Guía da prevención e control da contaminación nas … artes graficas.pdf · 7 Guía de...

Guía da prevención e controlda contaminación nas

artes gráficas

Guí

a da

pre

ven

ción

e c

ontr

ol d

a co

nta

min

ació

n n

as a

rtes

grá

fica

s

ISBN: 978-84-453-4744-7

9 7 8 8 4 4 5 3 4 7 4 4 7

Port. Guia Contaminacion Artes Graficas.indd 1 04/03/09 12:48


artes gráficas

Guía de aplicaciónArtes Gráficas

4

Edita:

Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible

Colabora:

Asociación de Empresarios de Artes Gráficas de Galicia.

Equipo deredacción: Xunta de Galicia Joaquín Lucas Buergo del Río Salvador J. García García Manuel Díaz Cano Departamento de Enxeñaría Química Universidade de Santiago de Compostela Juan J. Casares Long Pastora M.ª Bello Bugallo María Teresa Torres Rodríguez Sandra Valiño Pazos Marta Faraldo Sánchez Escuela Superior de Ciencias Experimentales y Tecnología Universidad Rey Juan Carlos Eduardo Díaz Cano Tradución Ramiro A. Combo García

Deseña eimprime: Imprenta La Ibérica

Dep. Legal: C 744-2009

ISBN: 978-84-453-4744-7

Todos os dereitos reservados. Queda prohibida a reprodución, almacenaxe ou transmisión total ou parcial desta publicación, xa fose mediante o uso de sistemas electrónicos, mecánicos, ópticos, por fotocopia ou calquera outro, sen o consentimento explícito e por escrito dos titu-lares do copyright.

5

Guía de aplicación Artes Gráficas

Índice

Limiar .................................................................................................................................................. 7

1 Introdución .................................................................................................................................................. 9 1.1 Definición e tipos de procesos ............................................................................................. 9 1.2 Descrición dos procesos ......................................................................................................... 11

2 Serigrafía ............................................................................................................................................... 13 2.1 Preimpresión .................................................................................................................................. 15 2.1.1 Preparación da imaxe ........................................................................................... 15 2.1.2 Preparación da pantalla de impresión ...................................................... 18 2.2 Impresión ........................................................................................................................................ 21 2.3 Postimpresión .............................................................................................................................. 27 2.3.1 Operacións finais .................................................................................................... 27 2.3.2 Operacións auxiliares ........................................................................................... 29

3 Litografía: Impresión Ofset .......................................................................................................... 33 3.1 Preimpresión ................................................................................................................................ 35 3.1.1 Preparación da imaxe ........................................................................................... 35 3.1.2 Preparación das pranchas ................................................................................. 38 3.2 Impresión ........................................................................................................................................ 44 3.3 Postimpresión .............................................................................................................................. 52 3.3.1 Operacións finais .................................................................................................... 53 3.3.2 Operacións auxiliares ........................................................................................... 54

4 Rotografía ............................................................................................................................................. 57 4.1 Preimpresión ................................................................................................................................ 59 4.1.1 Preparación da imaxe ........................................................................................... 59 4.1.2 Preparación do cilindro de impresión ...................................................... 62 4.2 Impresión ........................................................................................................................................ 65 4.3 Postimpresión .............................................................................................................................. 69 4.3.1 Operacións finais .................................................................................................... 69 4.3.2 Operacións auxiliares ........................................................................................... 70

5 Problemática ambiental .................................................................................................................... 75 5.1 Emisións atmosféricas ........................................................................................................... 76 5.2 Residuos .......................................................................................................................................... 76


6

5.3 Olores ............................................................................................................................................... 79 5.4 Ruídos ............................................................................................................................................... 80 5.5 Verteduras ........................................................................................................................................ 80 5.6 Seguridade industrial e saúde no traballo ................................................................. 81 5.6.1 Exposición a produtos químicos ................................................................... 82 5.6.2 Analíticas dalgúns produtos usados nas industrias do sector das artes gráficas ......................................................................................... 82

6 Bibliografía ............................................................................................................................................. 85

7


Limiar

A Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible dinamiza, in-centiva, impulsa e promove comportamentos medioambientalmente sostibles. Para elo, entre outras accións, ven publicando guías, coma esta, que permiten contribuír a mellorar o comportamento ambiental.

Sendo evidente que aínda temos que avanzar no convencemento de que a pro-tección de noso contorno é, cada vez máis, unha condición indispensable para pro-gresar cara ó futuro, e que a sociedade ten unha preocupación crecente na protección do medio ambiente.

