taken of each of the culinary preparations, showing the used ingredients and the weight of each of them for a standard portion. Key words: Galicia, Atlantic Diet, autumn, winter, balanced menus.

Page 42: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

42

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Antioxidantes na

alimentación: Importancia, efectos das súas carencias e posibilidades como compostos bioactivos para a elaboración de alimentos funcionais.

Hai abundantes probas de que certas enfermidades, como a enfermidade cardiovascular ou cancro, causantes das maiores taxas de mortaldade, que poden ser previdas o diminuídas con algúns cambios na dieta. Por exemplo, estas enfermidades pódense evitar a través de modificacións na cantidade e calidade da graxa e/ou no aumento do consumo de alimentos ricos en antioxidantes como froitas e verduras. Ás veces, os antioxidantes endóxenos non son totalmente eficientes, polo que é razoable recorrer ao aporte esóxeno destes nutrientes para reducir os efectos acumulados do dano oxidativo ao largo da vida. Os radicais libres son producidos continuamente no noso organismo como resultado dos nosos propios procesos metabólicos. Dado que estes non se inactivan, a súa gran reactividade química dana as proteínas, os hidratos de carbono, os lípidos e os ácidos nucleicos, podendo causar graves doenzas, como poden ser cancro, cataratas, aterosclerosis, ou enfermidades neurodexenerativas tipo Alzheimer. O organismo ten moitos sistemas de defensa antioxidante para inactivar a presenza de ditos radicais libres, distribuíndose nos diferentes compartimentos celulares. Un exemplo é o sistema de defensa enzimático donde se inclúen enzimas como glutatión peroxidasa, superóxido dismutasa e catalasa, entre outras. A nutrición desempeña un importante papel no mantemento de ditas enzimas antioxidantes xa que algúns minerais como o selenio, o cobre, o manganeso e o zinc forman parte do centro catalítico de ditas enzimas. Se a achega pola dieta de ditos minerais é inadecuada, o sistema de defensa enzimático altérase. No presente traballo achégase unha revisión sobre as fontes de antioxidantes, os seus beneficios potenciais e os mitos respecto á nosa saúde, e mostraremos un exemplo de alimento precociñado con alto contido en antioxidantes engadidos. Palabras chave: antioxidante, selenio, radical libre, especies reactivas de osíxeno, nutrición, dieta.

C Antioxidantes en la alimentación: importancia, efectos de sus carencias y posibilidades como

Existen numerosas evidencias de que ciertas enfermedades, como la enfermedad cardiovascular o el cáncer, causantes de las mayores tasas de mortalidad, pueden ser prevenidas o disminuidas con algunos cambios en la dieta. Por ejemplo, estas enfermedades pueden ser prevenidas a través de modificaciones en la cantidad y calidad de la grasa y/o el aumento del consumo de alimentos ricos en

Page 43: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

43

Volver ao inicio

compuestos bioactivos para la elaboración de alimentos funcionales.

antioxidantes como frutas, verduras y hortalizas. A veces, los antioxidantes endógenos no son totalmente eficientes, por lo que es razonable recurrir al aporte exógeno de estos nutrientes para disminuir los efectos acumulados del daño oxidativo a lo largo de la vida. Los radicales libres son producidos continuamente en nuestro organismo como consecuencia de nuestros propios procesos metabólicos. Dado que éstos no se inactivan, su gran reactividad química daña a las proteínas, los hidratos de carbono, los lípidos y a los ácidos nucleicos, pudiendo originar graves patologías, como pueden ser cáncer, cataratas, aterosclerosis, o enfermedades neurodegenerativas tipo Alzheimer. El organismo tiene muchos sistemas de defensa antioxidante para inactivar la presencia de dichos radicales libres, distribuyéndose en los distintos compartimentos celulares. Un ejemplo es el sistema de defensa enzimático donde se incluyen enzimas como glutatión peroxidasa, superóxido dismutasa y catalasa, entre otras. La nutrición juega un importante papel en el mantenimiento de dichas enzimas antioxidantes ya que algunos minerales como el selenio, el cobre, el manganeso y el zinc forman parte del centro catalítico de dichas enzimas. Si el aporte por la dieta de dichos minerales es inadecuado, el sistema de defensa enzimático se altera. En el presente trabajo realizaremos una revisión sobre las fuentes de antioxidantes, sus beneficios potenciales y sus mitos respecto a su nuestra salud, y mostraremos un ejemplo de alimento precocinado con alto contenido en antioxidantes añadidos. Palabras clave: antioxidante, selenio, radical libre, especies reactivas de oxígeno, nutrición, dieta.

I Antioxidants in food: Importance, effects of their deficiencies and potential as bioactive products to prepare functional foods.

There is large evidence about that certain diseases, such as cardiovascular disease or cancer that causes high rates of mortality, and can be prevented or diminished with some dietary changes. For example, these efermedades can be prevented through changes in the fat intake or high consumption of foods rich in antioxidants such as fruits and vegetables. Sometimes, the endogenous antioxidants are not enough, so it is reasonable to draw the exogenous supply of these nutrients to reduce the cumulative effects of oxidative damage throughout human life. Free radicals are continuously produced in our bodies as a result of our own metabolic processes. Because they are not inactivated, their high chemical reactivity can damage proteins, carbohydrates, lipids or nucleic acids, and thus, could cause serious illnesses, such as cancer, cataracts, atherosclerosis, and neurodegenerative diseases as Alzheimer. The human body has many antioxidant defense systems to inactivate the presence of these free

Page 44: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

44

Volver ao inicio

radicals, distributed in cellular compartments. One example is the enzymatic system of defense, including enzymes as glutathione peroxidase, superoxide dismutase and catalase, among others. Nutrition plays a major role in the maintenance of antioxidant enzymes and some minerals as selenium, copper, manganese and zinc are part of the catalytic site of entioxidant enzymes. When the contribution from the diet of these minerals is inadequate, the enzymatic defensive system is altered. In this manuscript it will have a review of the sources of antioxidants, the potential benefits and myths about their activity on our health, and show an example of pre-cooked food high in antioxidants added. Keywords: antioxidant, selenium, free radical, oxygen recative substances, nutrition, diet.

Page 45: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

45

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Alimentación nas Persoas

con Síndrome de Down Adiantos na vida social permitiron que as persoas con síndrome de Down, ou SD de agora en adiante, tamén teñen un lugar máis ala do ámbito dos fogares ou coidados institucionais. Ao nacer, a persoa con DS pode ter particularidades formacionales en varios sistemas (circulatorio, pulmonar, dixestivo, nervioso, ...) que conlevan disfuncións vitais. Estado nutricional adecuado ao comezo da vida faise indispensable. Durante o seu crecemento e desenvolvemento as persoas con SD teñen maiores posibilidades a presentar certas condicións patolóxicas (hipotiroidismo, diabete, enfermidade celíaca, ...) cás do resto da poboación, así como unha maior necesidade de desenvolver habilidades que lle permitan autoalimentarse de xeito correcto durante toda a súa vida. Do mesmo xeito que no resto da poboación o aumento na esperanza de vida e na calidade de vida presentou novas situacións para as ciencias da saúde; a polifarmácia, a autonomía e/ou alta prevalencia de sobrepeso, obesidade e de comorbidades asociadas. Estes novos problemas adquiren maior significación na poboación con SD onde os trastornos do desenvolvemento poden ser máis limitantes. Moitos destes problemas requiren novos enfoques e metodoloxías. A alimentación das persoas as persoas con síndrome de Down é un factor importante a partir do nacemento tanto para evitar a aparición de afrontar os problemas mencionados. Palabras chave: síndrome, down, alimentación, peso, prevención, nutrición, dietética.

C La Alimentación en Personas con Síndrome de Down

Los avances de la vida en sociedad han permitido que las personas con Síndrome de Down, o SD en lo sucesivo, también tengan un lugar más allá del ámbito familiar y/o la tutela institucional. Nada más nacer las persona con SD pueden presentan formaciones particulares en diferentes sistemas (circulatorio, pulmonar, digestivo, nervioso,…) que conllevan disfunciones vitales. Un estado nutricional correcto desde las primeras etapas de la vida se hace más indispensable. Durante su crecimiento y desarrollo las personas con SD presentan mayores posibilidades de presentar ciertos cuadros patológicos (hipotiroidismo, diabetes, celiaquía,…) así como una mayor necesidad de desarrollar habilidades que le permitan autoalimentarse de manera correcta durante toda su vida. Al igual que en el resto de la población el aumento de la esperanza de vida y en la calidad de la

Page 46: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

46

Volver ao inicio

misma ha presentado nuevas situaciones para las ciencias de la salud; la polimedicación, la autonomía y/o la alta prevalencia de sobrepeso y obesidad así como comorbilidades asociadas. Estos nuevos problemas adquieren mayor significación en la población con SD donde los trastornos del desarrollo son más usuales y resultan más limitantes. Muchos de estos problemas requieren nuevos enfoques y metodologías. La alimentación de las personas con SD es un factor importante desde el nacimiento tanto para evitar la aparición como para afrontar los problemas mencionados. Palabras clave: síndrome de down, alimentación, peso, prevención, nutrición, dietética.

I Feeding of People with Down Syndrome

Progress in social life has allowed people with Down syndrome, or SD hereinafter, also have a place beyond the family level or institutional care. Immediately after birth the person with DS may have particular formations in various systems (circulatory, pulmonary, digestive, nervous, ...) involving vital dysfunctions. Correct nutritional status in early life becomes indispensable. During growth and development the people with DS have higher possibilities to present certain pathological conditions (hypothyroidism, diabetes, celiac disease, ...) as well as a greater need to develop skills that enable them feed themselves properly throughout its life. Similar to the rest of the population increase in life expectancy and quality of life has presented new situations for health sciences; polypharmacy, autonomy and / or high possibility of overweight and obesity and associated comorbidities. These new problems assume greater significance in the DS population where developmental disorders may be more restrictive. Many of these problems require new approaches and methodologies. Feeding people with DS is an important factor from birth both to avoid the appearance as to address the problems mentioned. Key words: down syndrome, weight, prevention. alimentation, dietetics, nutrition.

Page 47: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

47

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Deseño e validación dun

Cuestionario de Frecuencia de Alimentos (CFA) para a determinación dos carotenoides luteína e zeaxantina na poboación galega.

Os carotenoides son un grupo de pigmentos liposolubles que os humanos non poden sintetizar, polo tanto deben ser aportados na dieta coa inxestión de certos alimentos, por exemplo algúns vexetais ou os ovos. Os carotenoides xantófilos, como a luteína e o seu isómero zeaxantina, non posúen actividade provitamina A. Pero os seus grupos hidroxilo son responsables da súa funcionalidade a nivel visual, actuando como antioxidantes e protexendo o epitelio pigmentario da retina da luz azul. De tódolos carotenoides presentes no plasma humano, só a luteína/zeaxantina se localizan no segmento posterior do globo ocular. Comprobouse que cando se aumenta a súa inxesta diaria ata valores superiores ós 6 mg/día, hai un aumento da densidade do pigmento macular, co que aumenta a función visual. Estudos epidemiolóxicos demostraron unha asociación entre altos niveis de luteína na dieta e un efecto protector contra enfermidades como a dexeneración macular ou outras enfermidades oculares. Neste traballo, deseñouse e validouse un cuestionario de frecuencia alimentaria (CFA) para cubrir na "nube", para a valoración do consumo medio de luteína/zeaxantina, permitindo clasificar as persoas como: gran consumidor, consumidor medio e baixo. Para facilitar o recordatorio das cantidades inxeridas, empregáronse fotografías con exemplos de racións con diferentes pesos. Dado que na literatura non se atoparon documentos gráficos de tódolos alimentos incluídos no CFA deseñado, procedeuse á realización das diferentes preparacións/pratos no Laboratorio de Hixiene, Inspección e Control de Alimentos (LHICA) da Facultade de Veterinaria de Lugo para poder obter as correspondentes imaxes das racións. A ferramenta foi probada por 10 profesionais nutricionistas que garantiron a súa correcta comprensión e funcionamento antes da súa utilización. Entrevistouse unha mostra de 45 homes e mulleres e, posteriormente, os datos foron validados mediante a realización de rexistros dietéticos de 3 días en 14 dos participantes. Palabras clave: carotenoides, luteína/zeaxantina, inxesta diaria, función visual, CFA na “nube”

C Diseño y validación de un Cuestionario de Frecuencia

Los carotenoides son un grupo de pigmentos liposolubles que el ser humano no puede sintetizar y que por ello deben ser aportados con la ingesta de alimentos como algunos vegetales o huevos.

Page 48: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

48

Volver ao inicio

de Alimentos (CFA) para la determinación de los carotenoides luteína y zeaxantina en la población gallega

Los carotenoides xantófilos, como la luteína y su isómero la zeaxantina, no poseen actividad provitamina A. Pero sus grupos hidroxílicos son los responsables de su funcionalidad a nivel visual actuando como antioxidante y protegiendo al epitelio pigmentario de la retina de la luz azul. De todos los carotenoides presentes en el plasma humano, sólo la luteína/zeaxantina se ubican en el segmento posterior del globo ocular. Se ha comprobado que cuando se aumenta su ingesta diaria hasta valores superiores a 6 mg/día, se produce un aumento en la densidad del pigmento macular con lo que aumenta la función visual. Estudios epidemiológicos han demostrado una asociación entre niveles elevados de luteína en la dieta y un efecto protector frente a enfermedades como la degeneración macular u otras enfermedades oculares. Se ha diseñado y validado un cuestionario de frecuencia de consumo de alimentos (CFA) para cubrir en la “nube” para la valoración del consumo medio de luteína/zeaxantina que permita clasificar a las personas como: gran consumidor, consumidor medio y bajo. Para facilitar el recordatorio de las cantidades ingeridas, se recurre a fotos con ejemplos de raciones con diferentes pesos. Dado que en la bibliografía no se encontraron documentos gráficos de todos los alimentos incluidos en el CFA diseñado, se procedió a realizar las preparaciones culinarias y fotografiar los diferentes platos en el LHICA. La herramienta fue ensayada por 10 profesionales nutricionistas que aseguraron su correcta comprensión y funcionamiento antes de su utilización. Se ha entrevistado a una muestra de 45 hombres y mujeres, posteriormente se ha validado mediante registros dietéticos de 3 días en 14 de los participantes. Palabras clave: carotenoides, luteína/zeaxantina, ingesta diaria, función visual, CFA en la “nube”

I Design and validation of a Food Frequency Questionnaire (FFQ) for determining carotenoids lutein and zeaxanthin in the Galician population.

Carotenoids are a group of fat-soluble pigments that humans cannot synthesize and therefore must be supplied in the diet through the ingestion of certain foods such as some vegetables and eggs. The xanthophyll carotenoids, such as lutein and its isomer zeaxanthin, do not possess provitamin A activity. However, their hydroxyl groups are responsible for their functional role in the eye, acting as antioxidants and protecting the retinal pigmented epithelium from blue light exposure. Among all the carotenoids present in human plasma, only lutein and zeaxanthin are found in the posterior segment of the eyeball. It has been reported that when their daily intake is increased up to more than 6 mg / day, there is also an increase in macular pigment density and thus, an improvement in the visual function. Epidemiological studies have shown an association between high levels of lutein

Page 49: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

49

Volver ao inicio

in the diet and a protective effect against diseases such as macular degeneration or other eye diseases. A food frequency questionnaire (FFQ) has been designed and validated, ready to be completed in the "cloud". This FFQ has been used to assess the average intake of lutein / zeaxanthin, allowing the classification of the population in three different groups: high, average and low consumption. To facilitate the record of the amounts ingested by the interviewed population, several pictures with examples of different portions/weights have been included in the FFQ. However, there were no graphic documents in the literature for all the selected foods. For this reason, different preparations with various amounts of these foods were arranged and photographed at the Laboratorio de Hixiene, Inspección e Control de Alimentos (LHICA) in the Veterinary Faculty of Lugo, to include these pictures in the questionnaire. This dietary assessment tool was tested by 10 professional nutritionists, who guaranteed its correct understanding and usefulness before its first use. A total of 45 independent individuals (men and women) have been evaluated with the questionnaire. The obtained data has been subsequently validated using 3-day dietary records of 14 participants of the FFQ. Keywords: carotenoids, lutein / zeaxanthin, daily intake, visual function, FFQ in the "cloud"

Page 50: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

50

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Consumidores Fronte o

Rotulado de Alimentos A etiquetaxe pode ser unha ferramenta fundamental que contén unha variedade de información para facilitar a toma de decisións do consumidor no momento da elección de alimentos, contribuíndo a seguir unha dieta equilibrada. A interpretación da información contida na etiqueta pode ser sinxela para os profesionais da nutrición, pero a cuestión é saber se tamén o é para o resto da poboación. O obxectivo deste estudo foi determinar a actitude dos consumidores fronte as etiquetas dos alimentos, o grao de coñecemento e comprensión das mesmas. Para xestionar este estudo, empregouse o método de entrevista persoal mediante un cuestionario previamente elaborado e validado. A mostra foi de 165 adultos residentes en Madrid, Vigo e Lugo. Os datos obtidos foron sometidos a tratamento estatístico, estudando variables como idade, sexo, renda e nivel de escolaridade. Os resultados proporcionan non só información sobre o uso e interpretación da etiquetaxe nutricional por parte dos consumidores, se non que permiten determinar a que grupos da poboación sería interesante dirixir a realización de campañas de información sobre o uso adecuado de etiquetaxe dos alimentos e a importancia duns hábitos alimentarios saudables. Palabras clave: Rotulado, alimentos, información nutricional, enquisa, consumidor.

C Consumidores Frente al Etiquetado de Alimentos

El etiquetado puede ser una herramienta fundamental proporcionando una serie de informaciones que faciliten al consumidor la toma de decisiones en el momento de la elección de los alimentos, contribuyendo a que siga una alimentación equilibrada. La interpretación de la información que contienen las etiquetas puede ser sencilla para los profesionales de la nutrición, pero la cuestión es si lo es para el resto de la población. El objetivo de este trabajo es conocer la actitud frente a las etiquetas de los alimentos, el grado de conocimiento y entendimiento de las mismas, por parte de los consumidores. Para abordar este estudio se utilizó el método de la entrevista personal mediante un cuestionario previamente diseñado y validado. La muestra de población estudiada fue de 165 adultos residentes en Madrid, Vigo y Lugo. Los datos obtenidos fueron sometidos a tratamientos estadísticos, estudiando variables como edad, sexo, nivel económico y nivel educativo. Los resultados obtenidos aportan, no solo información sobre el uso e interpretación del etiquetado

Page 51: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

51

Volver ao inicio

nutricional por parte del consumidor, sino que permiten determinar a qué grupos de población sería interesante dirigir campañas informativas sobre la correcta utilización del etiquetado de los alimentos, y la importancia de unos hábitos alimentarios saludables. Palabras clave: Etiquetado, alimentos, información nutricional, encuesta, consumidor.

I Consumers Facing the Food Labelling

The labeling can be an essential tool providing a range of information to facilitate consumer decision making at the time of the choice of food, contributing to provide a balanced diet. The interpretation of the labels information can be simple for nutrition professionals, but the question is whether it is for the rest of the population. The aim of this study was to determine the attitude to food labels, the degree of knowledge and understanding of them, by consumers. To address this study the method of personal interview was used by a previously designed and validated questionnaire. The sample population was 165 adult residents in Madrid, Vigo and Lugo. The data obtained will be subjected to statistical processing, studying variables such as age, sex, income level and education level. The findings provide, not only information on the use and interpretation of nutritional labeling by consumers, but allow to determine which population groups would be interesting to conduct information campaigns on the proper use of food labeling, and the importance of a healthy eating habits. Keywords: Labeling, food, nutritional information, poll, consumer.

Page 52: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

52

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alerxia ás Proteínas do Leite

da Vaca Neste traballo revísase un tipo de alerxia alimentaria; a alerxia ás proteínas do leite de vaca, que dentro das anteriores se encontra entre as mediadas por IgE. Comézase por definir e caracterizar o significado das alerxias alimentarias e as súas características, para posteriormente centrarse o tema principal da alerxia ás proteínas do leite de vaca. Preséntase a importancia do leite, a súa composición e valor nutricional e os alérxenos que presenta e que supoñen un risco para os alérxicos. Revísase o efecto que producen os diferentes métodos de procesado industriais no referente á alerxenicidade e a posibilidade que estes outorgan para crear fórmulas adaptadas para esta afección. Así mesmo expóñense os novos métodos en proceso de desenvolvemento e investigación, que se desexan utilizar para poder dispoñer dunha maior variedade de alimentos a disposición de persoas que presenten a devandita afección. Faise tamén unha referencia ao diagnóstico e tratamento desta alerxia alimentaria. Finalmente achégase unha orientación nutricional para os pacientes que presentan a devandita alerxia, os alimentos prohibidos e permitidos e aquilo que poden supoñer un risco para a saúde Palabras clave: leite de vaca, alerxia, IgE, proteínas, alérxenos, caseínas, β -lactoglobulina.

C Alergia a las Proteínas de la Leche de Vaca

En este trabajo se revisa un tipo de alergia alimentaria; la alergia a las proteínas de la leche de vaca, que dentro de las anteriores se encuentra entre las mediadas por IgE. Se comienza por definir y caracterizar el significado de las alergias alimentarias y sus características, para posteriormente centrarse el tema principal de la alergia a las proteínas de la leche de vaca. Se presenta la importancia de la leche, su composición y valor nutricional y los alérgenos que presenta y que suponen un riesgo para los alérgicos. Se revisa el efecto que producen los diferentes métodos de procesado industriales en lo referente a la alergenicidad y la posibilidad que estos otorgan para crear fórmulas adaptadas para esta afección. Así mismo se exponen los nuevos métodos en proceso de desarrollo e investigación, que se desean utilizar para poder disponer de una mayor variedad de alimentos a disposición de personas que presenten dicha afección. Se hace también una referencia al diagnóstico y tratamiento de esta alergia alimentaria. Finalmente se aporta una orientación nutricional para los pacientes que presentan dicha alergia, los

Page 53: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

53

Volver ao inicio

alimentos prohibidos y permitidos y aquello que pueden suponer un riesgo para la salud. Palabras clave: leche de vaca, alergia, IgE, proteínas, alérgenos, caseínas, β-lactoglobulina.

I Cow’s Milk Protein Allergy In this paper, a type of food allergy is reviewed; cow's milk protein allergy, that within the above is among the IgE mediated. It begins to define and characterize the significance of food allergies and their characteristics, and later focus the main topic of allergy to proteins in cow's milk. It is shown the importance of milk composition and nutritional value and allergens posing and poses a risk to allergy sufferers. The effect produced by different methods of industrial processing in relation to allergenicity and the possibility that these provide to create appropriate formulas for this condition is reviewed. Also new methods are exposed in the process of development and research that you want to use to have a greater variety of foods available to people with this condition. A reference to the diagnosis and treatment of food allergy is also made. Finally, is provided a nutritional counseling for patients who have this allergy, the permitted and prohibited food and that which can pose a health risk is provided. Keywords: cow's milk, allergy, IgE, proteins, allergens, caseins, β-lactoglobulin.

Page 54: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

54

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Avaliación do coñecemento

das pautas dunha alimentación saudable por parte da poboación galega.

Os temas relacionados coa nutrición e coa alimentación saudable son cada vez máis importantes na nosa sociedade, xa que por un lado a xente está cada vez máis concienciada de que a alimentación é un dos principais determinantes da saúde e, por outro lado, as enfermidades relacionadas coa alimentación están provocando cada vez máis alertas sanitarias. As principais causas de morte a nivel mundial, son as enfermidades coñecidas como “non transmisibles”, entre as que se atopan as enfermidades cardiovasculares, a diabetes ou o cancro. A día de hoxe, estase a transmitir unha gran cantidade de información que quizás pode ser excesiva e queda a dúbida de se é recibida correctamente. Ademais, un dos principais problemas ao que debe facer fronte os profesionais da nutrición é á falsa información transmitida por moitos medios de comunicación. Polo tanto, o obxectivo deste proxecto Fin de Grao é coñecer como á poboación galega está a recibir os consellos ou recomendacións dos profesionais da nutrición para levar a cabo unha alimentación saudable. Para iso realizouse unha enquisa persoal previamente validada a persoas de diferente sexo e rango de idade. A continuación, estudouse a influencia de variables como o sexo, idade, lugar de residencia... sobre as respostas obtidas e chegouse á conclusión de que a información transmitida non está sendo suficiente e moita dela chega dun xeito erróneo. Palabras clave: alimentación saudable, hábitos alimentarios, coñecementos nutricionais, educación nutricional e información nutricional.

C Evaluación del conocimiento de las pautas de una alimentación saludable por parte de la población gallega.

Los temas relacionados con la nutrición y con la alimentación saludable son cada vez más importantes en nuestra sociedad, ya que por un lado la gente está cada vez más concienciada de que la alimentación es uno de los principales determinantes de la salud y, por otro lado, las enfermedades relacionadas con la alimentación están provocando cada vez más alertas sanitarias. Las principales causas de muerte a nivel mundial, son las enfermedades conocidas como “no transmisibles”, entre las que se encuentran las enfermedades cardiovasculares, la diabetes o el cáncer. A día de hoy, se está transmitiendo una gran cantidad de información que quizás puede ser excesiva

Page 55: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

55

Volver ao inicio

y queda la duda de si es recibida correctamente. Además, uno de los principales problemas al que debe de hacer frente los profesionales de la nutrición es a la falsa información transmitida por muchos medios de comunicación. Por ello, el objetivo de este proyecto Fin de Grado es conocer como la población gallega está recibiendo los consejos o recomendaciones de los profesionales de la nutrición para llevar a cabo una alimentación saludable. Para eso se realizó una encuesta personal previamente validada a personas de diferente sexo y rango de edad. A continuación, se estudió la influencia de variables como el sexo, edad, lugar de residencia... sobre las respuestas obtenidas y se llegó a la conclusión de que la información transmitida no está siendo suficiente y mucha de ella llega de una forma errónea. Palabras clave: alimentación saludable, hábitos alimentarios, conocimientos nutricionales, educación nutricional e información nutricional.

I Evaluation of knowledge of healthy eating patterns by the Galician population.

The subjects related with the nutrition and with the healthy feeding are increasingly important in our society, since on the one hand the people are increasingly concerned that food is really important in health and, on the other hand, diseases related to diet are causing more and more health alerts. The main causes of the worldwide death is caused by these diseases, known as "non-transmissible", among them are cardiovascular diseases, diabetes or cancer. Nowadays, a lot of information that perhaps can be excessive is being informed, and remains the question of whether it is received correctly. In addition, one of the main problems which the nutritional professionals have to confront is the misinformation spread by many mass media. Therefore, the objective of this End Project of Grade, is to know how the Galician population is receiving the advice or the recommendations from the nutritional professionals to carry out healthy diet. For this purpose it was made a personal survey, previously validated, to people of different age and different sex. Next, all the data obtained were subjected to statistical analysis, studying variables as sex, age, residence ... to see the influence that could have in each case. The conclusion is that the information transmitted is not enough and many of it comes wrongly. Keywords: healthy diet, eating habits, nutritional knowledge, nutrition education and nutritional information.

Page 56: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

56

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Estudo da Posible Influencia

dos Alimentos que Conteñen Vitamina K nos Pacientes Tratados con Sintrom®

O Sintrom® é o medicamento anticoagulante mais usado na actualidade en España. O seu principio activo é o acenocumarol. Estes fármacos diminúen a capacidade de coagulación do sangue axudando a previr a formación de coágulos nos vasos sanguíneos. A coagulación do sangue é un proceso que se caracteriza por unha fervenza de reaccións nas que se precisa a vitamina K. O mecanismo de acción do acenocumarol consiste en alterar a acción desta vitamina. Polo cal, o tratamento con acenocumarol ten unha acción antivitamínica K e verase influenciado pola riqueza desta vitamina nos alimentos que se consumen na dieta, podendo, en ocasións, alterar o efecto pretendido. Ademais, este fármaco presenta interaccións con outras substancias polo que é importante advertilo aos pacientes anticoagulados. Hoxe en día a información facilitada ao paciente anticoagulado sobre a alimentación a seguir é escasa, polo que, se se desequilibra a relación entre fármaco e a vitamina K poden xurdir efectos secundarios. Polo tanto, o obxectivo principal será facilitar a estes pacientes unha educación nutricional adecuada para que poidan identificar o contido en vitamina K dos alimentos mais usuais, co fin de que sexan capaces de seguir unha dieta saudábel, tentando manter constante a cantidade de vitamina K e dentro das recomendacións, e así obter o máximo beneficio do fármaco. Palabras chave: Acenocumarol (Sintrom®), vitamina K, anticoagulante, coagulación do sangue, alimentos ricos en vitamina K.

C Estudio de la Posible Influencia de los Alimentos que Contienen Vitamina K en los Pacientes Tratados con Sintrom®

El Sintrom® es el medicamento anticoagulante más utilizado en la actualidad en España. Su principio activo es el acenocumarol. Estos fármacos disminuyen la capacidad de coagulación de la sangre ayudando a prevenir la formación de coágulos en los vasos sanguíneos. La coagulación de la sangre es un proceso caracterizado por una cascada de reacciones en la que es necesaria la presencia de la vitamina K. El mecanismo de acción del acenocumarol consiste en alterar la acción esta vitamina. Por lo cual, el tratamiento con acenocumarol se podría entender que tiene una acción antivitamínica K y se verá influenciado por la riqueza en esta vitamina de los alimentos que se ingieren en la dieta, pudiendo, en ocasiones, alterar el efecto que se pretende. Además, el acenocumarol presenta interacciones con otras sustancias por lo que es importante advertírselo al paciente anticoagulado. Hoy en día la información que se le facilita al paciente anticoagulado sobre la alimentación que debería seguir es escasa, por lo que, si se desequilibra la relación entre fármaco y vitamina K pueden

Page 57: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

57

Volver ao inicio

aparecer efectos secundarios. Por lo tanto, el objetivo principal será facilitar a estos pacientes una educación nutricional adecuada para que puedan identificar el contenido de esta vitamina K en los alimentos más usuales, con el fin de que sean capaces de seguir una dieta saludable, intentando mantener constante la cantidad de vitamina K y dentro de las recomendaciones, y así obtener el máximo beneficio del fármaco. Palabras clave: Acenocumarol, Sintrom®, vitamina K, anticoagulante, coagulación de la sangre, alimentos ricos en vitamina K.

I Study of the Possible Influence of The Vitamin K in the Patients Treated with Sintrom®

The Sintrom is the most popular anticoagulant medicament nowadays in Spain. His active is the acenocumarol. Those medicaments reduce the capacity of coagulation of the blood helping to anticipate the formation of clots in the blood vessels. The coagulation of the blood is a process characterized by a group of reactions in which is necessary the presence of the vitamin K. The mechanism of action of the acenocumarol consists in alterate the action this one. Consequently, the treatment with acenocumarol has a reaction antivitamin K and it will be influenced by the richness of this vitamin in the food that is consumed in the diet, and sometimes it can alter the expected effect. In addition, this medicament has interactions with other substances, it is important it to become aware to the anticoagulation patients. Nowadays the diet recommendations provided to the patient are scanty, for that, if the relation is unbalanced between medicament and the vitamin K can arise side effects. Therefore the principal aim is to facilitate to these patients a nutritional suitable education in order that they could identify the content in vitamin K of the most usual food, in order that they are capable of following a healthy diet, trying to keep the quantity of vitamin K constant and inside the recommendations, and this way to obtain the maximum benefit of the medicament. Key words: Acenocoumarol, Sintrom®, vitamin K, anticoagulant, blood coagulation, high vitamin K food.

Page 58: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

58

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Caso Práctico de Diabete Na actualidade a diabetes é unha das doenzas máis frecuentes en todo o mundo. A diabetes é unha

enfermidade que se caracteriza por un aumento do nivel de glucosa no sangue (glicemia). Non ten cura aínda, pero maioritariamente no seu tratamento empréganse fármacos e administrase insulina exóxena para controlar os niveis de glucosa no sangue. O obxectivo deste traballo foi realizar unha intervención nutricional sobre unha persoa con diabetes. Neste caso estudouse unha muller xeriátrica con diabetes tipo II, que ademais presentaba hipercolesterolemia e obesidade. Determinouse cal era a súa situación antropométrica, nutricional, farmacolóxica e os seus hábitos iniciais e a continuación pautóuselle unha dieta na que se lle proporcionaban alimentos con baixa carga glucémica, unha correcta distribución de carbohidratos, lípidos e os requirimentos de micronutrientes establecidos. Os resultados obtidos neste traballo foron bastante satisfactorios e cabe destacar que moi gratificantes para o individuo do estudo, segundo as súas propias declaracións. Conseguiuse mellorar a carga glucémica da dieta e mellorar en liñas xerais a súa alimentación aínda 6 meses despois desta intervención. Os valores antropométricos do individuo arroxaron una interesante mellora tra-la intervención nutricional. Palabras chave: diabetes mellitus, insulina, índice glicémico, carga glucémica, dieta equilibrada.

C Caso Práctico de Diabetes En la actualidad la diabetes es una de las dolencias más frecuentes en todo el mundo. La diabetes es una enfermedad que se caracteriza por un aumento del nivel de glucosa en sangre (glucemia). No tiene cura todavía, pero en su tratamiento mayoritariamente se emplean fármacos y administración de insulina exógena para controlar los niveles de glucosa en la sangre. El objetivo de este trabajo fue realizar una intervención nutricional sobre una persona con diabetes. En este caso se estudió a una mujer geriátrica con diabetes tipo II, que además presentaba hipercolesterolemia y obesidad. Se determinó cuál era su situación antropométrica, nutricional, farmacológica y sus hábitos iniciales y a continuación se le pautó una dieta en la que se le proporcionaban alimentos con baja carga glucémica, una correcta distribución de carbohidratos, lípidos y los requerimientos de micronutrientes establecidos. Los resultados obtenidos en este trabajo han sido bastante satisfactorios y cabe destacar que muy

Page 59: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

59

Volver ao inicio

gratificantes para el individuo del estudio, según sus propias declaraciones. Se ha conseguido mejorar la carga glucémica de la dieta que consume y mejorar en líneas generales su alimentación aún 6 meses después de esta intervención. Los valores antropométricos del individuo han arrojado una interesante mejora tras la intervención nutricional. Palabras clave: diabetes mellitus, insulina, índice glucémico, carga glucémica, dieta equilibrada.

I Practical Case of Diabetes Actually, the diabetes is one of the most usual disease in the world. The diabetes is an ailment that is characterized by an increase of the level of glucose in blood (glycemic). There is not still a cure for this disease, but mostly drug treatment and administration of exogenous insulin are used to control glucose levels in blood. The objective of this paper was to realize a nutritional intervention on a person with diabetes. In this case, the study was based on a geriatric woman with diabetes II, mild hypercholesterolemia and obesity. First, it was decided her antropometric, nutritional, pharmacological situation and her initial habits. Secondly, she has been prescribed a diet based on low glycemic load food, a correct distribution of carbohydrates, lipids and the requirements of established micronutrients. The results obtained in this study have been quite satisfactory. It is necessary to emphasize that it was also very gratifying for the individual of the study (according to her own statements). At the end, it has been managed the improvement of the glycemic load of the diet and also, her food habits even 6 months after this intervention. Anthropometric values of the individual have yielded an interesting improvement after this nutritional intervention. Key words: diabetes mellitus, insulin, glycemic index, glycemic load, balanced diet.

Page 60: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

60

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Pirámides nutricionais de

España. Comparación das distintas representacións gráficas das guías alimentarias europeas.

O patrón dietético na maior parte dos países europeo cambiou moito dende os anos 60. Así, incrementouse a enerxía que aporta a dieta, a graxa representa cada vez un porcentaxe maior da inxesta calórica diaria e os carbohidratos cada vez menor, feito que se repite en xeral en todos os países. A consecuencia que cabe esperar é o aumento das enfermidades crónicas ou enfermidades non transmisibles (ENT), o que se traducirá nunha redución da esperanza e calidade de vida xa que, seis dos sete principais factores de risco da mortalidade prematura en Europa están relacionados cos estilos de vida. Por todo isto e, para poder mellorar a alimentación da poboación son necesarias medidas de saúde pública para evitar as consecuencias negativas duns inadecuados hábitos alimentarios. Con este obxectivo fanse as guías alimentarias, recomendacións para a poboación en xeral, e que pretenden ser unha ferramenta para educar e orientar a poboación en camiño unha alimentación máis saudable.Para que estas recomendacións cheguen máis facilmente a poboación fanse as representacións gráficas destas guías. Hai moitos tipos de modelos que tentan transmitir o consello para manter un bo estado nutricional, entre eles a pirámide, roda e prato nutritivo. Cada país escolle ou crea que máis lle conveñan (ás veces máis dunha) para axudar o seu pobo a facer unha boa dieta. Neste proxecto unha revisión da literatura sobre os principais modelos ou representacións gráficas das guías de España e dos países europeos tratando de analizar de forma crítica a adecuación das mesmas. PALABRAS CLAVE: Guías alimentarias, Hábitos nutricionais, dieta, pirámide, Rueda, Prato nutricional.

C Pirámides nutricionales de España. Comparación de las distintas representaciones gráficas de las guías alimentarias europeas.

El patrón dietético en la mayor parte de los países europeos ha cambiado mucho desde los años 60. Así, la energía que aporta la dieta se ha incrementado, la grasa representa cada vez un porcentaje mayor de la ingesta calórica diaria, y los carbohidratos cada vez menor, hecho que se repite, en general, en todos los países. La consecuencia que cabe esperar es el aumento de las enfermedades crónicas o enfermedades no transmisibles (ENT), lo que se traducirá en una reducción de la esperanza y calidad de vida ya que, seis de los siete principales factores de riesgo de mortalidad prematura en Europa están relacionados con los estilos de vida. Por todo ello y, para poder mejorar la alimentación de la población, son necesarias medidas de salud pública que ayuden a prevenir las consecuencias adversas de unos hábitos alimentarios inapropiados. Con este objetivo, se elaboran

Page 61: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

61

Volver ao inicio

las guías alimentarias, recomendaciones dirigidas a la población general y que pretenden constituir una herramienta para educar y orientar a la población hacia una alimentación más saludable. Para que estas recomendaciones lleguen más fácilmente a la población se crean las representaciones gráficas de estas guías. Existen muchos tipos de modelos que intentan trasmitir los consejos para mantener un buen estado nutricional, entre los que destacan la pirámide, la rueda y el plato nutricional. Cada país escoge o crea la que más le convenga (a veces más de una) para ayudar a su población a confeccionar una buena dieta. En el presente proyecto se realiza una revisión bibliográfica de los principales modelos o representaciones gráficas de las guías de España y de los países europeos tratando de analizar de forma crítica la adecuación de las mismas. PALABRAS CLAVE: Guías alimentarias, Hábitos nutricionales, Dieta, Pirámide, Rueda, Plato nutricional.

I Nutritional pyramids of Spain. Comparison of the different graphical representations of the food European guides

The diet pattern has undergone a great change in most European countries since the 60s. In this way, the energy that contributes to the diet has increased; the fat represents a major percentage and the carbohydrates minor every time, a fact generally repeated in each country. The expected consequence is the rise of chronic diseases or not transmissible ones. This would be mean a reduction of life expectancy of the population and its quality since six of the seven principal factors of suffering from premature mortality in Europe are related to life style. Therefore, in order to be able to improve the diet of the population, public health measures that help to anticipate the different adverse consequences of some inappropriate food habits are necessary. With this aim, food guides, recommendations directed to people towards a healthier diet. In order to make these recommendations more accessible to the population, graphical representations of these guidelines are elaborated. There exist different types of models which try to transmit the councils to support a good nutritional condition, between that stand out the pyramid, the wheel and the nutritional plate. Every single country chooses or creates the types that are more convenient (sometimes more than one) to help its population to create a proper diet. In the present paper, a bibliographical review of the principal models or graphical representations of the guides of Spain and of the European countries has been carried out, trying to analyze, in a critical way, the adequacy of the same ones. KEYWORD: Food guides, nutritional Habits, Diet, Pyramid, Wheel, nutritional Plate.

Page 62: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

62

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A leptina e a obesidade O peso corporal dun individuo é mantido polo balance existente entre a enerxía inxerida e a gastada

polo mesmo. Actualmente, debido á dispoñibilidade de dietas de alto contido calórico e un estilo de vida sedentario, a obesidade tornouse un problema moi preocupante na sociedade. Así, cando o nivel de graxa corporal supera os límites saudables aumenta significativamente o risco de padecer varias doenzas, tales como: diabetes tipo II, o fígado gordo, apnea do sono, artrite, cancro, cálculos biliares, enfermidades cardiovasculares, e en definitiva redúcese a esperanza de vida dos individuos que a padecen. A homeostase enerxética e o peso corporal son controlados no cerebro a través da integración de múltiples sinais, entre estas atópase a leptina, unha hormona proteínica liberada polo tecido adiposo, cuxas principais funcións son: informar ao cerebro das reservas de enerxía dispoñible para o noso corpo, estimular o gasto de enerxía e inhibir o apetito. Debido á súa acción, pensouse na leptina como a clave para tratar dunha vez por todas o problema da obesidade, pero a día de hoxe, por desgraza, demostrouse que a maioría dos individuos obesos teñen niveis elevados desta hormona en sangue, suxerindo así unha posible presenza de resistencia á leptina. Neste artigo imos centrarnos na obesidade e o seu tratamento, así como o papel da leptina no noso corpo, a resistencia que presentan a maioría das persoas obesas e tamén a influencia da nosa dieta sobre as concentracións desta hormona en sangue. Palabras chave: leptina, obesidade, homeostase enerxética, resistencia á leptina, dieta.

C La leptina y la obesidad El peso corporal de un individuo se mantiene gracias al balance existente entre la energía ingerida y la gastada por el mismo. Actualmente, debido a la disponibilidad de dietas altamente calóricas y de un estilo de vida sedentario, la obesidad se ha convertido en un problema realmente preocupante en la sociedad. Así pues, cuando el nivel de adiposidad corporal supera los límites saludables aumenta notablemente el riesgo de padecer diversas enfermedades, como por ejemplo: diabetes tipo II, hígado graso, apnea del sueño, artritis, cáncer, cálculos biliares, enfermedades cardiovasculares y en definitiva se reduce la esperanza de vida de los individuos que la padecen. La homeostasis energética y el peso corporal son controlados en nuestro cerebro mediante la integración de múltiples señales, entre éstas encontramos a la leptina, una hormona proteínica

Page 63: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

63

Volver ao inicio

liberada por el tejido adiposo, cuyas funciones principales son: informar de las reservas energéticas disponibles para nuestro cuerpo, estimular el gasto energético e inhibir el apetito. Debido a su acción, se pensó en la leptina como la clave para tratar de una vez por todas el problema de la obesidad, pero a día de hoy se ha comprobado desafortunadamente que la mayor parte de los individuos obesos presentan niveles elevados de esta hormona en sangre, sugiriendo con ello la presencia de una posible resistencia a la leptina. En este trabajo nos centraremos en la obesidad y su posible tratamiento, así como el papel que desempeña la leptina en nuestro organismo, la resistencia que presentan la mayoría de las personas obesas y también en la influencia que tiene nuestra dieta en las concentraciones de esta hormona en sangre. Palabras clave: Leptina, Obesidad, Homeostasis Energética, Resistencia a la leptina, Dieta.

I Leptin and obesity The body weight of an individual is maintained by the balance between energy intake and expended. Currently, due to the availability of high-calorie diets and a sedentary lifestyle, obesity has become a very worrying problem in society. Thus, when the level of body fat exceeds healthy limits, the risk of suffer various diseases increases significantly, for example: type II diabetes, fatty liver, sleep apnea, arthritis, cancer, gallstones, cardiovascular disease and ultimately their life expectancy is reduced. Energy homeostasis and body weight are controlled in the brain through the integration of multiple signals, among them are leptin, a protein hormone released by fat tissue, whose functions are: to inform of the energy reserves available for our body, stimulate energy expenditure and inhibit appetite. Due to its action, we thought leptin as the key to dealing once and for all the problem of obesity, but today we know that most obese individuals have elevated levels of this hormone in their blood, suggesting a possible presence of leptin resistance. In this paper we focus on obesity and its treatment, and the role of leptin in our body, the resistance of most obese people and also the influence of our diet in the concentrations of this hormone in blood. Keywords: Leptin, Obesity, energy homeostasis, leptin resistance, Diet.

Page 64: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

64

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G As principais substancias

con capacidade adictiva presentes nos alimentos

As substancias presentes nos alimentos que teñen unha maior evidencia científica da súa capacidade adictiva son o azucre, o sal, a graxa e algúns aditivos (especialmente o glutamato monosódico), as calen fan a comida hiperapetecible; xunto coa cafeína, a cal ten efectos estimulantes. O obxectivo principal deste traballo foi revisar a investigación actual sobre as mesmas. Para iso, desenvolveuse unha estratexia de busca nas bases de datos Science Direct, Web of Science e PubMed, e foron seleccionados artigos de investigación e revisións bibliográficas publicados dende o ano 2005 ata o ano 2015. En síntese, estudáronse las características específicas de cada sustancias así como os seus mecanismos neurobiolóxicos, métodos de diagnóstico e intervencións actuais. Trátase de substancias amplamente utilizadas na industria alimentaria capaces de activar o sistema de recompensa e dar lugar a síntomas característicos dunha adicción. Para confirmar este trastorno utilízanse os criterios do DSM-V e as preguntas da YFAS. Finalmente, advírtese a necesidade dunha abordaxe multifactorial destinada a afrontar estas adiccións onde desempeñen un papel investigadores, políticos, traballadores de industria, psicólogos e dietistas-nutricionistas. A conclusión final céntrase na importancia de investigar as distintas situacións de adicción á comida e sobreconsumo de alimentos que se relacionan con problemas de saúde pública como a actual epidemia mundial de obesidade. Palabras clave: adicción, substancias adictivas, sistema de recompensa, azucre, sal, graxa, glutamato monosódico, cafeína.

C Las principales sustancias con capacidad adictiva presentes en los alimentos

Las sustancias presentes en los alimentos que tienen una mayor evidencia científica de su capacidad adictiva son el azúcar, la sal, la grasa y algunos aditivos (especialmente glutamato monosódico), las cuales hacen la comida hiperapetecible; junto con la cafeína, la cual tiene efectos estimulantes. El objetivo principal de este trabajo fue revisar la investigación actual sobre las mismas. Para ello, se desarrolló una estrategia de búsqueda en las bases de datos Science Direct, Web of Science y PubMed, y fueron seleccionados artículos de investigación y revisiones bibliográficas publicados desde el año 2005 hasta el año 2015. En síntesis, se estudiaron las características específicas de cada sustancia así como sus mecanismos neurobiológicos, métodos de diagnóstico e intervenciones actuales. Se trata de sustancias ampliamente utilizadas en la industria alimentaria capaces de activar

Page 65: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

65

Volver ao inicio

el sistema de recompensa y dar lugar a síntomas característicos de una adicción. Para confirmar este trastorno se utilizan los criterios del DSM-V y las preguntas de la YFAS. Finalmente, se advierte la necesidad de un abordaje multifactorial destinado a afrontar estas adicciones donde desempeñen un papel investigadores, políticos, trabajadores de industria, psicólogos y dietistas-nutricionistas. La conclusión final se centra en la importancia de investigar las distintas situaciones de adicción a la comida y sobreconsumo de alimentos que se relacionan con problemas de salud pública como la actual epidemia mundial de obesidad. Palabras clave: adicción, sustancias adictivas, sistema de recompensa, azúcar, sal, grasa, glutamato monosódico, cafeína.

I The main substances with addictive capacity which are present in food

Substances in foods that have more scientific evidence of its addictive properties include sugar, salt, fat and some additives (especially monosodium glutamate), which make the food hiperapetecible; together with caffeine which has stimulant effects. The main objective of this study was to review current research on them. For this, a search strategy in the database Science Direct, Web of Science and PubMed were developed, and they were selected research articles and literature reviews published since 2005 until 2015. In short, the specific characteristics of each substance and its neurobiological mechanisms, diagnostic methods and current interventions were studied. These are substances which are widely used in the food industry and which have the capacity to activate the reward system and result in characteristic addiction symptom. To confirm this disorder DSM-V criteria and YFAS questions are used. Finally, the need for a multifactorial approach aimed at addressing these addictions act is warned, where researchers, policymakers, industry workers, psychologists and dieticians-nutritionists play a role. In conclusion, the importance of researching the different situations of food addiction and food overconsumption which are related to public health issues such as the current global epidemic of obesity. Keywords: addiction, addictive substances, reward system, sugar, salt, fat, monosodium glutamate, caffeine.

Page 66: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

66

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Cambios nos hábitos

alimentarios no interior de Galicia

O presente traballo consiste no estudo dos “Cambios nos hábitos alimentarios no interior de Galicia”. Para elo, contouse coa participación de 60 persoas maiores de 50 anos que foron sometidos a unha enquisa persoal e anónima. Nesta enquisa empregouse un cuestionario que foi dividido en 3 partes: a) Parte 1. Avaliación dos hábitos alimentarios na infancia. b) Parte 2. Avaliación dos hábitos alimentarios na actualidade. c) Parte 3. Cuestións relacionadas coa saúde. Este cuestionario incluía preguntas abertas para que o enquisado puidera facer calquera comentario. Os datos obtidos analizáronse co paquete estatístico IBM SPSS Statics.20. Posteriormente, realizouse un análise descritivo de todas as variables incluídas nas enquisas incluíndo gráficos e porcentaxes de datos. Os resultados mostran os cambios sufridos pola alimentación dos enquisados dende a infancia ata a actualidade, destacando o aumento na variedade de alimentos incluídos na dieta, o maior consumo de froita ou a inclusión de derivados lácteos como o iogur. Palabras clave: Alimentación, hábitos alimentarios, Galicia, infancia, persoas maiores, cambios.

C Cambios en los hábitos alimentarios en el interior de Galicia

El presente trabajo consiste en el estudio de los “Cambios en los hábitos alimentarios en el interior de Galicia”. Para su realización, se ha contado con la participación de 60 personas mayores de 50 años que fueron sometidos a una encuesta personal y anónima. En esta encuesta se ha utilizado un cuestionario divido en 3 partes: a) Parte 1. Evaluación de los hábitos alimentarios en la infancia. b) Parte 2. Evaluación de los hábitos alimentarios en la actualidad. c) Parte 3. Cuestiones relacionadas con la salud. Dicho cuestionario incluía preguntas abiertas para que el encuestado pudiera realizar cualquier comentario. Los datos obtenidos fueron analizados con el paquete estadístico IBM SPSS Statics.20. Posteriormente, se ha realizado un análisis descriptivo de todas las variables incluidas en las

Page 67: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

67

Volver ao inicio

encuestas, incluyendo gráficos y porcentajes de datos. Los resultados muestras los cambios sufridos en la alimentación de los encuestados desde la infancia hasta la actualidad, destacando el aumento en la variedad de alimentos incluidos en la dieta, el mayor consumo de fruta o la inclusión de derivados lácteos como el yogurt. Palabras clave: Alimentación, hábitos alimentarios, Galicia, infancia, personas mayores, cambios.

I Changes in the eating habits inside Galicia

This work, consists of studying the “Changes in the eating habits inside Galicia”- In order to carry out this work, 60 people who were over 50 years old participated in a personal and anonymous survey. The survey used questions divided into 3 parts: a) Part 1. Evaluation of eating habits during the childhood. b) Part 2. Evaluations of eating habits nowadays. c) Part 3. Health-related issues. The questionnaire included open questions to which the respondent could make any comment. The data were analyzed using the SPSS statistical package Statics.20. Later, we performed a descriptive analysis of all variables included in the surveys, including charts and data rates. The results show the changes experienced in feeding from childhood until present, highlighting the increase in the variety of foods in the diet, increased consumption of fruit or the inclusion of dairy products such as yogurt. Keywords: Food, eating habits, Galicia, childhood , elderly, changes

Page 68: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

68

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Desenvolvemento teórico de

dous Produtos Moduladores do Apetito.

Nas últimas décadas as patoloxías relacionadas coa inxesta de alimentos estanse estendendo, tanto coma por defecto (anorexia) coma por exceso ( obesidade), comprobándose a necesidade de fármacos ou outro tipo de axudas que contribuían a diminuír a incidencia destas enfermidades que tenden a derivar en patoloxías todavía mais graves. Coñecéndose que os mecanismos que interveñen na fame, apetito e saciedade son multifactoriais, comprendendo motivos sociais, conductuais e fisiolóxicos entre outros, a intervención sobre o apetito deberá conlevar tamén un tratamento dende diversos puntos, non obstante calquera axuda que se aporte será ben aceptada. O desenvolvemento de produtos reguladores do apetito é unha das técnicas para o control destas patoloxías relacionadas co exceso ou o defecto na inxesta calórica e xa na antigüidade o sabían, existindo numerosa literatura que fala sobre os beneficios de certas plantas e sustancias eficaces para tratar a inapetencia ou para saciar ou para saciar a fame en épocas onde non había abundancia de alimentos. Neste estudio realizouse una búsqueda bibliográfica para achar fontes desexables de sustancias que interveñan na regulación do apetito co obxectivo final de deseñar a nivel teórico un produto funcional que, contendo estas sustancias, se mostre coma unha posible axuda para persoas coas patoloxías previamente citadas. Palabras chave: apetito; inhibidor; estimulante; Rhodiola rosea; Citrus aurantium; Gentiana lutea; alimento funcional.

C Desarrollo Teórico de dos Productos Moduladores del Apetito.

En las últimas décadas las patologías relacionadas con la ingesta de alimentos se están extendiendo, tanto como por defecto (anorexia) como por exceso (obesidad), comprobándose la necesidad de fármacos u otro tipo de ayudas que contribuyan a disminuir la incidencia de estas enfermedades que tienden a derivar en patologías todavía más graves. Conociéndose que los mecanismos que intervienen en el hambre, el apetito y la saciedad son multifactoriales, comprendiendo motivos sociales, conductuales y fisiológicos entre otros, la intervención sobre el apetito deberá conllevar también un tratamiento desde diversos puntos, no obstante cualquier ayuda que se aporte será bien aceptada. El desarrollo de productos reguladores del apetito es una de las técnicas para el control de estas patologías relacionadas con el exceso o el defecto en la ingesta calórica y ya en la antigüedad se sabía, existiendo numerosa literatura que habla sobre los beneficios de ciertas plantas y

Page 69: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

69

Volver ao inicio

sustancias eficaces para tratar la inapetencia o para saciar el hambre en épocas donde no había abundancia de alimentos. En este estudio se hizo una búsqueda bibliográfica para hallar fuentes deseables de sustancias que intervengan en la regulación del apetito con el objetivo final de diseñar a nivel teórico un producto funcional que, conteniendo estas sustancias, se muestre como una posible ayuda para personas con las patologías previamente citadas. Palabras clave: apetito; inhibidor; estimulante; Rhodiola rosea; Citrus aurantium; Gentiana lutea; alimento funcional.

I Theoric Development of two Appetite Modulators Products.

In recent decades the diseases related to food intake are spreading, as well as default (anorexia) and excess (obesity), proving the need for drugs or other aids to help reduce the incidence of these diseases that tend to result in even more serious diseases. Knowing that the mechanisms involved in hunger, appetite and satiety are multifactorial, comprising social, behavioral and physiological reasons among others, the intervention on appetite should also involve treatment in several respects, notwithstanding any assistance to be provided will well accepted. The development of appetite-regulating products is one of the techniques for controlling these diseases related to excess or defect in caloric intake and already in antiquity was known, existing large literature that talks about the benefits of certain plants and substances effective in treating anorexia or to satisfy hunger in times where there wasn’t too much food. This study did a literature search to find desirable sources of substances involved in appetite regulation with the ultimate goal of designing a theoretical level functional product containing these substances, is displayed as a possible aid for people with pathologies previously cited. Keywords: appetite; inhibitor; stimulant; Rhodiola rosea; Citrus aurantium; Gentiana lutea; functional products.

Page 70: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

70

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Péptidos Reguladores do

Control do Apetito nos Trastornos da Conduta Alimentaria

Os trastornos da conduta alimentaria caracterízanse pola adopción de condutas da alimentación anómalas como resposta, en xeral, á insatisfacción coa imaxe corporal. As persoas afectadas por estes trastornos sofren consecuencias nutricionais, físicas, psicolóxicas e sociais. Ademais, se non se tratan, poden poñer en risco a súa vida. Actualmente, a clasificación e os criterios diagnósticos están estandarizados e sistematizados, recolléndose nun apartado especifico da clasificación DSM-5. A interpretación clásica dos trastornos da conduta alimentaria baseábase en gran medida nas alteracións de tipo psicolóxico e condutual. Os importantes avances experimentados nas últimas décadas en relación coa neurorregulación do equilibrio fame-saciedade e a súa integración a nivel hipotalámico abriu novas vías para o estudo da fisiopatoloxía destes trastornos, existindo na actualidade evidencias crecentes que soportan unha etioloxía multifactorial que inclúe compoñentes xenéticos, neuroquímicos e fisiolóxicos. Os individuos con TCA presentan modificacións nas percepcións da fame e a saciedade e nos seus patróns alimentarios. Así, fóronse documentando importantes alteracións nos niveis hormonais e de neuropéptidos que regulan o apetito e a saciedade. O estado de malnutrición e tamén un factor crucial no compromiso dos mecanismos neurobiolóxicos que conforman a conduta alimentaria. Esta complexa interrelación entre alteracións hormonais e alteracións da composición corporal fai especialmente complexo o estudo dos mecanismos neurohormonais que desembocan na aparición dos trastornos da conduta alimentaria. A pesar do enorme esforzo investigador neste campo, en especial a partir do ano 2000, aínda non resulta fácil distinguir entre alteracións que favorecen a aparición de patróns de alimentación alterados e alteracións que resultan da modificación na composición corporal asociada aos trastornos da conduta alimentaria. PALABRAS CLAVE: Anorexia nerviosa, bulimia, trastorno da conduta alimentaria, péptidos, hormonas, neuropéptidos, sinais periféricas, leptina, ghrelina, hipotálamo.

C Péptidos Reguladores del Control del Apetito en los Trastornos de la Conducta Alimentaria.

Los trastornos de la conducta alimentaria se caracterizan por la adopción de conductas de alimentación anómalas como respuesta, en general, a una insatisfacción con la imagen corporal. Las personas afectadas por estos trastornos sufren consecuencias nutricionales, físicas, psicológicas y sociales. Además, si no se tratan, pueden poner en riesgo su vida. Actualmente, la clasificación y los

Page 71: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

71

Volver ao inicio

criterios diagnósticos están estandarizados y sistematizados, recogiéndose en un epígrafe específico de la clasificación DSM-5. La interpretación clásica de los trastornos de la conducta alimentaria se basaba en gran medida en alteraciones de tipo psicológico y conductual. Los importantes avances experimentados en las últimas décadas en relación con la neurorregulación del equilibrio hambre-saciedad y su integración a nivel hipotalámico ha abierto nuevas vías para el estudio de la fisiopatología de estos trastornos, existiendo en la actualidad evidencias crecientes que soportan una etiología multifactorial que incluye componentes genéticos, neuroquímicos y fisiológicos. Los individuos con TCA presentan modificaciones en las percepciones del hambre y la saciedad y en sus patrones alimentarios. Así, se han documentado importantes alteraciones en los niveles hormonales y de neuropéptidos que regulan el apetito y la saciedad. El estado de malnutrición es también un factor crucial en el compromiso de los mecanismos neurobiológicos que conforman la conducta alimentaria. Esta compleja interrelación entre alteraciones hormonales y alteraciones de la composición corporal hace especialmente complicado el estudio de los mecanismos neurohormonales que desembocan en la aparición de trastornos de la conducta alimentaria. A pesar del enorme esfuerzo investigador en este campo, en especial a partir del año 2000, todavía no resulta fácil distinguir entre alteraciones que favorecen la aparición de patrones de alimentación alterados y alteraciones que resultan de la modificación en la composición corporal asociada a los trastornos de la conducta alimentaria Palabras clave: Anorexia nerviosa, bulimia, trastornos de la conducta alimentaria, péptidos, hormonas, neuropéptidos, señales periféricas, leptina, ghrelina, hipotálamo.

I Appetite Control in the Eating Disorders: Role of Regulatory Peptides

Eating disorders are characterized by the adoption of abnormal eating behaviors in response, in general, to a dissatisfaction with the body image. People affected by these disorders suffer nutritional, physical, psychological and social consequences. Moreover, if left untreated, they can be life-threatening. At present, the classification and the diagnostic criteria are standardized, and included in a specific section of the DSM-5. The classical interpretation of the eating disorders was traditionally explained on psychological and conductual basis. The extraordinary advances achieved in the last decades related to the neuroregulation of the hunger-satiety balance and its hypothalamic integration, has opened new approaches for the study of the eating disorders. Actually, a growing body of evidence supports a

Page 72: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

72

Volver ao inicio

multifactorial etiology including genetic, neurochemical and physiological. Individuals with eating disorders exhibit changes in perceptions of hunger and satiety and their eating patterns. Thus, significant alterations in hormone levels and neuropeptides that regulate appetite and satiety have been documented. Furthermore, thestate of malnutrition associated with eating disorders can potentially affect the neurobiological mechanisms that regulate eating behavior. This complex interaction among hormonal alterations and body composition modifications makes specially difficult the study of the neurohormonal mechanisms leading to the genesis of the eating disorders. Despite intensive investigations in this field, especially from the year 2000 onwards, at present there is no easy way to differentiate among alterations that favour the pathophysiology of abnormal eating patterns, and alterations resulting from changes in the body composition triggered by the eating disorders. PALABRAS CLAVE: Anorexia nervosa, bulimia, eating disorder, peptide, hormone, neuropeptide, peripheral signals, leptin, ghrein, hypothalamus

Page 73: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

73

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Relación entre o

metaxenoma e a obesidade. Noso segundo xenoma.

A obesidade constitúe un importante problema da saúde pública nos países desenrolados. A súa incidencia aumenta de forma alarmante, do mesmo modo, ca súa prevalencia. A súa preocupación non só erradica en se mesma, senón que tamén nas diversas patoloxías ás que se asocia. Numerosos traballos relacionan mencionada patoloxía con factores sociais, xenéticos, metabólicos, psicolóxicos e/ou económicos. Nos últimos anos, ábrese paso a unha nova perspectiva: o metaxenoma como outro posible factor da obesidade. Ao nacer o ser humano encóntrase xeralmente libre de microorganismos. É esta, sen embargo, unha situación momentánea, xa que inmediatamente despois unha inmensa comunidade microbiana coloniza a pel e as diferentes cavidades corporais comunicadas co exterior. A partir de entón cada persoa vivirá transportando unha enorme poboación microbiana que constitúe a súa microbiota, a cal é esencial para a vida. Entre outras funcións, actúa de barreira de protección contra microorganismos patóxenos, regula a fisioloxía dixestiva, provee vitaminas e fontes enerxéticas, etc. Ao conxunto dos xenes microbianos dun individuo denomínaselle metaxenoma. É en 2008, cando unha serie de investigadores, deciden iniciar o proxecto Metahit, cuxo propósito é a descodificación da xenética microbiana que habita noso intestino humano. Isto supón unha gran base para o coñecemento das distintas interaccións posibles entre o noso organismo e os microorganismos que compoñen a nosa microflora intestinal. En especial, representa unha remota solución para o que hoxe en día é, o enorme dilema “da epidemia do século XXI”; a obesidade. O presente traballo ten como principal finalidade coñecer a conexión entre a obesidade e o metaxenoma. Para elo realízase unha revisión bibliográfica co fin de establecer se realmente os individuos obesos posúen un metaxenoma diferente ao resto da poboación e, de ser así, analizar a maneira en que pode cambiarse dito parámetro. Palabras clave: metaxenoma-obesidade-microbiota intestinal-simbiose-metaxenómica-disbiose-dieta-microbioma.

C Relación entre el metagenoma y la obesidad. Nuestro segundo genoma.

La obesidad constituye un importante problema de salud pública en los países desarrollados. Su incidencia aumenta de forma alarmante, del mismo modo, que su prevalencia. Su preocupación no sólo erradica en sí misma, sino que también en las diversas patologías a las que se asocia.

Page 74: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

74

Volver ao inicio

Numerosos trabajos relacionan mencionada patología con factores sociales, genéticos, metabólicos, psicológicos y/o económicos. En los últimos años, se abre paso una nueva perspectiva: el metagenoma como otro posible factor de obesidad. Al nacer el ser humano se encuentra generalmente libre de microorganismos. Es ésta, sin embargo, una situación momentánea, ya que inmediatamente después una inmensa comunidad microbiana coloniza la piel y las diferentes cavidades corporales comunicadas con el exterior. A partir de entonces cada persona vivirá transportando una enorme población microbiana que constituyen su microbiota, la cual es esencial para la vida. Entre otras funciones, actúa de barrera de protección contra microorganismos patógenos, regula la fisiología digestiva, provee vitaminas y fuentes energéticas, etc. Al conjunto de los genes microbianos de un individuo se le denomina metagenoma. Es en 2008, una serie de investigadores, deciden iniciar el proyecto Metahit, cuyo propósito es la descodificación de la genética microbiana que habita nuestro intestino humano. Esto supone una gran base para el conocimiento de las distintas interacciones posibles entre nuestro organismo y los microorganismos que componen nuestra microflora intestinal. En especial, representa una remota solución para lo que hoy en día es el enorme dilema de “la epidemia del siglo XXI”; la obesidad. El presente trabajo tiene como principal finalidad conocer la conexión entre obesidad y metagenoma. Para ello se realiza una revisión bibliográfica con el fin de establecer si realmente los individuos obesos poseen un metagenoma diferente al del resto de la población y, de ser así, analizar la manera en que puede cambiarse dicho parámetro. Palabras clave: metagenoma-obesidad-microbiota intestinal-simbiosis-metagenómica-disbiosis-dieta-microbioma.

I Relationship between metagenome and obesity. Our second genome.

Obesity is part of one of the biggest issues in the developed countries. It's incidence had been increased dangerously at the same time that it's prevalence. It's preoccupation does not eradicate in the obesity itself but also in the different pathologies that are related to it. Numerous studies relate that pathology with social, genetic, metabolic and economic factors. In this last years, a new perspective its making it's way: the metagenome as a new factor of obesity. When a human being is born, it's entirely free of any kind microorganism. But nevertheless, this is a momentary situation, since right after that a huge microbic community colonizes the skin, and all of the difree entry body cavities that are in contact with the exterior. Since that moment each person will live transporting a huge microbial population that constitutes it's microbiota, which is essential for life.

Page 75: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

75

Volver ao inicio

Among other functions, it's a barrier that protects against microorganisms, it provides vitamins and energy sources, etc. The set of microbial gens of an individual it's called metagenome. It's on 2008, when a bunch of investigators decide to start the project Metahit, which purpose is to decode the microbial genetic that resides into the human's intestine. This constitutes a great base to the knowledge of the different interactions that are possible between our organism and the microorganisms that compound out intestinal microflora. Especially, it represents a remote solution, to the dilemma known nowadays as "the epidemic of the century XXI"; the obesity. The actual work has as it's main goal to find out what is the connection between obesity and metagenome. In order to do that a bibliographical review its been made so that it can be stablished if the fact that obese individuals have different metagenome than the rest of the people is true, and, if this the case, analyze the way to change that parameter. Key words: metagenome-obesity-gut microbiota-symbiosis-metagenomics-dysbiosis-diet-microbiome.

Page 76: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

76

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Os Edulcorantes na

Alimentación. Os seres humanos mostran unha preferencia innata polo sabor doce dende o nacemento e aínda que esta varía segundo a idade, a dozura sigue sendo un forte estimulante da inxestión de alimentos ao largo de toda a vida das persoas. Sen embargo, hoxe en día, debido a gran abundancia de alimentos que hai á nosa disposición nos países desenvolvidos e ao estilo de vida sedentario, que cada vez leva a cabo máis xente, esta preferencia polo doce pode ocasionar certos problemas na saúde se non se controla da maneira máis eficiente posible. Durante moito tempo o azucre foi a principal substancia encargada de adozar os alimentos e bebidas ata que un consumo superior ao recomendado se comezou a relacionar cun maior consumo de enerxía e cunha menor calidade da dieta, o que na maioría dos casos leva consigo un aumento do risco de padecer obesidade, diabetes ou enfermidades cardiovasculares. Así pois, debido aos problemas de saúde asociados a unha inxestión elevada de azucre e o crecente interese das persoas por controlar a inxestión calórica, produciuse un aumento do consumo e utilización dos edulcorantes sen ou baixos en calorías (ESBC) como alternativa ao azucre e aos demais edulcorantes calóricos, tanto por parte dos consumidores como dos fabricantes de produtos alimenticios. En consecuencia, este tipo de edulcorantes que se utilizan como aditivos alimentarios sométense a unha avaliación completa e exhaustiva de seguridade por parte das autoridades reguladoras correspondentes antes da súa aprobación. Pola contra, a pesar disto, existe un gran desconfianza neste punto e nos posibles efectos na saúde destas substancias por parte dos consumidores. En resposta a esta problemática neste traballo revisouse a información dispoñible de cada un dos ESBC en canto a lexislación, sistema de regulación e aspectos xerais do seu uso e posibles efectos metabólicos no organismo. Palabras clave: substitutos do azucre, edulcorantes, edulcorantes artificiais, edulcorantes sen ou baixos en calorías, obesidade, diabetes, saúde bucodental.

C Los Edulcorantes en la Alimentación.

Los seres humanos muestran una preferencia innata por el sabor dulce desde el nacimiento y aunque esta varía según la edad, la dulzura sigue siendo un fuerte estimulante de la ingesta de alimentos a lo largo de toda la vida de las personas. Sin embargo, hoy en día, debido a la gran abundancia de alimentos que hay a nuestra disposición en los países desarrollados y al estilo de vida sedentario, que cada vez lleva a cabo más gente, esta preferencia por el sabor dulce puede ocasionar ciertos

Page 77: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

77

Volver ao inicio

problemas en la salud si no se controla de la manera más eficiente posible. Durante mucho tiempo el azúcar fue la principal sustancia encargada de endulzar a los alimentos y bebidas hasta que un consumo superior a lo recomendado se comenzó a relacionar con un mayor consumo de energía y con una menor calidad de la dieta, lo que en la mayoría de los casos lleva consigo un aumento del riesgo de padecer obesidad, diabetes o enfermedades cardiovasculares. Así pues, debido a los problemas de salud asociados a una ingesta elevada de azúcares y al creciente interés de las personas por controlar la ingesta calórica, se produjo un aumento del consumo y utilización de los edulcorantes sin o bajos en calorías (ESBC) como alternativa al azúcar y a los demás edulcorantes calóricos, tanto por parte de los consumidores como de los fabricantes de productos alimenticios. En consecuencia, este tipo de edulcorantes que se utilizan como aditivos alimentarios se someten a una evaluación completa y exhaustiva de seguridad por parte de las autoridades reguladoras correspondientes antes de su utilización. Por la contra, a pesar de esto, existe una gran desconfianza en este punto y el los posibles efectos en la salud de estas sustancias por parte de los consumidores. En respuesta a esta problemática en este trabajo se revisó la información disponible de cada uno de los ESBC en cuanto a legislación, sistema de regulación y aspectos generales de su uso y posibles efectos metabólicos en el organismo. Palabras clave: sustitutos del azúcar, edulcorantes, edulcorantes artificiales, edulcorantes sin o bajos en calorías, obesidad, diabetes, salud bucodental.

I Sweeteners in Food. Humans show an innate preference for sweet taste from birth although this varies by age, sweetness remains a strong stimulant of food intake over a lifetime of people. However, today, due to the abundance of food there are at our disposal in developed countries and sedentary lifestyle, which increasingly takes place more people, this preference for sweetness may cause certain health problems if not controlled in the most efficient manner possible. For a long time sugar was the main substance responsible for sweetening food and drinks until a higher than recommended consumption began to be associated with increased consumption of energy and a lower quality of diet, which in most cases carries an increased risk of obesity, diabetes or cardiovascular disease. Thus, due to the health problems associated with high intakes of sugars and the growing interest of people to control calorie intake, there was an increase in consumption and use of sweeteners free or low-calorie (ESBC) alternative sugar and other caloric sweeteners, both by consumers and food manufacturers. Consequently, this type of sweeteners that are used as food additives are subjected to a thorough and

Page 78: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

78

Volver ao inicio

comprehensive safety assessment by the relevant regulatory authorities before use. On the contrary, despite this, there is great mistrust at this point and the possible health effects of these substances by consumers. In response to this problem in this work available information about each ESBC on legislation, regulation system and general aspects of use and potential metabolic effects on the body are reviewed. Keywords: sugar substitutes, sweeteners, artificial sweeteners, sweeteners free or low-calorie, obesity, diabetes, oral health.

Page 79: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

79

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Efecto da Nutrición sobre

o Deportista de Élite Neste traballo Fin de Grao de Nutrición Humana e Dietética, preséntase unha revisión bibliográfica de evidencia científica, sobre a relación entre a nutrición, o rendemento, e a saúde no deporte. Para levalo a cabo, recollín información veraz e cientificamente demostrada dos efectos e a importancia que os nutrientes teñen nas persoas que se dedican ao deporte, e en especial ao deporte de elite. Ademais, explícanse tamén os beneficios que unha axeitada alimentación logra a chegar no devandito rendemento deportivo e os efectos prexudiciais que leva consigo todo o contrario, é dicir, unha mala alimentación. Toda a información coa que se realizou o presente traballo está baseada nas investigacións máis actualizadas, publicadas tanto en libros e revistas, coma en bases de datos científicas. Palabras crave: nutrición,nutrientes,alimentación, deporte, elite, rendemento.

C Efecto de la Nutrición sobre el Deportista de Élite

En este trabajo de Fin de Grado de Nutrición Humana y Dietética, se presenta una revisión bibliográfica de evidencia científica sobre la relación entre la nutrición, el rendimiento, y la salud en el deporte. Para llevarlo a cabo, he recogido información veraz y científicamente demostrada de los efectos y la importancia que los nutrientes tienen en las personas que se dedican al deporte, y en especial al deporte de élite. Además, también se explicarán los beneficios que una adecuada alimentación llega a aportar en dicho rendimiento deportivo y los efectos perjudiciales que conlleva todo lo contrario, es decir, una mala alimentación. Toda la información con la que se ha realizado el presente trabajo está basada en las investigaciones más actualizadas, publicadas tanto en libros y revistas, como en bases de datos científicas. Palabras clave: nutrición, nutrientes, alimentación, deporte, élite, rendimiento

I Nutrition's Effect on Elite Athlete

In this Final Project of Human Nutrition and Dietetics, a literature review of the available scientific evidence on the relationship between nutrition, performance, and health in sport is presented. To carry it out, I collected truthful and scientifically proven effects of nutrients and the importance that nutrients have on people who engage in sports and especially at the elite level. Moreover, the benefits derived from an adequate nutrition on the athletic performance and the adverse effects associated with an unbalanced nutrition are also explained. All the information presented in this paper is based on the latest research, published in books, scientific journals, and scientific databases. Keywords: nutrition, nutrients, sport, performance, high-level training.

Page 80: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

80

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Influencia da dieta no risco

cardiovascular Os datos estatísticos actuais informan sobre o grande impacto das enfermidades cardiovasculares (ECV) a nivel mundial, dado que esta patoloxía segue a ocupar o primeiro posto na morbi e mortalidade da poboación europea. Ditos datos orientan sobre o inferior risco cardiovascular nos países do arco mediterráneo con respecto aos países do norte de Europa. Estas diferenzas poden deberse aos distintos patróns alimentarios que existen. Actualmente, estase a producir un cambio na carga das ECV que podería estar relacionado co acercamento entre as tendencias debido aos cambios nos estilos de vida, abandono dos hábitos saudables por parte das poboacións bañadas polo Mediterráneo e que son captados polos hábitos alimentarios dos países máis ao norte. O risco cardiovascular está influenciado por moitos factores, os máis importantes son os relacionados co estilo de vida, entre eles destaca a dieta. Así, o obxectivo deste presente traballo de fin de grao será estudar “A influencia da dieta no risco cardiovascular”. Para iso avalíanse os factores dietéticos e outros factores do estilo de vida influentes na dieta a partir dos resultados de importantes estudos ao longo da historia, como son o estudo Framingham, o estudo dos Sete Países, o proxecto MONICA e o estudo PREDIMED. Unha recente controversia sobre a influencia das graxas no risco cardiovascular tamén está a tomar forza e trata de ser explicada a partir da hipótese do paradoxo francés, formulada debido á convivencia do elevado consumo de graxa coa baixa incidencia das ECV. Palabras chave: enfermidade cardiovascular, dieta, factor de risco, graxa, risco cardiovascular.

C Influencia de la dieta en el riesgo cardiovascular

Los datos estadísticos actuales informan sobre el gran impacto de las enfermedades cardiovasculares (ECV) a nivel mundial, dado que esta patología continúa ocupando el primer puesto en la morbi y mortalidad de la población europea. Dichos datos orientan sobre el inferior riesgo cardiovascular en los países del arco mediterráneo con respecto a los países del norte de Europa. Estas diferencias pueden deberse a los distintos patrones alimentarios que existen. Actualmente, se está produciendo un cambio en la carga de las ECV que podría estar relacionado con el acercamiento entre las tendencias debido a los cambios en los estilos de vida, abandono de los hábitos alimentarios saludables por parte de las poblaciones bañadas por el Mediterráneo y que son captados por los hábitos alimentarios de los países más al norte.

Page 81: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

81

Volver ao inicio

El riesgo cardiovascular está influenciado por muchos factores, los más importantes son los relacionados con estilo de vida, entre ellos destaca la dieta. Así, el objetivo de este presente trabajo de fin de grado será estudiar “La influencia de la dieta en el riesgo cardiovascular”. Para ello se evalúan los factores de riesgo dietéticos y otros factores del estilo de vida influyentes en la dieta a partir de los resultados de importantes estudios a lo largo de la historia, como son el estudio Framingham, el estudio de los Siete Países, el proyecto MONICA y el estudio PREDIMED. Una reciente controversia sobre la influencia de las grasas en el riesgo cardiovascular también está tomando fuerza y trata de ser explicada a partir de la hipótesis de la paradoja francesa, formulada debido a la convivencia del elevado consumo de grasa con la baja incidencia de las ECV. Palabras clave: enfermedad cardiovascular, dieta, factor de riesgo, grasa, riesgo cardiovascular.

I Influence of diet on cardiovascular risk

The current statistical data reported on the big impact of cardiovascular disease (CVD) at the global level, since this pathology continues to occupy the first place in the morbidity and mortality of the European population. These data provide guidance on the lower cardiovascular risk in the countries of the Mediterranean arc of the northern Europe. These differences may be due to the different eating patterns that exist. Currently, there is a change in the burden of CVD that could be related to the rapprochement between trends due to changes in life-styles and abandonment of the healthy eating habits on the part of the populations bathed by the Mediterranean and are captured by the eating habits of the most northern countries. Cardiovascular risk is influenced by many factors, the most important are those related to lifestyle, among them the diet. Thus, the main objective of this present work of end of degree is study "The influence of diet on cardiovascular risk". For this reason, factors of risk dietary and other lifestyle factors influence in the diet are evaluated on the basis of the results of major studies in the course of history, such as the Framingham study, the study of the seven countries, the MONICA project and the PREDIMED study. A recent controversy on the influence of fats in the cardiovascular risk is also taking force and tries to be explained on the assumption that the paradox french, made due to the coexistence of the high consumption of fat with the low incidence of CVD. Key words: cardiovascular disease, diet, risk factor, fat, cardiovascular risk.

Page 82: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

82

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Probióticos e prebióticos na

Enfermidade Inflamatoria do Intestino

A enfermidade inflamatoria intestinal (EII) é un grupo de condicións inflamatorias intestinais idiopáticas crónicas. Neste termo agrúpanse a enfermidade de Crohn e a colite ulcerativa; ambos teñen características clinico-patolóxicas que se sobrepoñen e outras nas que difiren claramente. A etioloxía exacta da EII non é completamente comprendida, pero o descubrimento do papel da flora entérica na patoxénese levou a un aumento na valoración científica da modificación con probióticos da flora bacteriana luminal con fins terapéuticos. Os probióticos son ingredientes alimentarios microbianos vivos que alteran a microflora entérica e teñen efectos beneficiosos sobre a saúde. Este artigo ten como obxectivo abordar o papel da microbiota intestinal na patogénesis da EII e o efecto desta manipulación có uso de probióticos en EII. Etiquetas: Enfermidade Inflamatoria do Intestino, Enfermidade de Crohn, Colite Ulcerativa, Puchitis, Microbiota, Simbióticos, Prebióticos, Probióticos.

C Probióticos y prebióticos en la Enfermedad Inflamatoria Intestinal

La enfermedad inflamatoria intestinal (EII) representa un grupo de afecciones intestinales inflamatorias crónicas idiopáticas. Bajo este término se agrupan la enfermedad de Crohn (EC) y la colitis ulcerosa (CU); ambas presentan rasgos clínico-patológicos que se superponen y otros que difieren claramente. La etiología exacta de la EII no se comprende completamente, pero el descubrimiento del papel que desempeña la flora entérica en la patogénesis ha dado lugar a un aumento de la evaluación científica de la modificación con probióticos de la flora bacteriana luminal con fines terapéuticos. Los probióticos son ingredientes alimentarios microbianos vivos que alteran la microflora entérica y que tienen un efecto beneficioso sobre la salud. El presente trabajo tiene como objetivo abordar el papel de la microbiota intestinal en la patogénesis de la EII así como el efecto de la manipulación de ésta utilizando probióticos en la EII. Etiquetas: Enfermedad Inflamatoria Intestinal, Enfermedad de Crohn, Colitis Ulcerosa, Pouchitis, Microbiota, Simbióticos, Prebióticos, Probióticos

I Probiotics and prebiotics in Inflammatory Disease Bowel

Inflammatory bowel disease (IBD) is a series of chronic idiopathic inflammatory disorders affecting the bowel. The term encompasses Crohn's disease and ulcerative colitis; both have clinic-pathological features that overlap and others that clearly differ. The exact etiology of IBD is not completely

Page 83: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

83

Volver ao inicio

understood, but the discovery of the pathogenetic role played by enteric flora has led to an increase in scientific assessment of the modification of luminal bacterial flora using probiotics for therapeutic purposes.Probiotics are live microbial food ingredients that alter enteric microflora and have a beneficial effect on health. This paper aims to address the role of intestine microbiota in IBD pathogenesis and the effect of such pathogenesis being manipulated via the use of probiotics. Tags: Inflammatory Bowel Disease, Crohn Disease, Ulcerative colitis, Pouchitis, Microbiota, Symbiotic, Prebiotico, Probiotic

Page 84: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

84

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Nutrición Parenteral

Pediátrica O soporte nutricional é a provisión de nutrientes de forma oral, enteral ou parenteral con fins terapéuticos, sexa para manter ou restaurar un estado nutricional e de saúde ideal. Dentro da poboación, os nenos son especialmente sensibles a restricións de enerxía debido ás súas necesidades para manter o crecemento ideal, sobre todo en épocas de crecemento máximo, como son a infancia e adolescencia. Así, o soporte nutricional tórnase un papel crucial en nenos e debe ser iniciado antes co de adulto. Dentro das formas de nutrición artificial, é dicir, parenteral e enteral, ímonos centrar en nutrición parenteral, pola súa importancia, especialmente nas fases iniciais da vida. A nutrición parenteral é a infusión de nutrientes por vía intravenosa mediante catéteres específicos, e é utilizado cando o tracto gastrointestinal non é funcional, xa que en caso de selo empregariase nutrición enteral. As características fisiolóxicas dun neno, as súas necesidades e mesmo como enfermo difiren dun adulto. Isto xustifica porque a provisión de nutrientes por vía intravenosa é diferente, tanto na prescrición coma na elaboración en comparación cun adulto. Neste traballo abordaremos as características dunha nutrición parenteral pediátrica, así como a influenza de cada etapa xa que pode haber erros dende a prescrición ata a administración e documentación que poden afectar a morbilidade e mortalidade do paciente pediátrico. Palabras clave: Nutrición parenteral. Nenos. Pediatría. Neonato. Estandarización. Composición.

