BIZKAITARRAIBIZKAIERAZ

45n. ZENBAKIAUZTAILLA

DAGONILLA— 1981 -

GUEIlIES'enLORENTZO DEUNAREN

BASE LE IZA

ZER

SARIKETAZER aldizkari onen zenbaki au, zati on bat beintzat, ipuin sarituak agertzeko erabilli dogu. Jokabide au

irakurleentzat atsegingarri izango da, zalantza barik.Emen agertzen dira ba, saritutako lau ipuiñak eta idazleai buruz zerbait. Laurak irakurriaz erreza

izango da ZER'en sendi onetako guztientzat maikoen erabagia epaitzea. Errez izan daitekez eritxi ezbardiñakarlo onetan.

* * *

ELBURUA

Sariketa au ezarri dogunean EUSKERAZALEAK TALDEA'n elburu bi izan doguz, batez be: Idaz-le barriak sortzea ta irakurleak ugaritzea, orrelan euskera idatzia indartzeko.

Sarituen artean geienak idazle ezagunak dira eta aide orretatik bigarren elburua geiago lortu da, baiñaba-daukagu idazle gazte barri bat be. Ez da au beronek lortzen dauan lenengo saria, baiña bai lenengoetari-koa. Ondo etorria izan daitela euskal-idazleen mundu onetara!

* * *

BIDEA

Elburu ori lortzeko artu dogun bidea ipuiñak izan dira: Bide erreza irakurleentzat, baiña ez ain errezaidazleentzat. Ipuiñk idaztea ta gaurkotuta idaztea ez da erreza.

Irakurtea, ostera, errezagoa da. Ipuiña ondo idatzia ba'da, nekatu barik irakurten da, astitsu ba'gagozbeintzat. Zori txarrez, asti gitxi daukagu gaur.

Eta euskerea bera ikasteko be egokiak dira ipuiñak, lenengo irakurri ondoren, taldean ipuiñari buruzitaun erantzunak egiñaz alkar- izketea sortzen ba'da.

* * *

BIDE BARRIAK

Ipuiñen bide au gaurkotu ta barriztu egin bear dala esan dogu eta orrelan da.Antxiñatiko ipuiñak, izaditik artu ta irakatsia daukenak (Barri Oneko alegiak esaterako) edo abereen -

gandik irakatsi ori ateraten dabenak (Indiatik mundu guztita zabaldutako «fabula»'k) gaur beste era bateraidazten dira. Orretan Zarate izan genduan maisu.

Euskalerrian eta erri-maillan sortutako ipuiñak (lamiñenak, sorgiñenak eta beste mota askotakoak) betibardin esaten ezin geinke jarraitu. Barriztatze bat bear da.

Sariketa onetara etorri diran ipuiñetan barriztapen ori nabaria ta agirikoa da. Gure ipuinariak bidebarrietatik doaz.

* * *

ZORIONA!

Zoriona ba, gure idazle sarituai! Eta saritu barik geratu diranai be bai. Ez da gauza erreza izan auke-rapena egitea eta zeaztasunez jokatu-ondoren be, laugarren saria jarri bear izan dogu.

Ez itzi zuen idazkortza ugarrak jaten. Jarraitu eta bialdu ZER aldizkari onetara be zuen lanak. Gukordaiñik ez dautzuego emongo, baiña erriaren esker ona izango dozue ordaiñik onena.

Eta irakurleoi, orra or zuen gogo janaria, euskaldunentzat egokia eta adimenentzat porgarria.

– 1 –

EUSKERA

O ETA EUSKERAOndarru'ko Udalak (Ayuntamentuak), euskeraz

idazterakoan, Bizkai'ko Euskera erabiltzea erabakidu, eta ez «el batua». Zorionak Ondarruko Udalari.

Legezko gauza, eta zuzen pentsatua, ondarruta-rrak egin dutena. Bizkai'n ez bait da Bizkaiera besteEuskerarik, Gipuzkoa'n Gipuzkera beste Euskerarikez dan bezala. Ez an, ez emen, ez da sekulan besteEuskerarik izan. Eta ez da sekulan izango ere. Oribakarrik da gure Euskera; betiko Euskera: Gipuz-koa'n Gipuzkera eta emen, Bizkai'n, Bizkaiera.

Ondarru'ko Udalak egin duana egin bear dutegure beste Udal guztiak ere, eta beste iñork baiñoleenago Bizkai'ko Aldundiak (Diputazioak), besteErakunde (Instituzio) guztiei ikaspide emanaz.

* * *

Politikeri zipotzaren griñatik sortutako izkera-iztillu guztiak baztertuta, Bizkai'ko Euskera babes-tea, zaintzea, indartzea, eta ortarako Euskera orieta ori bakarrik lantzea da Bizkai'ko Aldundiareneginkizuna: Bizkai'ko aberastasunak gordetzea.Aberastasun oietan aundiena ordea, Euskera degulBaña Bizkai'ko Euskera, Bizkaiera bakar-bakarrik.Beste izkerak ez dira gureak. Izkera oiek utzita, gor-de eta bizkortu dezagun biskaitarrok, gure indarguztiekin, gure izkera bakarra dan Bizkaiera.

* * *

Bizkaiera, beste Euskalkiekin batera, Europa'koeta agian mundu guziko izkuntzarik zarrena da.Atzo goizean, gorrotozko giro makurrean asmatuta-ko izketa mordolloa gaitzetsita, gorde dezagun gukbizirik gure Bizkaiera.

Arana Goiri'tar Sabin'en aurka ekiteagaitik as-matu zuten «el batua», «eusko reboluzio marxistarensinbolo plastikoa».

Orretxegaitik, oraingoan ere Ondarru'ko Uda-lak artu duan erabakiaren aurka irten dira Udal ar-tako LKI'tar bi zinegotziak (kontzejalak) eta HB'tariruak.

* * *

Baña Ondarru'ko Udala'ren erabaki orrek ba-dubeste merezimentu aundi bat ere, oso-osoan Euskera-ren batasunerako bide zuzenean bait dago.

Bai al dakizute zer dan Euskeraren egiazko Ba-tasuna? Oso gauza errexa; munduko gauzarik erre-xena; auxe besterik ez bait da Euskeraren egiazkoBatasuna: Bizkaitarrak Bizkaiera ondo ezagutzeaeta Gipuzkera errez ulertzea. Ta, era berean, Gipu-

tzek Gipuzkera ondo ezagutzea eta Bizkaiera errezulertzea. Ori lortu ezkero, egiña dago besterik gabeEuskeraren Batasuna.

* * *

Ortik aurrekoa, astiro-astiro, erriak berak egin-go du. Bizkai'ko eta Gipuzkoa'ko euskaldunak egin-go dute alkarrekin mintzatuaz, idatziaz, irakurriaz;uste gabean egingo dute eguneroko arremanetan al-kar errez ulertuaz. Berez etorriko zaio Euskerari«ortik aurreko» ari.

Ez dauzkat azturik Laburdi'ko Euskera eta ia-iaitorik dagoan Zubero'koa; nere Euskalkia ainbatmaite ditut biak; baña naita, «apropos» aipatu ditutBizkaiera eta Gipuzkera bakarrik, Euskeraren bata-suna bi Eukalki oiekin egin bear bat da, eta egingobait da, eta ez Benaparroa'ko Euskera oñarritzatartuta.

* * *

Zergaitik? Bizkaiera eta Gipuzkera diralako iaeuskaldun danak, eundik larogeita amairuk (93 %),itzegiten duten Euskera. Benaparrera, berriz eundiklauek (4 %) eta, agian, eundik iruk besterik ez duteitzegiten.

Erokeria, eta erokeri aindia egin zuten «el ba-tua»'ren gurasoak Euskera bateratzearren ia iñorkitzegiten ez duan Benaparroa'ko Euskera ori oñarri-tzat artu zutenean. Zoraturik ote zeuden? Ez. Sabi-ñ'en aurka joateagaitik egin zuten guzia.

* * *

Sabin, Euskera osoaren maitalea zan. Baiñabera bizkaitarra zalarik, Bizkaiera, bere Euskera,landu zuan bereiziki. Sabin'en izena baztertzeagai-tik, baztertu zuten zearo Euskera Batutik aren Eus-kera: Bizkaiera. Sabiñ'en izena nai zuten zanpatu,San Martin'dar Yon Euskaltzaindi'ko Idazkariakesan zuan lez «gizon madarikatu aren izena»!

Zentzuzko gauza, ordea, Euskeraren BatasunaBizkaierarekin eta Gipuzkerarekin egitea da. Orre-gaitik, Ondarruko zinegotzi LKI'tar eta HB'tar aiekere, Euskerari dioten maitasuna Sabiñ'eri dioten go-rrotoa baiño aundiagoa ba'da beintzat, Ondarru'koUdalaren erabakia ontzat artzera beartuak aurkitu-ko dira.

Zorionak Ondarruko udalari.

LAITEGI'tar Bixente.

2

LURRA

EUZKO MEDIAKGURE AMETSA

Lenago gure lurralde ontan eza-gutzen ziran kirol guzti edo, geie-netatik asko edo gitxiago zertuaba-naz bere, manditar kirola,mendigoizaletasuna izan da gureatsegingarriena, mendiak eta ba-tez bere euzko mendiak izan dira-lako gure benetako ametsa.

Zergaitik?, geien bat biotzezmaite izanik geure lurraldea, Euz-kadi, berau ezagutzeno biderikegokiena izan dalako.