É por iso que esta Consellería ten como un dos seus obxectivos fundamentais a promoción dunha cultura ambiental que, a través da información, a formación e a difusión, permita que toda a sociedade asuma o seu papel de actor protagonista na conservación e mellora do medio ambiente, mesmo modificando algunhas pautas de comportamento.

Esta guía, impulsada pola Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible e compartido coa asociación de Empresarios de Artes Gráficas de Galicia, concebeuse como un instrumento de utilidade, tanto para os empresarios e empre-gados do sector das artes gráficas, como para proporcionar unha información os usuarios que lles permita poñer en valor, coñecer e compartir as medidas e o esforzo empregado, por estes industriais e artesáns, na mellora do medio.

Manuel Vázquez Fernández Conselleiro de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible


8

9


1. Introdución

Cando no ano 1455 Gutenberg iniciou a publicación da famosa Biblia de 42 liñas, moi probablemente foron poucos os que se deron conta da verdadeira trans-cendencia deste feito. Aínda que é moi certo e está amplamente documentado que existiron precedentes máis ou menos complexos de sistemas de impresión, a in-vención da imprenta moderna por Gutenberg constitúe un fito sen parangón na historia do ser humano, ao facilitar a acumulación da información e facer posible a súa difusión, practicamente sen límites.

A irrupción da imprenta tivo lugar en pleno Renacemento nunha Europa ca-racterizada por un nivel de produción en alza e un gran dinamismo intelectual, o que favoreceu ademais a súa rápida expansión e desenvolvemento, constituíndo o xermolo do que hoxe se coñece como artes gráficas.

Desde a primeira imprenta do século XV ata as modernas imprentas actuais, inzadas de sistemas dixitais, o desenvolvemento das artes gráficas experimentou un crecemento espectacular, coa incorporación de melloras tecnolóxicas e a aparición de novas técnicas de impresión, como o offset ou a serigrafía, ampliando a gama de materiais empregados.

1.1 Definición e tipos de procesosNa actualidade, hai quen opina que o libro electrónico e as telecomunicacións

moi probablemente despracen a imprenta do lugar de privilexio que hoxe en día ocupa. Non obstante, considerando a capacidade transformadora de que fixo gala historicamente, esta cuestión parece pouco probable. Á fin e ao cabo, ¿que pode superar o pracer de ter un bo libro entre as mans?

O sector das artes gráficas abarca todas as fases necesarias para transformar unha obra de carácter creativo nun produto elaborado susceptible de ser distribuído ao público. Neste sentido, as actividades incluídas no sector son as seguintes:

- Debuxo e ilustración.

- Pintura.

- Gravado.

- Serigrafía.

- Deseño gráfico.

- Deseño editorial.

- Fotografía.

- Caligrafía.

- Humor gráfico.

- Deseño de páxinas web.

- Impresión.

- Encadernación.


10

Dentro destas actividades, as relacionadas coa impresión pódense clasificar, se-gundo o proceso se trate de gravado ou de planografía, da seguinte forma:

Gravado: - Calcografía.- Flexografía.- Rotografía.- Tipografía.- Xilografía.- Cincografía.

Planografía: - Colotipia.- Driografía- Impresión láser.- Litografía.- Offset.- Serigrafía.

As empresas dedicadas ás artes gráficas realizan a actividade de elaboración de libros, impresos de publicidade, periódicos, revistas, etc.

Os tipos de procesos no sector das artes gráficas pódense clasificar da seguin-te maneira:

Ꮂ Tipografía: impresión tipográfica, flexografía e outros. Ꮂ Planografía/litografía offset: alimentación por follas soltas, alimentación en continuo mediante bobinas, secado por calor (termofixación) e outros.

Ꮂ Gravado en oco: en publicacións, en envases e embalaxes, impresión tampón e outros.

Ꮂ Esterxido/serigrafía. Ꮂ Dixital.

En xeral, a actividade da industria gráfica comprende cinco etapas fundamen-tais:

Ꮂ Procesamento de imaxe. Nesta etapa realízase o traballo preliminar. Xeral-mente utilízanse películas e produtos químicos e, como resultado, prodú-cense residuos como películas usadas e líquidos do proceso de revelado.

Ꮂ Probas. Unha vez que o traballo preliminar é aceptado, lévase ás pranchas. O principal residuo desta parte está formado polo material non aprobado.