C Nutrición Parenteral Pediátrica

El soporte nutricional consiste en la provisión de nutrientes de forma oral, enteral o parenteral con fines terapeúticos, ya sea para mantener o restaurar un estado nutricional y de salud óptimo. Dentro de la población, los niños son particularmente sensibles a las restricciones energéticas debido a sus necesidades para mantener un crecimiento óptimo, fundamentalmente en las épocas de máximo desarrollo como son la lactancia y adolescencia. Por lo que el soporte nutricional cobra un papel fundamental en pediatría y debe iniciarse antes que en el adulto. Dentro de las modalidades de nutrición artificial, es decir, nutrición parenteral y enteral, nos centraremos en la nutrición parenteral, debido a su importancia sobre todo en las etapas tempranas de la vida. La nutrición parenteral es la perfusión de nutrientes por vía venosa a través de catéteres específicos, y se utiliza cuando el tracto gastrointestinal no puede ser utilizado, en cuyo caso contrario se utilizará nutrición enteral. Las características fisiológicas de un niño, sus necesidades e incluso el modo de enfermar difieren de una

Page 85: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

85

Volver ao inicio

persona adulta. Este hecho justifica porqué la provisión de nutrientes por vía intravenosa es distinta, tanto en su prescripción como en su elaboración respecto a la de un adulto. En este trabajo abordaremos las características de una nutrición parenteral pediátrica, así como la influencia de cada etapa ya que pueden existir errores desde la prescripción hasta la administración y documentación que influyan en la morbi-mortalidad del paciente pediátrico. Palabras clave: Nutrición parenteral. Niños. Pediatría. Neonato. Estandarización. Composición.

I Pediatric Parenteral Nutrition Nutritional support is the provision of nutrients for oral, enteral or parenteral form for therapeutic purposes, whether to maintain or restore an optimal nutritional and health status. Inside the population, children are particularly sensitive to energy constraints due to their needs to maintain optimal growth, mainly during times of maximum growth such as infancy and adolescence. So the nutritional support becomes a crucial role in children and must be started before the adult. Among the forms of artificial nutrition, parenteral and enteral nutrition, we will focus on parenteral nutrition, because of its importance especially in the early stages of life. Parenteral nutrition is the infusion of nutrients intravenously through specific catheters, and is used when the gastrointestinal tract cannot be used, in which enteral nutrition otherwise be used. The physiological characteristics of a child, their needs and even sick mode are differents from an adult. This justifies why the provision of nutrients intravenously is different, both in prescription and preparation from an adult. This work will discuss the characteristics of a pediatric parenteral nutrition, as well as the influence of each stage as there may be errors from prescription to administration and documentation that affect the morbidity and mortality of pediatric patients. Keywords: Parenteral Nutrition. Children. Pediatrics. Neonate. Standardization. Composition.

Page 86: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

86

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Valoración do Estado

Nutricional no Paciente con Enfermidade Renal e Técnicas en Consulta.

A enfermidade renal crónica afecta na actualidade en España ó 11% da poboación, existindo unha gran diferenza na prevalencia entre países. A súa prevalencia vai en aumento por un crecemento dos factores de risco como a diabetes mellitus, a hipertensión ou a obesidade. Os riles son os principais órganos encargados de manter o balance hidroelectrolítico, de axustar o volume urinario e a excreción de solutos, polo que cando a súa función se deteriora aparecen importantes consecuencias como acidose metabólica, anemia por déficit de eritropoietina, hiperparatiroidismo secundario, etc. Ademais, os problemas cardiovasculares e a enfermidade renal crónica están intimamente ligados aumentando o risco de mortalidade. Moitos pacientes con enfermidade renal crónica presentan desgaste proteicoenerxético, o que ocasiona un deterioro da calidade de vida e unha diminución da supervivencia a corto prazo. Para evitar isto, débese facer unha correcta valoración do estado nutricional e individualizar as recomendacións nutricionais segundo o estado do paciente. A utilización de diversas prácticas en consulta, como por exemplo a bioimpedancia, son importantes por aportar información sobre o estado nutricional e hídrico do paciente. Dado que é unha enfermidade progresiva, realizar cambios nos hábitos alimentarios dende os primeiros estadios é de vital importancia para evitar a súa progresión cara etapas avanzadas onde os tratamentos xa son máis invasivos. Seguir dende o principio da enfermidade unha dieta controlada en proteínas, fósforo, potasio e sodio, entre outros, vólvese fundamental para evitar a acumulación de electrolitos e refugallos que os riles xa non son capaces de eliminar ou equilibrar. Ademais, débese aprender aos pacientes a distinguir os alimentos recomendados dos limitados, así como diferentes prácticas culinarias que reduzan o contido de minerais dos alimentos. Palabras chave: enfermidade renal crónica, valoración nutricional, proteínas, fósforo, potasio, prácticas culinarias, bioimpedancia, AGEs.

C Valoración del Estado Nutricional en el Paciente con Enfermedad Renal y Técnicas en Consulta

La enfermedad renal crónica afecta en la actualidad en España al 11% de la población, existiendo una gran diferencia en la prevalencia entre países. Su prevalencia va en aumento por un crecimiento de los factores de riesgo como la diabetes mellitus, la hipertensión o la obesidad. Los riñones son los principales órganos encargados de mantener el balance hidroelectrolítico, de

Page 87: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

87

Volver ao inicio

ajustar el volumen urinario y la excreción de solutos, por lo que cuando su función se deteriora aparecen importantes consecuencias como acidosis metabólica, anemia por déficit de eritropoyetina, hiperparatiroidismo secundario, etc. Además, los problemas cardiovasculares y la enfermedad renal crónica están íntimamente ligados aumentando el riesgo de mortalidad. Muchos pacientes con enfermedad renal crónica presentan desgaste proteicoenergético, lo que ocasiona un deterioro de la calidad de vida y una disminución de la supervivencia a corto plazo. Para evitar esto, se debe hacer una correcta valoración del estado nutricional e individualizar las recomendaciones nutricionales según el estado del paciente. La utilización de diversas prácticas en consulta, como por ejemplo la bioimpedancia, son importantes por aportar información sobre el estado nutricional e hídrico del paciente. Dado que es una enfermedad progresiva, realizar cambios en los hábitos alimentarios desde los primeros estadios es de vital importancia para evitar su progresión hacia etapas avanzadas donde los tratamientos ya son más invasivos. Seguir desde el principio de la enfermedad una dieta controlada en proteínas, fósforo, potasio y sodio, entre otros, se vuelve fundamental para evitar la acumulación de electrolitos y desechos que los riñones ya no son capaces de eliminar o equilibrar. Además, se debe enseñar a los pacientes a distinguir los alimentos recomendados de los limitados, así como diferentes prácticas culinarias que reduzcan el contenido de minerales de los alimentos. Palabras clave: enfermedad renal crónica, valoración nutricional, proteínas, fósforo, potasio, prácticas culinarias, bioimpedancia, AGEs.

I Assessment of Nutritional Status in Patients with Kidney Disease, and Techniques in Clinical Practice.

Chronic kidney disease currently affects in Spain to 11% of the population; although the prevalence differs greatly between countries, the trend is increasing by the continuous rise of risk factors such as diabetes mellitus, hypertension or obesity. The kidneys are the main organs responsible for maintaining fluid and electrolyte balance, adjusting the volume and urinary excretion of solutes. When kidney function is impaired, the consequences are serious and widespread, such as metabolic acidosis, anemia by erythropoietin deficit, secondary hyperparathyroidism, etc. In addition, cardiovascular morbidity and chronic kidney disease are closely linked increasing the risk of mortality. Many patients with chronic kidney disease have protein-energy expenditure, resulting in a deterioration of the quality of life and a decrease in short-term survival. To avoid this, a proper

Page 88: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

88

Volver ao inicio

assessment of the nutritional status is mandatory, to issue specific nutritional recommendations based on the patient's condition. The use of various techniques in the clinical practice, such as bioimpedance, are important to providing information about the nutritional and hydration status of the patient. Due to its progressive nature, it is of prime importance to properly adjust from the beginning the eating habits to prevent progression to advanced stages where treatments are already more invasive. A careful dietary follow-up controlling protein, phosphorus, potassium and sodium intake, among others, becomes essential to prevent accumulation of metabolic waste products and electrolytes that the kidney is no longer able to remove or balance. In addition, patient dietary education is critical, in order to help them to properly identify the recommended foods and the restricted foods, as well as the proper culinary technics used to reduce the mineral content of food. Keywords: chronic kidney disease, nutritional assessment, protein, phosphorus, potassium, culinary practices, bioimpedance, AGEs.

Page 89: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

89

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Proxecto de Aprendizaxe

Servizo Universitario no Ámbito da Nutrición en Entidades Sociais e Sanitarias

Este traballo reflicte a experiencia dunha alumna do grao de Nutrición Humana e Dietética da Universidade de Santiago de Compostela (USC) nun proxecto de aprendizaxe-servizo (ApS) de duración de febreiro a xuño de 2016. O obxectivo do presente traballo é dobre, por unha banda mellorar a calidade do sistema educativo mediante unha proposta educativa proactiva, o ApS, e por outra, dar resposta desde a universidade a unhas necesidades no ámbito do asesoramento e educación nutricional dunha asociación de enfermos renais. Para iso realizouse unha análise previa da metodoloxía ApS e as súas achegas tanto no que se refire a aprendizaxes como no referido a servizo á sociedade. Aplicouse esta metodoloxía no deseño e implementación dun proxecto ApS no ámbito da nutrición humana e dietética cunha asociación de carácter social vinculada ao seguimento de persoas enfermas de ril con actuación a nivel provincial, a asociación de enfermos renais da Coruña (Alcer Coruña). Neste proxecto identificáronse necesidades e propuxéronse diversas actividades desde o ámbito da nutrición, moitas das cales foron xa executadas. Entre os resultados acadados destacan un maior coñecemento da realidade da enfermidade renal na nosa contorna, das repercusións deste tipo de patoloxías sobre a calidade de vida dos pacientes, e da influencia que teñen sobre esta patoloxía uns bos hábitos dietéticos e nutricionais; un maior vínculo entre universidade e sociedade (o cal reforza en si mesmo a misión social da universidade); un mellor coñecemento da profesión de dietista-nutricionista entre a poboación receptora, e unha experiencia a nivel persoal e curricular enriquecedora para afrontar a benvida ao mundo laboral. Palabras chave: Aprendizaxe-servizo (ApS), enfermidade renal, nutrición, dietética, Alcer, universidade, entidades sociosanitarias, calidade de vida.

C Proyecto de Aprendizaje Servicio Universitario en el Ámbito de la Nutrición en Entidades Sociales y Sanitarias

Este trabajo refleja la experiencia de una alumna del grado de Nutrición Humana y Dietética de la Universidad de Santiago de Compostela (USC) en un proyecto de aprendizaje-servicio (ApS) de duración de febrero a junio de 2016. El objetivo del presente trabajo es doble, por una parte mejorar la calidad del sistema educativo mediante una propuesta educativa proactiva, el ApS, y por otra, dar respuesta desde la universidad a unas necesidades en el ámbito del asesoramiento y educación nutricional de una asociación de enfermos renales. Para ello se realizó un análisis previo de la metodología ApS y sus aportaciones tanto en lo que se refiere a aprendizajes como en lo referido a

Page 90: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

90

Volver ao inicio

servicio a la sociedad. Se aplicó esta metodología en el diseño e implementación de un proyecto ApS en el ámbito de la nutrición humana y dietética con una asociación de carácter social vinculada al seguimiento de personas enfermas de riñón con actuación a nivel provincial, la asociación de enfermos renales de A Coruña (Alcer Coruña). En este proyecto se identificaron necesidades y se propusieron diversas actividades desde el ámbito de la nutrición, muchas de las cuales han sido ya ejecutadas. Entre los resultados alcanzados destacan un mayor conocimiento de la realidad de la enfermedad renal en nuestro entorno, de las repercusiones de este tipo de patologías sobre la calidad de vida de los pacientes, y de la influencia que tienen sobre esta patología unos buenos hábitos dietéticos y nutricionales; un mayor vínculo entre universidad y sociedad (lo cual refuerza en sí mismo la misión social de la universidad); un mejor conocimiento de la profesión de dietista-nutricionista entre la población receptora, y una experiencia a nivel personal y curricular enriquecedora para afrontar la bienvenida al mundo laboral. Palabras clave: Aprendizaje-servicio (ApS), enfermedad renal, nutrición, dietética, Alcer, universidad, entidades sociosanitarias, calidad de vida.

I Service Project Learning in the Field of Nutrition in Health and Social Organizations

This paper reflects the experience of a student's degree of Human Nutrition and Dietetics at the University of Santiago de Compostela (USC) in a project (ApS) from February to June 2016. The service-learning objective of this work is double, on the one hand improve the quality of the education system through proactive educational proposal, the ApS, and secondly, from the university to respond to needs in the field of counseling and nutrition education of an association of kidney patients. To do a preliminary analysis of the methodology was performed ApS and its contributions both in regard to learning as with regard to service to society. This methodology was applied in the design and implementation of an ApS project in the field of human nutrition and dietetics with an association of social character linked to the monitoring of people suffering from kidney at the provincial level, the association of kidney patients (Alcer Coruña). In this project, needs were identified and various activities were proposed in the field of nutrition, many of which have already been executed. Among the results achieved include a better understanding of the reality of kidney disease in our community, the impact of such diseases on the quality of life of patients, and the influence that good dietary habits and nutrition have on this pathology; a stronger link between university and society (which in itself strengthens the social mission of the university); a better understanding of the profession of dietitian by population, and experience personal and enriching

Page 91: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

91

Volver ao inicio

curricular level to address welcoming the workplace. Keywords: Service-Learning (ApS), kidney disease, nutrition, dietetics, Alcer, university, social and health institutions, quality of life.

Page 92: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

92

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Hábitos Alimentarios en

Persoas en Risco de Exclusión Social

No presente traballo, inténtase coñecer os hábitos alimentarios das persoas en risco de exclusión social que residen en Lugo. Para isto,lévanse a cabo entrevistas persoais utilizando dous cuestionarios. O cuestionario 1, está dirixido a persoas que se atopan nunha situación de exclusión social para coñecer as súas principais variables socioeconómicas, a frecuencia do consumo de alimentos e bebidas e os seus hábitos alimentarios. O cuestionario 2, está orientado a coñecer o punto de vista das entidades prestadoras de servizos socias en Lugo tales coma Cruz vermella, Cáritas Diocesana, Cáritas Parroquial, Banco de alimentos e o comedor social. Con este cuestionario recábase información acerca dos produtos mais demandados polos usuarios de estes servizos, as empresas colaboradoras, o perfil das persoas que acoden a recibir estas prestacións, etc. O perfil mais frecuente dentro das persoas que integran este colectivo de persoas en risco de exclusión social son, homes de nacionalidade española entre uns 40-59 anos, residentes en Lugo que principalmente viven sos, en paro e cun baixo nivel económico xa que os seus ingresos non alcanzan o salario mínimo. Compróbase o gran papel que realizan as entidades prestadoras de servizos socias para que as persoas pertencentes a este colectivo estudado pódanse alimentar,comprobando se tamén que o aporte enerxético das comidas repartidas durante dous semanas no comedor social e elevado sendo adecuada a proporción dos macronutrientes. É de destacar que a falta de información nutricional e as barreiras económicas para acceder a determinados alimentos contribúen a que a alimentación e os hábitos alimentarios das persoas en risco de exclusión social non sexan os adecuados. Palabras chave: Exclusión social, persoas desfavorecidas, entidades prestadoras de servizos sociais, hábitos alimentarios, valoración nutricional.

C Hábitos Alimentarios en Personas en Riesgo de Exclusión Social

En el presente trabajo se intenta conocer lo hábitos alimentarios de las personas en riesgo de exclusión social que residen en Lugo. Para ello se realizan entrevistas personales utilizando dos cuestionarios.

Page 93: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

93

Volver ao inicio

El cuestionario 1 está dirigido a las personas que se encuentran en situación de exclusión social para conocer sus principales variables socioeconómicas, la frecuencia de consumo de alimentos y bebidas y sus hábitos alimentarios. El cuestionario 2 está orientado a conocer el punto de vista de las entidades prestadoras de servicios sociales en Lugo tales como Cruz Roja, Cáritas Diocesana, Cáritas Parroquial, Banco de alimentos y Comedor social. Con este cuestionario se recaba información acerca de los productos más demandados por los usuarios de estos servicios, las empresas colaboradoras, el perfil de las personas que acuden para recibir prestaciones, etc. El perfil más frecuente dentro de las personas que integran el colectivo de personas en riesgo de exclusión social son, hombres de nacionalidad española entre unos 40-59 años, residentes en Lugo que principalmente viven solos, en paro y con un bajo nivel económico ya que sus ingresos no alcanzan el salario mínimo. Se comprueba el gran papel que realizan las entidades prestadoras de servicio para que las personas pertenecientes al colectivo estudiado se puedan alimentar, comprobándose también que el aporte energético de las comidas repartidas durante dos semanas en el comedor social es elevado siendo adecuada la proporción de macronutrientes. Es de destacar que la falta de información nutricional y las barreras económicas para acceder a determinados alimentos contribuyen a que la alimentación y los hábitos alimentarios de las personas en riesgo de exclusión social no sean los adecuados. Palabras clave: Exclusión social, personas desfavorecidas, entidades prestadoras de servicios sociales, hábitos alimentarios, valoración nutricional.

I Eating Habits in People at Risk of Social Exclusion

In this paper an attempt is made to know the eating habits of people at risk of social exclusion living in Lugo. Several interviews are conduced using two questionnaires. The questionnaire 1, is aimed at people who are in situation of social exclusion and aims to know the main socioeconomic variables, the frequency of consumption of food and beverages and eating habits. The questionnaire 2, focused on meeting the terms of the entities providing social services in Lugo such as Red Cross, Caritas, Caritas Parish, Food Bank and Economic Kitchen. This questionnaire collects information about the most demanded products by users of these services, partnership associates, the profile of the people who come to receive benefits, etc.

Page 94: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

94

Volver ao inicio

The most common profile within the people who make up the group of people at risk of social exclusion are men of Spanish nationality between about 40-59 years living in Lugo mainly living alone, unemployed and low economic level as your income does not reach the minimum wage. The great role that perform the entities providing service for people belonging to the studied group can be fed, also proving that the energy intake of meals spread over two weeks at the soup kitchen is high being suitable macronutrient ratio is checked. It is noteworthy that the lack of nutritional information and financial barriers to access certain foods contribute to food and eating habits of people at risk of social exclusion are not adequate. Keywords: Social exclusion, disadvantaged, organizations providing social services, food habits, nutritional assessment.

Page 95: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

95

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Dermatite Atópica e Nutrición. No presente traballo levouse a cabo unha revisión bibliográfica sobre a dermatite atópica (DA) e a

nutrición. A DA é unha enfermidade crónica que afecta á pel, caracterízase por que esta presenta unha irritabilidade extrema, o que xera no paciente a necesidade incontrolada de rabuñarse ditas zonas irritadas, danándoas aínda máis e provocando lesións epiteliais tales coma arroibamento, inchazón, rascaduras, secrecións de líquido seroso, e en estadios moi agravados, costras e engrosamento da pel. Ao tratarse dunha enfermidade en aumento na actualidade, levouse a cabo unha síntese de toda a información dispoñible a partir dos ensaios clínicos máis recentes atopados sobre a relación existente entre a nutrición e dita enfermidade, o cal podería ter un papel importante como complemento do tratamento farmacolóxico. Os grupos de poboación suxeitos a estudo foron tanto mulleres embarazadas, coma recen nados, nenos e adultos, nos cales se analizou os efecto da vitamina D, vitamina E, probióticos, prebióticos, simbióticos e distintos ácidos graxos. Palabras chave: dermatite atópica, suplementos, vitamina D, vitamina E, probióticos, prebióticos, ácidos graxos.

C Dermatitis Atópica y Nutrición. En el presente trabajo se llevó a cabo una revisión bibliográfica sobre la dermatitis atópica (DA) y la nutrición. La DA es una enfermedad crónica que afecta a la piel y que se caracteriza por una irritabilidad extrema de la misma, lo que genera en el paciente la necesidad incontrolada de rascarse las zonas irritadas, dañándolas aún más y provocando lesiones epiteliales tales como enrojecimiento, hinchazón, arañazos, secreciones de líquido seroso y, en estadios mucho más agravados, costras y engrosamiento de la piel. Al tratarse de una enfermedad en aumento en la actualidad, se ha llevado a cabo una síntesis de toda la información disponible a partir de los ensayos clínicos más recientes sobre la relación entre la nutrición y esta enfermedad, lo cual podría jugar un papel importante como complemento al tratamiento farmacológico. Los grupos de población estudiados fueron tanto mujeres embarazadas, como recién nacidos, niños y adultos, en los cuales se ha analizado el efecto de la vitamina D, vitamina E, probióticos, prebióticos, simbióticos y distintos ácidos grasos. Palabras clave: dermatitis atópica, suplementos, vitamina D, vitamina E, probióticos, prebióticos, ácidos grasos.

Page 96: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

96

Volver ao inicio

I Atopic Dermatitis and Nutrition In this project, a bibliographic review on atopic dermatitis (AD) and nutrition was made. The AD is a chronic disease that affects the skin and is characterized by extreme irritability of the skin, which results in the patient's uncontrollable urge to scratch the irritated areas, damaging them even more and causing epithelial lesions such as redness, swelling, scratches, serous fluid secretions and at much more aggravated stages, crusting and thickening of the skin. Being a disease on the rise today, a synthesis of all available information from the most recent clinical trials found on the relationship with nutrition in this disease has been carried out, which could play an important role as complement to drug therapy. The population groups studied were both pregnant women and newborns, children and adults, on which I analyzed the effect of Vitamin D, Vitamin E, probiotics, prebiotics, symbiotics and various fatty acids. Key words: atopic dermatitis, supplements, vitamin D, vitamin E, probiotics, prebiotics, fatty acids.

Page 97: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

97

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Valoración Nutricional e

Avaliación do Efecto da Terapia por Infravermello de Longo Alcance sobre Parámetros Antropométricos en Deportistas Semiprofesionais

A composición corporal e a alimentación conforman dous piares importantes no ámbito deportivo, xa que afectan ao rendemento durante a competición, ao risco incrementado de fatiga e á duración dos períodos de recuperación. A súa avaliación, a través da antropometría e a valoración nutricional respectivamente, é de vital importancia para optimizalos ao máximo, en beneficio do deportista. Realizouse un estudo caso-control en futbolistas semiprofesionais da división Preferente Autonómica Galega para avaliar o efecto do infravermello de longo alcance nos seus parámetros antropométricos, considerada una ferramenta útil na fase de recuperación deportiva. Os efectos potenciais baséanse nun aumento da circulación periférica por mor da vasodilatación provocada pola calor, que podería acelerar o proceso de evacuación de edema. Ademais, valorouse nutricionalmente a dieta deste colectivo fronte a outro equipo de fútbol da división 3ª Autonómica Galega, observando se cobren correctamente as necesidades enerxéticas e de nutrientes para a súa correspondente categoría. Nos resultados apreciáronse descensos estatisticamente significativos en peso, graxa corporal, IMC, perímetros de cintura e cadeira, ratio cintura/cadeira e no calibre de pregos corporais bicipital, subescapular, suprailíaco e abdominal, demostrándose o efecto da terapia por infravermello na composición corporal. Ademais, observáronse diferenzas significativas entre ambos equipos, sendo a masa muscular, masa libre de graxa, auga corporal total e metabolismo basal maiores no equipo de Preferente Autonómica Galega. Cubríronse as necesidades enerxéticas en ambos equipos, sendo superiores no equipo de Preferente, pero cun reparto desequilibrado de macronutrientes con exceso de lípidos, ácidos graxos saturados, azucres simples e baixo en hidratos de carbono complexos, pero adecuado en proteínas. Por iso, a adherencia dos equipos ás dietas cardiosaudables Mediterránea e Atlántica, foi baixa e media, respectivamente. Palabras chave: Composición corporal, antropometría, infravermello de longo alcance, valoración nutricional, dieta, deporte, semiprofesional, caso-control.

C Valoración Nutricional y La composición corporal y la alimentación conforman dos pilares importantes en el ámbito

Page 98: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

98

Volver ao inicio

Evaluación del Efecto de la Terapia por Infrarrojo Lejano sobre Parámetros Antropométricos en Deportistas Semiprofesionales

deportivo, ya que afectan al rendimiento durante la competición, al riesgo incrementado de fatiga y a la duración de los períodos de recuperación. Su evaluación, a través de la antropometría y la valoración nutricional respectivamente, es de vital importancia para optimizarlos al máximo, en beneficio del deportista. Se realizó un estudio caso-control en futbolistas semiprofesionales de la división Preferente Autonómica Gallega para evaluar el efecto del infrarrojo lejano en sus parámetros antropométricos, considerada una herramienta útil en la fase de recuperación deportiva. Los efectos potenciales se basan en un aumento de la circulación periférica debido a la vasodilatación provocada por calor, que podría acelerar el proceso de evacuación de edema. Además, se valoró nutricionalmente la dieta de este colectivo frente a otro equipo de fútbol de la división 3ª Autonómica Gallega, observando si cubren correctamente las necesidades energéticas y de nutrientes para su correspondiente categoría. En los resultados se apreciaron descensos estadísticamente significativos en peso, grasa corporal, IMC, perímetros de cintura y cadera, ratio cintura/cadera y en el calibre de pliegues corporales bicipital, subescapular, suprailíaco y abdominal, demostrándose el efecto de la terapia por infrarrojo sobre la composición corporal. Además se observaron diferencias significativas entre ambos equipos, siendo la masa muscular, masa libre de grasa, agua corporal total y metabolismo basal mayores en el equipo de Preferente Autonómica Gallega. En ambos equipos se cubrieron las necesidades energéticas, superiores en el equipo de Preferente, pero con un reparto desequilibrado de macronutrientes con exceso de lípidos, ácidos grasos saturados, azúcares simples y bajo en carbohidratos complejos, pero adecuado en proteínas. Por ello, la adherencia de los equipos a las dietas cardiosaludables Mediterránea y Atlántica, fue baja y media, respectivamente. Palabras clave: Composición corporal, antropometría, infrarrojo lejano, valoración nutricional, dieta, deporte, semiprofesional, caso-control.

I Nutritional Assessment and Evaluation of the Effect of the Far Infrared Therapy Effect on Anthropometric Parameters in Semi-Professional Sportsmen

Body composition and nutrition are two important issues in sports because they can affect performance in competition, risk of fatigue and help in recovery. In order to benefit sportsmen, it is essential to assess the two of them, using anthropometry and nutritional tools, respectively. A case-control study was designed with semi-professional football players of “Preferente Autonómica Gallega” division, fifth category of the Spanish Football Federation, to evaluate the

Page 99: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

99

Volver ao inicio

effect of far infrared on their anthropometric parameters. Infrared therapy is a useful tool during the recovery phase with potential effects based on increased peripheral circulation due to heat vasodilation that could speed up edema evacuation. Additionally, a nutritional assessment was carried out to compare their diet with the one of a team of “3ª Autonómica” division, eighth category of the Spanish Football Federation, and to verify that their energetic needs are covered. According to the results obtained, there were statistically significant decreases in weight, body fatness, BMI, waist and hip circumferences, waist-hip ratio and in the thickness of biceps, subescapular, suprailiac and abdominal skinfolds that demonstrate the far infrared therapy effect in the body composition. Moreover, there were significant differences between both teams in muscle mass, fat-free mass, total body water and basal metabolic rate, which were higher in the team of “Preferente Autonómica Gallega” division. Energy requirements were covered in both teams, being higher in the group of “Preferente”, but their diet was unbalanced because due to an excess of lipids, saturated fatty acids, sugar intakes and a complex carbohydrates deficiency, but it was balanced in proteins. Owing to these facts, there were low and mid adherences to Mediterranean and Atlantic Diet, respectively. Keywords: Body composition, anthropometry, far infrared, nutritional assessment, diet, sport, semi-professional, case-control.

Page 100: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

100

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análise da Influencia dos

Fármacos Psicoactivos no Peso Corporal.

Os antipsicóticos e reguladores do estado do ánimo, amplamente empregados no tratamento de enfermidades mentais como a esquizofrenia e o trastorno bipolar, teñen efectos na regulación do apetito e no metabolismo enerxético destes pacientes podendo causar incremento de peso e problemas derivados do síndrome metabólico. Os mecanismos a través dos cuais este tipo de fármacos exercen os seus efectos na ganancia de peso son en parte descoñecidos e pouco claros pero sábese que están implicados péptidos reguladores do apetito como a leptina, a grelina e a adiponectina e neurotransmisores tales como a dopamina e a serotonina, que exercen os seus efectos a nivel central (hipotálamo) e periférico (tecido adiposo). O risco de sobrepeso, obesidade, diabetes mellitus tipo II e enfermidade cardiovascular aumenta considerablemente en pacientes tratados con este tipo de fármacos, incluso dende a nenez e a adolescencia, por isto, e imprescindible o papel do dietista-nutricionista como educador para favorecer condutas alimentarias adecuadas e orientadas a minimizar os efectos indesexados deste tipo de fármacos. Así o deseño de estratexias para fortalecer a vixilancia clínica destes pacientes pode servir de gran axuda para minimizar a morbimortandade asociada a enfermidade mental e ao seu tratamento. Palabras clave: trastorno bipolar, esquizofrenia, sobrepeso, obesidade, antipsicóticos.

C Análisis de la Influencia de los Fármacos Psicoactivos en el Peso Corporal

Los antipsicóticos y reguladores del estado de ánimo, ampliamente empleados en el tratamiento de enfermedades mentales como la esquizofrenia y en el trastorno bipolar, tienen efectos en la regulación del apetito y el metabolismo energético de estos pacientes produciendo causar incremento de peso y problemas derivados del síndrome metabólico. Los mecanismos a través de los cuales este tipo de fármacos ejercen sus efectos en la ganancia de peso son en parte desconocidos y poco claros pero se sabe que están implicados péptidos reguladores del apetito como la leptina, la grelina y la adiponectina y neurotransmisores tales como la dopamina y la serotonina, que ejercen sus efectos a nivel central (hipotálamo) y periférico (tejido adiposo). El riesgo de sobrepeso, obesidad, diabetes mellitus tipo II y enfermedad cardiovascular aumenta considerablemente en pacientes tratados con este tipo de fármacos, incluso desde la niñez y la adolescencia, por ello, es imprescindible el papel de dietista-nutricionista como educador para favorecer conductas alimentarias adecuadas y orientadas a minimizar los efectos indeseados de

Page 101: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

101

Volver ao inicio

este tipo de fármacos. Así el diseño de estrategias para fortalecer la vigilancia clínica de estos pacientes puede ser de gran ayuda para minimizar la morbimortalidad asociada a la enfermedad mental y a su tratamiento. Palabras clave: trastorno bipolar, esquizofrenia, sobrepeso, obesidad, antipsicóticos.

I Analysis of the Influence of Psychoactive Drugs in Body Weight

Antipsychotic and regulators mood, widely used in the treatment of mental illnesses such as schizophrenia and bipolar disorder have effects on appetite regulation and energy metabolism of these patients producing cause weight gain and problems arising from the syndrome metabolic. The mechanisms by which these drugs exert their effects on weight gain are unknown and unclear part but is known to be involved regulatory peptides appetite such as leptin, ghrelin and adiponectin and neurotransmitters such as dopamine and serotonin, which exert their effects at the central level (hypothalamus) and peripheral (adipose tissue). The risk of overweight, obesity, type II diabetes mellitus and cardiovascular disease increases significantly in patients treated with these drugs, even from childhood and adolescence, therefore, it is essential the role of dietitian educator to encourage eating behaviors appropriate and aimed at minimizing the undesired effects of such drugs. So designing strategies to strengthen clinical monitoring of these patients can be of great help to minimize the morbidity and mortality associated with mental illness and its treatment. Keywords: schizophrenia, bipolar disorder, overweight, obesity, antipsychotics.

Page 102: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

102

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análisis do Perfil Lipídico de

Produtos Típicos de Galicia

O patrón alimentario na maioría dos países de Europa cambiou moito nas últimas décadas, que se reflicte nun aumento na graxa, especialmente en graxa saturada e ácidos graxos trans. No presente proxecto realízase un estudo sobre o perfil lipídico de diferentes produtos típicos da gastronomía galega, centrándose en diferentes tipos de empanadas así como outros produtos de repostaría industrial. Para abarcar este tema realízase en primeiro lugar unha introdución na que se tratan en profundidade os ácidos grasos; a súa natureza, os seus diferentes tipos, a súa función, as súas transformacións e como afectan na actualidade. Analízanse mediante cromatografía gasosa diferentes mostras de produtos típicos da gastronomía galega xunto con outros produtos de bollería e pastelaría, nos que se puideron analizar ácidos graxos saturados, insaturados e trans. Paralelamente a esta análise, levouse a cabo a determinación da graxa total destes produtos polo método de gravimetría, valorando así, as porcentaxes de ácidos graxos segundo a graxa total do produto. Palabras Clave: Ácidos graxos, Cromatografía, Gastronomía galega, Repostaría, Graxas trans.

C Análisis del Perfil Lipídico de Productos Típicos de Galicia

El patrón dietético en la mayor parte de los países europeos ha cambiado mucho en las últimas décadas, lo que se refleja en un aumento de la grasa, especialmente de la grasa saturada y de los ácidos grasos trans. En el presente proyecto se realiza un estudio sobre el perfil lipídico de diferentes productos típicos de la gastronomía gallega, centrándose en diferentes tipos de empanadas así como otros productos de repostería industrial. Para abarcar este tema se realiza en primer lugar una introducción en la que se tratan en profundidad los ácidos grasos; su naturaleza, sus diferentes tipos, su función, sus transformaciones y como afectan en la actualidad. Se analizan mediante cromatografía gaseosa diferentes muestras de productos típicos de la gastronomía gallega junto con otros productos de bollería y pastelería, en los que se han podido analizar ácidos grasos saturados, insaturados y trans. Paralelamente a este análisis, se ha llevado a cabo la determinación de la grasa total de estos productos por el método de gravimetría, valorando así, los porcentajes de ácidos grasos según la grasa total del producto. Palabras Clave: Ácidos grasos, Cromatografía, Gastronomía gallega, Repostería, Grasas trans.

I Analysis of Lipid Profile in In most of the European countries, the dietary pattern has changed greatly in recent years. An

Page 103: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

103

Volver ao inicio

Galician Products

increase in fat, especially saturated fat and trans-fatty acids, has been observed. In this project, a study on the lipid profile of the typical Galician gastronomy products has been analyzed, focusing on different types of empanadas as with other bakery products. First of all, an introduction of fatty acids is provided, as well as, their nature, their function, the different types of fatty acids and their transformations and how harmful they are. Moreover, different samples of typical products from the Galician cuisine are analyzed using gas chromatography together with different pastries and bakery products. Saturated and unsaturated trans-fatty acids have been examined too. At the same time, the determination of the total fat of these products has been carried out by the gravimetric method, assessing the percentages of fatty acids depending on the total fat of the product. Keywords: Fatty acids, Chromatography, Galician cuisine, Pastry, Trans fat.

Page 104: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

104

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Tecido Adiposo Pardo e

Obesidade O tecido adiposo é un tecido especializado que cumpre unha función importante na homeostase enerxética. Existen dous tipos, o tecido adiposo branco (WAT), que actúa como un reservorio de enerxía, e o tecido adiposo pardo (BAT), que disipa a enerxía para producir calor. Aínda que nun primeiro momento pensábase que ambos os tecidos tiñan un mesmo liñaxe, hoxe sabemos que teñen unha orixe mesodérmico común pero derivan de liñaxes celulares diferentes. A acumulación excesiva de lípidos polo tecido adiposo branco ten efectos prexudiciais para a saúde. Con todo, múltiples liñas de investigación suxiren que o tecido adiposo pardo ten capacidade para actuar positivamente sobre a adiposidad total e a resistencia á insulina Estes potenciais efectos beneficiosos do BAT débense á súa especial función: este tecido non actúa como reservorio de enerxía, senón que utiliza as graxas como combustible para producir calor. O BAT expresa unha proteína, a proteína desacoplante UCP-1, que a nivel mitocondrial desacopla a oxidación dos ácidos graxos da produción de calor. Aínda que en humanos adultos a cantidade de BAT é moi escasa, existen evidencias de que a súa expansión é posible en humanos. Viuse que en situacións de hipertonía adrenérxica importante (feocromocitoma, estrés físico severo...) a masa de BAT pode incrementarse. O mesmo ocorre cos hibernomas, tumores benignos derivados do BAT. É tamén posible inducir a aparición de células metabolicamente similares (browning, células brite). Por último, comprobouse en modelos animais que o transplante de adipocitos pardos pode mellorar o comportamento metabólico do organismo. Nesta revisión analizarase a posible repercusión do BAT no metabolismo enerxético do adulto, así como o seu potencial papel na corrección da obesidade. Palabras chave: tecido adiposo, tecido adiposo branco, tecido adiposo pardo, proteína desacoplante, obesidade, homeostase enerxética.

C Tejido Adiposo Pardo y Obesidad

El tejido adiposo es un tejido especializado que cumple una función importante en la homeostasis energética. Existen dos tipos, el tejido adiposo blanco (WAT), que actúa como un reservorio de energía, y el tejido adiposo pardo (BAT), que disipa la energía para producir calor. Aunque en un primer momento se pensaba que ambos tejidos tenían un mismo linaje, hoy sabemos que tienen un origen mesodérmico común pero derivan de linajes celulares diferentes. La acumulación excesiva

Page 105: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

105

Volver ao inicio

de lípidos por el tejido adiposo blanco tiene efectos perjudiciales para la salud. Sin embargo, múltiples líneas de investigación sugieren que el tejido adiposo pardo tiene capacidad para actuar positivamente sobre la adiposidad total y la resistencia a la insulina Estos potenciales efectos beneficiosos del BAT se deben a su especial función: este tejido no actúa como reservorio de energía, sino que utiliza las grasas como combustible para producir calor. El BAT expresa una proteína, la proteína desacoplante UCP-1, que a nivel mitocondrial desacopla la oxidación de los ácidos grasos de la producción de calor. Aunque en humanos adultos la cantidad de BAT es muy escasa, existen evidencias de que su expansión es posible en humanos. Se ha visto que en situaciones de hipertonía adrenérgica importante (feocromocitoma, estrés físico severo...) la masa de BAT puede incrementarse. Lo mismo ocurre con los hibernomas, tumores benignos derivados del BAT. Es también posible inducir la aparición de células metabólicamente similares (browning, células brite). Por último, se ha comprobado en modelos animales que el trasplante de adipocitos pardos puede mejorar el comportamiento metabólico del organismo. En esta revisión se analizará la posible repercusión del BAT en el metabolismo energético del adulto, así como su potencial papel en la corrección de la obesidad. Palabras clave: tejido adiposo, tejido adiposo blanco, tejido adiposo pardo, proteína desacoplante, obesidad, homeostasis energética.

I Brown Adipose Tissue and Obesity

Adipose tissue is a specialized tissue that plays an important role in energy homeostasis. There are two types, white adipose tissue (WAT), which acts as a reservoir of energy, and brown adipose tissue (BAT), which dissipates energy to produce heat. Although at first it was thought that both tissues had the same lineage, today we know that they have a common mesodermal origin but derived from different cell lineages. The excessive accumulation of lipids by white adipose tissue has detrimental health effects. However multiple lines of evidence suggest that brown adipose tissue has the capacity to act positively on total adiposity and insulin resistance. These potential beneficial effects of BAT are due to its special function: this tissue does not act as a reservoir of energy, it uses fat as fuel to produce heat. This tissue expresses a protein, uncoupling protein UCP-1, which in mitochondria decouples the oxidation of fatty acids of the heat production. Although the amount of adult human BAT is scarce, there is evidence that its expansion is possible in humans. It has been seen that in situations of considerable adrenergic input (pheochromocytoma,

Page 106: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

106

Volver ao inicio

severe physical stress ...) the mass of BAT can be increased. The same goes for the hibernomas, benign tumors derived from BAT. It is possible to induce the appearance of metabolically similar cells (browning, brite cells). Finally, there is evidence in animal models that brown adipocytes transplantation can improve the metabolic behavior of the organism. In this review the possible impact of BAT in energy metabolism in adults, as well as their potential role in the correction of obesity is discussed. Keywords: adipose tissue, white adipose tissue, brown adipose tissue uncoupling protein, obesity, energy homeostasis.

Page 107: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

107

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Crise do Cogombro O brote de infección alimentaria xurdido en Alemaña en 2011 e denominado inxustamente como “A

crise do cogombro”, caracterízase por varios aspectos importantes. O primeiro é a aparición dunha nova cepa diarreaxénica da bacteria E. coli, a cepa O104: H4, esta nova cepa combina características das cepas verotoxixénicas (ECVT) e enteroagregativas (ECEA), as cales confírenlle unha gran resistencia antibiótica e unha especial virulencia, ademais de posuír unha baixa dose infectiva. Ditas características conduciron desgraciadamente a un gran número de persoas infectadas e a unha considerable mortalidade. Outro aspecto importante que caracteriza a este brote é o erro político que cometeu Alemaña ao acusar indebidamente aos cogombros españois de ser o vehículo da bacteria, xeranto durante un período de tempo desconfianza e un gran desprestixio cara España e provocando, polo tanto, grandes perdas económicas. Por último, é relevante tamén a influencia dun país “importante” como Alemaña, o cal en certo modo exerce a súa superioridade dentro de Europa dado que tras cometer un grave error que provoca perdas millonarias no sector hortofrutícola europeo e máis concretamente no español non pide desculpas, senón que trata de xustificar a súa acusación aos cogombros declarando que se debe antepor a seguridade dos consumidores ás relación comerciais e a economía. Esta prevalencia de Alemaña fronte aos países do sur obsérvase tamén no reparto das indemnizacións, as cales foron escasas e se realizaron con diñeiro comunitario en vez de con diñeiro alemán. Palabras chave: E. coli, E. coli enteroagregativo, E coli verotoxigénico, E. coli O104:H4, “A crise do cogombro”.

C La Crisis del Pepino El brote de infección alimentaria surgido en Alemania en 2011 y denominado injustamente como “La crisis del pepino”, se caracteriza por varios aspectos importantes. El primero es la aparición de una nueva cepa diarreagénica de la bacteria E. coli, la cepa O104:H4, esta nueva cepa aúna características de las cepas verotoxigénicas (ECVT) y enteroagregativas (ECEA), las cuales le confieren una gran resistencia antibiótica y una especial virulencia, además posee una baja dosis infectiva. Dichas características condujeron desgraciadamente a un gran número de personas infectadas y a una considerable mortalidad.

Page 108: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

108

Volver ao inicio

Otro aspecto importante que caracteriza a este brote es el error político que cometió Alemania al acusar indebidamente a los pepinos españoles de ser el vehículo de la bacteria, generando durante un período de tiempo, desconfianza y un gran desprestigio hacia España y provocando por lo tanto grandes pérdidas económicas. Por último, es relevante también la influencia de un país “importante” como Alemania, que en cierto modo ejerce su superioridad dentro de Europa, dado que tras cometer un grave error que provoca pérdidas millonarias en el sector hortofrutícula europeo y más concretamente en el español, no pide disculpas, sino que trata de justificar su acusación a los pepinos declarando que se debe anteponer la seguridad de los consumidores a las relaciones comerciales y a la economía. Esta prevalencia de Alemania frente a los países del sur se observa también a la hora del reparto de las indemnizaciones, las cuales fueron escasas y se realizaron con dinero comunitario en lugar de con dinero alemán. Palabras clave: E. coli, E. coli enteroagregativo, E coli verotoxigénico, E. coli O104:H4, “La crisis del pepino”.

I The Cucumber Crisis The food outbreak happened in Germany in 2011, and unfairly called as "The cucumber crisis" was characterized by several important aspects. Firstly, there was the emergence of a new diarrheagenic strain of Escherichia coli of the serotype O104:H4. The new strain combined characteristics of the verotoxigenic (VTEC) and enteroaggregative (EAggEC) pathotypes, which conferred a high antibiotic resistance and a special virulence with a low infective dose. Such characteristics unfortunately led to a large number of infected people and to a significant mortality. Another important aspect that characterized this outbreak was the political mistake made by Germany to unduly accuse Spanish cucumbers of being the carrier of the bacteria, generating over a period of time, distrust and great loss of prestige to Spain and causing consequently great economic losses. Finally, it is also relevant the influence of an "important" country like Germany, which somehow exerts its superiority in Europe, since after committing a serious error causing millions in losses in the European fruit vegetable farmer sector, and more specifically to the Spanish market, never apologized but tried instead to justify stating that it was necessary to put ahead the safety of consumers against trade relations and economy. This prevalence of Germany versus southern countries is also observed at the time of distribution of compensations, which were scarce and

Page 109: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

109

Volver ao inicio

conducted with community money rather than with German money. Keywords: E. coli, E. coli enteroaggregative, E. coli verotoxigenic, E. coli O104:H4, “The cucumber crisis”.

Page 110: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

110

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Influencia dos Hábitos de

Consumo e Estilo de Vida Galegos sobre a Microbiota e o Microbioma Humanos

Un dos factores que nos últimos anos máis se relacionou coa obesidade e numerosas enfermidades metabólicas é a diferente proporción das poboacións microbianas do intestino, chamadas microbiota, e dos xenes que forman parte de dita microbiota, chamados microbioma. Dado que existen muchos factores que poden afectar á composición da microbiota e do microbioma, é de capital interese o dispor de información acerca de cál é a composición da microbiota nas diferentes poboacións, para así coñecer mellor as posibilidades que temos de influír sobre ela para mellorar o manexo dietético dos pacientes. Por iso, planteei a realización do presente traballo fin de grao, que segundo o meu coñecemento, é o primeiro traballo de investigación que se leva a cabo para determinar a composición da microbiota intestinal na poboación de Galicia, e de como afectan á mesma os patróns dietéticos típicos da rexión. Como resultado, puidemos comprobar que a microbiota intestinal da poboación mostreada, e por ende o seu microbioma, amosa unha presenza máis numerosa no colon distal (a rexión máis poboada do corpo humano), que a maior parte dos traballos publicados ata a data. Tamén amosou algunhas particularidades, como un número anormalmente elevado de Actinobacteria, o que en parte pode explicar as elevadas taxas de obesidade na nosa comunidade autónoma, e unha elevada cantidade de bacterias pertencentes ós xéneros Lactobacillus spp. e Bifidobacterium spp., tradicionalmente considerados como beneficiosos para a saúde. Unha comparación estatística posterior tamén revelou diferenzas na microbiota en función do peso corporal dos suxeitos, idade, ou grao de adherencia á dieta atlántica. Palabras chave: microbiota, microbioma, Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria, Bifidobacterium, Lactobacillus, Dieta Atlántica.

C Influencia de los Hábitos de Consumo y Estilo de Vida Gallegos sobre la Microbiota y el Microbioma Humanos

Uno de los factores que en los últimos años más ha sido relacionado con la obesidad y numerosas enfermedades metabólicas es la diferente proporción de las poblaciones microbianas del intestino, llamadas microbiota, y de los genes que forman parte de dicha microbiota, llamado microbioma. Dado que existen muchos factores que pueden afectar a la composición de la microbiota y del microbioma, es de capital interés el disponer de información acerca de cuál es la composición de la

Page 111: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

111

Volver ao inicio

microbiota en las diferentes poblaciones, para así conocer mejor las posibilidades que tenemos de influir sobre ella para mejorar el manejo dietético de los pacientes. Por ello he planteado la realización del presente trabajo fin de grado que, según mi conocimiento, es el primer trabajo de investigación que se lleva a cabo para determinar la composición de la microbiota intestinal en la población de Galicia y como afectan a la misma los patrones dietéticos típicos de la región. Como resultado, hemos podido comprobar que la microbiota intestinal de la población muestreada, y por ende su microbioma, muestra una presencia más numerosa en el colon distal (la región más poblada del cuerpo humano), que la mayor parte de los trabajos publicados hasta la fecha. También mostró algunas particularidades, como son un número anormalmente elevado de Actinobacteria, lo que en parte puede explicar las elevadas tasas de obesidad en nuestra comunidad autónoma, y una elevada cantidad de bacterias pertenecientes a los géneros Lactobacillus spp. y Bifidobacterium spp., tradicionalmente considerados como beneficiosos para la salud. Una comparación estadística posterior también nos ha revelado diferencias en la microbiota en función del peso corporal de los sujetos, edad, o grado de adherencia a la dieta atlántica. Palabras clave: microbiota, microbioma, Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria, Bifidobacterium, Lactobacillus, Dieta Atlántica.

I Influence Of Consumption Habitis And Life Style Galicians In Humans Microbiota And Microbioma

The proportion of the different microbial populations intestine known microbiota, and genes that are part of said microbiota, called microbioma is an important factor which in recent years has been linked to obesity and numerous metabolic diseases. Because there are many factors that can affect the composition of microbiota and microbiome, it is of major interest to have information about what is the composition of the microbiota in different populations, to better understand the possibilities we have to influence on it to improve nutritional management. Therefore, I raised the realization of this project, which to the best of my knowledge, is the first research to be carried out to determine the composition of the intestinal microbiota in Galicia and how they is affected by typical dietary patterns in the region. The results of this work showed that the intestinal microbiota of the tested population, and therefore its microbiome, shows a larger presence in the distal colon (the region of the human body with higher microbial counts), that most of the studies published to date. Additionally, it was also found some different characteristics than those published in most research articles. Thus, it was found a

Page 112: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

112

Volver ao inicio

very high number of Actinobacteria, which could partly explain the high rates of obesity in our region, as well as high amounts of bacteria belonging to the genera Lactobacillus spp. and Bifidobacterium spp., traditionally considered beneficial to health. A subsequent statistical camparison also revealed differences in the microbiota depending on body weight of the subject, age, or degree of adherence to the atlantic diet. Keywords: microbiota, microbiome, Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria, Bifidobacterium, Lactobacillus, Atlantic Diet.

Page 113: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

113

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Guía Fotográfica de Racións

de Alimentos Levar unha dieta saudable e equilibrada é un factor fundamental na prevención de moitas das enfermidades máis prevalentes da sociedade actual. Unha alimentación saudable débeo ser, tanto dende o punto de vista cualitativo como cuantitativo. É un feito probado que hoxe en día se consumen racións de alimentos en cantidades moi por enriba das necesarias, o que supón un desequilibrio enerxético que se traduce nun aporte excesivo de calorías na dieta. Para facer máis sinxela a tarefa de elaborar e prescribir dietas, diferentes organismos e asociacións elaboraron guías que serven de axuda para coñecer o tamaño das racións de cada grupo de alimentos e a cantidade diaria recomendada dos mesmos. O principal problema de estas guías é, que as racións están expresadas en gramos, e carecen de referencias visuais que faciliten a transformación de eses pesos en medidas caseiras fáciles de aplicar, xa que non sempre é fácil estar pesando os alimentos. A Guía fotográfica de racións de alimentos elaborada neste traballo inclúe o material fotográfico obtido de diferentes alimentos, e as súas correspondencias en peso. Este material vai a ser moi útil tanto para os profesionais da saúde, xa que vai simplificar o cálculo e a descrición das racións á hora de realizar enquisas alimentarias, como para a poboación en xeral, que poderían empregala para axustar o tamaño das súas racións ao servir as comidas ou para que se faga máis ameno e menos custoso levar a cabo receitas nas que se inclúen pesos. Palabras chave: “Guía fotográfica de alimentos”, “Racións alimentarias”, “Recomendacións de porcións para adultos”, “Fotografías de racións”, “Dieta saudable”.

C Guía Fotográfica de Raciones de Alimentos

Llevar una dieta saludable y equilibrada es un factor fundamental en la prevención de muchas de las enfermedades más prevalentes de la sociedad actual. Una alimentación equilibrada lo debe ser, tanto desde el punto de vista cualitativo como cuantitativo. Es un hecho probado que hoy en día se consumen raciones de alimentos en cantidades muy por encima de las necesarias, lo que supone un desequilibrio energético que se traduce en un aporte excesivo de calorías en la dieta. Para hacer más sencilla la tarea de elaborar y prescribir dietas, diferentes organismos y asociaciones han elaborado guías que sirven de ayuda para conocer el tamaño de las raciones de cada grupo de alimentos y la cantidad diaria recomendada de los mismos. El principal problema de

Page 114: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

114

Volver ao inicio

estas guías es, que las raciones están expresadas en gramos, y carecen de referencias visuales que faciliten la transformación de esos pesos en medidas caseras fáciles de aplicar, ya que no siempre es fácil estar pesando los alimentos. La Guía fotográfica de raciones de alimentos elaborada en este trabajo incluye material fotográfico obtenido de diferentes alimentos, y sus correspondencias en peso. Este material va a ser muy útil tanto para los profesionales de la salud, ya que va a simplificar el cálculo y la descripción de las raciones a la hora de realizar encuestas alimentarias, como para la población en general, que podrían utilizarla para ajustar el tamaño de sus raciones al servir las comidas o para que se haga más ameno y menos costoso llevar a cabo recetas en las que se incluyen pesos. Palabras clave: “Guía fotográfica de alimentos”, “Raciones alimentarias”, “Recomendaciones de porciones para adultos”, “Fotografías de raciones”, “Dieta saludable”.

I Photographic Food Rations Guide

Leading a healthy and balanced diet is a fundamental factor in preventing many of the most prevalent diseases of modern society. Diet should be balanced both from the qualitative and quantitative point of view. It is a proven fact that nowadays food rations are consumed in quantities well above necessary, which contributes to energy imbalance that results in an excessive intake of calories in the diet. To simplify the task of develop and prescribe diets, different organizations and associations have prepared guidelines that are helpful to determine the size of the portions of each group and the recommended daily amount thereof. The main problem of these guidelines is that the portions are expressed in grams, and have no visual references would facilitate the transformation of those weights to easy home measures to apply, and it is not always easy to weigh food. This Photographic food rations guide developed in this work includes photographic material obtained from different type of food, and their equivalent as regards. This material will be very useful for both health professionals, as simplifies the calculation and description of rations when making dietary surveys, and the general population, that could use it to adjust the size of their rations to serve meals, or carrying out recipes that includes weights could become more enjoyable and less expensive. Keywords: "Photographic food Guide", "Food portions", "Recommendations of servings for adults", "Photographs of portions", "Healthy diet".

Page 115: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

115

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Apolipoproteína E4 como

Factor de Risco para o Desenvolvemento da Enfermidade de Alzheimer.

A enfermidade de Alzheimer (EA) é unha enfermidade neurodegenerativa progresiva asociada á idade, con unha prevalencia e incidencia a ter en conta na sociedade actual. Europa. A maioría dos pacientes con EA son anciáns con factores de risco cardiovascular. A presenza de diabete mellitus, hipertensión ou hiperlipidemia, enfermidades que están asociadas de preto coa dieta, predispoñen a aparición de EA. A apolipoproteína E humana (APOE) existe en tres isoformas principais APOE2, APOE3 e APOE4. Entre os alelos dos xenes que codifican as tres isoformas, o alelo APOE4 é o factor de risco xenético máis forte para a enfermidade de inicio tardío de Alzheimer, mentres que o alelo APOE2 é protectora. A principal función que desempeña APOE é entregar o colesterol e outros lípidos esenciais ás neuronas través da unión á célula a través dun receptor específico; APOE tamén regula o metabolismo cerebral del amiloides-β (Aβ), a acumulación de cal conduce á deposición de amiloide, que é considerado o evento de inicio na patoxénese de EA. A acumulación de Aβ crese que interfire coa comunicación neurona a neurona nas sinapses e contribúe á norte celular. Palabras chave: Enfermidade de Alzheimer, apolipoproteína, amiloide, cardiovascular, dieta, nutrición

C Apolipoproteína E4 como Factor de Riesgo para el Desarrollo de Enfermedad de Alzheimer

La enfermedad de Alzheimer (EA) es una enfermedad neurodegenerativa con carácter progresivo asociada a la edad, con una prevalencia e incidencia a tener en cuenta en la sociedad actual. La mayoría de los pacientes con EA son ancianos con factores de riesgo cardiovasculares. La presencia de diabetes mellitus, hipertensión o hiperlipidemia, patologías que están asociadas estrechamente con la dieta, predisponen a la aparición de la EA. La apolipoproteína E humana (APOE) existe fundamentalmente bajo tres isoformas principales APOE2, APOE3 y APOE4. Entre los alelos de genes de codificación de las tres isoformas, el alelo APOE4 es el factor de riesgo genético más fuerte para la enfermedad de aparición tardía de Alzheimer, mientras que el alelo APOE2 es protector. La función principal que desempeña APOE es entregar colesterol y otros lípidos esenciales a las neuronas a través de la unión a la célula mediante un receptor específico; APOE también regula el metabolismo cerebral del amiloide-β (Aβ), la acumulación del cual conduce a la deposición de amiloide, que es considerado el suceso iniciador en la patogénesis de la EA. La

Page 116: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

116

Volver ao inicio

acumulación de Aß se cree que interfiere con la comunicación neurona a neurona en las sinapsis y contribuye a la muerte celular. Palabras clave: Enfermedad de Alzheimer, apolipoproteína, amiloide, cardiovascular, dieta, nutrición

I Apolipoprotein E4 as a Risk Factor for Developing Alzheimer's Disease

Alzheimer's disease (AD) is a progressive neurodegenerative disease associated with age, with prevalence and incidence to consider in today's society. Most AD patients are elderly with cardiovascular risk factors. The presence of diabetes mellitus, hypertension or hyperlipidemia, diseases that are closely associated with diet, predisposing to AD. Human apolipoprotein E (APOE) exists in three major isoforms APOE2, APOE3 and APOE4. Among the alleles of genes encoding the three isoforms, the APOE4 allele is the strongest for late onset Alzheimer's genetic risk factor, while APOE2 allele is protective. The main function of APOE is to deliver cholesterol and other lipids essential to neurons through binding to the cell via a specific receptor; APOE also regulates brain amyloid-β metabolism (Aß), the accumulation of which leads to amyloid deposition, which is considered the initiating event in the pathogenesis of AD. Aß accumulation is thought to interfere with neuron to neuron communication at synapses and contributes to cell death. Key words: Alzheimer´s disease, apolipoprotein, amyloid cardiovascular, diet, nutrition

Page 117: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

117

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Relación Fósforo/Proteína en

Derivados da Carne en Relación ó seu Emprego en Pacientes con Insuficiencia do Ril.

O tratamento dietético conservativo dos enfermos con insuficiencia crónica do ril precisa do control da proteína, e mais do fósforo, sendo de interese tamén o control de outros minerais coma o potasio, sodio ou calcio. Débense de facer dietas axeitadas onde se debe de manter un límite de fósforo entre 800-1000 mg/día. Para este obxectivo se empregan táboas de porcentaxe fósforo/proteína, onde se deben de manter empregar alimentos proteicos cunha porcentaxe fósforo/proteína entre 10 e 12 mg/g. Sen embargo o fósforo inorgánico xoga un papel importante pola súa maior biodispoñibilidade, non existindo hoxe en día datos bibliográficos dabondo para valorar este elemento. No presente traballo estudáronse alimentos cun contido fósforo/proteína no umbral do seu posible emprego para o tratamento de enfermos con IRC. Os resultados puxeron de manifesto que as porcentaxes fósforo/proteína os fan inaxeitados para o seu emprego en enfermos con IRC os alimentos obxecto de estudo (xamón cocido, chourizo, salchichas, merluza conxelada empanada e gambas conxeladas). Os resultados tamén puxeron de manifesto a existencia de porcentaxes de fósforo inorgánico entre o 16 e o 36% do total de fósforo. Palabras chave: Insuficiencia crónica do ril, tratamento nutricional, fósforo dietético, porcentaxe fósforo/proteína, minerais, aditivos.

C Relación Fósforo/Proteína en Derivados Cárnicos en Relación a su Empleo en Pacientes con Insuficiencia Renal

El tratamiento dietético conservativo de los enfermos con Insuficiencia Renal Crónica IRC necesita del control de la proteína y fósforo, siendo importantes también el control de otros oligoelementos como el potasio, sodio y calcio. Usualmente se deben de pautar dietas en donde hay que mantener un límite de P entre 800-1000 mg/día. Para ello se emplean las tablas de ratio fósforo proteína, en donde se deben de emplear alimentos proteicos con un ratio fósforo/proteína de entre 10 y 12 mg/g. Sin embargo el fósforo inorgánico que está presente por medio de aditivos alimentarios como los fosfatos juega un importante papel debido a su mayor biodisponibilidad, no existiendo actualmente datos bibliográficos suficientes que valoren este elemento. En el presente trabajo se han estudiado alimentos con un contenido fósforo/proteína en el umbral de su posible uso en el tratamiento de enfermos con IRC. Los resultados han puesto de manifiesto que los ratios fósforo/proteína hacen inadecuados para su uso en enfermos con IRC los alimentos investigados (jamón cocido, chorizo, salchichas, merluza congelada empanada y gambas congeladas). Los

Page 118: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

118

Volver ao inicio

resultados también han puesto de manifiesto la existencia de porcentajes de fósforo inorgánico entre el 16 y el 36% del total de fósforo. Palabras clave: Insuficiencia renal crónica, tratamiento nutricional, fósforo dietético, ratio fósforo/proteína, minerales, aditivos.

I Phosphorus/Protein Ratio in Meat Derivates Related to their use in Chronic Kidney Disease Patients.

Conservative dietetic treatment in Chronic Kidney Disease CKD needs a control of both protein and phosphorus. Likewise it is important to control other elements as potassium, sodium or calcium. It is necessary to develop adequate diets in order to maintain a phosphorus limit between 800-1000 mg/day. To comply with this objective adequate bibliographic sources of ratio phosphorous/protein and it must be used proteic foods with a rate phosphorous/protein between 10-12 mg/g. However the inorganic phosphorus play an important role due to its higher biodisponibility, and nowadays there are not enough bibliographic data to control inorganic phosphorus. In the present work the content of phosphorus/protein in selected foods intended for use in CKD patients was investigated. Results shown that rates phosphorous/protein of these foods (cooked ham, galician sausage, frankfurters, chilled hake and chilled prawns) are inadequate to be used in these patients. Likewise the results also shown that there are rates of inorganic phosphorous in these foods ranging between 16 and 36% over the total content of phosphorus. Keywords: Chronic Kidney Disease, nutritional treatment, dietetic phosphorus, phosphorus/protein rate, minerals, additives.

Page 119: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

119

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Esclerose Múltiple e Vitamina

D A Esclerose Múltiple é unha enfermidade autoinmunitaria, que afecta tanto o cerebro como á medula espinal. O ataque das células inmunitarias a estes compoñentes produce unha perda ou dano nas vainas de mielina e axóns como consecuencia da inflamación causada. Todo isto dá como resultado a desmielinización, así como a formación de placas en distintas partes do Sistema Nervioso Central. Dependendo de onde se produzan estas lesións as consecuencias poderán ser diferentes, causando trastornos motrices, sensitivos, de linguaxe, do equilibrio, viscerais, etc. Hoxe en día, aínda non se atribúe a unha causa concreta ao desenvolvemento desta enfermidade, xa que entran en xogo moitos factores, como infeccións víricas, defectos xenéticos e factores ambientais. Con todo, hai indicios que mostran que en cada caso particular só un destes factores actúa como desencadeamento dunha resposta inmune exacerbada, dando lugar ao comezo da enfermidade. Entre os factores ambientais asociados a un maior risco de Esclerose Múltiple atopamos a vitamina D e a súa concentración. O obxectivo deste traballo é dar a coñecer se existen suficientes evidencias científicas para avalar o papel protector da vitamina D fronte á Esclerose Múltiple. Así mesmo, dende o punto da nutrición terapéutica preténdese establecer a dose e o modo de presentación máis adecuado para alcanzar os niveis óptimos de vitamina D no organismo. Palabras chave: esclerose múltiple, factores ambientais, vitamina D, evidencias científicas, papel protector, dose e o modo, niveis óptimos.

C Esclerosis Múltiple y Vitamina D.

La Esclerosis Múltiple es una enfermedad autoinmunitaria, que afecta tanto al cerebro como a la médula espinal. El ataque de las células inmunitarias a estos componentes produce una pérdida o daño en las vainas de mielina y axones como consecuencia de la inflamación causada. Todo esto da como resultado la desmielinización, así como la formación de placas en distintas partes del Sistema Nervioso Central. Dependiendo de donde se produzcan estas lesiones las consecuencias podrán ser diferentes, causando trastornos motrices, sensitivos, de lenguaje, del equilibrio, viscerales, etc. Hoy en día, todavía no se atribuye a una causa concreta al desarrollo de esta enfermedad, ya que entran en juego muchos factores, como infecciones víricas, defectos

Page 120: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

120

Volver ao inicio

genéticos y factores ambientales. Sin embargo, hay indicios que muestran que en cada caso particular solo uno de estos factores actúa como desencadenante de una respuesta inmune exacerbada, dando lugar al comienzo de la enfermedad. Entre los factores ambientales asociados a un mayor riesgo de Esclerosis Múltiple encontramos la vitamina D y su concentración. El objetivo de este trabajo es dar a conocer si existen suficientes evidencias científicas para avalar el papel protector de la vitamina D frente a la Esclerosis Múltiple. Así mismo, desde el punto de la nutrición terapéutica se pretende establecer la dosis y modo de presentación es más adecuado para alcanzar los niveles óptimos de vitamina D en el organismo. Palabras clave: esclerosis múltiple, factores ambientales, vitamina D, evidencias científicas, papel protector, dosis y modo, niveles óptimos.

I Multiple sclerosis and vitamin D

Multiple sclerosis is an autoimmune disease that affects the brain and spinal cord. The attack of immune cells to these components causes loss or damage to the myelin sheaths and axons as a result of caused inflammation. All this results in demyelination and plaque formation in various parts of the central nervous system. Depending on where these injuries are produced consequences may be different, causing motor, sensory , speech, balance, visceral, etc. disturbances occur. Today, it is not attributed a particular cause to the development of this disease, since many factors come into play, such as viral infections, genetic defects and environmental factors. However, there are indications that show that in each particular case only one of these factors acts as a trigger for an exaggerated immune response, leading to the onset of the disease. Among the environmental factors associated with Multiple Sclerosis we find increased risk of vitamin D and its concentration. The aim of this paper is to present whether there is sufficient scientific evidence to substantiate the protective role of vitamin D against Multiple Sclerosis. Also, from the point of therapeutic nutrition its purpose is to establish the dose and mode of presentation is best suited to achieve optimal levels of vitamin D in the body. Keywords: multiple sclerosis, environmental factors, vitamin D, scientific evidence, protective role, dose and mode, optimal levels.

Page 121: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

121

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Impacto da Alimentación no

Proceso Inflamatorio en Pacientes con Artrite Reumatoide.

Obxectivo. Revisión da literatura que pretende identificar o impacto da alimentación no proceso inflamatorio en paciente con Artrite Reumatoide. Material e métodos. Realizouse unha búsqueda entre os meses de marzo e abril de 2016 nas bases de datos Cochrane, Pubmed e Scopues e posterior aplicación dos criterios de inclusión e exclusión. Resultados. Identificáronse 3 liñas de investigación. A primeira, sobre os ácidos graxos omega 3 (ácido eicosapentaenoico e docosahexaenoico), suxire que estes producen melloría clínica en pacientes con artrite reumatoide, ademais de exercer efectos inhibidores sobre a resposta inflamatoria característica de estes pacientes. A segunda, sobre a dieta mediterránea, a evidencia apunta a que ésta produce unha diminución da dor e da actividade da enfermidade en aqueles pacientes con maior adherencia á dieta, e dentro de esta, en concreto, para o aceite de oliva, non hai estudios suficientes para afirmar o seu efecto sobre a inflamación na artrite reumatoide. Na terceira liña, acerca da eficacia dos antioxidantes, a maioría dos estudios identificados nesta revisión non atopan que estes teñan beneficios significativos sobre ditos pacientes. Conclusión. A evidencia dispoñible é inconclusa acerca da efectividade dos compoñentes dietéticos (ácidos graxos poliinsaturados, dieta mediterránea e antioxidantes) obxectivo desta revisión en pacientes con artrite reumatoide. Así e todo, hai estudos que sí apuntan cara a súa efectividade como compoñentes antiinflamatorios, podendo diminuír así a actividade da enfermidade. Palabras clave: artrite reumatoide, nutrición, ácidos graxos poliinsaturados, omega 3, dieta mediterránea, aceite de oliva, antioxidantes.

C Impacto de la Alimentación en el Proceso Inflamatorio en Pacientes con Artritis Reumatoide

Objetivo. Revisión de la literatura que pretende identificar el impacto de la alimentación en el proceso inflamatorio en pacientes con Artritis Reumatoide. Material y métodos. Se ha realizado una búsqueda entre los meses de marzo y abril de 2016 en las bases de datos Cochrane, Pubmed y Scopus y posterior aplicación de los criterios de inclusión y exclusión. Resultados. Se han identificado 3 líneas de investigación. La primera, sobre los ácidos grasos omega 3 (ácido eicosapentaenoico y docosahexaenoico), sugiere que éstos producen mejoría clínica en pacientes con artritis reumatoide, además de ejercer efectos inhibidores sobre la respuesta inflamatoria característica de estos pacientes. La segunda, sobre la dieta mediterránea, la evidencia apunta a que ésta produce una

Page 122: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

122

Volver ao inicio

disminución del dolor y de la actividad de la enfermedad en aquellos pacientes de mayor adherencia a la dieta, y dentro de esta, en concreto, para el aceite de oliva, no hay estudios suficientes para afirmar su efecto sobre la inflamación en la artritis reumatoide. En la tercera línea, acerca de la eficacia de los antioxidantes, la mayoría de los estudios identificados en esta revisión no encuentran que éstos tengan beneficios significativos sobre dichos pacientes. Conclusión. La evidencia disponible es inconclusa acerca de la efectividad de los componentes dietéticos (ácidos grasos poliinsaturados, dieta mediterránea y antioxidantes) objetivo de esta revisión en pacientes con artritis reumatoide. A pesar de ello, hay estudios que sí apuntan hacia su efectividad como componentes antiinflamatorios, pudiendo disminuir así la actividad de la enfermedad. Palabras clave: artritis reumatoide, nutrición, ácidos grasos poliinsaturados, omega 3, dieta mediterránea, aceite de oliva, antioxidantes.

I Impact of Food in the Inflammatory Process in Patients with Rheumatoid Arthritis.

Subject. Review of the literature aims to identify the impact of food in the inflammatory process in patients with rheumatoid arthritis. Material and methods. A search was made between the months of March and April 2016 on the basis of data of Cochrane, PubMed and Scopus and subsequent application of the criteria for inclusion and exclusion. Results. We have identified three lines of research. The first, about omega 3 (eicosapentaenoic and docosahexaenoic acid) fatty acids, suggesting they produce clinical improvement in patients with rheumatoid arthritis, besides exerting inhibitory effects on inflammatory response characteristic of these patients. The second, on the Mediterranean diet, the evidence suggests that it produces a decrease in pain and disease activity in patients with greater adherence to the diet, and within this, in particular for olive oil, not enough to assert its effect on inflammation in rheumatoid arthritis studies. In the third line, about the effectiveness of antioxidants, most studies identified in this review do not find that they have significant benefits on these patients. Conclusion. The available evidence is inconclusive about the effectiveness of dietary components (polyunsaturated fatty acids, antioxidants and Mediterranean diet) objective of this review in patients with rheumatoid arthritis. However, some studies do confirm its effectiveness as anti-inflammatory components being therefore able to reduce the disease activity. Keywords: rheumatoid arthritis, nutrition, polyunsaturated fatty acids, omega 3, Mediterranean diet, olive oil, antioxidants.

Page 123: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

123

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Dieta e Fígado Graxo non

Alcohólico (NAFLD) O fígado graxo non alcohólico, do inglés NAFLD (Non Alcoholic Fatty Liver Disease), é unha patoloxía emerxente no mundo occidental que está caracterizada polo acumulo de graxa no fígado sen correspondencia co abuso do alcohol por parte das persoas que están a sufrir dito proceso. Sen embargo, varios autores estableceron conxeturas sobre a orixe desta patoloxía baseada na dieta e tamén se estableceron pautas para o tratamento dietético. Neste senso, no presente traballo fíxose unha revisión bibliográfica das publicacións recollidas entre os anos 2012-2016 nas bases de datos Scopus, Web of Science ou Google Académico. A devandita revisión puxo de manifesto que o fígado graxo non alcohólico podería presentarse coma un elemento máis do chamado Síndrome Metabólico, e que de todas as patoloxías que se están a englobar en dito síndrome a obesidade parece ser a máis importante para o desenrolo do devandito fígado graxo. Os factores da dieta máis importantes, tanto en orixe como no tratamento deste proceso, son a graxa total da dieta ou ben a frutosa e os hidratos de carbono totais, sempre no caso de que a enerxía da dieta esté por riba dos requirimentos do paciente. Palabras chave: NAFLD, fígado, frutosa, obesidade, síndrome metabólico, diabetes, graxa, exercicio físico.

C Dieta e Hígado Graso no Alcohólico (NAFLD).

El Hígado Graso No Alcohólico (EHGNA), del inglés NAFLD (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease), es un proceso patológico emergente en el mundo civilizado que consiste en una acumulación de grasa a nivel del hígado no relacionada con el consumo o abuso de alcohol por parte de las personas que sufren dichos procesos. Sin embargo diversos autores han establecido hipótesis sobre el origen de este proceso en base a la dieta, así como también se han establecido diversas pautas de tratamiento dietético. Se ha realizado una revisión bibliográfica de lo publicado entre los años 2012-2016 a partir de las bases de datos Scopus, Web of Science y Google Académico. La revisión ha puesto de manifiesto que la EHGNA podría presentarse como un elemento más del denominado Síndrome Metabólico y que, de todos los procesos que se incluyen en el Síndrome Metabólico, la obesidad parece ser el elemento más importante en el desarrollo de la EHGNA. Los factores dietéticos más importantes, tanto en el origen como en el tratamiento del hígado graso no alcohólico, son la grasa total de la dieta o bien la fructosa e Hidratos de Carbono totales cuando la

Page 124: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

124

Volver ao inicio

energía de la dieta está por encima de sus requerimientos. Palabras clave: NAFLD, hígado, fructosa, obesidad, síndrome metabólico, diabetes, grasa, ejercicio físico.

I Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) and Diet

Non-Alcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) is an emergent pathologic process in developed countries. This pathology is characterized by an accumulation of fat in liver without a correspondence with alcohol abuse by the patient. However several authors have established several hypotheses related to the origin of NAFLD based in the compounds of the diet. Likewise the scientific literature has established several hypotheses related to dietetic treatment. Thus the present work has the purpose of develop a critical review of the scientific literature published between 2012-2016 period in Scopus, Web of Science or Scholar Google data base. This review has noted that NAFLD could be developed as a part of the Metabolic Syndrome, likewise obesity is the most important process of the pathologies included in the Metabolic Syndrome which influences the development of NAFLD. The dietetic compounds more important in the origin as well in the treatment of NAFLD are total fat in the diet together with Carbohydrates and fructose when the energy of the diet is above of the requirements of the patient. Keywords: NAFLD, liver, fructose, obesity, metabolic syndrome, diabetes, fat, physical exercise.

Page 125: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

125

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Dieta Atlántica: Grao de

Coñecemento e Adherencia en Galicia

Dende fai máis dunha década empregouse o concepto de “Dieta Atlántica”, que non só inclúe o uso duns alimentos concretos, senón tamén uns procedementos culinarios e unhas actitudes gastronómicas compartidas pola área xeográfica que abarca os países do Arco Atlántico. A Dieta Atlántica e a Dieta Mediterránea son modelos de dietas saudables, pero a diferenza da Dieta Mediterránea, a Dieta Atlántica non é ben coñecida, pero está a ser amplamente estudada. É un fenómeno emerxente, con moitas posibilidades, tanto polas súas raíces históricas, como polos seus beneficios para a saúde. Os obxectivos deste traballo son avaliar o grao de coñecemento da Dieta Atlántica e da Dieta Mediterránea pola poboación galega e coñecer o seu grao de adherencia a Dieta Atlántica. Para iso, emprégase enquisas persoais, previamente deseñadas e validadas. Os resultados amosan cos enquisados coñecen mais a Dieta Mediterránea ca Dieta Atlántica, porén a maioría dos participantes no estudo teñen un alto grao de adherencia a Dieta Atlántica. En base a isto, considérase fundamental seguir fomentando e difundindo a Dieta Atlántica como dieta saudable o que ademais axudará a preservar as costumes e tradicións culinarias propias. Palabras claves: Dieta, Atlántica, Mediterránea, Galicia, Saudable.

C Dieta Atlántica: Grado de Conocimiento y de Adherencia en Galicia

Desde hace más de una década se ha empleado el concepto de “Dieta Atlántica”, que no solo incluye el uso de unos alimentos concretos, sino también unos procedimientos culinarios y unas actitudes gastronómicas compartidas por la área geográfica que abarca los países del Arco Atlántico. La Dieta Atlántica y la Dieta Mediterránea son modelos de una alimentación saludables, pero a diferencia de la Dieta Mediterránea, la Dieta Atlántica aún no es muy conocida, pero está siendo muy estudiada. Es un fenómeno emergente, con muchas posibilidades, tanto por sus raíces históricas, como por sus beneficios para la salud. Los objetivos de este trabajo son evaluar el grado de conocimiento de la Dieta Atlántica y la Dieta Mediterránea por la población gallega y conocer su grado de adherencia a la Dieta Atlántica. Para ello, utiliza las encuestas personales, previamente diseñadas y validadas. Los resultados muestran que los encuestados conocen más la Dieta Mediterránea que la Atlántica,

Page 126: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

126

Volver ao inicio

sin embargo, la mayoría de los participantes del estudio tienen un alto grado de adherencia a la Dieta Atlántica. Basándonos en esto, se considera fundamental seguir fomentando y difundiendo la Dieta Atlántica como dieta saludable, lo que además ayudará a preservar las costumbres y tradiciones culinarias propias. Palabras claves: Dieta, Atlántico, Mediterránea, Galicia, Saludable.

I Atlantic Diet: Degree of Knowledge and Adherence in Galicia

For more than a decade was used the term "Atlantic Diet," which includes not only the use of a specific food but also culinary procedures is and a gastronomic attitudes shared by the geographical areas that involving the Atlantic countries. The Atlantic and the Mediterranean Diets are models of healthy diets, but contraposition to the Mediterranean Diet, the Atlantic Diet is not so known, although is being studied in depth.It is an emergingphenomenon, with many possibilities, both for its historical roots as well as its benefits for health. The purpose of this paper is to evaluate the degree of knowledge of the Atlantic and the Mediterranean Diets by Galician population, as well as to discover knowing their degree of adherence to the Atlantic model. With this aim in mind, previously designed and validated personal surveys were applied to people. The results show thatfor respondents the Mediterranean Diet is better known than the Atlantic Diet, however, most respondents in the study have a high degree of adherence to the Atlantic Diet. Based on this, it is considered essential to continue promoting and disseminating the Atlantic Diet as a healthy diet which also helps to preserve the own customs and culinary traditions. Keywords: Diet, Atlantic, Mediterranean, Galicia, Healthy.

Page 127: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

127

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Avaliación do Estado

Nutricional de Estudantes Universitarios de Galicia (Campus de Lugo)

A alimentación durante a infancia e adolescencia ten un gran significado na vida adulta. A etapa universitaria é un dos momentos máis críticos, dado o gran número de cambios no estilo de vida do alumno. Estes cambios van ser clave no establecemento de estándares e hábitos dietéticos que permanecerán na vida adulta futura. O obxectivo deste estudo epidemiolóxico observacional é a realización dunha valoración nutricional dos alumnos da Universidade de Santiago de Compostela (Campus de Lugo), incluíndo suxeitos de ambos sexos e dos diversos graos. Para complementar a información obtida, empregáronse os datos da historia clínico-dietética dos participantes, antropometría e bioquímica básica. En xeral, e a pesar de alcanzarse as necesidades enerxéticas do universitario medio, os estándares dietéticos observados mostraron un alto grao de desequilibrio en canto á variedade dos alimentos consumidos. A avaliación da inxesta diaria de macronutrintes mostrou un alto consumo de proteínas e lípidos (esencialmente graxas saturadas), e baixo de carbohidratos. Todo isto é debido a un baixo consumo de cereais, froitas e produtos lácteos e alto de carne, peixe, doces e alcohol. Por conseguinte, o grao de adhesión da poboación de estudo ás dietas Mediterránea e Atlántica, consideradas como saudábeis, foi intermedio. Os resultados obtidos permitiron clasificar a poboación universitaria de Galicia como normonutrida, con menos de un 9 % de estudantes con un IMC menos de 18 kg/m2 e un 16 % con valores superiores a 25. Por termo medio, o perfil lipídico sanguíneo da poboación non mostrou alteracións significativas, excepto no caso dun 11 % das mulleres (colesterol total elevado) en un 5,56 % dos homes (colesterol total elevado). No caso da glicosa, os niveis no sangue resultaron máis altos no caso dos estudantes de sexo masculino. Palabras clave: dieta, estudantes, universitarios, actividade física, hábitos alimenticios, IMC, colesterol, glicosa.

C Valoración del Estado Nutricional en Estudiantes Universitarios de Galicia (Campus Lugo).