Eta urren, geure soin kirotsuakirol garbi orren bitartez soinketuta geure azkatasun egarria axke-nengo berrogeitak urteotan pizkatasetutzen lagundu gaituzalako.

Mendian gengozan aldi guztian,gizon azkeak iduritutzen gintza-zan, geure Aberri-taz oldoztu tazer egin erabagiteko, Jainkoakgeure begien aurrean ipiñi dausku-zen pitxi ederrak gozatutzen gen-duzan bitartean.

* * *

Orixegaitik-edo, mendira igotenasiaz batera gure bururatutzenzan «Azkatasun eguzkia, basotikurten da» abesti goxoa ta, beraabotan dogula elduten gintzazanmendi-gaillurren batera, ondoreneta alderdi guztietara begituaz Sa-bin gure Irakaslearen abesti goxuaabestuteko benetako atsegiñez:

«Benetan da polita, / geureAberria; / biotzez maite daigun, /Berak maite gauzan. / Guztirikgaixoena da-ta, / gure Aberria».

* * *

Orain ogei ta bi urte baiña, gur-dibil (kamioi) zatar batek jo tatrizkau euskun iztarra te bernea,betirako errenduta itzirik.

Ori ta guzti bere ainbat mendi-tan egonak gera azkenengo urteontan, Bizkai'ko mendi guztiakigon, beren inguruetako basatxo-nu ta zer ikusi daben basterrakarakatuaz.

Gipuzkoa ta Araba'ko mendi-rik "geienak eta Naparra'n dirangoi-mendi ta garrantzitsuenak iku-siterarte.

Orain zazpi edo zortzi illabete,baiña, gure iztar zauritua ondoezagutzen daben osagille ulertuakgalerazo egin euskun mendira igo-tea ta, orixe bai gure atzekabea!,iztar errendu onek bear ez dan in-guruan ikuturik min garratzakemonten daustazalako.

* * *

Orrilla'n azken aldeko egunargi eder baten baiña, ezin nintzanmendiratu barik egon-eta, bidezati bat berebillan da beste zati batoñez, Ganguren'go gallurrera eldunintzan. Mendigoizalea'ri beremendian jaio ta mendian azia danauntzari jazoten jakona jazotenjaku; nai-ta etxe-inguruan ezi-taegon, beren burua azke ikusitendabenaz batera mendiruntza aldeegin.

Ganguren mendiditxua, edoze-ñek dakian lez, Bizkaya'n erdi-in-guruan auzkitzen da, Ipar-aldetikSondika gaiñeko Lañomendi taDerio ta Mungia bitartean dan Be-rriaga dituzala. Sorkalde'tik Biz-kargi ta Ganzabal, Ego-aldetikApario, Mandoia, Upo eta Artan-da eta, Sarkalde'tik Uzkorta, Pa-gasarri ta Santurtzi gaiñeko Se-rantes'ek ingurututa.

Eta pizkat urrunago eta alderdiartarantza, Jara-mendi, Illuntzar,

Oiz-mendi(Bizkaya'ren benetakoetxigue edo balkoia), Intxorta,Aramotz-atxak, urrunago Uda-laitz erpiña ta Anboto. Bizkai'komendiaren buru dan Gorbeia.

Gure eskumarantzago begiratu-ta Orduña aldeko Goibel, gaur-egun Sierra Salvada izenez geiagoezagutzen dan mendi lerroa.

Bitartean Untzueta —piku etaSarkarderantzago Ganekogorta,Eretza ta Enkarta— erri'ko Gane-ran eta Karrantza inguruetakoArmiñon, Jorrios eta abar ia lan-bur artetik ikusiten dirala: Auda,Bizkai'ko mendi guztiak, danenizenak aipatutzen ez ba'doguz lu-zegi ez egitearren.

Mendi-gallur ortan egon nin-tzan ordu ta erdi edo geiago, men-di orrei begira, neure ikusmenaasetu ezin-da eta, iñon diran ol-dozmenak egiten nituzan bitartean,bada, mendirik geien orrek dabegure oroigarri-renbat.

Orduantxe etorri jatan gogota-ra sarritan da gogotsu abestu do-dan Iparragirre'ren abesti ederra,neure erara zuzenduta da abots-erdian baiño besterik abestuteko,atsekabez ikusiten nebazalakogeiago bertaratu ezingo nazanmendi maite orreik:

«Ara nun diran, mendi maitiak!/ Ara nun diran zelaiak! / basarrieder zuriak, / Iturri eta ibaiak.Ganguren nago, zoraturikan, /zabal-zabalik begiak. / Ara Euz-kadi lurra lakoarik, / ez dago Ludiguztian».

Euzkotarra! ezagutu zeureAberria azalez ta barruz, orretaramaitatuko dozu obeto-eta.

ALTUNA'tar Josu.

EUSKALERRIAN EUSKERAZ

I RU MAILLA

GARAGARRILLAN (UZTAILLAN)

EGUNAK: ASTELEN, ASTEARTE, EGUASTEN ETA EGUENETAN

ORDUA: ARRATSALDEKO 5-etatik 7-ak arte

EDO 7- etallk 9 -ak arte

ORDAÑA : 2.000 peseta,

IZENA EMOTEKO TOKIA: EUSKERAZALEAKCOLON DE LARREATEGI, 14 • 2

BILBO.

ARNATSAL DENO 0-01a11k 9-1k arte

URRUTIZKIÑA 423.53.22

CURSILLO OE VERA. NASTA MICRO NIVEL DE MINE. VIICAINO

FECHAI JULIO DIAS: LIMES, MANTES, MIERCOLSS Y JUEVES

NORA: 05 5 • 7 6 5E 7 • 9 55 LA

A

T RS.

INSCRIVCIONE S i EUSKERAZALEAK

COLON D RREAT000I, 14-2 BILBAO,

DE 0 •

D

DE LA YARNS

TELEFONO 923.53.22

GUK EUSKERAZ EGITEN DOGU ETA ZUK?

MATRICUL A: 2.000 RYAN.

KONDAIRA

U NTZU ETA'KOGAZTELUA

Unzueta'ko mendi-tontorretik ikuspegi zoragarriz begiztatuoi doguz Orozko, Zeberio ta Laudio'ko aran ta lautada politak.

Goi-alde onetan aspaldi baten gaztelu menderakaitz,garaitu-ezin bat egoan. Egun, inguruetan sakabanaturik bereondakiñak soil-soillik dakusguz.

Bizkaia'k eta Orozko'k aldi aretan jaurerri bikoitzak ziraneta, gudarako batez be, gudagizonak batu ta alkartzeko asmoaartu oi eben.

Gaztelu ori zala zenik garrantzitsuenetariko bat, Bizkai'kojaurerria jagon eta zaintzeko, esan geinke.

Gaztel-ErrikoI Pedro erregea, ezizenez Ankerra, urreratuzan bein Euskal lurraldeetara, Bizkai osoa bere agindupean jar-teko asmo zitalaz.

Gaztela'tar erregearen erasoaldi ta oldargunerik gogorre-nak, Unzueta'ko Gaztelu-pean izan ziran.

ONDORENAK

Burrukarik aundienak eta alkar-joterik gogorrenak eta ga-rrantzitsuenak Unzueta'ko mendipean izan ziran ziurkiro, esandogunez, baiña mendi ospetsu onen egaletik asita, goraiñokoaldatza gogorrenetarikoa ba'zan, atzerritarrak arnas-estukaaldatz-erdian bein eta geiagotan itoten ziran.

Adoregetu ziran etsaiak eta azkenez Pedro Ankerra guztizgogaiturik eta bere gudarostea odolusturik eta erdi birrindurikegoala, buru-makur ta atzerakadaka gogoangarria egiñaz, gurelurrak laga zituan gure arbasoen pozarren.

Ordu artan sorturiko gentza luzarokoa ez ba'zan be, bakezoriontsua etorri jaken Bizkai'ko biztanle ausarta ta jasanko-rrai.

ARREGI'tar Josu'k

ARERIOAK

Garai aretan II Maria Lopez de Haro zan Bizkai'ko Andreaeta Juan Nuñez de Lara gaztelar leiñargi bategaz ezkondutaegoan.

Bizkaia'n, beragaz zer-ikusirik ez eban arazo gordin, ga-rratz bat urten jakon.

Gure gaztelarraren senditartekoak, Nuñez de Lara abizenargizkoak atan be, bein baiño geiagotan augaitik naiz orregai-tik, gaztelar erregeagaz eukezan euren arteko katramilla ta go-raberak konpontzeko, erregearen aurka jokatu oi eben eta go-rroto oneik bide zirala euren artean gudaketa txiki batzuk beegiten ebezan.

Urteak aurrera arazoa luzatzen joian eta ez jakon iñundikbe amai-erarik ikusten.

1352'garrenean Juana Nuñez de Lara zan Bizkai'ko An-drea eta Don Tello'gaz ezkondu zan. Don Tello au Ankerra de-ritxon Gaztela'ko I Pedro'ren sasi-anaia ta politik-arerio itzalazan.

* * *

BURRUKEA

Olan ba, I Pedro'k jarraitu eban On Tello Bizkaia'raiño etamugan gelditu-bearrean bere guda-mutillakaz ia Bizkaia'renbiotz erdiraiño barruratu zan.

Orduan euskaldunak menditarteko argiak iziotu, turutak jo,arpegia emon eta oldartu egin eutsoen Pedro Ankerrari ta beregudalari-talde.