Ꮂ Procesamento de placas (existen procesos que non inclúen esta fase). Para esta etapa existen diferentes materiais de placas e diferentes técnicas de impresión, das cales depende o seu residuo, que poden ser emisións atmosféricas, especialmente en flexografía, e residuos líquidos e sólidos.

Ꮂ Impresión. Nesta etapa a tinta pasa da placa ata o substrato ou tamén cha-mada superficie de aplicación.

Ꮂ Acabado. Esta é a última etapa, onde ten lugar o secado e acabado do ma-terial.

O sector das artes gráficas encóntrase encadrado na división 18, «Artes gráfi-cas e reprodución de soportes gravados», da Clasificación Nacional de Actividades Económicas (CNAE-2009)*. Dentro desta división, as actividades relacionadas co sector de artes gráficas móstranse na táboa 1.1.

11


Táboa1.1: Códigos CNAE relativos ás actividades do sector das artes gráficas.

18

18.1

18.2

Artes gráficas e reprodución de soportes gravados Artes gráficas e servizos relacionados con estas

18.11 Impresión de xornais18.12 Outras actividades de impresión e artes gráficas18.13 Servizos de preimpresión e preparación de soportes18.14 Encadernación e servizos relacionados con esta

Reprodución de soportes gravados18.20 Reprodución de soportes gravados

*CNAE 2009 BOE n.º 102, do 28 de abril de 2007.

Segundo o Anuario 2007 do Instituto Galego de Estatística (IGE), as empresas dedicadas á edición, artes gráficas e reprodución de soportes gravados na Comuni-dade Autónoma de Galicia son 1.258, distribuídas tal e como se indica na figura 1.1:

Figura 1.1: Distribución das empresas de artes gráficas en Galicia.

1.2 Descrición dos procesosOs procesos máis representativos na Comunidade Autónoma de Galicia son a

litografía ou impresión offset e a serigrafía.A litografía ou impresión offset é un dos procedementos máis utilizados na área

das artes gráficas. A característica principal que o diferencia doutros sistemas está

Pontevedra39,00%

Ourense7%

Lugo8%

A Coruña46%


12

no feito de que o sistema portador da imaxe é planográfico, isto é, as zonas con e sen imaxe atópanse no mesmo plano.

O fundamento en que se basea a litografía radica na inmiscibilidade existente entre a auga e as substancias graxas ou aceitosas, como a tinta. Deste modo, no sistema portador da imaxe vanse diferenciar dúas áreas:

A zona con imaxe ou zona impresora caracterízase por ter afinidade por subs-tancias graxas, como a tinta, e repeler a auga (zona hidrófoba).

Pola contra, a zona sen imaxe presenta afinidade pola auga e repele a tinta (zona hidrófila).

Na impresión offset a imaxe transmítese ao substrato (papel, cartón, etc.) a través dun rodete intermedio recuberto de caucho, denominado mantilla, que pola súa vez recibe esa imaxe da prancha ou rodete de impresión (o elemento portador da imaxe). Este procedemento de impresión «dobre» xustifica o cualificativo de offset.

A serigrafía é o máis versátil dos procesos de impresión. A palabra serigrafía, procedente do grego serikós (seda) e graphé (escribir, debuxar), refírese ao sistema de impresión, derivado da antiga técnica de esterxido. Esta técnica pódese utilizar cunha ampla variedade de substratos, como papel, cartón, plástico, vidro, metal, tea, nailon e algodón. Algúns dos produtos máis comúns que se producen neste tipo de industria son pósters, etiquetas, calcomanías, pancartas, cerámicas, tecidos, tarxetas postais, etc. A vantaxe da serigrafía fronte a outros procesos de impresión é que a prensa pode imprimir sobre substratos de calquera forma, grosor e tamaño.

Unha das características máis destacables da serigrafía é que permite a aplicación de maiores grosores de tinta que no caso doutras técnicas, o que posibilita uns efec-tos moi interesantes que non se conseguen con outros métodos de impresión. Ademais, debido á simplicidade do proceso de aplicación, pódense empregar unha gran variedade de tintas.

A utilización deste tipo de técnica viuse incrementada debido a que a velo-cidade de produción mellorou. Isto é debido ao desenvolvemento que tivo lugar nas imprentas de serigrafía rotativas e automáticas, mellora no proceso de secado e nas tintas UV. Os produtos químicos máis utilizados neste tipo de impresión son as emulsións de serigrafía, tintas, disolventes, axentes tensioactivos e oxidantes, entre outros.