La alimentación durante la infancia y la adolescencia tiene una gran transcendencia en la edad adulta. La etapa universitaria es uno de los momentos más críticos, dado el gran número de cambios en el estilo de vida del estudiante. Estos cambios serán clave en el establecimiento de patrones y hábitos dietéticos que permanecerán en la vida adulta futura. El objetivo de este estudio epidemiológico observacional es realizar una valoración nutricional de los estudiantes de la

Page 128: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

128

Volver ao inicio

Universidad de Santiago de Compostela (Campus de Lugo), incluyendo sujetos de ambos sexos y de diversas titulaciones. Para complementar la información obtenida, se utilizaron datos de la historia clínicodietética de los participantes, antropometría y bioquímica básica. En general, y a pesar de alcanzarse las necesidades energéticas del universitario medio, los patrones dietéticos observados mostraron un alto grado de desequilibrio en cuanto a la variedad de los alimentos consumidos. La evaluación de la ingesta diaria de macronutrientes mostró un alto consumo de proteínas y lípidos (esencialmente grasas saturadas), y bajo de hidratos de carbono. Todo esto es debido a un bajo consumo de cereales, frutas y productos lácteos y alto de carne, pescado, bollería y alcohol. En consecuencia, el grado de adherencia de la población de estudio a las dietas Mediterránea y Atlántica, consideradas como saludables, fue intermedio. Los resultados obtenidos permitieron clasificar a la población universitaria de Galicia como normonutrida, con menos de un 9 % de estudiantes con un IMC menor de 18 kg/m2 y un 16 % con valores superiores a 25. Por término medio, el perfil lipídico sanguíneo de la población no mostró alteraciones destacables, salvo en el caso de un 11% de mujeres (colesterol total elevado) y un 5,56 de hombres (colesterol total elevado). En el caso de la glucemia, los niveles basales resultaron más altos en el caso de los estudiantes varones. Palabras clave: dieta, estudiantes, universitarios, actividad física, hábitos alimentarios, IMC, colesterol, glucosa

I Assessment of the Nutritional Status in University Students of Galicia (Campus de Lugo)

Dietetic habits during childhood and adolescence have a great significance in adulthood. The university stage is one of the most critical moments, given the large number of changes in the lifestyle of the student. These changes will be key in establishing patterns and dietary habits that will stay in the future. The aim of this observational epidemiological study was to conduct a nutritional assessment of students from the University of Santiago de Compostela (Campus de Lugo), including subjects of both sexes and various degrees. To complement the information obtained, dietary and clinical data of participants, anthropometry and basic biochemistry history were used. In general, the energetic needs of the average university student are covered by the food intake, but the dietary patterns showed a high degree of imbalance in the variety of foods consumed. The evaluation of the daily intake of macronutrients showed a high intake of proteins and lipids (essentially saturated fat), and low carbohydrate. All this is due to a low consumption of cereals, fruits and dairy products and a high meat, fish, pastries and alcohol intake. Consequently, the

Page 129: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

129

Volver ao inicio

degree of adherence of the study population to the Atlantic and Mediterranean diet, considered as healthy diets, was intermediate. The results demonstrated that the university population in Galicia was properly nourished, with less than 9% of students with a BMI below 18 kg/m2 and 16% above 25. On average, blood lipid profiles did not show altered levels, except in the case of 11% of women (high cholesterol total) and 5,56 for men (elevated total cholesterol). For baseline blood glucose, the levels were higher in the case of male students. Keywords: diet, students, academics, physical activity, dietary habits, BMI, cholesterol, glucose

Page 130: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

130

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O Ácido Fitánico: Efectos do

seu Consumo sobre a Saúde Humana e Perspectiva Actual

O ácido fitánico é un ácido graxo metil-ramificado presente na dieta humana, obtido por degradación encimática do fitol e subsecuentemente oxidado por microbiota presente no rume e certos organismos mariños. En consecuencia, o ácido fitánico chega ao corpo humano, sobre todo a través da inxestión de alimentos de orixe animal, como a carne vermella, produtos lácteos e alimentos mariños, especialmente aceites e graxas de orixe mariña. Este ácido graxo acumúlase no sistema nervioso central de persoas con certos trastornos peroxisomais, e causar así trastornos neurolóxicos. Nos últimos anos, amais dos seus efectos neurotóxicos, o ácido fitánico foi tamén asociado co cancro de próstata. Con todo, son tamén descritos algúns dos beneficios derivados da inxestión de ácido fitánico, como a prevención da síndrome metabólica, diabetes tipo 2, o aumento da diferenciación dos adipocitos da graxa marrón e redución do risco de padecer certos tipos de cancro, como o de mama e colon. O obxectivo deste traballo é realizar unha revisión da última evidencia científica sobre o contido de ácido fitánico en alimentos, a xestión do contido fitánico durante a produción de tales alimentos e as vías bioquímicas implicadas no metabolismo do ácido fitánico. Ademais, tamén é discutida a evidencia tanto sobre os beneficios como sobre os riscos para a saúde humana derivados da inxestión desta molécula, e a súa potencialidade como compoñente bioactivo de orixe animal. Palabras chave: ácido fitánico, ácido pristánico, fitol, derivados do fitol, síndrome de Zellweger, enfermidade de Refsum, trastornos peroxisomais, leite ecolóxico.

C El Ácido Fitánico: Efectos de su Consumo sobre la Salud Humana y Perspectiva Actual.

El ácido fitánico es un ácido graso metil-ramificado presente en la dieta humana, derivado por la degradación enzimática de fitol y posteriormente oxidado por la microbiota presente en el rumen y ciertos organismos marinos. En consecuencia, el ácido fitánico llega al cuerpo humano sobre todo por medio de la ingestión de alimentos de origen animal, como carne roja, productos lácteos y alimentos marinos, especialmente aceites y grasas de origen marino. Este ácido graso se acumula en el sistema nervioso central de personas con ciertos trastornos peroxisomales, y causar así trastornos neurológicos. En los últimos años, además de sus efectos neurotóxicos, el ácido fitánico fue también relacionado con el cáncer de próstata. Sin embargo, también se describen algunos de los beneficios derivados de la ingesta de ácido fitánico, como la prevención del síndrome

Page 131: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

131

Volver ao inicio

metabólico, diabetes tipo 2, el aumento de la diferenciación de adipocitos de la grasa parda y la reducción del riesgo de padecer ciertos tipos de cáncer, como el de mama y colon. El objetivo de este trabajo es realizar una revisión de la última evidencia científica sobre el contenido de ácido fitánico en los alimentos, la gestión de contenido fitánico durante la producción de dichos alimentos y las rutas bioquímicas implicadas en el metabolismo del ácido fitánico. Asimismo, también se discutirán las evidencias tanto sobre los beneficios como sobre los riesgos para la salud humana derivados de la ingesta de esta molécula, y su potencialidad como componente bioactivo de origen animal. Palabras clave: ácido fitánico, ácido pristánico, fitol, derivados del fitol, síndrome de Zellweger, enfermedad de Refsum, trastornos peroxisomales, leche ecológica.

I Phytanic Acid: Effects on Human Health and Current Perspective

Phytanic acid is a methyl branched fatty acid present in the human diet. It is obtained by enzymatic degradation of phytol and subsequently oxidized by microbiota present in the rumen and certain marine organisms. Consequently, phytanic acid reaches the human body mainly through ingestion of animal foods such as red meat, dairy products and marine foods, especially marine-origin oils. This fatty acid can accumulate in the human central nervous system whose suffer certain peroxisomal disorders, and was traditionally related ton neurological disorders. Additionally, in recent years, additionally to its neurotoxic effects, phytanic acid was also associated with prostate cancer. However, it were also described that phytanic acid ingestion can carry some benefits for human health, such as prevention of metabolic syndrome, type-2 diabetes, increased differentiation of brown adipocyte and to reduce risk to developed certain types of cancer, such as breast and colon. Consequently, the aim of this work was to review the latest scientific evidence on phytanic acid content on foods, managing of phytanic content during food production and biochemical pathways involved in phytanic acid metabolism in human body. Furthermore, the evidence on both the benefits and the risks to human health from the ingestion of this molecule, as well as its potentiality as animal-origin food bioactive compound was also discussed. Keywords: phytanic acid, pristanic acid, phytol, phytol derivates, Zellweger symdrome, Refsum disease, peroxisomal disorder, organic milk.

Page 132: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

132

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Deseño de Programa de

Tratamento Nutricional Multidisciplinar, Especializado en Trastornos de Conduta Alimentaria

A sociedade está en constante evolución, e xa desde o inicio da convivencia humana podemos identificar claramente o que cambiou e o que nos fixo ser a sociedade que somos hoxe. Esta tendencia volveuse cada vez máis acelerada, a información viaxa máis rápido e chega a máis xente, e ademais a innovación en ciencia e tecnoloxía mudaron a sociedade tal e como a coñecíamos ata agora, sobre todo nos últimos anos. Este cambio, e as ferramentas tecnolóxicas que son parte da vida cotiá, foron a canle para que os dous principais problemas de alimentación se fixesen crónicos. Nun extremo, a crecente obesidade, especialmente a infantil, e a perda da percepción dos límites do sobrepeso e da obesidade; no outro, a delgadez extrema, a presión social para que os patróns de beleza sexan cada vez máis inalcanzables e irreais. Ambos extremos do problema traen consigo varias consecuencias para a saúde pública, incluíndo aquelas que hoxe son definidas como enfermidades de trastorno alimentario. Considéranse enfermidades psiquiátricas porque, ao final, a desorde química que provocan a maioría destas actitudes, teñen a súa orixe no cerebro. Cada vez vanse engadindo máis campos profesionais ao estudo destes trastornos, de xeito que o que se recomenda son tratamentos multidisciplinares para estabilizar ao paciente, e que consigan que a recuperación sexa definitiva e nun período de tempo aceptable. No presente traballo, buscamos unificar os novos tratamentos nutricionais, tendo en conta a necesidade de manter un tratamento multidisciplinar, desde o diagnóstico da enfermidade ata a súa remisión total. Palabras Clave: Anorexia, Bulimia, Compulsión Alimentaria, Trastornos Alimentarios, Nutrición, Tratamento.

C Diseño de Programa de Tratamiento Nutricional Multidisciplinar, Especializado en Trastornos de Conducta Alimentaria

La sociedad evoluciona constantemente, y ya desde el inicio de la convivencia humana podemos claramente identificar lo que ha ido cambiando y lo que nos ha hecho ser la sociedad que somos ahora. Esta evolución se ha tornado cada vez más acelerada, la información viaja más rápido y llega a más gente, y además la innovación en las ciencias y la tecnología ha dado un giro a la sociedad tal y como la conocíamos hasta ahora, sobre todo en los últimos años.

Page 133: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

133

Volver ao inicio

Este cambio, así como las herramientas tecnológicas que forman parte del día a día, han sido el canal para que los dos problemas más importantes de la alimentación se convirtieran en crónicos. En un extremo, la creciente obesidad, sobretodo la infantil, y la pérdida de percepción de los límites del sobrepeso y la obesidad; en el otro, la delgadez extrema, la presión social para que los cánones de belleza sean cada vez más inalcanzables e irreales. Ambos extremos del problema traen consigo consecuencias para la salud pública, entre ellas las que hoy se definen como enfermedades de trastorno alimentario. Se consideran enfermedades psiquiátricas porque, al fin y al cabo, el desorden químico que provocan la mayoría de estas actitudes tiene su origen a nivel cerebral. Cada vez se van añadiendo más campos profesionales al estudio de estos trastornos, de modo que lo que se recomienda son tratamientos multidisciplinares que estabilicen al paciente, y que consigan que su recuperación sea definitiva y en un período de tiempo aceptable. En el presente trabajo se busca unificar los nuevos tratamientos nutricionales, tomando en cuenta la necesidad de mantener un tratamiento multidisciplinar desde el diagnóstico de la enfermedad hasta su remisión total. Palabras Clave: Anorexia, Bulimia, Atracón, Trastornos alimentarios, Nutrición, Tratamiento.

I Design of nutritional treatment program for eating disorders

Society is constantly evolving, and already from the very beginning of human coexistence we can clearly identify what has changed and what has made us the society we are today. This trend has become increasingly accelerated, information travels faster and to more people. Innovations in science and in technology have shifted what we knew as society, especially in recent years. These changes, as well as the technological tools that are part of daily life, have been the route for the two major health problems to becoming chronic. At one end, the increasing obesity, especially in children, and the loss of perception of the limits of overweight and obesity; at the other end, the extreme thinness, the social pressure on the standards of beauty which are increasingly unattainable and unrealistic. Both ends of the problem are leading to several public health consequences, including those that today are defined as diseases of eating disorder. They are classified as psychiatric illnesses, because the chemical disorder that causes most of these attitudes have their origin in the brain. More and more different fields of study are added to the research of these disorders, so the multidisciplinary treatment is highly recommended to stabilize the patient, and this way recovery is final and it is achieved in an acceptable period of time.

Page 134: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

134

Volver ao inicio

In the present work we seek to unify the new nutritional treatments, taking into account the need to maintain a multidisciplinary treatment, from the diagnosis of the disease until its complete remission. Keywords: Anorexia, Bulimia, Binge Eating, Eating disorders, Nutrition, Treatment

Page 135: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

135

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Probióticos e Obesidade. A OMS define os probióticos como aqueles microorganismos vivos que proporcionan un efecto

beneficioso sobre a saúde do hospedador cando son administrados nas cantidades adecuadas. A partir de este concepto, dise que un alimento é probiótico cando conten microorganismos probióticos. Por outra parte, a obesidades pode describirse como unha acumulación anormal ou excesiva de graxa. Segundo a OMS defínese a partir de un valor de IMC igual ou superior a 30kg/m2. A súa prevaleza aumentou nas últimas dúas décadas converténdose nun problema de saúde pública debido ás súas numerosas comorbidades asociadas, como a diabetes mellitus tipo 2, a enfermidade cardiovascular ou o cancro, entre outras. O obxectivo de este traballo é intentar dilucidar si existe algunha relación coñecida entre probióticos e obesidade; e, no seu caso, describir a composición e presentación que debe posuír un alimento probiótico para ser efectivo contra a obesidade. Palabras clave: obesidade, probiótico, prebiótico, microbiota intestinal, microbioma.

C Probióticos y Obesidad. La OMS define los probióticos como aquellos microorganismos vivos que proporcionan un efecto beneficioso sobre la salud del hospedador cuando son administrados en las cantidades adecuadas. A partir de este concepto, se dice que un alimento es probiótico cuando contiene microorganismos probióticos. Por otra parte, la obesidad puede describirse como una acumulación anormal o excesiva de grasa. Según la OMS se define a partir de un valor de IMC igual o superior a 30Kg/m2. Su prevalencia ha aumentado en las últimas dos décadas convirtiéndose en un problema de salud pública debido a sus numerosas comorbilidades asociadas, como la diabetes mellitus tipo 2, la enfermedad cardiovascular o el cáncer, entre otras. El objetivo de este trabajo es intentar dilucidar si existe alguna relación conocida entre probióticos y obesidad; y, en su caso, describir la composición y presentación que ha de poseer un alimento probiótico para ser efectivo contra la obesidad. Palabras clave: obesidad, probiótico, prebiótico, microbiota intestinal, microbioma.

I Probiotics and Obesity. WHO defines probiotics as those living microorganisms that provide a beneficial health effect on the

Page 136: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

136

Volver ao inicio

host when they are administered in appropriate quantities. From this concept, it is said that food is probiotic when it contains probiotic microorganisms. Moreover, obesity can be described as abnormal or excessive fat accumulation. According to WHO obesity is defined by a BMI value equal or higher than 30 kg/m2. Its prevalence has increased in the last two decades becoming a public health problem because of the numerous associated comorbidities such as type 2 diabetes, cardiovascular disease or cancer, among others. The aim of this review is to elucidate whether there is a known relationship between probiotics and obesity; and, if it is the case, to describe the composition and presentation of probiotic food must have to be effective against obesity. Key words: obesity, probiotic, prebiotic, gut microbiota, microorganism, microbiome.

Page 137: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

137

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Presenza de Residuos de

Antimicrobianos en Alimentos de Orixen Animal e a súa Influencia na Microbiota e o Microbioma.

A composición tanto da microbiota como do microbioma intestinal humano foi obxecto dunha gran atención por parte da comunidade científica internacional nos últimos anos, debido ó seu efecto directo ou indirecto sobre gran cantidade de funcións fisiolóxicas e enfermidades. En concreto, no caso das enfermidades máis relacionadas coa nutrición, esta microbiota comprobouse que xoga unha función primordial, e que numerosos axentes externos poden modificala para facela máis proclive a desenrolar ditas enfermidades, ou a previr a súa aparición. Dentro destes factores externos, destaca pola súa enorme capacidade de modificación da microbiota o consumo de antibióticos. Publicáronse numerosos traballos ó respecto, moitas veces con resultados contraditorios, pero case sempre utilizando doses e antibióticos que son habituais en medicina humana. Por contra, moita menos atención recibiu o estudo dos efectos de ditos antibióticos sobre a microbiota cando estes son inxeridos a moi baixas doses, como os residuos que conteñen (de modo legal) algúns alimentos de orixe animal. O obxectivo pois do presente traballo fin de grao é proporcionar unha versión actualizada do actual coñecemento da microbiota intestinal humana, e os seus efectos sobre a saúde humana. Ademais, avaliaremos a acción de trazas dos tres antibióticos más utilizados en medicina veterinaria sobre os diferentes grupos microbianos que compoñen a microbiota intestinal. Os resultados obtidos amosan claramente que aínda ás doses permitidas nos alimentos, estes antibióticos teñen efectos sobre as diferentes poboacións bacterianas que compoñen a microbiota y que poden ter sido un axente predispoñente das altas taxas de sobrepeso e obesidade nos países occidentais. Palabras chave: antibiótico, tetraciclina, ampicilina, sulfadiacina, microbiota, microbioma, animal experimentación, fermentador.

C Presencia de Residuos de Antimicrobianos en Alimentos de Origen Animal y su Influencia en la Microbiota y Microbioma.

La composición tanto de la microbiota como del microbioma intestinal humano ha sido objeto de una gran atención por parte de la comunidad científica internacional en los últimos años, debido a su efecto directo o indirecto sobre gran cantidad de funciones fisiológicas y enfermedades. En concreto, en el caso de las enfermedades más relacionadas con la nutrición, esta microbiota se ha visto que juega una función primordial, y que numerosos agentes externos pueden modificarla para

Page 138: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

138

Volver ao inicio

hacerla más proclive a desarrollar dichas enfermedades, o a prevenir su aparición. Dentro de estos factores externos, destaca por su enorme capacidad de modificación de la microbiota el consumo de antibióticos. Se han publicado numerosos trabajos al respecto, muchas veces con resultados contradictorios, pero casi empre utilizando dosis y antibióticos que son habituales en medicina humana. Por el contrario, mucha menos atención ha recibido el estudio de los efectos de dichos antibióticos sobre la microbiota cuando éstos son ingeridos a muy bajas dosis, como los residuos que contienen (de modo legal) algunos alimentos de origen animal. El objetivo pues del presente trabajo fin de grado es proporcionar una versión actualizada del conocimiento actual de la microbiota intestinal humana, y sus efectos sobre la salud humana. Además evaluaremos la acción de residuos de los tres antibióticos más utilizados en medicina veterinaria sobre los diferentes grupos microbianos que componen la microbiota intestinal. Los resultados obtenidos muestran claramente que aún a las dosis permitidas en los alimentos, estos antibióticos tienen efectos sobre las diferentes poblaciones bacterianas que componen la microbiota, originando disbiosis, y pueden haber sido un agente predisponente a las altas tasas de sobrepeso y obesidad en los países desarrollados. Palabras clave: antibiótico, tetraciclina, ampicilina, sulfadiacina, microbiota, microbioma, animal experimentación, fermentador.

I Presence of antimicrobial residues in foods of animal origin and their influence on microbiota and the microbiome.

The composition of both human gut microbiota and microbiome has been received great attention in recent years by scientific community, due to its direct or indirect effect on a lot of human phisiological functions and diseases. Thus, in the case of nutrition-related diseases, gut microbiota plays a special role, and a lot of external factors can modify it. Consequently, microbiota can make humans to be more susceptible to nutrition-related diseases or also can prevent these diseases. Among these external agents, one of the most important is the antibiotic intake, due to high capacity to cause dramatic changes in gut bacterial populations. It has been reported a lot of scientific reports, even with contradictory results, describing the effect of antibiotics on human microbiote. Most of these reports employed both antibiotics and dosages commonly employed in human medicine. Contrariwise, much less attention have received the effects on human microbiota of antibiotics when are intake at low dosages, as example as residues (at legal concentrations) in animal-origin foods. The main goal of this work is to provide an actualized review of the current knowledge about human

Page 139: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

139

Volver ao inicio

gut microbiota, and its effects on human health. Additionally, we will evaluate the effect of the three antibiotics, commonly employed in veterinary medicine, on human gut microbiota. The results obtained showed that even at low dosages, allowed in animal-origin foods, the three employed antibiotics had effects on different populations of human gut microbiota. Thus, the usual intake of low dosages of antibiotics through animal-origin foods, could be in part responsible of the high levels of overweight and obesity in developed countries. Keywords: antibiotic, tetracycline, ampicillin, sulfadiacine, microbiota, microbiome, mouse, fermentator.

Page 140: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

140

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Coaching Nutricional,

Fundamentos Metodoloxía e Aplicación a Casos Clínicos Concretos

A pesar da existencia de recomendacións sobre estilos de vida saudables para previr enfermidades crónicas non transmisibles relacionadas coa alimentación, a poboación en xeral ten reticencia a seguir estas orientacións. Por esta razón, ademais do coñecemento técnico de educación e formación propio do profesional nutricionista, é de gran importancia que estes profesionais estean tamén especialmente formados en saber como motivar, dirixir e involucrar ós seus pacientes para obter mellores resultados. Neste senso, a idea de Coaching Nutricional xurde como un proceso a través do cal a persoa identificase a si mesma e supera os seus obstáculos, crea o ambiente seguro e toma a actitude e determinación necesarias para alcanzar os cambios necesarios na súa dieta, acadando á súa vez, mellorar outros aspectos da súa persoa e o seu estilo de vida. Con todo, a pesar da súa presenza significativa no mundo anglosaxón, hai pouca literatura científica publicada sobre este eido en español. Por este motivo, todo este traballo fin de grao ten intención de facer unha guía de actuación en español sobre Coaching Nutricional, ademais de recoller as evidencias científicas dos últimos éxitos desta metodoloxía aplicada para mellorar os hábitos alimentarios e prevención de enfermidades como obesidade e diabete. Ademais, como unha parte práctica tamén se describe o procedemento aplicado a un paciente con obesidade e diabetes tipo I, detallando as barreiras expresadas pola paciente que impedir o progreso na terapia e as ferramentas usadas para dita terapia, detallando os resultados do seguimento da paciente e facendo unha discusión dos resultados obtidos. Palabras crave: Coaching, Coach, Coachee, Autoxestión , Barreiras, protocolo ODIPROBA.

C Coaching Nutricional: Fundamentos, Metodología y Aplicación a Casos Clínicos Concretos.

A pesar de la existencia de recomendaciones sobre hábitos de vida saludables para prevenir las enfermedades crónicas no transmisibles relacionadas con la alimentación, la población general continúa teniendo reticencias a seguir estas indicaciones. Por este motivo, además del conocimiento técnico propio de la formación y capacitación del profesional dietista-nutricionista, es de gran importancia que éstos se formen específicamente en saber motivar, dirigir y fidelizar a sus pacientes para obtener mejores resultados. En este sentido, surge la idea del Coaching nutricional, como un proceso a través del cual la persona se identifica a

Page 141: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

141

Volver ao inicio

sí mismo y vence sus obstáculos, crea el entorno adecuado y adopta la actitud y la determinación necesarias para conseguir el cambio en su alimentación, logrando a su vez mejorar otros aspectos de su persona y de su estilo de vida. No obstante, a pesar de su importante implantación en el mundo anglosajón, existe muy poca bibliografía al respecto sobre esta materia en español. Por este motivo, a lo largo de este trabajo fin de grado pretendo realizar una guía en Español de actuación en materia de Coaching Nutricional, además de recopilar la última evidencia científica de los éxitos recientes de esta metodología aplicada a la mejora de hábitos alimentarios y prevención de enfermedades como la obesidad y la diabetes. Adicionalmente, como parte práctica del mismo describiré también el procedimiento aplicado a una paciente con obesidad y diabetes tipo I, detallando las barreras expresadas por la paciente que le impedían progresar en su terapia y las herramientas empleadas para en la misma, detallando los resultados de la monitorización e la paciente y discutiendo los resultados obtenidos. Palabras clave: Coaching, Coach, Coachee, Autogestión , Barreas, protocolo ODIPROBA.

I Nutritional Coaching: Bases, Methodology and Application to Concrete Clinical Cases

Despite the existence of recommendations on healthy lifestyles to prevent non transmissible chronic diseases related to nutrition, the general population continues its reluctance to follow these instructions. For this reason, additionally to technical knowledge of the education and training of professional dietitian, it is of great importance that nutritionist are specifically formed in knowing how to motivate, lead and engage their patients to get better results. In this sense, the concept of Nutritional Coaching emerges as a process through which the person identifies himself and overcomes its obstacles, creating an adequate life environment and taking the attitude and determination needed to achieve changes in their diet, achieving turn improve other aspects of their person and their lifestyle. However, despite its significant presence in the Anglo world, there is little published scientific literature on this subject in Spanish. For this reason, the aims of this work was to make a guide in Spanish for action in Coaching Nutrition, and to collecting the latest scientific evidence of the successes of this methodology applied to improve eating habits and prevention of diseases such as obesity and diabetes. Additionally, as a practical part of the work, it was also described the procedure applied to a patient with obesity and type I diabetes, detailing the barriers expressed by the patient that prevented progress in therapy and the tools used for the same, detailing the results

Page 142: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

142

Volver ao inicio

of the patient monitoring and discussing the results. Keywords: Coaching, Coach, Coachee, Self-management, Barriers, ODIPROBA protocol.

Page 143: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

143

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Relación entre Alimentación e

Risco Cardiovascular As enfermidades cardiovasculares (cardiopatías isquémicas, ataques cerebrais, vasculopatías periféricas...) son a principal causa de morte tanto a nivel mundial coma a nivel nacional, polo que é preciso abordar estratexias de prevención co obxectivo de reducir a súa incidencia. En xeral, na aparición destas patoloxías teñen unha gran influencia os factores de risco cardiovascular; que posúen un efecto acumulativo, aditivo e progresivo e que poden clasificarse en modificables (obesidade, hipercolesterolemia, hipertensión arterial, diabetes mellitus, tabaquismo, inactividade física, consumo excesivo de alcohol, alimentación desaxeitada) e non modificables (idade, raza, xénero). É conveniente destacar que a maior parte destas enfermidades poden previrse actuando sobre factores de risco comportamentais coma a alimentación. Neste sentido, nas últimas décadas, leváronse a cabo diversas investigacións para indagar sobre os efectos dos hábitos alimenticios no desenrolo das patoloxías do sistema circulatorio e a utilidade das dietas na prevención e no tratamento das enfermidades cardiovasculares. Por isto, é importante fomentar unha alimentación saudable; ofrecendo á poboación asesoramento dietético personalizado e educación nutricional especializada. Pois ben, no presente traballo, titulado “Relación entre alimentación e risco cardiovascular”, procedeuse a efectuar cambios nos hábitos alimentarios de pacientes cun elevado risco cardiovascular co propósito de analizar as consecuencias beneficiosas dunha nutrición variada e equilibrada sobre distintos parámetros antropométricos (peso, índice de masa corporal, perímetro da cintura, perímetro da cadeira, índice cintura/cadeira, índice cintura/talla...) e bioquímicos (glucemia, colesterolemia...); o que finalmente traduciuse nunha diminución do risco cardiovascular e, polo tanto, nunha redución da probabilidade de padecer patoloxías do sistema circulatorio. Palabras chave: Enfermidade cardiovascular. Factor de risco cardiovascular. Estilo de vida. Hábitos alimentarios. Intervención dietética.

C Relación entre Alimentación y Riesgo Cardiovascular

Las enfermedades cardiovasculares (cardiopatías isquémicas, ataques cerebrales, vasculopatías periféricas…) son la principal causa de muerte tanto a nivel mundial como a nivel nacional, por lo que es preciso abordar estrategias de prevención con el objetivo de reducir su incidencia. En

Page 144: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

144

Volver ao inicio

general, en la aparición de estas patologías tienen una gran influencia los factores de riesgo cardiovascular; que poseen un efecto acumulativo, aditivo y progresivo y que pueden clasificarse en modificables (obesidad, hipercolesterolemia, hipertensión arterial, diabetes mellitus, tabaquismo, inactividad física, consumo excesivo de alcohol, alimentación inadecuada) y no modificables (edad, raza, género). Conviene destacar que la mayor parte de estas enfermedades pueden prevenirse actuando sobre factores de riesgo comportamentales como la alimentación. En esta línea, durante las últimas décadas, se han llevado a cabo diversas investigaciones para indagar sobre los efectos de los hábitos alimenticios en el desarrollo de las patologías del sistema circulatorio y la utilidad de las dietas en la prevención y el tratamiento de las enfermedades cardiovasculares. Por ello, es importante fomentar una alimentación saludable; ofreciendo a la población asesoramiento dietético personalizado y educación nutricional especializada. Así pues, en el presente trabajo, titulado “Relación entre alimentación y riesgo cardiovascular”, se procedió a efectuar cambios en los hábitos alimentarios de pacientes con un elevado riesgo cardiovascular con el propósito de analizar las consecuencias beneficiosas de una nutrición variada y equilibrada sobre distintos parámetros antropométricos (peso, índice de masa corporal, perímetro de la cintura, perímetro de la cadera, índice cintura/cadera, índice cintura/talla…) y bioquímicos (glucemia, colesterolemia…); lo que finalmente se tradujo en una disminución del riesgo cardiovascular y, por tanto, en una reducción de la probabilidad de padecer patologías del sistema circulatorio. Palabras clave: Enfermedad cardiovascular. Factor de riesgo cardiovascular. Estilo de vida. Hábitos alimentarios. Intervención dietética.

I Connection between Diet and Cardiovascular Risk

Cardiovascular illnesses (ischemic heart diseases, strokes, peripheral vascular diseases…) are the leading cause of death in a global level as well as in a national level, this is why it is precise to deal with mitigation strategies with the objective to reduce its impact. In general, cardiovascular risk factors have a major influence on the appearance of these pathologies. They possess a progressive, accumulative and additive effect and they can be classified into adaptable (obesity, hypercholesterolemia, arterial hypertension, diabetes mellitus, tobacco use, physical inactivity, excessive alcohol consumption, poor nutrition) and inadaptable (age, genre, race). It is important to note that the majority of those illnesses could be avoided by acting on behavioral

Page 145: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

145

Volver ao inicio

risk factors such as diet. In this way, during the last decades, different investigations have been carried out to examine the effects of the nutritional habits in the development of the pathologies of the circulatory system and the usefulness of the diets in the prevention and the treatment of the cardiovascular illnesses. This is why it is important to promote a healthy diet, offering personal dietetic counselling and specialized nutritional education. Thereupon, in this paper, titled ‘Connection between diet and cardiovascular risk’, changes in nutritional habits in patients with a high cardiovascular risk have been done in order to analyze the beneficial consequences of a balanced and varied diet on different anthropometric (weight, body mass index, waist perimeter, hip perimeter, waist/hip rate, waist/size rate…) and biochemical parameters (blood glucose, blood cholesterol…), whose final result is a decrease of the cardiovascular risk and, therefore, a decrease in the probability to suffer a pathology of the circulatory system. Keywords: Cardiovascular illness. Cardiovascular risk factor. Lifestyle. Nutritional habits. Dietetic intervention.

Page 146: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

146

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Determinación dos Efectos da

Terapia por Infravermello de Longo Alcance en Parámetros Bioquímicos Relacionados co Estado Nutricional de Deportistas Semiprofesionais

A terapia por infravermello de longo alcance (IVL) basease na utilización de cápsulas cerámicas nas cales se introduce os suxeitos a estudar. Hoxe en día existen numerosos estudos que suxiren un efecto beneficioso desta terapia no tratamento de enfermidades non transmisibles. Ademais, existen indicios da súa posible aplicación no campo do deporte, a través dunha mellora na recuperación muscular e a dor. Neste proxecto avaliouse a utilización da terapia por infravermello de longo alcance na mellora dos parámetros bioquímicos dun grupo de deportistas semiprofesionais, máis concretamente, futbolistas de dúas categorías deportivas. Os datos obtivéronse a partir de mostras de sangue, recollidas baixo previo consentimento informado. Por outra banda, fíxose unha valoración do estado nutricional dos suxeitos mediante a realización de cuestionarios individuais nos que se incluíron hábitos dietéticos, actividade física e historia clínica. Os resultados obtidos amosaron unha mellora significativa nos valores de tensión arterial, colesterol total, colesterol HDL e LDL en individuos sometidos a terapia IVL. Isto confirma o potencial da mesma no tratamento de certas enfermidades non transmisibles, como pode ser a síndrome metabólica. Igualmente, observouse unha mellora nos niveis de lactato en sangue. Estes resultados demostran a utilidade do tratamento IVL no deporte, tanto como ferramenta de mellora na recuperación muscular como na excreción de produtos de desfeito. En canto a valoración nutricional, comprobouse que os futbolistas de estudo presentaban unha inxestión de calorías adaptada ao seu gasto enerxético. No entanto, sería necesaria unha mellor distribución dos distintos macronutrientes. Igualmente, sería necesaria unha maior variabilidade no consumo de alimentos, para acadar unha dieta equilibrada e necesaria para acadar un estado óptimo de saúde e de rendemento deportivo. Palabras chave: infravermello de longo alcance, parámetros bioquímicos, dieta mediterránea, deporte, valoración estado nutricional, lactato.

C Determinación de los Efectos de la Terapia por Infrarrojo Lejano en Parámetros

La terapia por infrarrojo lejano (IRL) se basa en la utilización de cápsulas cerámicas en las cuales se introduce a los sujetos a estudiar. Hoy en día existen numerosos estudios que sugieren un efecto beneficioso de esta terapia en el tratamiento de enfermedades no transmisibles. Además,

Page 147: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

147

Volver ao inicio

Bioquímicos Relacionados con el Estado Nutricional de Deportistas Semiprofesionales

existen indicios de su posible aplicación en el campo del deporte, a través de una mejora en la recuperación muscular y del dolor. En este proyecto se evaluó la utilización de la terapia por infrarrojo lejano (IRL) en la mejora de los parámetros bioquímicos de un grupo de deportistas semiprofesionales, más concretamente, futbolistas de dos categorías deportivas. Los datos se obtuvieron a partir de muestras de sangre, recogidas bajo previo consentimiento informado. Por otra parte, se hizo una valoración del estado nutricional de los sujetos mediante la realización de cuestionarios individuales en los que se incluyeron hábitos dietéticos, actividad física e historia clínica. Los resultados obtenidos mostraron una mejora significativa en los valores de tensión arterial, colesterol total, colesterol HDL y LDL en individuos sometidos a terapia IRL. Esto confirma el potencial de la misma en el tratamiento de ciertas enfermedades no transmisibles, como puede ser el síndrome metabólico. Igualmente, se observó una mejora en los niveles de lactato en sangre. Estos resultados demuestran la utilidad del tratamiento IRL en el deporte, tanto como herramienta de mejora en la recuperación muscular como en la excreción de productos de desecho. En cuanto a la valoración nutricional, se comprobó que los futbolistas del estudio presentaban una ingesta de calorías adaptada a su gasto energético. Sin embargo, sería necesaria una mejor distribución de los distintos macronutrientes. Igualmente sería necesaria una mayor variabilidad en el consumo de alimentos, para alcanzar una dieta equilibrada y necesaria para lograr un estado óptimo de salud y de rendimiento deportivo. Palabras clave: infrarrojo lejano, parámetros bioquímicos, dieta mediterránea, deporte, valoración estado nutricional, lactato.

I Determination of Far Infrared Therapy Effects on the Biochemical Parameters Related with Nutritional Assessment in Semi-Professional Sportsmen

Far infrared therapy (FIR) is based on the introduction individuals in ceramic caps. Nowadays there is a large number of studies that suggest a beneficial effect of this therapy in the treatment of non-communicable diseases. Also, there are evidence of its possible application in sport, through the improvement in the muscle recovery and pain. In this project we evaluated the potential of FIR therapy use in the improvement of biochemical parameters of semi-professional sportsmen group, more precisely, football players of two sports categories. The data was obtained from blood samples collected, after signed informed consent. On the other hand, we made a nutritional assessment evaluation by means of individual questionnaires that included dietetics habits, physical activity and clinic history.

Page 148: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

148

Volver ao inicio

The results obtained show a significant improvement in blood pressure, total cholesterol, HDL and LDL cholesterol values on individuals that were submit to FIR therapy. This confirms the potential of this therapy in the treatment of non-communicable diseases, like metabolic syndrome. Equally, we observed an improvement in blood lactate levels. This results show the utility of FIR treatment in sport, both as tool to improve muscle recovery and excreting waste products. Regarding the nutritional assessment, it was found that the players in the study had adapted calorie intake to energy requirements expenditure. However, a better distribution of the various macronutrients would be necessary. Also, a greater variability in food consumption would also be necessary to achieve a balanced diet and necessary for optimal health and athletic performance. Key words: far infrared, biochemical parameters, mediterranean diet, sport, nutritional status assessment, lactate, atlantic diet

Page 149: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

149

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A nutrición como Axuda

Inmunolóxica e Antiinflamatoria en Pacientes Pediátricos con Colitis Ulcerosa.

A Colitis Ulcerosa (CU) é unha enfermidade que englóbase dentro das coñecidas como Enfermidades Inflamatorias Intestinais (EII). Dita patoloxía curda de forma crónica con brotes de actividade inflamatoria, afectando exclusivamente á mucosa do colon en extensión variable, xeralmente con predominio distal, de forma continua. Descoñécese a etioloxía da enfermidade, aínda que sábese que determinados factores ambientais, a flora intestinal e unha resposta inmune anómala a esta son os elementos que, combinados, provocan a alteración do sistema inmune. No neno ou adolescente a enfermidade ten peculiaridades clínicas e psicosociais ca diferencian da do adulto e que poden condicionar enfoques terapéuticos distintos. É importante a posible repercusión nutricional en canto o retraso do crecemento e do desenvolvemento puberal, do mesmo modo que como factor protector de complicación propias da enfermidade tales como osteoporoses, atrialgia ou artritis e o tratamento dietético contra os efectos fisiolóxicos secundarios derivados do tratamento farmacolóxico. A finalidade de este estudio será tratar de demostrar a utilidade de diversos alimentos, tales como prebióticos, probiotóticos, fibra fermentable ou omega 3, entre outros, como axuda para mellorar a resposta inmunolóxica ou antiinflamatoria en base ás posibles propiedades “farmacolóxicas” de ditos alimentos, o que representaría o seu uso en farmaconutrición. Palabras clave: Colitis ulcerosa, enfermidades inflamatorias intestinais, aceite de pescado, aceite de oliva, omega-3, prebióticos, probióticos, fibra, alimentación, pacientes pediátricos e lactancia materna.

C La Nutrición como Ayuda Inmunológica y Antiinflamatoria en Pacientes Pediátricos con Colitis Ulcerosa.

La Colitis Ulcerosa (CU) es una enfermedad que se engloba dentro de las conocidas como Enfermedades Inflamatorias Intestinales (EII). Dicha patología cursa de forma crónica con brotes de actividad inflamatoria, afectando exclusivamente a la mucosa colónica en extensión variable, generalmente con predomino distal, de forma continua. Se desconoce la etiología de la enfermedad, aunque se sabe que determinados factores ambientales, la flora intestinal y una respuesta inmune anómala a ésta son los elementos que, combinados, provocan la alteración inmunitaria. En el niño o adolescente la enfermedad tiene peculiaridades clínicas y psicosociales que la

Page 150: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

150

Volver ao inicio

diferencian de la del adulto y que pueden condicionar enfoques terapéuticos distintos. Es importante la posible repercusión nutricional en cuanto al retraso del crecimiento y del desarrollo puberal, así como factor protector de complicaciones propias de la enfermedad tales como osteoporosis, atrialgia o artritis y el tratamiento dietético contra los efectos fisiológicos secundarios derivados del tratamiento farmacológico. La finalidad de este estudio será tratar de demostrar la utilidad de diversos alimentos, tales como prebióticos, probióticos, fibra fermentable u omega 3, entre otros, como ayuda para mejorar la respuesta inmunológica o antiinflamatoria en base a las posibles propiedades “farmacológicas” de estos alimentos, lo que representaría su uso en farmaconutrición. Palabras clave: Colitis ulcerosa, enfermedades inflamatorias intestinales, aceite de pescado, aceite de oliva, omega-3, prebióticos, probióticos, fibra, alimentación, pacientes pediátricos y lactancia materna.

I Nutrition like Immune and Anti-inflammatory Support in Pediatric Patients with Ulcerative Colitis

Ulcerative Colitis (UC) is a disease which is include within the known as Inflammatory Bowel Disease (EII). This pathology courses chronically with outbreaks of inflammatory activity, affecting exclusively the colonic mucosa in variable extension, generally whit distal predominance, continuously. The etiology of the disease is unknown, but is known which some environmental factors, intestinal flora and abnormal immune response are the elements which, combined, cause the immune alteration. In children and teenagers the disease has clinic and psychosocials peculiarities which differentiate it from adult and can condition different therapeutics approaches. Is important the possible nutritional repercussion as to stunting and the pubertal development, as the protector factor against own complication of disease like osteoporosis, atrialgia or arthritis and the dietetic treatment against the secondary physiological effects derivatives from pharmacological treatment. Purpose of this study will be try to prove the utility of different foods, like probiotics, prebiotics, fermentable fiber or omega 3 among others, like help to improve the immunologic or anti-inflammatory response in base on the possible “pharmacological” properties of this foods, which would represent use in pharmaconutrition. Key words: Ulcerative colitis, inflammatory bowel disease, fish oil, olive oil, omega-3. Prebiotics, probiotics, fiber, nutrition, pediatric patients and breastfeeding.

Page 151: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

151

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Coñecemento e Adherencia a

Dieta Atlántica da Poboación Galega Sénior

O concepto de Dieta Atlántica emprégase dende fai máis dunha década para facer referencia a un tipo de alimentación, vinculado a un estilo de civilización, propia dos países bañados polo océano Atlántico, diferenciándose polo tanto da coñecida Dieta Mediterránea. A Dieta Atlántica aínda non é ben coñecida, pero está sendo notablemente investigada. Relacionase polo tanto co concepto de dieta saudable por ser sustento de numerosas poboacións do arco atlántico, ben nutridas, saudables e lonxevas e polos seus numerosos e demostrados beneficios para a alimentación, saúde e benestar da sociedade. O obxectivo deste traballo é determinar o grao de coñecemento e a adherencia da Dieta Atlántica por parte da poboación galega senior. Para iso, empréganse enquisas persoais destinadas a persoas maiores de 60 anos, previamente deseñadas e validadas. Os resultados amosan que existe un gran descoñecemento da Dieta Atlántica entre os enquisados, sen embargo as características que os enquisados asocian coa Dieta Galega forman parte do patrón alimentario atlántico, polo cal a pesar de descoñecer o nome da Dieta Atlántica si coñecen as súas características. Con respeto a adherencia a Dieta Atlántica, maís da metade dos enquisados necesitan mellorar o seu patrón alimentario para adecualo ó modelo atlántico. Con todo isto, considérase importante seguir promovendo, coñecendo e difundindo a Dieta Atlántica como un modelo de alimentación saudable. Palabras clave: Dieta, Atlántica, Mediterránea, Galicia, Saudable.

C Conocimiento y Adherencia a la Dieta Atlántica de la Población Gallega Senior

El concepto de Dieta Atlántica se utiliza desde hace más de una década para hacer referencia a un tipo de alimentación, ligado a un estilo de civilización, propio de los países bañados por el océano Atlántico, diferenciándolo de la conocida Dieta Mediterránea. La Dieta Atlántica todavía no es bien conocida, pero está siendo notablemente investigada. Se relaciona por lo tanto con el concepto de dieta saludable por ser el sustento de numerosas poblaciones del arco atlántico, bien nutridas, saludables y longevas y por sus numerosos y demostrados beneficios para la alimentación, salud y bienestar de la sociedad. El objetivo de este trabajo es determinar el grado de conocimiento y la adherencia a la Dieta Atlántica por parte de la población gallega senior. Para eso, se utilizan encuestas personales

Page 152: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

152

Volver ao inicio

destinadas a personas mayores de 60 años, previamente diseñadas y validadas. Los resultados muestran que existe un gran desconocimiento de la Dieta Atlántica entre los encuestados, sin embargo las características que los encuestados asocian con la Dieta Gallega forman parte del patrón alimentario atlántico, por lo que a pesar de no conocer el nombre de Dieta Atlántica si conocen sus características. Con respecto a la adherencia a la Dieta Atlántica, más de la mitad de los encuestados necesitan mejorar su patrón alimentario para adecuarlo al modelo atlántico. Con todo esto, se considera importante seguir promoviendo, conociendo y difundiendo la Dieta Atlántica como un modelo de alimentación saludable. Palabras clave: Dieta, Atlántica, Mediterránea, Galicia, Saludable.

I Knowledge and Adherence to the Atlantic Diet of the Senior Galician Population

The term Atlantic Diet has been used for more than a decade to refer to a type of diet, linked to a style of civilization, typical of the countries bordering the Atlantic Ocean, differentiating it from the popular Mediterranean Diet. The Atlantic Diet is still not well known, but is still remarkably investigated. It therefore relates to the concept of healthy diet as the livelihood of many populations of atlantic arc, well-nourished, healthy and long-lived and its many proven benefits for food, health and welfare of society. The purpose of this work is to determine the degree of knowledge and adherence to the Atlantic Diet by the senior Galician population. For that, personal surveys to people over 60 years old are used, previously designed and validated. The results show that there is great ignorance of the Atlantic Diet between respondents, however the characteristics that respondents associate with the Diet Galician part of the Atlantic Diet, so despite not knowing the name of Diet Atlantic if they know her characteristics. With regard to adherence to the Atlantic Diet, more than half of respondents need to improve their eating pattern to suit the Atlantic model. With all this, it is considered important to continue promoting, knowing and spreading the Atlantic Diet as a model of healthy diet. Keywords: Diet, Atlantic, Mediterranean, Galicia, Health.

Page 153: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

153

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Estudo sobre as Dietas

Alcalinas e os seus Posibles Efectos Beneficiosos Sobre a Saúde

En xeral, o tipo de dieta moderna occidental é deficiente en froitas e verduras, contendo produtos de orixe animal en exceso. Podendo chegar a xerar una acidose metabólica, cuxa magnitude aumenta progresivamente coa idade debido á diminución fisiolóxica da función renal. As investigacións amosan que a acidose metabólica pode ser inducida pola dieta. As dietas alcalinas son aquelas que se basean en manter o estado óptimo do equilibrio ácido-alcalino (pH) no organismo a través da alimentación. Os alimentos poden clasificarse en tres grandes grupos: acidificantes, alcalinizantes e ácidos. Os dous primeiros grupos defínense en función do efecto que teñen os alimentos sobre o organismo: efecto acidificante ou alcalinizante. No terceiro grupo hai que considerar a característica mesma do alimento, é dicir, do seu gusto acedo, sen ter en conta o seu efecto sobre o organismo. Este grupo varía en función de se existe una debilidade metabólica fronte aos ácidos. Debe conter un 60-70% de alimentos alcalinos nas comidas e o resto alimentos acidificantes e ácidos. Úsase coma clasificación dos alimentos o PRAL (potencia de carga ácida renal). Neste traballo centrámonos en coñecer en que consiste en realidade una “dieta alcalina” e cal é a súa eficacia, comparándoa coas recomendacións nutricionais para os anos 2015-2020. Palabras chave: dieta alcalina, dieta PRAL, acidose metabólica, dieta ácida e alimentos alcalinos.

C Estudio sobre las Dietas Alcalinas y sus Posibles Efectos Beneficiosos sobre La Salud

En general, el tipo de dieta moderna occidental es deficiente en frutas y verduras, conteniendo productos de origen animal en exceso. Pudiendo llegar a generar una acidosis metabólica, cuya magnitud aumenta progresivamente con la edad debido a la disminución fisiológica de la función renal. Las investigaciones científicas demuestran que la acidosis metabólica puede ser inducida por la dieta. Las dietas alcalinas son aquellas que se basan en mantener el estado óptimo del equilibrio ácido-alcalino (pH) en el organismo a través de la alimentación. Los alimentos pueden clasificarse en tres grandes grupos: acidificantes, alcalinizantes y ácidos. Los dos primeros grupos se definen en función del efecto que tienen los alimentos sobre el organismo: efecto acidificante o alcalinizante. En el tercer grupo hay que considerar la característica misma del alimento, es decir, de su gusto ácido, sin tener en cuenta su efecto sobre el organismo. Este grupo varía en función de si existe

Page 154: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

154

Volver ao inicio

una debilidad metabólica frente a los ácidos. Debe contener entre un 60-70% de alimentos alcalinos en las comida y el resto alimentos acidificantes y ácidos. Se usa como clasificación de los alimentos, el PRAL (potencial de carga ácida renal). En este trabajo nos centramos en conocer en que consiste en realidad una “dieta alcalina” y cuál es su eficacia, comparándola con las recomendaciones nutricionales para los años 2015-2020. Palabras clave: dieta alcalina, dieta PRAL, acidosis metabólica, dieta ácida y alimentos alcalinos.

I Study on Alkaline Diets and their Possible Beneficial Effects on Health

In general, the type of modern Western diet is deficient in fruits and vegetables, containing excess of animal origen products. It can cause a metabolic acidosis, the magnitude of which increases progressively with age because of the physiological decline in the renal function. Scientific researches show that metabolic acidosis can be induced by the diet. Alkaline diets are those based on maintaining the optimal state of acid-alkaline (pH) balance in the body through food. Food can be classified into three groups: acidifying, alkalizing and acids. The first two groups are defined in terms of the effect of food on the body: acidifying or alkalizing effect. In the third group should be considered the same characteristic of the food, that is, its acid taste, regardless of its effect on the organism. This group differs depending on whether a metabolic weakness to acids. It should contain 60-70% alkaline foods into meal and the rest will acidifiers and acids foods. It is used as food classification, the PRAL ( potential renal acid load).. In this paper we focus on knowing that is actually a “alkaline diet” and what is its efficacy compared to the nutritional recommendations for the years 2015-2020. Keywords: alkaline diet, dietary PRAL, dietary acid load, metabolic acidosis and alkaline foods.

Page 155: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

155

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Avaliación In Vitro do Efecto

Prebiótico de Extractos Polifenólicos de Uva Tinta e Branca obtidos durante o Proceso de Elaboración do Viño

Hoxe en día existe unha clara relación entre a microbiota intestinal e o estado de saúde. Manter un balance axeitado entre os diferentes grupos bacterianos que a conforman é de gran importancia, xa que unha alteración da mesma pode causar diferentes tipos de trastornos e/ou enfermidades. Foron moitos os avances realizados neste ámbito nos últimos anos ,e aínda que abunden situacións nas que a distinción entre bacterias “perxudiciais” e “beneficiosas” non sexa totalmente clara, os expertos coinciden en clasificar os xéneros Bifidobacterium e os Lactobacilus dentro do grupo de bacterias beneficiosas. Unha das maneiras de conseguir un bo balance da microbiota cara as consideradas bacterias beneficiosas é mediante o uso de prebióticos, sendo a búsqueda de novos ingredientes un dos retos de maior interese tanto para a comunidade científica como para a industria alimentaria. O obxectivo deste traballo foi avaliar o posible efecto prebiótico de extractos de uva tinta e uva branca, ambos os dous obtidos durante o proceso de elaboración do viño. Para tal fin realizouse, en primeiro lugar, un estudo in vitro con cultivos puros de Lactobacillus y Bifidobacterium empregando métodos de microbioloxía básica. En segundo lugar, realizáronse cultivos mixtos empregando inóculos de mostras fecais humanas e un simulador da parte más distal do colon, facendo uso da reacción en cadea da polimerasa cuantitativa a tempo real para o reconto bacteriano (bacterias totais, Bifidobacterium, Lactobacillus e Bacteroides). Os resultados obtidos mostraron un aumento da poboación de Lactobacillus e Bifidobacterium, indicando que estes ingredientes son serios candidatos a ser considerados prebióticos. Palabras chave: prebiótico, microbiota intestinal, extracto polifenólico, fermentación in vitro, cultivos puros, cultivos mixtos.

C Evaluación In Vitro del Efecto Prebiótico de Extractos Polifenólicos de Uva Tinta y Blanca obtenidos durante el Proceso de Elaboración del Vino

Hoy en día existe una clara relación entre la microbiota intestinal y el estado de salud. Mantener un balance adecuado entre los diferentes grupos bacterianos que la conforman es de gran importancia, ya que una alteración del mismo puede causar diferentes tipos de trastornos y/o enfermedades. En los últimos años han sido muchos los avances realizados en este ámbito, y aunque abunden situaciones en las que la distinción entre bacterias “perjudiciales” y “beneficiosas” no sea del todo clara, los expertos coinciden en clasificar los géneros Bifidobacterium y los

Page 156: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

156

Volver ao inicio

Lactobacillus dentro del grupo de bacterias beneficiosas. Una de las formas para conseguir un buen balance de la microbiota hacia las consideradas bacterias beneficiosas es mediante el uso de prebióticos, siendo la búsqueda de nuevos ingredientes uno de los retos de mayor interés tanto para la comunidad científica como para la industria alimentaria. En este trabajo el objetivo ha sido evaluar el posible efecto prebiótico de extractos de uva tinta y uva blanca, ambos obtenidos durante el proceso de elaboración del vino. Para ello se ha realizado, en primer lugar, un estudio in vitro con cultivos puros de Lactobacillus y Bifidobacterium usando métodos de microbiología básica. En segundo lugar, se ha llevado a cabo un estudio con cultivos mixtos usando inóculos de muestras fecales humanas y un simulador de la parte más distal del colon, haciendo uso de la reacción en cadena de la polimerasa cuantitativa a tiempo real para el recuento de las distintas poblaciones bacterianas (bacterias totales, Bifidobacterium, Lactobacillus y Bacteroides). Los resultados obtenidos mostraron un aumento de la población de Lactobacillus y Bifidobacterium, indicando que estos ingredientes son serios candidatos a ser considerados prebióticos. Palabras clave: prebiótico, microbiota intestinal, extracto polifenólico, fermentación in vitro, cultivos puros, cultivos mixtos.

I In Vitro Evaluation of the Prebiotic Effect of Red and White Grape Polyphenolic Extracts obtained during The Winemaking Process

Nowadays, the strong relationship between diet and health is well known. Although the primary role of diet is to provide nutrients to fulfill metabolic requirements, the use of foods to improve health and the state of wellbeing is an idea increasingly accepted by society in the last three decades. During the last years, an important number of scientific advances have been achieved in this field and, although in some situations it is difficult to stablish a distinction between "harmful" and "good" bacteria, experts agree in classifying the genera Bifidobacterium and Lactobacillus as beneficial bacteria. There are several strategies to stimulate the proliferation of beneficial intestinal bacteria, being one of them the consumption of prebiotics. The development of new prebiotics, with added functionality, is one of the most serious challenges shared not only by the scientific community but also by the food industry. In this project, the objective was to evaluate the potential prebiotic effect of red and white grapes extracts, both obtained during the winemaking process. For such purpose, an in vitro study with

Page 157: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

157

Volver ao inicio

pure cultures of Lactobacillus and Bifidobacterium using methods of basic microbiology was first conducted. Secondly, a study with mixed cultures using human fecal inocula was carried out in a simulator of the distal part of the colon. The bacterial counts were obtained by using the real time quantitative polymerase chain reaction (total bacteria, Lactobacillus, Bifidobacterium and Bacteroides). The obtained results showed an increase in the Lactobacillus and Bifidobacterium population, indicating that these ingredients are serious candidates for be considered as prebiotics. Key words: prebiotic, intestinal microbiota, polyphenolic extract, in vitro fermentation, pure cultures, mixed cultures.

Page 158: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

158

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Influenza da Publicidade na

Elección de Produtos Alimentarios

A publicidade é unha das ferramentas máis importantes para promover e difundir os produtos diferentes existentes no mercado. Co fin de protexer tanto ó consumidor coma ás pequenas industrias alimentarias, as autoridades de saúde tomaron medidas legais para limitar e regular o uso de mensaxes publicitarias relacionadas cos alimentos. Con todo, cada vez máis, grazas á aparición de novas tecnoloxías e novas canles de comunicación, os consumidores estanse convertendo en “smart consumers”, moi informados, pero moitas veces non reciben ditas informacións por canles fiables e regulamentados. Por mor diso, tanto a capacidade de influír na toma de decisións ea capacidade de cambiar a conciencia do que é realmente consumido pode ser manipulado a través de numerosos mecanismos, interconectado, actuando en moitos niveis diferentes e realmente fan difícil control. O obxectivo deste traballo é recopilar as técnicas de promoción e venta mais empregadas, así coma os seus efectos sobre o consumo de alimentos na comunidade. Nunha segunda etapa, foron recopilados en medios de comunicación e supermercados españois mensaxes publicitarias y etiquetas que incumpren a lexislación vixente. Como xa poidemos comprobar neste traballo, a pesar do extenso da lexislación neste senso, non é difícil atopar exemplos de incumprimentos claros, tanto en medios de comunicación de masas coma no propio etiquetado dos produtos. Por iso, é moi importante que teñamos claros os mecanismos que a publicidade alimentaria pode empregar para aumentala compra e inxesta dos seus produtos, xa que do mesmo xeito podemos empregalos para dirixir ós consumidores cara a uns hábitos alimentarios máis saudables. Palabras chave: publicidade, promoción, anuncios, etiquetado, in-pack, on-pack, NAOS, PAOS.

C Influencia de la Publicidad en la Elección de Productos Alimenticios.

La publicidad es una de las herramientas más importantes para promocionar y dar a conocer los diferentes productos existentes en el mercado. A fin de proteger tanto al consumidor como a las pequeñas industrias alimentarias, desde las autoridades sanitarias se han adoptado medidas legales con el fin de limitar y regular el uso de mensajes publicitarios relacionados con los alimentos. No obstante, cada vez más gracias a la aparición de las nuevas tecnologías, y de nuevos canales

Page 159: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

159

Volver ao inicio

de comunicación, los consumidores se están transformando en ‘smart consumers’, muy informados, pero que a menudo no reciben dicha información por fuentes fiables ni reguladas. Por ello, tanto la capacidad de influir en la toma de decisiones como la capacidad de modificar la consciencia de lo comido se pueden manipular a través de numerosos mecanismos, conectados entre si, que actúan a muchos niveles diferentes y que hacen realmente difícil su control. El objetivo de este trabajo es proporcionar una revisión de las técnicas de promoción y venta que actualmente son más utilizadas, así como sus efectos sobre el consumo alimentario. En una segunda etapa, fueron recopilados en medios de comunicación y supermercados españoles mensajes publicitarios y etiquetas que incumplen la legislación vigente. Como hemos podido comprobar, a pesar de lo extenso de la legislación este sentido, no es difícil encontrar ejemplos de incumplimientos claros, tanto en medios de comunicación de masas como en el propio etiquetado de los productos. Por ello, como profesionales de la nutrición y la dietética es muy importante que tengamos claros todos los mecanismos que la publicidad alimentaria puede utilizar para aumentar la compra e ingesta de sus productos, ya que del mismo modo podemos utilizarlos para dirigir a los consumidores hacia unos hábitos alimentarios más saludables. Palabras clave: publicidad, promoción, anuncios, etiquetado, in-pack, on-pack, NAOS, PAOS.

I Influence of Marketing in the Selection of Food Products by the Consumers

Food marketing is one of the most importants tools to promote and publicize the sales and consumption of different foods. To protect consumers and small food industries, health authorities have approved norms measures to limit and regulate the use of advertising messages in food supplies. However, due to the emergence of new technologies and communication channels, consumers are becoming 'smart consumers', very informed, but whose information often reach them by from non-regulated or non-reliable sources. Consequently, both consumer decisions and the consumer consciousness of intake, can be manipulated through numerous mechanisms, interconnected, acting at many different levels and consequently, very difficult to control. The aim of this work was to collect the nowadays most employed promotion and sales techniques for food sales at community level. In a second stage, it were collected in media and Spanish supermarkets marketing messages and labels whose break the advertising regulations. As we have already checked in this work, despite the extent of food marketing and labelling legislation, it was easy to find examples of clear breaches, both in mass media advertising and foods labeling. It is

Page 160: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

160

Volver ao inicio

therefore very important to known the mechanisms that food industry can use to increase their purchases and the consumption of their products, because we can use them to direct consumers towards more healthy eating habits. Keywords: marketing, promotion, advertisements, label, in-pack, on-pack, NAOS, PAOS.

Page 161: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

161

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Microbiota Intestinal e a súa

Relación coas Enfermidades Inflamatorias Intestinais

A enfermidade inflamatoria intestinal (EII) é unha afección crónica que causa inflamación e inchazón do tubo dixestivo. Este espectro patolóxico está representado principalmente pola enfermidade de Crohn (EC) e a colite ulcerosa (CU), que cursan con rasgos clínico-patolóxicos similares, agás de certas características. No intestino coexisten multitude de bacterias que en condicións fisiolóxicas normais interactúan co hospedeiro humano nun proceso que mantén a integridade do sistema inmune. Aínda que a etioloxía das EII é descoñecida, sábese que a microbiota intestinal xoga un papel fundamental no seu desenvolvemento, e as investigacións actuais se centran en cómo podemos modificar estas bacterias como medida preventiva e/ou terapéutica para esta enfermidade. Tras determinar a influencia que a microbiota intestinal exerce no inicio e as reactivacións desta patoloxía, analizaremos que tratamentos nutricionais son os máis axeitados para realizar modificacións beneficiosas nas bacterias intestinais destes pacientes. Palabras clave: microbiota intestinal, enfermidade inflamatoria intestinal, enfermidade de Crohn, colite ulcerosa, dieta

C La Microbiota Intestinal y su Relación con las Enfermedades Inflamatorias Intestinales

La enfermedad inflamatoria intestinal (EII) es una afección crónica que causa inflamación e hinchazón del tubo digestivo. Este espectro patológico está representado principalmente por la enfermedad de Crohn (EC) y la colitis ulcerosa (CU), que cursan con rasgos clínico-patológicos similares, a excepción de ciertas características. En el intestino coexisten multitud de bacterias que en condiciones fisiológicas normales interactúan con el hospedador humano en un proceso que mantiene la integridad del sistema inmunitario. Aunque la etiología de las EII es desconocida, se sabe que la microbiota intestinal juega un papel fundamental en su desarrollo, y las investigaciones actuales se centran en cómo podemos modificar estas bacterias como medida preventiva y/o terapéutica para esta enfermedad. Tras determinar la influencia que la microbiota intestinal ejerce en el inicio y las reactivaciones de esta patología, analizaremos que tratamientos nutricionales son los más adecuados para realizar modificaciones beneficiosas en las bacterias intestinales de estos pacientes. Palabras clave: microbiota intestinal, enfermedad inflamatoria intestinal, enfermedad de Crohn,

Page 162: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

162

Volver ao inicio

colitis ulcerosa, dieta I Relationship between

Inflammatory Bowel Disease and Intestinal Microbiota

Inflammatory bowel disease (IBD) is a chronic condition that causes inflammation and swelling of the digestive tract. This pathological spectrum is mainly represented by Crohn’s disease (CD) and ulcerative colitis (UC), which have similar clinical and pathological features, except for certain characteristic. Many bacteria coexist in the intestine and under normal physiological conditions they interact with the human host in a process that maintains the integrity of the immune system. Although the etiology of IBD is unknown, it is known that the gut microbiota plays a key role in its development and current research focuses on how we can change these bacteria as a preventive and/or therapeutic measure for this disease. After determining the influence of the intestinal microbiota exercises at the beginning and reactivations of this disease, we discuss the most appropriate nutritional treatments to make beneficial changes in intestinal bacteria in these patients. Key words: intestinal microbiota, inflammatory bowel disease, Crohn`s disease, ulcerative colitis, diet.

Page 163: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

163

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Intervención Nutricional en

Pacientes con Enfermidades Renais

A malnutrición enerxético-proteica é un feito moi frecuente na poboación que padece enfermidade renal crónica (ERC), principalmente naqueles pacientes sometidos a algunha terapia renal sustitutiva (TRS) para o seu tratamento, como poden ser a hemodiálise (HD) ou a diálise peritoneal (DP). A este estado de malnutrición, ademais da técnica dialítica, tamén contribúe o seguimento dunha dieta inadecuada. É unha enfermidade que afecta, polo xeral, a persoas de avanzada idade. Neste estudio preténdese cuantificar o grao de desnutrición que presentan os pacientes pertencentes ós 3 centres de HD extra hospitalaria da provincia de Ourense, e relacionar este con outros factores como o nivel socioeconómico, o risco de pobreza ou exclusión social, un índice de alimentación saudable … As patoloxías crónicas non transmisibles, como a obesidade ou a diabetes son, no mundo desenrolado, as grandes epidemias do s. XXI, e representan un problema de saúde pública de considerable magnitude. Ademais, relaciónanse estreitamente con outras enfermidades, e en especial a ERC, xa que unha diabete tratada podería precipitar unha nefropatía diabética con erro renal progresivo e irreparable. Dende o plano nutricional, no paciente renal crónico débese prestar especial atención á deficiencia proteica, ó déficit importante de vitaminas coma o ácido fólico ou a vitamina D, á deficiencia de Ca e ó consumo excesivo de P (responsables de alteracións no metabolismo óseo-mineral). Nestes pacientes coexisten tamén un alto consumo de azucres sinxelos, unha significativa prevalencia de diabetes e unha elevada inxesta de colesterol. O dietista-nutricionista debería ser un profesional clave no mantemento dun correcto estado nutricional, tanto para mellorar a situación nutricional do paciente renal como para colaborar na prevención de certas patoloxías. Palabras chave: enfermidade renal crónica, estado nutricional, hemodiálise, malnutrición calórico-proteica, nefropatía diabética.

C Intervención Nutricional en Pacientes con Enfermedades Renales

La malnutrición energético-proteica es un hecho muy frecuente entre la población que padece enfermedad renal crónica (ERC), principalmente en aquellos pacientes sometidos a alguna terapia renal sustitutiva (TRS) para su tratamiento, como pueden ser la hemodiálisis (HD) o la diálisis

Page 164: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

164

Volver ao inicio

peritoneal (DP). A este estado de malnutrición, además de la técnica dialítica, también contribuye el seguimiento de una dieta inadecuada. Es una enfermedad que suele darse en personas de avanzada edad. En este estudio se pretende cuantificar el grado de desnutrición que presentan los pacientes pertenecientes a los 3 centros de HD extrahospitalaria de la provincia de Ourense, y relacionar este con otros factores como el nivel socioeconómico, el riesgo de pobreza o exclusión social, un índice de alimentación saludable… Las patologías crónicas no transmisibles, como la obesidad o la diabetes son, en el mundo desarrollado, las grandes epidemias del s. XXI, y representan un problema de salud pública de considerable magnitud. Además, se relacionan estrechamente con otras enfermedades, y en especial la ERC, ya que una diabetes mal tratada podría precipitar una nefropatía diabética con fallo renal progresivo e irreparable. Desde el plano nutricional, en el paciente renal crónico se debe prestar especial atención a la deficiencia proteica, al déficit importante de vitaminas como el ácido fólico o la vitamina D a la deficiencia de Ca y al consumo excesivo de P (responsables de alteraciones en el metabolismo óseo-mineral). En estos pacientes coexisten también un alto consumo de azúcares sencillos, una significativa prevalencia de diabetes y una elevada ingesta de colesterol. El dietista-nutricionista debería ser un profesional clave para el mantenimiento de un correcto estado nutricional, tanto para mejorar la situación nutricional del paciente renal como para colaborar en la prevención de ciertas patologías. Palabras clave: enfermedad renal crónica, estado nutricional, hemodiálisis, malnutrición calórico-proteica, nefropatía diabética

I Nutritional Intervention in Patients with Renal Disease

Protein-energy malnutrition is a common find in people with chronic kidney disease (CKD), particularly in patients treated with renal replacement therapy (RRT), such as hemodialysis (HD) or peritoneal dialysis (PD). Dialysis itself is in part responsible for this malnutrition status, but poor dietary habits are an important contributing factor. It’s a disease that usually occurs in the elderly. The goal of this study is to quantify the degree of malnutrition in a population of patients from 3 centers of HD in the province of Ourense, and to correlate it with factors such as socio economic status, risk of poverty or social exclusion, healthy eating index…

Page 165: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

165

Volver ao inicio

Non-communicable chronic diseases, such as obesity or diabetes mellitus, have acquired epidemic proportions in the developed world during the last decades, and have become a major public health problem. In addition, they constitute major risk factors for other diseases, especially CRD, which his a frequent long term complication of diabetes mellitus, leading to progressive and irreversible kidney failure. From a nutritional point of view, an adequate management of protein and vitamin intake (folate and vitamin D), calcium deficiency and excessive phosphorus is critical in renal patients. A high sugar intake of simple sugars, a significant prevalence of diabetes and an excessive cholesterol intake are also wide spread problems in these patients. The role of the dietist-nutritionistis fundamental to insure an adequate nutritional status in the renal patient, improving the nutritional balance and contributing to prevent associated pathologies. Key words: chronic kidney disease, nutritional status, hemodialysis, protein energy malnutrition, diabetic nephropathy.

Page 166: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

166

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Inhibidores da

Monoaminooxidasa (IMAO) e Dieta. Orientacións Prácticas para o Dietista-nutricionista.

Os inhibidores da monoamiooxidasa (IMAO) conforman un grupo de fármacos antidepresivos que se encargan de bloquear a acción da enzima monoaminooxidasa. Esta enzima cataliza a desaminación oxidativa das monoaminas. Dado o seu papel na inactivación dos neurotransmisores, se cree que as súas disfuncións son as responsables de certos trastornos neurolóxicos. A pesar de non tratarse dun grupo de fármacos de primeira elección, son utilizados en pacientes que non responden a outros tratamentos aínda que presentan importantes interaccións tanto medicamentosas coma alimenticias que poden desembocar en graves consecuencias. Unha das mais graves e común é a interacción coa tiramina, una monoamina presente en queixos, algunhas bebidas alcohólicas e alimentos maduros, entre outros. Ó bloquear a degradación metabólica da tiramina prodúcense cadros hipertensivos así coma outras complicacións como hemorraxia intracranial que poden chegar a ocasionar a norte. Na maior parte das ocasións estas complicacións aparecen pola desinformación que sofre o paciente, que non é consciente do dano que pode ocasionarlle o consumo destes alimentos. O obxectivo deste traballo é levar a cabo un estudio sobre esta interacción dende o punto de vista do dietista-nutricionista así como a procura de solucións que eviten que esta poda chegar a producirse. Espérase como resultado do estudo poder ofrecer diferentes opcións ó paciente para evitar a interacción naqueles casos nos que sexa inevitable o uso de IMAO. Palabras clave: antidepresivos, IMAO, tiramina, hipertensión, interacción.

C Inhibidores de la Monoaminooxidasa (IMAO) y Dieta. Orientaciones Prácticas para el Dietista-nutricionista.

Los inhibidores de la monoaminooxidasa (IMAO) conforman un grupo de fármacos antidepresivos que se encargan de bloquear la acción de la enzima monoaminooxidasa. Esta enzima cataliza la desaminación oxidativa de las monoaminas. Debido a su papel en la inactivación de los neurotransmisores, se cree que sus disfunciones son las responsables de ciertos trastornos neurológicos. A pesar de no tratarse de un grupo de fármacos de primera elección, son utilizados en pacientes que no responden a otros tratamientos aunque presenten importantes interacciones tanto medicamentosas como alimentarias que pueden desembocar en graves consecuencias. Una de las más graves y comunes es la interacción con la tiramina, una monoamina presente en quesos, algunas bebidas alcohólicas y alimentos maduros, entre otros. Al bloquear la degradación

Page 167: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

167

Volver ao inicio

metabólica de la tiramina se producen cuadros hipertensivos así como otras complicaciones como hemorragia craneal que pueden llegar a ocasionar la muerte. En la mayor parte de ocasiones estas complicaciones aparecen por la desinformación que sufre el paciente, que no es consciente del daño que puede ocasionarle el consumo de estos alimentos. El objetivo de este trabajo es llevar a cabo un estudio sobre esta interacción desde el punto de vista del dietista-nutricionista así como la búsqueda de soluciones que eviten que esta pueda llegar a producirse. Se espera como resultado del estudio poder ofrecer diferentes opciones al paciente para evitar la interacción en aquellos casos en que sea inevitable el uso de IMAO. Palabras clave: antidepresivos, IMAO, tiramina, hipertensión, interacción.

I Monoaminioxidase Inhibitors (IMAO) and Diet. Practical Guidelines for the Dietician-nutricionist.

Monoamineoxidase inhibitors (IMAO) make a group of antidepressant drugs which can block the actions of this enzyme. This enzyme catalyses the oxidative deamination of the monoamines. Due to its role in the inactivation of the neurotransmitters it is believed that its dysfunctions are responsible for some neurological disorders. In spite of not being a group of first election drugs, they are used for patients who do not respond to any other treatments, although the present important interactions with both other drugs and food, which can develop severe consequences. One of the most several and common of this consequences is the interaction with tyramine, a monoamine which is present in cheese, some alcoholic drinks and ripe food, among others. As blocking the metabolic degradation of the tyramine, hypertensive crisis are developed, as well as any other complications such as cranial bleeding, which can lead to death. In most of the occasions, these complications are because of the patient’s misinformation, because he is not unaware of the damage which can be produced by the consume of this food. The aim of this paper is to do a study about this interaction from the viewpoint of the dietician-nutritionist as well as the search of solutions which can avoid that this could develop. It is expected as a result of the study to offer different options to the patient to avoid this interaction in cases where the use of IMAO is unavoidable. Palabras clave: antidepressants, IMAO, tyramine, hypertension, interaction.

Page 168: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

168

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Obtención dun Ovoproducto

con Contido Reducido en Colesterol.

O colesterol é un composto lipídico indispensable para o bo funcionamento do organismo humano, pois atópase formando parte das membranas celulares e desenvolve un papel crítico no proceso de formación de determinadas hormonas, vitaminas e sales biliares. Sen embargo, unha concentración elevada de colesterol en sangue asóciase cun maior risco de enfermidade cardiovascular. A pesar de que os estudos científicos publicados ata o de agora non acabaron por demostrar unha relación clara entre o consumo de colesterol dietético e o aumento do risco cardiovascular, as recomendacións alimentarias actuais para a poboación española aconsellan limitar a inxesta de colesterol a menos de 300 mg ao día. O ovo é un dos alimentos con maior cantidade de colesterol, acumulándose este na xema. Tendo en conta dita recomendación, así como o actual crecemento do mercado dos alimentos funcionais, o obxectivo do presente traballo é elaborar un ovoproducto como é xema de ovo líquida, cun contido reducido en colesterol empregando un biopolímero derivado da quitina: o quitosano. Aproveitouse a capacidade desta sustancia para acomplexar lípidos e a súa idoneidade para formar films coa finalidade de captar boa parte do contido en colesterol do ovoproducto e poder retiralo. O resultado final cuantificouse mediante cromatografía de gases - espectrometría de masas. O produto obtido presentou unha redución do contido en colesterol do 45% con respecto ao orixinal, un tempo de vida útil maior e mantivo, ademais, as súas características organolépticas habituais. Palabras chave: colesterol, ovo, quitosano, alimento funcional, ovoproducto, vida útil.

C Obtención de un Ovoproducto con Contenido Reducido en Colesterol.

El colesterol es un compuesto lipídico indispensable para el buen funcionamiento del organismo humano pues se encuentra formando parte de las membranas celulares y desempeña un papel crítico en el proceso de formación de determinadas hormonas, vitaminas y sales biliares. Sin embargo, una concentración elevada de colesterol en sangre se asocia con un mayor riesgo de enfermedad cardiovascular. A pesar de que los estudios científicos publicados hasta la fecha no han terminado de demostrar una relación clara entre el consumo de colesterol dietético y el aumento del riesgo cardiovascular, las recomendaciones alimentarias actuales para la población española aconsejan limitar la ingesta

Page 169: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

169

Volver ao inicio

de colesterol a menos de 300 mg al día. El huevo es uno de los alimentos con mayor cantidad de colesterol, acumulándose este en la yema. Teniendo en cuenta dicha recomendación, así como el actual crecimiento del mercado de los alimentos funcionales, el objetivo del presente trabajo es elaborar un ovoproducto como es yema de huevo líquida, con un contenido reducido en colesterol empleando un biopolímero derivado de la quitina: el quitosano. Se ha aprovechado la capacidad de esta sustancia para acomplejar lípidos y su idoneidad para formar films con la finalidad de captar buena parte del contenido en colesterol del ovoproducto y poder retirarlo. El resultado final se cuantificó mediante cromatografía de gases - espectrometría de masas. El producto obtenido presentó una reducción del contenido en colesterol del 45% con respecto al original, un tiempo de vida útil mayor y mantuvo, además, sus características organolépticas habituales. Palabras clave: colesterol, huevo, quitosano, alimento funcional, ovoproducto, vida útil.

I Obtaining a Cholesterol-Lowering Egg Product

Cholesterol is an essential lipidic compound for the proper functioning of the human organism, as it is part of the cell membranes and develops a critical role when forming certain hormones, vitamins and bile salts. However, a high concentration of blood cholesterol is associated to a higher cardiovascular risk. Despite many of the published studies to the date have not proved a clear relationship between the consumption of dietary cholesterol and the increase of cardiovascular risk, it is now recommended in Spain to ingest less than 300mg of cholesterol a day. The egg is one of the foods with higher rates of cholesterol, which is accumulated in its yolk. Taking into account this recommendation, as well as the growth of functional foods, the aim of this work is to obtain an egg-product, such as liquid egg yolk, with low rates of cholesterol, using a biopolymer chitin derivate called chitosan. It has been used the capacity of this substance for complexing lipids and its suitability to form films for trapping the cholesterol and removing it. The final result has been quantified through gas chromatography - mass spectrometry. The final product showed a cholesterol reduction of 45% if compared with the original product, its organoleptic properties remained unchanged and its useful life became longer. Keywords: cholesterol, egg, chitosan, functional foods, egg product, useful life.

Page 170: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

170

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O Mel como Alimento e

Edulcorante No presente traballo realizase unha revisión da situación dun edulcorante como o mel na dieta ao longo da historia analizando de maneira crítica a súa evolución e a influencia que exerce o azucre sobre el. Intentase buscar o porqué de pasar de ser un alimento saudable e de propiedades medicinais no pasado á mala fama e reputación no presente. O mel no mercado actual, os cambios e características que posúe, tendo en conta os diferentes meles que deu lugar os novos métodos de tratamento e o avance da tecnoloxía na industria alimentaria que condiciona as propiedades dos alimentos. Como finalidade atópase achar o camiño ao que tende este produto, ou ben é só un edulcorante máis como azucre branco que produce caries, só contén azucres simples e aporta só enerxía ou pode ser un alimento moito máis funcional e ter efectos saudables nas persoas. Tamén destacar a relación do mel coas caries. O mel na dieta dos diabéticos, xa que a diabetes é xa considerada unha epidemia que vai en aumento. O mel como antioxidante na dieta. A cura do catarro coa introdución do mel así como os posibles beneficios ou vantaxes de introducir o mel en deportistas. Por tanto poder chegar a unha conclusión: se o mel pode chegar a ser un bo substituto do azucre na dieta. Palabras clave: mel, azucre, azucres simples, edulcorante, alimento.

C La Miel como Alimento y Edulcorante

En el presente trabajo se realiza una revisión de la situación de un edulcorante como la miel en la dieta a lo largo de la historia analizando de manera crítica su evolución e influencia que ejerce el azúcar sobre él así como la industria alimentaria. Se intenta buscar el porqué de pasar de ser un alimento saludable y de propiedades medicinales en el pasado a tener mala fama y reputación en el presente. La miel en el mercado actual, los cambios y características que tiene, teniendo en cuenta los diferentes mieles que ha dado lugar los nuevos métodos de tratamiento y el avance de la tecnología en la industria alimentaria que condiciona las propiedades de los alimentos. Como finalidad se encuentra lograr el camino al que tiende este producto, o bien es un edulcorante más como el azúcar blanco que produce caries, o solo contiene azúcares simples y aporta energía o bien puede ser un alimento mucho más funcional y tener efectos saludables en las personas. También destacar la relación de la miel con la caries. La miel en la dieta de los diabéticos, ya que la

Page 171: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

171

Volver ao inicio

diabetes es ya considerada una epidemia que va en aumento. La miel como antioxidante en la dieta. La cura del catarro con la introducción de la miel así como posibles beneficios o ventajas de introducir miel en deportistas. Por lo tanto poder llegar a una conclusión: si la miel puede llegar a ser un buen substituto del azúcar en la dieta. Palabras clave: miel, azúcar, azúcares simples, edulcorante, alimento.

I Honey as Food and Sweetener In the present work a review of the situation of a sweetener like honey in the diet throughout history is analyzed critically analyzing its evolution and influence exerted by sugar on it as well as the food industry. It tries to look for the reason of happening of being a healthy food and of medicinal properties in the past to have bad reputation in the present. Honey in the current market, the changes and characteristics it has, taking into account the different honeys that has given rise to new treatment methods and the advancement of technology in the food industry that conditions the properties of food. The goal is to achieve the path to which this product tends, or is a sweetener more like the white sugar that produces caries, or only contains simple sugars and provides energy or can be a much more functional food and have health effects in the people. Also highlight the relationship of honey to caries. Honey in the diet of diabetics, since diabetes is already considered an epidemic that is increasing. Honey as an antioxidant in the diet. The cure of the cold with the introduction of honey as well as possible benefits or advantages of introducing honey into athletes. So we can come to a conclusion: if honey would become a good substitute for sugar in the diet. Key words: honey, sugar, simple sugars, sweetener, food.

Page 172: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

172

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Guía Clínica sobre

Suplementos Probióticos Na actualidade, as necesidades de nutrientes son cubertas na maioría da poboación, pero hai un aumento acentuado na preocupación para os consumidores do binomio dieta - saúde. Esta relación entre a flora intestinal, a alimentación e a saúde humana foi amplamente estudada. O avance científico que tivo lugar nos últimos anos na comprensión do microbioma humano provoca, a comezos do século XXI, un apoxeo na industria dos probióticos. Con todo, aumentou significativamente o mercado de produtos con probióticos, pero aínda son comercializados produtos con cepas probióticas, que, a pesar de ser seguras, non teñen o respaldo científico para apoiar o seu posible efecto beneficioso, ou os requisitos en canto a nomenclatura, doses, etc. que un produto ten que ter cando un probiótico inclúese na súa composición. En consecuencia, xorde un problema asociado coa indicación destes produtos polos profesionais sanitarios. Así, e co fin de facilitar o seu traballo no sentido de tomar a decisión correcta na indicación dos suplementos con probióticos hoxe dispoñibles no mercado, xorde neste traballo o estudo de produtos comerciais existentes, para comprobar a sua correcta formulación e apoio científico cá idea de chegar a desenvolver una guía clínica, que contén só os produtos probióticos con indicacións de saúde soportadas cientificamente. PALABRAS CHAVE: Probióticos, Guía de Práctica Clínica, Microflora intestinal, Medicina Basada en la Evidencia, Suplemento.

C Guía Clínica sobre Suplementos Probióticos

En la actualidad, las necesidades en cuanto a nutrientes están cubiertas en la mayoría de la población, pero existe un notable aumento en la preocupación por parte de los consumidores en el binomio dieta - salud. Esta relación existente entre la flora intestinal, la dieta y la salud humana ha sido ampliamente estudiada. El gran avance científico que se ha producido en los últimos años en el conocimiento del microbioma humano provoca que, a principios del Siglo XXI, se produzca un auge en la industria de los probióticos. No obstante, se ha aumentado notablemente el mercado de productos con probióticos, pero se siguen comercializando productos con cepas probióticas que, aun siendo seguros, no cuentan con el respaldo científico que avale su posible efecto beneficioso, ni con los requisitos, en cuanto a nomenclatura, dosis, etc. que un producto debe cumplir cuando se incluye un probiótico en su composición. En consecuencia, surge una problemática asociada a la indicación

Page 173: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

173

Volver ao inicio

de estos productos por parte de los profesionales de la salud. Así, y con el fin de facilitar su labor en la toma de la decisión más acertada en la indicación de los suplementos con probióticos que hoy en día están disponibles comercialmente, en este trabajo se plantea el estudio de los productos comerciales existentes, para verificar su correcta formulación y aval científico con la idea de finalmente elaborar una guía clínica, que recoja únicamente aquellos productos probióticos con indicaciones de salud respaldadas científicamente. PALABRAS CLAVE: Probióticos, Guía de Práctica Clínica, Microflora intestinal, Medicina Basada en la Evidencia, Suplemento.

I Clinical Guide on Probiotic Supplements

Currently, population’s nutrient requirements are most frequently covered, but there is a significant increase in the consumer concern about the diet - health binomial. This relationship between intestinal flora, diet and human health has been widely analyzed. The recent advances in the understanding of human microbiome cause a boom in the probiotics industry at the beginning of the 21st century. Although there has been a significant increase in the market for probiotic products, products with probiotic strains are still being marketed. Even though they are safe, they do not have the scientific backing to support their possible beneficial effect or the requirements in terms of nomenclature, doses, etc. that a product must meet when a probiotic is included in its composition. Consequently, a problem arises associated with the indication of these products by health professionals. The aim of this paper is to help professionals in their decision-making process regarding the indication of supplements with probiotics that are now commercially available. Thus, this paper proposes the analysis of existing commercial products to verify their correct formulation and scientific endorsement with the idea of finally developing a clinical guide which only includes those probiotic products with scientifically-supported heath indications. KEYWORDS: Probiotics, Clinical Practice Guidelines, Intestinal Microflora, Evidence-Bases Medicine, Supplement.