A bai izkillu-otsa! Batetik eta bestetik erasoaldi txito gogorsamiñak jazo ziran eta ez Unzueta mendiko be-aldean bakarrik,baita Bizkai'ko beste ainbat tokirik egokienetan be.

— 4 —

KARMENGO AMARI

( Arnarrekoa)

Goiria

Zuregana gaur nator Maria,Karmengo lore aratzjoria,zure oñetan nekerik-nekenaukazu apal maitasun-eske;Sutu egizu, Ama altsua,nire barnean maitasun-sua,zure biotzan toki bat eginlokatz-artean galdu ez nedin;Zu maite izan, Zurekin Bizi,zure laguntzaz zerua iritxi.

Bilbo - 1931

ELEIZA

EBANJELIOARENBIKAINTASUNA

Goiria

Ainbat idazti eder eta mamitsudira munduan, ebanjelioa ederre-na ta mamitsuena.

Jainkoa Bera da ebanjelioarenegillea Berak argi eginda idatziabaita.

Jainkozko jakintza-egiak etabetiko bizitz-aginduak ditu eban-jelioak. Orregaitik idazti guztienganetik aurkitzen da. Garrantzi-tsuena ta bearrezkoena da.

* * *

Gizonak idazti aipatuak idatziditu, alan be ebanjelioagaz bardin-du daitekenik ez.

Erlijiñodunak ezeze erlejoñoba-koak be autortu dabe au.

«Ebanjelioaren santutasunakitz-dagio nire biotzari - iñoanRousseau sinisgeak - Jakitunenidazkiak ikusi egizuez - darrai -Txikiak deritzataz bere ondoan».

Eta Lamartin'ek: «Gizaldiakorrialderik-orrialde iruntzitendabe ebanjelioa. Itz bat bakarrikirakurrita be milla irakurriko do-zuez».

Eta Victor Hugo'k: «Idazti auez dauken erriak billa dabiltza etaogei gizaldik ikasi dabe bere keriz-pean».

Eta Napoleonek: «Idaztirik bi-kaiñena da. Ebajelioa gure adime-naren jabe egin danean gure bio-tza irabazi dau. Ezerk baiño obetoazaltzen dauz ebanjelioak mun-duaren auzi-problemak».

Eta Augusto Nikolas'ek: «Go-goan daukat: 18 urte nebazaneanegunero irakurten neban ebanje-lioa. Udabarriko egunsentiak lez

poztuten eban irakurgai onek nirebiotza. Zerutiko doiñu gozoa sor-tzen eban nigan eta goimaitasunezbetetzen ninduan. Lurriña igotenzan bere orrialdeetatik».

Eta Gibierrek: «Enajelioandana da eder eta zoragarria. Da-nak lilluratzen dauazan jakintzadauko. Idazti orren orri usain-tsuak umearoak, gaztaroak etazartzaroak era billi bear leukiez.Idazti orrek bizi-bizian zaintzendau gizonen artean Jaungoikoarenitza. Irakurri egizue ta errialdeguztietan gañezkatu, irudi guztie-tan agertu, epai guztietan ausnar-tu ta deadar gurtietan entzutendan Jainkoaren ontasuna ikusiko

dozue. Argia, maitasuna da guztiaidazti ontan asieratik azkenerar-te».

Idazti txarrak edena jaurtitzendabe gaur gizartean. Batez be gaz-tedia usteldu dagie. Gaztediarenadimena ta biotza idazti oneinmorroi ta menpeko dira. Ainbatkalte egin dabe ta egiten diardueidaztiok gure errian be. Euzkadikogaztedia idaztion menpeko da.

Sartu bedi ebanjelioa barriro begure errian. Sartu bedi gure sen-dietan. Urrezko idazti onek jakitu-nen osakiak baiño obeto osatukota sendatuko dauz gure erriarenzauriak.

— 5 —

OMENA

OMEN ETA EREDUBere egin bearra bete edo bere elburu ona beteten guztiz ale-

gintzen dan gizona, benetan omengarri da.Abadearen egin bear ta elburru gorengoa gogoen artzaintza

kristoren antzera betetea da, ori lortzeko era ugari ta eginko-rrak billatu ta erabilliagaz.

Emeretzigarren gizaldiaren bigarren erdian, bide orreik zu-zendu ta erabilten gorengo zan abade bat bizi izan zan Bilbon:On Jose Ibarguengoitia zan abade ori.

Beratzaz idazti zeatz bat egiteko ustean dabillela norbaitentzuna dot. Arren ainbat lasterren egin daitela idazti oti.

* * *

Baiña bitartean, labur baiño ez ba'da be, abade orretzazzerbait idaztea ondo deritxat.

Abade goragarri au lenen-lenen urte askotan San Anton Pa-rrokiko abade laguntzaille izan zan.

Gero bertako erretore luzaroan eta, azkenez, Santiago Pa-rrokiko erretore zala il zan.

Eliz-gizon Jainko-zale benetan, lan ta lan beti bere egin bea-rra betetan, eta artzaintzan bere elburu goragarria jarizteko,emen San Antonen egoala, beste erakunde batzuen arteanoneitxek antolatu ta eratu zituan.

* * *

—Umeai eziketa ona emoteko berak ekarri zituan BilboraKurutzearen Alabak deritxoen lekaimeak. Oneik izan ziran le-kaimeetatik lenengo ikastetxea Bilbon zabaldu ebenak.

* * *

—Bera izan zan Jesus'en mirabeak (Siervas de Jesus) dei-tuak diran lekaimeak atonduten lagundu ebana. Deitu leikio be-rari gaixoakaz ainbeste Ian eder egiten daben lekaimeen lankideedo kofundadorea.

* * *

—Bera lenengo Orrillean Maria'ren illea ospatuten asi zana.Lora orreik goizeko lauretan egiten zirean egunero, eliza ga-

nezka egola. Aro aretan langilleak ez eben zortzi ordu bakarriklan egiterik.

Eguzkitik eguzkira lan egiten zan, orregaitik lora-elizkizunagoizeko lauretan egiten zan, langilleak orduz lanera eldu zeite-zen.

—Andra ezkondu naiz alargunak, etxeko andra benetakokristau biurtu zeitezen, Monika donearen alkartea sortu eban.

Orduan ez egoan ondiño Katoliko ekintza (Accion Catoli-ca) ta olakorik. Bera izan zan gauza orrein aurrelari, Monikadonearen alkarte orregaz.

Alkarte orrek bere batzarrakaz eta elizkisunakaz sendietankristau usain ederra indartu eban.

* * *

—Larregi ez luzatutearen, berak parrokian indartu ebanerrukizko Jesus kurutzetuaren onespena.

Umetxoak lenengo Jaunartzea alkarregaz egiteko oituraBilbon lenengoz sortu eban. Arriskuan egozan neska gazteakzaindu ta bide zuzenera eroateko, Errefugio'ko Lekaimeak eka-rri zituan Bilbora, etabar.

* * *

Santiagoko erretore zala, gogoiñarkunai buruz idazti ederbat be argitaldu eban eta beste abade batzukaz alkarturik, erri-rik erri mixioak emoten asi zan.

Ordurarte ez egoan emen olako oiturarik, ordurarte lekai-deak bakarrik emoten zituen mixiñoak.

* * *

Iñoiz bere bizitza osoa argitalduten ba'da ikusiko da zela-koa zan gizon onen sua ta garra artaldea elburu onera eroate-ko.

Esan dogunagaz argi dago gogoangarri dala abade au aba-deentzat eta kristau danentzat.

Urtetsu zala, esaten dan lez, santutasunaren usaiñean it sanBilbon igalitsu ta eliztar guztien biotzetan sarturik. Abade auegiz da Bizkaiko ta mundu guztiko abadeen omen ta eredu. Zu-zen da bere oroimenak gure artean irautea bide eder orri jarrai-tu dagiogun guztiok!!

GALLASTEGI'tar Kauldi

BIDEGARROAREN MEZUATxorrotxioka bidagarrotantai gain gaiñan pinpin dago,zeŕñi abesten ete dago?zure abesti bestelako?

Goizan goiztik egunerokanta kantari ortxen dago,beste txorien ederragoabestu ten dau bero-bero.

Konturatzen naz norentzakozure abesti eder gero,abian dagon amaganazure abesti eltzerako.

Biderrago dan ama onaarrautza epeltzen egun dana,urten dagien txorikumakzeure antzera kantariak.

Zure abestin oiartzuna,mendi arrotan da entzuna,udabarriren eltze ona,adierazten zoriona.

Or datorrela egun ona,diñoskuzu zuk ortik ona;nire txorien maiteena,zara niretzat zoriona.

Olako lirain bizi-biziJaunak egiña bai pozgarri,begira nago emen zurieldu danetik goize argi.

Jaungoikoaren albideakadierazten abestiak,Jaunarentzako zuk txaloakzoliak ta garbi barbiak.

Mendi ingurun bizi dirangizaki danak bai zorian,bizi dira ba pozez zoroJaungoikoaren magalpean.

Zelai, mendi ta txoritxoak,danak batera alkartuak,euren ederran gizaiakdakie dira Jaunarenak.

Gauza politak Jaunak egiñakikasi daien gizakiakdanak dirala BerareanakBerari guztiz txit lotuak.

Auxe ber-berau bidagarrokabestiakaz niri diraust,abeslari dan ederrenaknire biotza goratzen daust.