13


2. Serigrafía

A serigrafía é un procedemento de estampaxe dunha imaxe mediante esterxido, é dicir, a través dun tecido polo que un rodete fai pasar a tinta ou verniz. O paso da tinta bloquéase onde non se quere estampar a imaxe mediante unha emulsión ou verniz, mentres a zona pola que se quere estampar se deixa libre. O tecido que se uti-lizaba orixinalmente era seda; de feito, o nome de serigrafía procede dos vocábulos sericum (seda, en latín) e graphe (escribir, en grego).

Entre as vantaxes da serigrafía destacan: Ꮂ Impresión sobre diversos materiais: papel, vidro, madeira, plásticos, tea na-tural ou sintética, cerámica, metal, etc.

Ꮂ Impresión sobre soportes de formas variadas: plana, cilíndrica, esférica, có-nica, cúbica, etc.

Ꮂ O soporte ou peza que se imprime recibe só unha débil presión ao estamparse. Ꮂ Logra fortes depósitos de tinta, obtendo cores vivas con resistencia e per-manencia ao aire libre.

Ꮂ Ampla selección en tipos de tinta: tintas sintéticas, téxtiles, cerámicas, epóxicas, etc.

Ꮂ Obtención de cores saturadas, transparentes, fluorescentes, brillantes, mates ou semibrillantes.

Ꮂ Relativa simplicidade do proceso e do equipamento, o que permite operar con sistemas completamente manuais.

Ꮂ Variedade de equipos altamente automatizados para todas as etapas do pro-ceso, garantindo rapidez e calidade en altas producións.

Os campos de aplicación da serigrafía son os seguintes: Ꮂ Artística, para a produción numerada e asinada en curtas tiraxes de obras orixinais en papeis de calidade.

Ꮂ Artesanal, na decoración de cerámicas. Ꮂ Industrial, na marcación de pezas, envases e placas de metal, plástico, ma-deira ou cerámica.

Ꮂ Electrónica, na impresión e posterior gravado de placas para circuítos im-presos, e na impresión de paneis de aparellos electrónicos.

Ꮂ Publicitaria, na personalización cunha imaxe de marca de elementos de uso común (floreiros, cinceiros, acendedores, chaveiros, etc.) ou na impresión de soportes de vía pública (letreiros e paneis), etc.

Ꮂ Téxtil, na decoración e estampaxe de teas, ben sexa en pezas, como en cami-setas ou en toallas, ou ben por metraxe (cortinas).


14

IMPRESIÓN

PREPARACIÓN DA IMAXE

Tintas, verniz, material para imprimir(papel, cartón, tecidos, chapas,

metálicas, etc.), enerxía, aire, luz UV

Materias primas, auga e enerxía Emisións atmosféricas Augas residuais Outras emisiónsResiduos

Restos de revelador e fixador

Restos de papel e película

Produtos

Deseño da imaxe

PREIMPRESIÓN

Revelado con luz UVRepostos de pantallas, emulsiónfotosensible, enerxía, auga, aire

lámpadas reposto luz UV

RuídoOloresSecado

Aplicación da emulsión

Lavado con auga

Secado previo

Auga con restos de emulsión

PREPARACIÓN DA PANTALLA

Secado

Preparación do fotolito

Colocación do material para imprimir

Colocación da pantalla

Suministro de tintas, vernices, etc.

Impresión e secado

POSTIMPRESIÓN

Plásticos, cartón, palés, energía,adhesivos e colas, combustible

Embalaxe

Corte, pregado, encolado

Lavado de pantallas

Limpeza das máquinas

Cartuchos de tinta esgotados

Envases metálicos ou plásticosdos reactivos químicos

Trapos con restos de emulsión

Envases de plástico con restosde emulsión

RuídoOlores

Residuos de embalaxes (plásticoretráctil, cartón, etc.)

Envases con restos de vernices,tintas, etc.

Restos de material desbotado

Ruído


Residuos de embalaxe

Compostos orgánicos volátiles


Almacenamento

Materialserigrafiado

OPERACIÓNS FINAiS

OPERACIÓNS AUXILIARES

Papel vexetal, película, tóner,cartuchos de tinta, enerxía, revelador,

fixador, auga

Enerxía, produtos de limpeza,auga, trapos

Ruído

Auga residual de limpeza conrestos de emulsión, tintas, vernices,

produto de limpieza, etc.