Page 174: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

174

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Estudo dos Hábitos

Alimenticios de Adolescentes no Almorzo e Media Mañá.

No presente traballo lévase a cabo un estudo sobre os hábitos de almorzos e inxestas de media mañá dos estudantes de ESO e BAC dun instituto de Lugo (Galicia) e outro de Llanera (Asturias). A finalidade e coñecer ditos hábitos e propoñer e establecer melloras en ditas inxestas no caso de ser necesario. Para iso, deseñouse un cuestionario no que se inclúen tamén preguntas relacionadas coa saúde, e a realización de dieta e deporte. Obsérvase que o 22% dos adolescentes non almorzan nunca ou só ás veces e que, polo tanto, dúas terceiras partes deles fano a cotío. O hábito de almorzar é independente do sexo, do curso académico, do instituto do estudante e de se teñen que utilizar algún medio de transporte. Unicamente un 40% dos enquisados teñen un coñecemento real de se o almorzo que inxiren é saudable. Un 13% dos alumnos non inxiren nada a media mañá, mentres que un 61% do total restante adquire o que consume no horario de colexio. É necesario promulgar a actividade física, xa que un 19% dos adolescentes non practican ningún deporte, sendo as mulleres as máis propensas a non realizalo. En base a todo isto, considérase que é necesaria unha boa educación nutricional levada a cabo por Dietistas-Nutricionistas dirixida a adolescentes e ás súas familias, sendo o ideal iniciar esta educación nutricional dende as primeiras etapas da infancia. Palabras clave: Adolescente, Cuestionario, Almorzo, Media mañá, Deporte, Dieta.

C Estudio de los Hábitos Alimenticios de Adolescentes en el Desayuno y Media Mañana.

En el presente trabajo se realiza un estudio sobre los hábitos de desayunos y de la ingesta de media mañana de los estudiantes de ESO y BAC en un instituto en Lugo (Galicia) y otro en Llanera (Asturias). El fin de conocer dichos hábitos es proponer y establecer mejoras en dichas ingestas en el caso de ser necesario. Para ello, se ha diseñado un cuestionario en el que se incluyen también preguntas relacionadas con la salud y la realización de dieta y deporte. Se observa que el 22% de los adolescentes no desayunan nunca o solo a veces y que, por tanto, dos terceras partes de ellos lo hacen a diario. El hábito de desayunar es independiente del sexo, del curso académico, del instituto del estudiante y de si tienen que utilizar algún medio de transporte. Únicamente un 40% de los encuestados tiene un conocimiento real de si el desayuno que ingieren es saludable. Un 13% de los alumnos no ingiere nada a media mañana, mientras que un 61% del total restante adquiere lo que consume en el horario de colegio. Es necesario promulgar

Page 175: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

175

Volver ao inicio

la actividad física, ya que un 19% de los adolescentes no practican ningún deporte siendo las mujeres las más propensas a no realizarlo. En base a todo ello, se considera que es necesaria una buena educación nutricional llevada a cabo por Dietistas-Nutricionistas dirigida a adolescentes y a sus familias, siendo lo ideal iniciarla desde las primeras etapas de la niñez. Palabras clave: Adolescente, Cuestionario, Desayuno, Media mañana, Deporte, Dieta.

I Study of Alimentary Habits on Teenagers at Breakfast and Midmorning.

In this project, it carried out a study about breakfast and midmorning habits in students of ESO and BAC in two different High schools, one in Lugo (Galicia) and another one in Llanera (Asturias). Students were asked about what they usually have for these intakes to know those habits and propose and set up improvements if they are necessary. A questionnaire was designed, to covering also other three topics: health, diet and sport practice. The results show that 22% of the adolescents never or hardly ever have breakfast, therefore two thirds do it daily. Eating something for breakfast does not depend on questions such as: gender, level, school or if they have to take any means of transport to get to school. Only the 40% survey respondent have a real knowledge about the quality of breakfast. Then, referring to the midmorning meal, there are 13% of students do not eat anything while 61% from the rest buy something to eat at school time. It is necessary promulgate exercise activity because 19% of teenagers do not practice any sport, being women more prone to not do it. On base of all of this, it is considered necessary, makes by Nutritionist and Dietetics, a good nutritional education to adolescents and their families, being ideal to initiate it from the early stages of childhood. Key words: Teenager, Questionnaire, Breakfast, Midmorning, Sport, Diet.

Page 176: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

176

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alimentación Infantil:

Lexislación Aplicable, Manexo Dietético e Metodoloxía de Motivación

A alimentación na etapa infantil ten un indubidable valor na prevención da obesidade e nas súas comorbilidades, tanto na infancia propiamente dita como nas posteriores etapas da vida do suxeito. De feito, combater o incremento da obesidade infantil é un dos obxectivos principais tanto das normativas nacionais referentes ás políticas de nutrición comunitaria, como a nivel internacional. Durante este traballo realizouse unha actualización acerca da última evidencia científica relativa á nutrición na etapa infantil, así como dos últimos datos dispoñibles sobre a situación da obesidade en España e da lexislación que está en vigor en dita materia. En base á ampla bibliografía consultada, púidose concluír que a obesidade infantil en España segue sendo un problema de primeira orde, si ben a súa tendencia ó incremento nos últimos anos moderouse dun xeito substancial. Tamén se conclúe o imprescindible da lactación materna tanto en beneficio do neno coma da nai. Así mesmo, tratar de presionar ós nenos para dirixilos cara uns modelos de nutrición determinados resulta contraproducente e dá peores resultados cas técnicas de motivación positiva, como implicar ós nenos na compra, elaboración e preparación culinaria. Neste senso, é tamén moi importante unha actualización das políticas relativas ó control da publicidade alimentaria dirixida cara ós nenos, xa que ditas políticas seguen moi centradas no control do medio televisivo, cando dito medio xa non é a día de hoxe nin o máis utilizado nin o máis influinte, especialmente nas últimas etapas da infancia. Palabras chave: obesidade, NAOS, alimentación infantil, publicidade, lactación, motivación, actividade física, adolescencia, hábitos saudables.

C Alimentación Infantil: legislación aplicable, manejo dietético y metodología de motivación

La alimentación en la etapa infantil tiene un indudable valor en la prevención de la obesidad y sus comorbilidades tanto en la infancia propiamente dicha como en las posteriores etapas de la vida del sujeto. De hecho, combatir el incremento de la obesidad infantil es uno de los objetivos principales tanto de las normativas nacionales referentes a las políticas de nutrición comunitaria, como a nivel internacional. Durante este trabajo se ha realizado una actualización acerca de la última evidencia científica relativa a la nutrición en la etapa infantil, así como de los últimos datos disponibles sobre la situación de la obesidad en España y de la legislación que está en vigor en dicha materia. En base a la amplia bibliografía consultada, se ha podido concluir que la obesidad infantil en

Page 177: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

177

Volver ao inicio

España sigue siendo un problema de primer orden, si bien su tendencia al incremento en los últimos años se ha moderado de un modo sustancial. También se concluye lo imprescindible de la práctica de la lactancia materna tanto en beneficio del niño como de la madre. Así mismo tratar de presionar a los niños para dirigirlos hacia unos modelos de nutrición determinados resulta contraproducente y da peores resultados que las técnicas de motivación positiva, como implicar a los niños en la compra, elaboración y preparación culinaria. En este sentido, es también muy importante una actualización de las políticas relativas al control de la publicidad alimentaria dirigida hacia los niños, ya que dichas políticas siguen muy centradas en el control del medio televisivo, cuando dicho medio ya no es a día de hoy ni el más utilizado ni el más influyente, especialmente en las últimas etapas de la infancia. Palabras clave: obesidad, NAOS, alimentación infantil, publicidad, lactancia, motivación, actividad física, adolescencia, hábitos saludables.

I Infant Feeding: applicable legislation, dietary management and motivation methology

Infant feeding has an undoubted value in the prevention of obesity and its comorbidities both in the infant age itself and in the later stages of the subject's life. Thus, combating the increase in childhood obesity is one of the main objectives of both national and international regulations regarding community nutrition policies. By means of this work, it was made an update on the latest scientific evidence regarding infant nutrition, as well as the latest available data about infant obesity rates, and the Spanish legislation in this area. Based on the large scientific literature consulted, it was able to conclude that childhood obesity in Spain remains as a major concern, although its tendency to increase in recent years has moderated substantially. It was also been able to conclude the essentials of breastfeeding practice for both the child and the mother. Likewise, trying to put pressure on the children to direct them towards certain nutritional models is counterproductive and gives worse results than the techniques of positive motivation, such as involving the children in food purchase, culinary preparation and presentation. In this sense, it is also very important to update the policies related to the control of food advertising aimed at children, since these policies continue to be very focused on the control of the television. Nowadays, television media medium is not the most used or the most influential for food marketing, especially in the last stages of childhood. Keywords: obesity, NAOS, infant feeding, marketing, lactation, motivation, physical activity,

Page 178: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

178

Volver ao inicio

adolescence, healthy habits.

Page 179: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

179

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Influencia da Dieta nos Niveis

de Colesterol Séricos A partir da publicación do ‘Estudo dos 7 Países’ as recomendación dietéticas variaron moito co paso dos anos sobre a base da hipótese lipídica e o medo a desenvolver enfermidades cardiovasculares. Os medios de comunicación xogaron un papel importante á hora de modular a dieta da sociedade, distinguindo entre os alimentos ou nutrintes bos e malos e difundindo información relacionada co colesterol e os ácidos graxos e a probabilidade de desenvolver una enfermidade cardiovascular. No presente traballo realízase una análise dos estudos máis recentes que tratan o tema da influencia da dieta sobre os niveles de colesterol séricos chegando á conclusión de que a dieta pode modular os niveles de colesterol, pero non do modo no que a hipótese lipídica o postulaba. A inxesta de graxa ou colesterol dietético non resulta tan importante e a verdadeira clave atópase no conxunto de calorías totais, pois é a obesidade a que produce un descontrol do perfil lipídico máis alá da inxesta en concreto dun determinado nutrinte. Palabras clave: colesterol, graxas saturadas, ‘Estudio dos 7 Países’, revista ‘Time’, Ancel Keys

C Influencia de la Dieta en los Niveles de Colesterol Séricos

A partir de la publicación del ‘Estudio de los 7 Países’ la recomendaciones dietéticas han variado mucho con el paso de los años sobre la base de la hipótesis lipídica y el miedo a desarrollar enfermedades cardiovasculares. Los medios de comunicación han jugado un papel importante a la hora de modular la dieta de la sociedad, distinguiendo entre los alimentos o nutrientes buenos y malos y difundiendo información relacionada con el colesterol y los ácidos grasos y la probabilidad de desarrollar una enfermedad cardiovascular. En el presente trabajo se realiza un análisis de los estudios más recientes que tratan el tema de la influencia de la dieta sobre los niveles de colesterol séricos llegando a la conclusión de que la dieta puede modular los niveles de colesterol, pero no del modo en el que la hipótesis lipídica lo postulaba. La ingesta de grasa o colesterol dietético no resulta tan importante y la verdadera clave reside en el conjunto de calorías totales, pues es la obesidad la que produce un descontrol en el perfil lipídico más allá de la ingesta en concreto de un determinado nutriente. Palabras clave: colesterol, grasas saturadas, ‘Estudio de los 7 Países’, revista ‘Time’, Ancel keys

I Influence of Diet on Serum Cholesterol Levels

Since the publication of the 'Study of the 7 Countries' dietary recommendations have varied greatly over the years based on the lipid hypothesis and fear of developing cardiovascular disease. The media have played an important role in modulating the diet of society by distinguishing between

Page 180: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

180

Volver ao inicio

good and bad foods and nutrients and spreading information related to cholesterol and fatty acids and the likelihood of developing cardiovascular disease. In the present paper we perform an analysis of the most recent studies that address the issue of dietary influence on serum cholesterol levels to conclude that diet can modulate cholesterol levels, but not in the mode that the lipid hypothesis was postulating. The intake of fat or dietary cholesterol is not so important and the real key lies in the total calories as it is the obesity that produces a lack of control in the lipid profile beyond the specific intake of a certain nutrient. Key words: cholesterol, saturated fat, ‘The 7 Countries Study’, magazine ‘Time’, Ancel Keys.

Page 181: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

181

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análise Factorial Múltiple

sobre Datos Sensoriais e Nutricionais de Alimentos

A análise sensorial é unha ferramenta imprescindible á hora de avaliar a percepción das características organolépticas dun produto por parte do consumidor, xa que permite establecer que produtos son os mellor valorados, así como se ditas características inflúen ou non na súa aceptación e/ou preferencia. Por outra banda, a etiquetaxe nutricional pretende ser un instrumento de información que axude ao consumidor para seleccionar aqueles alimentos que se axusten máis aos seus gustos e necesidades. O obxectivo deste traballo é aplicar unha metodoloxía que permita situar diferentes marcas comerciais de alimentos, tendo en conta as súas características sensoriais e nutricionais e valorar se ambos tipos de características están ou non relacionadas. Para iso, realizouse o estudo con dous tipos de produtos, xamón cocido e queixo fresco. No caso do xamón cocido, seleccionáronse tres marcas comerciais que elaboran dous produtos: o identificado como “Estándar” (etiquetase unicamente como xamón cocido) e o identificado como “Reducido”(etiquetase como xamón cocido reducido en graxa e/ou sal). Nunha primeira parte do estudo os consumidores avalían os produtos nunha cata a cegas (sen información algunha das mostras que avaliaban). Nunha segunda parte os consumidores avalíanos identificando as mostras que presentan unha redución en graxa e/ou sal. Os resultados obtidos mostran que tras a avaliación das mostras de xamón cocido, non hai diferenzas estatisticamente significativas nas valoracións sensoriais se avalían as mostras sen coñecer e coñecendo a información nutricional. Cando os consumidores non teñen información sobre as mostras que avalían, a análise factorial múltiple reflicte certa asociación entre variables sensoriais e nutricionais. Este patrón cambia ao realizar o ensaio coas mostras identificadas segundo a información nutricional. No caso do queixo fresco os consumidores valoran mostras elaboradas baixo un procesado tradicional e mostras elaboradas mediante a técnica ultrafiltración. Os resultados indican que os consumidores valoran de maneira semellante todas as mostras. A análise factorial múltiple mostra que non hai asociación entre as variables nutricionais e sensoriais. Palabras chave: análise sensorial, etiquetaxe nutricional, análise multivariante, xamón cocido,

Page 182: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

182

Volver ao inicio

queixo fresco, consumidores. C Análisis Factorial Múltiple

sobre Datos Sensoriales y Nutricionales de Alimentos

El análisis sensorial es una herramienta imprescindible a la hora de evaluar la percepción de las características organolépticas de un producto por parte del consumidor, ya que permite establecer que productos son los mejor valorados, y si dichas características influyen o no en su aceptación y/o preferencia. Por otra parte, el etiquetado nutricional pretende ser un instrumento de información que ayude al consumidor a seleccionar alimentos que se ajusten más a sus gustos y necesidades. El objetivo de este trabajo es aplicar una metodología que permita posicionar diferentes marcas comerciales de alimentos, teniendo en cuenta sus características sensoriales y nutricionales y valorar si ambos tipos de características están o no relacionadas. Para ello, se realiza el estudio con dos tipos de productos, jamón cocido y queso fresco. En el caso del jamón cocido, se seleccionaron tres marcas comerciales que elaboran dos productos: el identificado como “Estándar” (etiquetado únicamente como jamón cocido) y el identificado como “Reducido” (etiquetado como jamón cocido reducido en grasa y/o sal). En una primera parte del estudio los consumidores evalúan los productos en una cata a ciegas (sin información alguna de las muestras).En una segunda parte los consumidores los evalúan identificando las muestras que presentan una reducción en grasa y/o sal. Los resultados obtenidos muestran que tras la evaluación de las muestras de jamón cocido, no hay diferencias estadísticamente significativas en las valoraciones sensoriales si evalúan las muestras sin conocer y conociendo la información nutricional. Cuando los consumidores no tienen información sobre las muestras que evalúan, el análisis factorial múltiple refleja cierta asociación entre variables sensoriales y nutricionales. Este patrón cambia al realizar el ensayo con las muestras identificadas según la información nutricional. En el caso del queso fresco los consumidores valoran muestras elaboradas bajo un procesado tradicional y muestras elaboradas mediante la técnica de ultrafiltración. Los resultados indican que los consumidores valoran de manera semejante todas las muestras. El análisis factorial múltiple muestra que no hay asociación entre las variables nutricionales y sensoriales. Palabras clave: análisis sensorial, etiquetado nutricional, análisis multivariante, jamón cocido, queso fresco, consumidores.

Page 183: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

183

Volver ao inicio

I Multiple Factor Analysis on Sensory and Nutritional Food Data

Sensory analysis is an essential tool when assessing the perception of the organoleptic characteristics of a product by the consumer, and that allows to establish that the products are the best values, and whether the characteristics influence or not their acceptance or preference. On the other hand, the nutritional labeling looked for an instrument of information that helps the consumer to select foods that adjust more to their tastes and needs. The objective of this work is to apply a methodology that allows to position different commercial brands of foods, to take into account their sensorial and nutritional characteristics and to evaluate if both types of characteristics are or not related. For this, the study is carried out with two types of products, ham and not cured cheese. In the case of ham, three commercial brands were selected: "Standard" (single label as ham) and "Reduced" (labeled as reduced fat ham and/or salt). In a first part of the study the consumers evaluate the products in a blind tasting (without any information of the samples). The results obtained show that the evaluation of ham samples, there are no statistically significant differences in the sensory assessments and evaluate the samples without knowing and knowing the nutritional information. When consumers do not have information about the samples they evaluate, multiple factor analysis reflects a certain association between sensory and nutritional variables. This pattern changes when performing the test with the samples identified according to the nutritional information. In the case of not cured cheese consumers value samples made under a traditional process and samples made using the ultrafiltration technique. The results indicate that consumers value all samples similarly. Multiple factor analysis shows that there is no association between nutritional and sensory variables. Key words: sensorial analysis, nutritional labeling, multivariate analysis, ham, not cured cheese, consumers.

Page 184: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

184

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Tratamento non

Farmacolóxico sobre o Alzheimer

A enfermidade de Alzheimer é unha enfermidade neurodexenerativa progresiva con alteracións cognitivas, conductuales e funcionais. O seu inicio pode ser derivado de múltiples causas e ten un fin fatal en todos os aspectos para a persoa que a padece. Neste traballo cuxo título é “Tratamento non farmacolóxico sobre o Alzheimer” expóñense diferentes conceptos sobre o tratamento non farmacolóxico na EA: nutricionais, das comorbilidades e aspectos sociais que máis se viron envolvidos na enfermidade co fin de analizar os seus diferentes características e profundar máis no seu coñecemento nas áreas da saúde e avanzar nos campos da nutrición. Para iso realizouse unha investigación bibliográfica de diferentes medios como libros, bases de datos ou artigos científicos. Levando a cabo dende un principio a recompilación de toda a información oportuna procedendo posteriormente á estruturación dun tratamento non farmacolóxico da EA mediante a axuda da información máis evidenciada e recente que se analizou. Desta forma expuxemos os diferentes tratamentos nutricionais na prevención e na enfermidade, así como tratamentos para as comorbilidades na EA e diferentes aspectos sociais que son de gran importancia para todas as persoas que ven envoltas na EA co fin de conseguir un mellor manexo da enfermidade. Palabras chave: enfermidade de Alzheimer, demencia, nutrición, risco, antioxidante, coidados, tratamento.

C Tratamiento no Farmacológico sobre el Alzheimer

La enfermedad de Alzheimer es una enfermedad neurodegenerativa progresiva con alteraciones cognitivas, conductuales y funcionales. Su inicio puede ser derivado de múltiples causas y tiene un fin fatal en todos los aspectos para la persona que la padece. En este trabajo cuyo título es “Tratamiento no farmacológico sobre el Alzheimer” se exponen diferentes conceptos sobre el tratamiento no farmacológico en la EA: nutricionales, de las comorbilidades y aspectos sociales que más se han visto envueltos en la enfermedad con el fin de analizar sus diferentes características y profundizar más en su conocimiento en las áreas de la salud y avanzar en los campos de la nutrición. Para ello se realizó una investigación bibliográfica de diferentes medios como libros, bases de datos o

Page 185: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

185

Volver ao inicio

artículos científicos. Llevando a cabo desde un principio la recopilación de toda la información oportuna procediendo posteriormente a la estructuración de un tratamiento no farmacológico de la EA mediante la ayuda de la información más evidenciada y reciente que se analizó. De esta forma hemos expuesto los diferentes tratamientos nutricionales en la prevención y en la enfermedad, así como tratamientos para las comorbilidades en la EA y diferentes aspectos sociales que son de gran importancia para todas las personas que se ven envueltas en la EA con el fin de conseguir un mejor manejo de la enfermedad. Palabras clave: enfermedad de Alzheimer, demencia, nutrición, riesgo, antioxidante, cuidados, tratamiento.

I Non-pharmacological Treatment of Alzheimer's Disease

Alzheimer's disease is a progressive neurodegenerative disease with cognitive, behavioral and functional alterations. It’s beginning can be derived from multiple causes and has a fatal end in all points for the person who suffers. In this paper entitled “Non-pharmacological treatment of Alzheimer's disease” we present different concepts about non-pharmacological treatment in AD: nutritional, social and comorbidities that have been most involved in the disease in order to analyze their different characteristics and deepen their knowledge in the areas of Health and advancement in the fields of nutrition. For this purpose, a bibliographical investigation of different media such as books, databases and scientific articles has been carried out. From the outset, the collection of all timely information was carried out, proceeding later to the structuring of a nonpharmacological treatment of AD through the aid of the most evidenced and recent information analyzed. In this way, he has exposed the different nutritional treatments in the prevention and in the disease, as well as the treatments for the comorbidities in the AD and the different factors that are of great importance for all the people who are involved in the AD in order of better management of the disease. Key words: Alzheimer's disease, dementia, nutrition, risk, antioxidant, care, treatment.

Page 186: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

186

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Valoración do Estado

Nutricional do Paciente en Terapia Renal Substitutiva por Hemodiálise mediante Bioimpedancia Eléctrica

A Enfermidade Renal Crónica (ERC) é un problema de saúde pública e a morbimortalidade está condicionada pola Malnutrición-Inflamación-Ateroesclerosis (Síndrome MIA) e ademais increméntase durante a Terapia Renal Sustitutiva (TRS). A desnutrición proteico-enerxética asóciase non só a unha maior morbimortalidade senón que ademais compromete a calidade de vida dos pacientes. Os pacientes en TRS, inxiren nutrintes en cantidades inferiores ás recomendadas e esta inxesta diminúe co tempo de permanencia na mesma. Na actualidade, non existe un método único fiable para a valoración do estado nutricional en TRS. Para o presente traballo de fin de grao levouse a cabo un estudo observacional transversal nunha cohorte de 86 pacientes en TRS mediante hemodiálise (HD). O obxectivo principal foi valorar a validez da Bioimpedancia Eléctrica Espectroscópica (BIS) como ferramenta para avaliar o seu estado nutricional, utilizando como patrón de referencia a Escala de Ulibarri, que considera como principais parámetros indicadores de carencia nutricional os niveis de albúmina séricos, colesterol total e linfocitos totais. En paralelo, estudáronse os hábitos alimentarios de cinco pacientes renais con distintos graos de desnutrición e avaliouse a súa adherencia ás recomendacións dietéticas en ERC. Observouse unha población sedentaria, de idade avanzada, e con alta prevalencia de inxesta calórico-proteica deficiente, exceso de fósforo e hábitos dietéticos inadecuados para a enfermidade renal. Palabras chave: renal, hemodiálise, valoración, malnutrición, bioimpedancia espectroscópica, Ulibarri, nutrición.

C Valoración del Estado Nutricional del Paciente en Terapia Renal Sustitutiva por Hemodiálisis mediante Bioimpedancia Eléctrica

La Enfermedad Renal Crónica (ERC) es un problema de salud pública y la morbimortalidad está condicionada por la Malnutrición-Inflamación-Ateroesclerosis (síndrome MIA) y además se incrementa durante la Terapia Renal Sustitutiva (TRS). La desnutrición proteico-energética se asocia no solo a una mayor morbimortalidad sino que además compromete la calidad de vida de los pacientes. Los pacientes en TRS, ingieren nutrientes en cantidades inferiores a las recomendadas y esta ingesta disminuye con el tiempo de permanencia en la misma. En la actualidad, no existe un método único fiable para la valoración del estado nutricional en TRS. Para el presente trabajo de fin de grado se llevó a cabo un estudio observacional transversal en una cohorte de 86 pacientes en TRS mediante hemodiálisis (HD). El objetivo principal fue valorar la validez de la Bioimpedancia Eléctrica Espectroscópica (BIS) como

Page 187: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

187

Volver ao inicio

herramienta para evaluar su estado nutricional, utilizando como patrón de referencia la Escala de Ulibarri, que considera como principales parámetros indicadores de carencia nutricional los niveles de albúmina séricos, colesterol total y linfocitos totales. En paralelo, se estudiaron los hábitos alimentarios de cinco pacientes renales con distintos grados de desnutrición y se evaluó su adherencia a las recomendaciones dietéticas en ERC. Se observó una población sedentaria, de edad avanzada, y con alta prevalencia de ingesta calórica-proteica deficiente, exceso de fósforo y hábitos dietéticos inadecuados para enfermedad renal. Palabras clave: renal, hemodiálisis, valoración, malnutrición, bioimpedancia espectroscópica, Ulibarri, nutrición.

I Assessment of the Nutritional Status of the Patient in Renal Replacement Therapy by Hemodialysis using Electrical Bioimpedance

Chronic Kidney Disease (CKD) is a public health problem and morbidity and mortality is conditioned by Malnutrition-Inflammation-Atherosclerosis (MIA syndrome) and increased during Renal Replacement Therapy (RRT). Protein-energy malnutrition is associated not only with increased morbidity and mortality but also compromises the quality of life of patients. Patients in RRT consume nutrients in amounts below recommendations and this poor intake decreases over time. At present, there is no reliable single method for the assessment of nutritional status in RRT. A cross-sectional observational study was performed in a cohort of 86 patients on RRT using hemodialysis (HD). The main objective was to evaluate the applicability of Spectroscopic Electric Bioimpedance (BIS) as a tool to evaluate nutritional status in patients, using as gold standard the Ulibarri Scale, which considers serum albumin levels, total cholesterol and total lymphocytes. In parallel, the dietary habits of five renal patients with different degrees of malnutrition were studied and their adherence to dietary recommendations in CKD was evaluated. We observed a sedentary population, elderly, with a high prevalence of poor caloric-protein intake, excess phosphorus and inadequate dietary habits for renal disease. Key words: renal, hemodialysis, assessment, malnutrition, spectroscopic bioimpedance, Ulibarri, nutrition.

Page 188: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

188

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Composición Corporal e

Risco Cardiovascular na Enfermidade Renal Crónica. Papel da Bioimpedancia Vectorial e Autofluorescencia Dérmica

A enfermidade renal crónica (ERC) é un importante problema de saúde pública nos países occidentais. A súa elevada prevalenza xunto con factores de morbimortalidade, fan dela unha patoloxía cun gran custo anual para o Sistema Nacional de Saúde. Así, a gran cantidade de factores de risco, como os cambios na composición corporal e a enfermidade cardiovascular, fixeron recapacitar sobre a importancia do establecemento de medidas preventivas no manexo da ERC, polo que o uso de ferramentas novidosas como a bioimpedancia e a determinación de produtos finais de glicación, aséntanse como técnicas para a formulación de medidas preventivas no abordaxe médico-dietético do paciente. No presente traballo realizouse unha revisión bibliográfica sobre a enfermidade renal crónica, centrándose no coñecemento da composición corporal e o risco cardiovascular que veñen a sufrir este tipo de pacientes, realizando un acercamento ás ferramentas de bioimpedancia vectorial e autofluorescencia dérmica. O obxectivo final deste traballo é ver a relevancia que ten o uso destas ferramentas na evaluación e manexo dos enfermos renáis, coñecendo o seu funcionamento e as vantaxes da súa utilización a nivel clínico de cara o abordaxe médico e nutricional. Palabras clave: enfermidade renal crónica, risco cardiovascular, produtos fináis de glicación, composición corporal, bioimpedancia vectorial e autofluorescencia dérmica.

C Composición Corporal y Riesgo Cardiovascular en la Enfermedad Renal Crónica. Papel de la Bioimpedancia Vectorial y Autofluorescencia Dérmica

La enfermedad renal crónica (ERC) es un importante problema de salud pública en los países occidentales. Su elevada prevalencia junto a factores de morbimortalidad, hacen que sea una patología con un gran coste anual para el Sistema Nacional de Salud. Así, la gran cantidad de factores de riesgo que presenta esta patología, como los cambios en la composición corporal y la enfermedad cardiovascular, ha hecho recapacitar acerca de la importancia del establecimiento de medidas preventivas en el manejo de la ERC, por lo que el uso de herramientas novedosas como la bioimpedancia y la determinación de productos finales de glicación, se asientan como técnicas para la formulación de medidas preventivas en el abordaje médico-dietético del paciente. En el presente trabajo se ha realizado una revisión bibliográfica sobre la enfermedad renal crónica, centrándose en el conocimiento de la composición corporal y del riesgo cardiovascular que sufren

Page 189: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

189

Volver ao inicio

este tipo de pacientes, realizando un acercamiento a las herramientas de bioimpedancia vectorial y autofluorescencia dérmica. El objetivo final de este trabajo es ver la relevancia que tiene el uso de estas herramientas en la evaluación y manejo de los enfermos renales, conociendo su funcionamiento y las ventajas de su utilización a nivel clínico de cara al abordaje médico y nutricional. Palabras clave: enfermedad renal crónica, riesgo cardiovascular, productos finales de glicación, composición corporal, bioimpedancia vectorial y autofluorescencia dérmica.

I Body Composition and Cardiovascular Risk in Chronic Kidney Disease. Role of Vector Bioimpedance Analysis and Dermal Autofluorescence

Chronic kidney disease (CKD) is an important public health problem in western countries. Its high prevalence besides morbidity and mortality factors make it a pathology with a high annual cost for the National Health System. In addition, the amount of risk factors present in this pathology, such as changes in body composition and cardiovascular disease, showed the importance of establishing preventive measures in the management of CKD, so the use of novel tools such as bioimpedance and determination of glycation end products, are established as techniques for the formulation of preventive measures in the medical-dietary approach of the patient. The present work consist in a bibliographical review, focusing on the knowledge of the body composition and cardiovascular risk that this type of patients suffer, related with tools like vectorial bioimpedance and dermal autofluorescence. The aim of this work is to see the relevance of the use of these tools in the evaluation and management of renal patients, knowing the development and the advantages of its use at a clinical level for the future medical and nutritional approach. Key words: chronic kidney disease, cardiovascular risk, glycation end products, body composition, vector bioimpedance analysis and dermal autofluorescence.

Page 190: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

190

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Cadea Alimentaria como

Vehículo de Transmisión a o Ser Humano de Cepas Patóxenas de Escherichia Coli Resistentes a os Antibióticos

A resistencia que experimentan as bacterias á acción dos antibióticos é un proceso coñecido desde o seu descubrimento. Con todo, nos últimos anos converteuse nun problema de saúde pública como así o declarou a OMS. A importancia deste fenómeno radica en que as infeccións causadas por microorganismos que non responden aos antimicrobianos provocan un aumento da taxa de mortalidade, dos custos sanitarios así como dos recursos empregados. Un dos microorganismos máis coñecidos e mellor estudados é Eschericha coli. Dentro da especie espertan un gran interese para a comunidade científica as cepas produtoras de betalactamasas de espectro estendido (BLEE), xa que son as máis frecuentes e as que maior diseminación alcanzan en todo o mundo. As betalactamasas son encimas que inhiben a acción dos antibióticos betaláctamicos que se empregan para tratar multitude de infeccións. E. coli é unha bacteria intestinal, co cal se excreta ao exterior a través das feces e é capaz de sobrevivir en medios acuáticos, chans ou sedimentos, de tal maneira que os animais, a auga ou o medio ambiente convértense en reservorios e actúan como potenciais fontes de infección para as persoas de cepas multirresistentes. E. coli íllase amplamente en humanos pero tamén apareceron cepas portadoras de BLEE en animais de produción ou en alimentos destinados ao consumo humano. Por iso, exponse a posibilidade de que a cadea alimentaria sexa un vehículo de transferencia de xenes de resistencias ao ser humano. Os alimentos pódense contaminar con microorganismos resistentes nalgún elo da cadea alimentaria, sobrevivir e infectan ás persoas. Así mesmo, xogan un papel importante como vectores de microorganismos resistentes que poden chegar ao ser humano. Tanto os alimentos cárnicos como os produtos agrícolas son potencialmente transmisores de cepas de E. coli produtoras de BLEE. Destaca especialmente a carne de ave por presentar unha porcentaxe superior de cepas de E. coli multiresistentes. Palabras chave: E. coli, BLEE, Alimento, Resistencia, Antibióticos

C La Cadena Alimentaria Como Vehículo de Transmisión al Ser

La resistencia que experimentan las bacterias a la acción de los antibióticos es un proceso conocido desde su descubrimiento. Sin embargo, en los últimos años se ha convertido en un

Page 191: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

191

Volver ao inicio

Humano de Cepas Patógenas de Escherichia Coli Resistentes a Antibióticos

problema de salud pública como así lo ha declarado la OMS. La importancia de este fenómeno radica en que las infecciones causadas por microorganismos que no responden a los antimicrobianos provocan un aumento de la tasa de mortalidad, de los costos sanitarios así como de los recursos empleados. Uno de los microorganismos más conocidos y mejor estudiados es Eschericha coli. Dentro de la especie despiertan un gran interés para la comunidad científica las cepas productoras de betalactamasas de espectro extendido (BLEE), ya que son las más frecuentes y las que mayor diseminación alcanzan en todo el mundo. Las betalactamasas son enzimas que inhiben la acción de los antibióticos betaláctamicos que se emplean para tratar multitud de infecciones. E. coli es una bacteria intestinal, con lo cual se excreta al exterior a través de las heces y es capaz de sobrevivir en medios acuáticos, suelos o sedimentos, de tal manera que los animales, el agua o el medio ambiente se convierten en reservorios y actúan como potenciales fuentes de infección para las personas de cepas multirresistentes. E. coli se aísla ampliamente en humanos pero también han aparecido cepas portadoras de BLEE en animales de producción o en alimentos destinados al consumo humano. Por ello, se plantea la posibilidad de que la cadena alimentaria sea un vehículo de transferencia de genes de resistencias al ser humano. Los alimentos se pueden contaminar con microorganismos resistentes en algún eslabón de la cadena alimentaria, sobrevivir e infectan a las personas. Asimismo, juegan un papel importante como vectores de microorganismos resistentes que pueden llegar al ser humano. Tanto los alimentos cárnicos como los productos agrícolas son potencialmente transmisores de cepas de E. coli productoras de BLEE. Destaca especialmente la carne de ave por presentar un porcentaje superior de cepas de E. coli multiresistentes. Palabras clave: E. coli, BLEE, Alimento, Resistencia, Antibióticos.

I The Food Chain as a Vehicle for Transmission to Humans of Epic Pathoges of Echerichia Coli Resistant to Antibiotics

The resistance that bacteria experience to the action of antibiotics is a process known since its discovery. However, in recent years it has become a public health problem, as the WHO has stated. The importance of this phenomenon is that infections caused by microorganisms that do not respond to antimicrobials cause an increase in the mortality rate, the health costs as well as the resources used. One of the best-known and best-studied microorganisms is Eschericha coli. Within the species,

Page 192: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

192

Volver ao inicio

strains producing extended spectrum betalactamases (ESBL) are of great interest to the scientific community, since they are the most frequent and the ones with the greatest dissemination reach the world. Beta-lactamases are enzymes that inhibit the action of the beta-lactam antibiotics that are used to treat a multitude of infections. E. coli is an intestinal bacterium, whereby it is excreted out through the faeces and is able to survive in aquatic environments, soils or sediments, so that animals, water or the environment become reservoirs and act as potential sources of infection for people with multiresistant strains. E. coli is widely isolated in humans but strains carrying ESBLs have also been found in production animals or food intended for human consumption. Therefore, the possibility is raised that the food chain is a vehicle for transferring genes from resistance to humans. Foods can be contaminated with resistant microorganisms at some point in the food chain, survive and infect people. They also play an important role as vectors of resistant microorganisms that can reach the human being. Both meat foods and agricultural products are potentially transmitters of ESBL-producing E. coli strains. Particularly noteworthy is poultry meat as it presents a higher percentage of strains of E. coli multiresistant. Keywords: E. coli, BLEE, Food, Resistance, Antibiotics.

Page 193: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

193

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Efecto da Educación

Nutricional na Perda de Peso en Persoas con Sobrepeso e Obesidade

Obxectivo: Avaliar o efecto de 4 sesións de grupo de educación nutricional na perda de peso, en adultos con sobrepeso e obesidade. Método: Estudo de intervención levado a cabo no Complexo Hospitalario Universitario da Coruña durante 10 meses, nos que participaron unha mostra de 44 persoas (homes e mulleres) traballadores do SERGAS con IMC ≥ 25 kg/m2. A intervención dividiuse en dúas fases,na primeira (4 meses), realizáronse mensualmente sesións teóricas de educación nutricional e medíronse diferentes parámetros antropométricos, 6 meses despois realizarase unha reavaliación dos datos anteriormente recollidos. Resultado: Dos pacientes que acudiron a todas as sesións (un 36,3% respecto ao total dos citados), o 93,7% lograron baixar de peso (-2,9 kg de media) nos 4 primeiros meses e do 80,0% que presentaron obesidade na sesión inicial, o 13,3% evolucionaron a sobrepeso. Conclusión: A intervención de educación nutricional, baseada no ensino de diferentes temas de alimentación e vida saudable, relacionouse de maneira positiva coa perda de peso. Dado o rápido avance da obesidade e as numerosas patoloxías coas que se lle relaciona, é necesario seguir traballando na innovación e creación de programas e estratexias que combatan esta epidemia. Palabras clave: Educación nutricional, obesidade, intervención, alimentación, exercicio físico

C Efecto de la Educación Nutricional en la Pérdida de Peso en Personas con Sobrepeso y Obesidad

Objetivo: Evaluar el efecto de 4 sesiones grupales de educación nutricional en la pérdida de peso, en adultos con sobrepeso y obesidad. Método: Estudio de intervención llevado a cabo en el Complejo Hospitalario Universitario de A Coruña durante 10 meses, en el que participaron una muestra de 44 personas (hombres y mujeres) trabajadores del SERGAS con IMC ≥ 25 kg/m2. La intervención se dividió en dos fases, en la primera (4 meses), se realizaron mensualmente sesiones teóricas de educación nutricional y se midieron diferentes parámetros antropométricos, 6 meses después se realizará una reevaluación de los datos anteriormente recogidos. Resultado: De los pacientes que acudieron a todas las sesiones (un 36,3% respecto al total de citados), el 93,7% lograron bajar de peso (-2,9 kg de media) en los 4 primeros meses y del 80,0% que presentaron obesidad en la sesión inicial, el 13,3% evolucionaron a sobrepeso.

Page 194: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

194

Volver ao inicio

Conclusión: La intervención de educación nutricional, basada en la enseñanza de diferentes temas de alimentación y vida saludable, se relacionó de manera positiva con la pérdida de peso. Dado el rápido avance de la obesidad y las numerosas patologías con las que se le relaciona, es necesario seguir trabajando en la innovación y creación de programas y estrategias que combatan esta epidemia. Palabras clave: Educación nutricional, obesidad, intervención, alimentación, ejercicio físico

I Effect of Nutritional Education on Weight Loss in Overweight and Obese Individuals

Objective: To evaluate the effect of 4 group sessions of nutritional education on weight loss in overweight and obese adults. Method: An intervention study carried out in the University Hospital Complex of A Coruña for 10 months, in which a sample of 44 people (male and female) workers of SERGAS with BMI ≥ 25 kg / m2 participated. The intervention was divided into two phases, the first (4 months), monthly theoretical sessions of nutritional education and different anthropometric parameters were measured, 6 months later a reevaluation of the data previously collected. Results: Out off the patients who attended all the sessions (36,3% of the total number), 93.5% were able to lose weight (-2,9 kg on average) in the first 4 months and 80,0 % Who presented obesity in the initial session, 13.3% evolved to overweight. Conclusion: The intervention of nutritional education, based on the teaching of different topics of food and healthy life, was positively related to weight loss. Given the rapid advance of obesity and the many pathologies with which it is related, it is necessary to continue working on innovation and the creation of programs and strategies to combat this epidemic. Key words: Nutritional education, obesity, intervention, feeding, physical exercise

Page 195: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

195

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Efectos dos

Ácidos Graxos de Cadea Media na Saúde

Os ácidos graxos de cadea media (AGCM) son ácidos graxos saturados cunha lonxitude de cadea de 6 a 12 átomos de carbono. Son rapidamente absorbidos e metabolizados por beta-oxidación, producindo corpos cetónicos en maior cantidade e con maior rapidez que os ácidos graxos de cadea longa, polo que os AGCM non se almacenan nin no fígado nin no tecido adiposo senón que se metabolizan totalmente para obter enerxía. Grazas a estas características, os AGCM están a cobrar especial interese no marco da nutrición e a dietética para ser empregados como ferramenta na saúde, na prevención e no tratamento de determinados procesos fisiopatolóxicos. O obxectivo deste traballo é revisar a literatura científica para achegar evidencia ás utilidades reais e potenciais dos AGCM. Por iso, incorpóranse nas fórmulas infantís para prematuros porque favorecen a absorción de calcio e graxa, e son unha fonte rápida de enerxía. O consumo moderado de AGCM reduce a glicemia e a insulinemia postprandial, mellora a resistencia periférica á insulina e aumenta a tolerancia oral á glicosa. Actualmente, son unha estratexia efectiva para previr/tratar a obesidade e controlar o peso corporal mediante o aumento do gasto enerxético, a oxidación lipídica, a formación de corpos cetónicos e a diminución da lipogénesis. O papel dos AGCM sobre o metabolismo lipídico é controvertido, aínda que a maioría de estudos revisados apuntan a un efecto beneficioso sobre a colesterolemia e trigliceridemia. Por último, os AGCM melloran as funcións cognitivas na enfermidade de Alzheimer e son unha alternativa eficaz á dieta cetogénica clásica para o tratamento da epilepsia refractaria. Palabras chave: ácidos graxos de cadea media, triglicéridos de cadea media, metabolismo lipídico, obesidade, peso corporal, diabetes mellitus, fórmulas infantís pretérmino, enfermidade de Alzheimer, epilepsia, dieta cetogénica.

C Efectos de los Ácidos Grasos de Cadena Media en la Salud

Los ácidos grasos de cadena media (AGCM) son ácidos grasos saturados con una longitud de cadena de 6 a 12 átomos de carbono. Son rápidamente absorbidos y metabolizados por beta-oxidación, produciendo cuerpos cetónicos en mayor cantidad y con mayor rapidez que los ácidos grasos de cadena larga, por lo que los AGCM no se almacenan ni en el hígado ni en el tejido adiposo sino que se metabolizan totalmente para obtener energía. Gracias a estas características, los AGCM están cobrando especial interés en el marco de la nutrición y la dietética para ser empleados como herramienta en la salud, en la prevención y en el tratamiento de determinados procesos fisiopatológicos.

Page 196: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

196

Volver ao inicio

El objetivo de este trabajo es revisar la literatura científica para aportar evidencia a las utilidades reales y potenciales de los AGCM. Por ello, se incorporan en las fórmulas infantiles para prematuros porque favorecen la absorción de calcio y grasa, y son una fuente rápida de energía. El consumo moderado de AGCM reduce la glucemia y la insulinemia postprandial, mejora la resistencia periférica a la insulina y aumenta la tolerancia oral a la glucosa. Actualmente, son una estrategia efectiva para prevenir/tratar la obesidad y controlar el peso corporal mediante el aumento del gasto energético, la oxidación lipídica, la formación de cuerpos cetónicos y la disminución de la lipogénesis. El papel de los AGCM sobre el metabolismo lipídico es controvertido, aunque la mayoría de estudios revisados apuntan a un efecto beneficioso sobre la colesterolemia y trigliceridemia. Por último, los AGCM mejoran las funciones cognitivas en la enfermedad de Alzheimer y son una alternativa eficaz a la dieta cetogénica clásica para el tratamiento de la epilepsia refractaria. Palabras clave: ácidos grasos de cadena media, triglicéridos de cadena media, metabolismo lipídico, obesidad, peso corporal, diabetes mellitus, fórmulas infantiles pretérmino, enfermedad de Alzheimer, epilepsia, dieta cetogénica.

I Effects of Medium Chain Fatty Acids in Health

The medium chain fatty acids (MCFA) are saturated fatty acids with a chain length of 6 to 12 carbon atoms. They are rapidly absorbed and metabolized by beta-oxidation, producing ketone bodies in greater quantity and more rapidly than the long chain fatty acids, so that the MCFA are stored neither in the liver nor in the adipose tissue but are totally metabolized to obtain Energy. Thanks to these characteristics, MCFA are gaining special interest in nutrition and dietetics to be used as a tool in health, prevention and treatment of certain pathological processes. The objective of this work is to review the scientific literature to provide evidence to the real and potential utilities of the MCFA. Therefore, they are incorporated into infant formulas for premature babies because they favor the absorption of calcium and fat, and are a fast source of energy. Moderate consumption of MCFA reduces glycemia and postprandial insulinemia, improves peripheral resistance to insulin and increases oral glucose tolerance. They are currently an effective strategy to prevent / treat obesity and control body weight by increasing energy expenditure, lipid oxidation, formation of ketone bodies and decreased lipogenesis. The role of MCFAs in lipid metabolism is controversial, although the majority of studies reviewed suggest a beneficial effect on cholesterolemia and triglyceridemia. Finally, MCFAs improve cognitive functions in Alzheimer's disease and are an effective alternative to the classical ketogenic diet for the treatment of refractory epilepsy. Keywords: medium chain fatty acids, medium chain triglycerides, lipid metabolism, obesity, body weight, diabetes mellitus, preterm infant formulas, Alzheimer's disease, epilepsy, ketogenic diet.

Page 197: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

197

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Guía de Nutrición Infantil

para Pais A obesidade infantil está en aumento nos últimos anos. A OMS estimou que en 2030 a obesidade será una pandemia a nivel Europa, polo que é moi importante ensinar a comer ben e fomentar o exercicio físico ós nenos dende pequenos para evitar enfermidades relacionadas coa nutrición e malos hábitos de adultos. Este Traballo de Fin de Grao céntrase en crear unha guía para ensinar ós país a elaborar pratos saudables e atractivos para nenos de entre 5 e 14 anos, dunha maneira visual e sinxela. Os pratos inclúen a cantidade axeitada de alimentos en función das necesidades enerxéticas de cada franxa de idade xa que a maioría de veces sobrealiméntanse ós nenos por non ter en conta que precisan menor cantidade de alimentos que os adultos. Nesta guía móstranse fotografías de pratos, tanto para o xantar como para a cea, axeitadas en cantidade e aporte de macronutrientes e micronutrientes. Para a representación destes pratos tómase como referencia o prato para Comer Saudable de Harvard “Heathy Eating Plate”. A maiores fanse propostas para o resto de comidas (almorzo, media mañá, merenda) ó longo de dúas semanas. Palabras chave: guía visual, nenos, alimentación saudable, Heathy Eating Plate, obesidade.

C Guía de Nutrición Infantil para Padres

La obesidad infantil está en aumento en los últimos años. La OMS ha estimado que en 2030 la obesidad será una pandemia a nivel Europa, por ello es muy importante enseñar a comer bien y fomentar el ejercicio en los niños desde muy pequeños para evitar enfermedades relacionadas con la nutrición y malos hábitos de adultos. Este Trabajo Fin de Grado se centra en crear una guía para enseñar a los padres a elaborar platos saludables y llamativos para niños de entre 5 y 14 años, de una manera visual y sencilla. Los platos incluyen la cantidad adecuada de alimentos en función de las necesidades energéticas de cada franja de edad ya que la mayoría de veces se sobrealimenta a los niños por no tener en cuenta que necesitan menor cantidad de alimentos que los adultos. En esta guía se muestran fotografías de platos, tanto para comidas como para cenas, adecuadas en cantidad y aporte de macronutrientes y micronutrientes. Para la presentación de estos platos se toma como referencia el plato para Comer Saludable de Harvard “Healthy Eating Plate”. Además se presentan propuestas para el resto de las ingestas (desayuno, media mañana y merienda) a lo largo de dos semanas. Palabras clave: guía visual, niños, alimentación saludable, Healthy Eating Plate, obesidad.

Page 198: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

198

Volver ao inicio

I Child Nutrition Guide for Parents

Childhood obesity is on the rise in recent years. The WHO has estimated that in 2030 obesity will be a pandemic at the European level, so it is very important to teach children to eat well and encourage exercise in children from very young to avoid diseases related to nutrition and bad habits of adults. This End of Grade Work focuses on creating a guide to teach parents how to make healthy, eye-catching dishes for children between 5 and 14 years in a visual and easy way. Dishes include the right amount of food depending on the energy needs of each age group because most of the time parents overfeed children for not considering they need less food than adults. This guide shows photographs of dishes, both for meals and dinners, adequate in quantity macronutrients and micronutrients. For the presentation of these dishes is taken as a reference the “Healthy Eating Plate” from Harvard. In addition, proposals are presented for the rest of the intakes (breakfast, mid-morning, and snack) over two weeks. Keywords: Visual guide, children, healthy eating, Healthy Eating Plate, obesity.

Page 199: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

199

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Efecto da Modificación Gastronómica

dun Prato de Dieta e a súa Relación co Benestar en Mulleres que están en Situación de Perda de Peso

En moitas ocasións, considérase que ao comezar unha dieta de perda de peso, débese renunciar ao pracer de comer exclusivamente por alcanzar un único obxectivo: adelgazar. A alimentación ten unha gran influencia nas emocións, así coma as emocións inflúen na alimentación. Tendo isto en conta, a industria alimentaria fixo unha maior énfase na análise do comportamento do consumidor fronte aos produtos e tamén se propuxo o estudo das emocións enmarcadas dentro do benestar das persoas. Coa fin de analizar o efecto da mellora gastronómica en menús de dieta de perda de peso no benestar e na resposta hedónica, seleccionáronse dous menús diferentes. Estes menús elaboráronse cos mesmos ingredientes e en igual cantidade, aínda que foron aplicadas distintas técnicas culinarias. Para avaliar a influencia do menú, contouse coa participación de 30 mulleres en situación de perda de peso que realizaron unha valoración hedónica de ambos menús e responderon ao Cuestionario de Benestar, ao que foron engadidos 3 ítems adicionais. Os resultados concluíron que a mellora gastronómica influíu positivamente na resposta hedónica e na percepción do benestar en xeral e nas dimensións emocional e social do mesmo. Por outro lado, observouse que o IMC non resultou un factor condicionante ante estas interrogantes. Polo tanto, os resultados deste estudo incitan a aumentar a mostra do mesmo para descartar a variabilidade individual e poder extrapolar as conclusións obtidas a toda a poboación. Ademais, o presente estudo abre porte para continuar investigando acerca de como inflúe a mellora gastronómica no benestar das persoas e cal ou cales son as melloras que repercuten no mesmo. Palabras clave: benestar, hedónico, emocións, mellora gastronómica, dieta.

C Efecto de la Modificación Gastronómica de un Plato de Dieta y su Relación con el Bienestar en Mujeres que están en Situación de

En muchas ocasiones, se considera que al comenzar una dieta de pérdida de peso, se debe renunciar al placer de comer exclusivamente por alcanzar un único objetivo: adelgazar. La alimentación tiene una gran influencia en las emociones, así como las emociones

Page 200: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

200

Volver ao inicio

Pérdida de Peso influyen en la alimentación. Teniendo esto en cuenta, la industria alimentaria ha hecho un mayor hincapié en analizar el comportamiento del consumidor frente a los productos y también se ha planteado el estudio de las emociones enmarcadas dentro del bienestar de las personas. Con el fin de analizar el efecto de la mejora gastronómica en menús de dieta de pérdida de peso en el bienestar y en la respuesta hedónica, se seleccionaron dos menús diferentes. Estos menús fueron elaborados con los mismos ingredientes y en igual cantidad, aunque fueron aplicadas distintas técnicas culinarias. Para evaluar la influencia del menú, se contó con la participación de 30 mujeres en situación de pérdida de peso que realizaron una valoración hedónica de ambos menús y respondieron al Cuestionario de Bienestar, al que fueron añadidos 3 ítems adicionales. Los resultados concluyeron que la mejora gastronómica influyó positivamente en la respuesta hedónica y en la percepción del bienestar en general y en las dimensiones emocional y social del mismo. Por otro lado, se observó que el IMC no resultó un factor condicionante ante estas interrogantes. Por tanto, los resultados de este estudio incitan a aumentar la muestra del mismo para descartar la variabilidad individual y poder extrapolar las conclusiones obtenidas a toda la población. Además, el presente estudio abre puertas para continuar investigando acerca de cómo influye la mejora gastronómica en el bienestar de las personas y cuál o cuáles son las mejoras que repercuten en el mismo. Palabras clave: bienestar, hedónico, emociones, mejora gastronómica, dieta.

I Effect of the Gastronomic Modification of a Diet Dish and its Relationship with Wellbeing of Women Losing Weight

It is often considered that starting a diet of weight loss would mean to give up the pleasure of eating, only to achieve a single goal: to lose weight. Food has a great influence on emotions, and emotions influence eating habits, too. With this in mind, the food industry has put a greater emphasis on analyzing consumer response to products and has also studied emotions in the frame of wellbeing. Two different menus were selected in order to analyze the effect of the gastronomic improvement on diet menus of weight loss in the wellbeing and in the hedonic response. These menus were elaborated with the same ingredients and in equal quantity, but using different cooking techniques. In order to evaluate the influence of the menu, 30 women in

Page 201: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

201

Volver ao inicio

a weight loss situation participated in a hedonic assessment of both menus and answered the Wellbeing Questionnaire, to which 3 additional items were added. The results concluded that the gastronomic improvement had a positive influence on the hedonic response, on the perception of wellbeing in general and on its emotional and social dimensions. On the other hand, it was observed that BMI was not a conditioning factor in these questions. Therefore, the results of this study encourage the increase of the sample to discard the individual variability and to be able to extrapolate the conclusions to the entire population. In addition, the present study may motivate future research on how the gastronomic improvement influences the wellbeing of the people and which are the improvements that influence wellbeing. Keywords: wellbeing, hedonic, emotions, gastronomic improvement, diet.

Page 202: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

202

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Cancro de Colon,

Microbiota e Dieta A flora intestinal é o conxunto de microorganismos que habitan no intestino en simbiose. Algúns dos microorganismos son beneficiosos e outros non. É importante ter un equilibrio entre os dous para alcanzar un estado de saúde óptima. Se este equilibrio é perturbado aparece o fenómeno denominado como disbiose, un desequilibrio da microbiota causada por varios factores que poden provocar numerosas enfermidades gastrointestinais, incluíndo a enfermidade inflamatoria do intestino, enfermidade celíaca, síndrome de intestino irritable é o cancro colorrectal. Polo tanto, actualmente a microbiota é considerada un factor de risco para o cancro de colon. Ademais, tamén se sinala que é tan importante evitar os factores de risco, como a detección precoz mediante una serie de probas, tanto a proba de sangue fecal como a colonoscopia, xa que cada vez xorden máis casos en persoas novas. A alimentación é un factor determinante para o mantemento e funcionamento da flora intestinal; debido a que a súa composición non é fixa, e é influenciada por compoñentes dietéticos, entre os que están os probióticos, as carnes vermellas e procesadas e a fibra principalmente. Tamén é moi importante levar a cabo estilos de vida saudables, como por exemplo a dieta mediterránea que se caracteriza polo consumo abundante de froitas, legumes, grans integrais que proporcionan gran cantidade de fibra, así como o consumo de peixe e carne branca no lugar de carnes vermellas e procesadas, minimizando a cantidade consumida de estas últimas. Así mesmo promove o exercicio físico diario. O obxectivo deste estudo é o de comprobar se hai relación entre a flora microbiana e a alimentación co cancro de colon e os mecanismos que desencadean a súa aparición. Palabras clave: cancro colorrectal, microbiota, disbiose, dieta, fibra, carne vermella e procesada e probióticos.

C Cáncer de Colon, Microbiota y Dieta

La flora intestinal es el conjunto de microorganismos que habitan el intestino en simbiosis. Algunos de los microorganismos que la forman son beneficiosos y otros no. Es importante que haya un equilibrio entre ambos para lograr un estado óptimo de salud. Si este equilibrio se rompe se produce el fenómeno de disbiosis, un desequilibrio de la microbiota provocado por distintos factores que pueden causar numerosas enfermedades gastrointestinales, incluyendo enfermedad inflamatoria intestinal, enfermedad celíaca, síndrome del intestino irritable o cáncer de colon. Por lo tanto, actualmente la microbiota se considera un factor de riesgo para el cáncer colorrectal. También se está observando que es tan importante prevenir los

Page 203: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

203

Volver ao inicio

factores de riesgo como realizar las pruebas de detección precoz, tanto la prueba de sangre en heces como la colonoscopia, ya que cada vez surgen más casos en personas jóvenes. La alimentación es un factor determinante para el buen mantenimiento y funcionamiento de la flora intestinal; ya que la composición de ésta no es fija, y se ve influenciada por componentes de la dieta, entre los que se encuentran los probióticos, las carnes rojas y procesadas y la fibra principalmente. Así como también es importante llevar a cabo estilos de vida saludables en su conjunto como es el caso de la dieta mediterránea caracterizada por el consumo de frutas, verduras, cereales integrales que aportan gran cantidad de fibra a la dieta, el consumo de pescado y carnes blancas en lugar de carnes rojas y procesadas que se reduce al mínimo la cantidad consumida. Además, fomenta realizar ejercicio físico diariamente. El objetivo de este trabajo es comprobar si existe relación entre la microbiota y la alimentación con el cáncer de colon y cuáles son los mecanismos que desencadenan su aparición. Palabras clave: cáncer colorrectal, microbiota, disbiosis, dieta, fibra, carne roja y procesada y probióticos.

I Colon Cancer, Microbiota and Diet

The intestinal flora is the set of microorganisms that inhabit the intestine in symbiosis. Some of the microorganisms that form it are beneficial and others are not. It is important that there is a balance between both to achieve an optimal state of health. If this equilibrium is broken, the so-called dysbiosis phenomenon occurs, an imbalance of the microbiota caused by various factors that can cause numerous gastrointestinal diseases, including inflammatory bowel disease, celiac disease, irritable bowel syndrome or colon cancer. Therefore, the microbiota is currently considered a risk factor for colorectal cancer. In addition, it is also being observed that it is as important to prevent risk factors as to perform early detection tests, both the stool blood test and colonoscopy, as more and more cases occur in young people. Feeding is a determining factor for the good maintenance and functioning of the intestinal flora; since its composition is not fixed, and it is influenced by diet components, for instance probiotics, red and processed meats and fiber mainly. Furthermore, it is also important to carry out healthy lifestyles as a whole, as in the case of the Mediterranean diet, which besides being characterized by the consumption of fruits, vegetables and whole grains that contribute a great amount of fiber to the diet, it also remarks the consumption of fish and white meats instead of red and processed meats that reduces to the minimum the quantity consumed. In addition, it encourages people to do physical exercise daily. The objective of this work is to verify if there is a relation between the microbiota and the feeding with the cancer of colon and what are the mechanisms that trigger its appearance. Key words: Colorectal cancer, gut microbiota, dysbiosis, diet, fiber, red and processed meat, and probiotics.

Page 204: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

204

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O oleocanthal: unha Nova

Molécula para a Promoción da Saúde a través do Aceite de Oliva

O oleocanthal (OLEO de “aceite”, CANTH de “akanthos” que significa espiña e AL de “aldehido”) é un composto orgánico natural, éster do tirosol, illado do aceite de oliva virxe extra. Esta composto é o responsable do sabor lixeiramente picante deste tipo de aceite. Tradicionalmente, o consumo de aceite de oliva sempre se relacionou con beneficios para a saúde, en parte polo seu contido de ácido oleico, así como polos seus diferentes compostos antioxidantes, que teñen mesmo declaración de propiedades nutricionais recoñecida pola Autoridade Europea de Seguridade Alimentaria. Con todo, nos últimos anos fóronse descubrindo propiedades saudables asociadas a este alimento que non estaban directamente relacionadas co contido en ácidos graxos monoinsaturados senón máis ben cos compostos fenólicos. Un dos responsables dos devanditos efectos beneficiosos para a saúde humana é o oleocanthal, que en principio denominouse así porque se cría que era o responsable do efecto irritante na garganta dalgúns tipos de aceites de oliva virxe. Con todo, este composto non só resultou ser o responsable do devandito efecto, senón que investigacións posteriores demostraron que proporciona un amplo abanico de efectos beneficiosos sobre enfermidades inflamatorias como, por exemplo, as enfermidades reumáticas, diversos tipos de cancro, así como en enfermidades neurodexenerativas como a enfermidade de Alzheimer. Palabras chave: oleocanthal, aceite de oliva virxe extra, cancro, enfermidade inflamatoria, enfermidade de Alzheimer.

C El Oleocanthal: una Nueva Molécula para la Promoción de la Salud a través del Aceite de Oliva

El oleocanthal (OLEO de “aceite”, CANTH de “akanthos” que significa espina y AL de “aldehído”) es un compuesto orgánico natural, éster del tirosol, aislado del aceite de oliva virgen extra. Este compuesto es el responsable del sabor ligeramente picante de este tipo de aceite. Tradicionalmente, el consumo de aceite de oliva siempre se ha relacionado con beneficios para la salud, en parte por su alto contenido en ácido oleico, así como por sus diferentes compuestos antioxidantes, que tienen incluso declaración de propiedades nutricionales reconocida por la Autoridad Europea de Seguridad Alimentaria. No obstante, en los últimos años se han ido descubriendo propiedades saludables asociadas a este alimento que no estaban directamente relacionadas con el contenido en ácidos grasos

Page 205: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

205

Volver ao inicio

monoinsaturados sino más bien con los compuestos fenólicos. Uno de los responsables de dichos efectos beneficiosos para la salud humana es el oleocanthal, que en principio se denominó así porque se creía que era el responsable del efecto irritante en la garganta de algunos tipos de aceites de oliva virgen. Sin embargo, este compuesto no sólo resultó ser el responsable de dicho efecto, sino que investigaciones posteriores han demostrado que proporciona un amplio abanico de efectos beneficiosos sobre enfermedades inflamatorias como, por ejemplo, las enfermedades reumáticas, diversos tipos de cáncer o enfermedades neurodegenerativas como la enfermedad de Alzheimer. Palabras clave: oleocanthal, aceite de oliva virgen extra, cáncer, enfermedad inflamatoria, enfermedad de Alzheimer.

I Oleocanthal: a New Molecule for the Promotion of Health through Olive Oil

Oleocanthal (OLEO “oil”, CANTH “akanthos” meaning thorn and AL “aldehyde”) is a natural organic compound, tyrosol ester, isolated from extra virgin olive oil. This compound is responsible for the slightly spicy taste of this type of oil. Traditionally, the consumption of olive oil has always been linked to health benefits, in part because of its content of oleic acid, as well as for its different antioxidant compounds, which even merits a declaration of nutritional properties recognized by the European Food Safety Authority. However, in recent years, healthy properties associated with this food have been discovered that were not directly related to the monounsaturated fatty acid content but rather to the phenolic compounds. One of the responsible for these beneficial effects for human health is oleocanthal, which was originally named because it was believed to be responsible for the irritating effect on the throat of some types of virgin olive oils. However, this compound not only demonstrated to be responsible for this effect, but subsequent research has shown that it provides a wide range of beneficial effects on inflammatory diseases such as rheumatic diseases, various types of cancer, as well as neurodegenerative diseases such as Alzheimer's disease. Keywords: oleocanthal, extra virgin olive oil, cancer, inflammatory disease, Alzheimer's disease.

Page 206: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

206

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Dietas

Vexetarianas e Diabetes Mellitus Tipo 2

“Este traballo documenta a relación dos principais estudos que han sido desenvoltos sobre as dietas vexetarianas coma punto crítico na prevención e/ou o tratamento da diabetes mellitus tipo 2”. A diabetes mellitus (DM) é una afección crónica asociada con niveis de azucre no sangue fóra do rango normal. No caso concreto da diabetes mellitus tipo 2 (DMII), o paciente pode cursar cunha secreción diminuída, pero o máis habitual é a existencia de alteracións metabólicas que non permiten o uso correcto da mesma, o que denomínase “resistencia á insulina”. A maioría das persoas que terminan desenrolando DMII son obesas ou con sobrepeso no momento do diagnóstico, xa que a graxa dificulta o uso da insulina por parte das células do noso organismo. Tamén os aspectos xenéticos gardan unha estreita relación co seu desenvolvemento. Ao tratarse dunha enfermidade en pleno auxe, procurouse realizar unha prevención dos casos por medio da diminución do peso corporal e o control dos valores de glicemia. Por outro lado, trátanse as alteracións metabólicas concomitantes nos pacientes diabéticos para diminuír a probabilidade de complicacións e coma opción complementaria ao tratamento farmacolóxico. Isto, considerando as variacións no estilo de vida que supón a incorporación das dietas vexetarianas. Concluíuse que este tipo de dietas mostran efectos positivos nos diabéticos de tipo 2 polo feito de permanecer asociadas cunha menor inxesta calórica. Os vexetais crucíferos e os de folla verde, así como as froitas mostraron unha redución no risco da enfermidade. A proteína vexetal e a dos lácteos axudan no control glucémico, igualmente que o fan as graxas insaturadas de orixe vexetal. Palabras chave: diabetes mellitus, insulina, glucemia, peso corporal, alteracións metabólicas, dietas vexetarianas.

C Dietas Vegetarianas y Diabetes Mellitus Tipo 2

“Este trabajo documenta la relación de los principales estudios que han sido desarrollados sobre las dietas vegetarianas como punto crítico en la prevención y/ o tratamiento de la diabetes mellitus tipo 2”. La diabetes mellitus (DM) es una afección crónica asociada con niveles de azúcar en sangre fuera del rango normal. En el caso concreto de la diabetes mellitus tipo 2 (DMII), el paciente puede cursar con una secreción disminuida de insulina, pero lo más habitual es la existencia de alteraciones metabólicas que provocan un estado de resistencia a la misma. La mayoría de las personas que terminan desarrollando DMII son obesas o con sobrepeso en el momento del

Page 207: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

207

Volver ao inicio

diagnóstico, ya que la grasa dificulta el uso de la insulina por parte de las células de nuestro organismo. También los aspectos genéticos guardan una estrecha relación con su desarrollo. Al tratarse de una enfermedad en pleno auge, se ha procurado realizar una prevención de los casos por medio de una disminución del peso corporal y el control de los valores de glucemia. Por otro lado, se tratan las alteraciones metabólicas concomitantes en los pacientes diabéticos para disminuir la probabilidad de complicaciones y como opción complementaria al tratamiento farmacológico. Todo ello, considerando las variaciones en el estilo de vida que supone la incorporación de las dietas vegetarianas. Se concluye que este tipo de dietas muestran efectos positivos en los diabéticos de tipo 2 por el hecho de permanecer asociadas a una menor ingesta calórica. Los vegetales crucíferos y los de hoja verde, así como las frutas muestran una reducción del riesgo de la enfermedad. La proteína vegetal y la de los lácteos ayudan en el control glucémico, al igual que lo hacen las grasas insaturadas de origen vegetal. Palabras clave: diabetes mellitus, insulina, glucemia, peso corporal, alteraciones metabólicas, dietas vegetarianas.

I Vegetarian Diets and Diabetes Mellitus Type 2

“The aim of this project is to establish the relationship between the main studies that have been developed about vegetarian diets as critical point on the prevention and/ or treatment of diabetes mellitus type 2”. Diabetes Mellitus (DM) is a chronic condition which is associated with blood sugar levels out of the normal rank. In the case of diabetes mellitus type 2 (DMII), the patient usually has a diminished secretion, but the most common situation is to have metabolic alterations, therefore causing a state of resistance. Most of people who finally develop DMII find themselves being obese or overweight in the moment of diagnosis, that’s because fat hinders the use of insulin by our cells. Also genetics are closely related with his development. Due to the growth in this disease, prevention of cases has been attempted by means of a decrease in body weight and control of blood glucose values. On the other side, concomitant metabolic alterations are treated on diabetic patients to reduce the probability of complications and also as a complementary option to the pharmacological treatment. All of that, considering the variations on the lifestyle that suppose the incorporation of vegetarian diets. The conclusion is that this type of diets show positive effects in the type 2 diabetics due to the fact of their association with a low caloric intake. Also cruciferous and green-leafy vegetables, show a reduction in the risk of disease in the same way that fruit does. Vegetable and dairy protein help in the glycemic control, like unsaturated fats with vegetal origin. Keywords: diabetes mellitus, insulin, blood glucose, weight, metabolic alteration, vegetarian diets.

Page 208: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

208

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Deseño dun Plan

Dietético para un Hospital A alta prevalencia de desnutrición nos hospitais é un problema constante no escenario clínico español. Esta realidade ten un impacto negativo sobre a recuperación do paciente e do tratamento, así como estancias e gastos médicos. A inclusión de servizos ou unidades especializadas en nutrición clínica e dietética nos hospitais podería resolver estes problemas. Ademais, a existencia deste servizo é fundamental para garantir un adecuado tratamento dietético a través dunha correcta xestión e planificación das distintas dietas hospitalarias. Con este traballo de fin de grao preténdese avaliar e mellorar o plan dietético dun hospital que non ten Unidade de Nutrición e Dietética. Para iso, estudouse, avaliouse e reestruturouse o servizo de dietética do Hospital Nosa Señora de Fátima (HNSF), usando unha ferramenta de calibración dietas deseñada durante a realización deste traballo. Grazas a ela, confeccionáronse menús coa súa correspondente información nutricional para ás situacións máis comúns deste hospital. Na reestruturación dos menús procurouse adaptalos a unha alimentación saudable, mellorando a calidade nutricional dos alimentos e seguindo a estrutura do menú vixente no HNSF, para non comprometer a xestión do centro. Como conclusión, a proposta de planificación das dietas podería mellorar a xestión e Servizo dietético do hospital, optimizando o tratamento de acordo coa pauta dietética do paciente. Palabras clave: Dieta, Hospital, Menú, Inxesta, Dieta basal, Dieta terapéutica, Unidade de Nutrición e Dietética

C Diseño de un Plan Dietético para un Hospital

La elevada prevalencia de desnutrición en el medio hospitalario es un problema actual en el entorno clínico español. Esta realidad repercute negativamente sobre la recuperación y tratamiento del paciente, así como en las estancias y costos sanitarios. La inclusión de servicios o unidades especializadas en nutrición clínica y dietética en los hospitales podría solventar estos problemas. Además, la existencia de este servicio es indispensable para garantizar un adecuado tratamiento dietético a través de una correcta gestión y planificación de las distintas dietas hospitalarias. Con este trabajo de fin de grado se pretende evaluar y mejorar el plan dietético de un hospital que carece de Unidad de Nutrición y Dietética. Para ello, se estudió, valoró y reestructuró el servicio de dietética del Hospital Nuestra Señora de Fátima (HNSF), empleando una herramienta de calibración

Page 209: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

209

Volver ao inicio

de dietas diseñada durante la realización de este trabajo. Gracias a la misma, se han confeccionado menús con su correspondiente información nutricional para las situaciones más frecuentes de este hospital. En la reestructuración de los menús se ha procurado adecuarlos a una alimentación saludable, mejorando la calidad nutricional de los alimentos empleados y siguiendo la estructura del menú vigente del HNSF, con el fin de no comprometer la gestión del centro. Como conclusión, la propuesta de planificación de dietas podría mejorar la gestión y servicio dietético del hospital, optimizando el tratamiento según la pauta dietética de cada paciente. Palabras clave: Dieta, Hospital, Menú, Ingesta, Dieta basal, Dieta terapéutica, Unidad de Nutrición y Dietética

I Design of a Dietetic Plan for a Hospital

The high prevalence of malnutrition in the hospital setting is a current problem in the Spanish clinical environment. This reality negatively affects the recovery and treatment of the patient, as well as in the stays and health costs. The inclusion of specialized clinic and dietetic nutrition services or units in hospitals could solve these problems. In addition, the existence of this service is essential to guarantee an adequate dietary treatment through a correct management and planning of the different hospital diets. The purpose of this work is to evaluate and improve the dietary plan of a hospital that lacks Nutrition and Dietetics Unit. To this end, the dietetic service of the Nuestra Señora de Fátima Hospital (NSFH) was studied, valued and restructured, using an own diet calibration tool designed during the execution of this work. Consequently, menus, with their corresponding nutritional information, have been elaborated for the most frequent situations of this hospital. In this reorganisation, the menus have been adapted to a healthy diet, improving the nutritional quality of the foods used and following the structure of the current menu of the NSFH, in order not to compromise the management of the centre. In conclusion, the proposed planning diets could improve the management and dietary service of the hospital, optimizing the treatment according to the dietary guidelines for each patient. Key words: Diet, Hospital, Menu, Intake, Basal diet, Therapeutic diet, Nutrition and Dietetics Unit

Page 210: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

210

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Avaliación do

Consumo de Carne Vermella e Carne Procesada na Poboación Galega

A carne vermella é un produto alimenticio procedente de animais, cuxo consumo frecuente considérase actualmente prexudicial para a saúde. Nun informe de expertos da OMS de 2015 afirmábase que o consumo excesivo de carne aumenta o risco de padecer enfermidades como o cancro, especialmente cancro de colon-recto. O efecto nocivo da carne débese a certos compostos como a graxa saturada ou sustancias presentes nas carnes procesadas, xeradas na súa transformación e conservación. Este efecto pódese ver potenciado ó aplicar técnicas culinarias como a grellada, ou a fritura. Neste traballo de investigación realizouse unha enquisa a 98 voluntarios de Galicia coa que se pretende coñecer o consumo de carnes vermellas e procesadas da poboación galega, así como o tipo de cociñado e guarnicións de preferencia. Nos resultados de ditas enquisas observáronse diferenzas en función do sexo, a idade, a ocupación ou o tipo de fogar, sendo a diferenza significativa para este último factor. Pódese concluír que, en xeral, consumen máis carne vermella os homes, os traballadores activos e xubilados e aquelas persoas que viven en familia, fronte a un menor consumo dos mozos menores de 30 anos e os estudantes (de ambos sexos) que viven en pisos compartidos. Debido ó elevado consumo de carne vermella e carnes procesadas, detectado nesta enquisa, é recomendable para a poboación galega substituílas paulatinamente por carnes máis magras (aves, coello) e tamén peixe fresco. Ademais recoméndase, sempre que sexa posible, a elección de preparacións saudables como a prancha ou o forno, e o acompañamento preferentemente con verduras no canto de patacas fritas, xa que as súas múltiples vantaxes e características nutricionais contrarrestan o efecto negativo da carne e os seus derivados procesados. Palabras chave: carne vermella, carne procesada, cáncer, consumo, Galicia, recomendacións dietéticas

C Evaluación del Consumo de Carne Roja y Carne Procesada en la Población Gallega

La carne roja es un producto alimenticio procedente de animales, cuyo consumo frecuente se considera actualmente un riesgo para la salud. En un informe de expertos de la OMS de 2015 se afirmaba que el consumo excesivo de carne aumenta el riesgo de padecer enfermedades como el cáncer, especialmente cáncer colorrectal. El efecto perjudicial de la carne se debe a ciertos componentes como la grasa saturada o sustancias presentes en las carnes procesadas generadas en su transformación y conservación. Este efecto se puede ver potenciado al aplicar algunas técnicas culinarias como la barbacoa o la fritura. En este trabajo de investigación se realizó una encuesta a 98 voluntarios de Galicia con la que se pretende conocer el consumo de carnes rojas y procesadas de la población gallega, así como el tipo de cocinado y guarniciones

Page 211: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

211

Volver ao inicio

de preferencia. En los resultados de dichas encuestas se observaron diferen cias en función del sexo, la edad, la ocupación o el tipo de vivienda, siendo la diferencia significativa para este último factor. Se pudo concluir que en general consumen más carne roja los hombres, los trabajadores activos y jubilados y aquellas personas que viven en familia, frente a un menor consumo de los jóvenes menores de 30 años y los estudiantes (de ambos sexos) que viven en pisos compartidos. Debido al elevado consumo de carne roja y carnes procesadas detectado en esta encuesta, es recomendable para la población gallega sustituirlas paulatinamente por carnes más magras (aves, conejo) y también pescado fresco. Además se recomienda, siempre que sea posible, la elección de preparaciones saludables como la plancha o el horno, y el acompañamiento preferentemente con verduras en lugar de patatas fritas, ya que sus múltiples ventajas y características nutricionales contrarrestan el efecto negativo de la carne y sus derivados procesados. Palabras clave: carne roja, carne procesada, cáncer, consumo, Galicia, recomendaciones dietéticas

I Evaluation of The Consumption of Red Meat and Processed Meat in the Galician Population

Red meats a foodstuff of animal origin and its high consumption has been correlated with specific adverse health effects in humans. Actually, in 2015 a group of experts belonging to WHO declared that an excessive intake of red meat and processed meat increase the risk of several cancers, particularly colorectal cancer. The harmful effects of this meat have been associated to some components such as saturated fat and substances produced during meat processing. The effects can be enhanced by using certain cooking methods, for instance barbecue or frying. On the other hand, side dishes are also important as they can modify the harmful effects of red meat. In this research, a survey was conducted on 98 participants from Galicia to assess the consumption of red meat and processed meat in Galician population, as well as preferred cooking methods and side dishes. Results showed marked differences between men and women, but also according to age, employment and type of housing, suggesting a significant difference in the last factor. It could be concluded that men are heavier consumers of red meat, and also those participants living in their family home and active and retired workers. In contrast, young people under 30 years of age and students of both sexes living in shared flats showed a lower consumption. On the basis of the results of this survey, a gradual substitution of red meat with leaner meats (chicken, rabbit) and fresh fish is recommended to the Galician population. Additionally, healthy cooking methods as grill and oven, and healthy sides such as veggies instead of potato chips are recommended, where possible. Keywords: red meat, processed meat, cancer, consumption, Galicia, dietary advice

Page 212: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

212

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alimentos:

Composición, Preparación Culinaria e a súa Relación co Índice de Saciedade

Un dos factores que xoga un importante papel na cantidade de alimentos que inxire unha persoa, e por ende, no seu estado nutricional a longo prazo, é a saciedade, xa que actúa coma un importante regulador da inxesta. Hoxe en día, gran parte dos alimentos que se consumen ó redor do mundo foron desprovistos de parte dos nutrintes potencialmente beneficiosos para a saúde, como é o caso da fibra dietética, e foron substituídos por outros con menor valor para o benestar de aquéles que os consumen, transformándose así en produtos ultra-procesados con escaso poder saciante, o que pode conducir a un incremento no seu consumo e a un impacto negativo sobre o estado tanto físico como psíquico. Por elo, o obxectivo principal deste traballo é determinar o efecto saciante que teñen distintas opcións alimentarias que poden ser empregadas no almorzo. Para este fin, adaptouse un procedemento de traballo, e realizouse un estudo en 12 voluntarios, que durante 15 días almorzaron alimentos e produtos con distinto grao de procesamento, e ós cales se lles realizaron medicións antropométricas e enquisas. Coma resultado, púidose concluír que existe unha enorme dificultade por parte dos participantes para estimar visualmente tanto o peso como o contido calórico dunha porción, o que extrapolado ós consumidores, crea dúbidas sobre a idoneidade do etiquetado nutricional actual. Asimesmo, púidose tamén concluír que, os produtos con alto grao de procesamento, a igual carga calórica que os alimentos sen procesar, rexistran un menor índice de saciedade nos voluntarios, o que podería traducirse nun incremento da inxesta tanto puntual como ó longo do día naqueles consumidores deste tipo de recursos. Palabras chave: saciedade, produtos ultra-procesados, estimación calórica, balance enerxético, fame hedónica.

C Alimentos: Composición, Preparación Culinaria y Su Relación con el Índice de Saciedad

Uno de los factores que juega un importante papel en la cantidad de comida que ingiere una persona, y por ende en su estado nutricional a largo plazo, es la saciedad, ya que actúa como un importante regulador de la ingesta. Actualmente, gran parte de la oferta alimentaria disponible alrededor del mundo ha sido desprovista de parte de los nutrientes potencialmente beneficiosos para la salud, como es el caso de la fibra dietética, y han sido sustituidos por otros con menor valor para el bienestar de aquéllos que los consumen, transformándose así en productos ultra-procesados con escaso poder saciante, lo que puede conducir a un incremento en su consumo y a un impacto negativo sobre el estado tanto físico como psíquico. Por ello, el objetivo principal de este trabajo es determinar el efecto saciante que poseen diferentes opciones

Page 213: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

213

Volver ao inicio

alimentarias que pueden ser empleadas en el desayuno. Para este fin, se ha adaptado un procedimiento de trabajo, y se ha realizado un estudio en 12 voluntarios, que durante 15 días desayunaron distintos alimentos y productos con diferente grado de procesamiento, y a los cuales se les realizaron mediciones antropométricas y encuestas. Como resultado, se ha podido concluir que existe una enorme dificultad por parte de los participantes para estimar visualmente tanto el peso como el contenido calórico de las porciones servidas, lo que extrapolado a los consumidores, siembra dudas sobre la idoneidad del etiquetado nutricional actual. Asimismo, se ha podido determinar que, los productos con un alto grado de procesamiento, a igual carga calórica que los alimentos sin procesar, registran un menor índice de saciedad en los voluntarios, lo que podría traducirse en un incremento de la ingesta tanto puntual como a lo largo del día en los consumidores de este tipo de recursos. Palabras clave: saciedad, productos ultra-procesados, estimación calórica, balance energético, hambre hedónica.

I Composition, Culinary Preparation and Their Relationship with the Satiety Index

Satiety is one of the factors that plays an important role in the amount of food intaked by people, and consequently in their long-term nutritional status, since it acts as an important regulator of intake. Nowadays, large foods consumed worldwide had been modificated in order to delete some of the healthy nutrients, such as dietary fiber, whose were replaced by potentially unhealthy ingredients with minimal nutritional value. Thus, some foods had become ultra-processed products, with little satiating power, which can lead to an increase in its consumption, causing negative effects to human health. Therefore, the main objective of this work is to determine the satiating power of different food options which can be used at breakfast. To this aims, a working procedure has been adapted. By this procedure, a study was carried out on 12 volunteers, who consumed different foods for 15 days. In this period, both anthropometric measurements and questionaries were applied to them. As results, it has been concluded that is highly difficult for the volunteers to visually estimate both the weight and the caloric content of a portion. This difficulty could be extrapolated to consumers and spread doubts about the suitability of current nutritional labeling. Additionally, it was also concluded that ultra-processed foods in equal caloric content, provides less satiety than unprocessed foods. Consequently, this lower satiety enhances a higher intake of this food sources. Keywords: satiety, ultra-processed foods, caloric estimation, energy balance, hedonic hunger.