Kauldik

BERTSOETAN

GIZA-ARLOAKIV

Etxebarria, zer dukire mendi goietan?Zer daukak zelaian...?Euskaldun arimeapozez, gañezka, al jabilkire baserrian...?

Ibai, zugatz, arriak,alai, ortzirantz adiegunez urretan;lurraren izatetikederreen erioagoizean intzetan.

Lurraren ederretikbiotz garbia datorsendiko bizira;lagun edertasunalurraren garrak dakareuzkoen argira.

Mendi, zelai, abere,gizonak lan ta jolasizketan dabiltzaz;pozez ta nekepeanelkar indartzen dirabiotzez ta itzaz.

Ardien arran-otsa,mendian belardian,entzuten goxoro;maitasuna jarionire asabeen lurraklarretik oparo.

Izkuntz zoragarria,lur bera letz sakona,aize antz bizkorra;sorpenik ederrenaegin zendun kabia;izkuntz gizakorra.

V

Gaztaroa eldu zen,ametsaren giarra,bizi, odoletan;Gazteiz ta Etxebarri,jakiturizko lurrakargi izpietan.

Nere gogo, zer nai duk?Aurrean duk Euzkadi,ire lur guztia.Euzko erri gorena,arazo aundietan,ama ta semia.

Otsoz inguratutaikusten joat amakatai ugerretan;indarra duk legeleoi zapaltzailleentzatgogorkarietan.

Ostuka, lapurretan;jabiltzezak mutillakeuskeraz mintzatzen;baiña zer eiten duguizkuntzarik onenamiñean erabiltzen...!

Gorrototan jausi nintzan.Gero agertuko zengudaren erdian;Gotzaiñak esan zidan;salakuntz txarrak ditutpolitik bidean.

Gogoaren indarraegi bizitan neukansorterri izkuntzan;ezin saldu neikeanamaren odol itzaetsaien bizertzan. PAULIN

- 7 -

SARIKETA

MIRENTXURENTZAKOMOKOTSA

(Zaindu eizuez ekandu onak)Ez dakit oindiño bizirik diraun ala galduta dagon gu

ume giñala Euskel Erriko toki askotan ezagutu genduanoituratxo bat. Pazko-Egunez amabesoetakoek eurenseme edo alabatxo besoetakoei MOKOTSA eritxon opiledo ogi bakan, berezi bat senide —maitasun— agergarrilez emotea. Orain 60 edo 70 urte ondo zabalduta egoanekandu polit ori.

Orduntxekoa da ipuin au. Oiz mendiaren maldetanondiño zutunik dagon Mendiola izeneko basetxe arpegizabalean Mirentxu eritxon neskatoa zan seme-alabetantxikiena. Aurreko urteetan lez bere izeko eta amabesoeta-ko zan Antoni'k Pazko egunez Mokotsa bialduko eutsolaesan eutsan illebete lenagotik, eta iñoiz baño aundi, edereta gozoagoa egiteko aginduta eukan ogitegi edo panade-rijan. Baiña oingoan Antoni bera ezingo zala igon Men-diolaraño ta auzoko edo ezagunen bategaz bialduko eba-la esan eutson neskatxoaren ama ta bere aizta zan Mafia-ziri Antonik Erramu-domeka meza ostean alkar ikusiebenean.

Eldu zan, ba, Pazko-Eguna ta erriko ogitegi edo pa-naderijan mokotsak pilloka egozan, batzuk aurretik agin-duta (Mendiola'ko Mirentxu'rentzako bat) beste batzukiñok agindubakoak, baiña salgai. An agertu ziran baserri-tik goizeko mezara ziranak euren etxietarako ogi billa tabide batez besoetako umetxoentzat Mokotsa be erostekoasmoz. Mokotsak etziran danak bardiñak; batzuk txikisamarrak ziran, beste batzuk aunditxoagoak. Baiña An-tonik bere loba ta besoetako alabatxoarentzat agindutaeukona zan beste guztiak baño biribil, aundi eta ederra-goa.

Mendiola basetxetik ur-urran dagon Bizko etxekoJoxepa izan zan Antonik mezatik urtenda bertan aurrez-aurre aurkitu eban ezaguna eta berari eskatu eutsanMendiolaraño ango Mirentxu bere loba ta besoetakoariMokotsa eroateko mesedea.

—«Bai, Antoni, pozik egingo dautsut mesede ori, zeubertaraño igon eziñik zagozan ezkero». Bide batez neuk

be Bengolan daukadan besoetako mutiltxoari bere moko-tsa eroango dautsat».

Sartu ziran ba andra bijak ogitegira ta Joxepa mo-kots txiki samar bat bere besoetakoarentzat erosten ebi-llen bitartean, artu eban Antonik Mirentxurentzako an-tziñatik aginduta eukana, len esan dodan lez, an agiri zi-ran mokotsik aundi, biribil eta ederrena, zamau baten bil-du eta Bizko Joxeparen eskuetan ipiñi eban:

«Emen daukazu, ba, Joxepa, nire besoetako Mi-rentxurentzako mokotsa; emoiozu berari edo, obeto, bereamari, arren, neu gaur bertaraño ezin nazala joan esa-naz».

Bizko Joxepa bere ogi ta bestelako gauzakaz elduzanean eta eskaratzeko mai ganean mokots bijak ikus-tean eta berak bere besoetako mutillarentzat erosirikoaMirentxurentzakoa baiño txikiagoa ta zatarragoa zalakonturatzean oldozkun edo pentsamentu oker bat buru-ratu jakon; aldatzea, truke egitea; Mendiolako neskatoa-rentzat ekarrena Bengolan mokotsaren zain egongo zanbere besoetako Juantxuri bialdu eta mutiko orrentzat ero-si ebana Mirentxu'ri eroan. Pentsau ta egin, bere seme Jo-setxori deituaz esan eutson:

«Eroaiok, Josetxu, mesedes Mendiolako Mañaziri,ta neure partez emoiok, bere aizta Antonik emon dausta-la esanaz».

Joan zan, Josetxo bere amak emondako zorrotxua-gaz Mendiolara, eta bertako atadian aurkitu eban Miren-txuren aitari emon eutsan esanaz:

«Ara emen nire amak erritik ekarri daben loturaedo pakete au».

—«Eskerrik asko, mutil, bai iri eta bai ire amari be».

Eta... Agurl esanaz etxeruntz juan zan mutilla. Sar-tu zan Mirentxun aita eta Bizko mutillak ekarri eban zo-rrotxua eskaratzeko mai ganean itxiaz esan eutson berealabatxoari:

SARIKETA

BATIZ'TAR BINGEN(In. SARIA)

idazle ezaguna dogu Batiz'ter Bigen, itz ieuz naiz itz neurtuz. 'Xaiokin" izen-ordea be erabilten izan dau. Ni-kolas bare erri-izena eiderentziz jai-rite de izen-orde au.

Paname ko lurralde beroetan ezagutu neban orain iru urte. Arrera guztiz one egin eustan are joan nintze-nean, ango bare anaikide ziran karneidarrakaz betera.

Igazko sariketan izan eban bare ikutua aita Batiz'ek, bai lie aurten bare karta-azaleren barruan lenengo sariaemoterakoan adiskide onen Irene aurkitzeak asko poztu gaito. Zoriona/

GAM!Z'ek.

—«Or daukan, ba, neska, eure zorijoneko mokotsa».

Zabaldu eban Mirentxuk zorrotxua eta mokots aintxatxar eta itxusia ikusi ebaneko, negarrari emon eutsaneta zarataka asi zan:

—«Au dala beste urtietako baño mokots aundi taederragoa? Ori esan eutsun, ama, Antonik?... Ez, ama,au ezin leike izan Antonik niretzat eginduta eukan moko-tsa. Zuk ain andra on eta zuzena dala diñozun Bizko sor-gin zaputz orrek aldrebeskeriren bat egin daust; baiña ja-kin biar dot eta jakingo dot nire mokotsa nun dagon».

Bitartean Bizko Josetxo an joian Bengola'ra Men-diolako neskatoarentzako zan mokotsa zamau batenondo lotuta ebala. Eldu zan mutil ori Bengolara ta angoetxekoandre Benitaren eskuetan itxi eban bere amakJuantxurentzako mokotsa zala esanaz emondako zorroaedo paketea. Ikusi ta bertan konturatu zan Benita BizkoJoxepak semeagaz bialdutako mokotsa etzala Bengolara-ko, Mendiolarako baño. Bai, ba, meza aurretik Benitabera erriko ogitegian egon zanean, an ikusi zitun ainbateta ainbeste mokots. Eta mokots guztien artean bat bestedanak baiño aundi, biribil eta aderragoa zala konturatuzanean, ogijak saltzen egoanari itandu eutsan ea zeiñen-tzat edo norentzako zan Mokots ain aundi ederra.

—«Mendiolako Mirentxurentzat bere amabesoeta-koak agindua da mokots aundi ori», erantzun eutsan ogisaltzalleak.

Orregaitik bere begien aurrean orain mokots ori iku-siaz batera, Bizko Joxepak egindako okerra ainbat ariñenzuzentzeko asmo eta erabagia artu eban. Eta bere semeJuantxuri ezebe esan barik, zeiñentzako zan mokotsa baekian ezkero, artu eban bere eskuetan eta Mendiolarakobidea artu eban. Urriñetik entzuten ziran Mirentxuren ne-gar eta garrazijak.