Trapos de limpeza usados

Envases de produtos de limpeza

Olores

Gases combustión carretillas


Na figura 2.1 móstrase o diagrama do proceso de elaboración de produtos se-rigrafados. Neste diagrama tamén se inclúen, ademais das etapas do proceso, as entradas de materias primas e auxiliares e as saídas, que ademais dos produtos seri-grafados comprenden diversos contaminantes potenciais para o medio ambiente e a saúde das persoas clasificados segundo sexan residuos sólidos, verteduras líquidas ou emisións atmosféricas, incluídos os olores, ruídos, etc.

Figura 2.1: Diagrama e aspectos ambientais do proceso de serigrafía.

15


A continuación desenvólvese cada unha destas etapas por separado, indicando as materias primas que se consomen, os procesos que teñen lugar e as emisións que se xeran. Así mesmo, indicaranse en cada un dos puntos as boas prácticas ambientais e as medidas de prevención e control da contaminación.

2.1 PreimpresiónDurante esta etapa lévase a cabo a preparación da imaxe que se desexa estampar

sobre o material e a preparación da pantalla, é dicir, o elemento encargado de trans-ferir a imaxe ao substrato. A preimpresión comprende as operacións de preparación da imaxe (deseño da imaxe e preparación do fotolito) e de preparación da panta-lla de impresión (aplicación da emulsión, secado, revelado con luz UV, lavado con auga, secado previo e secado). A continuación explícase cada unha destas etapas e subetapas.

2.1.1 Preparación da imaxe

A preparación da imaxe é unha etapa da impresión que inclúe o deseño da imaxe e a preparación do fotolito, utilizando para iso equipos informáticos e de impresión, así como equipos de revelado.

Figura 2.2: Diagrama e aspectos ambientais da subetapa de preparación da imaxe.

Deseño da imaxe

Esta etapa inclúe a fase de creación da imaxe que se desexa imprimir. A aplicación da informática e a electrónica introduciu unha gran cantidade de vantaxes e novas posibilidades, o que reduce o tempo de traballo e mellora a calidade. Tanto é así, que a maior parte das preimpresións se realizan mediante ordenador.

Durante o deseño da imaxe consómese enerxía eléctrica e papel para realizar probas da imaxe que se vai serigrafar. O consumo de enerxía eléctrica depende da cantidade de equipos informáticos e de impresoras que a empresa posúa na etapa de deseño da imaxe.

As saídas desta etapa, ademais do produto, poden ser residuos sólidos que teñen relación co material empregado para o deseño, e adoitan ser os seguintes:

PREPARACIÓN DA IMAGEN

Restos de papel e películaDeseño da imaxe(equipos informáticos, impresoras)

Preparación do fotolito(equipos informáticos, impresoras,

equipos de revelado)

Tóner, cartuchos de tinta esgotadosEnerxía, papel para probas, tóner,

cartuchos de tinta

Película, tóner, cartuchosde tinta, enerxía, revelador, fixador, auga







16

Ꮂ Restos de papel e película. O papel xérase nos almacéns (papel obsoleto) e durante a realización de probas. Os restos de película xéranse durante as operacións de filmación e montaxe.

Ꮂ Cartuchos de tinta e tóner esgotados. Estes residuos son pequenos con-tedores de tinta que se xeran durante o deseño da imaxe e preparación do fotolito.


Unha vez deseñada a imaxe, imprímese, normalmente en papel vexetal, cunha impresora láser ou revélase como película. Neste último caso a película introdúcese no líquido revelador para conseguir que a imaxe sexa visible nas zonas expostas á luz, e no líquido fixador para eliminar os sales de prata haloxenados que non reci-biron luz durante a exposición e non se revelaron. Finalmente, realízase un lavado con auga.

Nesta etapa consómese enerxía eléctrica e papel vexetal ou película en función do método empregado, impresión ou revelado. No caso de que se utilice o sistema de impresión, consómense tóners ou cartuchos de tinta. Se o fotolito se xera mediante revelado, consómense reactivos químicos e auga. Os reactivos químicos utilízanse como reveladores e fixadores e teñen as seguintes características:

Ꮂ Os reveladores son produtos de natureza básica cun pH de 10-12 que se utilizan de forma cíclica nas máquinas procesadoras de revelado-fixación. A súa composición habitual é hidróxido de potasio, dietanol amina e 1, 4-dihidroxibenceno. Os reveladores tamén conteñen metais pesados como cromo VI, arsénico, chumbo, etc.