Page 214: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

214

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Asociación entre Lactación

Materna e Coeficiente Intelectual

Unha das razóns polas que se promove a lactación materna é que favorece o desenvolvemento cognitivo do lactante. Canto hai de certo nisto?, é debido á lactación materna ou o ambiente que a rodea? A composición e exposición ao leite materno son fundamentais para o desenvolvemento cognitivo? Existe unha gran cantidade de factores que poden afectar o desenvolvemento cognitivo do lactante e ao seu posterior coeficiente intelectual. Entre estes factores atopamos os de carácter nutricional, como a composición do leite materno. O obxectivo do presente traballo baséase na análise dos principais estudos interesados en responder a estas cuestións sobre lactación materna e desempeño nos test de intelixencia. Os resultados en base á busca bibliográfica realizada ata a data, permítennos ver como si existe unha relación positiva entre lactación materna e un maior coeficiente intelectual. As últimas publicacións da Organización Mundial da Saúde (OMS) recomendan a lactación materna co fin de obter un mellor desenvolvemento cognitivo, entre outras vantaxes. Para a devandita recomendación a OMS baséase en valores medios que estiman un incremento de 2.62 puntos nos test de intelixencia na nenez e adolescencia (IC 95%: 1.25-3.98). Aínda queda por demostrar se esta relación é suficientemente significativa e se o leite materno ten un gran papel no desempeño nos test de intelixencia. Palabras chave: Lactación Materna, Desenvolvemento cognitivo, Coeficiente intelectual, Nutrientes, Leite Materno.

C Asociación entre Lactancia Materna y Coeficiente Intelectual

Una de las razones por las que se promueve la lactancia materna es que favorece el desarrollo cognitivo del lactante. ¿Cuánto hay de cierto en esto?, ¿es debido a la lactancia materna o el ambiente que le rodea?, ¿la composición y exposición a la leche materna son fundamentales para el desarrollo cognitivo? Existe una gran cantidad de factores que pueden afectar al desarrollo cognitivo del lactante y su posterior coeficiente intelectual. Entre estos factores nos encontramos los de carácter nutricional, como la composición de la leche materna. El objetivo del presente trabajo se basa en el análisis de los principales estudios interesados en responder estas cuestiones sobre lactancia materna y desempeño en los test de inteligencia. Los resultados en base a la búsqueda bibliográfica realizada hasta la fecha, nos permiten ver como sí existe una relación positiva entre lactancia materna y un mayor coeficiente intelectual. Las últimas publicaciones de la Organización

Page 215: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

215

Volver ao inicio

Mundial de la Salud (OMS) recomiendan la lactancia materna con el fin de obtener un mejor desarrollo cognitivo, entre otras ventajas. Para dicha recomendación la OMS se basa en valores medios que estiman un incremento de 2,62 puntos en los test de inteligencia en la niñez y adolescencia (IC 95%: 1,25-3,98). Aún queda por demostrar si esta relación es suficientemente significativa y si la leche materna tiene un gran papel en el desempeño en los test de inteligencia. Palabras clave: Lactancia Materna, Desarrollo cognitivo, Coeficiente intelectual , Nutrientes, Leche Materna.

I Association between Breastfeeding and IQ.

One of the reasons for promoting breastfeeding is the child's cognitive development. How much is true about this? Is it due to breastfeeding or the environment around it? Are the composition and exposure to breast milk essential for cognitive development? There are many factors that may affect the relationship between cognitive development and IQ. One of them are nutritional factors, like breastfeeding. The objective of this project is to analyze the meta-analysis that measure the relationship between lactation and IQ. The results of the review indicate that there are positive relationships between breastfeeding and higher IQ scores. The latest publications of the World Health Organization (WHO) recommend breastfeeding to achieve better cognitive development, among other benefits. The WHO recommendation is based on reports suggesting a 2.62-point improvement on IQ-scores at childhood and adolescence in babies that received breastfeeding (95% CI: 1.25-3.98). It remains to be shown that this relationship is due to a causal effect, and the importance of breastfeeding in this effect. Key words: Breastfeeding, Cognitive development, IQ, Nutrients, Breast milk.

Page 216: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

216

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Microbiota Intestinal e a

súa Relación coa Obesidade e o Síndrome Metabólico

A microbiota intestinal humana considérase hoxe en día un órgano composto por bacterias, arqueas, virus, fungos e protozoos. Estes participan nun gran número de funcións que afectan ao organismo, como a síntese e absorción de vitaminas, a fermentación de polisacáridos e a regulación do metabolismo de proteínas, lípidos e hidratos de carbono. A microbiota intestinal común está composta maioritariamente por dous filos, Firmicutes e Bacteroidetes, aínda que tamén por outros filos presentes nunha menor cantidade, como por exemplo Proteobacteria, Actinobacteria, Verrucomicrobia e Fusobacteria. A composición da microbiota intestinal varía ata acadar unha estabilidade aos tres anos de vida. A partir de entón, a microbiota é difícil de modificar. Con todo, en desordes metabólicas como a obesidade e a diabetes mellitus tipo 2, pode estar presente unha alteración no contido e/ou no número de bacterias intestinais (disbiose). A manipulación da microbiota intestinal está a ser recoñecida coma unha posible estratexia para tratar estas patoloxías debido aos seus efectos na homeostase enerxética, na glicemia e na función barreira propia do intestino. Existen diferentes maneiras de modificar a composición da microbiota intestinal para mellorar o tratamento das enfermidades metabólicas. Nesta revisión bibliográfica, discutiranse os mecanismos polos que a microbiota podería exercer seus efectos no balance enerxético e analizarase tamén tres aproximacións diferentes utilizadas para cambiar a composición da microbiota: o tratamento con prebióticos e/ou probióticos, o transplante fecal de microbiota e o bypass gástrico en Y de Roux. PALABRAS CHAVE: microbiota intestinal, homeostase enerxética, glicemia, función barreira intestinal, enfermidades metabólicas, prebióticos, probióticos, transplante fecal de microbiota, bypass gástrico.

C La Microbiota Intestinal y su Relación con la Obesidad y el Síndrome Metabólico

La microbiota intestinal humana se considera hoy en día un órgano compuesto por bacterias, arqueas, virus, hongos y protozoos. Éstos participan en un gran número de funciones que afectan al organismo, como la síntesis y absorción de vitaminas, la fermentación de polisacáridos y la regulación del metabolismo de proteínas, lípidos e hidratos de carbono. La microbiota intestinal común está compuesta mayoritariamente por dos filos, Firmicutes y Bacteroidetes, aunque también por otros filos presentes en menor cantidad, como por ejemplo Proteobacteria, Actinobacteria, Verrucomicrobia y Fusobacteria. La composición de la microbiota intestinal varía hasta alcanzar una estabilidad a los tres años de vida. A partir de entonces, la microbiota es difícil de modificar. Sin embargo, en desórdenes

Page 217: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

217

Volver ao inicio

metabólicos como la obesidad y la diabetes mellitus tipo 2, puede estar presente una alteración en el contenido y/o en el número de bacterias intestinales (disbiosis). La manipulación de la microbiota intestinal está siendo reconocida como una posible estrategia para tratar estas patologías debido a sus efectos en la homeostasis energética, la glucemia y en la función barrera intestinal. Existen diferentes maneras de modificar la composición de la microbiota intestinal para mejorar el tratamiento de las enfermedades metabólicas. En esta revisión bibliográfica se discutirán los mecanismos por los que la microbiota podría ejercer sus efectos en el balance energético y se analizarán también tres aproximaciones diferentes utilizadas para cambiar la composición de la microbiota: el tratamiento con prebióticos y/o probióticos, el trasplante fecal de microbiota y el bypass gástrico en Y de Roux. PALABRAS CLAVE: microbiota intestinal, homeostasis energética, glucemia, función barrera intestinal, enfermedades metabólicas, prebióticos, probióticos, trasplante fecal de microbiota, bypass gástrico.

I The Gut Microbiota and its Relationship with Obesity and Metabolic Syndrome

The human gut microbiota is now considered an organ composed by bacteria, archaea, viruses, fungi and protozoan. As such, it participates in a large number of functions affecting the organism such as vitamin biosynthesis and absorption, polyssacharide fermentation and regulation of protein, lipid and carbohydrate metabolism. The normal gut microbiota is mostly comprised by two major phyla, Firmicutes and Bacteroidetes; although other phyla, such as Proteobacteria, Actinobacteria, Verrucomicrobia and Fusobacteria, are present in minor amounts. The composition of the gut microbiota varies until it reaches stability at three years of age. From then on the gut microbiota is hard to modify. Nevertheless, a disruption in the content and/or number of gut bacteria (dysbiosis) may be present in metabolic disorders, for instance obesity and type 2 diabetes mellitus. The gut microbiota is being recognized as a novel approach to treat these pathologies because of its effects on energy homeostasis, glycemia and gut barrier function. There are different strategies to modify the composition of the gut microbiota in order to improve the metabolic outcomes. In this review, the mechanisms by which the gut microbiota could exert its actions on energy balance will be discussed, as well as several approaches to modify the bacterial content in the gut microbiota: treatment with prebiotics and/or probiotics, fecal microbiota transplantation and Roux-en-Y-Gastric Bypass surgery. KEY WORDS: gut microbiota, energy homeostasis, glycemia, gut barrier function, metabolic disorders, prebiotics, probiotics, fecal microbiota transplantation, gastric bypass.

Page 218: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

218

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Valoración do Estado

Nutricional en Nenos Dado que a obesidade infantil é un problema grave de saúde pública que afecta a millóns de nenos de todo o mundo, o principal obxectivo deste traballo é coñecer os hábitos alimentarios existentes nun grupo de nenos en idade escolar, co fin de fomentar entre os mesmos prácticas alimentarias saudables para diminuír o risco de diversas enfermidades con elevado índice de mortalidade entre as que destacan cancro, accidentes cerebrovasculares, diabetes, etc, que se desenvolven nas primeiras etapas da vida e maniféstanse na idade adulta. Así mesmo, dado que gran parte da poboación en idade escolar pasa a maior parte do tempo fronte a unha pantalla (videoxogos, computador, televisión) en lugar de desenvolver a súa intelixencia social, este traballo leva adherido o impulso de realización de exercicio físico entre os máis pequenos. Para iso, no desenvolvemento deste Traballo de Fin de Grao de Nutrición Humana e Dietética, realízase un cuestionario sobre de hábitos alimentarios, unha valoración antropométrica (peso, talla, perímetro braquial, pliegue abdominal) xunto cunha historia dietética (rexistro de 24 horas, cuestionario de frecuencia de consumo e diario dietético de 3 días) a 50 nenos en idade escolar, entre 4 e 14 anos, que acoden ao Servizo de Pediatría da Fundación Santo Hospital de Caridade - Hospital Xeral Juan Cardona de Ferrol. Esta valoración realízase entre os meses de Marzo e Maio de 2017, nos que os nenos acoden ás revisións programadas. Palabras chave: valoración antropométrica, nenos, obesidade infantil, hábitos alimentarios e exercicio físico.

C Valoración del Estado Nutricional en Niños

Dado que la obesidad infantil es un problema grave de salud pública que afecta a millones de niños de todo el mundo, el principal objetivo de este trabajo es conocer los hábitos alimentarios existentes en un grupo de niños en edad escolar, con el fin de fomentar entre los mismos prácticas alimentarias saludables para disminuir el riesgo de diversas enfermedades con elevado índice de mortalidad entre las que destacan cáncer, accidentes cerebrovasculares, diabetes, etc, que se desarrollan en las primeras etapas de la vida y se manifiestan en la edad adulta. Asimismo, dado que gran parte de la población en edad escolar pasa la mayor parte del tiempo frente a una pantalla (videojuegos, ordenador, televisión) en lugar de desarrollar su inteligencia social, este trabajo lleva adherido el impulso de realización de ejercicio físico entre los más pequeños.

Page 219: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

219

Volver ao inicio

Para ello, en el desarrollo de este Trabajo de Fin de Grado de Nutrición Humana y Dietética, se realiza un cuestionario sobre de hábitos alimentarios, una valoración antropométrica (peso, talla, perímetro braquial, pliegue abdominal) junto con una historia dietética (registro de 24 horas, cuestionario de frecuencia de consumo y diario dietético de 3 días) a 50 niños en edad escolar, entre 4 y 14 años, que acuden al Servicio de Pediatría de la Fundación Santo Hospital de Caridad – Hospital General Juan Cardona de Ferrol. Esta valoración se realiza entre los meses de Marzo y Mayo de 2017, en los que los niños acuden a las revisiones programadas. Palabras clave: valoración antropométrica, niños, obesidad infantil, hábitos alimentarios y ejercicio físico.

I Assessment of Nutritional Status in Children

Since childhood obesity is a serious public health problem affecting millions of children around the world, the main objective of this paper is to learn about the eating habits of a group of children of school age, in order to encourage the same healthy dietary practices to reduce the risk of various diseases with a high mortality rate, among which are cancer, stroke, diabetes, etc., which develop in the early stages of life and manifest themselves in adulthood. Also, since a large part of the school-age population spends most of the time in front of a screen (video games, computer, television) instead of developing their social intelligence, this work is accompanied by the impulse to perform physical exercise among more smalls. To do this, a questionnaire on dietary habits, anthropometric assessment (weight, height, brachial perimeter, abdominal fold) along with a dietary history is carried out in the development of this End-of-Grade Human Nutrition and Dietetic Work (24 hours, frequency of consumption questionnaire and dietary diary of 3 days) to 50 children of school age, between 4 and 14 years old, who attend the Pediatric Service of the Fundación Santo Hospital de Caridad – Hospital General Juan Cardona de Ferrol. This assessment is made between March and May 2017, in which the children attend the scheduled reviews. Key words: anthropometric assessment, children, childhood obesity, eating habits and physical exercise.

Page 220: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

220

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Función Social

da Nutrición, Necesidades de Colectivos Especiais

Un dos puntos de vistas desde os cales non adoita abordarse a nutrición é en torno á súa función social. De modo xeral, acostuma enfocarse de cara a individuos concretos ou dun modo máis xenérico cara a colectividades moi grandes, onde non tódolos colectivos da sociedade están correctamente representados. Por iso, é importante non perder de vista que, na nosa sociedade, existen colectivos con necesidades especiais para os cales as recomendacións xenéricas establecidas nas guías alimentarias non son totalmente aplicables. Por este motivo, este traballo propúxose co obxectivo de recompilar a última evidencia científica sobre a nutrición dirixida a cinco colectivos diferentes (atrofia muscular espinal, trastorno do espectro autista, epilepsia, síndrome de Down e lipodistrofias) para, posteriormente, realizar un traballo de campo mediante enquisas nutricionais adaptadas a cada un deles, cuxa participación total foi de 42 persoas. Tanto a ditas persoas, como ao seu entorno, e a diversas asociacións, informóuselles sobre as últimas achegas en materia de nutrición específicas para a súa situación, e púidose comprobar que as canles a través das cales reciben información non son as máis adecuadas. A maior parte dos afectados, se ben recoñecen que sería de gran axuda dispoñer de asesoramento nutricional específico (59,52%), non adoitan buscalo en dietistasnutricionistas (tan só o 7,14% o fai), a pesar de que o 45,24% considera que a nutrición pode afectar directamente á súa situación particular. Por isto, partindo dos resultados obtidos, parece fundamental potenciar a presenza do dietista-nutricionista en servizos dirixidos a estes colectivos, co fin de crear un apoio complementario para a promoción da saúde e mellorar así a súa calidade de vida. Palabras clave: atrofia muscular, autismo, Down, epilepsia, lipodistrofias, nutrición.

C La Función Social de la Nutrición, Necesidades de Colectivos Especiales

Uno de los puntos de vista desde los que no suele abordarse la nutrición es en torno a su función social. De modo general, suele enfocarse hacia individuos concretos o de un modo más genérico hacia colectividades muy grandes, en donde no todos los colectivos de la sociedad están correctamente representados. Por ello, es importante no perder de vista que en nuestra sociedad, existen colectivos con necesidades especiales para los cuales las recomendaciones genéricas establecidas en las guías alimentarias no son totalmente aplicables. Por este motivo, este trabajo se planteó con el objetivo de recopilar la última evidencia científica acerca de la nutrición dirigida a cinco colectivos (atrofia muscular espinal, trastorno del espectro autista, epilepsia, síndrome de Down y lipodistrofias) para, posteriormente, realizar un trabajo de campo mediante encuestas nutricionales

Page 221: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

221

Volver ao inicio

adaptadas a cada uno de ellos, cuya participación total fue de 42 personas. Tanto a dichas personas, como a su entorno, y a diversas asociaciones, se les informó acerca de los últimos conocimientos en materia de nutrición específicos para su situación, y se pudo comprobar que los canales a través de los cuales reciben información no son los más adecuados. La mayor parte de los afectados, si bien reconocen que sería de gran ayuda disponer de asesoramiento nutricional específico (59,52%), no suelen buscarlo en dietistasnutricionistas (sólo el 7,14% lo hacen), a pesar de que el 45,24% considera que la nutrición puede afectar directamente a su situación particular. Por ello, partiendo de los resultados obtenidos, parece fundamental potenciar la presencia del dietista-nutricionista en servicios dirigidos hacia estos colectivos, con el fin de crear un apoyo complementario para la promoción de su salud y mejorar así su calidad de vida. Palabras clave: atrofia muscular, autismo, Down, epilepsia, lipodistrofias, nutrición

I The Social Function of Nutrition, Requirements of Special Groups

One of the point of view from which nutrition is not usually addressed is around its social function. In a general way, it is usually focused on specific individuals or in a more general way towards very large collectivities, where not all the groups of society are correctly represented. Therefore, it is important not to lose sight of the fact that in our society there are groups with special needs for which the generic recommendations established in the food guides are not fully applicable. For this reason, this dissertation was designed to collect the latest scientific evidence on nutrition directed to five groups (spinal muscular atrophy, autistic spectrum disorder, epilepsy, Down syndrome and lipodystrophies) to later realise a field work by means of nutritional surveys adapted to each of them, whose total participation was of 42 people. Both the individuals, and their environment and various associations were informed about the latest nutritional knowledge specific to their situation and it was found that the channels through which they receive information are not the most appropriate. Most of those affected, while recognizing that it would be very helpful to have specific nutritional counseling (59.52%), do not usually seek it out in dietician-nutritionists (only 7.14% do), despite the fact that 45.24% believe that nutrition can directly affect their particular situation. Therefore, based on the results obtained, it seems fundamental to enhance the presence of the dietitian-nutritionist in services directed towards these groups, in order to create complementary support for the promotion of their health and thus improve their quality of life. Key words: muscular atrophy, autism, Down, epilepsy, lipodystrophies, nutrition

Page 222: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

222

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Os Efectos do Allo

nas Enfermidades Cardiovasculares

Obxectivo: Realizouse unha revisión bibliográfica para coñecer os efectos do allo nas enfermidades cardiovasculares. Material e métodos: Seguindo unha serie de criterios de inclusión e exclusión, levouse a cabo unha busca nas bases de datos Scopus, Web of Science e Google Académico durante os meses de marzo e abril de 2017. Resultados: Varios metaanálisis e estudos en humanos e animais, demostraron que o consumo de allo inflúe nas enfermidades cardiovasculares, a través da redución dos seus factores de risco. Os principais factores sobre os que exerce un efecto positivo son a presión arterial e o colesterol. Viuse que causa unha redución significativa tanto da presión arterial sistólica como da diastólica en pacientes hipertensos en comparación co uso de placebos. En prehipertensos e normotensos practicamente non produce ningún cambio. A combinación do allo con algúns fármacos antihipertensivos resulta beneficiosa, xa que a súa acción é maior que si se subministrara cada un por separado e en principio, non interaccionan entre eles. O allo tamén induce a diminución dos niveis de colesterol total e LDL e o aumento do HDL en pacientes con hipercolesterolemia. Tamén actúa sobre a aterosclerose, o dano miocárdico, a disfunción endotelial ou a agregación plaquetaria. Conclusión: O allo representa unha proposta segura e eficaz para a prevención e tratamento das enfermidades cardiovasculares xa que é capaz, entre outras cousas, de diminuír a presión arterial en suxeitos hipertensos e de regular os niveis de colesterol lixeiramente elevados. Palabras chave: allo, enfermidades cardiovasculares, presión arterial, colesterol, allium sativum, aterosclerose.

C Los Efectos del Ajo en las Enfermedades Cardiovasculares

Objetivo: Se realizó una revisión bibliográfica para conocer los efectos del ajo en las enfermedades cardiovasculares. Material y métodos: Siguiendo una serie de criterios de inclusión y exclusión, se ha llevado a cabo una búsqueda en las bases de datos Scopus, Web of Science y Google Académico durante los meses de marzo y abril de 2017. Resultados: Varios metaanálisis y estudios en humanos y animales, han demostrado que el consumo de ajo influye en las enfermedades cardiovasculares, a través de la reducción de sus factores de riesgo. Los

Page 223: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

223

Volver ao inicio

principales factores sobre los que ejerce un efecto positivo son la presión arterial y el colesterol. Se vio que causa una reducción significativa tanto de la presión arterial sistólica como de la diastólica en pacientes hipertensos en comparación con el uso de placebos. En prehipertensos y normotensos prácticamente no produce ningún cambio. La combinación del ajo con algunos fármacos antihipertensivos resulta beneficiosa, ya que su acción es mayor que si se suministrara cada uno por separado y en principio, no interaccionan entre ellos. El ajo también induce la disminución de los niveles de colesterol total y LDL y el aumento del HDL en pacientes con hipercolesterolemia. También actúa sobre la aterosclerosis, el daño miocárdico, la disfunción endotelial o la agregación plaquetaria. Conclusión: El ajo representa una propuesta segura y eficaz para la prevención y tratamiento de las enfermedades cardiovasculares ya que es capaz, entre otras cosas, de disminuir la presión arterial en sujetos hipertensos y de regular los niveles de colesterol ligeramente elevados. Palabras clave: ajo, enfermedades cardiovasculares, presión arterial, colesterol, allium sativum, aterosclerosis.

I The Effects of Garlic on Cardiovascular Disease

Objective: A bibliographic review was conducted to determine the effects of garlic on cardiovascular diseases. Material and methods: Following a series of inclusion and exclusion criteria, a search was carried out in the databases of Scopus, Web of Science and Google Scholar during the months of March and April 2017. Results: Several meta-analysis and studies in humans and animals have shown that the consumption of garlic influences cardiovascular diseases, through the reduction of their risk factors. The main factors on which it exerts a positive effect are the blood pressure and the cholesterol. It was found to cause a significant reduction in both systolic and diastolic blood pressure in hypertensive patients compared with placebo use. In prehypertensive and normotensive patients, there is practically no change. The combination of garlic with some antihypertensive drugs is beneficial, since its action is greater than if it were supplied separately and at first, they do not interact with each other. Garlic also induces decreased levels of total cholesterol and LDL and increased HDL in patients with hypercholesterolemia. It also acts on atherosclerosis, myocardial damage, endothelial dysfunction or platelet aggregation. Conclusion: Garlic can be considered as a safe and effective proposal for the prevention and treatment of cardiovascular diseases since it is capable, among other things, of lowering blood pressure in hypertensive subjects and of regulating slightly elevated cholesterol levels. Keywords: garlic, cardiovascular diseases, blood pressure, cholesterol, allium sativum, atherosclerosis.

Page 224: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

224

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Xaxún ¿É Eficaz

como Método de Adelgazamento?

O sobrepeso e a obesidade, situacións onde hai un exceso de graxa corporal, son dos maiores problemas de saúde na sociedade a nivel mundial xa que son factores de risco de moitas enfermidades non transmisibles, ademais da necesidade social de delgadez polos canons estéticos establecidos na sociedade. Para afrontar o exceso de peso, cada vez procúranse máis posibles solucións, moitas delas con poucos ou ningún estudio que as apoien, aínda que outras poden servir de axuda na perda de peso. Neste traballo abordarase o tema do xaxún e se serve como método de adelgazamento, xa que é un tema moi presente na actualidade, normalmente recomendado para a perda de peso e sobre todo de graxa corporal. Por tanto, realizarase unha recompilación de información sobre os diferentes efectos fisiolóxicos do xaxún, centrándonos sobre todo no metabolismo das graxas. Tamén se avaliará se realmente facer algúns tipos de xaxún como o intermitente son prexudiciais ou poden ter beneficios para a saúde podendo servir como ferramenta para adelgazar. Tamén se tratarán as causas do sobrepeso e a obesidade, e a mellor forma de afrontalo a nivel social e individual. Para concluír ofreceranse unhas pautas xenerais correctas para adelgazar de forma efectiva, sa e duradeira e conseguir un estado de saúde óptimo. Palabras chave: Xaxún, Xaxún intermitente, Xaxún relixioso, Restrición calórica. Perda de peso.

C Ayuno ¿Es Eficaz Como Método De Adelgazamiento?

El sobrepeso y la obesidad, situaciones donde hay un exceso de grasa corporal, son de los mayores problemas de salud en la sociedad a nivel mundial ya que son factores de riesgo de muchas enfermedades no transmisibles, además de la necesidad social de delgadez por los cánones estéticos establecidos en la sociedad. Para afrontar el exceso de peso, cada vez se buscan más posibles soluciones, muchas de ellas con pocos o ningún estudio que las apoyen, aunque otras pueden servir de ayuda en la pérdida de peso. En este trabajo se abordará el tema del ayuno y si sirve como método de adelgazamiento, ya que es un tema muy presente en la actualidad, normalmente recomendado para la pérdida de peso y sobre todo de grasa corporal. Por tanto, se realizará una recopilación de información sobre los diferentes efectos fisiológicos del ayuno, centrándonos sobre todo en el metabolismo de las grasas. También se evaluará si realmente hacer algunos tipos de ayuno como el intermitente son perjudiciales o pueden tener beneficios para la salud pudiendo servir como herramienta para adelgazar.

Page 225: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

225

Volver ao inicio

También se tratarán las causas del sobrepeso y la obesidad, y la mejor forma de afrontarlo a nivel social e individual. Para concluir se ofrecerán unas pautas generales correctas para adelgazar de forma efectiva, sana y duradera y conseguir un estado de salud óptimo. Palabras clave: Ayuno, Ayuno intermitente, Ayuno religioso, Restricción calórica. Pérdida de peso.

I Fasting ¿Is It Effective As A Method Of Thinning?

Overweigh and obesity are two of the mayor healthy issues in society worldwide , as risk factors for many non - contagious issues, in addition to the social need for thinness by the aesthetic canons established in society. In order to face overweight many solutions and methods are used and sought, many of them without any scientific background, although others could use to help losing weight. In this paper fast was analyzed and presented as a way to lose weight and specially body fat, through an information compilation about different physiological effects of fast, focused mainly on fat metabolism. Different fast-methods as the intermittent are described and its advantages or disadvantages as a way of losing weight presented. The causes of overweight and obesity are as well described and the best to face and treat them socially and individually. At the end a general guideline is proposed in order to lose weight with an effective, healthy and long-term way and to achieve an optimal health condition. Key words: Fasting, Intermittent fasting, Religious fasting, Caloric restriction, weight loss.

Page 226: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

226

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Hipertensión:

Prevención e Tratamentos

A hipertensión, ou presión arterial alta, defínese como a elevación sostida da presión arterial sistémica. Aproximadamente, un 40% dos adultos maiores de 25 anos é diagnosticado con hipertensión. O número de persoas afectadas no mundo ascende a 1,000 millóns e provoca máis de nove millóns de mortes anuais. Neste traballo de fin de grao realizarase unha revisión bibliográfica sobre a evolución dos métodos de prevención e tratamento non farmacolóxico da hipertensión (fundamentalmente, baseado nunha dieta hiposódica, no aumento da actividade física ou no mantemento dun peso corporal axeitado). Aínda que esta revisión centrarase, nun principio, na valoración dos beneficios e inconvenientes dun plan dietético baixo en sal para a prevención e tratamento da presión arterial elevada, analizaranse tamén estudos recentes que suxiren que os azucres refinados, (especialmente a frutosa) presentes en altas cantidades en moitos alimentos procesados poderían ter tamén un papel na fisioloxía da hipertensión: afectando o ritmo cardíaco, aumentando a demanda de osíxeno do miocardio, contribuíndo a inflamación, xerando resistencia á insulina e problemas metabólicos. O obxectivo final será establecer se, ademais da restrición da inxestión de sodio, existen evidencias científicas que apoien un control da inxestión de azucres engadidos, para conseguir un mellor control das cifras tensionais por medios non farmacolóxicos. Palabras chave: Hipertensión Arterial, Nutrición, Tratamentos, Sal, Frutosa

C Hipertensión: Prevención y Tratamientos

La hipertensión, o presión arterial alta, se define como la elevación mantenida de la presión arterial sistémica. Aproximadamente el 40% de los adultos mayores de 25 años son diagnosticados con hipertensión. El número de personas afectadas en el mundo asciende a 1000 millones y provoca más de nueve millones de muertes anuales. En este trabajo de fin de grado se realizará una revisión bibliográfica sobre la evolución de los métodos de prevención y tratamiento no farmacológico de la hipertensión (fundamentalmente basado una dieta hiposódica, en un aumento de la actividad física y en el mantenimiento de un peso corporal adecuado). Aunque esta revisión se centrará a priori en la valoración de los beneficios e inconvenientes de un plan dietético bajo en sal para la prevención y tratamiento de la presión arterial elevada, se analizarán también estudios recientes que sugieren que los azúcares refinados (especialmente la fructosa), presentes en altas cantidades en muchos alimentos procesados, podrían tener también un papel en la fisiopatología de la

Page 227: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

227

Volver ao inicio

hipertensión, afectando al ritmo cardíaco, aumentando la demanda de oxígeno del miocardio, contribuyendo a la inflamación, generando resistencia a la insulina y problemas metabólicos. El objetivo final será establecer si, además de la restricción de la ingesta de sodio, existen evidencias científicas que respalden un control de la ingesta de azúcares añadidos, para conseguir un mejor control de las cifras tensionales por medios no farmacológicos. Palabras clave: Hipertensión Arterial, Nutrición, Tratamientos, Sal, Fructosa

I Hypertension: Prevention and Treatments

Hypertension, or high blood pressure, is defined as the sustained elevation of the systemic blood pressure. Approximately 40% of adults aged over 25 years old are diagnosed with hypertension. At least one billion people are affected worldwide, and it causes more than nine million deaths per year. In this final degree project, a bibliographical review will be carried out, centered on the evolution of preventive measures and non-pharmacological treatment of hypertension (mainly based on a combination of hyposodic diet, increased physical activity and the maintenance of an appropriate body weight). Although this review will focus mainly on assessing the advantages and disadvantages of a low-salt diet plan for the prevention and treatment of high blood pressure, we will also analyse recent studies suggesting that refined sugars (especially fructose), present on high amounts in many processed foods may also play a role in the pathophysiology of hypertension, affecting the heart rate, increasing the oxygen demand from the myocardium, contributing to the inflammation, an generating insulin resistance and metabolic problems. The final objective will be to establish whether, in addition to the restriction of sodium intake, there is scientific evidence to support a control of the added sugars intake, in order to achieve a better control of the blood pressure by non-pharmacological means. Key words: Hypertension, Nutrition, Treatments, Salt, Fructose

Page 228: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

228

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Kéfir: Elaboración,

Composición Nutricional, Aspectos Microbiolóxicos e Beneficios do seu Consumo.

O kéfir, unha bebida ácida fermentada, elabórase a partir de distintos tipos de e engadindo microorganismos, entre os que se inclúen bacterias e levaduras para a formación dunha simbiose. Amplamente consumido nas áreas do Cáucaso, o seu consumo sempre estivo ligado a numerosas propiedades beneficiosas. Co crecente interese polo coidado da saúde a través da alimentación, así como polo consumo de alimentos saudables ou con algún tipo de efecto beneficioso para o noso organismo, o emprego de este tipo de alimentos e bebidas entre as que podemos incluír o kéfir, empezaron a estenderse e a cobrar una maior relevancia na sociedade. Este presente traballo, ten como obxectivo, o estudio de todos os aspectos que implican ao kéfir, como o proceso de elaboración a partir das distintas materias primas, composición nutricional, aspectos microbiolóxicos, así como os beneficios do seu consumo para a saúde. Palabras chave: Kéfir, bebidas fermentadas, probióticos, nutrición e saúde.

C Kéfir: Elaboración, Composición Nutricional, Aspectos Microbiológicos y Beneficios de su Consumo.

El kéfir, una bebida ácida fermentada, es elaborado a partir de distintos tipos de leche y mediante la adición de microorganismos, entre los que se incluyen bacterias y levaduras, para la formación de una simbiosis. Ampliamente consumido en las zonas del Cáucaso, su consumo siempre ha estado ligado a numerosas propiedades beneficiosas. Con el creciente aumento del interés por el cuidado de la salud a través de la alimentación, así como por el consumo de alimentos saludables o con algún tipo de efecto beneficioso para nuestro organismo, el uso de este tipo de alimentos y bebidas, entre las que se puede incluir al kéfir, ha empezado a extenderse y a cobrar mayor relevancia en la sociedad. Este presente trabajo, tiene por objeto, el estudio de todos los aspectos que envuelven al kéfir, como el proceso de elaboración a partir de las distintas materias primas, composición nutricional, aspectos microbiológicos, así como los beneficios de su consumo para la salud. Palabras clave: Kéfir, bebidas fermentadas, probióticos, nutrición y salud.

I Kefir: Elaboration, Nutritional Composition, Microbiological Characteristics and Benefits of

Kefir, a fermented acid milk, is made from different types of milk and the addition of microorganisms, including bacteria and yeasts, for make a symbiosis. Widely consumed in the Caucasus, its consumption has always been linked to numerous beneficial properties. With the growing interest in health care through food, as well as the consumption of healthy foods or with some kind of beneficial effect for our body, the use of this type of food and beverages, has begun to spread and become more relevant in society. This work aims to study kefir aspects such as the preparation process,

Page 229: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

229

Volver ao inicio

Consumption. nutritional composition, microbiological aspects and the health benefits of its consumption. Keywords: Kefir, fermented milks, probiotics, nutrition and health.

Page 230: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

230

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Menús Estacionais

nos Comedores Escolares de Galicia

A alimentación na etapa escolar, tanto na casa, como no centro educativo é de unha importancia vital para asegurar un estado de saúde adecuado e axudar no correcto desenvolvemento integral dos nenos. Tendo en conta o contexto actual que temos en Galicia en relación aos problemas de exceso de peso e obesidade infantil, considérase de grande relevancia a colaboración e participación por parte do colectivo dos nutricionistas para axudar a mellorar a situación. O obxectivo deste traballo é o de propoñer unha guía que poida servir de referencia para a elaboración dos menús nos diferentes centros educativos no ámbito da nosa rexión. Para a realización deste traballo fíxose una revisión bibliográfica de diferentes publicacións relacionadas cas seguintes temáticas: Nutrición e Saúde Pública, agropecuaria, pesca e culinaria. A partir de dita revisión elaboráronse exemplos de menús semanais destinados a comedores escolares para cada unha das tres estacións do ano lectivo. Nestas propostas tivéronse en conta elementos como o equilibrio nutricional e organoléptico, consumo de alimentos locais e de tempada, gastronomía galega, demografía (multiculturalidade), así como outros factores, como o consumo actual dos diferentes grupos de alimentos, de aí que algúns grupos de alimentos teñan maior ou menor presenza nos menús. O material obtido podería ser unha ferramenta educativa de grande axuda para a mellora da alimentación na nosa rexión e para tentar conservar no futuro o noso patrimonio cultural Atlántico. Palabras chave: dieta Atlántica, alimentación, obesidade, menús

C Menús Estacionales en los Comedores Escolares de Galicia

La alimentación en la etapa escolar, tanto en casa, como en el centro educativo es de una importancia vital para asegurar un estado de salud adecuado y ayudar en el correcto desarrollo integral del niño. Teniendo en cuenta el contexto actual que tenemos en Galicia en relación a los problemas de sobrepeso y obesidad infantil, se considera de gran relevancia la colaboración y participación por parte del colectivo de los nutricionistas para ayudar a mejorar la situación. El objetivo de este trabajo es el de proponer una guía que pueda servir de referencia para la elaboración de los menús en los diferentes centros educativos en el ámbito de nuestra región. Para la realización de este trabajo se hizo una revisión bibliográfica de diferentes publicaciones relacionadas con las siguientes temáticas: Nutrición y Salud Pública, agropecuaria, pesca y culinaria. A partir de dicha revisión se elaboraron ejemplos de menús semanales destinados a comedores escolares, para cada una de

Page 231: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

231

Volver ao inicio

las tres estaciones del año lectivo. En estas propuestas se tuvieron en cuenta elementos como el equilibrio nutricional y organoléptico, consumo de alimentos locales y de temporada, gastronomía gallega, demografía (multiculturalidad), así como otros factores, como el consumo actual de los diferentes grupos de alimentos. El material obtenido podría ser una herramienta educativa de gran ayuda para la mejora de la alimentación en nuestra región y para intentar conservar en el futuro nuestro patrimonio cultural Atlántico. Palabras clave: dieta Atlántica, alimentación, obesidad, menús

I Seasonal Menus in Galicia's School Canteens

Feeding in school stage, both at home and in the school is of vital importance in order to ensure an adequate state of health and help in the correct integral development of the child. Taking into consideration the current context that we have in Galicia in relation to the problems of overweight and childhood obesity, it is considered very relevant the collaboration and participation by the collective of nutritionist to help improve the situation. The aim of this work is to propose a guide that can serve as a reference for the elaboration of the menus in the different educational centers in our region. For the accomplishment of this work a bibliographical revision of different publications related to the following subjects was done: Nutrition and Public Health, farming, fishing and culinary. Based on this review, examples of weekly menus for school lunch times were developed for each of the three seasons of the school year. These proposals took into account elements such as nutritional and organoleptic balance, consumption of local and seasonal foods, Galician gastronomy, demography (multiculturality), as well as other factors such as the current consumption of different food groups. The material obtained could be an educational tool of great help for the improvement of food in our region and to try to preserve our Atlantic cultural heritage in the future. Keywords: Atlantic diet, feeding, obesity, menus

Page 232: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

232

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Guía de

Adelgazamento Responsable e Versátil

Con este Traballo Fin de Grao preténdese elaborar unha guía de menús diarios; incluíndo almorzo, xantar, merenda e cea; axustados en tres bloques calóricos de 1250, 1500 e 1750 kcal para poder abarcar con cada un as achegas enerxéticas e nutricionais recomendados para unha dieta hipocalórica, moderada e equilibrada. A guía proporcionará receitas atractivas e saudables con matices da cociña autóctona e foránea, utilizando alimentos locais, de tempada e de fácil acceso. A proposta é proporcionar un programa de comidas de libre elección polo interesado, coa finalidade de que non sexa unha dieta ríxida nin independente aos gustos e apetencias persoais. Esta guía inclúe a descrición de cada unha das receitas e as súas calibracións, a valoración nutricional global de cada un dos bloques calóricos e unha fotografía orixinal das elaboracións dos pratos principais dos xantares e ceas. Palabras chave: dieta hipocalórica, menús, alimentación saudable, adelgazamento, guía fotográfica.

C Guía de Adelgazamiento Responsable y Versátil

Con este Trabajo Fin de Grado se pretende elaborar una guía de menús diarios; incluyendo desayuno, almuerzo, merienda y cena; ajustados en tres bloques calóricos de 1250, 1500 y 1750 kcal para poder abarcar con cada uno los aportes energéticos y nutricionales recomendados para una dieta hipocalórica, moderada y equilibrada. La guía proporcionará recetas atractivas y saludables con matices de la cocina autóctona y foránea, utilizando alimentos locales, de temporada y de fácil acceso. La propuesta es proporcionar un programa de comidas de libre elección por el interesado, con la finalidad de que no sea una dieta rígida ni independiente a los gustos y apetencias personales. Esta guía incluye la descripción de cada una de las recetas y sus calibraciones, la valoración nutricional global de cada uno de los bloques calóricos y una fotografía original de las elaboraciones de los platos principales de los almuerzos y cenas. Palabras clave: dieta hipocalórica, menús, alimentación saludable, adelgazamiento, guía fotográfica.

I Responsible and versatile slimming Guide

This work end of degree is intended to prepare a guide for daily menus; including breakfast, lunch, snack and dinner; adjusted in three calorie blocks of 1250, 1500 and 1750 kcal to cover with each recommended for a low calorie diet, moderate and balanced energy and nutritional contributions. The guide will provide attractive and healthy recipes with nuances of native and foreign cuisine, using local, seasonal and easily accessible food. The proposal is to provide a programme of free choice by the interested party meals, with the purpose of

Page 233: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

233

Volver ao inicio

which is not a rigid or independent diet tastes and personal desires. This guide includes a description of each of the recipes and their calibrations, overall each of the blocks calorie nutritional assessment, an original photograph of the elaborations of the main dishes for lunch and dinner. Key words: hypocaloric diet, menus, healthy eating, weight loss, photographic guide

Page 234: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

234

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Tratamento

Nutricional no Paciente de Cancro Colorrectal: Antes, Durante e Despois do Tratamento Médico

O cancro colorrectal é o tumor máis frecuente en ambos sexos (15%) en España e nos países occidentais, cunha mortalidade de aproximadamente do 15%. Entre os principais factores de risco deste tumor encóntrase a dieta, que pode xogar un papel importante tanto na prevención, coma ó longo e despois do tratamento agudo da enfermidade. O obxectivo principal desde traballo é a revisión da literatura científica actual, sobre os factores dietéticos, os métodos de valoración do estado nutricional e o tratamento nutricional nos pacientes con cáncer colorrectal, antes, durante e despois do tratamento médico. En primeiro lugar, estudiase a evidencia actual sobre a relación da dieta e o cancro colorrectal e a influencia dos tratamentos antineoplásicos na nutrición do paciente. Así mesmo, establécense os métodos máis adecuados para realizar a valoración e o tratamento nutricional dos pacientes con cancro colorrectal. Finalmente, móstranse algúns exemplos de dietas específicas para o paciente de cancro colorrectal. Palabras chave: cancro colorrectal, riscos, dieta, alimentos, nutrientes, tratamento nutricional, valoración nutricional.

C Tratamiento Nutricional en el Paciente de Cáncer Colorrectal: Antes, Durante y Después del Tratamiento Médico

El cáncer colorrectal es el tumor más frecuente en ambos sexos (15%) en España y en los países occidentales, con una mortalidad de aproximadamente del 15%. Entre los principales factores de riesgo de este tumor se encuentra la dieta, que puede jugar un papel importante tanto en la prevención, como a lo largo y después del tratamiento agudo de la enfermedad. El objetivo principal de este trabajo es la revisión de la literatura científica actual, sobre los factores dietéticos, los métodos de valoración del estado nutricional y el tratamiento nutricional en los pacientes con cáncer colorrectal, antes, durante y después del tratamiento médico. En primer lugar, se estudia la evidencia actual sobre la relación de la dieta y el cáncer colorrectal y la influencia de los tratamientos antineoplásicos en la nutrición del paciente. Asimismo, se establecen los métodos más adecuados para realizar la valoración y el tratamiento nutricional de los pacientes con cáncer colorrectal. Finalmente, se muestran algunos ejemplos de dietas específicas para el paciente de cáncer colorrectal. Palabras clave: cáncer colorrectal, riesgos, dieta, alimentos, nutrientes, tratamiento nutricional, valoración nutricional.

Page 235: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

235

Volver ao inicio

I Nutritional Treatment in Colorectal Cancer’s Patients: Before, During and After Medical Treatment.

Colorectal cancer is the most frequent tumor in both sexes (15%) in Spain and in the western countries, with a mortality of approximately 15%. Diet is one of many risk factors for this tumor, which can play an important role both in prevention and throughout and after acute treatment of the disease. The main objective of this work is the review of the current scientific literature, dietary factors, methods of nutritional status assessment and nutritional treatment in colorectal cancer patients before, during and after medical treatment. Firstly, we study the current evidence on the relationship between diet and colorectal cancer and the influence of antineoplastic treatments on patient nutrition. Likewise, the most appropriate methods for the assessment and nutritional treatment of patients with colorectal cancer are established. Finally, some examples of specific diets for colorectal cancer patients are shown. Key words: colorectal cáncer, risk, diet, food, nutrient, nutritional treatment, nutritional assessment.

Page 236: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

236

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Desenrolo dun

Programa de Actividades Extraescolares de Nutrición Saudable

É coñecida a vital importancia que a prevención ten na actual loita contra a obesidade, especialmente na infancia. Sen embargo, os esforzos ata agora realizados polas autoridades sanitarias non foron suficientes, a obesidade infantil sigue encontrándose en valores alarmantes no noso país. Na bibliografía atópanse gran cantidade de organizacións, grupos de traballo e plans de intervencións que foron creados para acougar esta epidemia de obesidade. Moitos deles están orientados á idade infantil por tratarse dunha época máis sensible ó cambio e por ser máis sinxelo educar correctamente ós nenos en hábitos alimentarios que reeducar a adultos tras anos de malnutrición. Sen embargo, os resultados estatísticos non apoian claramente a efectividade destas intervencións. As altas cifras de obesidade seguen preocupando a nosa sociedade, e é labor do dietista-nutricionista ser xerador de iniciativas que promovan a mellora dos hábitos alimentarios. Neste proxecto preténdese ofrecer un plan de acción alternativo, pero concordante, ós xa realizados con anterioridade. Un plan que se adapte as necesidades actuais da poboación e as posibilidades reais de acción dun dietista-nutricionista. Para que se trate dunha intervención práctica e realista, realízase un estudo da situación pasada e actual da loita contra a obesidade, para coñecer posibles erros e acertos cometidos, e unha enquisa, para estudiar as características da poboación e as súas opinións. Finalmente, con toda a información recompilada xerouse un plan de negocio que pretende ser viable economicamente á vez que beneficioso para a saúde pública. Preséntase así o que pretende ser unha solución de autoemprego creada sobre o “Canvas Modelo de Negocio”; unha ferramenta que facilita a descrición e a análise dunha idea de negocio. Palabras chave: obesidade, intervención, infantil, educación nutricional, modelo de negocio.

C Desarrollo de un Programa de Actividades Extraescolares de Nutrición Saludable

Es conocida la vital importancia que tiene la prevención en la actual lucha contra la obesidad, especialmente en la infancia. Sin embargo, los esfuerzos hasta ahora realizados por las autoridades sanitarias no fueron suficientes, la obesidad infantil sigue encontrándose en valores alarmantes en nuestro país. En la bibliografía se encuentran gran cantidad de organizaciones, grupos de trabajo y planes de intervenciones que fueron creados para controlar esta epidemia de obesidad. Muchos de ellos están orientados a la edad infantil por tratarse de una época más sensible al cambio, y por ser más sencillo educar

Page 237: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

237

Volver ao inicio

correctamente a los niños en hábitos alimentarios que reeducar a adultos tras años de malnutrición. Sin embargo, los resultados estadísticos no apoyan claramente la efectividad de estas intervenciones. Las altas cifras de obesidad continúan preocupando a nuestra sociedad, y es labor del dietista-nutricionista ser generador de iniciativas que promuevan la mejora de los hábitos alimentarios. En este proyecto se pretende ofrecer un plan de acción alternativo, pero concordante, a los ya realizados con anterioridad. Un plan que se adapte a las necesidades actuales de la población y a las posibilidades reales de acción de un dietista-nutricionista. Para que se trate de una intervención práctica y realista, se realiza un estudio de la situación pasada y actual de la lucha contra la obesidad, para conocer posibles errores y aciertos cometidos, y una encuesta, para estudiar las características de la población y sus opiniones. Finalmente, con toda la información recopilada se generó un plan de negocio que pretende ser viable económicamente a la vez que beneficioso para la salud pública. Se presenta así lo que pretende ser una solución de autoempleo creada sobre el “Canvas Modelo de Negocio”; una herramienta que facilita la descripción y análisis de una idea de negocio. Palabras clave: obesidad, intervención, infantil, educación nutricional, modelo de negocio.

I Development of a Program of Healthy Nutrition Extracurricular Activities

It is well-known the importance of prevention in fighting obesity, especially during childhood. However, the efforts made so far by health authorities have not been enough as child obesity continues to be at alarming levels in our country. Looking at the bibliography, there are many organizations, working groups and intervention plans that were created to control the rising of obesity. Many of them are young-people oriented strategies because these are the ages most susceptible to change. In addition, it is easier to properly educate children in eating habits than to re-educate adults after years of malnutrition. However, the statistical results do not clearly support the effectiveness of these interventions. Obesity continues to worry our society, and dietitian-nutritionists are responsible to generate initiatives that promote the improvement of eating habits. This project intends to offer an alternative plan of action, but concordant to those already made before. A plan that adapts to the current needs of the population and the real possibilities of action of a dietitian-nutritionist. In order to be a practical and realistic intervention, a study of the past and current situation of the fight against obesity was made to highlight successes and detect possible mistakes. Furthermore, a survey was carried out to study the characteristics of the population and their opinions.

Page 238: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

238

Volver ao inicio

Finally, with all the information collected, a business plan was created. The plan aims to be both economically viable and beneficial to public health. Overall, this is known as a self-employment solution created on the "Business Model Canvas" basis; a tool that facilitates the description and analysis of a business idea. Key words: obesity, intervention, childhood, nutritional education, business model.

Page 239: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

239

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Parte Viva da nosa

Dieta e o seu Impacto sobre A Saúde: aproximación Teórico-Práctica

Un aspecto moi importante da nutrición, e que a veces se ignora, é que ao consumir alimentos non só estamos inxerindo unha fonte de nutrientes, senón que os alimentos a miúdo constitúen un medio de cultivo ideal para a multiplicación microbiana; e seguramente estes microorganismos tamén teñan certo impacto na saúde do consumidor. Neste traballo quixemos identificar cales son os posibles efectos (xa sexan beneficiosos ou prexudiciais) de estes microorganismos presentes nos alimentos sobre a saúde do consumidor. Para isto realizouse unha revisión bibliográfica sobre os microorganismos presentes de forma natural nalgúns dos alimentos características da Dieta Mediterránea e/ou Atlántica (aqueles alimentos que se consumen en cru e/ou minimamente procesados, xa que o cociñado destrúe case toda a microbiota propia do alimento ao sometelo a altas temperaturas); tamén se incluíron outros produtos de consumo frecuente en España, e máis concretamente en Galicia (como os chourizos), aínda que non se inclúan nas características de ditas dietas, polo menos de forma explícita. De forma complementaria, o traballo consta dunha pequena parte experimental onde se realizaron cultivos microbiolóxicos de alimentos locais para poder comparar a poboación microbiana obtida cos resultados observados nas diferentes fontes bibliográficas. Palabras chave: Dieta Mediterránea, Dieta Atlántica, microorganismos, alimentos, saúde humana, cultivos microbiolóxicos.

C La Parte Viva de nuestra Dieta y su Impacto sobre La Salud: aproximación Teórico-Práctica

Un aspecto muy importante de la nutrición, y que a veces se ignora, es que al consumir alimentos no solo estamos ingiriendo una fuente de nutrientes, sino que los alimentos a menudo constituyen un medio de cultivo ideal para la multiplicación microbiana; y seguramente estos microorganismos también tengan cierto impacto en la salud del consumidor. En este trabajo hemos querido identificar cuáles son los posibles efectos (ya sean beneficiosos o perjudiciales) de estos microorganismos presentes en los alimentos sobre la salud del consumidor. Para ello se ha realizado una revisión bibliográfica sobre los microorganismos presentes de forma natural en algunos los alimentos característicos de la Dieta Mediterránea y/o Atlántica (aquellos alimentos que se consumen en crudo y/o mínimamente procesados, ya que el cocinado destruye casi toda la microbiota propia del alimento al someterlo a altas temperaturas); también se han incluido otros productos de consumo frecuente en España, y más concretamente en Galicia (como los chorizos), aunque no se incluyan en las características de dichas dietas, al menos de

Page 240: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

240

Volver ao inicio

forma explícita. De forma complementaria, el trabajo consta de una pequeña parte experimental donde se han realizado cultivos microbiológicos de alimentos locales para poder comparar la población microbiana obtenida con los resultados observados en las diferentes fuentes bibliográficas. Palabras clave: Dieta Mediterránea, Dieta Atlántica, microorganismos, alimentos, salud humana, cultivos microbiológicos.

I The Living Elements of our Diet and their Impact on our Health: A Theoretical-Practical approach

A very important aspect of human nutrition that is occasionally ignored is that, when we consume food, we are not only ingesting a source of nutrients. Food is often an ideal environment for the multiplication of microorganisms, which probably have an impact on the consumer's health. The goal of this dissertation was to identify the possible effects (whether they be positive or negative) that the microorganisms present in food might have on the consumer's health. For that, a bibliographic revision was made on the naturally-present microorganisms of some of the foods that are typical in Mediterranean and Atlantic Diets (foods that are consumed raw and/or minimally processed, as cooking eliminates most of its microbiota due to high temperatures). Other products frequently found in Spain, more specifically in Galicia (such as chorizo), were also included even if they are not explicitly part of those diets. Complementarily, the dissertation also includes a brief experimental section in which microbiologic cultures of local food items were realized. This was done in order to compare the resulting microbial population with those found in the various bibliographic sources. Keywords: Mediterranean Diet, Atlantic Diet, microorganisms, food, human health, microbiological cultures.

Page 241: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

241

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Os Problemas da

Alimentación en Nenos con Trastornos do Espectro do Autismo (TEA)

Un dos problemas que se presentan de forma xeneralizada nos nenos con Trastornos do Espectro do Autismo (TEA) son os relativos á alimentación. A prevalencia dos desordes alimentarios en nenos con TEA é moi elevada en comparación cos nenos con desenvolvemento típico (DT), segundo as últimas revisións podemos falar de que este tipo de desordes preséntanse no arredor do 90% da poboación autista, sendo a selectividade alimentaria o problema máis común. A angustia de pais e nais preocupados porque os seus fillos teñan unha correcta alimentación xunto coa situación de verse todos os días inmersos nunha batalla por lograr que coman correctamente, crea un desgaste psicolóxico e físico ás familias que é necesario paliar. O propósito de este traballo é unha revisión da bibliografía existente para dar resposta á demanda de información sobre os problemas de alimentación dos nenos con TEA. Identificaranse os factores desencadeantes do rexeitamento dalgúns alimentos, as alteracións alimentarias máis comúns nos nenos autistas, o seu perfil nutricional e, o más importante, de que maneira podemos intervir coa axuda dun equipo multidisciplinar, formado por un nutricionista – dietista, un terapeuta ocupacional, un logopeda e un psicólogo do comportamento. Palabras chave: trastornos do espectro do autismo (TEA), selectividade alimentaria, dificultades na alimentación pediátrica, alteracións sensoriais, intervención conductual, nutrición comunitaria.

C Los Problemas de la Alimentación en Niños con Trastornos del Espectro del Autismo (TEA)

Uno de los problemas que se presentan de forma generalizada en los niños con Trastornos del Espectro del Autismo (TEA) son los relativos a la alimentación. La prevalencia de los desórdenes alimentarios en niños con TEA es muy elevada en comparación con los niños con desarrollo típico (DT), según las últimas revisiones podemos hablar de que este tipo de desórdenes se presentan en alrededor del 90% de la población autista, siendo la selectividad alimentaria el problema más común. La angustia de padres y madres preocupados porque sus hijos tengan una correcta alimentación junto con la situación de verse todos los días inmersos en una batalla por lograr que coman correctamente, crea un desgaste psicológico y físico a las familias que es necesario paliar. El propósito de este trabajo es una revisión de la bibliografía existente para dar respuesta a la demanda de información sobre los problemas de alimentación de niños con TEA. Se identificarán los factores desencadenantes del rechazo de algunos alimentos, las alteraciones alimentarias más comunes en niños

Page 242: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

242

Volver ao inicio

autistas, el perfil nutricional de ellos y, lo más importante, de qué manera podemos intervenir con la ayuda de un equipo multidisciplinar, formado por un nutricionista – dietista, un terapeuta ocupacional, un logopeda y un psicólogo del comportamiento. Palabras clave: trastornos del espectro del autismo (TEA), selectividad alimentaria, dificultades en la alimentación pediátrica, alteraciones sensoriales, intervención conductual, nutrición comunitaria.

I The Problems of Food in Children with Autism Spectrum Disorders (ASD)

One of the problems that are present in a widespread way in children with Autism Spectrum Disorders (ASD) are related to food. The prevalence of eating disorders in children with ASD is very high compared to children with typical development (TD), according to the latest reviews we can say that this type of disorders occur in about 90% of the autistic population, food selectivity is the most common problem. The anguish of fathers and mothers worried that their children have a correct diet together with the situation of seeing themselves every day immersed in a battle to get them to eat properly creates a psychological and physical wear to the families that need to be alleviated. The purpose of this work is a review of the existing literature to respond to the demand for information on the problems of feeding children with ASD. It will identify the triggers the rejection of some foods, the most common food alterations in autistic children, their nutritional profile, and, most importantly, how we can intervene with the help of a multidisciplinary team, formed by a nutritionist - dietitian, an occupational therapist, a speech therapist and a behavioral psychologist. Key words: autism spectrum disorders (ASD), food selectivity, pediatric feeding difficulties, sensory disturbances, behavioral intervention, community nutrition.

Page 243: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

243

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Revisión do

Colesterol en relación coa Enfermidade do Alzheimer

A enfermidade do Alzheimer (EA) é unha das demencias neurodexenerativas máis comúns nas sociedades avanzadas. Aínda non se coñecen cales son os factores desencadéante, pero pódense encontrar varios estudos que se centran na aplicación de redutores do colesterol sanguíneo pois considérano unha ameaza polos altos niveis que aparecen nalgunhas das analíticas. Sen embargo, máis recentemente demostrouse que os niveis de colesterol cerebral en estes pacientes están diminuídos. O colesterol localizado no cerebro (25% do colesterol do corpo) metabolizase e degradase de forma independente á forma que se atopa circulante polo torrente sanguíneo pois estas formas, como tales, non son capaces de atravesar a barreira hematoencefálica. A diminución de colesterol cerebral conleva un fallo grave nas membranas neuronais, na sinapse e transmisión de información (sobre todo na zona do hipocampo), o que desemboca na morte neuronal, entre outros aspectos, que caracteriza a enfermidade do Alzheimer. O obxectivo de esta revisión será seguir as últimas liñas de investigación sobre a relación do colesterol coa enfermidade do Alzheimer. Palabras chave: enfermidade do Alzheimer, colesterol sanguíneo, colesterol cerebral, colesterol dietético, barreira hematoencefálica.

C Revisión del Colesterol en relación con la Enfermedad del Alzheimer

La enfermedad del Alzheimer (EA) es una de las demencias neurodegenerativas más comunes en las sociedades avanzadas. Aún no se conocen cuáles son los factores desencadenantes, pero se pueden encontrar varios estudios que se centran en la aplicación de reductores del colesterol sanguíneo pues lo consideraban una amenaza por los altos niveles que aparecen en algunas de las analíticas. Sin embargo, más recientemente se ha demostrado que los niveles de colesterol cerebral en estos pacientes están disminuidos. El colesterol localizado en el cerebro (25% del colesterol del cuerpo) se metaboliza y se degrada de forma independiente a la forma que se halla circulante por el torrente sanguíneo pues estas formas, como tales, no son capaces de atravesar la barrera hematoencefálica. La depleción del colesterol cerebral acarrea un fallo grave en las membranas neuronales, en la sinapsis y transmisión de información (sobre todo en la zona del hipocampo), lo que desemboca en la muerte neuronal que caracteriza, entre otros aspectos, a la enfermedad de Alzheimer. El objetivo de esta revisión será seguir las últimas líneas de investigación sobre la relación del colesterol con la enfermedad de Alzheimer. Palabras clave: enfermedad de Alzheimer, colesterol sanguíneo, colesterol cerebral, colesterol dietético,

Page 244: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

244

Volver ao inicio

barrera hematoencefálica. I Review of Cholesterol

in relation with Alzheimer's Disease

Alzheimer's disease (AD) is one of the most common neurodegenerative dementias in advanced societies. It is not yet known what the triggers are, but several studies that focus on the application of blood cholesterol reducers can be found as they are considered a threat by the high levels that appear in some of the analytical ones. However, more recently it has been shown that brain cholesterol levels in these patients are decreased. Cholesterol localized in the brain (25% of the body's cholesterol) is metabolized and degrades independently to the form that is circulating in the bloodstream because these forms as such are not able to cross the blood-brain barrier. The depletion of cerebral cholesterol leads to severe failure in neuronal membranes, synapses and transmission of information (especially in the hippocampus), leading to the neuronal death, among other aspects, that characterizes Alzheimer's disease. The objective of this review will be to follow the latest lines of research on the relationship of cholesterol to Alzheimer's disease. Key words: Alzheimer's disease, blood cholesterol, cerebral cholesterol, dietary cholesterol, blood-brain barrier.

Page 245: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

245

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análise dunha

Catástrofe Alimentaria: o caso do Aceite de Colza en España

No comezo da década dos 80 produciuse en España un grave caso de fraude alimentario que causou en pouco tempo centos de falecidos e milleiros de afectados. A causa deste desastre foi o uso de aceite de colza para destino industrial como aceite de consumo humano, logo de ser desnaturalizado cun 2% de anilina e posteriormente refinado. O alcance da enfermidade producida polo consumo dese aceite desnaturalizado (SAT ou Síndrome do Aceite Tóxico) segue sendo vixente, existindo aínda afectados na actualidade. No presente traballo, realizarase unha valoración do aceite de colza como alimento de consumo e unha análise dos estudos científicos publicados sobre o SAT, nos que se recolle información sobre a enfermidade, as súas causas, o papel das implicacións xenéticas dos afectados, as consecuencias a curto e longo prazo da enfermidade e o enfoque socioeconómico e sanitario deste suceso no territorio español. Así mesmo, tamén se van expoñer outros medios de información sobre este fraude como contraste aos medios oficiais, que amosan o descoñecemento da poboación en canto ao acontecido. Para finalizar, farase unha sinxela enquisa sobre o aceite de colza a unha mostra da poboación galega, coa cal se poida obter unha idea aproximada da aceptación actual deste aceite en Galicia segundo o nivel de información de cada individuo sobre este produto. Palabras chave: aceite, colza, fraude, anilina, alimentación, Síndrome Tóxico

C Análisis de una Catástrofe Alimentaria: el caso del Aceite de Colza en España

A principios de la década de los 80 se produjo en España un grave caso de fraude alimentario que causó en poco tiempo cientos de fallecidos y miles de afectados. La causa de este desastre fue el uso de aceite de colza para destino industrial como aceite de consumo humano, después de ser desnaturalizado con un 2% de anilina y posteriormente refinado. El alcance de la enfermedad producida por el consumo de ese aceite desnaturalizado (SAT o Síndrome del Aceite Tóxico) sigue siendo vigente, existiendo aún afectados en la actualidad. En el presente trabajo, se realizará una valoración del aceite de colza como alimento de consumo humano y un análisis de los estudios científicos publicados sobre el caso, en los que se recoge información sobre la enfermedad, sus causas, el papel de las implicaciones genéticas de los afectados, las consecuencias a largo y corto plazo de la enfermedad y el enfoque socioeconómico y sanitario de este suceso en el territorio español. Así mismo, también se expondrán otros medios de información

Page 246: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

246

Volver ao inicio

sobre este fraude como contraste a los medios oficiales, que mostrarán el desconocimiento de la población en cuanto a lo sucedido. Para finalizar, se hará una simple encuesta sobre el aceite de colza a una muestra de la población gallega, con la cual se pueda obtener una idea aproximada de la aceptación actual de este aceite en Galicia según el nivel de información de cada individuo sobre este producto. Palabras clave: aceite, colza, fraude, anilina, alimentación, Síndrome Tóxico

I Analysis of a Food Catastrophe: the Case of Rapeseed Oil in Spain

In the early 1980s there was a serious case of food fraud in Spain, which in a short time caused hundreds of deaths and thousands of people affected. The cause of this disaster was the use of rapeseed oil for industrial purposes as an oil for human consumption, after being denatured with 2% aniline and subsequently refined. The extent of the disease produced by the consumption of this denatured oil (TOS or Toxic Oil Syndrome) remains in force, with people still affected today. In the present work, an assessment of rapeseed oil as a food for human consumption and an analysis of the scientific studies published on the case will be made, which will explain the disease, its causes, the role of the genetic implications of those affected, the long and short term consequences of the disease and the socioeconomic and health coverage of this event in Spanish territory. Likewise, other means of information on this fraud will also be exposed as a contrast to the official media, which will show the population's ignorance of what happened. Finally, a simple rapeseed oil survey will be made to a sample of the Galician population, with which an approximate idea can be obtained of the current acceptance of this oil in Galicia according to the level of information of each individual about this product. Key words: oil, rapeseed, fraud, aniline, feeding, Toxic Syndrome

Page 247: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

247

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Triquinoses A triquinoses (tamén denominada triquinelosis ou triquinasis) é unha enfermidade parasitaria

ocasionada polo consumo de carne de porco mal cocida e que conteñen quistes (larvas ou vermes inmaturos) de un nematodo (verme redondo intestinal) do xénero Trichinella. Nas zonas xeográficas temperadas como a Península Ibérica está presente a especie Trichinella spiralis. Os principais reservorios do parasito son os animais domésticos e os animais salvaxes, especialmente os carnívoros( consumidores de carne) e omnívoros que comen tanto carne coma plantas), podendo atoparse en animais como porcos, xabaril, oso, zorro, cans, gatos, ratas, cabalos, lobos, morsas, crocodilos, león, aves etc.. É unha zoonoses e é unha enfermidade de declaración obrigatoria. No seguinte traballo centrámonos na epidemioloxía en España e Europa nos últimos 5 anos facendo un estudio integral dos hospedadores de Trichinella máis habituais en ambas zonas e vendo os casos en humanos máis recentes en ambas zonas, ademais das especies de Trichinella máis habituais nos distintos hospedarores en España. Palabras claves : Trichinella, epidemioloxía, jabalí, Europa

C Triquinelosis La triquinosis (también denominada triquinelosis o triquinasis) es una enfermedad parasitaria ocasionada por el consumo de carne mal cocida y que contiene quistes (larvas o gusanos inmaduros) de un nematodo (gusano redondo intestinal) del género Trichinella. En zonas geográficas templadas como la Península Ibérica está presente la especie Trichinella spiralis. Los principales reservorios del parásito son animales domésticos y animales salvajes, especialmente los carnívoros (consumidores de carne) y omnívoros que comen tanto carne como plantas), pudiendo encontrarse en animales como el cerdo, el jabalí, el oso, el zorro, el perro, el gato, la rata, el caballo, el lobo, la morsa, el cocodrilo, el león, las aves, etc. Es una zoonosis y es una enfermedad de declaración obligatoria. En el siguiente trabajo nos centramos en la epidemiología en España y Europa en los últimos 5 años haciendo un estudio integral de los hospedadores de Trichinella más habituales en ambas zonas y viendo los casos en humanos más recientes en ambas zonas, además de las especies de Trichinella más habituales en los distintos hospedadores en España. Palabras claves : Trichinella, epidemioloxía, jabalí, Europa

I Trichinellosis Trichinella (also known as trichinellosis) is a parasitic disease caused by the consumption of

Page 248: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

248

Volver ao inicio

undercooked meat containing quister (larvae or immature worms) of a nematode (intestinal roundworm) of the genus Trichinella. Trichinella spiralis is present in temperate geographical areas such as the Iberian Peninsula. The main reservoirs of the parasite are domestic animals and wild animals, especially carnivores (meat eaters) and omnivores that eat both meat and plants), and can be found in animals such as pig,wild boar, bear, fox, dog, cat, rat, horse, wolf, walrus, crocodile, lion, birds, etc. It is a zoonosis and is a notifiable disease. In the following work we focused on epidemiology in Spain and Europe in the last 5 years making a comprehensive study of the most common Trichinella hosts in both areas and seeing the most recent human cases in both areas, in addition to Trichinella species More usual in the different hosts in Spain. Keywords: Trichinella,epidemiology, wild board, Europe

Page 249: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

249

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Cambios nos Hábitos

Dietéticos en Mulleres con Lipodistrofia Parcial Familiar Tipo I.

A lipodistrofia parcial familiar tipo 1 (FPLD1) é unha enfermidade rara, escasamente investigada ata o momento. Crese que ten un carácter hereditario, polo que se clasifica dentro das lipodistrofias conxénitas. Preséntase maioritariamente en mulleres, e caracterízase por unha perda de graxa selectiva en extremidades inferiores e unha acumulación anormal de graxa na rexión visceral abdominal, asociada a resistencia insulínica, así como a outros trastornos metabólicos. O obxectivo principal deste estudo é o deseño dunha ferramenta para comparar os cambios experimentados no patrón dietético en mulleres con FPLD1 (n=7, casos) e en mulleres con obesidade xinoide (n=7, controis), que poderían estar relacionados coa prevalencia crecente desta patoloxía. Obtivéronse 91 variables e, debido ao tamaño mostral reducido, realizouse un estudo estatístico descritivo. Nos dous grupos, obsérvase un descenso importante da inxesta de cacaos solubles. O consumo de legumes, embutidos, salsas envasadas e barriñas de cereais descendeu máis no grupo FPLD1, que ademais cociña as legumes con menos graxa na actualidade e incrementou máis o seu consumo de iogures. Este grupo refire ter experimentado restrición calórica no pasado. Os niveis de estrés e ansiedade son maiores neste grupo, que refire ademais unha inxesta superior aos controis en situacións de estrés (no pasado), e en situacións de ansiedade (no momento actual). Respecto ao grupo control, a percepción da súa ingesta parece ser incorrecta na actualidade. Estes resultados resaltan a importancia do papel do dietista-nutricionista nos servizos de endocrinoloxía para potenciar a investigación nos aspectos nutricionais de determinadas patoloxías, escasamente abordados como ocorre na FPLD1, co obxectivo último de contribuír a mellorar a calidade de vida dos pacientes. Palabras clave: Síndrome de Köbberling; Lipodistrofia parcial familiar tipo 1; FPLD1; nutrición; dieta.

C Cambios en los Hábitos Dietéticos en Mujeres con Lipodistrofia Parcial Familiar Tipo I.

La lipodistrofia parcial familiar tipo 1 (FPLD1) es una enfermedad rara, escasamente investigada hasta el momento. Se cree que tiene un carácter hereditario, por lo que se la clasifica dentro de las lipodistrofias congénitas. Se presenta mayoritariamente en mujeres, y se caracteriza por una pérdida de grasa selectiva en extremidades inferiores y una acumulación anormal de grasa en la región visceral abdominal, asociada a resistencia insulínica, así como a otros trastornos metabólicos. El objetivo principal de este estudio es el diseño de una herramienta para comparar los cambios experimentados en el patrón dietético en mujeres con FPLD1 (n=7, casos) y en mujeres con obesidad

Page 250: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

250

Volver ao inicio

ginoide (n=7, controles), que podrían estar relacionados con la prevalencia creciente de esta patología. Se han obtenido 91 variables y, debido al tamaño muestral reducido, se ha realizado un estudio estadístico descriptivo. En ambos grupos, se observa un descenso importante de la ingesta de cacaos solubles. El consumo de legumbres, embutidos, salsas envasadas y barritas de cereales ha descendido más en el grupo FPLD1, que además cocina las legumbres con menos grasa en la actualidad y ha incrementado más su consumo de yogures. Este grupo refiere haber experimentado restricción calórica en el pasado. Los niveles de estrés y ansiedad son mayores en este grupo, que refiere además una ingesta superior a los controles en situaciones de estrés (en el pasado), y en situaciones de ansiedad (en el momento actual). Respecto al grupo control, la percepción de su ingesta parece ser incorrecta en la actualidad. Estos resultados resaltan la importancia del papel del dietista-nutricionista en los servicios de endocrinología para potenciar la investigación en los aspectos nutricionales de determinadas patologías, escasamente abordados como ocurre en la FPLD1, con el objetivo último de contribuir a mejorar la calidad de vida de los pacientes. Palabras clave: Síndrome de Köbberling; Lipodistrofia parcial familiar tipo 1; FPLD1; nutrición; dieta.

I Changes in Dietary Habits in Women with Familial Partial Lipodystrophy Type I.

Familial partial lipodystrophy type 1 (FPLD1) is a rare disease, scarcely investigated so far. It is believed to have a hereditary character, so it is classified as congenital lipodystrophy. It occurs mostly in women and is characterized by a selective loss of adipose tissue in the lower extremities and an abnormal accumulation of fat in the abdominal visceral region, associated with insulin resistance, as well as other metabolic disorders. The main objective of this study is the design of a tool to compare the changes in the dietary pattern in women with FPLD1 (n = 7, cases) and in women with gynoid obesity (n = 7, controls), which could be related with the increasing prevalence of this pathology. 91 variables have been obtained and, due to the reduced sample size, only a descriptive statistical study has been carried out. In both groups, a significant decrease in the intake of soluble cocoa is observed. Consumption of legumes, sausages, packaged sauces and cereal bars has decreased more in the FPLD1 group, which also cooks legumes with less fat at present and has increased their consumption of yoghurts more. This group reports having experienced a caloric restriction in the past. The levels of stress and anxiety are higher in this group, which also refers an intake higher than controls in situations of stress (in the past), and in situations of anxiety (at the present time). Regarding the control group, the perception of their intake seems to be incorrect at present.

Page 251: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

251

Volver ao inicio

These results highlight the importance of the role of the dietitian-nutritionist in endocrinology services to reinforce the research in the nutritional aspects of certain pathologies, poorly addressed as occurs in the FPLD1, with the ultimate goal of contributing to improve the quality of life of the patients. Key words: Köbberling syndrome; Familial partial lipodystrophy type 1; FPLD1; nutrition; diet.

Page 252: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

252

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Dieta, Microbiota e

Sistema Inmune O conxunto dos microorganismos que colonizan o noso aparato dixestivo, a microbiota intestinal, é modulada tanto en composición como actividade a través dos nutrientes aportados pola dieta, tales como os carbohidratos, aminoácidos e lípidos. Por outro lado, a microbiota tamén pode ser regulada a partir dos numerosos compoñentes bioactivos como os ácidos biliares, ou pola interacción con outros microorganismos como os probióticos. Cando a dieta é saudable e equilibrada, a microbiota interacciona co hospedador aportando beneficios entre os que se poden citar a protección fronte aos microorganismos patóxenos mediante a produción de bacteriocinas, a competición polos nutrientes ou a modulación do sistema inmune. Tanto no estado de saúde como na alteración da microbiota (disbiose intestinal), os microorganismos segregan unha serie de metabolitos activos producidos a partir dos nutrientes da dieta. Estes metabolitos interaccionan co sistema inmune do hospedador modulando a súa resposta a través de dúas divisións distintas interrelacionadas entre sí: o sistema inmune innato e o sistema inmune adaptativo. En función do metabolito microbiano, a resposta do sistema inmune pode ser inflamatoria ou antiinflamatoria. Deste xeito, unha resposta inflamatoria por parte do sistema inmunitario engadido ao propio estado da disbiose intestinal, provoca unha alteración das rutas metabólicas do hóspede. En consecuencia, estas reaccións agravan ou desencadean a aparición de certas patoloxías como enfermidades inflamatorias intestinais, síndrome do intestino irritable, enfermidades cardiovasculares, síndrome metabólico, enfermidades hepáticas ou alerxias. Palabras clave: Dieta; Microbiota; Sistema inmune; Disbiose; Metabolito microbiano; Patoloxías.

C Dieta, Microbiota y Sistema Inmune

El conjunto de microorganismos que colonizan nuestro aparato digestivo, la microbiota intestinal, es modulada tanto en composición como actividad a través de los nutrientes aportados por la dieta, tales como los carbohidratos, aminoácidos y lípidos. Por otro lado, la microbiota también puede ser regulada a partir de numerosos componentes bioactivos como los ácidos biliares, o por la interacción con otros microorganismos como los probióticos. Cuando la dieta es saludable y equilibrada, la microbiota interacciona con el hospedador aportando beneficios entre los cuales se puede citar la protección frente a microorganismos patógenos mediante la producción de bacteriocinas, la competición por los nutrientes o la modulación del sistema inmune. Tanto en el estado de salud como en la alteración de la microbiota (disbiosis intestinal), lo microorganismos secretan una serie de metabolitos activos producidos a partir de los nutrientes de la dieta.

Page 253: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

253

Volver ao inicio

Estos metabolitos interaccionan con el sistema inmune del hospedador modulando su respuesta a través de dos divisiones distintas interrelacionadas entre sí: el sistema inmune innato y el sistema inmune adaptativo. En función del metabolito microbiano, la respuesta del sistema inmune puede ser inflamatoria o antiinflamatoria. De esta manera, una respuesta inflamatoria por parte del sistema inmune sumado al propio estado de disbiosis intestinal, provoca una alteración de las rutas metabólicas del hospedador. En consecuencia, estas reacciones agravan o desencadenan la aparición de determinadas patologías como las enfermedades inflamatorias intestinales, el síndrome de colon irritable, enfermedades cardiovasculares, el síndrome metabólico, enfermedades hepáticas o las alergias. Palabras clave: Dieta; Microbiota; Sistema inmune; Disbiosis; Metabolito microbiano; Patologías.

I Diet, Microbiota and Inmune System

The set of microorganisms that colonize our digestive system, the intestinal microbiota, is modulated both in composition and activity through the nutrients provided by diet, such as carbohydrates, amino acids and lipids. On the other hand, the microbiota can also be regulated from numerous bioactive components such as bile acids, or by interaction with other microorganism through the production of bacteriocins, competition for nutrients or modulation of the inmune system. Both in the state of health and in the alteration of the microbiota (intestinal dysbiosis), the microorganisms secrete a series of active metabolites produced from the nutrients of diet. These metabolites interact with the host's inmune system by modulating their response through two distinct interrelated divisions: the innate inmune system and the adaptative inmune system. Depending on the microbial metabolite, the response of the inmune system can be inflammatory or anti-inflammatory. In this way, an inflammatory response of the immune system added to the own state of intestinal dysbiosis, causes an alteration of the metabolic pathways of the host. Consequently, these reactions aggravate or trigger the appearance of certain pathologies such as intestinal inflammatory diseases, irritable bowel syndrome, cardiovascular diseases, metabolic syndrome, liver diseases or allergies. Keywords: Diet; Gut microbiota; Inmune system; Disbiosis; Microbial metabolites; Pathologies.

Page 254: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

254

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Celiaquía,

Características Xerais, Síndrome de Down e outros Factores de Risco Asociados

A celiaquía ou enfermidade celíaca (EC) é un proceso autoinmunitario de orixe xenética que cursa cunha intolerancia permanente ao glute, un conxunto de proteínas contidas na fariña de diversos cereais, fundamentalmente o trigo, pero tamén o centeo e a cebada. Non se debe confundir con outros trastornos relacionados co glute como a sensibilidade ao glute non celíaca (SGNC) ou a alerxia ao trigo. Dado que é unha enfermidade que pode cursar de moitas formas diferentes, o seu diagnóstico é complicado. Con todo, os avances diagnósticos que continuamente van a aparecendo, permitiron unha mellora na súa detección. Existen certos factores de risco que aumentan a predisposición de padecer celiaquía, e entre eles atópase a Síndrome de Down (SD). As persoas con SD teñen unha maior probabilidade que a poboación xeral de padecer celiaquía ao longo da súa vida. Estas persoas, ademais de ter que levar unha dieta controlada asegurándose de non consumir glute, teñen outra serie de dificultades engadidas como a disfunción orofacial que se non se corrixe pode levar a unha disfunción na alimentación e deglución. Ao consumir unha dieta libre de glute pódense obter igualmente as achegas de enerxía e nutrientes adecuados, unicamente é necesario que a dieta sexa equilibrada e variada, controlando que ningún alimento consumido leve glute. Pero é necesario destacar que unha dieta sen glute só vai ser máis saudable para as persoas celíacas ou con algún outro trastorno dixestivo no que estea implicado o glute, para o resto de poboación, quitar o glute da dieta non vai achegar ningún beneficio a maiores. Palabras chave: Enfermidade celíaca, sensibilidade ao glute non celíaco, alerxia ao trigo, Síndrome de Down, disfunción orofacial, dieta libre de glute.

C Celiaquía, Características Generales, Síndrome de Down y otros Factores de Riesgo Asociados

La celiaquía o enfermedad celíaca (EC) es un proceso autoinmunitario de origen genético que cursa con una intolerancia permanente al gluten, un conjunto de proteínas contenidas en la harina de diversos cereales, fundamentalmente el trigo, pero también el centeno y la cebada. No se debe confundir con otros trastornos relacionados con el gluten como la sensibilidad al gluten no celíaca (SGNC) o la alergia al trigo. Dado que es una enfermedad que puede cursar de muchas formas diferentes, su diagnóstico es complicado. Sin embargo, los avances diagnósticos que continuamente van a apareciendo, han permitido una mejora en su detección. Existen ciertos factores de riesgo que aumentan la predisposición de padecer celiaquía, y entre ellos se encuentra el Síndrome de Down (SD). Las personas con SD tienen una mayor probabilidad que la población

Page 255: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

255

Volver ao inicio

general de desarrollar celiaquía a lo largo de su vida. Estas personas, además de tener que llevar una dieta controlada asegurándose de no consumir gluten, tienen otra serie de dificultades añadidas como la disfunción orofacial que si no se corrige puede conllevar a una disfunción en la alimentación y deglución. Al consumir una dieta libre de gluten se pueden obtener igualmente los aportes de energía y nutrientes adecuados, únicamente es necesario que la dieta sea equilibrada y variada, controlando que ningún alimento consumido lleve gluten. Pero es necesario destacar que una dieta sin gluten solo va a ser más saludable para las personas celiacas o con algún otro trastorno digestivo en el que esté implicado el gluten, para el resto de población, quitar el gluten de la dieta no va a aportar ningún beneficio a mayores. Palabras clave: Enfermedad celíaca, sensibilidad al gluten no celíaco, alergia al trigo, Síndrome de Down, disfunción orofacial, dieta libre de gluten.

I Celiac Disease, General Characteristics, Down’s Syndrome and other Associated Risk Factors

Celiac disease (CD) is an autoinmune condition with a genetic origin in which there is a permanent intolerance to gluten, a set of proteins contained in the flour of various cereals like wheat, rye and barley. It should not be confused with other gluten-related disorders such as non-celiac gluten sensitivity (SGNC) or wheat allergy. It is a disease that can take different forms, so its diagnosis is complicated. However, the diagnostic advances that are continually appearing have allowed an improvement in their detection. There are certain risk factors that increase the predisposition to suffer from celiac disease, and among them is Down Syndrome (DS). People with DS are more likely than the general population to develop celiac disease throughout their lives. These people, in addition to having to take a safe diet ensuring that they do not have gluten, have a number of added deficiencies such as orofacial dysfunction that if is not corrected can lead to a dysfunction in feeding and swallowing. By consuming a gluten-free diet people can get an adequate amount of energy and nutrients, but they need to follow a balanced and varied diet, eliminating any food that may contain gluten. It is important to emphasize that a gluten-free diet is only healthier for people with celiac disease or with some other digestive disorder that is related to gluten. The rest of the population won´t get any benefits if they remove gluten from their diet. Key words: Celiac disease, non-celiac gluten sensitivity, wheat allergy, Down Syndrome, orofacial dysfunction, gluten-free diet.

Page 256: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

256

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alteracións do Gusto

e do Olfacto e Xerostomía e a súa Repercusión na Alimentación

Unha dieta inadecuada pode por en risco o estado nutricional dunha persoa. A alimentación pode verse afectada polas alteracións do gusto e do olfacto, e a xerostomía. O obxectivo deste traballo é revisar as causas destes síntomas e propoñer algunhas medidas parar tratar de arranxalos, ou diminuír as súas consecuencias. A fisioloxía destes sentidos é complexa; o seu funcionamento depende de diversos factores que poden verse alterados. Pódense clasificar as causas principais en patolóxicas ou farmacolóxicas. En primeiro lugar, as alteracións do gusto e do olfacto, e a xerostomía poden ter a súa orixe en múltiples enfermidades. As de maior incidencia son os arrefriados comúns, as rinitis e as rinosinusitis; tamén son síntomas ben documentados doutras patoloxías menos frecuentes como a enfermidade de Párkinson ou o Alzheimer e de síndromes infrecuentes como o síndrome de Sjögren ou o de Kallman. En segundo lugar, os fármacos son responsables habituais da disfuncións sensitivas e da sensación de boca seca. Este efecto agrávase en pacientes polimedicados. Cabe destacar tamén a importancia destes síntomas no cancro. Tanto as neoplasias coma os tratamentos anticancerosos (radioterapia, quimioterapia) están implicados na aparición das alteracións do gusto e do olfacto, e a xerostomía. Por mor da alteración dos sentidos químicos e a falta de saliva, a calidade de vida pode verse afectada. Suxírense algúns consellos alimentarios e farmacolóxicos para paliar os síntomas. Palabras chave: alteracións do gusto, alteracións do olfacto, xerostomía, alimentación, fármacos, cancro.