Eldu zan, ba, Bengolako Benita Bizko JoxepakJuantxurentzat zala ta bialduriko mokots aundi ederraeskuetan eroiala eta deitu be egin barik eskaratzerañosartuaz Mirentxuren eskuetan ipiñi eban esanaz:

—«Ez, ama, ondo dakit mokots txatxar au eztalaAnionik niretzat bialdu dauana, igezkoa baño asko betxikiagoa ta zatarragoa dala zeuk be ondo ikusten dozu».

—«Ona emen, neska, ire negarrak eta garrazijak ixil-duko ditun mokotsa. Etxakiñat norena edo zeiñena izandan errua, baña okerrak zelan zuzendu jakin ezkero al-bait ariñen zeregin ori egin bear dala ta etorri non iretza-ko zala banenkialako. Neuk gaur goizian goizetik ogite-gian egon nazanian mokots au ikusi jonat eta bai Miren-txu Mendiolakoarentzat zala jakin be. Baiña orain neukbe mesede bat eskatu bear jonat ementxe danon aurrean.Ez Bizko mutikoari, ez bere ama Joxepari, ez beste iñorimokotsokin jazo danari buruz ezertxo be aitatu be egin.Ekatzue mokots txiki ori ta neuk konponduko dot gureJuantxugaz, Bizko Joxepagaz eta kontu edo auzi onetanzer-ikusia izan daben beste guztiekaz, ixil-ixilik, ezer jazoezpalitz lez dan-dana. Ez esan, ba, tutik be iñori, ezta An-toniri berari be».

—«Olantxe egingo dogu, Benita, ta eskerrik askogure neskato au ixiltzeko eta pozik ixteko egin dozuzanalegiñakgaitik».

Eta beste barik alkarri Agur esanaz, Bengolako Be-nita bere etxerantza joan zan eta Mendiolakoak, bazkalordua zanez, maian jarri ziran pozik danak, baiña geiengeien Mirentxu. Eta olantxe amaitu zan Mendiolako Mi-rentxuren mokots edo Pazko-Eguneko opillaren ipuiña.

BATIZ'tar Bingen

9

AUGUSTIN ZUBUKARAI(2n.SARIA)

Nork ez deu ezagutzen Augustin ZUBIKARAI? Beti izen de ospetsu,erako EGUNA aldizkarian idazten ebenetik asita, gitxienez. Eta espe/dionOndarruko Udel-Betzeren erabagi zuzena dela-te, ospetsuago.

Asko te ondo idatzi dau gure Augustin'ek aldizkarietan eta liburuetan.Orregaitik sari au beretzat izateak geu be poztu egin geitu.

ZER aldizkariaren izenean, ZORIONA, Ausgustinl

GAMIZ'ek.

SARIKETA

NESKARRAIN

Ekaitz egunetan bakarrik urte-ten eban bere zulotik.

Itxas irakiñera urten, olatu ar-tean jolastu, ango apar, bits eta urlaiñoetan busti ta izerditu, etaurak ur-andi ziran bitartean barri-ro sartu eta eskutaten zan berezulo edo kobaetako baten.

Izaro'n fraileak bizi ziraneanOgoño'tik ara joaten zan, eta an,euren aurrean, olatu artean gan

-garkeriz dantzan ibili.Deabruaren alaba zala uste

eben fraileak eta kanpaia jo, ziri-kaldian ez jausteko.

Ule luze berdexka, oroldi illu-nen koloreko; arpegi eder zabalaeta bular puztu ta mamintsu, biri-bil eta beteak eukazan. Gerritikbera, arrain andi baten egitura,bere arkodun buztan zabalagaz.Neskarrain deituten eutsen.

Gordeleku asko eukazan Ogo-ño'tik Bizkai mugara. Puntaleku,Kresaladi, Ibiarri, Ermitxo... Elan-txobe ta Natxitu artean. Gero, an-dik Lekeitiorako ertzetan, Lapa-tza, Apikal, Ogella eta Otoio az-piak. Aurrerago Egiluz, Endaidi,Zagustan, Baurdo, Txanterreka,Atxaspi...

Ortik ez zan igaroten, Saturra-ran'go Ezlilantxarri'ri bildur eu-tsalako. Napar gotzainak aitzpunta a euren mende eukenean,konjuroak zabaltzen zituelako an-dik.

Ordurako Neskarrain'ek biziluzea eroian itxasoetan.

Arrantzalien emazte eta amakgau illunetan ikaraz gogoratzeneben. Umeak bere bildurez esnatuametsetan.

Lapak atxari lotuta legetxe la-gaten ei zitun gizonak bere on-

doan, bere edertasunagaz zoratu-ta. Eta beretzat artu.

Ez zan ori egi ain betea. Baiñasinistua bai.

Gizonak be betozkoz entzuteneben bere izena.

Bein, andik ikusi ebela-ta, frailebat, ziurtatu nairik, Ondarroa'koatxaspi eta Irabaltza arteko aitze-tara joan zan... eta geiago iñozbere aztarrenik ez eban artu. Frai-learen aitza deitzen dautse geroz-tik a urreratu zan arri muturrari.

Itxasoa bera zoratuta lez jagi -ten zan, bere inguruan susmautenebanean, kili-kili bizi baten egonezinez. Eta gero ta beroago, sar

-goretu ta irakindu. Eta ziratu taitsutu. ta inguruan gertaten zirantxalopak aidean erabili, ta gizo-nak, tirabiratan, itxasora jaurti.

Aizeagaz batera igarten ebenandrak Neskarrain urreratu zalata gizonak ostuko eutsezala. Etagau baltzean be Antigua'ko Ama

-rengana joaten ziran, euren gizo-nen errukiz itxasora urteteko ne-gar eskabidean.

Bein baino geiagotan billatueben Antigua'ko Ama, oinak bus-tita, uletatik ura dariola, begiakmalkoz bustuta, itxasoan ibili on-

doren, negarrez, berandu elduzala-ta.

Eta andrak baltzez jazten ziran,bizi guztirako zapi eta oial illunez,euren gizonak Neskarrain'ek ostueutsezalakoan.

Lekeitiarrak Otoio mendiariemoten eutsen errua, bere azpie-tan biziten lagaten eutsalako, ater-pe ta atsedena eskiñiz.

Iñoiz, estu ta larri, bere aztike-riz erdi zoraturik, olatu andien ar-tean bere burua bilin-bolonka taarri-pendul lez tatarrez aitz ega

-lean agertu zan bat, Otoio mendi-ra joan zan, dana laga-ta, etaOtoio'ri kañubetia sartuz, odolikba ete eukanka zemaian jardun.

Iatarrak Tala'ko Amaren ermi-tara joaten ausartu barik, Beletxeondotik itxasora urreratzeko bil-durrez, Natxitu'ra joaten ziran, ankanpaia jo eta zela-ala «konsolau»nairik. Eta Arboliz'tik zear Elan-txobe'ra joan, Ogoño azpiko ko-baetan sartzen ikusten ete eben.

Baina Neskarrain andik agertuordurakoxe, laiñoa sartzen zanitxasotik, gurma lodia, eta elan-txobetarrak mendi gibeleko so-kondoetan eukezan etxetan gorde -ten ziran.

Egualdi barea egoan baten, Mi-kolas Txangurru, gizon lerdenak,lanpernetan ebillala, lo ikusi ebanNeskarrain, Ogoñopeko zulo ba-ten, bularrak aidean mundil lezeukazala.

Arrokeriaren zirtada igarrieban beragan lenengo, izaki entzu-tetsu ta zoragarri a bere menpeeukitean. Eta arpoia gertuten asibe bai, baiña beriala damutu.Neskarrain'ek igarri ta buztana -gaz emon eutsan zapladeak ko-nort barik laga eban. Eta berialaitxasoa jagi zan, batela ondoratu,ta Mikolas aitzarteko zulora sar-tu. Andik laster maitemiñetanigortzi, laztandu eta atsegindu be

- 10 —

SARIKETA

bai biak, Mikolas'ek bendean eu-kita bere biotzaren errukia jakinerazo eutsanean.

Galdutzat emon eben erritarrakMikolas. Ittotzat. Ibili be egin zi-ran txalopetatik aitz tarteak ikusieta arakatzen. Alperrik.

Illeta egin eutsen erritarrak an-dik egunetara. Eta erri guztia elei-zan egoala, unerik ixillenean, kan-tu zoragarri bat entzuten asi ziran,aizearen joaldi bigun baten:

Eutsi, eutsi Mikolas Txangurru,edan gogotsu titia,nire esneak emongo dautsueundak urteko bizia.

Urten eben eleizatik ze ikusikota zingira luze bat oartu eben kai

ROJELIO

IJITOA

aldean. Eta kai sarrerako mutu-rraren gaiñean Mikolas, ametse-tan egin ba eban lez, irribarrezka.

Esanak esan zitun, danen au-rrean, Neskarrain'en edertasuneta ontasunari buruz. Ez eutsen si-nistu. Alaz eta bizitzako esneaartu ebala egia zan. Eun eta amarurte bizitera eldu zan. Au da, bes-te irurogei. Baina bere lenen oinal-diko seme-alabak, gizon egiturazsortuarren, orkatillatik berakoaarrain buztana lako bat euken, gi-zonok eukiten dogun beatzik ba-rik.

Ori ikusita, gerokoak sinistu tafedez iruntsi eben kontakizuna etaitxasertzean zabaldu.

Geroztik iñok ez daki Neska-rrain nun geratu zan edo nun da-billen.