Ꮂ Os fixadores son produtos de natureza ácida cun pH entre 3 e 6, que se uti-lizan de forma cíclica nas máquinas de revelado. A súa composición máis habitual é etanol, ácido acético, tiocianato de amonio, ácidos minerais e sales.

As saídas desta etapa son o fotolito e emisións de distinta natureza, como se mostra a continuación:

Ꮂ Emisións atmosféricas que se poden xerar durante a preparación da imaxe están constituídas por compostos orgánicos volátiles orixinados na evapora-ción dos baños durante o proceso de revelado dos fotolitos.

Ꮂ Efluentes líquidos que se poden xerar durante esta operación son os se-guintes:

- Reactivos químicos esgotados (revelador e fixador). Disolucións líquidas en base auga que se esgotan durante o procesamento das películas.

- Auga de lavado da película. A auga utilizada, ao final do proceso, encón-trase contaminada cos produtos químicos empregados durante a ope-ración de revelado e por restos de prata. Cando se traballa en circuíto aberto, as cantidades de auga utilizadas son importantes.

Ꮂ Os residuos sólidos que se poden producir na preparación da imaxe son, ademais dos restos de papel e película e os cartuchos de tinta e tóner es-

17


gotados, igual que no deseño da imaxe, envases metálicos ou plásticos dos reactivos químicos. Estes envases xéranse durante o revelado das películas e conteñen restos de líquidos revelador e fixador.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante a etapa de preparación da imaxe valoran a xestión no consumo de recursos, as boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 2.1.

Táboa 2.1: Medidas que cómpre ter en conta durante a preparación da imaxe.

MedidaComprar o tamaño adecuado de papel e película atendendo ás necesidades da empresa.

Xestionar de forma adecuada o almacén de produtos químicos para evitar que as materias auxiliares perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».

Adquirir de forma planificada os reactivos químicos para que non se termine a súa vida útil no almacén.

Revisar os reactivos químicos cando se reciban para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.

Almacenar os contedores dos reactivos químicos na dirección correcta para evitar que se estraguen.

Utilizar contedores reciclables para os reactivos químicos.Realizar unha correcta distribución das materias primas e auxiliares no almacén:

- Concentrar todos os produtos líquidos nunha única zona correctamente di-mensionada tendo en conta as necesidades da empresa (almacén de produtos químicos, líquidos ou inflamables). - Illar o almacén do resto da fábrica e instalar sistemas de recollida de líquidos por fugas e derramos. - Identificar correctamente cada produto. - Definir unha zona concreta, delimitada e sinalizada para realizar transvasa-mentos.

Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de materias primas e auxiliares.

Utilizar substitutos de reactivos químicos, como o uso de películas fotográficas sen prata.

Empregar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Establecer as medidas de seguridade e actuación durante a manipulación e trans-porte dos reactivos químicos.Redeseñar o produto co obxectivo de estudar alternativas que minimicen a xe-ración de emisións.Escoller o tamaño óptimo do papel atendendo ás dimensións da imaxe.Preparar os fotolitos de maneira que o seu tamaño se axuste ás dimensións da imaxe.


18

MedidaUtilizar papel reciclado para as probas.Manter tapados os contedores dos reactivos químicos para reducir evaporacións e fugas e para previr a contaminación con auga, sucidade ou outros materiais.Implantar cambios nas prácticas operacionais e de traballo que permitan un au-mento na vida útil dos baños dos reactivos químicos e unha redución na cantida-de de reactivos químicos utilizados.Recuperación e reutilización dos baños empregados no revelado.

Utilizar métodos de tratamento electrónico das imaxes.

Instalar unha tapa flotante de plástico para evitar a oxidación do revelador.

Almacenar os envases metálicos e de plástico correctamente, evitando verteduras e evaporacións do reactivo químico que conteñan.

Almacenar os residuos de forma correcta realizando unha boa segregación destes.

Enviar os residuos a un xestor autorizado.

Recuperar a prata que poidan conter os fotolitos.

Enviar para o seu tratamento todos os residuos que poidan ter algunha posibi-lidade de reciclaxe.

Segregar os restos de papel xerados para que sexan recollidos polo concello ou xestor autorizado adecuado.

2.1.2 Preparación da pantalla de impresión

As pantallas de impresión son os elementos portadores da imaxe que fan posible a transferencia da tinta ao substrato. Estas pantallas están formadas por unha malla en tensión debido á acción dun marco. A malla pode ser monofilamentosa ou mul-tifilamentosa (figura 2.3), e de diferentes materiais, como son seda, algodón, nailon, poliéster ou mesmo aceiro inoxidable. O marco pode ser de madeira ou de metal. Actualmente, existen novas tecnoloxías que non necesitan pranchas, e a impresión realízase mediante láser ou de forma electrostática, co que non é necesaria a utiliza-ción dunha prancha separada.