C Alteraciones del Gusto y el Olfato y Xerostomía y su Repercusión en la Alimentación

Una dieta inadecuada puede poner en riesgo el estado nutricional de una persona. La alimentación puede verse afectada por las alteraciones del gusto y el olfato, y la xerostomía. El objetivo de este trabajo es revisar las causas de estos síntomas y proponer algunas medidas para tratar de corregirlos, o al menos, disminuir sus consecuencias. La fisiología de estos sentidos es compleja; su funcionamiento depende de diversos factores que pueden verse alterados. Se pueden clasificar las causas principales en patológicas o farmacológicas. En primer lugar, las alteraciones del gusto y el olfato, y la xerostomía pueden tener su origen en múltiples enfermedades. Las de mayor incidencia son los resfriados comunes, las rinitis y las rinosinusitis; también son síntomas bien documentados de otras patologías menos frecuentes como la enfermedad de Parkinson

Page 257: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

257

Volver ao inicio

o el Alzheimer y de síndromes infrecuentes como el síndrome de Sjögren o el síndrome de Kallman. En segundo lugar, los fármacos son responsables habituales de disfunciones sensitivas y sequedad oral. Este efecto se agrava en pacientes polimedicados. Cabe destacar también la importancia de estos síntomas en el cáncer. Tanto las neoplasias como los tratamientos anticancerígenos (radioterapia, quimioterapia) están implicados en la aparición de las alteraciones del gusto y el olfato, y la xerostomía. Debido a que la alteración de los sentidos químicos y la falta de saliva afectan a la calidad de vida, se sugieren algunos consejos alimentarios y farmacológicos para paliar los síntomas. Palabras clave: alteraciones del gusto, alteraciones del olfato, xerostomía, alimentación, fármacos, cáncer.

I Taste and Smell Disorders and Xerostomia and its Impact on Eating Behavior

An inappropriate diet compromises the nutritional status of a person. Taste and smell disorders and dry mouth can change the dietary pattern. The aim of this research is to review the causes of these symptoms and to suggest some advices to correct it or, at least, decrease its consequences. The physiology of taste and smell and salivary glands is complex; some factors can interfere with the correct running of this system. The causes classify into two main groups: pathology causes and pharmacology causes. Firstly, some pathologies can cause taste and smell disorders and dry mouth. Colds, rhinitis, and rhinosinusitis are the most frequent diseases with these symptoms; also, Parkinson’s disease and Alzheimer can modify the perception of taste and smell and xerostomia. Some infrequent pathologies like Sjögren syndrome and Kallman syndrome are causes too. Secondly, drugs usually originate taste and smell disorders and xerostomia. The symptoms can get worse in polipharmacy. It should be point out that cancer could be a cause too. Both, tumor and anticancer treatment (radiotherapy, chemotherapy) are implicated in taste and smell disorders and xerostomia. Due to smell, taste and saliva are closely related to quality of life, some nutritional and pharmacological advices are given in order to alleviate these symptoms. Key words: taste disorder, smell disorder, dry mouth, diet, drugs, cancer.

Page 258: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

258

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Microbiota Intestinal e

Obesidade A microbiota intestinal é un ecosistema microbiano complexo que se encontra no intestino. Este “novo órgano” e o seus produtos metabólicos, como os lipopolosacáridos (LPS), os ácidos graxos de cadea corta (AGCC), o N-óxido-trimetilamina (TMAO), etc., están implicados en unha gran variedade de procesos fisiolóxicos, que son de vital importancia para o ser humano, como a homeostase de enerxía, o metabolismo, a saúde do epitelio intestinal e a actividade inmunolóxica. Algúns factores tanto endóxenos como exóxenos, como o parentesco entre os individuos, a idade, o nacemento por parto natural ou mediante cesárea, o emprego de antibióticos, o estilo de vida da persoa, a dieta ou o uso de edulcorantes artificiais non calóricos, entre outros, producen cambios na composición e funcionalidade da microbiota intestinal. Este estado coñecido comunmente como disbiosis, empézase a considerar un factor que pode estar relacionado co desenvolvemento e progresión da obesidade e as súas comorbilidades, actualmente o gran problema de saúde pública a nivel mundial. A primeira gran evidencia é a diferenza nas comunidades microbianas e as actividades metabólicas da microbiota intestinal que se observa entre os individuos obesos e delgados. Estudos recentes suxiren que a modulación da microbiota intestinal pode ter efectos beneficiosos con respecto ó control da obesidade. Os métodos máis habituais son a intervención dietética, en particular de macronutrientes, os probióticos, os prebióticos e o transplante fecal. Palabras clave: obesidade, microbiota intestinal, dieta, disbiosis, microorganismo

C Microbiota Intestinal y Obesidad

La microbiota intestinal es un ecosistema microbiano complejo que se encuentra en el intestino. Este “nuevo órgano” y sus productos metabólicos, como los lipopolosacáridos (LPS), los ácidos grasos de cadena corta (AGCC), el N-óxido-trimetilamina (TMAO), etc., están implicado en una gran variedad de procesos fisiológicos, que son de vital importancia para el ser humano, como la homeostasis de energía, el metabolismo, la salud del epitelio intestinal y la actividad inmunológica. Algunos factores tanto endógenos como exógenos, como el parentesco entre los individuos, la edad, el nacimiento por parto natural o mediante cesárea, la utilización de antibióticos, el estilo de vida de la persona, la dieta o el uso de edulcorantes artificiales no calóricos, entre otros, producen cambios en la composición y funcionalidad de la microbiota intestinal. Este estado comúnmente conocido como disbiosis, se empieza a considerar un factor que puede estar relacionado con el desarrollo y progresión de la obesidad y sus comorbilidades, actualmente el gran problema de salud pública a nivel mundial. La primera gran evidencia es la diferencia en

Page 259: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

259

Volver ao inicio

las comunidades microbianas y actividades metabólicas de la microbiota intestinal que se observa entre los individuos obesos y delgados. Estudios recientes sugieren que la modulación de la microbiota intestinal puede tener efectos beneficiosos con respecto al control de la obesidad. Los métodos más habituales son la intervención dietética, en particular de macronutrientes, los probióticos, los prebióticos y el trasplante fecal. Palabras clave: obesidad, microbiota intestinal, dieta, disbiosis, microorganismo

I Gut Microbiota and Obesity

The gut microbiota is a complex microbial ecosystem that is found in the intestine. This "new organ" and its metabolic products, such as lipopolysaccharides (LPS), short chain fatty acids (SCFA), N oxide trimethylamine (TMAO), etc., are involved in a wide variety of physiological processes, which are of vital importance to humans, such as energy homeostasis, metabolism, intestinal epithelial health and immunological activity. Some factors, both endogenous and exogenous, such as kinship among individuals, age, birth by natural birth or by cesarean, the use of antibiotics, the lifestyle of the person, diet or the use of artificial non caloric sweeteners, among others, they produce changes in the composition and functionality of the gut microbiota. This state, commonly known as dysbiosis, is beginning to be considered as a factor that may be related to the development and progression of obesity and its comorbidities, currently the great public health problem worldwide. The first major evidence is the difference in the microbial communities and metabolic activities of the gut microbiota observed among obese and slim individuals. Recent studies suggest that the modulation of the intestinal microbiota may have beneficial effects with respect to the control of obesity. The most common methods are dietary intervention, in particular macronutrients, probiotics, prebiotics and faecal transplantation. Keywords: obesity, gut microbiota, diet, dysbiosis, microorganism

Page 260: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

260

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A alimentación no

Ámbito Laboral: Adecuación Nutricional, Relación coa Produtividade e Efectos Sobre a Saúde de Xornadas Especiais.

Nas últimas décadas, o traballo en horarios non convencionais foi gañando protagonismo, xa que gracias a esta maior dispoñibilidade da forza laboral conséguese continuidade na actividade produtiva da empresa. Todo isto tradúcese nun intento de adaptación horaria por parte do traballador, que lle vai supoñer cambios na súa alimentación e estilo de vida. Entre os tipos de traballos en horarios non convencionais destacan pola súa maior frecuencia o traballo en horarios nocturnos e o traballo por quendas rotatorias. Sen embargo, ambos tipos de horarios especiais repercuten en importantes riscos para a saúde dos traballadores, especialmente cando esta circunstancia se da en períodos prolongados. Os riscos mais destacados son a desincronización circadiana, a alteración hormonal, a alteración do sono, o aumento do risco de desenrolar síndromes metabólicos, e incluso o aumento no risco de desenrolar algúns tipos de cancro. Adicionalmente, debido a estes cambios alimentarios e á alteración do metabolismo, os traballadores en horarios especiais van a ter un maior risco de desenrolar tanto obesidade como as súas patoloxías comórbidas, polo que, a alimentación laboral debería planificarse dun modo profesional a fin de evitar que ditos horarios se convertan nun problema de saúde pública. O obxectivo deste traballo fin de grao é proporcionar unha revisión da última evidencia científica acerca das alteracións que ditos horarios provocan na saúde dos traballadores, dos seus riscos intrínsecos e dos mecanismos dispoñibles para evitar ou reducir ditos riscos. Recompilouse así mesmo a normativa vixente que regula a alimentación e nutrición laboral en España, e comprobouse que a atención prestada é escasa e que se necesita unha maior participación dos profesionais da nutrición e dietética neste ámbito. Palabras chave: traballo por quendas, traballo nocturno, obesidade, ritmo circadiano, programa SOLVE.

C La Alimentación en el Ámbito Laboral: Adecuación Nutricional, Relación con la Productividad y Efectos Sobre la Salud de Jornadas

En las últimas décadas, el trabajo en horarios no convencionales ha ido ganando protagonismo, ya que gracias a esta mayor disponibilidad de la fuerza laboral se consigue continuidad en la actividad productiva de la empresa. Todo esto se traduce en un intento de adaptación horaria por parte del trabajador, que le va a suponer cambios en su alimentación y estilo de vida. Entre los tipos de trabajos en horarios no convencionales destacan por su mayor frecuencia el trabajo en horarios nocturnos y el trabajo por turnos rotatorios. No obstante, ambos tipos de horarios especiales repercuten en importantes riesgos para la salud de los trabajadores, especialmente cuando esta

Page 261: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

261

Volver ao inicio

Especiales. circunstancia se da en períodos prolongados. Los riesgos más destacados son la desincronización circadiana, la alteración hormonal, la alteración del sueño, el aumento del riesgo en desarrollar síndromes metabólicos, e incluso el aumento del riesgo de desarrollar algunos tipos de cáncer. Adicionalmente, debido a estos cambios alimentarios y la alteración del metabolismo, los trabajadores en horarios especiales van a tener un mayor riesgo de desarrollar tanto obesidad como sus patologías comórbidas, por lo que, la alimentación laboral debería de planificarse de un modo profesional a fin de evitar que dichos horarios se conviertan en un problema de salud pública. El objetivo de este trabajo fin de grado es proporcionar una revisión de la última evidencia científica acerca de las alteraciones que dichos horarios provocan en la salud de los trabajadores, sus riesgos intrínsecos y de los mecanismos disponibles para evitar o reducir dichos riegos. Se ha recopilado asimismo la normativa vigente que regula la alimentación y nutrición laboral en España, y se ha comprobado que la atención prestada es escasa y que se necesita una mayor participación de los profesionales de la nutrición y dietética en este ámbito. Palabras clave: trabajo por turnos, trabajo nocturno, obesidad, ritmo circadiano, programa SOLVE.

I Food in the Work Environment: Nutritional Adequacy, Relationship with Productivity and Health Effects of Special Workdays.

In the last decades, work in non-conventional schedules has been gaining prominence, since thanks to this greater availability of the labor force, continuity in the productive activity of the company is achieved. All this translates into an attempt to adapt to the working day, which will mean changes in their diet and lifestyle. Among the types of work at non-conventional times, night work and shift work are the most common. However, both types of special working hours have a significant impact on the health of workers, especially when this occurs over long periods of time. The most prominent risks are circadian desynchronization, hormonal disturbance, sleep disturbance, increased risk of developing metabolic syndromes, and even increased risk of developing some types of cancer. Due to these dietary changes and the alteration of metabolism, workers on special schedules will have a higher risk of developing both obesity and comorbid pathologies, and therefore, occupational nutrition should be planned in a professional manner in order to avoid such schedules becoming a public health problem. The mail goal of this work was to provide a review of the latest scientific evidence about the alterations that such schedules cause in the health of workers, their intrinsic risks and the mechanisms available to avoid or reduce these risks. The current regulations governing food and nutrition at work in Spain have also been compiled, and it has been proven that little attention has been given and that there is a need for greater participation of nutrition and dietetics professionals in this field.

Page 262: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

262

Volver ao inicio

Keywords: shift work, night work, obesity, circadian rhythm, SOLVE program.

Page 263: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

263

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G En que Dimensión se

Encontra o pan na Actualidade?

O pan galego é uno dos máis valorados a nivel do estado español, pero ata agora non existían datos sobre a valoración dos/as galegos/as sobre este alimento que foi tan básico e necesario anos atrás. Por iso, deseñouse e validouse un cuestionario, composto por un total de 60 preguntas e máis de 200 posibles ítems de resposta utilizado para enquisar a 204 suxeitos de diferentes puntos da xeografía galega. O obxectivo era avaliar o coñecemento da poboación galega sobre a orixe, a procedencia e o papel do pan na alimentación, o consumo, a tradición e o uso do pan no fogar, os seus gustos persoais e, por último, obter datos sobre o glute. Os datos obtidos relaciónanse coas características sociodemográficas das persoas participantes. O feito de pertencer a un grupo de idade, provincia e/ou sexo, relaciónase coa cantidade e tipo de pan consumido ou incluso co momento no que inxerir este alimento. Compróbase que se deberían fomentar actividades encamiñadas a educar a toda a sociedade sobre o consumo do pan e que é necesario recuperar a cultura do pan, xa que se aprecia que as novas xeracións poden conseguir que os despachos e panaderías artesás volvan a ofrecer o alimento para o que foron constituídas. Por outro lado, aplicando o escaneado en 3D, obtivéronse modelos tridimensionais do pan con medidas similares ás reais. A aplicación destes modelos tridimensionais axudou a valorar a cantidade real de pan consumido. Estes modelos poden supoñer unha gran ferramenta na consulta clínica do Dietista-Nutricionista. Palabras chave: Pan, 3D, Tridimensional, Cuestionario, Consumo, Galicia

C ¿En qué Dimensión se Encuentra el Pan en la Actualidad?

El pan gallego es uno de los más valorados a nivel del estado español, pero hasta ahora no existían datos sobre la valoración de los/as gallegos/as sobre este alimento que fue tan básico y necesario años atrás. Por ello, se diseñó y validó un cuestionario, compuesto por un total de 60 preguntas y más de 200 posibles ítems de respuesta utilizado para encuestar a 204 sujetos de diferentes puntos de la geografía gallega. El objetivo era evaluar el conocimiento de la población gallega del origen, la procedencia y el papel del pan en la alimentación, el consumo, la tradición y el uso del pan en el hogar, sus gustos personales y, por último, obtener datos sobre el gluten. Los datos obtenidos se relacionan con las características sociodemográficas de las personas participantes. El hecho de pertenecer a un grupo de edad, provincia y/o sexo, se relaciona con la cantidad y tipo de pan

Page 264: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

264

Volver ao inicio

consumido o incluso con el momento en el que ingerir este alimento. Se comprueba que se deberían fomentar actividades encaminadas a educar a toda la sociedad sobre el consumo del pan y que es necesario recuperar la cultura del pan, ya que se aprecia que las nuevas generaciones pueden conseguir que los despachos y panaderías artesanas vuelvan a ofrecer el alimento para el que fueron constituidas. Por otro lado, aplicando el escaneado en 3D, se han obtenido modelos tridimensionales del pan con medidas similares a las reales. La aplicación de estos modelos tridimensionales ayudó a valorar la cantidad real de pan consumido. Estos modelos pueden suponer una gran herramienta en la consulta clínica del Dietista-Nutricionista. Palabras clave: Pan, 3D, Tridimensional, Cuestionario, Consumo, Galicia

I In what Dimension is the Bread Today?

The Galician bread is one of the most valued at the level of the Spanish state, but until now, there were no data on the valuation of the Galician people on this food, that was so basic and necessary years ago. For this reason, a questionnaire was designed and validated, consisting of a total of 60 questions and more than 200 possible response items, that was used to survey 204 subjects from different points of the Galician geography. The objective was to evaluate the knowledge of the Galician population of the origin, role of bread in food, consumption, tradition and the use of bread in the home, their personal tastes and, finally, obtain data about the gluten. The data obtained was related to the sociodemographic characteristics of the participants. The fact of belonging to an age group, province and/or sex, is related to the amount and type of bread consumed or even at what meal is eating this food. It is proven that activities aimed at educating the whole society about the consumption of bread should be encouraged and that the bread culture must be recovered, it is appreciated that the new generations can get that the bakeries to offer a good quality bread again. On the other hand, by applying 3D scanning, three-dimensional models of bread have been obtained with measures similar to the real ones. The application of these three-dimensional models helped to assess the actual amount of bread consumption. These models can be a great tool in the clinical consultation of the Dietitian-Nutritionist. Keywords: Bread, 3D, Three-dimensional, Questionnaire, Consumption, Galicia

Page 265: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

265

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Adecuación da Dieta

para Mellorar o Desempeño e Saúde do Xogador de Fútbol Profesional

O seguimento e adaptación da dieta é unha das estratexias fundamentais para mellorar o desempeño e garantir un estado de saúde axeitado no atleta, especialmente nos deportes de elite, como o fútbol profesional, onde un mínimo detalle pode facer grandes diferenzas. Por este motivo, é imprescindible proporcionar ao xogador a comida e bebidas adecuadas que ten que realizar durante o adestramento ea competición para acadar os seus obxectivos deportivos, así como para a prevención de lesións. O obxectivo deste traballo é, a partir dunha revisión da bibliografía existente, establecer os obxectivos que a práctica do fútbol require a nivel profesional e destes, desenvolver estratexias nutricionais para optimizar o desempeño durante a formación e a competencia, para mellorar e acelerar a recuperación, acadar e manter un peso óptimo e condición física e minimizar o risco de lesións e enfermidades. Tamén mencionará a importancia dunha subministración adecuada de micronutrientes (vitaminas e minerais) polo seu papel antioxidante no combate ao estrés que o atleta está suxeito despois de períodos de sobre adestramento, o que aumenta a produción de radicais libres e pode causan un dano significativo nas células e tecidos. Palabras clave: nutrición, fútbol, rendemento, hidratos de carbono, proteínas, graxas, hidratación, antioxidantes.

C Adecuación de la Dieta Para la Mejora del Rendimiento y la Salud del Futbolista Profesional

El seguimiento y adecuación de la dieta es una de las estrategias fundamentales a la hora de mejorar el rendimiento y de garantizar un estado de salud adecuado en el deportista, sobretodo en el deporte de élite, como es el caso del fútbol profesional, dónde un mínimo detalle puede marcar grandes diferencias. Por ello, es imprescindible proporcionar al futbolista los alimentos y bebidas adecuados que ha de tomar durante el entrenamiento y la competición para lograr sus objetivos a nivel deportivo, así como para la prevención de lesiones. El objetivo de este trabajo es, a partir de una revisión de la bibliografía existente, fijar los objetivos que requiere la práctica del fútbol a nivel profesional y a partir de estos, desarrollar estrategias nutricionales para optimizar el rendimiento durante el entrenamiento y la competición, mejorar y acelerar la recuperación, conseguir y mantener un peso y una condición física óptima y minimizar el riesgo de lesiones y enfermedades. También se mencionará la importancia de un adecuado aporte de micronutrientes (vitaminas y minerales)

Page 266: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

266

Volver ao inicio

por su papel antioxidante a la hora de combatir el estrés al que está sometido el deportista tras los períodos de sobre entrenamiento, el cual incrementa la producción de radicales libres y que pueden causar un daño importante a las células y los tejidos. Palabras clave: nutrición, fútbol, rendimiento, hidratos de carbono, proteínas, grasas, hidratación, antioxidantes.

I Adequacy of the Diet for Improving Performance And Health of the Professional Football Player

The follow-up and adaptation of the diet is one of the fundamental strategies when it comes to improving performance and guaranteeing an adequate state of health in the athlete, especially in elite sports, such as professional soccer, where a minimum detail can make big differences. For this reason, it is essential to provide the player with the appropriate food and drinks that he has to take during training and competition to achieve his sporting goals, as well as for the prevention of injuries. The objective of this work is, from a review of the existing bibliography, to set the objectives that the practice of football requires at professional level and from these, to develop nutritional strategies to optimize performance during training and competition, to improve and accelerate recovery, achieve and maintain optimal weight and physical condition and minimize the risk of injury and illness. It will also mention the importance of an adequate supply of micronutrients (vitamins and minerals) for its antioxidant role in combating the stress to which the athlete is subjected after periods of overtraining, which increases the production of free radicals and can cause significant damage to cells and tissues. Keywords: nutrition, soccer, performance, carbohydrates, proteins, fats, hydration, antioxidants.

Page 267: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

267

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Valoración da

Alimentación en Ximnasia Rítmica Feminina

A ximnasia rítmica é un deporte de carácter estético habitualmente practicado por mulleres durante idades temperás nas que se produce un importante desenvolvemento físico e psicolóxico. Nesta etapa de cambios, é imprescindible que exista un correcto aporte de nutrientes en función das necesidades individuais das deportistas. Unha inxesta insuficiente xunto con adestramento excesivo deu lugar a aparición de casos de ximnastas con trastornos da conducta alimentaria ao largo da historia. No presente traballo de investigación analízanse os datos recollidos de cincuenta e seis ximnastas de nivel federado pertencentes a clubs de varias provincias galegas. O obxectivo principal foi o análise da inxesta dietética das participantes, observando diferenzas entre elas, e a proposta de recomendacións xerais ao respecto. A valoración do estado nutricional e da composición corporal das ximnastas son factores claves no análises da situación. Os datos recollidos mostraron que as participantes teñen un perfil antropométrico diferente as ximnastas de elite, obtendo porcentaxes de masa graxa superiores, pero porcentaxes adecuados de masa muscular. O patrón alimentario non é correcto, existe un consumo elevado de azucres e graxas saturadas, ademais dun baixo consumo de fibra. De maneira adicional, observouse unha aparición tardía da menarquía e bastantes casos de irregularidades menstruais, existindo suxeitos con tendencia ou risco de padecer trastornos da conducta alimentarios. Para mellorar a situación actual da ximnasia rítmica galega e optimizar o rendemento deportivo das participantes é necesaria unha intervención de educación nutricional con el fin de instaurar hábitos alimentarios saudables que perduren ó longo do tempo. Palabras chave: ximnasia rítmica, alimentación, inxesta dietética, deporte, composición corporal, rendemento, trastornos da conducta alimentaria.

C Valoración de la Alimentación en Gimnasia Rítmica Femenina

La gimnasia rítmica es un deporte de carácter estético habitualmente practicado por mujeres durante edades tempranas en las que se produce un importante desarrollo físico y psicológico. En esta etapa de cambios, es imprescindible que exista un correcto aporte de nutrientes en función de las necesidades individuales de las deportistas. Una ingesta insuficiente junto con entrenamiento excesivo ha dado lugar a la aparición de casos de gimnastas con trastornos de la conducta alimentaria a lo largo de la historia. En el presente trabajo de investigación se analizan los datos recogidos de cincuenta y seis gimnastas de nivel federado pertenecientes a clubs de varias provincias gallegas. El objetivo principal fue el análisis de la ingesta dietética de las participantes, observando diferencias entre ellas, y la propuesta de

Page 268: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

268

Volver ao inicio

recomendaciones generales al respecto. La valoración del estado nutricional y de la composición corporal de las gimnastas son factores claves en el análisis de la situación. Los datos recogidos mostraron que las participantes tienen un perfil antropométrico diferente a las gimnastas de élite, obteniendo porcentajes de masa grasa superiores, pero porcentajes adecuados de masa muscular. El patrón alimentario no es correcto, existe un consumo elevado de azúcares y grasas saturadas, además de un bajo consumo de fibra. De manera adicional, se observó una aparición tardía de la menarquía y bastantes casos de irregularidades menstruales, existiendo sujetos con tendencia o riesgo de padecer trastornos de la conducta alimentaria. Para mejorar la situación actual de la gimnasia rítmica gallega y optimizar el rendimiento deportivo de las participantes es necesaria una intervención de educación nutricional con el fin de instaurar hábitos alimentarios saludables que perduren a lo largo del tiempo. Palabras clave: gimnasia rítmica, alimentación, ingesta dietética, deporte, composición corporal, rendimiento, trastornos de la conducta alimentaria.

I Nutritional Assessment in Female Rhythmic Gymnastics

Rhythmic gymnastics is a sport of aesthetic character usually practiced by women during their early ages, a period when there is an important physical and psychological development. In this stage of development, it is essential that there is a correct supply of nutrients according to the individual needs of the athletes. An insufficient intake of nutrients alongside excessive training has influenced the increase of cases of gymnasts with eating disorders throughout history. In this research project, data was collected and analyzed from fifty-six federated gymnasts belonging to clubs from several Galician provinces. The main objective was the analysis of the dietary intake of the participants, observing differences between them, and the proposal of general recommendations with regards to what has been observed. The appreciation of the nutritional status and body composition of the gymnasts are key factors in the analysis of this project. The data collected suggests that the participants have a different anthropometric profile than the elite gymnasts, obtaining higher percentages of fat mass, but adequate percentages of muscle mass. The food pattern is not correct, there is a high consumption of sugars and saturated fats, also to a low consumption of fiber. In addition, it is found that a late menarche and, in many cases, menstrual irregularities occur, resulting in the appearance of subjects with a tendency to suffer from eating disorders. To improve the current situation of the Galician rhythmic gymnastics and to optimize the athletic performance of the participants, a nutritional education intervention is necessary, with the intention of establishing lifelong healthy eating habits.

Page 269: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

269

Volver ao inicio

Keywords: rhythmic gymnastics, feeding, dietary intake, sport, body composition, performance, eating disorders.

Page 270: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

270

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Educación Alimentaria

no Ámbito Familiar A infancia e a adolescencia son períodos fundamentais na consolidación duns correctos hábitos alimentarios e de estilo de vida, en xeral. Educar ós nenos en hábitos saudables durante os primeiros anos de vida é a medida preventiva máis efectiva para acadar un beneficio na saúde a longo prazo, evitando certos comportamentos que poidan desencadear enfermidades e patoloxías. Os pais son os principais axentes e responsables da formación dos hábitos nutricionais e as preferencias alimentarias dos seus fillos, polo que, este traballo propúxose co obxectivo principal de demostrar a importancia da Educación Alimentaria dirixida ós pais. Para isto, traballouse con 50 familias da provincia de Ourense, que tiñan rapaces de entre 5 e 12 anos de idade, para avaliar os seus coñecementos sobre alimentación e nutrición, os seus hábitos alimentarios e o grado de aceptación e frecuencia de consumo de alimentos. Demostrouse que hai un gran descoñecemento sobre alimentación e nutrición e unha necesidade importante de mellorar hábitos alimentarios nas familias. En base a este estudo, ponse en evidencia a necesidade de impartir programas de Educación Alimentaria nas familias, mediante a figura dun nutricionista, capaz de brindar de coñecementos e ferramentas ós pais, co fin de que desenvolvan habilidades e destrezas, en relación ó manexo e consumo de alimentos, que faciliten, ó mesmo tempo, os procesos educativos dos descendentes no campo da nutrición. Palabras chave: familias, coñecementos, hábitos, alimentos, educación nutricional.

C Educación Alimentaria en el Ámbito Familiar

La infancia y la adolescencia son períodos fundamentales en la consolidación de unos correctos hábitos alimentarios y de estilo de vida en general. Educar a los niños en hábitos saludables durante los primeros años de vida es la medida preventiva más eficaz para conseguir un beneficio en la salud a largo plazo, evitando determinadas conductas que puedan desencadenar enfermedades y patologías. Son los padres los principales agentes interesados y responsables de formar los hábitos nutricionales y preferencias alimentarias de sus hijos, de manera que, este trabajo se planteó con el objetivo principal de demostrar la importancia de la Educación Alimentaria dirigida a los padres. Para ello, se trabajó con 50 familias de la provincia de Ourense, que tenían menores de entre 5 y 12 años de edad, para evaluar sus conocimientos sobre alimentación y nutrición, sus hábitos alimentarios y el grado de aceptación y frecuencia de consumo de alimentos.

Page 271: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

271

Volver ao inicio

Se comprueba que existe un gran desconocimiento sobre alimentación y nutrición y una necesidad importante de mejorar hábitos alimentarios en las familias. En base a este estudio, se pone en evidencia la necesidad de impartir programas de Educación Alimentaria en las familias, mediante la figura de un nutricionista, capaz de brindar de conocimientos y herramientas a los padres, con el fin de que desarrollen habilidades y destrezas, en relación al manejo y consumo de alimentos, que faciliten, al mismo tiempo, los procesos educativos de los descendientes en el campo de la nutrición. Palabras clave: familias, conocimientos, hábitos, alimentos, educación nutricional.

I Food Education in the Family

Childhood and adolescence are fundamental periods in the consolidation of correct eating habits and lifestyle, in general. Educating children in healthy habits during the first years of life, is the most effective preventive measure to achieve a long-time health benefit, avoiding certain behaviors that can cause diseases and pathologies. Parents are the main interested and responsible agents for forming the nutritional habits and food preferences of their children, therefore, this work was raised with de main objective of demonstrating the importance of Food Education in the family. For this, I worked with 50 families of the province of Ourense, that had children between 5 and 12 years of age, to evaluate their knowledge about food and nutrition, their eating habits and the degree of acceptance and frequency of food consumption. It is verified that there is a great ignorance of knowledge about food and nutrition and an important need to improve eating habits. Based on this study, the need to offer Food Education programs in families is evident, through the figure of a nutritionist, who is able to provide knowledge and tools to parents, in order to develop skills and abilities, in relation to the consumption of foods, that facilitate, at the same time, the educational processes of children in the field of nutrition. Key words: families, knowledge, habits, foods, nutritional education.

Page 272: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

272

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A Desnutrición en

Pacientes Oncohematolóxicos

As enfermidades oncohematolóxicas son enfermidades malignas do sangue que se clasifican, principalmente, en linfomas, leucemias e mielomas. En España, o mieloma múltiple é das neoplasias máis frecuentes. Nos últimos anos avanzouse nos tratamentos para o cancro, reducindo así, a mortalidade que se lles atribue. Nembargantes, a desnutrición segue a ser o diagnóstico secundario máis frecuente no cancro. A prevalencia da desnutrición neste tipo de enfermidades é moi diversa, pero está presente na maioría dos casos. Tanto a desnutrición como a perda de peso involuntaria, relacionase cunha maior estancia hospitalaria- que conleva maior gasto económico-, peor resposta aos tratamentos e una maior mortalidade. Nas revisións feitas sobre a intervención nutricional en cancro observase que, é importante a realización dunha intervención nutricional precoz, así como, un bo consello dietético que se axuste ás complicacións que presente cada paciente. Polo tanto, poñen de relevo a necesidade de profesionais expertos en alimentación, nutrición e dietética, como son os Dietistas Nutricionistas, na sanidade. O propósito deste traballo é a revisión da bibliografía existente sobre a desnutrición no paciente con cancro e as intervencións nutricionais. Identificaranse as causas que levan a esta situación de desnutrición, e proporase un exemplo de menú individualizado para un paciente modelo. Palabras clave: cancro, desnutrición, intervención nutricional, alimentación no cancro, soporte nutricional

C La Desnutrición en Pacientes Oncohematológicos

Las enfermedades oncohematológicas son enfermedades malignas de la sangre que se clasifican, principalmente, en linfomas, leucemias y mielomas. En España, el mieloma múltiple es de las 5 neoplasias más frecuentes. En los últimos años se ha avanzado en los tratamientos para el cáncer, reduciendo así, la mortalidad que se les atribuye. Sin embargo, la desnutrición sigue siendo el diagnóstico secundario más frecuente en cáncer. La prevalencia de desnutrición en este tipo de enfermedad es muy diversa, pero está presente en la mayoría de los casos. Tanto la desnutrición como la pérdida de peso involuntaria, se relacionan con una mayor estancia hospitalaria -que conlleva mayor gasto económico-, peor respuesta a los tratamientos y una mayor mortalidad. En las revisiones que se han hecho sobre la intervención nutricional en cáncer se ha observado que, es importante la realización de una intervención nutricional precoz, así como, un buen consejo dietético que se ajuste a las complicaciones que presente cada paciente. Por lo tanto, ponen de relieve la necesidad de profesionales expertos en alimentación, nutrición y dietética, como son los Dietistas Nutricionista, en sanidad. El propósito de este trabajo es la revisión de la bibliografía

Page 273: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

273

Volver ao inicio

existente sobre la desnutrición en el paciente con cáncer y las intervenciones nutricionales. Se identificarán las causas que llevan a esta situación de desnutrición, y se propondrá un ejemplo de menú individualizado para un paciente modelo. Palabras clave: cáncer, desnutrición, intervención nutricional, alimentación en cáncer, soporte nutricional

I The Malnutrition in Oncohematological Patients

The oncohematological diseases are maglinaces diseases of blood that are classified, mainly, in lymphomas, leukemia and myelomas. In Spain the multiple myeloma is one of the 5 more frequent neoplasm. In recent years, there has been progress in treatments for cancer, thus reducing the mortality attributed to them. However, malnutrition remains the most frequent secondary diagnosis in cancer. The prevalence of malnutrition in this type of disease is very diverse, but is present in most cases. Both malnutrition and involuntary weight loss are related to longer hospital stay which entails greater economic expense, a worse response to treatments and higher mortality. In the reviews that have been done about the nutritional intervention in cancer, it has been observed that it is important to carry out an early nutritional intervention, as well as, a good dietary advice that adjusts to the complications that each patient presents. Therefore, they highlight the need for expert professionals in food, nutrition and dietetics, such as Dietitians Nutritionist, in health. The purpose of this work is to review the existing literature on malnutrition in patients with cancer and nutritional interventions. The causes that lead to this situation of malnutrition will be identified, and an example of an individualized menu for a model patent will be proposed. Key words: cancer, malnutrition, nutritional intervention, cancer diet, nutritional support

Page 274: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

274

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Anorexia-Caquexia

Cancrosa: Importancia do Abordaxe Nutricional e Dietético.

O presente traballo é unha revisión bibliográfica na que se recolle información sobre as distintas alteracións nutricionais que poden aparecer durante un proceso oncolóxico, así como as causas destas e as súas consecuencias. O síndrome de anorexia-caquexia é unha das principais afectacións que van a sufrir estes enfermos. É moi importante intentar previlo ou diagnosticalo e tratalo de xeito precoz, xa que vai afectar á calidade de vida dos pacientes, á morbilidade e pode producir a morte se non se controla, aínda que tamén é certo que vai depender do tipo de cancro e de onde se localice o tumor. A orixe deste síndrome é debida aos diferentes mecanismos que van afectar á inxestión de alimentos, ó metabolismo dos distintos nutrientes e a outros factores como poden ser os psicolóxicos, o estilo de vida que siga o paciente ou o efecto que supoñen os tratamentos contra o cancro. No cancro, para evitar este síndrome e outros problemas nutricionais, é importante contar coa figura do dietista-nutricionista dentro dun equipo multidisciplinar, así como tamén é fundamental ter en conta as distintas terapias e consellos nutricionais que se recollen neste traballo e que poden axudar a revertelo, ademais de mellorar a calidade de vida dos enfermos. Palabras clave: “anorexia e cancro”, “cancro e nutrición”, “caquexia”, “caquexia e cancro”, “suplementación e cancro”, “peso e cancro”, “dieta e cancro”

C Anorexia-Caquexia Cancerosa: Importancia del Abordaje Nutricional y Dietético.

El presente trabajo es una revisión bibliográfica en la que se recoge información sobre las distintas alteraciones nutricionales que pueden aparecer durante un proceso oncológico, así como las causas de éstas y sus consecuencias. El síndrome de anorexia-caquexia es una de las principales afectaciones que van a sufrir estos enfermos. Es muy importante intentar prevenirlo o diagnosticarlo y tratarlo de manera precoz, ya que va a afectar a la calidad de vida de los pacientes, a la morbilidad y puede producir la muerte si no se controla, aunque también es cierto que va a depender del tipo de cáncer o de donde se localice el tumor. El origen de este síndrome es debido a los diferentes mecanismos que van a afectar a la ingesta de alimentos, al metabolismo de los distintos nutrientes y a otros factores como pueden ser los psicológicos, el estilo de vida que siga el paciente o el efecto que suponen los tratamientos contra el cáncer. En el cáncer, para evitar este síndrome y otros problemas nutricionales, es importante contar con la figura

Page 275: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

275

Volver ao inicio

del dietista-nutricionista dentro de un equipo multidisciplinar, así como también es fundamental tener en cuenta distintas terapias y consejos nutricionales que se recogen en este trabajo y que pueden ayudar a revertirlo, además de mejorar la vida diaria de los enfermos. Palabras clave: “anorexia y cáncer”, “cáncer y nutrición”, “caquexia”, “caquexia y cáncer”, “suplementación y cáncer”, “peso y cáncer”, “dieta y cáncer”

I Cancer Anorexia-Cachexia Syndrome: Importance of Nutritional and Dietetic Approach

The present work is a bibliographic review in which information is collected on the different nutritional alterations that may appear during an oncological process, as well as the causes of these and their consequences. The anorexia-cachexia syndrome is one of the main affections that these patients will suffer. It is very important to try to prevent it or to diagnose and treat it early, as it will affect the patient's quality of life and morbidity and can ultimately lead to death if not adequately controlled, although it is also true that the outcome will depend on the type and localization of the tumor. The origin of this syndrome is due to the different mechanisms that impact on food intake and on the metabolism of the different nutrients, as well as factors such as the patient's psychological status or lifestyle, or the complications of the treatment. To avoid this syndrome and other nutritional problems in oncologic patients, the dietitian-nutritionist plays an important role in a multidisciplinary team. It is essential to take into account the different therapies and nutritional advice that are reviewed in this work, as they can help to prevent or revert the anorexia-cachexia syndrome, and to improve the quality of life of the oncologic patient. Keywords: “anorexia and cancer”, “cancer and nutrition”, “cachexia”, “cachexia and cancer”, “supplementation and cancer”, “weight and cancer”, “diet and cancer”

Page 276: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

276

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Glute, FODMAPs e

sintomatoloxía gastrointestinal

A dieta sen glute é amplamente recoñecida como o único tratamento efectivo para a enfermidade celíaca (EC), enteropatía autoinmune que presenta múltiples formas clínicas. No en tanto, nos últimos anos estanse a observar outras condicións nas que a dieta libre de glute parece ser beneficiosa. Este é o caso da sensibilidade ao glute non celíaca (NCGS, non-celiac gluten sensitivity) e o síndrome do intestino irritábel (IBS, irritable bowel syndrome), cuxa clínica é semellante en ambas e abrangue tanto síntomas gastrointestinais como dor, inchazo e diarrea/estrinximento, como síntomas non gastrointestinais. A etioloxía destas condicións non é totalmente coñecida, pero parece que una dieta sen glute mellora os seus síntomas malia que o glute non é o desencadeante. Os FODMAPs son carbohidratos de cadea curta (monosacáridos, disacáridos, oligosacáridos fermentábeis e polióis) que non son ben absorbidos derivando en produción de gases e outros síntomas, polo que unha dieta pobre en eles deriva nun beneficio aínda maior que unha dieta sen glute para a NCGS e o IBS. No entanto, non se coñece o mecanismo de acción destas dúas dietas que a longo prazo poden ter efectos negativos. Palabras chave: glute, FODMAPs, enfermidade celíaca, sensibilidade ó glute non celíaca, síndrome do colon irritábel.

C Gluten, FODMAPs y sintomatología gastrointestinal

La dieta sin gluten es ampliamente reconocida como único tratamiento efectivo para la enfermedad celíaca (EC), enteropatía autoinmune que presenta múltiples formas clínicas. Sin embargo, en los últimos años se están observando otras condiciones en las que la dieta libre de gluten parece ser beneficiosa. Este es el caso de la sensibilidad al gluten no celíaca (NCGS, non-celiac gluten sensitivity) y el síndrome del colon irritable (IBS, irritable bowel syndrome), cuya clínica es similar en ambas e incluye tanto síntomas gastrointestinales como dolor, distensión abdominal y diarrea/estreñimiento, como síntomas no gastrointestinales. No se conoce con exactitud la etiología de estas condiciones, pero parece que una dieta sin gluten mejora su sintomatología a pesar de que el gluten no sea el detonante. Los FODMAPs son hidratos de carbono de cadena corta (monosacáridos, disacáridos, oligosacáridos y polioles fermentables) que no se absorben bien produciendo gases y otros síntomas, por lo que una dieta baja en ellos ha reportado un beneficio incluso mayor que una dieta sin gluten en la NCGS y el IBS. Sin embargo, no se conoce el mecanismo de acción de estas dos dietas, que a largo plazo pueden tener efectos negativos. Palabras clave: gluten, FODMAPs, enfermedad celíaca, sensibilidad al gluten no celíaca, síndrome del colon

Page 277: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

277

Volver ao inicio

irritable. I Gluten, FODMAPs

and gastrointestinal symptoms

The gluten free diet is widely recognized as the only effective treatment for celiac disease (CD), an autoimmune enteropathy with multiple clinical presentations. However, in recent years other conditions have been observed in which the gluten free diet seems to be beneficial. This is the case of non-celiac gluten sensitivity (NCGS) and irritable bowel syndrome (IBS), whose symptoms are similar in both cases and include both gastrointestinal symptoms such as pain, abdominal distension and diarrhea/constipation, as non-gastrointestinal symptoms. The etiology of these conditions is not well understood, but it seems that a gluten free diet improves its symptoms despite the fact that gluten is not the trigger. FODMAPs are short chain carbohydrates (monosaccharides, disaccharides, fermentable oligosaccharides and polyols) that are not well absorbed producing gases and other symptoms. It has been reported that a diet low in FODMAPs is superior to gluten free diet in controlling the symptoms of NCGS and IBS. However, the mechanism of action of these two diets, which can have negative effects in the long term, is not known. Key words: gluten, FODMAPs, celiac disease, non-celiac gluten sensitivity, irritable bowel syndrome.

Page 278: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

278

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Papel da Dieta na

Diabetes Xestacional Durante o embarazo, un dos problemas máis habituais que se pode producir e a diabetes xestacional (DG). No desenvolvemento desta patoloxía están implicados multitude de factores, entre os que se encontran tanto factores xenéticos como os que veñen determinados polo estilo de vida. Segundo as últimas comprobacións, estimase que o risco de padecer DG aumenta ao mesmo tempo que se incrementa a prevalencia de obesidade. Este aumento e moi preocupante, debido a que pode carrexar complicacións serias, tanto para o feto como para a nai, durante o embarazo e despois do parto. O tratamento que prefiren as nais é o que se basea nunha intervención nutricional xa que, en caso de paliar ou corrixir os síntomas da DG, con este tipo de intervención, non é necesario levar a cabo tratamento con base farmacolóxica ou hormonal, como a insulina. O propósito deste traballo e realizar unha revisión bibliográfica que nos permita identificar a relación que existe entre a intervención nutricional e a DG. Tamén se pretende observar como, levando a cabo un tratamento dietoterápico axeitado, os síntomas e as posibles complicacións durante e despois do embarazo se ven reducidas. Xunto con isto, aportarase información sobre os cambios fisiolóxicos e metabólicos que teñen lugar durante o período perinatal, e a súa posible implicación no desenvolvemento da DG. Palabras clave: diabetes xestacional, dieta, glucemia, insulina, metabolismo e nutrición.

C Papel de la Dieta en la Diabetes Gestacional

Durante el embarazo, uno de los problemas más habituales que se puede producir es la diabetes gestacional (DG). En el desarrollo de esta patología están implicados multitud de factores, entre los que se encuentran tanto factores genéticos como los que vienen determinados por el estilo de vida. Según las últimas comprobaciones, se estima que el riesgo de padecer DG aumenta a la vez que se incrementa la prevalencia de obesidad. Este aumento es muy preocupante, debido a que puede acarrear complicaciones serias, tanto para el feto como para la madre, durante el embarazo y después del parto. El tratamiento que prefieren las madres es el que se basa en una intervención nutricional ya que, en caso de paliar o corregir los síntomas de la DG, con este tipo de intervención, no es necesario llevar a cabo tratamientos con base farmacológica u hormonal, como la insulina. El propósito de este trabajo es realizar una revisión bibliográfica que nos permita identificar la relación que existe entre la intervención nutricional y la DG. También se pretende observar cómo, llevando a cabo un tratamiento dietoterápico adecuado, los síntomas y las posibles complicaciones durante y después del embarazo se ven reducidas. Junto con esto, se aportará información

Page 279: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

279

Volver ao inicio

sobre los cambios fisiológicos y metabólicos que tienen lugar durante el periodo perinatal, y su posible implicación en el desarrollo de la DG. Palabras clave: diabetes gestacional, dieta, glucemia, insulina, metabolismo y nutrición.

I Role of Diet in Gestational Diabetes

During pregnancy, one of the most common problems that can occur is gestational diabetes (DG). Many factors are involved in the development of this pathology, among which are both genetic factors and those determined by lifestyle. According to the latest findings, it is estimated that the risk of developing DG increases while the prevalence of obesity increases. This increase is very worrying, because it can lead to serious complications, both for the fetus and for the mother, during pregnancy and after delivery. The treatment that mothers prefer is based on a nutritional intervention because, in case of alleviating or correcting the symptoms of the DG, with this type of intervention, it is not necessary to carry out treatments with a pharmacological or hormonal basis, such as insulin. The purpose of this work is to carry out a bibliographic review that allows us to identify the relationship that exists between the nutritional intervention and the DG. It is also intended to observe how, by carrying out an adequate dietary treatment, the symptoms and possible complications during and after pregnancy are reduced. Along with this, information will be provided on the physiological and metabolic changes that take place during the perinatal period, and their possible implication in the development of the DG. Key words: gestational diabetes, diet, glycemia, insulin, metabolism and nutrition

Page 280: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

280

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Avaliación das

Modificacións na Percepción Sensorial coa Idade

A terceira idade é una etapa da vida que transcorre de diferente maneira en función do individuo. Ao longo deste período haberá numerosos cambios nos ca persoa terá que facerlle fronte e adaptarse. Entre esas alteracións atópase a modificación sensorial. Aínda que principalmente asóciese a idade cunha perda de oído e de vista, a detección das percepcións polo resto dos sentidos tamén diminúe nesta etapa da vida. O obxectivo deste traballo é avaliar a alteración na percepción sensorial que se produce coa idade, o xénero, a patoloxía e o tratamento farmacolóxico. Para iso, emprégase una mostra de 46 persoas maiores de 60 anos para facer probas de identificación de olores en alimentos e substancias patrón e 41 persoas para facer probas de identificación de sabores. Inclúense no estudo persoas de rangos de idade inferiores que fan as mesmas probas. Os resultados mostran que a capacidade olfactiva e gustativa redúcese coa idade, atopándose tamén influencia do tratamento farmacolóxico, nalgúns casos. Esta alteración da percepción sensorial vai a provocar cas persoas maiores non desfruten como en idades máis temperás e que modifiquen a súa alimentación o que, ademais, pode contribuír ao seu illamento. Palabras clave: terceira idade, modificación sensorial, gusto, olfacto, patoloxía.

C Evaluación de las Modificaciones en la Percepción Sensorial con la Edad

La tercera edad es una etapa de la vida que transcurre de manera diferente en función del individuo. A lo largo de este período van a surgir numerosos cambios a los que la persona tendrá que hacer frente y adaptarse. Entre estas alteraciones se encuentra la modificación sensorial. Aunque principalmente se asocie con la tercera edad una pérdida de oído y de vista, la detección de las percepciones por el resto de los sentidos también se ve mermada en esta etapa de la vida. El objetivo de este trabajo es evaluar la alteración en la percepción sensorial que se produce con la edad, el género, la patología y el tratamiento farmacológico a nivel de los sentidos del gusto y del olfato. Para ello, se emplea una muestra de 46 personas mayores de 60 años para realizar pruebas de identificación de olores en alimentos y sustancias patrón y 41 personas para realizar pruebas de identificación de sabores. Se incluyen en el estudio personas de rangos de edad inferiores que realizan las mismas pruebas. Los resultados muestran que la capacidad olfativa y gustativa se reduce con la edad, encontrándose también influencia del tratamiento farmacológico, en ciertos casos. Esta alteración de la percepción sensorial va a provocar que las personas mayores no disfruten como en edades más tempranas y que modifiquen su alimentación lo que, además, puede contribuir a su aislamiento.

Page 281: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

281

Volver ao inicio

Palabras clave: tercera edad, modificación sensorial, gusto, olfato, patología. I Evaluation of

Modifications in Sensory Perception with Age

The third age is a stage of life that takes place differently depending on the individual. Throughout this period there will be numerous changes to which the person will have to face and adapt. Among these alterations is the sensory modification. Although mainly a loss of hearing and sight is associated with the elderly, the detection of perceptions by the rest of the senses is also reduced in this stage of life. The objective of this work is to evaluate the alteration in sensory perception that occurs with age, gender, pathology and pharmacological treatment at the level of taste and smell senses. For this purpose, a sample of 46 people over 60 years of age is used to carry out smell identification tests on food and standard substances and 41 people to carry out taste identification tests. People of lower age ranges who perform the same tests are included in the study. The results show that the olfactory and gustatory capacity decreases with age, being also influenced by pharmacological treatment, in certain cases. This alteration of the sensorial perception will cause the fact that the elderly do not enjoy as in younger ages and that they modify their food which, in addition, can contribute to their isolation. Keywords: third age, sensory modification, taste, smell, pathology.

Page 282: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

282

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Polifenois. Presenza

en alimentos e beneficios á saúde.

Os polifenois son compostos químicos que se aportan ao organismo a través do consumo de froitas e verduras na dieta. As propiedades destes compostos foron demostradas en numerosos estudos in vitro, especialmente a súa capacidade para actuar como antioxidantes en diferentes tecidos. Esta capacidade antioxidante pode desempeñar un papel importante na prevención de enfermidades cardiovasculares ou de cancro. Durante o metabolismo, os diferentes polifenois alimentarios poden sufrir cambios que fan que as súas propiedades sexan diferentes das observadas in vitro. Os procesos culinarios, como a cociña ou a fermentación, poden reducir a cantidade de polifenois presentes nos alimentos, diminuíndo así os beneficios que proporcionan. No presente traballo realízase unha revisión bibliográfica da literatura científica máis relevante acerca de estes aspectos e se fai unha serie de recomendacións dietéticas co fin de que o consumidor recoñeza cales son os alimentos un maior contido de polifenoles e os poida incorporar á súa dieta. Palabras clave: Polifenois. Flavonoides. Resveratrol. Antioxidantes. Cáncer. Enfermidades cardiovasculares. Metabolismo. Biodisponibilidad. Recomendacións.

C Polifenoles. Presencia en los alimentos y beneficios sobre la salud.

Los polifenoles son compuestos químicos que se aportan al organismo mediante el consumo de frutas y verduras de nuestra dieta. Las propiedades de los mismos han sido demostradas en numerosos estudios in vitro, especialmente su capacidad para actuar como antioxidantes sobre diferentes tejidos. Esta capacidad antioxidante podría jugar un papel importante en la prevención de las enfermedades cardiovasculares o el cáncer. Durante el metabolismo de los alimentos los polifenoles pueden sufrir diversos cambios que hacen que sus propiedades puedan diferir respecto de las observadas in vitro. Los procesos culinarios como el cocinado o la fermentación pueden disminuir la cantidad de polifenoles presentes en los alimentos, disminuyendo así los beneficios aportados por los mismos. En el presente trabajo se realizan se revisa la bibliografía más relevante acerca de estos aspectos y se realiza una serie de recomendaciones dietéticas con la finalidad de que el consumidor pueda reconocer qué alimentos tienen mayor contenido en polifenoles e incorporarlos a su dieta. Palabras clave: Polifenoles. Flavonoides. Resveratrol. Antioxidantes. Cáncer. Enfermedades cardiovasculares. Metabolismo. Biodisponibilidad. Recomendaciones.

Page 283: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

283

Volver ao inicio

I Polyphenols. Presence in food and health benefits.

Polyphenols are chemical compounds incorporated into the organism through the consumption of fruits and vegetables in the diet. Properties of polyphenols have been proved in many in vitro studies, especially their ability to act as antioxidants on different tissues. This antioxidant capacity could have an important role in the prevention of cardiovascular diseases or cancer. During the food metabolism the different polyphenols can suffer changes modifying their properties in relation to those observed in vitro. Culinary processes, such as cooking or fermentation, can reduce the amount of polyphenols present in food decreasing the benefits provided by them. In the present work, a review of the relevant scientific literature on these aspects as well as a series of dietary recommendations has been made, in order that the consumer can recognize the foods having a high content of polyphenols and incorporate them into the diet. Keywords: Polyphenols. Flavonoids. Resveratrol. Antioxidants. Cancer. Cardiovascular diseases. Metabolism. Bioavailability Recommendations.

Page 284: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

284

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G ``Dietas Milagre´´:

Causas, Efectos e Solucións

Cada ano aparecen novas dietas milagre, que prometen unha rápida perda de peso, pero todas elas non teñen evidencia científica. Tenden a ser dietas hipocalóricas cun déficit de nutrintes que poden prexudicar a saúde dos que as realizan. Ademais, normalmente producen o chamado efecto de rebote, é dicir, unha vez que se deixan estas dietas, recupérase o peso perdido. Destacar a intrusión laboral que levan a cabo as persoas que non teñen coñecementos suficientes en nutrición e desenvolven este tipo de dietas poñendo en risco a saúde de moitas persoas. É necesario seguir loitando polo recoñecemento da profesión do dietista-nutricionista, así como pola importancia da súa incorporación á saúde pública. Polo tanto, para acadar un peso saudable de forma sa e duradeira, recoméndase ir a un nutricionista que brinde unha educación nutricional e que axude a acadar os obxectivos realizando unha dieta personalizada e acompañada de exercicio físico. Palabras chave: dietas milagre, efecto rebote, intrusión, nutricionista, educación nutricional.

C ``Dietas Milagro´´: Causas, Efectos y Soluciones

Cada año aparecen nuevas dietas milagro, las cuales prometen una rápida pérdida de peso, pero todas ellas carecen de evidencia científica. Suelen ser dietas hipocalóricas y con déficit de nutrientes que pueden perjudicar la salud de quien las realiza. Además, normalmente producen el llamado efecto rebote, es decir, una vez se dejan estas dietas, se vuelve a recuperar el peso perdido. Destacar el intrusismo laboral que llevan a cabo las personas que carecen de conocimientos suficientes en nutrición y elaboran este tipo de dietas poniendo en riesgo la salud de muchas personas. Es necesario seguir luchando por el reconocimiento de la profesión del dietista-nutricionista, así como también por la importancia de su incorporación en la sanidad pública. Por lo tanto, para alcanzar un peso saludable de forma sana y duradera se recomienda acudir a un nutricionista que imparta una educación nutricional y ayude a alcanzar los objetivos realizando una dieta personalizada y acompañada de actividad física. Palabras clave: dietas milagro, efecto rebote, intrusismo, nutricionista, educación nutricional.

I ``Miracle Diets´´: Causes, Effects and Solutions

Every year new miracle diets appear, which promise rapid weight loss, but all of them lack scientific evidence. They tend to be low-calorie diets with a deficit of nutrients that can harm the health of those who perform them. In addition, they usually produce the so-called rebound effect, that is, once these diets are left, the lost weight is regained. Highlight the work intrusiveness that people who lack sufficient knowledge in nutrition and develop this type of diets putting at risk the health of many people. It is necessary to continue

Page 285: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

285

Volver ao inicio

fighting for the recognition of the dietitian-nutritionist profession, as well as for the importance of its incorporation into public health. Therefore, to reach a healthy weight in a healthy and lasting way, it is recommended to go to a nutritionist who gives a nutritional education and helps achieve the objectives by doing a personalized diet and accompanied by physical activity. Key words: miracle diets, rebound effect, intrusion, nutritionist, nutrition education.

Page 286: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

286

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Retardantes de

Chama en Mostras de Mexillón Procedente das Rías Galegas

Os contaminantes orgánicos persistentes emerxentes (COPs) espertaron unha gran preocupación pública nos últimos anos. Os éteres de polibromodifenilo (PBDEs) incluíronse recentemente no Convenio de Estocolmo e as parafinas de cadea corta (PCCCs) como posibles candidatas. E cuestión de tempo que en termos de seguridade alimentaria se establezan límites legais de concentración nestes contaminantes nos alimentos. O mexillón é moi eficiente no acumulo de contaminantes orgánicos persistentes (COP) e utilízase como bioindicador no medio mariño. Por iso en INTECMAR, Instituto Tecnolóxico para o Control do Medio Mariño en Galicia, propúxose un método rápido e eficaz co obxectivo de cuantificar os niveis de n-alcanos policlorados (PCAs) e polibromosdifenis éteres (PBDEs) en mostras de biota mariña. Dito método aplicouse a mostras de mexillón procedentes das Rías Galegas. As mostras foron sometidas a unha extracción por medio de disolventes orgánicos para ser posteriormente analizados por cromatografía de gases en espectrometría de masas. Os resultados mostran que na ría de Arousa preséntanse as concentracións mais elevadas para os PCAs, e na ría de Ferrol as mais baixas, e para os PBDEs a ría de Ferrol é a mais contaminada por estes compostos, seguida pola de Vigo e Arousa. Palabras clave: Parafinas cloradas de cadea curta, parafinas cloradas de cadea media, éteres de polibromodifenilo, cromatografía de gases-espectrometría de masas, mexillón (Mytilus galloprovincialis).

C Retardantes de Llama en Muestras de Mejillón Procedente de las Rías Gallegas

Los contaminantes orgánicos persistentes emergentes (COP) han despertado una gran preocupación pública en los últimos años. Los polibromodifenil éteres (PBDEs) se han incluido recientemente en el Convenio de Estocolmo y las parafinas cloradas de cadena corta (PCCCs) como posibles candidatas. Es cuestión de tiempo que en términos de seguridad alimentaria se establezcan límites legales de concentración de estos contaminantes en alimentos. El mejillón es muy eficiente en la acumulación de contaminantes orgánicos persistentes (COP) y se utiliza como bioindicador en el medio ambiente marino. Por ello en INTECMAR, Instituto Tecnológico para el Control del Medio Marino en Galicia, se ha propuesto un método rápido y eficaz con el objetivo de cuantificar los niveles de n-alcanos policlorados (PCAs) y polibromodifenil éteres (PBDEs) en muestras de biota marina. Dicho método ha sido aplicado a muestras de mejillón (Mytilus galloprovincialis) procedente de las Rías Gallegas. Las muestras fueron sometidas a una extracción mediante disolventes orgánicos para ser posteriormente analizadas por cromatografía de gases en espectrometría de masas. Los resultados muestran que la ría de Arousa es la que presenta las más altas

Page 287: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

287

Volver ao inicio

concentraciones para los PCAs y la ría de Ferrol las más bajas, y para los PBDEs es la ría de Ferrol la más contaminada por estos compuestos, seguida de las rías de Vigo y Arousa. Palabras clave: Parafinas cloradas de cadena corta, parafina cloradas de cadena media, polibromodifenil éteres, cromatografía de gases-espectrometría de masas, mejillón (Mytilus galloprovincialis).

I Flame Retardants in Samples of Mussel from Galician Rivers

Emerging persistent organic pollutants (POPs) have aroused great public concern in recent years. Polybromodiphenyl ethers (PBDEs) have recently been included in the Stockholm Convention and short chain chlorinated paraffins (PCCCs) as potential candidates. It is a matter of time in terms of food safety to establish legal limits of concentration of these contaminants in food. The mussel is very efficient in the accumulation of persistent organic pollutants (POPs) and is used as a bioindicator in the marine environment. Therefore, in INTECMAR, Technological Institute for the Control of the Marine Environment in Galicia, a quick and efficient method has been proposed with the objective of quantifying the levels of polychlorinated n-alkanes (PCAs) and polybromodiphenyl ethers (PBDEs) in marine biota samples. This method has been applied to samples of mussels (Mytilus galloprovincialis) from the Galician Rias. The samples were subjected to an extraction by means of organic solvents to be later analyzed by gas chromatography in mass spectrometry. The results show that the Arousa estuary is the one that presents the highest concentrations for the PCAs and the Ferrol estuary the lowest, and for the PBDEs the Ferrol estuary is the most contaminated by these compounds, followed by the Vigo estuaries and Arousa. Keywords: Short chain chlorinated paraffins, medium chain chlorinated paraffins, polybrominated diphenyl ethers, gas chromatography-mass spectrometry, mussel (Mytilus galloprovincialis).

Page 288: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

288

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Xaquecas e Nutrición A xaqueca é unha enfermidade común a nivel mundial que afecta claramente ás actividades e calidade de

vida de quen a padece. Esta revisión bibliográfica pretende indagar sobre que é o que se coñece ata agora na relación entre a nutrición e esta patoloxía. Procedeuse á revisión da literatura científica relacionada directamente con palabras claves do tema (por exemplo: xaqueca e nutrición), en tres das principais bases de datos dispoñibles, no período comprendido entre 2013 ata 2017. Aínda que non se coñece o mecanismo exacto desta enfermidade, foron seleccionados os artigos de forma que finalmente se agruparon en aqueles nos que aparecen os posibles “factores de risco” e nos que aparecen posibles “factores protectores” nutricionais. Aínda que depende da susceptibilidade individual, a presencia de sustancias como o glutamato monosódico ou de aminas bióxenas, ou o consumo directo de aspartamo ou alcol, parecen ser posibles factores que poden desencadear crisis de xaquecas. Fai algúns anos que xa se empeza a ter en conta a obesidade como posible factor que aumenta o número de crisis de xaqueca nestes pacientes. En cambio, os niveis de certas vitaminas do grupo B, vitamina D, minerais como o magnesio e a coenzima-Q10 parecen ter algún efecto positivo ou ben na prevención das xaquecas ou incluso parecen contribuír á pronta recuperación. Encontráronse tamén varios estudos sobre o efecto que o consumo de cafeína ten na evolución desta enfermidade, que se comentan. Palabras chave: cefalea, xaqueca, nutrición, revisión bibliográfica, alimentos, risco, protector.

C Migrañas y Nutrición La migraña es una enfermedad bastante común a nivel mundial que afecta claramente a las actividades y calidad de vida de quien la padece. Esta revisión bibliográfica pretende indagar sobre qué es lo que se conoce hasta ahora en la relación entre la nutrición y esta patología. Se ha procedido a la revisión de literatura científica relacionada directamente con palabras claves del tema (por ejemplo: migraña y nutrición), en tres de las principales bases de datos disponibles, en el periodo comprendido entre 2013 hasta 2017. Aunque no se conoce el mecanismo exacto de esta enfermedad, se han seleccionado los artículos de forma que finalmente se han agrupado en aquellos en los que aparecen posibles “factores de riesgo” y en los que aparecen posibles “factores protectores” nutricionales. Aunque depende de la susceptibilidad individual, la presencia de sustancias como el glutamato monosódico

Page 289: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

289

Volver ao inicio

o de aminas biógenas, o el consumo directo de aspartamo o alcohol, parecen ser posibles factores que pueden desencadenar crisis de migrañas. Hace algunos años que ya se empieza a tener en cuenta la obesidad como posible factor que aumenta el número de crisis de migraña en estos pacientes. En cambio, los niveles de ciertas vitaminas del grupo B, vitamina D, minerales como el magnesio y la coenzima-Q10 parecen tener algún efecto positivo o bien en la prevención de las migrañas o incluso parecen contribuir a la pronta recuperación. Se encontraron también varios estudios sobre el efecto que el consumo de cafeína tiene en la evolución de esta enfermedad, que se comentan. Palabras clave: cefalea, migraña, nutrición, revisión bibliográfica, alimentos, riesgo, protector.

I Migraine and Nutrition Migraine is a common disease quite common in the hole world which clearly affects to activities and quality of life of people who suffer it. This review expects to investigate about what is that it is known until now in the relation between nutrition and this pathology. We have proceeded to do the review of scientific literature directly related with key words about the topic (for example: migraine and nutrition), in three of the main available databases, in the period between 2013 until 2017. Although the exact mecanism of this disease is unknown, the articles have been selected and, finally, they have been grouped into those in which appear a nutritional possible “risk factor” and in which appear a nutritional a possible “protective factor”. Although it depends of the individual susceptibility, the presence of substances like monosodium glutamate or biogenic amines, or the direct consumption of aspartame or alcohol, they seem to be possibles factors which trigger a migraine attack. Some years ago from now, obesity began to be considered like a possible factor which increase the number of migraine attacks in those patients. However, the levels of some vitamins of B group, vitamin D, minerals like magnesium and coenzyme-Q10 seem to have a positive effect or in migraine prevention or even improving a faster recovery. Several studies talk about the effect of caffeine consumption in the evolution of this disease, which are shown. Key words: headache, migraine, nutrition, bibliographic review, food, risk, protective.

Page 290: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

290

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Influenza da Nutrición

na Prevención e o Control das Enfermidades Neurodexenerativas coma o Alzheimer

A enfermidade do Alzheimer é unha patoloxía neurodexenerativa progresiva e supón a primeira causa de demencia no mundo. Na súa etioloxía inflúen factores xenéticos, ambientais e de estilo de vida. Entre eles, a alimentación xoga un papel primordial, ademais de tratarse dun factor modificable. Cada vez existen mais evidencias de que o consumo de determinados alimentos ten unha influencia positiva na prevención e no control desta enfermidade. Así, numerosos factores relacionados coa nutrición poden xogar un papel promotor ou un papel preventivo no control de dita enfermidade. Entre os nutrintes, os ácidos graxos omega 3, fosfolípidos, colina, uridina, vitaminas do grupo B como a B6, B12 e ácido fólico, vitamina E, vitamina C, vitamina D, minerais como o selenio ou compostos como os flavonoides xogan un papel esencial. Outros empezan a estudiarse con boas perspectivas como o colorante curcumina a huperzina ou aminoácidos como a arginina. Estes feitos refléxanse tamén nas localizacións xeográficas que teñen unha dieta definida como saudable, como é o caso da dieta mediterránea ou a dieta xaponesa, que se asocian con melloras na función cognitiva, mentres que na dieta occidental asociase cun aumento do risco. Por medio deste traballo de recompilación bibliográfica, pretendese aportar unha actualización no actual coñecemento de todos aqueles aspectos relacionados coa nutrición que teñen evidencia científica de ter un papel relevante tanto como factor protector como de risco nestas patoloxías. Palabras clave: Alzheimer, demencia, antioxidante, dieta mediterránea, colesterol.

C Influencia de la Nutrición en la Prevención y el Control de las Enfermedades Neurodegenerativas como el Alzheimer

La enfermedad de Alzheimer es una patología neurodegenerativa progresiva y supone la primera causa de demencia en el mundo. En su etiología influyen factores genéticos, ambientales y de estilo de vida. Entre ellos, la alimentación juega un papel primordial, además se trata de un factor modificable. Cada vez hay más evidencias de que el consumo de determinados alimentos tiene una influencia positiva en la prevención y el control de dicha enfermedad. Así, numerosos factores relacionados con la nutrición pueden jugar tanto un papel promotor de dichas enfermedades como preventivos de las mismas. Entre dichos nutrientes, los ácidos grasos omega 3, fosfolípidos, colina, uridena, vitaminas del grupo B como la B6, B12 y el ácido fólico, vitamina E, vitamina C, vitamina D, minerales como el selenio o compuestos como los flavonoides juegan un papel esencial. Otros empiezan a estudiarse con buenas perspectivas como el colorante curcumina la huperzina o aminoácidos como la arginina. Estos hechos se reflejan también en que, en localizaciones geográficas con una dieta definida saludable, como la dieta mediterránea o la dieta japonesa se asocian con

Page 291: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

291

Volver ao inicio

mejoras en la función cognitiva, mientras que la dieta occidental se asocia con un aumento del riesgo. Mediante este trabajo de recopilación bibliográfica, se pretende aportar una actualización en el actual conocimiento de todos aquellos aspectos relacionados con la nutrición que tienen evidencia científica de jugar un papel relevante tanto como factor protector como de riesgo en dichas patologías. Palabras clave: Alzheimer, demencia, antioxidante, dieta mediterránea, colesterol.

I Influence of Nutrition in the Prevention and Control of Neurodegenerative Diseases such as Alzheimer's Disease

Alzheimer´s disease is progressive neurodegenerative pathology and is the leading cause of dementia in the world. Genetic, environmental and lifestyle factors influence its etiology. Among them, food plays a primordial role; in addition, it is a modifiable factor. There is increasing evidence that the consumption of certain foods has a positive influence on the prevention and control of the disease. Thus, numerous factors related to nutrition can play both a role in promoting these diseases and preventing them. Among these nutrients, omega-3 fatty acids, phospholipids, choline, uridene, B vitamins such as B6, B12 and folic acid, vitamin E, vitamin C, vitamin D, minerals such as selenium or compounds such as flavonoids play an essential paper. Others begin to study with good perspectives like curcumin dye huperzina or amino acids like arginine. These facts are also reflected in that geographical locations with a defined healthy diet, such as the Mediterranean or Japanese diet are associated with improvements in cognitive function, while the Western diet is associated with an increased risk. Through this work of bibliographical collection, it is intended to contribute an update in the current knowledge of all those aspects related to nutrition that have scientific evidence of playing a relevant role both as a protective factor and risk in these pathologies. Key words: Alzheimer's disease, dementia, antioxidant, Mediterranean diet, cholesterol

Page 292: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

292

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Nutrición e Cancro

Colorrectal

O cancro colorrectal é o tumor maligno de maior incidencia en España se se contan homes e mulleres, mentres que a nivel mundial ocupa o terceiro posto. É importante destacar que, en 2016, xunto co cancro de pulmón, foi o tumor responsable do maior número de mortes no noso país. Porén, a taxa de falecementos está diminuíndo ultimamente grazas ó diagnóstico precoz, as melloras nos tratamentos e as campañas de prevención que se están realizando. De feito, segundo a Asociación Española Contra o Cancro (AECC) estímase que preto do 90% dos cancros de colon e recto poderían ser curados se se detectasen de modo precoz. Ademais, é un tumor moi relacionado coa alimentación e o estilo de vida. Nos últimos anos investigouse moito sobre o posible papel da microbiota intestinal no desenvolvemento desta patoloxía, así como a posibilidade de modificala mediante a dieta, con resultados bastante interesantes. O obxectivo deste traballo é profundizar sobre esta relación entre o cancro colorrectal e a alimentación, analizando os posibles mecanismos de actuación, e avaliar a súa importancia na prevención. Palabras chave: cancro colorrectal, fibra dietética, microbiota intestinal, ácidos graxos de cadea curta, carne vermella, carne procesada.

C Nutrición y Cáncer Colorrectal

El cáncer colorrectal es el tumor maligno de mayor incidencia en España si se cuentan hombres y mujeres, mientras que a nivel mundial ocupa el tercer puesto. Es importante destacar que, en 2016, junto con el cáncer de pulmón, fue el tumor responsable del mayor número de muertes en nuestro país. Sin embargo, la tasa de fallecimientos está disminuyendo últimamente gracias al diagnóstico precoz, las mejoras en los tratamientos y las campañas de prevención que se están realizando. De hecho, según la Asociación Española Contra el Cáncer (AECC) se estima que cerca del 90% de los cánceres de colon y recto podrían ser curados si se detectasen de modo precoz. Además, es un tumor muy relacionado con la alimentación y el estilo de vida. En los últimos años se ha investigado mucho sobre el posible papel de la microbiota intestinal en el desarrollo de esta patología, así como la posibilidad de modificarla mediante la dieta, con resultados bastante interesantes. El objetivo de este trabajo es profundizar sobre esta relación entre el cáncer colorrectal y la alimentación, analizando los posibles mecanismos de actuación, y evaluar su importancia en la prevención. Palabras clave: cáncer colorrectal, fibra dietética, microbiota intestinal, ácidos grasos de cadena corta, carne roja, carne procesada.

Page 293: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

293

Volver ao inicio

I Nutrition and Colorectal Cancer

Colorectal cancer is the malignant tumor with the highest incidence in Spain if men and women are counted, while worldwide it occupies the third place. It is important to highlight that, in 2016, together with lung cancer, it was the tumor responsible for the highest number of deaths in our country. However, the death rate is decreasing lately thanks to early diagnosis, improvements in treatments and prevention campaigns that are being carried out. In fact, according to the Spain Association Against Cancer (AECC) it is estimated that about 90% of colon and rectum cancers could be cured if they were detected in an early stage. In addition, it is a tumor closely related to food and lifestyle. In recent years, much research has been done on the possible role of the gut microbiota in the development of this pathology, as well as the possibility of modifying it through diet, with quite interesting results. The objective of this work is to deepen into this relationship between colorectal cancer and diet, analyzing the possible mechanisms of action, and evaluate its importance in prevention. Key words: colorectal cancer, dietary fiber, gut microbiota, short-chain fatty acids, red meat, processed meat.

Page 294: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

294

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alerxia ás Proteínas

do Peixe

O obxectivo deste traballo é realizar unha revisión bibliográfica acerca das substancias causantes da alerxia ao peixe, os efectos sobre o organismo e o seu tratamento. Para levalo a cabo procuráronse estudos en diferentes bases de datos (PubMed, Google Academic, Scielo), seguindo unha serie de criterios de inclusión e exclusión. Os estudos analizados indican que no peixe non hai unha soa substancia que provoque reaccións alérxicas en humanos, senón que son varias as proteínas que poden causar este efecto. Está demostrado que o principal alérxeno, a parvoalbúmina, é un panalérxeno causante da reactividade cruzada entre diferentes especies de peixe. Sen embargo, aínda non se dilucidaron as causas polas que certas enzimas, como as enolasas ou as aldolasas, inducen a reacción alérxica, nin se pode afirmar con certeza que estas causen alerxia por si soas, pois os poucos estudos realizados ata o momento non son concluíntes. O tratamento máis utilizado para evitar os síntomas cutáneos, dixestivos, respiratorios e/ou xeneralizados (anafilaxe) é a dieta de eliminación, a cal pode provocar carencias nutricionais. Actualmente estase levando a cabo un tratamento de desensibilización que parece estar dando bos resultados. Concluíndo, o individuo e o seu entorno debe ser consciente do que significa ser alérxico ao peixe para evitar todo contacto con este alimento e con todos aqueles preparados que o poidan conter. Ademais, é convinte que estas persoas suplan con outros alimentos as posibles carencias de nutrientes que aporta en gran medida o peixe, como é o caso dos ácidos graxos ω-3. Palabras chave: alerxia ao peixe, parvoalbúmina, Ig E, alérxenos, proteína do peixe, hipersensibilidade tipo I, alerxia a alimentos.

C Alergia a las Proteínas del Pescado

El objetivo de este trabajo es realizar una revisión bibliográfica acerca de las substancias causantes de la alergia al pescado, los efectos sobre el organismo y su tratamiento. Para llevarlo a cabo se buscaron estudios en diferentes bases de datos (PubMed, Google Academic, Scielo), siguiendo una serie de criterios de inclusión y exclusión. Los estudios analizados indican que en el pescado no hay una sola substancia que provoque reacciones alérgicas en humanos, sino que son varias las proteínas que pueden causar este efecto. Está demostrado que el principal alérgeno, la parvoalbúmina, es un panalérgeno causante de la reactividad cruzada entre diferentes especies de pescado. Sin embargo, aún no se dilucidaron las causas por las que ciertas enzimas, como las enolasas o las aldolasas, inducen la reacción alérgica, ni se puede afirmar con

Page 295: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

295

Volver ao inicio

certeza que estas causen alergia por si solas, pues los pocos estudios realizados hasta el momento no son concluyentes. El tratamiento más utilizado para evitar los síntomas cutáneos, digestivos, respiratorios y/o generalizados (anafilaxis) es la dieta de eliminación, la cual puede provocar carencias nutricionales. Actualmente se está llevando a cabo un tratamiento de desensibilización que parece estar dando buenos resultados. Concluyendo, el individuo y su entorno deben ser conscientes de lo que significa ser alérgico al pescado para evitar todo contacto con este alimento y con todos aquellos preparados que lo puedan contener. Además, es conveniente que estas personas suplan con otros alimentos las posibles carencias de nutrientes que aporta en gran medida el pescado, como es el caso de los ácidos grasos ω-3. Palabras clave: alergia al pescado, parvoalbúmina, Ig E, alérgenos, proteína del pescado, hipersensibilidad tipo I, alergia a alimentos.

I Allergy to Fish Proteins

The mission of this paper is to elaborate a bibliographic review about what substances are causing the fish allergy, its effects on the organism and its treatment. To elaborate it, the bibliography were searched in different databases (PubMed, Google Academic, Scielo), following a series of inclusion and exclusion criteria. The studies analyzed indicate that in fish there is not a single substance that causes allergic reactions in humans, but there are several proteins that can cause this effect. It´s demonstrated that the main allergen, parvoalbumin, is a panallergen that causes cross-reactivity between different fish species. However, the reasons why certain enzymes, such as enolase or aldolases, induce the allergic reaction haven´t yet been found, nor can it be affirmed with certainty that these cause allergy by themselves, because the research made so far are not conclusive. The most used treatment to avoid cutaneous, digestive, respiratory and / or generalized symptoms (anaphylaxis) is the elimination diet, which can cause nutritional deficiencies. Currently, a desensitization treatment is underway that seems to be giving good results. In conclusion, the person and his environment must be aware of what it means to be allergic to fish to avoid all contact with it and all those preparations that may contain it. In addition, it is convenient that these people supplement with other foods the possible nutrient deficiencies that the fish mainly provides, as is the case of ω-3 fatty acids. Key words: fish allergy, parvoalbumin, Ig E, allergens, fish protein, type I hypersensitivity, food allergy.

Page 296: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

296

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Microbiota e Asma No noso organismo viven una cantidade elevada de microorganismos, entre estes atópanse una grande

cantidade de bacterias, así con fungos, levaduras e virus. A exposición a microorganismos comeza no momento do nacemento, e despois disto, a microbiota, que é o termo que se emprega para sinalar o conxunto destes microorganismos, varía dependendo de factores ambientais como é a dieta. Una das rexións na que más bacterias residen é no tracto gastrointestinal, sobre todo no colon. A microbiota ten un papel fundamental na inmunidade do hóspede, gracias a esta pódese desenrolar correctamente o sistema inmune, e desempeñar á perfección a súa función. Entre os problemas que surxen cando a microbiota non se atopa no organismo, ou ten una composición inadecuada (disbiosis), atópase: un tecido linfoide defectuoso, diminución do número e tamaño das placas de “Peyer” e nódulos linfáticos mesentéricos, crecemento e maduración incorrecta de folículos linfoides illados (lugar de gran importancia xa que é o lugar onde se induce a resposta inmune para IgA, que é a inmunoglobulina maioritaria na mucosa intestinal). Ademais de afectar á estrutura do epitelio intestinal, deformas as estruturas das microvellosidades, e reducir a capa de moco intestinal. Outro dos problemas que xurden cando a microbiota está ausente, é en relación ás células que participan no sistema inmune, tanto no desenvolvemento defectuoso de células B, como nos fagocitos, neutrófilos e macrófagos. Existen diferentes factores que inflúen na composición da microbiota, entre os que se atopan: unha exposición temperá a microorganismos, alimentación mediante leites de fórmula, partos a través de cesárea, consumo de antibióticos no embarazo, falta de exposición materna a animais, e sobre todo a máis importante é a alimentación. Os factores alimentarios que se viron que modificaban a microbiota, e polo tanto o manexo asmático son: a fibra, os prebióticos, a leite materna e a vitamina D. Palabras clave: microbiota/asma/sistema inmune/intestino/alimentación

C Microbiota y Asma En nuestro organismo viven una cantidad elevada de microorganismos, entre estos se encuentran una gran cantidad de bacterias, así como hongos levaduras y virus. La exposición a microorganismos comienza en el momento del nacimiento, y después de esto, la microbiota, que es el término que se utiliza para designar el conjunto de estos microorganismos, varía dependiendo de factores ambientales como es la dieta. Una de las regiones en la que más bacterias residen es en el tracto gastrointestinal, sobre todo en el colon. La microbiota tiene un papel fundamental en la inmunidad del hospedador, gracias a esta se puede desarrollar

Page 297: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

297

Volver ao inicio

correctamente el sistema inmune, y desempeñar a la perfección su función. Entre los problemas que surgen cuando la microbiota no se encuentra en el organismo, o tiene una composición inadecuada (disbiosis), se encuentran: un tejido linfoide defectuoso, disminución del número y tamaño de las placas de Peyer y nódulos linfáticos mesentéricos, crecimiento y maduración incorrecta de folículos linfoides aislados (lugar de gran importancia ya que es el lugar donde se induce la respuesta inmune para la Ig A, que es la inmunoglobulina mayoritaria en la mucosa intestinal). Además de afectar a la estructura del epitelio intestinal, deformar las estructuras de las microvellosidades, y reducir la capa de moco intestinal. Otro de los problemas que surgen cuando la microbiota está ausente, es en relación a las células que participan en el sistema inmune, tanto en el desarrollo defectuoso de células B, como en los fagocitos, neutrófilos y macrófagos. Existen diferentes factores que influyen en la composición de la microbiota, entre los que se encuentran: una exposición temprana a microorganismos, alimentación mediante leches de fórmula, partos a través de cesárea, consumo de antibióticos en el embarazo, falta de exposición materna a animales, y sobre todo la más importante es la alimentación. Los factores alimentarios que se ha visto que modifican la microbiota, y por lo tanto el manejo asmático son: la fibra, los prebióticos, los probióticos, la leche materna y la vitamina D. Palabras clave: microbiota/asma/sistema inmune/intestino/alimentación.

I Microbiota and Asthma

A high amount of microorganisms live in our body, among these are a large number of bacteria, as well as yeast, fungi and viruses. Exposure to microorganisms begins at birth, and since then, the microbiota, which is the term used to technically denominate the set of these microorganisms, varies depending on environmental factors such as diet. One of the areas with the biggest presence of bacteria is the gastrointestinal tract, and in particular the colon. The microbiota plays a fundamental role in the host immunity, resulting in an immune system correctly developed and working to perfection. When microbiota is not found in the organism or its composition is not adequate (disbiosis) problems arise. In adition to affecting the structure of the intestinal epithelium, deforming the structures of the microvilli, and reducing the intestinal mucus layer other ploblems that may arise due to a faulty immune system are: defective lymphoid tissue, decrease in the number and size of Peyer's Patches and mesenteric lymph nodes or incorrect growth and development of lymphoid follicles (area of great importance since it is the place where the immune response for Ig A is induced, which is the most present immunoglobulin in the intestinal mucosa). To conclude, another problem that occurs when the microbiota is not present, is that affects cells invoved in the immune system, leading not only to the incorrect development of B cells, but also of phagocytes, neutrophils and

Page 298: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

298

Volver ao inicio

macrophages. Different factors have an effect on the composition of the microbiota. Among those are: an early exposure to microorganisms, feeding by formula milk, deliveries through caesarean section, the use of antibiotics during pregnancy, lack of maternal exposure to animals, and above all, nutrition. The dietary factors known to affect the microbiota, and therefore the management of diseases like asthma are: fiber, prebiotics, probiotics, breast milk and vitamin D. Keywords: microbiota / asthma / immune system / intestine / feeding

Page 299: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

299

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G (In)tolerancia á

Lactosa Neste traballo revísase a intolerancia á lactosa, un problema de saúde aparentemente cada vez máis frecuente na poboación. Cada vez máis xente declárase como intolerante á lactosa sen un diagnóstico claro, conducindo isto a unha restrición de lácteos moitas veces innecesaria, que pode carrexar graves consecuencias para a saúde. Ó principio do traballo explícase que é a lactosa e cal é o seu papel na nosa dieta, o seu proceso de descomposición a través da enzima lactasa, así como a evolución da persistencia de dita enzima na especie humana. Explícase en que consiste dita patoloxía, diferenciando entre a mala absorción e a intolerancia á lactosa, e a variación da prevalencia ó redor do mundo. Posteriormente, a revisión céntrase nos diferentes tipos de intolerancia, métodos de diagnóstico para detectar a patoloxía e o diagnóstico diferencial de outras patoloxías que a miúdo se confunden coa intolerancia á lactosa debido a que presentan similar sintomatoloxía. Finalmente, discutiranse as consecuencias de restrinxir lácteos sen seguir o consello dun nutricionista, a terapia dietética a seguir polos pacientes realmente intolerantes e outras alternativas ó consumo dos mesmos. Palabras chave: lactosa, lactasa, síntomas gastrointestinais, produtos lácteos, terapia dietética.