Batzuen esanetan, Ogoño'renazpian dagozan aitz-arte sakone-tan bizi da, zaartuta, antxiñakozoroaldi barik. Besteen ustetan,baleen lagun zan, areikin asetzenzitun bere maitegarrak eta gureitxasaldetik baleak eskutatu zira-nean, areikin joan zan Amestegie-tako ugartetara.

Ala dan edo ez, pentsatu lei ba-koitzak nai daben lez. Baiña Nes-karrain itxasoetan bizi zala sinistunai ez dabenak, kalabaza andiadauka garunen tokian.

AUGUSTIN ZUBIKARAI

RAMON ZAPIRAIN LEKUONA

(3n. SARIA)

Gipuzkoarrak be ikertu gaitue gure sariketa onetan. Ona amen gureZapirian'en ipuiña. Gipuzkoeraz idatzita dago, baiña anaitasunaren ezau-garri lez, erri-euskera ederrez idatzitako ipuin au pozik argitaratzen dogu.

Ramon Zapirain gazteak GOIZ-ARGI aldizkarian egiten dau bereidazle-lana geien bat.

Zoriona, Ramon! Eta eskerrik asko gure lanera zeure ales ekarri do-zulako.

Irrintzi bat entzun zan.

Bi mendien erdian, an, beko zulo artan, asto ba-tzuek belarrari koska ta koska ari ziran. Arkaitz ba-tzuen kerizpean, Lopez, Jimenez, Gonzalez, Florez,Galindez, Fernandez, Pelaez eta beste iñungo «ez»guztiak prakak oiñetaraiño jetxita, berak bakarrikegin zezakeena egiten ari ziran.

Une ortantxe, juxtu, juxtu, mendi gaillurretik ze-torren irrintzia entzun zan. Gorputzeko larritasunakaaztu ziran ijitoengan eta egitekoa egin gabe prakakerdi jantzirik tximistaren antzera astoen bizkar gai-ñera igo ziran.

«Euskaldun alubita auek gorputzarentzako bearbearrezkoa dana egiteko denborarik ere etzigutek

ematen»-Esan zien Rogelio izeneko batek bere lagu-nari.

Irrintziaren oiartzuna gero eta urbillago, geroeta geiago eta gero eta indartsuago irixten zitzaienijitoen belarrietara.

An zegoen an urduritasuna eta larritasuna. Astogaixoak asto izaki eta zaldi baten aiñako abiada es-katzen zien beren bizkar gaiñean zijoaztenak.

Mendi tontor gaiñean Zuaznabar eta bere lagu-nak burua zuzen eta begiak erne, ijitoen laisterkaribegira zegozten. Izan ere, Zuaznabar eta bere lagu-nak egindako lanetaz jabetzen ziran ijitoak, bai ba-razkietaz eta baita ere azitzen zituzten zenbait abe-reetaz.

— 11 —

SARIKETA

Irrintzia ijitoentzat, demonioaren karraxia beze-latsu izaki. Bestalde, irrintzia etzan ixiltzen, euskal-dunen eztarria etzan geratzen, alik eta ijitoak berenlurralde oietatik iges egin arte. Etzan metralletabearrik. Guda karraxia bezela ulertzen zuten ijitoakZuaznabar eta bere lagunen irrintzi ori.

A ipatutako Rogelio ori, bere gaiztakerietako la-gunak baiño usartagoa zelako edo dana dela bein-tzat, astoari belarritik tira iso! bat esanaz eta zu-gaitz baten arrimoan gorde zan. Gaiñontzeko ijitoakbeste nunbaiteko tomate billa joan ziran eta beste oi-llotegi bateko oillo-lapurketara.

Gauzak orrela Rogelio'k etzeukan presarik.Eguna joan arte, Zuaznabar eta bere lagunak ikus-ten etzuten zaugaitz atze ortan egongo zan. Izan ereillupean lapurrak askoz ere obekiago mogitzen dira.Gaua, illunpea, bere lantegirako erramienta bat be-zelatsu gerta oi da.

Zuaznabar ordea konturatu zan amabi ijito zeu-dela mendiko zulo artan eta, igeska, urrutian izkuta-tzen, amaika bakarrik ikusi zituela, bat falta beraz;nunbait gordeta geratuko zela ziurtasun osoa zeu-kan.

Una batean irrintzi-karraxiak baretu ziran.Mendi azpi artan ixiltasuna jabetu zan. Ibai tiki ba-ten ingurutik igel baten kantua bakarrik entzutenzan. Nolanai ere onen, kroak, kroak, kroak, kroak,urduri jarri arazten zion Rogelio'ri.

Bitartean mendi gaillurrean Zuaznabar bere la-gunarekin bildurik zegoen. Berealaxe, inguruko

mendi tontor gaiñera igo eta andik banan, banan,irrintzi eta oiuka asteko erabakia artu zuten.

Yon. Gorka, Mikel, Koldo, Joxe Mari, Yosu,Eneko; Gartxot, Bernat, Iñaki, Kepa eta Zuaznabarbera, bakoitza bere mendi tontorrera abiatu zan. Or

-dubete barru denok batera, bakoitza bere lekutik, ez-tarriari gogor, iñoiz ez bezela, eragin bear zion.

Ijitoa, bitartean, eundoko patxaraz, polsillotikkarta batzuk atera eta «solitario» bat egiten astenda. Astoa, burua makurturik, belarrari musuka da-bil, baiñan belarganako maitasuna zenbateraiñokoadan ikus dezazuten, jan eta guzti egiten du. Igela ereez da ixiltzen; salto eta kanta, gaur beintzat, egunona dadukala dirudi.

Bi ourdu barru edo, eguneko argia izkutatukoda. Rogelio'ri ainbeste denbora egoteak gosea da

-karkio. Une ontantxe oillo bat du amets. Orrekinkonforme litzake.

Zuaznabar igo da mendi tontor aundienaraiño.Andik beste tontor guztiak menderatzen ditu. Yon,gertu dago, Mikel, Eneko, Berñat... denok igo diraberen lekura.

Zuaznabar'ek eskuan daraman adarra abora in-guratu du, aizea artu eta or doa adarretik, irrintziakasteko deia.

Une ortantxe asi da pesta. Astoak karraxi oiekezagunak ditu eta berealaxe utzi du belar maitaga-rria. Burua tente jarri eta ba-daki laisterka bizianatera bear duela zaldien aiñako abiadez.

Arriturik dago astoa nolatan ez dagoen dagone-koz Rogelio bere bizkar gaiñean. Astoak ordea ezdute pentsatzeko afiziorik izaten eta izatza astin

-duaz, koetea biurtu nai du lenbaitleen. Une ortantxeizatza tente jarri duanean, aprobetxatu nai zuen Ro-gelio'k astoaren bizkar gaiñera igotzeko. Aukera oriordea ez dio eman astoak, atzeko ezkerreko ankakinRogelio gajoaren kokotza jo du. Bi ortz gutxiagokineta izarrak ikusten lurrean zerraldo geratu zann ijitoausarta.

Or lurrean etzanda dagoelarik, oillar bat arro,arro, inguratzen zaio. Orrela bere parera inguratudanean oillarra «striptis» egiten asten da eta beregaiñean daramazkin lumak erazten asten da. Roge-lio'ren mingaiña, berebil baten parabrisa bezelatsudabil ara eta onera. Izerdi tanto bat edo beste ereerortzen zaio. Azkenean oillarra ezertxo ere gabe ge-ratu da, eta potxolo, potxolo Rogelio'ri kiñu egitendio.

Rogelio'k ez daki zer egin, gosea eta egarriadana batean etorri zaio. Azkenean gosea asetzeaerabaki du eta oillarraren ustegabeaz baliatuz, atza-parra botatzen dio.

Ara nun ordea, oillarraren lepuarekin topatubearrean, Zuaznabar'en ankarekin topatzen dan.Orduantxe bukatu astoak emandako anestesia. Es-natzeko era gogorra Rogelio'rentzat.

Txuri, txuri geratu da Rogelio gizajoa, ez daukairtenbiderik. Tomate, gabe, oillaskorik gabe eta... as-torik gabe geratu da.

Zuaznabar eta bere lagunak etxera eraman du-te. Kokotzeko kolpea nolabait sendatu eta, benetakooillaskoa jan ondoren eta naiko sagardoa edan on-doren, Zuaznabar'en lurraldeetatik betirako aldeegiteko erabakia artzen du. Muga'ra irixten danean,irrintzi bat egiten asten da ta orduantxe irugarrenortza erortzen zaio.

Ramon ZAPIRAIN LEKUONA

– 12 –

GIDOR BILBAO

(4n.SARIA)

Gidor BILBAO mutil gazte Bermeo'tarra dogu. Ikaslea. Eta oraintsuasi da jo ta ke idazten. Euba'ko LAUAXETA sariketan be irabazi dau serie.

Gazte onengan geure itxaropena fern! geinke. Gogotsu ta adoretsudatorrela dirudi.

Zoriona Gidor! Alegindu zure idazkortza geroago ta zorrotzago taobeto erabilten. Euskalerriak bere esker one agertuko dautzu.

SARIKETA

EGON ETA IZAN

—Domeka, 15.Goizetik itzartu nau otzak gaur goi-

zean. Zugaztia utsik egoan. Ez zan euri-rik, baiña laiñoak, ekaitzaren ezaugarriziran. Otza aaztuteko, ibiltea izango zalagauzarik egokiena uste neban, baiña...bakarrik nengoan. Aitagaz eztabaidaareek, nire anaiek, zarataka, zarataka,zarata geiago... Pentsatzen nengoan.