Figura 2.3: Tipos de mallas: monofilamentosa e multifilamentosa.

19


Revelado con luz UV(equipo con lámpada de luz UV)

Aire

Olores

Secado(aire ambiente)

Aplicación da emulsión(espátula)

Lavado con auga(mangueira con auga a presión)

Secado previo(proceso manual)

PREPARACIÓN DA PANTALLA

Secado(armario secador)

Envases de plástico con restosde emulsión


Aire, enerxía eléctrica

Trapos

Auga, enerxía eléctrica

Enerxía eléctrica,repostos lámpadas UV

Repostos de pantallas,emulsión fotosensible

Ruído

Auga con restos de emulsión

Trapos con restos de emulsión

RuídoOlores



Olores

RuídoOlores


As operacións que se levan a cabo para preparar a pantalla, elemento encargado de transferir a imaxe ao substrato, son as seguintes: aplicación da emulsión, secado, revelado con UV, lavado con auga, secado previo e secado.

Figura 2.4: Diagrama e aspectos ambientais da subetapa de preparación da pantalla.

Aplicación da emulsión

En primeiro lugar, aplícaselle unha emulsión a toda a superficie da malla me-diante unha regreta. As emulsións máis utilizadas en serigrafía son emulsións foto-sensibles que se poden dividir en fotopoliméricas ou aquelas que empregan como sensibilizadores diazo ou bicromato. Algúns dos reactivos químicos máis usados neste tipo de emulsións son polivinil alcohol, acetatos, ésteres, acrilatos, etc. O tipo de emulsión utilizada depende en gran medida da tinta que se vai empregar na etapa de impresión. Nesta etapa, ademais de emulsión, consómense pantallas.

Os residuos máis importantes producidos durante esta subetapa son os envases de plástico con restos de emulsión. Xéranse emisións de COV que dan lugar aos olores típicos destas instalacións.

Secado

Unha vez aplicada a emulsión, déixase secar a temperatura ambiente antes de que comece a operación de revelado. Nesta etapa xéranse tamén emisións de COV que orixinan os olores típicos destas instalacións.

Revelado con luz ultravioleta

Neste proceso, a imaxe transfírese á pantalla. A transparencia que contén a imaxe colócase sobre a pantalla e aplícase luz ultravioleta de forma que a área que se en-


20

contra exposta á luz se cura e, polo tanto, non permite o paso da tinta. No entanto, a emulsión queda débil nas zonas que quedan tapadas pola imaxe e, deste maneira, estas zonas permitirán o paso da tinta.

Na maioría dos casos, o revelado realízase con luz ultravioleta, polo que son necesarios recambios de lámpadas que proporcionen este tipo de luz, ademais de enerxía eléctrica. A actividade de revelado con luz ultravioleta xera ruído, así como emisións de COV e olores.

Lavado con auga

A pantalla lávase con auga pulverizada a presión para eliminar os restos de emul-sión das zonas correspondentes á imaxe. O consumo de auga é importante nesta etapa, e o principal efluente líquido que se xera durante a preparación da pantalla é a auga de lavado das pantallas despois do seu tratamento con luz ultravioleta. A auga arrastra a emulsión non endurecida pola acción da luz.

Secado previo

A auga que permanece sobre a superficie da pantalla sécase utilizando trapos, xeralmente de papel. Polo tanto, o consumo de trapos é elevado, así como a xeración dos residuos (trapos con restos de emulsión).

Secado

A pantalla introdúcese nun armario secador para finalizar o proceso de secado. Nesta etapa consómese enerxía eléctrica e prodúcense emisións de compostos or-gánicos volátiles.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante a etapa de preparación da pantalla valoran a xestión no consumo de recur-sos, as boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 2.2.

Táboa 2.2: Medidas que cómpre ter en conta durante a preparación da pantalla.

MedidaXestionar de forma adecuada o almacén de produtos químicos para evitar que as materias auxiliares perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada as emulsións para que non termine a súa vida útil no almacén.Revisar as emulsións cando se reciban para comprobar que teñen as especifica-cións correctas e que non presentan danos materiais.Adquirir as emulsións en envases con tamaños adecuados en relación coa pro-dución.Almacenar os contedores das emulsións na dirección correcta para evitar que se estraguen.