C (In) tolerancia a la Lactosa.

En este trabajo se revisa la intolerancia a la lactosa, problema aparentemente cada vez más frecuente en la población. Cada vez más gente se declara intolerante sin un diagnóstico claro conduciendo a una restricción de lácteos muchas veces innecesaria que puede acarrear graves consecuencias en la salud. Al principio del trabajo se explica qué es la lactosa y su papel en nuestra dieta, su proceso de descomposición a través del enzima lactasa, así como la evolución de la persistencia de dicha enzima en la especia humana en los últimos años. Se explica en qué consiste dicha patología, diferenciando entre la malabsorción y la intolerancia a la lactosa y la variación de la prevalencia alrededor del mundo. Posteriormente se centra en los diferentes tipos de intolerancia, métodos de diagnóstico para detectar la patología y el diagnóstico diferencial de otras patologías que a menudo se confunden con la intolerancia a la lactosa debido a que presentan la misma sintomatología. Finalmente, se centra en las consecuencias de restringuir lácteos sin seguir el consejo de un nutricionista, la terapia dietética a seguir por los pacientes realmente intolerantes y otras alternativas al consumo de éstos. Palabras clave: lactosa, lactasa, síntomas gastrointestinales, productos lácteos, terapia dietética.

I Lactose (in)tolerance In this work, lactose intolerance is reviewed, a problem that is apparently becoming more frequent in the

Page 300: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

300

Volver ao inicio

population. More and more people are declared intolerant without a clear diagnosis that leads to a dairy restriction many times unnecessary that can have serious consequences on health. At the beginning of the work is explained what is lactose and its role in our diet, its decomposition process through the enzyme lactase, as well as the evolution of the persistence of said enzyme in the human spice in recent years. It explains what this pathology consists of, differentiating between malabsorption and lactose intolerance and the variation of prevalence around the world. Subsequently focuses on different types of intolerance, diagnostic methods to detect the pathology and differential diagnosis of other pathologies that are often confused with lactose intolerance because they have the same symptomatology. Finally, it focuses on the consequences of restricting dairy products by following the advice of a nutritionist, the alternative diet to be followed by truly intolerant patients and other alternatives to consuming them. Key words: lactose, lactase, gastrointestinal symptoms, dairy products, dietary therapy.

Page 301: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

301

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Suplementación no

Embarazo e na Lactancia

Neste traballo de revisión bibliográfica estudiaranse os efectos da suplementación por parte da nai na composición do leite materno, así como os beneficios da lactancia materna para o neno e para a propia nai. O leite materno ten múltiples beneficios para o bebé, tales como a axuda ao correcto desenvolvemento cognitivo, maduración do sistema nervioso e un adecuado desenvolvemento e funcionamento do seu sistema inmunolóxico, o que axudará á prevención de determinadas patoloxías que se presentan nestas idades. Numerosos estudios corroboran que a lactancia materna exclusiva durante os primeiros meses de vida do recén nacido, supón un alimento óptimo para a súa correcta nutrición e alimentación. O leite materno contén todos os nutrientes e compoñentes necesarios para o neonato. Sen embargo, a súa composición pódese ver mellorada a través da suplementación nutricional da nai no período previo á xestación, durante todo o embarazo e, fundamentalmente, durante a etapa de lactancia. Tamén se fará una breve introdución sobre a fisioloxía da lactancia, como comeza a produción do leite e que hormonas participan nisto, e analizaremos a situación actual da lactancia materna a nivel mundial, centrándonos sobre todo nos datos de España. Palabras clave: Suplementación, leite materno, beneficios, lactancia materna exclusiva, neonato, alimento óptimo.

C Suplementación en Embarazo y Lactancia

En este trabajo de revisión bibliográfica se estudiarán los efectos de la suplementación por parte de la madre en la composición de la leche materna, así como los beneficios de la lactancia materna para el niño y para la propia madre. La leche materna tiene múltiples beneficios para el bebé, tales como la ayuda a su correcto desarrollo cognitivo, maduración del sistema nervioso y un adecuado desarrollo y funcionamiento de su sistema inmunológico, lo que ayudará a la prevención de determinadas patologías que se presentan en edades tempranas. Numerosos estudios corroboran que la lactancia materna exclusiva durante los primeros meses de vida del recién nacido, supone un alimento óptimo para su correcta nutrición y alimentación. La leche materna contiene todos los nutrientes y componentes necesarios para el neonato. Sin embargo, su composición puede ser mejorada a través de la suplementación nutricional de la madre en el período previo a la gestación, durante el embarazo y, fundamentalmente, durante la etapa de lactancia. También se hará una breve introducción sobre la fisiología de la lactancia, como comienza la producción de leche y que hormonas participan en ello y analizaremos la situación actual de la lactancia materna a nivel

Page 302: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

302

Volver ao inicio

mundial, centrándonos sobre todo en los datos de España. Palabras clave: Suplementación, leche materna, beneficios, lactancia materna exclusiva, neonato, alimento óptimo.

I Supplementation during Pregnancy and Lactation

In this bibliographic review work, the effects of mother´s supplementation on the composition of breast milk will be studied, as well as the benefits of breastfeeding for the child and for the mother, too. Breast milk has multiple benefits for the baby, such as helping to correct cognitive development, maturation of the nervous system and proper development and functioning of the immune system, which will help prevent certain diseases that occur at an early age. Numerous studies corroborate that exclusive breastfeeding during the first months of life of the newborn, is an optimal food for proper nutrition. Breast milk contains all the necessary nutrients and components for the newborn. However, its composition can be improved through nutritional supplementation of the mother in the period before pregnancy, during pregnancy and, fundamentally, during the lactation stage. There will also be a introduction about the physiology of breastfeeding, how bilk production begins and which hormones participate in it, and we will analyze the current situation of breastfeeding worldwide, focusing mainly on data from Spain. Key words: Supplementation, human milk, benefits, exclusive breastfeeding, newborn, optimal food.

Page 303: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

303

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Patoloxía nutricional e

dieta mediterránea en persoas con enfermidade renal crónica en hemodiálise.

A enfermidade renal crónica (ERC) está causada polo fracaso da función e o deterioro irreversible dos riles que causa a perda da capacidade de depuración do sangue, do mantemento homeostático e da correcta secreción endocrina. Cando o individuo entra no último estadio da enfermidade (estadio 5), o tratamento renal substitutivo (TRS), en concreto a hemodiálise (HD), é o único que lle permite manterse con vida. As comorbilidades que causan a progresión da enfermidade renal están condicionadas pola síndrome de malnutrición-inflamación-aterosclerose (MIA) que se incrementa durante a HD, xerando un estado de desnutrición proteico-calórica (DPE) frecuente neste tipo de pacientes e considerado a principal causa de morte. Polo que o obxectivo prioritario do equipo sanitario debe ser estabilizar ao paciente mediante a corrección da DPE e o control das patoloxías asociadas. A nutrición adaptada e saudable desenvolve un papel fundamental en todo iso, por esta razón a dieta mediterránea (DIM) é un patrón alimentario que, adaptado á ERC, demostrou achegar os nutrientes que o enfermo renal en HD necesita ademais de proporcionarlle beneficios no control das comorbilidades, outorgándolle ao paciente unha óptima calidade de vida. Palabras clave: ril, enfermidade renal crónica (ERC), hemodiálise (HD), desnutrición proteico-calórica (DEP), nutrición, necesidades nutricionais, dieta mediterránea (DIM), dieta adaptada.

C Patología nutricional y dieta mediterránea en personas con enfermedad renal crónica en hemodiálisis.

La enfermedad renal crónica (ERC) está causada por el fracaso de la función y el deterioro irreversible de los riñones que causa la pérdida de la capacidad de depuración de la sangre, del mantenimiento homeostático y de la correcta secreción endocrina. Cuando el individuo entra en el último estadio de la enfermedad (estadio 5), el tratamiento renal sustitutivo (TRS), en concreto la hemodiálisis (HD), es lo único que le permite seguir manteniéndose con vida. Las comorbilidades que causan la progresión de la enfermedad renal están condicionadas por el síndrome de malnutrición-inflamación-aterosclerosis (MIA) que se incrementa durante la HD, generando un estado de desnutrición proteico-calórica (DPE) frecuente en este tipo de pacientes y considerado la principal causa de muerte. Por lo que el objetivo prioritario del equipo sanitario debe ser estabilizar al paciente mediante la corrección de la DPE y el control de las patologías asociadas. La nutrición adaptada y saludable desenvuelve un papel fundamental en todo ello, por eso la dieta mediterránea (DIM) es un patrón alimentario que, adaptado a la ERC, ha demostrado aportar los nutrientes que el enfermo renal en HD necesita además de proporcionarle beneficios en el control de las comorbilidades, otorgándole al paciente una óptima calidad de vida.

Page 304: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

304

Volver ao inicio

Palabras clave: riñón, enfermedad renal crónica (ERC), hemodiálisis (HD), desnutrición proteico-calórica (DEP), nutrición, necesidades nutricionales, dieta mediterránea (DIM), dieta adaptada.

I Nutritional pathology and mediterranean diet in patients with renal chronic disease in haemodialysis.

Chronic Kidney Disease (CKD) is caused by the failure of the function and the irreversible deterioration of the kidneys that causes the loss of the purification capacity of the blood, the homeostatic maintenance and the correct endocrine secretion. When the individual enters the last stage of the disease (stage 5), Renal Replacement Therapy (TRS), specifically haemodialysis (HD), it is the only thing that allows you to keep staying alive. The comorbidities that cause the progression of kidney disease are conditioned by the malnutrition-inflammation-atherosclerosis syndrome (MIA) that increases during HD, generating a protein-energy weist (PEW) frequent in this type of patients and considered the main cause of death. Therefore, the priority objective of the healthcare team should be to stabilize the patient by correcting the DPE and controlling the associated pathologies. Adapted and healthy nutrition plays a fundamental role in all this, so the Mediterranean diet (MDI) is a dietary pattern that, adapted to CKD, has been shown to provide the nutrients that the renal patient in HD needs in addition to providing benefits in the control of comorbidities, giving the patient an optimal quality of life. Palabras clave: kidney, chronic kindey disease (CKD), haemodialysis (HD), protein-energy weist (PEW), nutrition, nutrients provide, mediterranean diet (MDI), adapted diet.

Page 305: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

305

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O papel do leite e dos

productos lácteos na alimentación humana: mitos e realidades

O consumo de leite e produtos lácteos remóntase milenios atrás, cando a primeira tribo se converteu en sedentaria e domesticou certos tipos de animais para comezar a aproveitar a súa carne, pel, e, loxicamente, o seu leite. A evolución xenética fixo posíbel a dixestión da lactosa por parte do ser humano adulto, permitíndolle consumir leite mais aló da sua etapa de lactante. É por isto polo que, dende entón, estes alimentos, concretamente os obtidos a partir do leite de vaca, son considerados un dos piares fundamentais da alimentación humana en todo o mundo, particularmente en occidente. Se ben é certo que estes lácteos aportan gran cantidade de nutrientes e compoñentes bioactivos e inmunolóxicos, dificilmente igualables por outros alimentos, unha importante controversia rodeou o seu consumo nas últimas décadas. A parte da xa coñecida intolerancia á lactosa, relacionosuse o consumo de lácteos coa aparición de alerxias, exceso de peso, e mesmo certos tipos de cancro. O obxectivo do presente traballo de fin de grao (modalidade: revisión bibliográfica) é elucidar o papel real do leite na nutrición e saúde humana, esclarecaendo mitos e presentando as realidades que mostra a evidencia científica mais recente. A pesar da controversia, os estudos confirman que os lácteos son alimentos nutricionalmente moi importantes, e reforzan a idea de que o seu consumo é beneficioso na prevención de condicións crónicas como a enfermidade cardiovascular, algunas formas de cancro, a obesidade ou a diabetes, á par que son fonte indiscutible de calcio e proteína de alta calidade. A intolerancia á lactosa e a alerxia son, con diferenza, os dous efectos adversos que presentan maiores niveis de evidencia. As conclusións extraídas do traballo serán de aplicación práctica á hora de establecer recomendacións dietéticas. Palabras clave: leite, productos lácteos, dieta, saúde, evidencia científica, leite fermentada

C El papel de la leche y los productos lácteos en la alimentación humana: mitos y realidades

El consumo de leche y productos lácteos se remonta milenios atrás, cuando la primera tribu se hizo sedentaria y domesticó ciertos tipos de animales y comenzó a aprovechar su carne, su piel y, lógicamente, su leche. La evolución genética ha hecho posible la digestión de la lactosa por parte del ser humano adulto, permitiéndole consumir leche más allá de su etapa de lactante. Es por ello por lo que, desde entonces, estos alimentos, concretamente los obtenidos a partir de la leche de vaca, se han considerado un pilar fundamental de la alimentación humana en todo el mundo, particularmente en occidente. Si bien es cierto que estos lácteos aportan gran cantidad de nutrientes y componentes bioactivos e inmunológicos, difícilmente igualables por otros alimentos, una importante controversia ha rodeado a su consumo en las últimas décadas. A parte de la ya conocida intolerancia a la lactosa, se ha relacionado el consumo de

Page 306: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

306

Volver ao inicio

lácteos con la aparición de alergias, sobrepeso, e incluso ciertos tipos de cáncer. El objetivo del presente trabajo de fin de grado (modalidad: revisión bibliográfica) es elucidar el papel real de la leche en la nutrición y la salud humana, esclareciendo mitos y presentando las realidades que muestra la evidencia científica más reciente. A pesar de la controversia, los estudios confirman que los lácteos son alimentos nutricionalmente muy importantes, y refuerzan la idea de que su consumo es beneficioso en la prevención de condiciones crónicas como la enfermedad cardiovascular, algunas formas de cáncer, la obesidad o la diabetes, a la par que son fuente indiscutible de calcio y proteína de alta calidad. La intolerancia a la lactosa y la alergia son, con diferencia, los dos efectos adversos que presentan mayores niveles de evidencia. Las conclusiones extraídas del trabajo serán de aplicación práctica a la hora de establecer recomendaciones dietéticas. Palabras clave: leche, productos lácteos, dieta, salud, evidencia científica, leche fermentada

I The role of milk and dairy products on human nutrition: myths and realities

The consumption of milk and dairy products dates back millennia, when the first tribe became sedentary and domesticated certain types of animals and began to take advantage of its meat, its skin and, logically, its milk. The genetic evolution has made possible the digestion of lactose by the adult human, allowing him to consume milk beyond his stage of nursing. That is why, since then, these foods, specifically those obtained from cow's milk, have been considered a fundamental pillar of human nutrition throughout the world, particularly in the West. While it is true that these dairy products provide a large amount of nutrients and bioactive and immunological components, hardly comparable with other foods, an important controversy has surrounded their consumption in recent decades. Apart from the already known lactose intolerance, dairy consumption has been linked to the appearance of allergies, overweight, and even certain types of cancer. The objective of the present end-of-degree work (modality: bibliographic review) is to elucidate the real role of milk in nutrition and human health, clarifying myths and presenting the realities that show the most recent scientific evidence. Despite the controversy, studies confirm that dairy products are very important nutritional foods and reinforce the idea that their consumption is beneficial in the prevention of chronic conditions such as cardiovascular disease, some forms of cancer, obesity or diabetes, at the same time they are indisputable source of calcium and high-quality protein. Lactose intolerance and allergy are, by far, the two adverse effects that present higher levels of evidence. The conclusions drawn from the work will be of practical application when establishing dietary recommendations. Palabras clave: milk, dairy products, diet, health, scientific evidence, fermented milk

Page 307: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

307

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análise da realidade

actual dos trastornos da conduta alimentaria

Os trastornos da conduta alimentaria son un grupo de enfermidades moi diferentes, de natureza mental e de orixe multicausal polo que as alteracións dos patróns alimentarios poden ser consecuencia de problemas moi diversos entre os que se inclúen a insatisfacción coa imaxe corporal. Neste traballo, realízase en primeiro lugar unha revisión bibliográfica sobre os trastornos da conduta alimentaria para coñecer os distintos aspectos característicos destas patoloxías, así como as consecuencias. A continuación, mediante a realización da enquisa “Estilos de vida ao redor da alimentación”, previamente desenvolta, analízase se hai asociación entre variables sociodemográficas, Índice de Masa Corporal e hábitos alimentarios e o risco de padecer trastornos da conduta alimentaria, cuantificado mediante o Eating Attitude Test-26. A recolección de datos foi durante os meses de marzo e maio de 2019, e foi difundida a través dunha ferramenta da internet. Analizáronse os datos de 158 suxeitos pertencentes a poboación xeral cunha idade comprendida entre os 18 aos 27 anos. Os resultados indicaron que soamente a variable idade si tiña significación estatística. Palabras clave: “imaxe corporal”, “trastornos da conduta alimentaria”, “anorexia nerviosa”, “bulimia nerviosa”, “tratamento nutricional”.

C Análisis de la realidad actual de los trastornos de la conducta alimentaria

Los trastornos de la conducta alimentaria son un grupo de enfermedades muy diferentes, de naturaleza mental y de origen multicausal por lo que las alteraciones de los patrones alimentarios pueden ser consecuencia de problemas muy diversos entre los que se incluyen la insatisfacción con la imagen corporal. En este trabajo, se realiza en primer lugar una revisión bibliográfica sobre los trastornos de la conducta alimentaria para conocer los distintos aspectos característicos de estas patologías, así como las consecuencias. A continuación, mediante la realización de la encuesta “Estilos de vida en torno a la alimentación”, previamente desarrollada, se analiza si hay asociación entre variables sociodemográficas, Índice de Masa Corporal y hábitos alimentarios y el riesgo de padecer trastornos de la conducta alimentaria, cuantificado mediante el Eating Attitude Test-26. La recolección de datos fue durante los meses de marzo y mayo de 2019, y fue difundida a través de una herramienta de internet. Se analizaron los datos de 158 sujetos pertenecientes a población general con una edad comprendida entre los 18 a los 27 años. Los resultados indicaron que solamente la variable edad sí tenía significación estadística. Palabras clave: “imagen corporal”, “trastornos de la conducta alimentaria”, “anorexia nerviosa”, “bulimia nerviosa”, “tratamiento nutricional”.

I Analysis of the current Eating disorders are a group of different illnesses of mental nature and origin so the eating patterns

Page 308: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

308

Volver ao inicio

reality of eating disorders

alterations can be a consequence of a large range of problems among which instisfaction with the body image is included. In this report, a large bibliographic revisión is firstly done abour the eating disorders to know the different characteristics of these disorders and so its consequences. Next, by making the inquiry “Lifestyle related to the diet”, previously done; it is analñysed whether exists relation among sociodemographic variables, body mass index, eating habits and the risk of suffering from eating disorders, quantified by the Eating Attitudes Test-26. Data were collected during the months of March and May 2019, and spread through an internet tool. Date from 158 individuals, selected among the general population aged between 18 and 27, were analysed. The results indicated that onlu the age variable was notable for the statistics. Palabras clave: “body image” “eating disorders”, “anorexia nervosa”, “bulimia nervosa”, “nutritional treatment”.

Page 309: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

309

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Intervención

nutricional en menús escolares: Proposta de menú baseado no prato Harvard

Un dos problemas nutricionais máis importantes do noso país é o aumento do sobrepeso e da obesidade na poboación infantil durante as últimas décadas. Este incremento foi tal que levou ás autoridades sanitarias españolas a establecer a infancia, xunto cos adolescentes e as embarazadas como grupos prioritarios de acción na nutrición. Xa na implantación da estratexia de nutrición, actividade física e prevención da obesidade, púxose de relevo a acción sobre os comedores escolares. Neles, ademais de poder controlar parcialmente a alimentación de nenos de idade escolar, pódese inculcar o coñecemento sobre unha dieta variada e sa, así como o composto social á hora de comer. Por estes motivos, é importante comezar a súa formación nutricional nesa idade, a idea deste traballo é analizar tanto o menú escolar actual como as merendas que os alumnos levan á escola. Para iso, estudamos o caso específico da escola Antonio Ínsua Bermúdez de Vilalba, que analizou tanto o menú de almorzo escolar como a merenda que tomaron os nenos (46 casos). Con base nos resultados obtidos, foi posible detectar o incumprimento tanto da normativa vixente, como desviacións importantes do consenso actual sobre o que a nutrición debería ter na infancia. Por este motivo, realizouse unha proposta de mellora e alternativas dentro das posibilidades da escola e no desenvolvemento dunha alternativa saudable baseada no prato saudable de Harvard. Palabras clave: Comedor escolar, estratexia NAOS, programa PERSEO, prato Harvard, alimentos ultraprocesados.

C Intervención nutricional en menús escolares: Propuesta de menú basado en el plato Harvard

Uno de los problemas nutricionales más importantes de nuestro país es el incremento que ha tenido en las últimas décadas el sobrepeso y la obesidad en la población infantil. Este incremento ha sido tal que ha llevado a las autoridades sanitarias españolas a establecer a la infancia, junto con la adolescencia y las mujeres gestantes como colectivos prioritarios de actuación atención en materia de nutrición. Ya tras la puesta en funcionamiento de la estrategia para la nutrición, actividad física y prevención de la obesidad, se ponía especial énfasis en la actuación sobre los comedores escolares. En ellos, además de poder controlar parcialmente la alimentación de los niños en edad escolar, se pueden inculcar conocimientos sobre alimentación variada y saludable, además de compostura social a la hora de comer. Por estos motivos, es importante comenzar su formación nutricional en esta edad, siendo la idea del presente trabajo la de analizar tanto el actual menú escolar como las meriendas que llevan los alumnos al colegio. Para ello, se ha estudiado el caso concreto del colegio Antonio Ínsua Bermúdez de Vilalba, sobre el que se analizó tanto el menú del comedor escolar como la merienda que llevaban los niños (46 casos). En base a los resultados

Page 310: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

310

Volver ao inicio

obtenidos, se han podido detectar tanto incumplimientos de la normativa vigente, como importantes desviaciones sobre los actuales consensos de lo que debe ser la nutrición en edad infantil. Por ello, se ha realizado una propuesta de mejora y alternativas dentro de las posibilidades del colegio y la elaboración de una alternativa saludable basada en el plato saludable de Harvard. Palabras clave: Comedor escolar, estrategia NAOS, programa PERSEO, plato Harvard, alimentos ultraprocesados.

I Nutritional Intervention in School Menus: A Proposal for a Menu Based on the Harvard Dish

One of the most important nutritional concerns of our country is the increase in recent decades of overweight and obesity in the child population. This increase has been such that it has led the Spanish health authorities to establish childhood, together with adolescence and pregnant women as priority groups for action in the area of nutrition. Already after the implementation of the strategy for nutrition, physical activity and prevention of obesity, special emphasis was placed on action on school canteens. In them, in addition to being able to partially control the diet of school-age children, knowledge about varied and healthy eating can be inculcated, as well as social composure when it comes to eating. For these reasons, it is important to begin their nutritional training at this age, the idea of this paper being to analyze both the current school menu and the snacks that students take to school. To this end, the specific case of the Antonio Ínsua Bermúdez de Vilalba school has been studied, on which both the school canteen menu and the snacks taken by the children were analyzed (46 cases). On the basis of the results obtained, it has been possible to detect both non-compliance and non-compliance with the regulations in force, as well as significant deviations from the current consensus on what nutrition should be in children's age. Therefore, a proposal has been made for improvement and alternatives within the possibilities of the school and the development of a healthy alternative based on the Harvard healthy dish. Palabras clave: School canteen, NAOS strategy, PERSEO program, Harvard dish, ultraprocessed food.

Page 311: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

311

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Intolerancia á glicosa

por consumo de edulcorantes artificiais

A intolerancia á glicosa (ITG), ou prediabetes, defínese como un estadio intermedio entre a homeostase da glicosa normal e a diabetes mellitus. Está previsto que 400 millóns de persoas no mundo padezan ITG no 2030 (International Diabetes Federation). A microbiota intestinal é o conxunto de microorganismos que viven no intestino. Estes microorganismos deben estar en equilibrio para lograr un estadio óptimo de saúde. Cando se rompe este equilibrio prodúcese o fenómeno coñecido como disbiosis, un desequilibrio da microbita provocado por factores que poden causar numerosas enfermidades. Os edulcorantes artificiais foron desenrolados como substitutos do azucre para combater a obesidade e axudar a diminuír a resistencia a insulina. Sen embargo, existen indicios que suxiren que o consumo destes produtos provocan alteracións na microbiota intestinal, que teñen como consecuencia cambios no metabolismo que aumentan a adiposidade e o risco de intolerancia á glicosa. Co fin de entender esta aparente contradición, neste traballo de fin de grao realizarase unha revisión bibliográfica sobre o efecto que produce o consumo de edulcorantes artificiais no desenrolo da intolerancia á glicosa e posterior diabetes mellitus tipo II. Palabras chave: Intolerancia á glicosa, Diabetes, Edulcorantes artificiais (NAS), Microbiota, Microbioma, Dieta.

C Intolerancia a la glucosa por consumo de edulcorantes artificiales

La intolerancia a la glucosa (ITG), o prediabetes, se define como un estado intermedio entre la homeostasis de la glucosa normal y la diabetes mellitus. Está previsto que 400 millones de personas en el mundo padezcan ITG en el 2030 (International Diabetes Federation). La microbiota intestinal es el conjunto de microorganismos que habitan en el intestino. Estos microorganismos deben estar en equilibrio para lograr un estado óptimo de salud. Cuando este equilibrio se rompe se produce el fenómeno conocido como disbiosis, un desequilibrio de la microbita provocado por factores que pueden causar numerosas enfermedades. Los edulcorantes artificiales fueron desarrollados como sustitutivos del azúcar para combatir la obesidad y ayudar a disminuir la resistencia a la insulina. Sin embargo, existen indicios que sugieren que el consumo de estos productos provoca alteraciones en la microbiota intestinal, que tienen como consecuencia cambios en el metabolismo que aumentan la adiposidad y el riesgo de intolerancia a la glucosa. Con el fin de entender esta aparente contradicción, en este trabajo de fin grado se realizará una revisión bibliográfica sobre el efecto que produce el consumo de edulcorantes artificiales en el desarrollo de la intolerancia a la glucosa y posterior diabetes mellitus tipo II. Palabras clave: Intolerancia a la glucosa, Diabetes, Edulcorantes artificiales (NAS), Microbiota, Microbioma,

Page 312: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

312

Volver ao inicio

Dieta. I Glucose intolerance

due to consumption of artificial sweeteners

Glucose intolerance (ITG), or prediabetes, is defined as an intermediate state between normal glucose homeostasis and diabetes mellitus. It is predicted that 400 million people in the world will suffer ITG in 2030 (International Diabetes Federation). The intestinal microbiota is the set of microorganisms that inhabit the intestine. These microorganisms must be in balance to achieve an optimal state of health. When this balance is broken, the phenomenon known as dysbiosis occurs, an imbalance of the microbial caused by factors that can cause numerous diseases. Artificial sweeteners were developed as sugar substitutes to combat obesity and help decrease insulin resistance. However, there are indications that the consumption of these products causes alterations in the gut microbiota, which have as a consequence changes in the metabolism that increase the adiposity and the risk of glucose intolerance. In order to understand this apparent contradiction, in this final grade work a literature review will be conducted on the effect produced by the consumption of artificial sweeteners in the development of glucose intolerance and subsequent type II diabetes mellitus. Key words: Glucose intolerance, Diabetes, Artificial Sweeteners (NAS), Microbiota, Microbiome, Diet.

Page 313: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

313

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O método Baby Led-Weaning

O Baby-Led Weaning é un novo método de alimentación complementaria de orixe anglosaxona que está gañando adeptos nos últimos anos. Este método propón a introdución de alimentos sólidos dirixidos e autorregulados polo propio bebé, substituíndo a técnica tradicional de alimentación por gachas e puros. O desgaste do bebé leva unha serie de beneficios para o bebé, como a participación activa do neno nas comidas familiares, a prevención do sobrepeso do neno e a adopción dunha boa actitude por parte do neno cara á alimentación; Non obstante, este método tamén ten certos aspectos negativos como o frecuente déficit nutricional de ferro ou o risco de asfixia. Neste traballo, fíxose unha revisión crítica da documentación científica publicada nos últimos 5 anos sobre o método para determinar se os riscos e beneficios atribuídos tanto ao método BLW como á súa versión BLISS modificada teñen unha base científica. Despois da revisión, púidose comprobar que o método BLW se se fai seguindo as pautas correctas non presenta risco nutricional nin de asfixia. Palabras clave: Baby Led-Weaning, BLW, Destete, Alimentación Complementaria, Asfixia, Obesidade, Lactante, Alimentación Infantil.

C El método Baby Led -Weaning

El Baby-Led Weaning es un novedoso método de alimentación complementaria de origen anglosajón que está ganando adeptos en los últimos años. Este método propone una introducción de alimentos sólidos dirigida y autorregulada por el propio bebé, en sustitución de la técnica tradicional de alimentación con papillas y puré. El Baby-Led Weaning implica una serie de beneficios para el bebé, tales como la participación activa del niño en las comidas familiares, la prevención del sobrepeso infantil y la adopción de una buena actitud por parte del niño frente a la alimentación; sin embargo, este método también parece tener ciertos aspectos negativos como el frecuente déficit nutricional de hierro o el riesgo de atragantamiento. En este trabajo se ha realizado una revisión crítica de la documentación científica publicado en los últimos 5 años sobre el método con la finalidad de determinar si los riesgos y beneficios atribuidos tanto al método BLW como a su versión modificada BLISS tienen fundamento científico. Tras la revisión se ha podido ver que el método BLW si se hace siguiendo las pautas correctas no presenta riesgo nutricional ni de asfixia. Palabras clave: Baby Led-Weaning, BLW, Destete, Alimentación Complementaria, Atragantamiento, Obesidad, Lactante, Nutrición Infantil.

Page 314: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

314

Volver ao inicio

I The Baby Led-Weaning Method

The Baby-Led Weaning is a novel complementary feeding method of Anglo-Saxon origin that is gaining adherents in recent years. This method proposes an introduction of solid foods directed and self-regulated by the baby himself, replacing the traditional technique of feeding with porridge and mash. The Baby-Led Weaning implies a series of benefits for the baby, such as the active participation of the child in family meals, the prevention of child overweight and the adoption of a good attitude on the part of the child towards feeding; However, this method also seems to have certain negative aspects such as the frequent nutritional deficit of iron or the risk of choking. In this work, a critical review of the scientific documentation published in the last 5 years on the method has been carried out in order to determine if the risks and benefits attributed to both the BLW method and its modified BLISS version have a scientific basis. After the review it has been possible to see that the BLW method if done following the correct guidelines does not present nutritional or suffocation risk. Palabras clave: Baby Led-Weaning, BLW, Weaning, Complementary Feeding, Choking, Obesity, Infant, Child Nutrition.

Page 315: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

315

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alimentación na

adolescencia e factores que inflúen nesta

Pódese dicir que a adolescencia é o período de transición entre a infancia e a vida adulta durante o cal se dan diversos cambios fisiolóxicos. Á par que se produce esa metamorfose, as relacións sociais do individuo co medio que o rodea cambian, e iso conleva a gradual separación dos pais e a maior proximidade ó grupo de semellantes. As propias circunstancias persoais e as do seu entorno afectarán por tanto ás decisións que tome o adolescente, facendo desta unha etapa crítica no desenvolvemento de patoloxías non transmisibles debido á gran susceptibilidade para adquirir conductas prexudiciais para a saúde. A isto súmaselle o feito de que, na actualidade, os adolescentes se atopan expostos a factores externos e circunstancias medioambientais derivadas do desenvolvemento global moi diferentes ás das xeracións que os precederon e que complican aínda máis se cabe a relación destes coa dieta. O presente traballo trata de analizar como todos eses aspectos afectan á alimentación do adolescente e á adquisición de moitos dos hábitos alimentarios que perdurarán na etapa adulta e que, por tanto, poden estar relacionados con patoloxías de elevada incidencia a nivel global, tales como a obesidade ou o sobrepeso en cuxa prevención traballa la saúde pública de forma insistente a través de intervencións nutricionais, entre outras estratexias. Palabras clave: adolescencia, alimentación, enquisa, hábito alimentario, estilo de vida, factor, social.

C Alimentación en la adolescencia y factores que influyen en ésta

Se puede decir que la adolescencia es el periodo de transición entre la infancia y la vida adulta durante el cual se dan diversos cambios fisiológicos. A la par que se produce esa metamorfosis, las relaciones sociales del individuo con el medio que le rodea cambian, y ello conlleva la gradual separación de los padres y la mayor cercanía al grupo de semejantes. Las propias circunstancias personales y las de su entorno afectarán por tanto a las decisiones que tome el adolescente, haciendo de ésta una etapa crítica en el desarrollo de patologías no transmisibles debido a la gran susceptibilidad para adquirir conductas perjudiciales para la salud. A ello se le suma el hecho de que, en la actualidad, los adolescentes se encuentran expuestos a factores externos y circunstancias medioambientales derivadas del desarrollo global muy diferentes a las de las generaciones que los precedieron y que complican todavía más si cabe la relación de éstos con la dieta. El presente trabajo trata de analizar cómo todos esos aspectos afectan a la alimentación del adolescente y a la adquisición de muchos de los hábitos alimentarios que perdurarán en la etapa adulta y que, por tanto, pueden estar relacionados con patologías de elevada incidencia a nivel global, tales como la obesidad o el sobrepeso en cuya prevención trabaja la salud pública de forma insistente a través de intervenciones nutricionales, entre otras estrategias.

Page 316: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

316

Volver ao inicio

Palabras clave: adolescencia, alimentación, encuesta, hábito alimentario, estilo de vida, factor, social. I Food in adolescence

and factors that influence it

It can be said that adolescence is the transition period between childhood and the adult life when various physiological changes occur. At the same time as this metamorphosis takes place, the social relations of the individual with the environment that surrounds him change, and this entails the gradual separation of the parents and the greater closeness to the group of peers. Personal circumstances and those of the environment will therefore affect the decisions made by the adolescent, making this a critical stage in the development of non-transmissible pathologies due to the great susceptibility to acquire behaviours harmful to health. Added to this is the fact that, at present, adolescents are exposed to external factors and environmental circumstances derived from the global development very different from those of the generations that preceded them and that complicate even more if possible, the relationship of these with the diet. The present work tries to analyse how all these aspects affect the adolescent's diet and the acquisition of many of the eating habits that will persist in the adult stage and that, therefore, can be related to pathologies of high incidence at global level, such as obesity or overweight in whose prevention public health works insistently through nutritional interventions, among other strategies. Palabras clave: adolescence, diet, survey, eating habit, lifestyle, factor, social.

Page 317: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

317

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Pan e población

sénior.

O pan é un dos alimentos máis tradicionais de Galicia. Ao longo da historia, o pan foi feito cos cereais dispoñibles na zona ou coa versión modificada máis resistente. Nos últimos anos viuse que houbo un aumento no subministro de pan, pero ao mesmo tempo o consumo de pan está diminuíndo debido a varias causas (preocupación polas diversas dietas baixas en calorías, descenso na calidade do pan...). Neste TFG buscamos coñecer a opinión da poboación sénior de Galicia sobre o pan. Ademais, queremos saber cales son os hábitos de consumo de pan, os posibles cambios no consumo ao longo das súas vidas, o coñecemento dos ingredientes, o efecto sobre a saúde... Para iso, o método de investigación persoal será usado para o que se empregará un cuestionario previamente deseñado e validado, a 154 persoas maiores de 55 anos. Poucos enquisados son capaces de definir “pan integral” e “masa nai”. Malia percibirse un deterioro xeral das cualidades e a calidade do pan, considérase que o pan se seguirá a consumir. En referencia ao consumo de pan, a media diaria inxerida foi de 81,33 g. A compra do pan realízase en panadería e, en moitas ocasións, quen o merca non é a mesma persoa que merca o resto dos produtos. En canto á súa elaboración, o número de fogares que cocen pan na actualidade é menor. En referencia ao pan no fogar, este produto dura entorno a dous días e consérvase en bolsa de tela ou papel. Como conclusión xeral, constátase a necesidade da figura do Dietista Nutricionista para informar, asesorar e seguir educando en termos nutricionais á sociedade. Palabras clave: pan, poboación, sénior, consumo, nutrición.

C Pan y población sénior.

El pan es uno de los alimentos más tradicionales de Galicia. En este Trabajo Fin de Grado, se pretende conocer la opinión de la población sénior de Galicia sobre el pan. Además, se quiere conocer cuáles son los hábitos de consumo de pan, los posibles cambios en el consumo a lo largo de su vida, los conocimientos sobre los ingredientes, efecto sobre la salud… Para ello, se utiliza el método de la encuesta personal para lo cual se utiliza un cuestionario, previamente diseñado y validado, a 154 personas mayores de 55 años. Pocos encuestados son capaces de definir “pan integral” y “masa madre”. Pese a percibirse un deterioro general de las cualidades y la calidad del pan, se considera que el pan seguirá consumiéndose. En referencia al consumo de pan, la media diaria ingerida fue de 81,33 g. La compra del pan se realiza en panadería y, en muchas ocasiones, quien lo compra no es la misma persona que compra el resto de los productos. En cuanto a su elaboración, el número de hogares que hornean pan en la actualidad es menor En referencia al pan en el hogar, este producto dura entorno a dos días y se conserva en bolsa de tela o

Page 318: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

318

Volver ao inicio

papel. Como conclusión general, se constata la necesidad de la figura del Dietista Nutricionista para informar, asesorar y seguir educando en términos nutricionales a la sociedad. Palabras clave: pan, población, sénior, consumo, nutrición.

I Bread and senior population.

Bread is one of the most traditional foods of Galicia. In this TFG, we want to know the opinion of the senior population of Galicia about bread. In addition, we want to know what their bread consumption habits are, possible changes in consumption throughout their lives, knowledge about ingredients, effects on health... With this aim, the personal survey method is carried out as a questionnaire, previously designed and validated, to 154 people over 55 years old. Few respondents were able to define 'wholemeal bread' and 'sourdough.' Although there is a general deterioration in bread quality, it is considered that bread will continue to be consumed. In relation with the consumption of bread, the daily average ingested was 81.33 g. The purchase of bread is done in a bakery and, in most of the cases, whoever purchases it, it is not the same person who buys the rest of the products. In terms of processing, the number of households that bake bread today is lower. In reference to the bread duration at home, this product turns out to last around two days and it is kept in a cloth or paper bag. As a general conclusion, the need of the figure of the Nutritionist Dietitian to inform, advise and continue educating society in nutritional terms is confirmed. Palabras clave: bread, population, senior, consumption, nutrition.

Page 319: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

319

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Enfermidades renais:

a intervención nutricional no paciente dializado

A dieta, nos pacientes con insuficiencia renal, forma parte do tratamento. Nas enfermidades renais, existen varios factores a ter en conta para un correcto manexo das mesmas, destacando o control do fósforo, do potasio, do sodio e dos líquidos. Así mesmo, deben controlar os seus niveles de proteína en cada estadio da enfermidade, sendo máis baixos en prediálise e máis altos en diálise. Neste traballo, levarase a cabo unha revisión da evidencia científica actual. Simultaneamente, realizase un cuestionario sobre hábitos dietéticos nos pacientes dializados que se analiza posteriormente para detectar posibles anomalías, tratando de atopar a causa do problema e as posibles solucións. Palabras clave: Enfermidade renal crónica, nutrición, dieta, diálise, fósforo, potasio, líquidos e proteína.

C Enfermedades renales: la intervención nutricional en el paciente dializado

La dieta, en los pacientes con insuficiencia renal, forma parte del tratamiento. En las enfermedades renales, existen varios factores a tener en cuenta para un correcto manejo de las mismas, destacando el control del fósforo, del potasio, del sodio y de los líquidos. Asimismo, deben controlar sus niveles de proteína en cada estadio de la enfermedad, siendo más bajos en prediálisis y más altos en diálisis. En este trabajo, se llevará a cabo una revisión de la evidencia científica actual. Simultáneamente, se realiza un cuestionario sobre hábitos dietéticos en los pacientes dializados que se analiza posteriormente para detectar posibles anomalías, tratando de encontrar la causa del problema y las posibles soluciones. Palabras clave: Enfermedad renal crónica, nutrición, dieta, diálisis, fósforo, potasio, líquidos y proteína.

I Kidney diseases: nutritional intervention in the dialyzed patient

Diet, in patients with renal insufficiency, is part of the treatment. In kidney diseases, there are several factors to take into account for their correct management, specially the control of phosphorus, potassium, sodium and liquids. Likewise, we must control their protein levels at each stage of the disease, being lower in pre-dialysis and higher in dialysis. In this work, a review of the current scientific evidence will be done. Simultaneously, a questionnaire on dietary habits is performed in dialyzed patients that is subsequently analyzed to detect possible anomalies, trying to find the cause of the problem and possible solutions. Palabras clave: Chronic kidney disease, nutrition, diet, dialysis, phosphorus, potassium, liquids and protein.

Page 320: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

320

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Proxecto piloto para a

avaliación de menús escolares.

Dende fai varios anos, a Consellería de Sanidade da Xunta de Galicia avalía os menús escolares. Sen embargo, créese que o método empregado ata o momento (avaliación en base aos menús escritos entregados as familias) infraestima e/ou sobrestima algúns grupos de alimentos. Polo tanto, neste traballo de fin de grado selecionanse 5 colexios e aplícanse seis métodos máis, para poder comprobar cal sería o máis axeitado para empregar en vindeiras avaliacións. En primeiro lugar, comparase o método empregado pola Consellería cos outros 4, basados en cuantificar as racións por grupos de alimentos, comprobanse que en xeral non existen diferenzas significativas entre eles. Polo tanto, a pesar disto considerase que o método máis axeitado é no que se avalían as fotografías dos pratos ofertados aos escolares. Ademáis, empregase o método 6 ou informático pra coñecer o reparto de enerxía e macronutrientes nos distintos colexios. Tamén, aplícase un proxecto piloto que consiste en realizar unha avaliación presencial (método 7), nun dos colexios seleccionados, para poder coñecer a composición real dos pratos e a inxesta real por parte dos escolares, ademáis de observar a aceptación que ten o menú escolar entres os mesmos. Este método proposto considerase que é o máis axeitado para avaliar os menús escolares e sobre os datos obtidos con este método deberíase aplicar o método 6. Finalmente, realizase unha análise DAFO, para explican as fortalezas, as debilidades, as ameazas e as oportunidades que presenta a oferta e a evaluación dos menús escolares. Palabras chave: menús escolares, alimentación, colexios, avaliación, analise DAFO.

C Proyecto piloto para la evaluación de menús escolares

Desde hace varios años, la Conselleria de Sanidad de la Xunta de Galicia evalúa los menús escolares. Sin embargo, se cree que el método utilizado hasta el momento (evaluación en base a los menús escritos entregados a las familias) infraestima y/o sobreestima algunos grupos de alimentos. Por lo tanto, en este trabajo fin de grado se seleccionan 5 colegios y se aplican seis métodos más, para poder comprobar cual sería el más acertado para utilizar en evaluaciones posteriores. En primer lugar, se compara el método utilizado por la Consellería con otros 4 basados en cuantificar las raciones por grupos de alimentos, comprobándose que, en general, no existen diferencias significativas entre ellos. Por tanto, a pesar de ello se considera que el método más adecuado es en el que se evalúan las fotografías de los platos ofrecidos a los escolares. Además, se utiliza el método 6 o informático para conocer el reparto de enérgica y macronutrientes en los diferentes colegios. También, se aplica un proyecto piloto que consiste en realizar una evaluación presencial (método 7), en uno de los colegios seleccionados, para poder conocer la

Page 321: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

321

Volver ao inicio

composición real de los platos y la ingesta real por parte de los escolares, además de observar la aceptación que tiene el menú escolar entre los mismos. Este método propuesto se considera que es el más adecuado para evaluar los menús escolares y sobre los datos obtenidos con este método se debería aplicar el método 6. Finalmente, se realiza un análisis DAFO, para explicar las fortalezas, las debilidades, las amenazas y las oportunidades que presenta la oferta y la evaluación de menús escolares. Palabras clave: Palabras clave: menús escolares, alimentación, colegios, evaluación, análisis DAFO.

I Pilot proyect for the evaluation of school menus.

During the last years, the Health and Care counselling of Xunta de Galicia is evaluating the school menus. However, it is believed that the used method (evaluation based on the menus delivered to families) underestimate and/or sobreestimate some certain group foods. Therefore, in this project 5 schools wiil be selected and six more methods will be applied, to prove which would be the more suitable to use in further evaluations. In first case, the method used by the Health and Care Council is compared with other four based in measure the meals by food groups, demonstrating that in general there are no significative differences between them. So, nonetheless it is considered that the most appropriate method is that one where the pictures of the meals offered to the students are evaluated. Furthermore , it is used the method number 6 or computerized system to know the energetic share and macronutrients in the different schools. Also, a pilot Project has been developed, which consists on a presential evaluation (method 7), in one of the selected schools, to get to know the real composition of the meals and the real food intake by the students, plus monitor the acceptance between the student of the meal. This method suggested is considered the most appropriate to evaluate the scholar menus and the data obtained with this method should apply the method number 6. Finally, a SWOT analysis was done to explain the Strengths, Weakness, Opportunities and Threats that represents the offer and evaluation of school menus. Palabras clave: Key words: School menus, Diet, Schools, Evaluation, SWOT analysis.

Page 322: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

322

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Abordaxe nutricional

na Síndrome do Ovario Poliquístico

A síndrome do ovario poliquístico (SOP) é unha desorde endocrina que afecta as mulleres a partir da idade reprodutiva. Non hai unha causa exacta para a aparición do SOP e o seu diagnóstico é complexo debido ós múltiples síntomas e signos que presentan as mulleres con esta síndrome. As complicacións asociadas ó SOP son moi variadas, xa que inclúe desde problemas metabólicos, dermatolóxicos e psicolóxicos ata mesmo alteracións da microbiota intestinal. Moitas das patoloxías que presentan as mulleres con SOP, como a obesidade, a síndrome metabólica, as dislipemias, o estrés oxidativo ou a resistencia á insulina, poden ser paliadas mediante unha abordaxe nutricional. Esta é considerada como a primeira liña de tratamento para o SOP, por diante do tratamento farmacolóxico, aínda que ás veces é adecuada a utilización de certos fármacos dependendo da patoloxía que presente a muller con SOP. A abordaxe nutricional no SOP comprende unha dieta equilibrada xunto con actividade física, aínda que isto debe axustarse individualmente en cada paciente e dependendo das complicacións coexistentes. Múltiples estudos destacan a importancia do índice glicémico no control dos niveis de insulina, unha das hormonas chave no desenvolvemento do SOP. Doutra banda, hai casos en que a suplementación nutricional é importante, sobre todo se existen problemas a nivel de maduración folicular e, por tanto, na ovulación. Neste sentido, o inositol e o ácido lipoico demostraron os seus efectos beneficiosos a nivel ovárico. Palabras clave: SOP, obesidade, síndrome metabólica, insulina, dieta, suplementos, actividade física.

C Abordaje nutricional en el Síndrome del Ovario Poliquístico

El síndrome del ovario poliquístico (SOP) es un desorden endocrino que afecta a las mujeres a partir de la edad reproductiva. No hay una causa exacta para la aparición del SOP y su diagnóstico es complejo debido a los múltiples síntomas y signos que presentan las mujeres con este síndrome. Las complicaciones asociadas al SOP son muy variadas, ya que incluye desde problemas metabólicos, dermatológicos y psicológicos hasta incluso alteraciones de la microbiota intestinal. Muchas de las patologías que presentan las mujeres con SOP, como la obesidad, el síndrome metabólico, las dislipemias, el estrés oxidativo o la resistencia a la insulina, pueden ser paliadas mediante un abordaje nutricional. Este es considerado como la primera línea de tratamiento para el SOP, por delante del tratamiento farmacológico, aunque a veces es adecuada la utilización de ciertos fármacos dependiendo de la patología que presente la mujer con SOP. El abordaje nutricional en el SOP comprende una dieta equilibrada junto con actividad física, aunque esto debe ajustarse individualmente en cada paciente y dependiendo de las complicaciones coexistentes. Múltiples estudios destacan la importancia del índice glucémico en el control de los niveles de insulina, una de las

Page 323: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

323

Volver ao inicio

hormonas clave en el desarrollo del SOP. Por otro lado, hay casos en que la suplementación nutricional es importante, sobre todo si existen problemas a nivel de maduración folicular y, por tanto, en la ovulación. En este sentido, el inositol y el ácido lipoico han demostrado sus efectos beneficiosos a nivel ovárico. Palabras clave: SOP, obesidad, síndrome metabólico, insulina, dieta, suplementos, actividad física.

I Nutritional approach in Polycystic Ovarian Syndrome

Polycystic Ovarian Syndrome (PCOS) is an endocrine disorder affecting women in their reproductive age. There is no exact cause for the onset of PCOS and its diagnosis is complex due to the multiple symptoms and signs that women with this syndrome have. The complications associated with PCOS are very varied, as they range from metabolic, dermatological and psychological problems to even alterations of the intestinal microbiota. Many of the pathologies that women with PCOS have, such as obesity, metabolic syndrome, dyslipidemia, oxidative stress or insulin resistance, can be mitigated through a nutritional approach. This is considered as the first line of treatment for PCOS, ahead of pharmacological treatment, although sometimes the use of certain drugs is appropriate depending on the pathology of the woman with PCOS. The nutritional approach in PCOS comprises a balanced diet along with physical activity, although this should be individually adjusted in each patient and depending on coexisting complications. Multiple studies highlight the importance of the glycemic index in the control of insulin levels, one of the key hormones in the development of PCOS. On the other hand, there are cases in which nutritional supplementation is important, especially if there are problems at the level of follicular maturation and, therefore, in ovulation. In this sense, inositol and lipoic acid have demonstrated their beneficial effects at the ovarian level. Palabras clave: SOP, obesity, metabolic syndrome, insulin, diet, supplements, physical activity.

Page 324: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

324

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Cetosis e pérdida de

graxa no deportista

Na actualidade, o deporte é unha das prácticas máis populares en todo o mundo tanto que logrou estenderse ata ámbitos profesionais. Na realización do exercicio físico é moi importante que o suxeito se atope nun estado físico e nutricional óptimo para esta actividade: o porcentaxe muscular e graxo debe atoparse nuns rangos de valores que lle permitan ao deportista acadar seu máximo rendemento, e nisto, a cetosis pode ser unha grande aliada. A cetosis defínese como o estado metabólico inducido polo baixo aporte de hidratos de carbono ou por periodos de xaxún no que o organismo recurrirá áutilización da graxa corporal como fonte enerxética. Así, falaremos nesta revisión sobre as dietas cetoxénicas e os seus principais riscos e vantaxes dende o punto de vista clínico e deportivo. Palabras clave: Cetosis, pérdida de graxa, deporte, nutrición, dieta.

C Cetosis y pérdida de grasa en el deportista

En la actualidad, el deporte es una de las prácticas más populares en todo el mundo tanto que ha logrado extenderse hasta ámbitos profesionales. En la realización del ejercicio físico es muy importante que el sujeto se encuentre en un estado físico y nutricional óptimo para la realización deportiva: el porcentaje muscular y graso debe encontrarse en unos rangos de valores que le permitan al deportista alcanzar su máximo rendimiento, y en esto, la cetosis puede ser una gran aliada. La cetosis se define como el estado metabólico inducido por un bajo aporte de hidratos de carbono o por períodos de ayuno en el que el organismo recurrirá a la utilización de la grasa corporal como fuente energética, Así, hablaremos en esta revisión sobre dietas cetogénicas y sus principales riesgos y ventajas desde el punto de vista clínico y deportivo. Palabras clave: Cetosis, pérdida de grasa, deporte, nutrición, dieta.

I Ketosis and fat loss in athletes

Nowadays, sports is one of the most popular practice in the world that has achieved to spread to proffesional habits. In the realization of physical exercise is very important that the pacient will be in an optimal physical and nutritional state for sports performance: the muscle and the fat average must be in a range of values that allow the athlete to reach his maximum performance. In this, ketosis could be a great ally. Ketosis is defined as the metabolic state induced by a low intake of carbohydrates or no food intake periods, that will resort to the use of body fat as an energy source. So that, in this work we will talk about ketogenic diets and it principal risks and advantages in the clinical and sporting point of view. Palabras clave: Ketosis, fat loss, sports, nutrition, diet.

Page 325: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

325

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Microbiota intestinal e

trastorno do espectro autista

O trastorno do espectro autista (TEA) é un grupo de afeccións graves do desenvolvemento neurolóxico caracterizadas por cambios no comportamento normal do ser humano. Os casos diagnosticados de TEA aumentan de forma anual tanto a nivel nacional como internacional, polo que é necesario realizar máis investigacións acerca dos factores involucrados na aparición do trastorno. Un novo campo de estudo consiste en determinar a relación entre a microbiota e o TEA. A microbiota está formada por billóns de microorganismos, cobre todas as superficies do corpo humano e as súas alteracións teñen un efecto directo na saúde. A microbiota intestinal (MI) é específicamenete a que cobre as mucosas do intestino. Cada vez son máis as evidencias que respaldan un papel da MI na regulación dos comportamentos sociais a través do eixo intestino-cerebro. Diversos estudos observaron que a MI dos pacientes con TEA é significativamente diferente a da población que non o padece. Esta diferencia débese en gran medida a disbiose intestinal que presentan os afectados polo trastorno. Estos datos levaron a plantear unha serie de tratamentos para o TEA baseados na modulación da microbiota intestinal empregando diversas dietas restrictivas (libres de gluten e caseína, cetogénica, etc.), suplementación con prebióticos e próbioticos e trasplante de microbiota fecal (FMT) entre outros. Palabras clave: Trastorno do espectro autista, microbiota, eixo intestino-cerebro, dieta, prebióticos, probióticos, trasplante de microbiota fecal.

C Microbiota intestinal y trastorno del espectro autista

El trastorno del espectro autista (TEA) es un grupo de afecciones graves del desarrollo neurológico caracterizadas por cambios en el comportamiento normal del ser humano. Los casos diagnosticados de TEA están aumentando anualmente tanto a nivel nacional como internacional, por lo que es necesario realizar más investigaciones acerca de los factores involucrados en la aparición del trastorno. Un nuevo campo de estudio consiste en determinar la relación existente entre la microbiota y el TEA. La microbiota está formada por billones de microorganismos, cubre todas las superficies del cuerpo humano y sus alteraciones tienen un efecto directo en la salud. La microbiota intestinal (MI) es concretamente la que recubre las mucosas del intestino. Cada vez hay más evidencias que respaldan un papel de la MI en la regulación de los comportamientos sociales a través del eje intestino-cerebro. Diversos estudios han obervado que la MI de los pacientes con TEA es significativamente diferente a la de la población que no lo padece. Esta diferencia se debe en gran medida a la disbiosis intestinal que presentan los afectados por el trastorno. Estos datos han llevado a plantear una serie de tratamientos para el TEA basados en la modulación de la microbiota

Page 326: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

326

Volver ao inicio

intestinal utilizando diversas dietas restrictivas (libres de gluten y caseína, cetogénica, etc.), suplementación con prebióticos y próbioticos y trasplante de microbiota fecal (TMF) entre otros. Palabras clave: Trastorno del espectro autista, microbiota, eje intestino-cerebro, dieta, prebióticos, probióticos, trasplante de microbiota fecal.

I Gut microbiota and autism spectrum disorder

Autism spectrum disorder (ASD) is a group of serious disorders of neurological development that are characterized by changes in the normal behavior of the human being. Diagnosed cases of ASD are increasing anually both nationally and internationally, therefore it is necessary to conduct more investigations about the factors involved in the appearance of the disordera new field of study is to determine the relationship between the microbiota and the ASD. The microbiota is formed by billions of microorganisms, it covers all surfaces of the human body and its alterations have a direct effect on human health. The intestinal microbiota (IM) is specifically that which covers the mucous membranes of the intestine. There is increasing evidence to support a role of MI in the regulation of social behaviors through the intestine-brain axis. Diverse studies observed that the IM of patients with ASD is significantly different from that of the population that does not have autism. This difference is largely caused by the intestinal dysbiosis that those affected by the disorder present. All this has led to propose a series of treatments for ASD based in the modulation of intestinal microbiota using restrictive diets (free of gluten and casein, ketogenic, etc.), supplementation with prebiotics and probiotics and fecal microbiota transplantation (FMT) among others. Palabras clave: Autism spectrum disorder, microbiota, intestine-brain axis, diet, prebiotics, probiotics, fecal microbiota transplantation.

Page 327: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

327

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Alimentación no

ámbito laboral: Implantación e avaliación dun programa de nutrición e modificación de estilos de vida nunha gran empresa

Unha dieta equilibrada e variada vai a contribuír a manternos sans, así coma a mellorar o noso rendemento e produtividade laboral. Nenbargantes, en España prestase pouca atención á alimentación nos centros de traballo. Durante este traballo fin de grao, implantouse un plan de intervención nutricional e de cambios mos hábitos de vida na plantilla dos traballadores da empresa ENCE enerxía e celulosa, na súa planta de Pontevedra. En total, participaron no programa un total de 105 voluntarios, cunha idade media de 45,4 anos e un índice de masa corporal ó inicio do programa de 27,47 kg/m2. O programa levouse a cabo durante un período de seis meses e incluíu medidas relativas á alimentación, exercicio físico, abandono do hábito de fumar e talleres de educación psicosocial. Trala finalización do programa, en promedio os traballadores conseguiron descender o seu índice de masa corporal a unha media de 26,64 kg/m2, cun 80,9% dos participantes conseguindo reducir o seu peso corporal. Comparando os resultados en función da idade, sexo, índice de masa corporal ó inicio do programa e tipo de actividade laboral, concluíuse que os únicos grupos nos cales non se observaron cambios antropométricos estatisticamente significativos foron os suxeitos que ó inicio del programa tiñan un índice de masa corporal entre 20-25 kg/m2, e naqueles de idades entre 20-29 años. Estes resultados son moi positivos xa que estes dous colectivos son os que presentaban menor necesidade de descender o seu peso corporal. Palabras clave: alimentación laboral, antropometría, masa corporal, obesidade, soprepeso, gran empresa.

C Alimentación en el ámbito laboral: Implantación y evaluación de un programa de nutrición y modificación de estilos de vida en una gran empresa

Una dieta equilibrada y variada va a contribuir a mantenernos sanos, así como a mejorar nuestro rendimiento y productividad laboral. No obstante, en España se presta poca atención a la alimentación en los centros de trabajo. Durante este trabajo fin de grado, se ha implantado un plan de intervención nutricional y de cambios en los hábitos de vida en la plantilla de los trabajadores de la empresa ENCE energía y celulosa en su planta de Pontevedra. En total, participaron en el programa un total de 105 voluntarios, con una edad media de 45,4 años y un índice de masa corporal al inicio del programa de 27,47 kg/m2. El programa se llevó a cabo durante un período de seis meses e incluyó medidas relativas a alimentación, ejercicio físico, abandono del hábito tabáquico y talleres de educación psicosocial. Tras la finalización del programa, en promedio los trabajadores consiguieron descender su índice de masa corporal a una media de 26,64 kg/m2, con un 80,9% de los participantes consiguiendo reducir su peso corporal. Comparando los resultados en función de la edad, sexo, índice de masa corporal al inicio del programa y tipo de actividad laboral, se concluyó que los únicos grupos en los cuales no se observaron cambios

Page 328: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

328

Volver ao inicio

antropométricos estadísticamente significativos fueron los sujetos que al inicio del programa tenían un índice de masa corporal entre 20-25 kg/m2, y en aquellos de edades entre 20-29 años. Estos resultados son muy positivos ya que estos dos colectivos son los que presentaban menor necesidad de descender su peso corporal. Palabras clave: alimentación laboral, antropometría, masa corporal, obesidad, soprepeso, gran empresa.

I Food in the workplace: Implementation and evaluation of a nutrition program and lifestyle modification in a large company

A balanced and varied diet will help to keep us healthy, as well as improve our performance and productivity at work. However, in Spain little attention is paid to food in the workplace. During this end-of-grade work, a plan of nutritional intervention and changes in lifestyle has been implemented in the staff of the company ENCE energy and cellulose in its plant in Pontevedra. A total of 105 volunteers participated in the program, with an average age of 45.4 years and a body mass index at the start of the program of 27.47 kg/m2. The program was carried out over a period of six months and included measures relating to diet, physical exercise, smoking cessation and psychosocial education workshops. After completion of the program, on average the workers managed to lower their body mass index to an average of 26.64 kg/m2, with 80.9% of the participants managing to reduce their body weight. Comparing the results according to age, sex, body mass index at the beginning of the program and type of work activity, it was concluded that the only groups in which no statistically significant anthropometric changes were observed were those subjects who at the beginning of the program had a body mass index between 20-25 kg/m2, and those aged between 20-29 years. These results are very positive since these two groups were the ones with the least need to lose body weight. Palabras clave: work feeding, anthropometry, body mass, obesity, overweight, large company.

Page 329: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

329

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Relación entre a

fibromialxia e a nutrición

A fibromialxia é unha enfermidade crónica, que se caracteriza por unha dolor crónica xeneralizada que adoita estar acompañada doutros síntomas como fatiga, alteración do sono, alteración do estado de ánimo e trastornos gastrointestinais. Actualmente, esta patoloxía non conta cun tratamento efectivo, polo que se investigan diversas terapias, sendo a nutrición unha das máis analizadas. Son varios os motivos que levaron a relacionar a alimentación coa fibromialxia, xa que nos pacientes que a padecen son frecuentes certas deficiencias nutricionais, problemas gastrointestinais, así como o sobrepeso ou a obesidade. A orixe da fibromialxia resulta hoxe en día descoñecida, tampouco están claros os seus mecanismos de acción. En canto a isto, investígase o papel que poderían xogar varios nutrientes nos diversos mecanismos desta patoloxía, por exemplo, o elevado estrés oxidativo presente nos pacientes con fibromialxia e a súa relación co consumo de antioxidantes. O obxectivo deste traballo de fin de grao é avaliar o papel da nutrición na fibromialxia, examinando se realmente hai evidencia científica que sustente o seu uso como tratamento. Despois de analizar diversos nutrientes e pautas dietéticas pódese concluír que os pacientes con fibromialxia deben seguir unha dieta equilibrada e variada, cubrindo todos os requirimentos de nutrientes para evitar déficits que agraven a patoloxía. Ademais, é necesario avaliar unha abordaxe dietética específica para cada paciente dependendo das posibles comorbilidades asociadas, como a intolerancia ó glute ou o sobrepeso. Con respecto ós suplementos nutricionais parece recomendable o uso de CoQ10 e vitamina D. Con todo, é necesaria unha maior investigación que confirme o papel da nutrición na fibromialxia, xa que existe unha gran controversia ó respecto. Palabras clave: fibromialxia, nutrición, dieta, saúde, nutrientes, suplementos.

C Relación entre la fibromialgia y la nutrición

La fibromialgia es una enfermedad crónica, que se caracteriza por un dolor crónico generalizado que suele estar acompañado de otros síntomas como fatiga, alteración del sueño, alteración del estado de ánimo y trastornos gastrointestinales. Actualmente, esta patología no cuenta con un tratamiento efectivo, por lo que se investigan diversas terapias, siendo la nutrición una de las más analizadas. Son varios los motivos que llevaron a relacionar la alimentación con la fibromialgia, ya que en los pacientes que la padecen son frecuentes ciertas deficiencias nutricionales, problemas gastrointestinales, así como el sobrepeso o la obesidad. El origen de la fibromialgia resulta hoy en día desconocido, tampoco están claros sus mecanismos de acción. En cuanto a esto, se investiga el papel que podrían jugar varios nutrientes en los diversos mecanismos de esta patología, por ejemplo, se investiga el elevado estrés oxidativo presente en

Page 330: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

330

Volver ao inicio

los pacientes con fibromialgia y su relación con el consumo de antioxidantes. El objetivo de este trabajo de fin de grado es evaluar el papel de la nutrición en la fibromialgia, examinando si realmente hay evidencia científica que sustente su uso como tratamiento. Después de analizar diversos nutrientes y pautas dietéticas se puede concluir que los pacientes con fibromialgia deben seguir una dieta equilibrada y variada, cubriendo todos los requerimientos de nutrientes para evitar déficits que agraven la patología. Además, es necesario evaluar un abordaje dietético específico para cada paciente dependiendo de las posibles comorbilidades asociadas, como la intolerancia al gluten o el sobrepeso. Con respecto al uso de suplementos nutricionales parece recomendable el uso de CoQ10 y vitamina D. Con todo, se necesita una mayor investigación que confirme el papel de la nutrición en la fibromialgia, ya que existe una gran controversia al respecto. Palabras clave: fibromialgia, nutrición, dieta, salud, nutrientes, suplementos.

I Relationship between fibromyalgia and nutrition

Fibromyalgia is a chronic disease, characterized by a chronic widespread pain that is often accompanied by other symptoms such as fatigue, sleep disturbance, mood disturbance, and gastrointestinal disorders. Currently, this pathology does not have an effective treatment, so various therapies are investigated, nutrition being one of the most analyzed. Several are the reasons that lead to correlation between diet and fibromyalgia, since it is frequent for these patients to have nutritional deficiencies, gastrointestinal problems, as well as overweight or obesity. The origin of fibromyalgia is now unknown, nor are its mechanisms of action clear. In this regard, the role that various nutrients could play in the various mechanisms of this pathology are being investigated, for example, the high oxidative stress present in patients with fibromyalgia and its relation to the consumption of antioxidants is being investigated. The objective of this end-of-grade project is to evaluate the role of nutrition in fibromyalgia, examining whether there really is scientific evidence to support its use as a treatment. After analyzing various nutrients and dietary guidelines, it can be concluded that patients with fibromyalgia should follow a balanced and varied diet, covering all the nutrient requirements to avoid deficits that aggravate the pathology. In addition, it is necessary to evaluate a specific dietary approach for each patient depending on the possible associated comorbidities, such as gluten intolerance or overweight. Regarding the use of nutritional supplements, it seems advisable to use CoQ10 and vitamin D. However, more research is needed to confirm the role of nutrition in fibromyalgia, since there is great controversy regarding this subject. Palabras clave: fibromyalgia, nutrition, diet, health, nutrients, supplements.

Page 331: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

331

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Análise do pan na

Comarca de Bergantiños

O pan é un dos alimentos máis tradicionais en Galicia. Existen varias zonas que se asocian coa elaboración de pan de calidade (Carballo, Carral, Cea, ..). Neste traballo pretendeuse coñecer en qué situación se atopa o pan na Comarca de Bergantiños dende o punto de vista dos responsables das panaderías da zona e da poboación senior. Para isto, utilizouse unha metodoloxía basada nas enquisas persoais. Foi preciso, en primeiro lugar, deseñar e validar dous cuestionarios diferentes que incluían tódalas cuestións que permitiron obter información sobre os cereais e os pans producidos na zona. O estudo permitiu coñecer de cerca os procesos actuais de elaboración dos responsables das panaderías da zona e os cambios que se produciron ao longo do tempo. De xeito paralelo, coñeceuse o punto de vista das persoas maiores Neste estudo ponse de manifesto a necesidade de recuperar o cultivo de trigos autóctonos e de manter o proceso tradicional do pan, utilizando masa mai e longas fermentacións debido ao maior valor nutricional que teñen estes pans fronte ós industriais. Ademais, ponse de evidencia a necesidade da figura do Dietista-Nutricionista para proporcionar información sobre o pan Palabras chave: pan, Bergantiños, panaderías, poboación senior

C Análisis del pan en la Comarca de Bergantiños

El pan es uno de los alimentos más tradicionales de Galicia. Existen varias zonas que se asocian con la elaboración del pan de calidad (Carballo, Carral, Cea,..). En este trabajo se pretendió conocer en qué situación se encuentra el pan en la Comarca de Bergantiños desde el punto de vista de los responsables de las panaderías de la zona y de la población senior. Para esto, se utilizó una metodología basada en encuestas personales. Fue preciso, en primer lugar, diseñar y validar dos cuestionarios diferentes que incluían todas las cuestiones necesarias para obtener información sobre los cereales y panes producidos en la zona. El estudio permitió conocer de cerca los procesos actuales de elaboración de los responsables de las panaderías de la zona y los cambios producidos a lo largo del tiempo. De forma paralela, se conoció el punto de vista de las personas mayores de 60 años. En este estudio se pone de manifiesto la necesidad de recuperar el cultivo de trigos autóctonos y de mantener el proceso tradicional del pan, utilizando masa madre y largas fermentaciones debido al mayor valor nutricional que tienen estos panes frente a los industriales. Además, se pone en evidencia la necesidad de la figura del Dietista-Nutricionista para proporcionar información sobre el pan. Palabras clave: pan, Bergantiños, panadería, población senior

I Analysis of bread in Bread is one of the most known and used food in Galcian. In some áreas of Galicia, bread is made with very

Page 332: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

332

Volver ao inicio

Comarca de Bergantiños

god quality (Carballo, Carral, Cea..) In this work, a study is carried out to know the situation of bread in Bergantiños. This study includes the point os view of the bakers and the opinión of the aging population of this área. The methodology has been based on personal questionnaires. In the first place, two dfferent questionnaires were designed and validated to know the bread and cereals that are produced in Bergantiños The study allowed to know the current processes of elaboration and the changes produced over time in this area It has been posible to obtain, in parallel, the opinión of the population over 60 years. In the study we treat the issue of the necessity of retrieving native wheat and also tries to maintain the traditional process of creation of bread dough and natural with high mutritional value compared to the bread industry. In addition, it specifies the importance of dietitians and nutritionist to provide us information on the bread. Keywords: bread, Bergantiños, bakery, aging population

Page 333: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

333

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Educación nutricional

na prevención da obesidade infantil en Galicia: Plan Xermola.

A obesidade infantil é considerada actualmente unha epidemia a nivel mundial, sendo a enfermidade nutricional de maior prevalencia en menores de 20 anos. Representa un dos principais factores de risco de obesidade na etapa adulta, con elevada mortalidade e graves patoloxías asociadas, sen esquecer as consecuencias psicosociais, que para un neno poden resultar mais graves que as repercusións físicas. Ademais, tamén se debe ter en conta o elevado gasto sanitario xerado en torno á obesidade. Tales achegas, poñen de manifesto a necesidade de crear estratexias de intervención para frear o avance desta enfermidade. Segundo numerosos estudos, unha das ferramentas clave nos programas de prevención da obesidade é a educación nutricional. Entendendo a mesma, non só como o aporte de coñecementos sobre hábitos dietéticos saudables, senón tamén a achega de ferramentas e a procura dun ambiente protexido a diferentes niveis (individual, comunitario e político), para que tales hábitos poidan afianzarse. En base a esta premisa, nace en Galicia o Plan Xermola no ano 2013, un programa multisectorial liderado pola Consellería de Sanidade en colaboración coa Xunta de Galicia, que ten como obxectivo a diminución da obesidade na etapa infantil e xuvenil, así como a mellora do patrón alimentario e de actividade física. O presente proxecto, expón os ámbitos de aplicación, as estratexias e a metodoloxía empregada para acadar tales expectativas. Ademais, achégase información en base ás dificultades achadas durante a implantación do programa e á efectividade do mesmo. Os resultados presentados mostran unha distorsión evidente entre a proposta inicial e as actuacións finais levadas a cabo, ocasionada principalmente por unha acusada carencia de recursos, que xunto ca falta de cooperación entre os diferentes organismos e institución implicadas, menoscaba profundamente os obxectivos do Plan Xermola. Palabras clave: Obesidade infantil, educación nutricional, prevención, infancia, hábitos saudables, Plan Xermola, Galicia.

C Educación nutricional en la prevención de la obesidad infantil en Galicia: Plan Xermola.

La obesidad infantil es considerada actualmente una epidemia a nivel mundial, siendo la enfermedad nutricional de mayor prevalencia en menores de 20 años. Representa uno de los principales factores de riesgo de obesidad en la etapa adulta, con elevada mortalidad y graves patologías asociadas, sin olvidar las consecuencias psicosociales, que para un niño pueden resultar más graves que las repercusiones físicas. Además, también se debe de tener en cuenta el elevado gasto sanitario generado en torno a la obesidad. Tales aportaciones, ponen de manifiesto la necesidad de crear estrategias de intervención para frenar el avance de esta enfermedad. Según numerosos estudios, una de las herramientas clave de los programas

Page 334: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

334

Volver ao inicio

de prevención de la obesidad es la educación nutricional. Entendiendo la misma, no solo como el aporte de conocimientos sobre hábitos dietéticos saludables, sino también el aporte de herramientas y la búsqueda de un ambiente protegido a diferentes niveles (individual, comunitario y político), para que tales hábitos puedan afianzarse. En base a esta premisa, nace en Galicia el Plan Xermola en el año 2013, un programa multisectorial liderado por la Consellería de Sanidade en colaboración con la Xunta de Galicia, que tiene como objetivo la disminución de la obesidad en la etapa infantil y juvenil, así como la mejora del patrón alimentario y de actividad física. El presente proyecto, expone los ámbitos de aplicación, las estrategias y la metodología utilizada para alcanzar tales expectativas. Además, aporta información en base a las dificultades encontradas durante la implantación del programa y a la efectividad del mismo. Los resultados presentados muestran una distorsión evidente entre el planteamiento inicial y las actuaciones finales levadas a cabo, ocasionada principalmente por una acusada falta de recursos, que junto a la falta de cooperación entre los diferentes organismos e instituciones implicadas, menoscaba profundamente los objetivos del Plan Xermola. Palabras clave: Obesidad infantil, educación nutricional, prevención, infancia, hábitos saludables, Plan Xermola, Galicia.

I Nutritional education in the prevention of childhood obesity in Galicia: Xermola Plan.

Childhood obesity is currently considered an epidemic worldwide, being the most prevalent nutritional disease in children under 20 years. It represents one of the main risk factors of obesity in the adult stage, with high mortality and associated serious pathologies, without forgetting the psychosocial consequences, which for a child can be even more serious than the physical repercussions. In addition, we must also keep in mind the health spending generated around the obesity. Such contributions, show the need to create intervention strategies to slow the progression of this disease. According to numerous studies, one of the key tools of obesity prevention programs is nutritional education. Understanding it, not only as the contribution of knowledge about healthy dietary habits, but also the contribution of tools and the search for a protected environment at different levels (individual, community and political), so that such habits can be strengthened. Based on this premise, the Xermola Plan was born in Galicia in 2013, a multisectorial program led by the Department of Health in collaboration with the Xunta de Galicia, which aims to reduce obesity in children and young people, as well as the improvement of the eating pattern and physical activity. The present project, exposes the scopes of application, the strategies and the methodology used to reach such expectations. In addition, it provides information based on the difficulties presented during the implementation of the program an its effectiveness. The results presented show a obvious distortion between the initial approach and the

Page 335: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

335

Volver ao inicio

final actions taken, mainly caused by a marked lack of resources, which together with the lack of cooperation between the different agencies and institutions involved, profoundly undermines the objectives of the Xermola Plan. Palabras clave: Childhood obesity, nutritional education, prevention, childhood, healthy habits, Xermola Plan, Galicia.

Page 336: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

336

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Microbiota,

inmunomodulación e deporte

A microbiota intestinal actúa como un órgano en si mesmo. As interaccións simbióticas entre os microorganismos residentes e o tracto dixestivo contribúen en moitas das funcións vitais do ser humano tales como actividades metabólicas, protección fronte a microorganismos patóxenos e ten un papel de especial relevancia na homeostase do sistema inmune. Con todo, as alteracións no microbioma causadas polos cambios ambientais (por exemplo, infección, dieta e / ou estilo de vida) poden alterar esta relación simbiótica e promover enfermidades, como é o caso das enfermidades inflamatorias. Cada vez son máis numerosos os estudos científicos que suxiren que os beneficios varios do deporte, fisiolóxicos e psicolóxicos, poderían atribuírse aos cambios na composición e a capacidade funcional da microbiota intestinal. Neste sentido, numerosas investigacións centráronse en descubrir se os cambios na microbiota intestinal poden ser un factor clave no mecanismo responsable dos beneficios do deporte para a saúde, tal e como defenden certas teorías e nese a súa modulación mediante o uso de pro- e/ou prebióticos poderían mellorar certos aspectos como a recuperación e a redución do dano muscular provocado polo exercicio físico. Con este traballo de revisión bibliográfica preténdese levar a cabo unha compilación dos estudos científicos máis relevantes levados a cabo neste ámbito e dar a coñecer, dunha maneira crítica, o estado da situación actual do tema abarcando conceptos clave sobre a microbiota intestinal, o seu rol no deporte e os beneficios que podería achegar a súa modulación. Palabras clave: microbiota intestinal, deporte, inmunomodulación, nutrición, probióticos, prebióticos.

C Microbiota, inmunomodulación y deporte

La microbiota intestinal actúa como un órgano en sí mismo. Las interacciones simbióticas entre los microorganismos residentes y el tracto digestivo contribuyen en muchas de las funciones vitales del ser humano tales como actividades metabólicas, protección frente a microorganismos patógenos y tiene un papel de especial relevancia en la homeostasis del sistema inmune. Sin embargo, las alteraciones en el microbioma causadas por cambios ambientales (por ejemplo, infección, dieta y / o estilo de vida) pueden alterar esta relación simbiótica y promover enfermedades, como es el caso de las enfermedades inflamatorias. Cada vez son más numerosos los estudios científicos que sugieren que los beneficios varios del deporte, fisiológicos y psicológicos, podrían atribuirse a los cambios en la composición y la capacidad funcional de la microbiota intestinal. En este sentido, numerosas investigaciones se han centrado en descubrir si los cambios en la microbiota intestinal pueden ser un factor clave en el mecanismo responsable de los beneficios del deporte para la salud, tal y como defienden ciertas teorías y en si su modulación

Page 337: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

337

Volver ao inicio

mediante el uso de pro- y/o prebióticos podrían mejorar ciertos aspectos como la recuperación y la reducción del daño muscular provocado por el ejercicio físico. Con este trabajo de revisión bibliográfica se pretende llevar a cabo una recopilación de los estudios científicos más relevantes llevados a cabo en este ámbito y dar a conocer, de una manera crítica, el estado de situación actual del tema abarcando conceptos clave sobre la microbiota intestinal, su rol en el deporte y los beneficios que podría aportar su modulación. Palabras clave: microbiota intestinal, deporte, inmunomodulación, nutrición, probióticos, prebióticos.

I Microbiota, immunomodulation and sport

The intestinal microbiota acts as an organ in itself. The symbiotic interactions between the resident microorganisms and the digestive tract contribute to many of the human being vital functions such as metabolic activities, protection against pathogenic microorganisms and possess a role of special relevance in the homeostasis of the immune system. However, alterations in the microbiome caused by environmental changes (for example, infection, diet and / or lifestyle) can alter this symbiotic relationship and promote diseases, as in the case with inflammatory diseases. More and more scientific studies suggest that many sport benefits, physiological and psychological, could be attributed to changes in the composition and functional capacity of the intestinal microbiota. In this sense, numerous investigations have focused on discovering whether changes in the intestinal microbiota can be a key factor in the mechanism responsible for the health benefits of sports, as certain theories defend and in whether their modulation through use Pro- and / or prebiotics could improve certain aspects such as recovery and reduction of muscle damage caused by physical exercise. This literature review aims to carry out a compilation of the most relevant scientific studies carried out in this area and to make known, in a critical way, the current state of the subject, covering key concepts on the intestinal microbiota, its role in sport and the benefits that its modulation could bring. Palabras clave: intestinal microbiota, sport, immune system, nutrition, probiotics, prebiotics.

Page 338: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

338

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A alimentación nos

residentes xerontolóxicos: adecuación nutricional e efectos sobre a situación ponderal

O envellecemento é unha tendencia social nos países máis avanzados, e concretamente no caso de España e especialmente de Galicia, un fenómeno que hai que ter en conta. A pesar das boas noticias que representan o aumento da esperanza de vida na nosa sociedade, que unha proporción tan elevada da poboación presente nunha idade avanzada pode causar graves problemas no noso sistema sanitario. No campo da saúde, este fenómeno está ligado a unha serie de alteracións no funcionamento normal do organismo que predispón aos individuos a un alto risco de morbilidade e morbilidade e mortalidade, o que significa que o gasto sanitario aumenta moito nestas persoas. Moitas destas morbilidades son parcialmente evitables e / ou improbables cunha correcta xestión da dieta e do estilo de vida. O presente traballo fin de grao realiza unha aproximación, en forma de revisión, das últimas evidencias científicas sobre o estudo deste grupo de poboación desde a perspectiva da nutrición. Faise un percorrido por cada unha das premisas nas que se forma a análise do estado nutricional, tendo sempre presente as singularidades que caracterizan ao grupo de interese, especialmente vulnerable en caso de institucionalización. Así mesmo, falarase das características diferenciais da poboación residente en centros xerontolóxicos, as súas necesidades especiais en materia de nutrición e as diferenzas con respecto á poboación que reside fóra destes centros. Palabras clave: envellecemento, avaliación nutricional, institucionalización, adecuación nutricional

C La alimentación en los residentes gerontológicos: adecuación nutricional y los efectos sobre la situación ponderal

El envejecimiento es ya una tendencia social en los países más avanzados, y en concreto en el caso de España y especialmente de Galicia, un fenómeno que debe ser tenido en cuenta. A pesar de la buena noticia que representa el hecho de que la esperanza de vida se incremente en nuestra sociedad, que una proporción tan elevada de la población presente una edad avanzada puede ocasionar severos problemas en nuestro sistema sanitario. En el ámbito de la salud, este fenómeno se presenta ligado a una serie de alteraciones en el funcionamiento normal de organismo que predisponen a los individuos a un elevado riesgo de morbilidad y morbimortalidad, lo que hace que el gasto sanitario se eleve mucho en estas personas. Muchas de estas morbilidades son en parte evitables y / o mejorables con un manejo dietético y de estilo de vida adecuados. El presente trabajo fin de grado lleva a cabo una aproximación, en forma de revisión, de la última evidencia científica acerca del estudio de este grupo poblacional desde el prisma de la nutrición. Se realiza un recorrido a lo largo de cada una de las premisas de las que se conforma el análisis del estado nutricional, teniendo siempre presentes las singularidades que caracterizan al colectivo de

Page 339: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

339

Volver ao inicio

interés, especialmente vulnerable en caso de institucionalización. Asimismo, se discutirán las características diferenciales de la población residente en centros gerontológicos, de sus especiales necesidades referentes a la nutrición y de las diferencias respecto a la población que vive fuera de dichos centros. Palabras clave: envejecimiento, evaluación nutricional, institucionalización, adecuación nutricional

I Food in gerontological residents: nutritional adequacy and effects on weight status

Ageing is already a social trend in the most advanced countries, and specifically in the case of Spain and especially Galicia, it is already a phenomenon that must be considered. Despite the good news represented by the fact that life expectancy is increasing in our society, the fact that such a high proportion of the population presents an advanced age can cause severe problems in our health system. In the field of health, this phenomenon is linked to a series of alterations in the normal functioning of the organism that predispose individuals to a high risk of morbidity and morbidity and mortality, which causes health expenditure to rise greatly in these people. Many of these morbidities can be avoided and/or improved with adequate dietary and lifestyle management. The present end-of-grade work carries out an approximation, in the form of a review, of the latest scientific evidence about the study of this population group from the nutrition prism. A journey is made along each one of the premises of which the analysis of the nutritional state is conformed, always bearing in mind the singularities that characterize the group of interest, especially vulnerable in case of institutionalization. The differential characteristics of the population living in gerontological centers, their special nutritional needs and the differences with respect to the population living outside these centers will also be discussed. Palabras clave: aging, nutritional evaluation, institutionalization, nutritional adequacy

Page 340: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

340

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G O efecto do estrés e

ansiedade na nutrición.