Onena, bakarrik egotea izango zalauste neban. Aldarri egingo eustan iñorbarik, zirikatuko ninduan iñor barik,gura nebana egitea galerazoko eustanedo gitxien atsegin jatazanak egiterabeartuko ninduan iñor barik. Bakarrikegon, neure buruaren jabe izan, eta egin;gura nebana egin.

Orain, emen nago; dago. Nire buruadago. Billa nabil... eta ez dot aurkitzen.Bakarrik nago. Nire gurasoak, anaiak...Au; bakarrik.

Nire askatasunaren bigarren eguna da,eta... Askatasunarena? Zein askatasune-na? Non dago nire askatasuna? Nire ba-kartadearena. Askatasunaren billa nabil,eta ez dago. Ala ba-dago? Baietz ustedot; askatasuna, badagoala. Baiña ez ni-rea. Beiñolan, etxetik urten nintzanean,baietz uste neban. Nire lagunek esan eus-ten: «Gu, aske gara. Zu, gura ba-dozu,.izan zaitekez».

Nire lagunak. Non dagoz orain? Eu-rak, eta euren askatasuna, ez dagoz. Ez,bakarrik nago; aske naz, baiña askatasu-na, bakartade da.

Pentsatzen nengoan, eta alako baten,neuk dei egin baneutson lez, eta euria as-katasun balitz lez, urasetuta aurkitu nin-tzan. Bapatean, kale-ertzerantza joannintzan. Ori, leenago egin bear nebanazan, baiña ez nengoan itzartuta; buruta-sun areek...

Kale-ertza, zementozkoa, garbi egoan.Garbitasuna, norbaitena... bota egitenninduela uste neban, joan egin bear nin-tzala.

Ba-niñoian, niri deika ebillen abots batentzun nebanean. Abost gozoa, doiñudu-na zan. Norbaiteri deika, eta «neuri»; ezi-nezkoa zan. «Ni ez nau iñork ezagutzen,ez dautsat iñori ardura». Nire ingururabegiratu neban, eta neu bakarrik nen-goan. Neu, eta neska bat, gaztea ni lez.

Bapatean ikusi nebanean, iñoiz ikusineban gauzarik ederrena iruditu jatan.Berak, bertan jarraitu eban, geldik. Etani, bere aurrean. Ez nengoan bakarrik.Norbait, nitzaz arduratu egin zan. Neu-tzaz. «Nago, naz, niretzat eta norbaitgeiagorentzat. Naz». Pentsatu egiten ne-ban; ori zan egin neikean gauza bakarra.

Leenago, bakarrik egon nintzan. Baiñaonezkero, izaro a, neu bakarra, zentzunbakoa zala oartu neban. Berba egin nei-kean, esan, baiña ez neukan indarrik.Abots aren, begirada aren gozotasuna...neuretzat.

Nik, zeozer esan gura neban, bai, bai-ña bera, aurreratu egin jaten. Eleiza bate-ri buruz, an batzen ziran gazte talde ba-teri buruz esan eban zeozer, ni ere joanneintekeala... Ni? Pentsatu neban. Ez.Denpora asko zan ez nebala orrelako to-kirik zapaltzen. Ez. Ezinezkoa zan.

Berak, munduko gauzarik garrantzi-tsuena neu banintz lez, biaramonean ba-rriz etorteko esan eustan. Ainbat gauzaesan eban, baiña orain, bere itzak, doiñuutsa iran niretzat, txisturik ederrenaren...

—Astelena, 16.

Atzoko alkartze lilluragarri aren os-tean, gaur ere zeozeren itxaropena neu-kan. Zeren itxaropena? Begirada bat,

irribarre bat? Ezebez. Atzokoa ez zanizan benetan. Izan zala sinistu gura ne-ban, baiña a, irudimen utsa izan zan. Norarduratuko zan nitzaz? Ez, ni, ori danabaiño garrantzi gitxiagoduna naz.

Zer egin neban nik ez izateko? Egonbai, baiña ez izateko? Ze ni, egon ba-nengoan, baiña ez nintzan. Noizik bein,atzokoa benetan izan zala uste izaten ne-ban. Eta barriz bertara joateko uneariitxaron neutson, egiari aurpegi emotekouneari; amesetan egin neban ala ez jaki-teari. Ikaratsu somatu nintzan. Ikarazbeteta nengoan.

Eguna ba-joian, eta ni, bakarrik. Umenintzala parrokiko abestaldean abestutenneban egunak gogoratu jatazan. Nireabotsa, danan artean ederrena zan, edoori uste izaten neban nik beintzat. Ume a,eta ume au, ume au edo gizon au, bat zi-ran ala ez itauntzen neutsan neure burua-ri; ia mundu bardiñean bizi ziran ala ez.Izan ere, ba ete ziran izan? ...Eta ezetzuste neban.

Gabaz, neuk jakin barik, atzoko tokiberberan aurkitu nintzan, kale-ertz are-tan, kale-ertz garbi... Alde egitea erabakineban. Ba-nekian bezperako ametsa,gaur ez zala egi biurtuko.

Eta atzo lez, abotsa entzun neban.Abots berbera. Alde egiten aalegindunintzan, ez neban neure ametsetan gizen-du gura... Eta a, egi utsa zan. Baten,amets egin neikean, birritan bearbada;baiña a, ez zan ametsa... eta nik ez nebansinisten. Atzera begiratu neban, eta anegoan bera, bezperan baiño ederrago.

Barriz ere, parrokiko abestaldea gogo-ratu jatan. Eta ba-zan... Izan zan eta naz.Oraintxe berton, neu nintzan beste gaztebatzun artean. Neuri begira egozan.Neu... nintzan.

Martitzena, 17...

Domeka, 1.

Gizon barri bat naz. Naz; barriz izate-ra eldu naz. Askatasuna, ba-dagoala uler-tu dot. Egin, egin bear dogula. Askatasu-na, ez dala bakartade. Askatasuna, men-dian, lantegian, itsasoan, sukaldean,gaixo-etxean dagoala. Ainbat eta ainbattokitan...

Askatasuna, langilleena, arratanzalee-na, nekazariena dala ulertu dot. Ezin do-gula lortu gaixo-etzeak erreta, lantegia,etxea, gure etxea lagata... «iñon bere ez»billatzeko. Ba-dala, dagoala, baiña ez da-torrela. Askatasuna billatu, lortu eginbear dala dakit orain. Askatasunera,gitxika-gitxika eltzen garala.

GIDOR BILBAO

— 13 —

GOIKOETXEA'tar

Iñaki.

Aurreko zenbakian agertugenduan Zornotza'n izandan gaztetxuen Olerki-Sari-ketearen barria. ArgazkianZornotza'ko Olerki-Batza.

ANTZERKIA

TXARRIA ETA ASTOAIkastoletako umeentzat antzerkitxoa.Antzezlariak: edeslaria, txarria, astoa eta arakina.

Edeslariak:Asto zar-zar bat bizi zan errotan,baita txarri lodi bat astoaren kortan,errotan bertan.Astoak inbidia eutson txarriari,ikusten ebalako ondo zala bizi.

Txarriak:Au dok bizitza ederra!tripa daukat lodi,urun fax askan beti,eta jatekoa ugari.

Nik jan ta lo, besterik ez...lan guztiak astoari...Ni baiño obetoiñor ez dok bizi.Astoak:Nik, ostera, askanlastoa baiño ez.Gau ta egun lanean, kargapean,makal eta gosea.

Eta txarri onek ondo jan,eta lanik ezebez.Ai, ni txarri jaio ba'nintzasto nazen ordez.

(Txarria eta astoa, biak, etzun egiten dira lo egiteko).

Edeslariak:Lo dagoz biak, astoa eta txarria... Baiña goizean,dan! dan! dan! entzuten da kortako atean...

Itxartu dira biak (lotatik itxartuten dira)eta... zer ikusten?Arakiña atean aizto andi bat zorrozten...

(Arakiña sartzen da aiztotzar bat zorroztu ta zorroztu).

Arakiñak:A ltza zaitez, txarri lodi, gizena,Gaur da-ta zure azken eguna.Edeslariak:Txarria irrintzika asten da negarrez,kortako bazterretik urten gura ez.Txarriak: (belauniko)Arakin, arren, erruki nitzaz...Egia da, alperra izan naz,baiña parkatu!Aizto ori ez zorroztu!!!Emen nago ikaraz.Arakiñak:Txarri, alper, lodi, gizen,Bazter orretatik, urten!!!A lperkerian zara gizendu,orain negar egiteada berandu.Edeslariak:Arakiñak sartzen dautso samatikaizto andi zorrotza,gure kurrinkari emonazeriotza latza.Astoak:Jainkoari eskerrak, bizi nazalako.Betoz nire gaiñera amar milla makal.ez dot gura txarri onen antzera il!!!

- 14 -

OSASUNA

LORIK EZIÑABiotz maiteminduen barne-al-

dakuntz naiz goraberak dirala-ta,lorik-eziñak eurei dakartsezanarazoak gainditu-bearra dabe.

Zazpi ordu baiño gitxiagokoloak, bestalde zortzitik gorakoak,eriotzea aurreratu egiten dausku.

Nundik ona baiezko au? Tho-mas Roth'ek erantzungo dauskubereala. Aste batzuk dirala, Ma-drillen. Michigan'go Detroit es-kualdeko Henry Fard deritxongaisotegian Zezendaria dogunThomas Roth irakasleak esandauskunez, eundik ogei ta amarnotiñek (% 30) ez dabe lo ondoegiten.

Eurengandik eundik amarreieguneroko lo-eziñak gaintzen dau-tse eta esan daikegunez urterik ur-teko lorik ezaren ekiñaldi asperga-rrian bizi dira.

Eta ez ei da ori dana. Ei dagozegunez loak arturikoak be. Oneikbe loa azpiratzeko, menperatzeko,alegiñik bizienak egiten dabez.

Lorik eziñaren ziorik garrantzi-tsuenak Roth osagilleak dirausku-nez, gure barneari naiz gogoariezarri daikeozenak dira. Esate ba-terako maiteminduengandik, eu-ren zuzengabeko bideetatik dator-kezanak, baita be adorerik ezarenondorengoak diranak be, stres edobizitzearen abiadatik datozenaketa olakoak be bai.

Soiñari buruz, berak bere aide-tik esku edo parte artu leikenez,esaterako birikiei buruzkoak dira-nak, arnas-estutasunak damos-kuezenak, giarrekaz kontu artze-koak eta beste askotarikoak.

OSABIDEAKLenengo osagilleari esan bear ja-

kon zeregiña ei da.

Gogoari dagokiozan osagaiakez ei dira ezelan be egokienak gor-putzaren gaitz bereziak menpera-tzeko.

Alkoolkeria da Roth'en ustezondo lo egiteko daukagun arerio-rik txarrena. Batek baiño geiagokdiñoe alkoolak lagundu egitendautsela loak artzeko, baiña ori ezda egia. Gitxi edaten danean usteleiteke lagundu egiten dauskula loegiteko. Baiña orrelan jarraitzeko-tan, laster konturatuko gara ezdala bide egokia. Edari zaleak ga-bean bein baiño sarriago itxartukodira. Eta ori ez da gura geunkena.Osasunerako onena be ez.

Droga-zaletzaz Roth jaunak di-Ilona be ez dator esaten dabenazbat: «Gitxi artzea onuragarria da,ainbat obea izango da lo-eragi-lleak neurri barik artzea».

Aste baten barruan onuraga-rriak izan daitekez, lo-piztugarriorreik, baiña andik aurrera ezelanbe ez. Aurkako ondorenak sortu-azo daikeez.

Udaldeko edo bazkal-ostekoakez dau bizitzeran egoerea aldatzeneta lo-kukutxu au oiturazkoa iza-ten dan tokietan jarraigarri egoki-tsu lez artu leitekela dirudi, osa-suntsua dalako.

Amaitzeko auxe esan geinke:% 58 ilten dirala loak artuta dago-zela. Larregikeria dala? Kontura-tu bizitzearen zati eder bat, iruta-tik bat, lotarako izaten dala. Alanbegiratuz, ez ei da gaiegizkoa, be-netako «zergaitik» oldozgarria bai-ño.

Artu dagiguzan ba, ondo bizite-ko lez, ondo loak-artzeko neurriegokiak; gure bizitzea ta eriotzeagure izatearen ondoren pozgarrita itxaropentsuenak izan daitezan.

ARREGI'tar Josu'k

N

BAKEAREN ALDEKO EKINALDIAGuztiok gura dogu bakea, baiña ez da erre-

za izaten lortzeko zer egin jakitea.Bilbo n, Katoliku-Ekintzako Andrak otoitz-

ekiña/diak eratu dabez.Orrilaren 19'an, arratsaldeko 8'retan, Be-

giña'n izan zan bigarren ekiña/dia, KarmeloEtxenagusia Abade zala Eukaristia egiñaz. Mun-duko Emakume Kristiñauen erakundearen ba-rruan, aurten Irlanda'koak izan dira eratzaille.

Bigarren ekiñaldia izan da au. Lenengoa,urtarrillaren 30'ean izan zan, Begoñan eta La-rrea'tar Koldo Mirena Gotzain fauna meza-emoi//e zala ta Gotzain Laguntzaillea ta beste19 abade Mai Santuan zirala.

Emakume kristiñau oneik mundu anaiko-rragoa ta alkartuagoa nai leukee. Bakea Jauna-ren emoitza da, baiña eskuratzeko alegiña eginbear dogu.

EKINTZA KATOLIKU'ko emakumeak.

— 15 —

ASTIRO

EGIA

ZABALDU

Goiria

Itzaldi mamintsua egin eutsen Aita San-tuak Prantziko aste-argitalpenen zuzenda-riai.

Zuen lana —Moan Aita Santuak— bear-bearreko egikizuna da. Gaur munduko ja-zoera guztiak zabaltzen dira beingo batenalde guztietara. Katolikuak ezin egon leite-kez geldi. Egikizun au garrantzitsua da, itxi-eziña katolikoentzat. Erriari argi ta garbi taegiz azaldu munduko jazoerak. Erriak zelanepaitu gauzak ondo, illunkiro edo guzurrazesaten ba jakoz?

Onetan dago —ene semeak— zuen arloa,zuen egikizuna. Gizarte jazoera danak egiazedestu ta esan. Esku-zabalekoak, biotz-one-koak izan beti argitalpenakin. Oneik be elbu-ru bardiña dabe: zeruko erreñua zabaldu.

Itz ederrak Aita Santuarenak. Katolikudanak argi ta garbi jokatu bear dau betiegiaren alde. Txaloak lortutearren kontzien-tzia egundo ez dau saldu bear. Ez da gogora-ekarri bearrik. Zenbat guzur, zenbat etzipen,zenbat irain egunerokoetan eta aldizkarietaneta irratian eta ikusirratian.

Aita Santuaren itzak gogan izan-da zin-tzoro joka beti egi, zuzentasun eta eskubi-deen alde.

EZKER ESKUMARA: 1. Desterrado (el).-2. Hilo.-3.Mesa. Fuente.-4. Veladas.-5. Alcalde. los, las, aquel.-6. Al-dea, caserio.-7. Exclamacion de sorpresa.-8. Dos. Nosotros.Condición (modo de ser).-9. Sufijo privacion. Tiene.-10.Atrasar, aplazar.-11. Nueve. Ciudad.-12. Palabra, prome-sa.-13. Torcido.-14. Gusano, macho. Yo.-15. Obra litera-ria. Pena, disgusto.

GOITIK BERA: 1. Llegada. Medianoche.-2. Pues.-3.Pera. Sentido, significado.-4. Estilo, forma.-5. Sed. Poder,dominio.-6. Yo mismo. Sacar, sustraer.-7. Tu mismo, tu.Reloj.-8. Ea, a ver si. Dedo, rastro.-9. Coger, recibir. Movi-miento.-10. Iniciales de Capital. Ciudad. Accion.-11. Oro,cerca. Borracho.-12. Demasiado.-13. Col. Visitar. Veranoestio.-14. Agua, proximo.-15. Pulmon. Ente, ser.

13. a ERANTZUNA

— 16 —

EUSKERAZALEAKNENBILLAN ETA BA-NABILBilbo'ko Udaletxetik bialdu euskuezan orriak, izen eta etxean doguzan zerak jakin-

azo dagitseguezan, ez dakit egin ebazanak berak nai eban lez egiñak ziran ala besteren batenaginduetatik egiñak. Eta ba-neukan ori jakiteko gogoa, barri orren billa nenbilan eta nabilorain be.

* * *

Batek esan eustanez, goardizibilla; beste batek ostera, Bermeo'n, Ondarru'n, Motri-ku'n edo or nunbaiten izan dan karabiñeru zarren bat izango dala, lanaz kitututa, zar-saritutadagoanen bat.

* * *

Bata naiz bestea izan, berarentzat izan diran lan eta nekeak ondo eroanik, euskera bepolito ikasirik ara non dogun Udaletxean, nasai esarrita euskerea loratuten.

Arian-arian jarraituz, eta orain-artekora itzulirik euskerearentzako laukiak bete dabe-zenak zenbat izan ete dira? Ni neu ez, ni ez naz izan, euskera jatorrez egindako itzik ezin aur-kitu izan dot eta.

* * *

Itsasaldeko ur-txoriak dagozen eginbearretan bakean lagarik, goazen orain euskal-arrotz itzezko mordoillokerira: Estatistika Instituto Nazionala, probintzia, agentea, pertsona-lak, sekretoa; erreferentzia, posta, edifizioa, familia, inskribitutako organismo edo enpresak,komunik, korridore, galeria, altak eta bajak; kategoria profesionala, bulegoa, tuberia, finka-tuskoa...

* * *

Batua, batua eta batu-zaleak! Izen bakoitzak, euskeratu ezkero, dagokion itza dau.

LANDAJUELA'tar A'k.

GOIZ-ARG IErribideko aldizkaria

BizkaierazGipuzkoeraz

ErderazBARRIAK ETA ARAZOAK

SASKI-NASKIERRIBIDEKO ALDIZKARIA

Bizkaieraz

Gipuzkoeraz

munduko goraberak, jazokizunak, barregaiak...

EUSKERAZALEAK

Colon de Larreategui, 14 - 2.° dcha. BILBAO-1

35 PEZETA

Page 1Page 2Page 3Page 4Page 5Page 6Page 7Page 8Page 9Page 10Page 11Page 12Page 13Page 14Page 15Page 16Page 17Page 18Page 19Page 20