O estrés e a ansiedade psicolóxica están crecendo na nosa sociedade, un problema que nos últimos anos está a aumentar. Este nerviosismo e esta tensión sostida ao longo do tempo causan cambios no sistema nervioso central, no sistema endocrino e no sistema inmune. Estas alteracións inflúen na dixestión, no metabolismo dos nutrientes e nos hábitos alimentarios. Polo tanto, o obxectivo deste traballo é realizar unha revisión da literatura sobre a influencia deste problema na nutrición e nos hábitos alimentarios. O estrés provoca cambios no comportamento alimentario, fomentando unha dieta pouco saudable: aumento do consumo de alimentos ricos en graxas e hidratos de carbono e redución do consumo de froitas e legumes. Por outra banda, investigouse a influencia do estrés na obesidade e na diabetes. Os estudos actuais indican unha relación consistente coa obesidade, que pode ser un factor importante no tratamento desta enfermidade. En canto á diabetes, aínda que hai poucas investigacións que mostran a súa conexión, parece que o estrés pode controlar o tratamento dietético dos diabéticos. En conclusión, este estado patológico intervén de xeito importante nos hábitos alimentarios podendo alterar os estados nutricionais dos individuos e en consencuencia, a saúde destes. Un tratamento de alimentos en persoas con estrés e a ansiedade pode ser clave para reducir ou eliminar esta enfermidade. Palabras clave: estrés, ansiedade, nutrición, emocións, nutrición, eixe hipotálamico-hipófise-adrenal, obesidade, sobrepeso, diabetes, dieta mediterránea.

C El efecto del estrés y la ansiedad sobre la nutrición.

El estrés psicológico y la ansiedad es cada vez mayor en la sociedad, un problema que en los últimos años está aumentando. Este nerviosismo y esta tensión sostenida en el tiempo provoca modificaciones en el sistema nervioso central, en el sistema endocrino y en el sistema inmunológico. Estas alteraciones influyen en la digestión, en el metabolismo de nutrientes y en los hábitos dietéticos. Por eso, el objetivo de este trabajo es realizar una revisión bibliográfica sobre la influencia de este problema en la nutrición y en los hábitos alimentarios. El estrés provoca cambios en el comportamento alimentario incitando a realizar una dieta poco saludable: aumento del consumo de alimentos ricos en grasas e hidratos de carbono y redución de la ingesta de frutas y verduras. Por otro lado, se investigó la influencia del estrés en la obesidad y en la diabetes. Los estudios actuales señalan una relación consitente con la obesidad, pudiendo ser un factor importante para tratar esta enfermedad. Con respecto a la diabetes, aunque existan pocas investigaciones actuales que demuestren su conexión, parece que el estrés puede descontrolar el tratamiento dietético de los diabéticos. En conclusión, este estado patológico interviene de manera imporante en los hábitos

Page 341: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

341

Volver ao inicio

alimentarios pudiendo alterar los estados nutricionales de los individuos y en consencuencia, la salud de éstos. Un tratamiento alimentario en las personas con estrés y ansiedad puede ser clave para reducir o eliminar esta enfermedad. Palabras clave: estrés, ansiedad, alimentación, emociones, nutrición, eje hipotalamico-hipósfisis-suprarrenal, obesidad, sobrepeso, diabetes, dieta mediterránea.

I The effect of stress and anxiety on nutrition.

Psychological stress and anxiety is growing in our society, a problem that in recent years is increasing. This nervousness and this tension sustained over time causes changes in the central nervous system, in the endocrine system and in the immune system. These alterations influence digestion, nutrient metabolism and dietary habits. Therefore, the objective of this work is to perform a literature review on the influence of this problem on nutrition and eating habits. Stress causes changes in eating behavior, encouraging an unhealthy diet: increased consumption of foods rich in fats and carbohydrates and reduced intake of fruits and vegetables. On the other hand, the influence of stress on obesity and diabetes was investigated. Current studies indicate a consistent relationship with obesity, which may be an important factor in treating this disease. With respect to diabetes, although there is little current research that shows their connection, it seems that stress can control the dietary treatment of diabetics. In conclusion, this pathological state intervenes in an important way in the alimentary habits being able to alter the nutritional states of the individuals and in consencuencia, the health of these. A food treatment in people with stress and anxiety can be key to reduce or eliminate this disease. Palabras clave: stress, anxiety, nutrition, emotions, nutrition, hypothalamic-hypophysis-adrenal axis, obesity, overweight, diabetes, Mediterranean diet.

Page 342: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

342

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A dieta baixa en

FODMAPs e a súa aplicación en diversas patoloxías e/ou alteracións gastrointestinais.

As patoloxías e alteracións gastrointestinais son moi prevalentes na sociedade actual polo que o tratamento dietético e a adquisición duns bos hábitos saúdables son dous pilares fundamentais para o manexo da sintomatoloxía que vai asociada a ditos problemas. Nos últimos anos está aumentando o interese polo término FODMAP (Oligosacáridos, Disacáridos, Monosacáridos e Polialcoholes Fermentables) o cual define a un conxunto de hidratos de carbono de cadena curta fermentables que, según os últimos estudos, son causantes dos síntomas gastrointestinais que padecen os pacientes con síndrome do intestino irritable. As últimas publicacións científicas apostan polo emprego dunha dieta baixa en FODMAPs como un enfoque terapéutico de primeira liña a ter en conta en patoloxías como o síndrome do intestino irritable e a dispepsia funcional, e en alteracións gastrointestinais como a distensión abdominal, a diarrea e a dor abdominal especialmente. O obxectivo deste traballo é a revisión da literatura científica actual sobre os FODMAPs e o seu papel na alimentación, así como a comprobación, mediante un estudo clínico propio, da eficacia dunha dieta reducida en FODMAPs en paciente con estes trastornos gastrointestinais. Palabras clave: FODMAP, síndrome do intestino irritable, diarrea, distensión abdominal, dor abdominal.

C La dieta baja en FODMAPs y su aplicación en diversas patologías y/o alteraciones gastrointestinales.

Las patologías y alteraciones gastrointestinales son muy prevalentes en la sociedad actual por lo que el tratamiento dietético y la adquisición de unos buenos hábitos saludables son dos pilares fundamentales para el manejo de la sintomatología que va asociada a dichos problemas. En los últimos años está creciendo el interés por el término FODMAP (Oligosacáridos, Disacáridos, Monosacáridos y Polialcoholes Fermentables) el cual define a un conjunto de hidratos de carbono de cadena corta fermentables que, según los últimos estudios, son causantes de los síntomas gastrointestinales que padecen los pacientes con síndrome del intestino irritable. Las últimas publicaciones científicas apuestan por la utilización de una dieta baja en FODMAPs como un enfoque terapéutico de primera línea a considerar en patologías como el síndrome del intestino irritable y la dispepsia funcional, y en alteraciones gastrointestinales como la distensión abdominal, la diarrea y el dolor abdominal especialmente. El objetivo de este trabajo es la revisión de la literatura científica actual sobre los FODMAPs y su papel en la alimentación, así como la comprobación, mediante un estudio clínico propio, de la eficacia de una dieta reducida en FODMAPs en pacientes con estos trastornos gastrointestinales. Palabras clave: FODMAP, síndrome del intestino irritable, diarrea, distensión abdominal, dolor abdominal.

I Low FODMAPs diet At present, pathologies and gastrointestinal alterations are very common in our society and because of that

Page 343: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

343

Volver ao inicio

and its application in diverse pathologies and/or gastrointestinal alterations.

the dietetic treatment and the acquisition of good healthy habits are two of the fundamental pillars for the management of the symptomatology asociated with these problems. In recent years, the interest for the term FODMAP (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides And Polyols) is growing up, which defines a set of fermentable short-chain carbohydrates that, according to recent studies, are responsible for the gastrointestinal symptoms suffered by patients with irritable bowel syndrome. The latest scientific publications bet on the use of low FODMAPs diet as a first-line therapeutic approach to be considered in pathologies like irritable bowel syndrome and functional dispepsia, and in gastrointestinal disorders such as abdominal distention, diarrhea and abdominal pain. The main objective of this project is the review of the current scientific literature on FODMAPs and its role in nutrition, as well as the verification, through an own clinical essay, of the efficacy of a low FODMAPs diet in patients who suffer these gastrointestinal disorders. Palabras clave: FODMAP, irritable bowel syndrome, diarrhea, abdominal distensión, abdominal pain.

Page 344: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

344

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Hiperuricemia, Gota e

Enfermidade Renal

A hiperuricemia é una alteración hereditaria que da lugar a un maior nivel de ácido úrico (AU) no sangue debido a un desequilibrio entre a súa produción e eliminación, nun primeiro momento é asintomática pero despois pode desencadear na enfermidade “Gota”. Esta elevada concentración de ácido úrico (AU) no soro sanguíneo vinculouse co desenvolvemento de varias patoloxías como a hipertensión arterial, incrementándose o risco cardiovascular, a síndrome metabólica e a enfermidade renal crónica (ERC). O tratamento con fármacos hipouricemiantes e a adopción de hábitos dietéticos máis saudables van permitir un mellor control desta alteración metabólica reducindo a progresión cara as patoloxías asociadas. Polo tanto este traballo consiste en identificar o papel que xoga o ácido úrico (AU) no desenrolo da gota e cal é a súa vinculación na instauración da enfermidade renal crónica (ERC). Palabras clave: Purinas, Ácido úrico, Gota, Hiperuricemia, Enfermedad Renal Crónica.

C Hiperuricemia, Gota y Enfermedad Renal

La hiperuricemia es una alteración hereditaria que da lugar a un mayor nivel de ácido úrico (AU) en sangre debido a un desequilibrio entre su producción y eliminación, en principio es asintomática pero a la larga suele desencadenar la enfermedad “Gota”. Esta elevada concentración de ácido úrico (AU) en suero se ha vinculado con el desarrollo de varias patologías como la hipertensión arterial, incrementando el riesgo cardiovascular, el síndrome metabólico y la enfermedad renal crónica (ERC). El tratamiento con fármacos hipouricemiantes y la adopción de hábitos dietéticos más saludables van a permitir un mejor control de esta alteración metabólica reduciendo la progresión hacia las patologías asociadas. Por consiguiente, este trabajo consiste en identificar el papel que juega el ácido úrico (AU) en el desarrollo de la gota y cuál es su vinculación en la instauración de la enfermedad renal crónica (ERC). Palabras clave: Purinas, Ácido úrico, Gota, Hiperuricemia, Enfermedad Renal Crónica.

I Hyperuricemia, Gout and Kidney disease

Hyperuricemia is a hereditary disorder that results in a higher level of uric acid (UA) in blood due to an imbalance between its production and elimination, in principle it is asymptomatic but in the long run it usually triggers the gout disease. This high concentration of uric acid (UA) in serum has been linked to the development of several pathologies such as arterial hypertension, increasing cardiovascular risk, metabolic syndrome and chronic kidney disease (CKD). The treatment with hypouricemic drugs and the adoption of healthier dietary habits will allow a better control of this metabolic alteration reducing the progression towards the associated pathologies. Therefore, this final degree work consists of identifying the role played by uric acid (UA) in the development of Gout and what is its link in the establishment of chronic kidney disease

Page 345: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

345

Volver ao inicio

(CKD). Palabras clave: Purines, Uric acid, Gout, Hyperuricemia, Chronic kidney disease.

Page 346: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

346

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Actitude,

coñecemento e consumo de carne e derivados cárnicos na poboación galega

A poboación galega dende sempre tivo costumes ben arraigadas, como o consumo de carne e os seus derivados, polas características favorables deste territorio para a súa produción. O obxectivo principal deste Traballo Fin de Grao é analizar o estado actual do consumo de carne e os seus derivados na poboación galega e de distintos aspectos relacionados, como hábitos e coñecementos. Para abordalo entrevistáronse a 101 galegos maiores de 18 anos utilizando un cuestionario sobre consumo, hábitos e coñecementos da carne e derivados cárnicos. Compróbase co consumo de carne en Galicia é superior ao recomendado, tanto en cantidade por ración como pola frecuencia. A técnica culinaria empregada en maior porcentaxe é a prancha, sobre todo, cando dispoñen de pouco tempo para cociñar, senón o forno, utilizando sempre sal, adobo e aceite de oliva, aínda que nas zonas rurais diminúe o consumo deste aceite. Os enquisados sinalan que consumen máis carne no fogar que fóra. As especies máis consumidas no fogar son o polo e o porco, fora do fogar son a tenreira e o polo (o mesmo que se vai dirixido aos mais pequenos da casa) e, en ocasións especiais, decántanse polo cordeiro, cabrito, boi, ou caza. Compran a carne en locais de proximidade e confianza, ademais do autoconsumo. Posto que creen na existencia dunha ampla variedade de enganos e fraudes na compra e comercialización da carne. Igualmente, teñen claro ca mellor opción para conservar tanto a carne fresca como cociñada é a temperatura de refrixeración, e sen mesturala con outros produtos, pero non o teñen tan claro á hora de desconxelala, xa co fan a temperatura ambiente. No que respecta ao consumo de derivados cárnicos en Galicia tamén é superior ao recomendado. É de destacar cos participantes dispoñen de coñecementos ben establecidos sobre os derivados cárnicos, pero descoñecen as propiedades dalgún tipo de carne, como a de cabalo. En base aos resultados obtidos, ponse de manifesto a necesidade de Dietistas-Nutricionistas para informar convenientemente á poboación sobre as pautas dunha alimentación saudable. Palabras clave: carne, derivados cárnicos, coñecemento, consumo, hábitos, poboación galega.

C Actitud, conocimiento, y consumo de carne y derivados cárnicos en la población gallega

La población gallega desde siempre tuvo costumbres bien arraigadas, como el consumo de carne y de sus derivados, por las características favorables de este territorio para su producción. El objetivo principal de este Trabajo Fin de Grado es analizar el estado actual del consumo de carne y de sus derivados en la población gallega y de distintos aspectos relacionados, como hábitos y conocimientos. Para abordarlo se entrevistaron 101 gallegos mayores de 18 años utilizando un cuestionario sobre consumo, hábitos y conocimientos de la carne y derivados cárnicos. Se comprueba que el consumo de carne en Galicia es

Page 347: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

347

Volver ao inicio

superior al recomendado, tanto en cantidad por ración como por la frecuencia. La técnica culinaria empleada en mayor porcentaje es la plancha, sobre todo, cuando disponen de poco tiempo para cocinar, sino el horno, utilizando siempre sal, adobo y aceite de oliva, aunque en las zonas rurales disminuya el consumo de este aceite. Los encuestados señalan que consumen más carne en el hogar que fuera. Las especies más consumidas en el hogar son el pollo y el cerdo, fuera del hogar son la ternera y el pollo (lo mismo que si va dirigido a los más pequeños de la casa) y, en ocasiones especiales, prefieren el cordero, cabrito, buey o caza. Compran la carne en locales de proximidad y confianza, además del autoconsumo. Porque creen en la existencia de una amplia variedad de engaños y fraudes en la compra y comercialización de la carne. Asimismo, tienen claro que la mejor opción para conservar tanto la carne fresca como la cocinada es a temperatura de refrigeración, y sin mezclarla con otros productos, pero no lo tienen claro a la hora de descongelarla, ya que lo hacen a temperatura ambiente. En lo que respecta al consumo de derivados cárnicos en Galicia también es superior a lo recomendado. Es de destacar que los participantes disponen de conocimientos bien establecidos sobre los derivados cárnicos, pero desconocen las propiedades de algún tipo de carne, como la de caballo. En base a los resultados obtenidos, se pone de manifiesto la necesidad de Dietistas-Nutricionistas para informar convenientemente a la población sobre las pautas de una alimentación saludable. Palabras clave: carne, derivados cárnicos, conocimiento, consumo, hábitos, población gallega.

I Attitude, knowledge, and consumption of meat and meat derivatives in the Galician population

The Galician population has always had deep-rooted customs, such as the consumption of meat and meat derivatives. This consumption is aggravated by the favourable characteristics of this territory for its production. The main aim of this End-of-Grade Work is to analyse the current state of the consumption of meat and its derivatives in the Galician population and of different related aspects, such as habits and knowledge. To address this, 101 Galician’s people over the age of 18 were interviewed using a questionnaire on consumption, habits and knowledge of meat and meat derivatives. It is proven that the consumption of meat in Galicia is higher than recommended, both in quantity per serving and by frequency. The culinary technique used in greater percentage is the iron, especially when they have short time to cook, but the oven, always using salt, marinade and olive oil, although in rural areas the consumption of this oil decreases. Respondents point out that they consume more meat at home than outside. The species most consumed at home are chicken and pork, outside the home are beef and chicken (the same as if it is aimed at the children in the house) and, on special occasions, prefer lamb, goat, ox or game. They buy meat in nearby and trust-friendly premises, in addition to self-consumption. Because they believe in the existence of a wide variety of

Page 348: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

348

Volver ao inicio

deceptions and frauds in the purchase and marketing of meat. They are also clear that the best option to keep both fresh and cooked meat is at cooling temperature, and without mixing it with other products, but they are not clear when it comes to thaw, as they do so at room temperature. As far as the consumption of meat derivatives in Galicia is also higher than recommended. It is noteworthy that participants have well-established knowledge on meat derivatives, but they don´t know the properties of some kind of meat, such as horse meat. Based on the results obtained, the need for Dietitians-Nutritionists to adequately inform the population about the patterns of healthy eating is highlighted. Palabras clave: meat, meat derivatives, knowledge, consumption, habits, Galician population.

Page 349: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

349

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A nutrición no dano

cerebral

Actualmente, un gran número de persoas vense afectadas polas consecuencias do dano cerebral que, xunto coa duración e gravidade das distintas secuelas ou lesións que provoca (a nivel cognitivo, emocional, do comportamento e/ou físico), constitúen un reto de saúde importante. As causas que poden provocalo son diversas xa que inclúen dende un accidente cerebrovascular, un traumatismo cranioencefálico, unha anoxia, un tumor cerebral ou unha infección que afecta a nivel cerebral como unha meninxite. Un dos problemas que máis frecuentemente afecta a estes pacientes é a disfaxia, un factor moi relacionado coas complicacións respiratorias, pero especialmente con problemas na dieta. Polo tanto, é esencial minimizar o risco de problemas respiratorios e facer as adaptacións necesarias nas dietas (tanto de alimentos sólidos coma líquidos), para evitar a aparición de graves problemas como a desnutrición e/ou a deshidratación (complicacións que tamén poden ocorrer en persoas con dano cerebral sen disfaxia). Para evitar estas consecuencias, é necesario realizar unha avaliación do estado nutricional que facilite a detección destes casos e realizar unha intervención nutricional oportuna. Dada a evidencia que mostra a relación entre unha dieta saudable e a evolución das secuelas do dano cerebral, considérase clave a intervención precoz dun profesional da nutrición. O nutricionista é o responsable da xestión do estado nutricional do paciente para cubrir adecuadamente as súas necesidades nutricionais e elaborar menús adaptados cualitativamente e/ou cuantitativamente, que afecta non só ao nivel cognitivo, senón tamén na calidade de vida destes pacientes. Palabras clave: Palabras chave: valoración do estado nutricional, cribado nutricional, nutrición cerebral, dano cerebral, ictus, traumatismo cranioencefálico, desnutrición e disfaxia.

C La nutrición en el daño cerebral

Actualmente, un gran número de personas se ven afectadas por las consecuencias del daño cerebral lo que, junto a la duración y gravedad de las diferentes secuelas o lesiones que provoca (a nivel de la función cognitiva, emocional, conductual y/o física), constituyen un reto sanitario de gran importancia. Las causas que pueden provocarlo son diversas ya que abarcan desde un accidente cerebrovascular, un traumatismo craneoencefálico, una anoxia, un tumor cerebral, o una infección que afecte a nivel cerebral como una meningitis. Uno de los problemas que, con mayor frecuencia afecta a estos pacientes, es la disfagia, factor muy relacionado con complicaciones respiratorias, pero sobre todo con problemas en la alimentación. Es fundamental, por tanto, minimizar el riesgo de los problemas respiratorios y realizar las adaptaciones necesarias en las dietas (tanto de los alimentos sólidos como los líquidos), para evitar la aparición de problemas graves como la desnutrición y/o la deshidratación (complicaciones que se pueden dar también en

Page 350: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

350

Volver ao inicio

personas con daño cerebral sin disfagia). Para evitar estas consecuencias, es necesario llevar a cabo una valoración del estado nutricional que facilite la detección de esos casos, y realizar una intervención nutricional oportuna. Dada la evidencia que demuestra la relación entre una alimentación saludable y la evolución de las secuelas del daño cerebral, se considera clave la intervención precoz de un profesional de la nutrición. El nutricionista es el encargado de gestionar el estado nutricional del paciente para cubrir adecuadamente sus necesidades nutricionales y elaborar menús adaptados cualitativa y/o cuantitativamente, lo cual repercute no solo a nivel cognitivo, sino también en la calidad de vida en estos pacientes. Palabras clave: Palabras clave: valoración del estado nutricional, cribado nutricional, nutrición cerebral, daño cerebral, ictus, traumatismo craneoencefálico, desnutrición y disfagia.

I Nutrition in brain damage

Currently, many people are affected by the consequences of brain damage. The duration and severity of the different sequelae or injuries that it provokes (at the level of the cognitive, emotional, behavioral and/or physical function), constitute a health challenge of great importance. The causes of brain damage are diverse: cerebrovascular accident, traumatic brain injury, anoxia, brain tumor or infection that affects the brain level as meningitis. One of the problems that most often affect these patients is dysphagia, a factor very related to respiratory complications, but especially with problems in the diet. It is essential, therefore, to minimize the risk of respiratory problems and to make the necessary adaptations in diets (both solid and liquid foods), to avoid the appearance of serious problems such as malnutrition and/or dehydration (complications that they can also occur in people with brain damage without dysphagia). To avoid these consequences, it is necessary to carry out an assessment of the nutritional status that facilitates the detection of these cases, and perform a timely nutritional intervention. Given the evidence that shows the relationship between a healthy diet and the evolution of the sequelae of brain damage, the early intervention of a nutrition professional is considered very important. The nutritionist is responsible for managing the nutritional status of the patient to adequately cover their needs and elaborate menus, qualitatively and / or quantitatively, which affects not only cognitive level, but also in the quality of life in these patients. Palabras clave: Key words: assessment of nutritional status, nutritional screening, brain nutrition, brain damage, stroke, traumatic brain injury, malnutrition and dysphagia.

Page 351: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

351

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Consumo de leite cru

O consumo de leite cru sostense por argumentos sen base científica ou por estudos que non teñen en conta os posibles sesgos que poderían influír nos seus resultados. Moitas son as propiedades que se lle atribúen ao consumo de leite cru na prevención de alerxias, intolerancias e outras patoloxías. A aplicación de tratamentos térmicos supuxo un dos maiores avances en seguridade alimentaria cunha sensible baixada do número de brotes e do seu perigo cando ocorren. Antes de arriscarse a consumir leite cru a poboación debe coñecer cales son os perigos aos que se enfronta. Esta revisión bibliográfica tratará de expoñer os riscos derivados do consumo de leite cru e de mostrar a verdadeira repercusión dos tratamentos térmicos sobre a súa composición nutricional. A prevención destas enfermidades mediante o consumo de leite cru tamén será obxecto de estudo. Palabras clave: leite cru, patóxenos, vitaminas, minerais, intolerancia a lactosa, alerxia.

C Consumo de leche cruda

El consumo de leche cruda se sostiene por argumentos sin base científica o por estudios que no tienen en cuenta los posibles sesgos que podrían influir en sus resultados. Muchas son las propiedades que se le atribuyen al consumo de leche cruda en la prevención de alergias, intolerancias y otras patologías. La aplicación de tratamientos térmicos supuso uno de los mayores avances en seguridad alimentaria con una sensible bajada del número de brotes y de su peligrosidad cuando ocurren. Antes de arriesgarse a consumir leche cruda la población debe conocer cuáles son los peligros a los que se enfrenta. Esta revisión bibliográfica tratará de exponer los riesgos derivados del consumo de leche cruda y de mostrar la verdadera repercusión de los tratamientos térmicos sobre su composición nutricional. La prevención de estas enfermedades mediante el consumo de leche cruda también será objeto de estudio. Palabras clave: leche cruda, patógenos, vitaminas, minerales, intolerancia a la lactosa, alergia.

I Raw milk consumption

Arguments suporting raw milk consumption are based in studies with no scientific base or in those that do not take into acount posible scientific biases that can influe in their results. Many cualities are atributed to raw milk consume acording to alergies, intolerances or other pathologies prevention. Aplication of termic treatments have suposed one of the biggest advances acording food safety. They notably decreased the outbreaks of diseases and the danger they produce in the cases when they still appear. The population should be concerned about the dangers they face before taking the risk of consuming raw milk. This bibliographic review exposes the risks arising from raw milk consumption and it shows the real repercution of thermic treatments regarding its nutritional composition. Other point of study is the prevention of certain

Page 352: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

352

Volver ao inicio

pathologies by this raw milk consumption. Palabras clave: raw milk, pathogens, vitamins, minerals, lactose intolerance, allergy.

Page 353: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

353

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Actualización dos

factores de risco nutricional para o acne

O acné é una das afeccións cutáneas máis prevalentes na población xeral, afectando ao redor do 85% de xóvenes adultos comprendidos entre os 12 e 25 anos. A maior parte da población afectada padece otros síntomas asociados á enfermidade tales como depresión, ansiedade e problemas psicolóxicos. O acné é una enfermidade que se caracteriza pola aparición de lesión na pel coma consecuencia dunha foliculute, una inflación e posterior infección do poro folicular (orificio de saída do pelo). O aumento da prevalencia do acné pódese producir por múltiples factores que poden dividirse en alimentarios (tales como unha dieta inaxeitada) e non alimentarios. Dentro destos últimos diferénzanse entre conductuais e non conductuais (por exemplo: comezo cedos da pubertade, deriva xenética ou factores ambientais). O obxectivo do vixente estudo é o de realizar unha revisión epidemiolóxica actualizada dos estudios publicados nos últimos anos sobre os factores de risco do acné vulgar (en especial os alimenticios), que poden comportarse tanto aumentando o risco da súa aparición coma da súa disminución ou ben tanto como factores protectores ou como agravantes nos pacientes despois da súa adolescencia. Palabras clave: Acné, alimentación, fisiopatoloxía, factores de risco, adolescentes, prevalencia, diagnóstico

C Actualización de los factores de riesgo alimenticios del acné

El acné es una de las afecciones cutáneas más prevalentes en la población general, afectando aproximadamente al 85% de adultos jóvenes comprendidos entre los 12 y 25 años. La mayor parte de la población afectada padece otros factores asociados a la enfermedad tales como depresión, ansiedad y problemas psicológicos. El acné es una enfermedad que se caracteriza por la aparición de lesiones en la piel como consecuencia de una foliculitis, una inflamación y posterior infección del poro folicular (orificio de salida del pelo). El aumento de la prevalencia del acné se puede producir por múltiples factores que pueden dividirse en alimentarios (tales como una dieta inadecuada) y no alimentarios. Dentro de estos últimos se diferencian entre conductuales y no conductuales (por ejemplo: inicio temprano de la pubertad, deriva genética o factores ambientales). El objetivo de este estudio es el de realizar una revisión epidemiológica actualizada de los estudios publicados en los últimos años sobre los factores de riesgo del acné vulgar (en especial los alimenticios), que pueden comportarse tanto aumentando el riesgo de su aparición como su disminución o bien tanto como factores protectores o como agravantes en los pacientes después de su adolescencia. Palabras clave: Acné, alimentación, fisiopatología, factores de riesgo, adolescentes, prevalencia, diagnóstico

I Acne's food risk Acne stands out as one of the most prevalent skin conditions regarding broader population, affecting

Page 354: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

354

Volver ao inicio

factors update

approximately 85% of young adults aged between 12 and 25. A wide range of affected population suffers from other factors associated with illnesses like depression, anxiety and psychological disorders. Acne is a disease that is characterized by the appearance of skin lesions as a result of folliculitis, inflammation and subsequent infection of the follicular pore (hair´s exit orifice). The increase in the prevalence of acne can be caused by multiple factors which can be divided into nutritional (such as an inadequate diet) and non-nutritional ones. Within the latter, behavioral and non-behavioral differences are distinguished (for example: early onset of puberty, genetic drift or environmental factors). Study´s aim is to conduct an updated epidemiological review of the studies published in recent years on the risk factors of common acne (especially nutritional ones), whose behavior can be both increasing the risk of its appearance or its decrease. Moreover their behavior can be as protective factors or even as aggravating factors in patients after their adolescence Palabras clave: Acne, food, physiopathology, risk factors, adolescents, prevalence, diagnosis.

Page 355: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

355

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Avaliación da forza

normal (hand-grip) en futbolistas en formación: relación con parámetros antropométricos

Un xogador de fútbol en desenvolvemento mantense na academia de fútbol dende que tiña 8 anos (categoría benxamín) ata que ten 19 anos (categoría xuvenil). Por tanto, o crecemento normal acompañado de exercicio físico e entrenamento constante permitiralle desenvolver as súas habilidades como xogador, pero tamén acadar un desenvolvemento óptimo do corpo para o rendemento e o estado de saúde. Neste traballo estudamos a antropometría dos xogadores do Real Club Celta, nos equipos menores de 19 anos, por tanto, os xogadores de fútbol en desenvolvemento nunha academia de fútbol de elite. A caracterización individual tamén permite describir as diferenzas entre categorías e establecer rangos normais dos parámetros estudados con respecto á idade. As medidas antropométricas inclúen: peso, altura, pregues da pel, perímetros das extremidades e forza de agarre muscular de ambas mans. Calculamos os percentís de cada parámetro relevante respecto á idade ou á altura, segundo sexa necesario. Para os mesmos parámetros, especialmente relevantes para controlar a aptitude física en xogadores de fútbol como o % de graxa corporal total, determinamos o intervalo de confianza para establecer o límite superior. Estableceuse no 13% para tódalas categorías, independentemente da idade. Ademais, describíronse novas relacións baseadas na relación das medidas antropométricas, que permítenos avaliar e facer un seguimento do aumento da masa muscular e detectar e corrixir os desequilibrios entre as extremidades dos membros inferiores e superiores. Aquí probouse por primeira vez que a forza de agarre da man é un moi bo marcador da forza muscular total nos xogadores, e que está relacionada ca masa muscular do brazo e da perna. Ademais, no crecemento da poboación, creáronse varios parámetros para determinar os rangos normais e permitirlle o persoal médico e técnico que fixe estratexias individuais para mellorar o rendemento deportivo dos xogadores en desenvolvemento. Palabras clave: fútbol, masa muscular, graxa, forza de agarre, índice talla/muslo, forza normalizada, índice de masa muscular, idade, talla.

C Valoración de la fuerza normal (hand-grip) en futbolistas en formación: relación con parámetros antropométricos

Un futbolista en desarrollo permanece en la academia de fútbol desde los 8 años (categoría benjamín) hasta que tiene 19 años (categoría juvenil). Así pues, un crecimiento normal acompañado de ejercicio físico y entrenamiento constante le permitirá desarrollar sus habilidades como jugador, pero también conseguir un desarrollo óptimo del cuerpo para el rendimiento y el estado de salud. En este trabajo estudiamos la antropometría de los jugadores del Real Club Celta en los equipos menores de 19 años. La caracterización individual permite describir las diferencias entre categorías y establecer rangos normales de los parámetros

Page 356: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

356

Volver ao inicio

estudiados con respecto a la edad. Las medidas antropométricas incluyen: peso, altura, pliegues cutáneos, perímetros de las extremidades y fuerza de agarre muscular de ambas manos. Se calcularon los percentiles de cada parámetro relevante con respecto a la edad o la talla según fue necesario. Para los parámetros especialmente relevantes para controlar la aptitud física en futbolistas, como él % de grasa corporal total, calculamos el intervalo de confianza respectivo para determinar el límite superior. Se estableció en el 13% para todas las categorías, independientemente de la edad. Además, describimos nuevos índices basados en la relación de las medidas antropométricas, que nos permiten evaluar y hacer un seguimiento del aumento de la masa muscular y detectar y corregir los desequilibrios entre las extremidades de los miembros inferiores y superiores. En este trabajo, probamos por primera vez que la fuerza de agarre de la mano es un muy buen marcador de la fuerza muscular total en los jugadores, ya que está relacionada con la masa muscular del brazo y la pierna. Además, con los datos poblacionales se han creado varios índices con sus rangos de normalidad para permitir que el personal médico establezca estrategias individualizadas para mejorar el rendimiento deportivo de los jugadores en desarrollo. Palabras clave: fútbol, masa muscular, grasa, fuerza agarre, índice talla/muslo, fuerza normalizada, índice de masa muscular, edad, talla.

I Assessment of the normal strength (hand-grip) in football players in training: relathionship with anthropometric parameters

A football player in development remains in football academy since he was 8 years old (benjamin category) until he is 19 years old (youth category). So a normal growth accompanied by physical exercise and constant training will allow him to develop his abilities as player but also to get an optimal body development for performance and health status. In this work we studied the anthropometry of the players of Celta de Vigo in the under 19 teams, thus football players in development in an elite football academy. Individual characterization also allows to describe the differences between categories and to establish normal ranges of the studied parameters respect age. Anthropometric measurements include weight, height, skin folds, limb perimeters and muscle grip strength of both hands. We have calculated percentiles of each relevant parameter respect age or height as needed. For same especially relevant parameters for controlling fitness in football players as the percentage whole body fat, we determine the respective interval of confidence to establish the upper limit. It has been set in 13% for all categories irrespective the age. In addition, we have described new ratios based in the relation of anthropometric measurements, which allows us to evaluate and follow up the increase of muscle mass and to detect and correct imbalances between extremities of both lower and upper limbs. We here proved for the first time that the hand-grip strength is a very good marker of the total muscle strength in players, and that it is related to both the muscle mass of the arm and the leg. In

Page 357: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

357

Volver ao inicio

addition, in growing population percentiles for several parameters have been created to determine normal ranges and allow the medical and technical staff on duty to establish individualized strategies to improve the sportive performance of the players in development. Palabras clave: football, muscle mass, fat, hand-grip strength, size/thigh index, normalized strength, muscle mass index, age, height.

Page 358: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

358

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Valoración e

intervención nutricional en doentes con enfermidade renal crónica en hemodiálise.

A enfermidade renal crónica é unha das patoloxías nas que a alimentación xoga un papel fundamental. Para a realización do presente traballo fíxose unha valoración do estado nutricional dun grupo de doentes sometidos a terapia renal substitutiva de hemodiálise co fin de identificar posibles casos de malnutrición. Para esta valoración estudiáronse parámetros tales como: albúmina sérica, colesterol sérico e linfocitos totais, indicadores de desnutrición; e calcio, sodio, fósforo e potasio ademais da inxesta de líquidos para controlar os niveis destos minerais no sangue. Así mesmo, empregáronse métodos clásicos de recollida de datos nutricionais adaptados ás posibilidades de cada doente, tales como cuestionarios de frecuencia ou rexistro dietético de tres días e, posteriormente, realizouse a súa avaliación. A partir dos resultados obtidos anteriormente, levouse a cabo un plan de educación nutricional destinado aos doentes pero tamén tendo en conta aos familiares, xa que a miúdo son factores clave na atención e alimentación do doente. Unha vez concluido, analizouse a influencia na modificación dos seus hábitos alimentarios e diarios. Un dos aspectos clave é a mellora da adherencia á dieta. O traballo do dietista-nutricionista nas unidades de hemodiálise, formando un equipo multidisciplinar xunto co resto de profesionais sanitarios que traballan nelas, mostra resultados positivos na evolución dos doentes. Palabras clave: enfermidade renal crónica, patrón alimentario, hemodiálise, métodos de recollida de datos, calcio, sodio, fósforo, potasio, inxesta de líquidos, educación nutricional, hábitos alimentarios.

C Valoración e intervención nutricional en pacientes con enfermedad renal crónica en hemodiálisis.

La enfermedad renal crónica es una de las patologías en las que la alimentación juega un papel fundamental. Para la realización del presente trabajo se hizo una valoración del estado nutricional de un grupo de pacientes sometidos a terapia renal substitutiva de hemodiálisis con el objetivo de identificar posibles casos de malnutrición. Se estudiaron para dicha valoración parámetros tales como: albúmina sérica, colesterol sérico y linfocitos totales, indicadores de desnutrición; y calcio, sodio, fósforo y potasio además de la ingesta de líquidos para controlar los niveles de estos minerales en sangre. Asimismo, se utilizaron métodos clásicos de recogida de datos nutricionales adaptados a las posibilidades de cada paciente, tales como cuestionarios de frecuencia o registro dietético de tres días, y posteriormente se llevó a cabo su evaluación. En función de los resultados previamente obtenidos, se llevó a cabo un plan de educación nutricional destinado a los pacientes pero también teniendo en cuenta a los familiares, ya que éstos en muchas ocasiones son factores clave en la atención y alimentación del enfermo. Una vez concluido, se analizó su influencia en la modificación de sus hábitos alimentarios y diarios. Uno de los

Page 359: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

359

Volver ao inicio

aspectos clave es la mejora de la adherencia a la dieta. El trabajo del dietista-nutricionista en las unidades de hemodiálisis, formando un equipo multidisciplinar junto con el resto de profesionales sanitarios que trabajan en ellas, muestra resultados positivos en la evolución de los pacientes. Palabras clave: enfermedad renal crónica, patrón alimentario, hemodiálisis, métodos de recogida de datos, calcio, sodio, fósforo, potasio, ingesta de líquidos, educación nutricional, hábitos alimentarios.

I Evaluation and nutritional intervention in patients with chronic kidney disease on hemodialysis.

Chronic kidney disease is one of the pathologies in which food plays a fundamental role. To carry out this work, an assessment of the nutritional status of a group of patients undergoing renal hemodialysis therapy was carried out in order to identify possible cases of malnutrition. Parameters such as serum albumin, serum cholesterol and total lymphocytes, malnutrition indicators were studied for this assessment; and calcium, sodium, phosphorus and potassium in addition to fluid intake to control the levels of these minerals in the blood. Likewise, classic methods of collecting nutritional data adapted to the possibilities of each patient were used, such as frequency questionnaires or three-day dietary registration, and subsequently their evaluation was carried out. Based on the results previously obtained, a nutritional education plan for patients but also taking into account family members was carried out, since these are often key factors in the care and feeding of the patient. Once concluded, their influence on the modification of their eating and daily habits was analyzed. One of the key aspects is the improvement of adherence to the diet. The work of the dietitian-nutritionist in the hemodialysis units, forming a multidisciplinary team together with the rest of the health professionals who work in them, shows positive results in the evolution of the patients. Palabras clave: chronic kidney disease, eating pattern, hemodialysis, data collection methods, calcium, sodium, phosphorus, potassium, fluid intake, nutrition education, eating habits.

Page 360: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

360

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Complicacións e

intervención nutricional na muller alcohólica

O alcoholismo é un problema moi presente na sociedade actual, tanto que o consumo de alcohol aumenta cada ano sen ser apenas perceptible para a sociedade. Isto débese a que o seu consumo está normalizado dende tempos inmemoriais, polo que a percepción do seu dano, a miudo, despréciase. Neste traballo centrarémonos principalmente no patrón de consumo abusivo de alcohol por parte das mulleres. Falaremos, polo tanto, dalgúns dos desencadeantes dese consumo, as diferenzas entre as mulleres e os homes como consumidores de alcohol e a importancia dun equipo multidisciplinar para o tratamento do alcoholismo. Ademáis, discutiranse algunhas das patoloxías máis comunmente asociadas ao seu consumo e a intervención nutricional de cada un destes casos. O alcohol non só é nocivo na idade adulta, senón que durante o embarazo pode causar malformacións conxénitas que durarán durante toda a vida, polo que también se abordarán cuestións coma una avaliación nutricional correcta nos nenos e a correcta alimentación da nai alcohólica e a súa descendencia. Palabras clave: Muller, patoloxías, alcohol, nutrición, dieta.

C Complicaciones e intervención nutricional en mujer alcohólica

El alcoholismo es un problema muy presente en la sociedad actual, tanto que el consumo de alcohol aumenta cada año sin apenas ser perceptible para la sociedad. Esto se debe a que su consumo se encuentra muy normalizado desde tiempos inmemoriales, razón por la que la percepción de su daño, en muchas ocasiones, se desprecia. En este trabajo, nos centraremos sobre todo en el patrón de consumo abusivo del alcohol por parte de las mujeres. Hablaremos, por tanto, sobre algunos de los desencadenantes de este consumo, las diferencias entre las mujeres y los hombres como consumidores de alcohol y la importancia de la integración de un equipo multidisciplinar para el tratamiento del alcoholismo. Además, se hablará de algunas de las patologías más comúnmente asociadas a su consumo y la intervención nutricional para cada uno de estos casos. El alcohol no solo es dañino en la edad adulta, sino que durante la gestación podría causar malformaciones congénitas para el resto de la vida, por lo que se tratarán también temas como una correcta valoración nutricional en niños y la correcta alimentación de una madre alcohólica y su descendencia. Palabras clave: Mujer, patologías, alcohol, nutrición, dieta.

I Complications and nutritional intervention in alcoholic women

Alcoholism is a very present problem in today’s society, so much that alcohol consumption increases every year without this change being barely perceptible to society. This is because its consumption is very normalized since inmemorial times, that’s why the perception of its damage is often neglected. In this work,

Page 361: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

361

Volver ao inicio

we will mainly focus on the pattern of abbusive consumption of alcohol by women. Therefore we will talk about some of the triggers of this consumption, the differences between women and men as consumers of alcohol and the importance of the integration of a multidisciplinary team for the treatment of alcoholism. In addition, we will talk about some of the pathologies most commonly associated with their consumption and the nutritional intervention for each of these cases. Alcohol is not only harmful in adult age, but also during pregnancy it could cause congenital malformations for the rest of a child’s life. So it will also address issues such as a correct nutritional assesment in children and the correct nutrition intake of an alcoholic mother and her offspring. Palabras clave: Woman, pathologies, alcohol, nutrition, diet.

Page 362: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

362

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Máquina expendedora

e alimentación saudable, ¿Son compatibles?

Actualmente en Europa vense incrementados os índices de enfermidades non transmisibles asociadas cunha mala nutrición. O factor condicionante das máquinas vending ou máquinas expendedoras é a oferta dos seus produtos, xa ca maioría presentan un baixo valor nutricional. O obxectivo deste traballo é avaliar a oferta das máquinas expendedoras de Lugo, coñecer a opinión dos usuarios das mesmas e crear unha máquina expendedora saudable. Para poder levar a cabo este traballo, tras facer unha procura bibliográfica, percórrese a cidade de Lugo para coñecer a oferta das diferentes máquinas, contase coa participación de 482 persoas de todo o territorio español que responden as 10 preguntas que conforman un cuestionario, previamente deseñado e validado. Unha vez comprobado a baixa calidade nutricional dos produtos ofertados polas máquinas expendedoras de Lugo e tras amosar que o peor valorado para os consumidores de máquinas expendedoras é precisamente esa baixa calidade nutricional dos produtos que nelas ofrécense e que dentro dunha oferta ampla de produtos, os consumidores decantaríanse por opcións máis saudables, proponse a creación dunha máquina expendedora saudable que estará dispoñible de xeito inmediato. Palabras clave: máquina vending/expendedora, oferta, alimentación saudable, consumidores, calidade nutricional.

C Máquina expendedora y alimentación saludable, ¿Son compatibles?

Actualmente en Europa se ven incrementados los índices de enfermedades no transmisibles asociadas con una mala nutrición. El factor condicionante de las máquinas vending o máquinas expendedoras es la oferta de sus productos, ya que la mayoría presentan un bajo valor nutricional El objetivo de este trabajo es evaluar la oferta de las máquinas expendedoras de Lugo, conocer la opinión de los usuarios de las mismas y crear una máquina expendedora saludable. Para poder llevar a cabo este trabajo, tras hacer una búsqueda bibliográfica, se recorre la ciudad de Lugo para conocer la oferta de las diferentes máquinas, se cuenta con la participación de 482 personas de todo el territorio español que responden las 10 preguntas que conforman un cuestionario, previamente diseñado y validado. Una vez comprobado la baja calidad nutricional de los productos ofertados por las máquinas expendedoras de Lugo y tras mostrar que lo peor valorado para los consumidores de máquinas expendedoras es precisamente esa baja calidad nutricional de los productos que en ellas se ofrecen y que dentro de una oferta amplia de productos, los consumidores se decantarían por opciones más saludables, se propone la creación de una máquina expendedora saludable que estará disponible de manera inmediata. Palabras clave: máquina vending/expendedora, oferta, alimentación saludable, consumidores, calidad

Page 363: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

363

Volver ao inicio

nutricional I Vending machine and

healthy food, are they compatible?

Nowadays in Europe, the levels of noncommunicable diseases associated with poor nutrition are increasing. The key factor of vending machines is the supply of their products, since most have a low nutritional value. The objective of this work is to evaluate the offer of Lugo vending machines, to know the opinion of the users of them and create a healthy vending machine. In order to carry out this work, after doing a bibliographic search, we go through the city of Lugo to know the offer of the different machines, 482 people from all over Spain are involved, people who answer the 10 questions that make up a questionnaire, previously designed and validated. Having seen the low nutritional quality of the products offered by Lugo's vending machines and after showing that the worst valued for vending machine consumers is precisely that low nutritional quality of the products on offer and that within a wide range of products, consumers would opt for healthier choices, proposes the creation of a healthy vending machine that will be immediately available. Palabras clave: vending machine, offer, healthy eating, consumers, nutritional quality.

Page 364: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

364

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Dieta vexetariana e

enfermidade renal crónica

A dieta saúdable é moi importante, especialmente en pacientes con enfermidade renal crónica (ERC). Unha nutrición adecuada proporciona a enerxía para realizar as actividades diarias, prevén as infeccións, desenvolve os músculos e axuda a previr que a enfermidade renal empeore. Porén, qué significa unha dieta adecuada para un paciente con ERC? Os requisitos de nutrición difiren segundo o nivel de función renal e a presenza de comorbilidades, que inclúen hipertensión, diabetes mellitus e enfermidade cardiovascular. A dieta de pacientes con ERC debería axudar a diminuír a taxa de progresión da insuficiencia renal, reducir a toxicidade urémica, disminuír a proteinuria, manter un bon estado nutricional e reducir o risco de complicacións secundarias relacionadas ca enfermidade renal (enfermidade cardiovascular, enfermidade ósea e hipertensión). Suxeriuse que as proteínas vexetais poden exercer efectos beneficiosos sobre a presión arterial, a proteinuria e a taxa de filtración glomerular, e como consecuencia un daño máis leve do tecido renal en comparación cas proteínas animais. Ademáis, a biodisponibilidade de fosfato a partir das proteínas vexetais redúcese. Descubríronse tamén potenciais efectos beneficiosos de dita dieta sobre a sensibilidade á insulina e o control da acidose metabólica en pacientes con ERC. Existen posibles inconvenientes cando unha dieta vexetariana se asocia cunha inxesta proteica que é demasiado restrictiva e/ou unha inxesta de enerxía insuficiente, o que xustifica un seguimento nutricional precoz e regular. Palabras clave: Proteínas, enfermidade renal crónica, dieta vexetariana, filtración glomerular, proteinuria, fosfato.

C Dieta vegetariana y enfermedad renal crónica

La dieta saludable es muy importante, especialmente en pacientes con enfermedad renal crónica (ERC). Una nutrición adecuada proporciona la energía para realizar las actividades cotidianas, previene las infecciones, desarrolla los músculos y ayuda a prevenir que la enfermedad renal empeore. Sin embargo, ¿qué significa una dieta adecuada para un paciente con ERC? Los requisitos de nutrición difieren según el nivel de función renal y la presencia de comorbilidades, que incluyen hipertensión, diabetes mellitus y enfermedad cardiovascular. La dieta de pacientes con ERC debería ayudar a disminuir la tasa de progresión de la insuficiencia renal, reducir la toxicidad urémica, disminuir la proteinuria, mantener un buen estado nutricional y reducir el riesgo de complicaciones secundarias relacionadas con la enfermedad renal (enfermedad cardiovascular, enfermedad ósea e hipertensión). Se ha sugerido que las proteínas vegetales pueden ejercer efectos beneficiosos sobre la presión arterial, la proteinuria y la tasa de filtración glomerular, y como consecuencia un daño más leve del tejido renal en comparación con las proteínas animales.

Page 365: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

365

Volver ao inicio

Además, la biodisponibilidad de fosfato a partir de las proteínas vegetales se reduce. También se han descubierto potenciales efectos beneficiosos de dicha dieta sobre la sensibilidad a la insulina y el control de la acidosis metabólica en pacientes con ERC. Existen posibles inconvenientes cuando una dieta vegetariana se asocia con una ingesta proteica que es demasiado restrictiva y/o una ingesta de energía insuficiente, lo que justifica un seguimiento nutricional precoz y regular. Palabras clave: Proteínas, enfermedad renal crónica, dieta vegetariana, filtración glomerular, proteinuria, fosfato.

I Vegetarian diet and chronic kidney disease

Healthy diet is very important, especially in patients with chronic kidney disease (CKD). Proper nutrition provides the energy to perform everyday activities, prevents infection, builds muscle, and helps to prevent kidney disease from getting worse. However, what does a proper diet mean for a CKD patient? Nutrition requirements differ depending on the level of kidney function and the presence of co-morbid conditions, including hypertension, diabetes, and cardiovascular disease. The diet of CKD patients should help to slow the rate progression of kidney failure, reduce uremic toxicity, decrease proteinuria, keep good nutritional status, and lower the risk of kidney disease-related secondary complications (cardiovascular disease, bone disease, and hypertension). It has been suggested that plant proteins may exerte beneficial effects on blood pressure, proteinuria, and glomerular filtration rate, as well as results in milder renal tissue damage when compared to animal proteins. Moreover, the phosphate bioavailability in plant proteins is reduced. Potential benefits of this diet have also been discovered on insulin sensitivity and the control of metabolic acidosis in patients with CKD. There are possible drawbacks when a vegetarian diet is associated with a protein intake that is too restrictive and / or an insufficient energy intake, which justifies early and regular nutritional monitoring. Palabras clave: proteins, chronic kidney disease, vegetarian diet, glomerular filtration, proteinuria, phosphate.

Page 366: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

366

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G A importancia do

glóbulo graxo do leite materno como fonte de compoñentes bioactivos en fórmulas para lactantes.

O leite materno é o alimento ideal para os lactantes durante os primeiros 6 meses de vida xa que lles permite levar a cabo un adecuado crecemento e desenvolvemento. Os lípidos teñen unha grande importancia na nutrición do lactante, aportando aproximadamente o 50% da enerxía diaria necesaria. Estes atópanse no leite en forma de glóbulos graxos, formados por un núcleo de triacilglicerois (TAG) recuberto por unha membrana, a membrana do glóbulo graxo do leite ou MFGM (en inglés, Milk Fat Globule Membrane). Nos TAG os ácidos graxos esterificados na posición sn-2 teñen unha grande importancia a nivel nutricional. É o caso do β-palmitato, que aporta beneficios na saúde do lactante. A MFGM consiste nunha tricapa lipídica formada por numerosos compostos bioactivos. Dentro dos lípidos atopamos glicerofosfolípidos como fosfatidiletanolamina (PE) ou fosfatidilcolina (PC); esfingolípidos como esfingomielina (SM) e gangliósidos e outros lípidos coma o colesterol. Ademais, atopamos proteínas incrustadas na membrana como butirofilina (BTN), mucinas (p.ex. MUC-1), adipofilina (ADPH), lactadherina (LDH) e xantín oxidasa, entre outras moitas. Estes compostos aportan múltiples beneficios ó lactante: protéxeno frente a infecións, promoven o seu desenvolvemento neurocognitivo, melloran a súa saúde intestinal, etc. Nos casos nos que non é posible ou non se desexa a lactación materna empréganse fórmulas infantís, que adoitan imitar ao máximo a composición e estrutura do leite materno. Por todo isto, na actualidade existe un crecente interese na complementación de fórmulas infantís con MFGM. Palabras clave: leite materno, lípidos, proteínas, fórmulas infantís, β-palmitato, MFGM.

C La importancia del glóbulo graso de la leche materna como fuente de componentes bioactivos en fórmulas para lactantes.

La leche materna es el alimento ideal para los lactantes durante los primeros 6 meses de vida ya que les permite llevar a cabo un adecuado crecimiento y desarrollo. Los lípidos tienen una gran importancia en la nutrición del lactante, aportando aproximadamente el 50% de la energía diaria necesaria. Estos se encuentran en la leche en forma de glóbulos grasos, formados por un núcleo de triacilgliceroles (TAG) recubierto por una membrana, la membrana del glóbulo graso de la leche o MFGM (en inglés, Milk Fat Globule Membrane). En los TAG los ácidos grasos esterificados en la posición sn-2 tienen una gran importancia a nivel nutricional. Es el caso del β-palmitato, que aporta beneficios en la salud del lactante. La MFGM consiste en una tricapa lipídica formada por numerosos compuestos bioactivos. Dentro de los lípidos encontramos glicerofosfolípidos como fosfatidiletanolamina (PE) o fosfatidilcolina (PC), esfingolípidos como esfingomielina (SM) y gangliósidos y otros lípidos como el colesterol. Además, encontramos proteínas incrustadas en la membrana como la butirofilina (BTN), mucinas (p. ej. MUC-1), adipofilina (ADPH),

Page 367: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

367

Volver ao inicio

lactadherina (LDH) y xantina oxidasa (XO), entre otras muchas. Estos compuestos aportan múltiples beneficios al lactante: lo protegen frente a infecciones, promueven su desarrollo neurocognitivo, mejoran su salud intestinal, etc. En los casos en los que no es posible o no se desea la lactancia materna se usan fórmulas infantiles, que intentan imitar al máximo la composición y estructura de la leche materna. Por todo esto, en la actualidad existe un creciente interés en la complementación de fórmulas infantiles con MFGM. Palabras clave: leche materna, lípidos, proteínas, fórmulas infantiles, β-palmitato, MFGM.

I The importance of breast milk fat globule as source of bioactive components for infant formulas.

Breast milk is the ideal source of nourishment for infants until the age of 6 months, since it allows for healthy growth and development. Lipids are extremely important in an infant’s nutrition, as they provide 50% of the daily energy requirement. In milk they can be found in the form of fat globules, which consist of a nucleus of triacylglycerols (TAG) coated with the Milk Fat Globule Membrane (MFGM). Fatty acids esterified in the sn-2 position of TAG are of great importance at nutritional level, as in the case of β-palmitate, which provides health benefits for infants. MFGM is a trilayer lipid structure composed by numerous bioactive compounds. The lipid fraction consists of glycerophospholipids, such as phosphatidylethanolamine (PE) or phosphatidylcholine (PC), sphingolipids, such as sphingomyelin (SM) and gangliosides and other lipids, such as cholesterol. Furthermore, proteins such as butyrophilin (BTN), mucins (i.e. MUC-1), adipophilin (ADPH), lactadherin (LDH) and xanthine oxidase (XO) can be found embedded in the membrane, amongst many others. These compounds benefit infants by protecting them from infections, promoting their neurocognitive development, improving their intestinal health, etc. When a mother cannot or chooses not to breastfeed, infant formulas that try to imitate as much as possible the formulation and composition of breast milk are used. On this basis, there is currently an increasing interest in complementing infant formulas with MFGM. Palabras clave: breast milk, lipids, proteins, infant formulas, β-palmitate, MFGM.

Page 368: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

368

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Síndrome do intestino

irritable (SII): hipóteses etiolóxicas e enfoque nutricional.

Introdución. A síndrome de intestino irritable (SII) é un grupo de trastornos funcionais do intestino de patoloxía heteroxénea que afectan drasticamente á calidade de vida dos pacientes. Os síntomas máis comúns son a alteración dos hábitos intestinais e o cambio na forma e/ou frecuencia das feces. Esta revisión bibliográfica ten como obxectivo analizar os estudos publicados sobre os distintos factores que interveñen na patoloxía da enfermidade e como se poden aliviar os síntomas mediante unha intervención nutricional. Obxectivos. Alcanzar un claro consenso sobre as hipóteses etiolóxicas da síndrome do intestino irritable e os posibles enfoques nutricionais que poden axudar aos pacientes con esta patoloxía. Método. Estudo da enfermidade mediante a análise e a revisión de bases de datos e de literatura relacionada coa patoloxía. En particular, usáronse varias fontes biomédicas como PubMed, WOS e Google Académico. Conclusións. A síndrome do intestino irritable é unha patoloxía na que moitos dos aspectos que a rodean non son claros e nos que os síntomas poden reducirse a través dunha intervención nutricional. Aínda que se propuxo a dieta baixa en FODMAP como a intervención nutricional máis prometedora para a mellora sintomática, é aínda necesario profundar na investigación. Palabras clave: Síndrome do intestino irritable, patoxénese, dieta, FODMAP, lactosa, glute, microbiota

C Síndrome del intestino irritable (SII): hipótesis etiológicas y abordaje nutricional.

Introducción. El síndrome del intestino irritable (SII) es un grupo de trastornos funcionales del intestino de patología heterogénea que afectan drásticamente a la calidad de vida de los pacientes. Los síntomas más comunes son la alteración de los hábitos intestinales y el cambio en la forma y/o frecuencia de las heces. Esta revisión bibliográfica pretende analizar los estudios publicados acerca de los distintos factores que intervienen en la patología de la enfermedad y cómo se podrían paliar los síntomas a través de una intervención nutricional. Objetivos. Llegar a un consenso claro sobre las hipótesis etiológicas del síndrome del intestino irritable y los posibles abordajes nutricionales que podrían ayudar a los pacientes que presentan esta patología. Método. Estudio de la enfermedad a través del análisis y la revisión de las bases de datos y la literatura relacionada con la patología. En concreto, se recurrió a varias fuentes biomédicas como PubMed, WOS y Google Académico. Conclusiones. El síndrome del intestino irritable es una patología en la que no están claros muchos de los aspectos que la rodean y en la que se podrían reducir los síntomas a través de una intervención nutricional. Aunque se ha propuesto la dieta baja en FODMAP como la intervención nutricional más prometedora para la mejoría sintomática, es necesario todavía una investigación más profunda.

Page 369: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

369

Volver ao inicio

Palabras clave: Síndrome del intestino irritable, patogénesis, dieta, FODMAP, lactosa, gluten, microbiota I Irritable bowel

syndrome (IBS): etiological hypothesis and nutritional approach.

Introduction. Irritable bowel syndrome (IBS) is a group of functional bowel disorders whose pathology is heterogeneous and dramatically affects to the quality of life of patients. The most common symptoms are alteration of bowel habits and change in the form and/or frequency of feces. This bibliographic review aims to analyze published studies on the different factors involved in the disease pathology and how the symptoms could be alleviated through a nutritional intervention. Objectives. Reach a clear consensus on the etiological hypotheses of irritable bowel syndrome and possible nutritional approaches that could help patients with this pathology. Method. Study of the disease through analysis and review of databases and literature related to the pathology. Specifically, several biomedical sources such as PubMed, WOS and Google Scholar were used. Conclusions. Irritable bowel syndrome is a pathology in which many of the surrounding aspects are not clear and in which symptoms could be reduced through a nutritional intervention. Although the low FODMAP diet has been proposed as the most promising nutritional intervention for symptomatic improvement, further research is needed. Palabras clave: Irritable bowel syndrome, pathogenesis, diet, FODMAP, lactose, gluten, microbiote

Page 370: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

370

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Manexo dietético nos

suxeitos con lesións medulares: Necesidades especiais e prevención de patoloxías relacionadas

As lesións medulares son alteracións da medula espiñal nas cales interrompese a transmisión do sinal nervioso entre o cerebro e o resto do corpo de forma abrupta. Debido a que a día de hoxe non existe un tratamento que poida reverter esta situación debe propoñerse un enfoque multisistémico e multidisciplinar para tratar tanto a lesión propiamente dita como as posibles complicacións que se deriven de esta. A nutrición debe ser un dos pilares do tratamento, tanto na súa fase aguda como na crónica para evitar posibles comorbilidades e reducir as molestias de outras complicacións comúns como as úlceras por presión ou o intestino e vexiga neuroxénicos. O obxectivo do presente traballo de fin de grao é realizar unha recompilación da última evidencia científica ao respecto dos múltiples cambios metabólicos nos pacientes con distintas fases de lesións medulares. Ademais, discutirase sobre os métodos de valoración nutricional máis comúns e si son aplicables a estes pacientes. Tamén describirase como os macronutrientes e micronutrientes aportados pola dieta afectan ao estado de saúde do paciente con lesión medular, especialmente nos aspectos como modular a inflamación crónica subsecuente a ditas lesións para preservar a función sensomotora. Adicionalmente, tamén analizarase o papel que os compoñentes bioactivos e axentes probióticos poden exercer na prevención do estado proinflamatorio que promove un risco elevado de enfermidades cardiovascular despois dunha lesión. Palabras clave: Lesións medulares, obesidade, osteoporose, nutrición, metabolismo

C Manejo dietético en los sujetos con lesiones medulares: Necesidades especiales y prevención de patologías relacionadas

Las lesiones medulares son alteraciones de la médula espinal en las cuales se interrumpe la transmisión de la señal nerviosa entre el cerebro y el resto del cuerpo de forma abrupta. Debido a que a día de hoy no existe un tratamiento que pueda revertir esta situación, debe proponerse un enfoque multisistémico y multidisciplinar para tratar tanto la lesión propiamente dicha como las posibles complicaciones que se deriven de esta. La nutrición debe ser uno de los pilares de este tratamiento, tanto en su fase aguda como en la crónica para evitar posibles comorbilidades y reducir las molestias de otras complicaciones comunes como las úlceras por presión o el intestino y vejiga neurogénicos. El objetivo del presente trabajo fin de grado es realizar una recopilación de la última evidencia científica acerca de los múltiples cambios metabólicos en los pacientes con distintas fases de lesiones medulares. Además, se discutirá acerca de los métodos de valoración nutricional más comunes y si son aplicables a estos pacientes. También se describirá cómo los macronutrientes y micronutrientes aportados por la dieta afectan el estado de salud del paciente con lesión medular, especialmente en aspectos como modular la inflamación crónica subsecuente a dichas

Page 371: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

371

Volver ao inicio

lesiones para preservar la función sensoriomotora. Adicionalmente, también se analizará el papel que componentes bioactivos y agentes probióticos pueden ejercer en la prevención del estado proinflamatorio que promueve un riesgo elevado de enfermedad cardiovascular después de una lesión Palabras clave: Lesiones medulares, obesidad, osteoporosis, nutrición, metabolismo

I Dietary management in subjects with spinal cord injury: Special needs and prevention of related pathologies

Spinal cord injuries are alterations of the spinal cord in which the transmission of the nerve signal between the brain and the rest of the body is abruptly interrupted. Since there is currently no treatment that can reverse this situation, a multisystemic and multidisciplinary approach must be proposed to treat both the lesion itself and the possible complications arising from it. Nutrition should be one of the mainstays of this treatment, both in its acute and chronic phases to avoid possible comorbidities and reduce the discomfort of other common complications such as pressure ulcers or neurogenic bowel and bladder. The objective of this final degree work is to compile the latest scientific evidence about multiple metabolic changes in patients with different phases of spinal cord injuries. In addition, the most common nutritional assessment methods and whether they are applicable to these patients will be discussed. It will also describe how the macronutrients and micronutrients provided by the diet affect the state of health of the patient with spinal cord injury, especially in aspects such as modulating chronic inflammation subsequent to such injuries to preserve sensorimotor function. In addition, the role that bioactive components and probiotic agents can play in the prevention of the pro-inflammatory state that promotes an elevated risk of cardiovascular disease after injury will also be analyzed. Palabras clave: Spinal cord injury, obesity, osteoporosis, nutrition, metabolism

Page 372: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

372

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Intervención

nutricional en futbolistas profesionais: Prevención e recuperación de lesións

O fútbol profesional actual presenta unha gran demanda física durante o partido, así como un maior número de partidos por temporada. A maioría dos equipos de fútbol profesional do máis alto nivel dan importancia e buscan como optimizar a saúde dos xogadores querendo evitar, na medida do posible, unha lesión. Aquí, a nutrición ten un papel especial, xa que, proporcionando unha dieta adecuada pódese chegar a garantir o máximo rendemento, e no caso de producirse unha lesión, asegurar unha recuperación e readaptación á competición máis rápida. O obxectivo deste traballo é, a partir dunha revisión bibliográfica, desenvolver estratexias nutricionais para obter unha condición física óptima e así minimizar na medida do posible o risco dunha lesión. E por outra parte, se esta se chega a producir, buscar a forma a través da nutrición para minimizar os efectos da mesma e mellorar e acelerar a recuperación e readaptación á competición. Unha boa planificación nutricional dun futbolista profesional para a prevención de lesións, inclúe evitar posibles déficits de enerxía na dieta, unha boa hidratación, recuperación dos depósitos de glicóxeno, un balance proteico positivo e calidade nutricional. Unha inmobilización dun membro implica unha menor síntese proteico-muscular, polo que os procesos catabólicos superan ós anabólicos e o suxeito tende a perder masa muscular. Actualmente sábese que un manexo correcto dos macronutrientes, así como un aporte óptimo de hidratación, poden axudar a paliar estos efectos negativos producidos por unha lesión. Este traballo recompila as recomendacións nutricionais máis relevantes e actualizadas para o fútbol de elite profesional, que abarcan desde macro e micronutrientes ata hidratación e suplementos. Palabras clave: Palabras clave: Nutrición deportiva, fútbol, lesión, alimentación, masa muscular, hidratación, recuperación, readaptación, antiinflamación, omega 3, omega 6.

C Intervención nutricional en futbolistas profesionales: prevención y recuperación de lesiones

El fútbol profesional actual presenta una gran demanda física durante el partido, así como un mayor número de partidos por temporada. La mayoría de los equipos de fútbol profesional al más alto nivel dan importancia y buscan como optimizar la salud de los jugadores queriendo evitar en la medida de lo posible una lesión. Aquí, la nutrición tiene un papel especial, ya que, proporcionando una dieta adecuada, se puede llegar a garantizar el máximo rendimiento, y caso de producirse una lesión, asegurar una recuperación y readaptación a la competición más rápida. El objetivo de este trabajo es, a partir de una revisión bibliográfica, desarrollar estrategias nutricionales para obtener una condición física óptima y así minimizar en medida de lo posible el riesgo de una lesión. Y por otra parte, si esta se llega a producir, buscar la forma a través de la nutrición para minimizar los efectos de la misma y mejorar y acelerar la recuperación y

Page 373: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

373

Volver ao inicio

readaptación a la competición. Una buena planificación nutricional de un futbolista profesional para la prevención de lesiones, incluye evitar posibles déficits de energía en la dieta, una buena hidratación, recuperación de los depósitos de glucógeno, un balance proteico positivo y calidad nutricional. Una inmovilización de un miembro implica una menor síntesis proteico-muscular, por lo que los procesos catabólicos superan los anabólicos y el sujeto tiende a perder masa muscular. Actualmente se sabe que un manejo correcto de los macronutrientes, así como un aporte óptimo de hidratación, pueden ayudar a paliar estos efectos negativos producidos por una lesión. Este trabajo recopila las recomendaciones nutricionales más relevantes y actualizadas para el fútbol de élite profesional, que abarcan desde macro y micronutrientes hasta hidratación y suplementos. Palabras clave: Palabras clave: Nutrición deportiva, fútbol, lesión, alimentación, masa muscular, hidratación, recuperación, readaptación, antiinflamación, omega 3, omega 6.

I Nutritional intervention in professional football players: Prevention and recovery of injuries

Current professional football include a important physical requirement during the match, as well as a biger number of matches per season. Most professional football teams of highest level do care and seek to optimize health of footballers in order to avoid injuries as much as possible. Therefore, nutrition plays a important role, since by providing a proper diet, maximum performance can be guaranteed, and in the event of an injury, assure faster recovery and re-adaptation to competition. After a bibliography review, the ultimate goal is to develop nutritional strategies to get the best physical condition and minimize risk of injury. And on the other hand, if the injury is finally produced, find the way through nutrition to minimize effects to improve and accelerate the recovery and readaptation to competition. A good nutritional planning of a professional footballer for the prevention of injuries, includes avoiding in the diet possible deficits of energy, ensure good hydration, the recovery of glycogen stores, a positive protein balance and nutritional quality. An immobilization of body extremity implies a lower protein-muscle synthesis, so catabolic processes overcome anabolic processes and the subject usually lose muscle mass. Nowadays it´s known that a proper management of macronutrients, as well as an optimal hydration, can help to relieve these negative effects produced by an injury. This work compiles the most relevant and updates nutritional recommendations for professional elite football, including macro and micronutrients, hydration and supplements. Key words: Sports nutrition, football, injury, nutrition, muscle mass, hydration, recovery, readaptation, anti-inflammation, omega 3, omega 6.

Page 374: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

374

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Microbiota intestinal.

Impacto sobre a saúde humana.

O estudo da microbiota intestinal experimentou un enorme crecemento nos últimos anos, impulsado en boa medida polo desenvolvemento de novas técnicas de investigación. Numerosos grupos están investigando activamente o papel que estos microorganismos desenvolven na fisioloxía e fisiopatoloxía da nosa especie e a información científica dispoñible está aumentando de maneira exponencial. Sen embargo, aínda que se recoñece que o papel da microbiota é determinante para entender o noso estado de saúde, non é sinxelo demostrar de forma inequívoca a existencia de relacións de causa-efecto entre alteracións da mesma e alteracións do estado de saúde. Por iso, o presente estudo centrarase en revisar, analizar e discutir as evidencias científicas máis relevantes sobre o impacto da microbiota intestinal sobre a saúde humana. Palabras clave: microbiota intestinal, microbioma, microbioma humano, patrón dietético, patoloxía, microbiota saudable, proxecto microbioma humano.

C Microbiota intestinal. Impacto sobre la salud humana.

El estudio de la microbiota intestinal ha experimentado un enorme crecimiento en los últimos años, impulsado en buena medida por el desarrollo de nuevas técnicas de investigación. Numerosos grupos están investigando activamente el papel que estos microorganismos desempeñan en la fisiología y fisiopatología de nuestra especie y la información científica disponible está aumentando de forma exponencial. Sin embargo, aunque se reconoce que el papel de la microbiota es determinante para entender nuestro estado de salud, no es fácil demostrar de forma inequívoca la existencia de relaciones de causa-efecto entre alteraciones de la misma y alteraciones del estado de salud. Por ello, el presente estudio se centrará en revisar, analizar y discutir las evidencias científicas más relevantes sobre el impacto de la microbiota intestinal sobre la salud humana. Palabras clave: microbiota intestinal, microbioma, microbioma humano, patrón dietético, patología, microbiota saludable, proyecto microbioma humano.

I Gut microbiota. Impact on human health.

The study of gut microbiota has experienced enormous growth in recent years, boosted mainly by the development of new research techniques. Numerous groups are actively investigating the role that these microorganisms play in our species’ physiology and pathophysiology and the available scientific information is increasing exponentially. However, although it is widely recognized that the role of the microbiota is determinant in understanding our health condition, it is not easy to unequivocally demonstrate the existence of direct causal relationships between disbiosis and health status. Therefore, this study will focus on reviewing, analyzing and discussing the most relevant scientific evidence on the impact of gut microbiota on

Page 375: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

375

Volver ao inicio

human health. Palabras clave: intestinal microbiota, microbiome, human microbiome, dietary pattern, pathology, health gut microbiota, gut human microbiome project.

Page 376: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

376

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Péptidos Reguladores

do control da inxesta na anorexia e na bulimia

A regulación da inxesta alimentaria está controlada por diferentes estructuras e mecanismos implicados orixinando un equilibrio ou homeostasis alimentaria. No momento que se produce un desequilibrio aparecen os denominados Trastornos da Conducta Alimentaria (TCA) como é o caso da anorexia e a bulimia. Esta circunstancia, fai que os pacientes que sofren estes trastornos padecen alteracións fisiolóxicas nos mecanismos de control da fame e saciedade. Esta regulación está determinada por diferentes péptidos que interaccionan entre sí, mandando sinais ao sistema nervioso, concretamente ao hipotálamo. Así, emitirase unha resposta provocando a inhibición ou incremento da inxestión. Nesta revisión analízanse os cambios nas distintas moléculas implicadas para poder afirmar se son só a causa ou a consecuencia destas patoloxías. Desta forma, coñecendo os procesos implicados poderase avanzar cara novas formas de tratamentos para o mellor control non só da anorexia e bulimia senón de todas as enfermidades multifactoriais, destacando o indispensable papel do dietista nutricionista neste campo. Palabras clave: anorexia, bulimia, trastornos da conducta alimentaria, regulación da inxesta, péptidos, nutricionista, homeostasis alimentaria.

C Péptidos Reguladores del Control de la ingesta en la Anorexia y la Bulimia

La regulación de la ingesta alimentaria está controlada por diferentes estructuras y mecanismos implicados originando un equilibrio u homeostasis alimentaria. En el momento que se produce un desequilibrio puede aparecer la patología llamada Trastornos de la Conducta Alimentaria (TCA), concretamente como puede ser la anorexia y la bulimia. Esta circunstancia, hace que los pacientes que sufren estos trastornos padezcan alteraciones fisiológicas en los mecanismos de control de hambre y saciedad. Esta regulación está determinada por diferentes péptidos que interaccionan entre sí, mandando señales al sistema nervioso, concretamente al hipotálamo. Así, se emitirá una respuesta provocando la inhibición o aumento de la ingesta. En esta revisión se analizarán los cambios en los procesos fisiológicos en los que se ven implicadas estas moléculas, para poder afirmar si solo son la causa o la consecuencia de estas patologías. De esta forma, conociendo los procesos implicados se podrá avanzar hacia nuevas formas de tratamiento para el mejor control en un futuro de estas patologías multifactoriales, destacando el indispensable papel del dietista nutricionista en este campo. Palabras clave: anorexia, bulimia, trastornos de la conducta alimentaria, regulación de la ingesta, péptidos, nutricionista, homeostasis alimentaria.

I Peptides Regulators The food intake regulation is controlled by different structures and mechanisms involved, which cause a

Page 377: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

377

Volver ao inicio

in the Control of food intake in anorexia and bulimia

balance also known as food homeostasis. At the time that an imbalance occurs, the so-called Eating Disorders (TCA) appear, as is the case of anorexia and bulimia. This circumstance makes patients suffering from these disorders have physiological changes in the control mechanisms of hunger and satiety. This regulation is determined by different peptides that interact with each other, sending signals to the nervous system, specifically to the hypothalamus. Accordingly, a response will be issued causing the inhibition or increase of intake. In this review, the changes in the physiological processes in which these molecules are involved in, will be analyzed in order to confirm if it is the cause or consequence of these pathologies. By using this method, knowing the processes involved can allow for new forms of treatment for better control of these multifactor diseases in the future, highlighting the indispensable role of nutritionist in this role. Palabras clave: anorexia, bulimia, eating disorders, food intake, peptide, nutritionist, food homeostasis

Page 378: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

378

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Cereais comerciais

O presente traballo de fin de grao consistiu nun estudo de campo referente ó consumo de cereais comerciais de almorzo. Para elo, realizáronse enquisas a unha mostra poboacional de cen individuos (homes e mulleres), todos eles maiores de idade, consumidores de cereais de almorzo na súa alimentación, sendo agrupados por sexo e en catro rangos de idades diferentes. O cuestionario foi deseñado con preguntas abertas e cerradas, co fin principal de obter datos para avaliar e analizar o consumo de cereais de almorzo. Facendo referencia a aspectos sobre os seus hábitos de consumo, coma a hora de inxesta alimentaria, a preferencia de marcas, o consumo de cereais refinados ou integrais, con gluten ou sen él ou aspectos que teñen en conta para facer a súa elección como prestar ou no atención ó prezo, ou á composición nutricional. Ademais, realizouse unha análise da composición nutricional dos mais consumidos pola mostra destacando os aspectos fundamentais deles e facendo referencia ás súas propiedades alimentarias. Finalmente, despois de ter analizados os datos obtidos propoñense exemplos de alternativas saludabres e especifícanse criterios nutricionais saludabres dos alimentos, así coma criterios a seguir á hora de analizalas etiquetas dos cereais comerciais. Palabras clave: cereal, integral, cereal procesado ou comercial, refinado

C Cereales comerciales

El presente trabajo de fin de grado consistió en un estudio de campo referente al consumo de cereales comerciales de desayuno. Para ello, se han realizado encuestas a una muestra poblacional de cien individuos (hombres y mujeres), todos ellos mayores de edad, consumidores de cereales de desayuno en su alimentación siendo agrupados por sexo y en cuatro rangos de edades diferentes. El cuestionario fue diseñado con preguntas abiertas y cerradas cuyo fin principal es obtener datos para evaluar y analizar el consumo de cereales de desayuno. Haciendo referencia a aspectos sobre sus hábitos de consumo como la hora de ingesta alimentaria, la preferencia de marcas, el consumo de cereales refinados o integrales, con gluten o sin él o aspectos que tienen en cuenta para su hacer su elección como prestar o no atención al precio, o a la composición nutricional. Además, se realizó un análisis de la composición nutricional de los más consumidos por la muestra destacando los aspectos fundamentales de ellos y haciendo referencia a sus propiedades alimentarias. Finalmente, después de haber analizado los datos obtenidos se proponen ejemplos de alternativas saludables y se especifican criterios nutricionales saludables de los alimentos, así como criterios a seguir a la hora de analizar las etiquetas de los cereales comerciales. Palabras clave: cereal, integral, cereal procesado o comercial, refinado.

Page 379: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

379

Volver ao inicio

I Commercial cereals

The present end-of-grade work consisted of a field study on the consumption of commercial breakfast cereals. To this end, surveys have been carried out on a population sample of one hundred individuals (men and women), all of them adults, consumers of breakfast cereals in their diet, being grouped by sex and in four different age ranges. The questionnaire was designed with open and closed questions whose main purpose is to obtain data to evaluate and analyze the consumption of breakfast cereals. Referring to aspects of their consumption habits such as the time of food intake, brand preference, consumption of refined or whole grains, with or without gluten or aspects that consider for their choice to pay or not to pay attention to price, or nutritional composition. In addition, an analysis was made of the nutritional composition of the most consumed by the sample highlighting the fundamental aspects of them and referring to their nutritional properties. Finally, after having analysed the data obtained, examples of healthy alternatives are proposed and healthy nutritional criteria for foods are specified, as well as criteria to be followed when analysing the labels of commercial cereals. Palabras clave: cereal, whole grain, processed or commercial cereal, refined.

Page 380: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

380

Volver ao inicio

I TÍTULO RESUMO G Efecto do consumo de

queixo na saúde

O queixo é un alimento moi consumido no mundo dende hai miles de anos, constituíndo a base da dieta de moitas persoas. Hai moitos tipos de queixos, e dependendo dos factores empregados na súa fabricación, este pode variar en sabor, textura, composición ou aspecto. Debido a que é un alimento consumido por moita xente, crese que pode causar enfermidades cada vez máis habituais na nosa sociedade, polo que moitos médicos prohiben a súa inxesta para evitar ditas enfermidades. O queixo é un alimento con boa composición nutricional, destacando a súa elevada porcentaxe de proteínas de alto valor biolóxico provintes do leite e dependendo do tipo de queixo, terá máis ou menos grasa. A súa mala reputación pode ser debida a que moita xente relaciona a graxa co queixo, pero non todos os queixos teñen unha alta porcentaxe de graxa e non toda a graxa é prexudicial para o noso organismo. O presente traballo consiste nunha revisión bibliográfica que trata de analizar o papel do queixo no desenvolvemento da obesidade, enfermidades cardiovasculares, diabetes, osteoporose e cancro. Despois de levar a cabo esta revisión, podo afirmar que en moitos casos o papel perxudicial do queixo nalgunhas enfermidades é esaxerado e moitos estudos suxiren que ten un papel neutro e incluso protector no aumento do risco de sufrir algunha das enfermedades anteriormente mencionadas. Necesítanse máis investigacións para obter conclusións máis claras. Palabras chave: queixo, obesidade, enfermidades cardiovasculares, diabetes, osteoporose e cancro.

C Efecto del consumo de queso en la salud

El queso es un alimento muy consumido en el mundo desde hace miles de años, incluso forma la base de la dieta de muchas personas. Existen muchos tipos de queso, dependiendo de diversos factores en su fabricación puede variar en su sabor, textura, composición o aspecto. Al ser un alimento consumido por muchas personas, se cree que puede ser causante de enfermedades que son cada vez más frecuentes en nuestra sociedad, por lo que muchos médicos prohíben su ingesta para prevenir determinadas enfermedades. El queso es un alimento con una composición nutricional buena, destacando su alto porcentaje de proteínas de alto valor biológico provenientes de la leche y dependiendo del tipo de queso, tendrá mayor o menor cantidad de grasa. Su mala fama puede ser debido a que muchas personas relacionan la grasa con el queso, pero, no todos los quesos tienen un alto porcentaje de grasa y no toda la grasa es perjudicial para nuestro organismo. El presente trabajo consiste en una revisión bibliográfica que trata de analizar el papel que tiene el queso en el desarrollo de la obesidad, enfermedades cardiovasculares, diabetes, osteoporosis y cáncer. Tras realizar esta revisión puedo afirmar que en muchos casos se exagera el papel perjudicial del queso en algunas enfermedades, y es que muchos estudios

Page 381: GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA …Código GRAO EN NUTRICIÓN HUMANA E DIETÉTICA Título TFG Curso 1 Elaboración de Menús Equilibrados, segundo Recomendación da Dieta Atlántica,

381

Volver ao inicio

sugieren su papel neutro e incluso protector del aumento del riesgo a padecer algunas de las enfermedades antes citadas. Se necesita seguir investigando para obtener conclusiones más claras. Palabras clave: queso, obesidad, enfermedades cardiovasculares, diabetes, osteoporosis y cáncer.

I Effect of cheese consumption in health

Cheese is a food widely eaten around the world since millions of years, it constitutes also the sample diet for many people. There are many types of cheese depending on several factors in its manufacture may vary in its taste, texture, composition or appearance. Being a food eaten by a lot of people, it´s believed to be the cause of many illnesses that are now increasingly in our society, that´s why many doctors forbid its intake in order to prevent certain diseases. But cheese is a good food that has a great nutritional composition streassing its high percentage of high biological protein value that came from milk and depending on the type of cheese, it will have more or less amount of fat. Its bad reputation may be due to the fact that many people associate fat with cheese, but not every cheeses have a high percentage of fat and not every fats are harmful to our organism. The task of presents study is to make a bibliographical review that seeks to analyse the role played by cheese in the development of obesity, cardiovascular disease, diabetes, osteoporosis and cancer. Having conducted this review, I can state that, in many cases it´s exaggerated the damaging role in some diseases, and it´s that many studies suggest its neutral role and protector indeed in the increased risk of suffering from some of the abovementioned diseases. It´s needing further research in order to get more clear conclusions. Keywords: cheese, obesity, cardiovascular disease, diabetes, osteoporosis and cancer.