21


MedidaUtilizar contedores reciclables para os reactivos químicos.Realizar unha correcta distribución das materias primas e auxiliares no almacén:


Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de materias primas e auxiliares.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles. Establecer as medidas de seguridade e actuación durante a manipulación e trans-porte dos reactivos químicos.Axustar o tamaño da pantalla ás dimensións da imaxe que se desexa serigrafar.Reutilizar os marcos e mallas das pantallas sempre que sexa posible.Aproveitar ao máximo os envases que conteñen as emulsións para evitar perdas de produto.Manter tapados os contedores das emulsións para reducir evaporacións e fugas e para previr a contaminación con auga, sucidade ou outros materiais.Axustar o rango de iluminación de luz ultravioleta ás dimensións da pantalla.Utilizar sistemas que minimicen a cantidade de auga durante o lavado das pan-tallas.Ter unha ventilación adecuada no lugar de traballo.Dependendo da produción, dispoñer de tecnoloxías de separación ou elimina-ción de compostos orgánicos volátiles.Controlar o consumo de auga utilizada para o lavado das pranchas.Dispoñer de sistemas de auga a presión que utilicen menos cantidade de auga durante o lavado das pranchas.Segregar os efluentes líquidos producidos e tratalos de forma adecuada.Almacenar correctamente os residuos de envases e trapos contaminados con res-tos de emulsión.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

2.2 ImpresiónA etapa de impresión constitúe o núcleo do proceso de serigrafía, xa que é aquí

onde a imaxe se transfire ao substrato a través da pantalla. Nesta etapa realízase


22

IMPRESIÓN

Pantallas, enerxía

Colocación do material para imprimir(ferramentas, equipo de impresión)

Colocación da pantalla(ferramentas, equipo de impresión)

Suministro de tintas, vernices, etc.(sistema de suministro, equipo

de impresión)

Impresión e secado(equipo de impresión, equipo de secado)

Material para imprimir(papel, cartón, tecidos, chapas,

metálicas, etc.), enerxía

Tintas, verniz, etc., enerxía

Enerxía, aire, lámpadas luz UVRuídoOlores



RuidoRuído

RuidoOlores

Envases con restos de barnices,tintas, etc.

Compuestos orgánicos volátiles

RuídoOlores



Ruido

Residuos de embalajes (plásticoretráctil, cartón, etc.)

Restos de material desechado

Ruído



o proceso de impresión propiamente dito e o secado do material xa estampado. As operacións que se realizan durante a impresión son as seguintes: colocación da pantalla; colocación do material a imprimir; subministración de tintas, vernices, etc.; impresión e secado. Estas etapas descríbense a continuación.

Figura 2.5: Diagrama e aspectos ambientais da etapa de impresión.

Colocación da pantalla

As pantallas que conteñen a imaxe que se desexa transferir ao substrato colócan-se adecuadamente para que a tinta poida pasar a través dela e fixarse no substrato. A tensión con que o marco suxeita a malla debe ser a apropiada para que a impresión da cor sexa precisa. O diámetro e número dos fíos da malla determinarán o modo en que se deposite a tinta sobre o substrato.


O material para imprimir, denominado substrato, colócase debaixo da pantalla co obxectivo de recibir a tinta. Os substratos que se poden utilizar na impresión por serigrafía son papel, vidro, madeira, plásticos, tea natural ou sintética, cerámica, metal, etc. Ademais, estes soportes poden posuír forma plana, cilíndrica, esférica, cónica, cúbica, etc. Nesta etapa xéranse, ademais de ruído, residuos sólidos, como restos de material desbotado e das embalaxes.

Subministración de tintas, vernices, etc.

As tintas, vernices ou outros materiais aplícanse sobre a pantalla mediante unha regreta. Esta regreta consiste nunha lámina de caucho, neopreno ou poliuretano que se encontra suxeita a un mango de madeira ou aluminio. A súa función é arrastrar a tinta por toda a malla, conseguindo así que a tinta pase a través da malla e quede impresa no material desexado (figura 2.6). Os factores de que depende a calidade da impresión son: composición, tamaño e forma do substrato, tinta utilizada, presión exercida, e velocidade e material da regreta de goma.

23


Figura 2.6: Detalle de impresión.

No proceso de serigrafía as tintas adoitan posuír unha viscosidade maior que nos procesos de offset, flexografía e gravado en oco. Desta maneira, a tinta arrástrase e presiónase por unha regreta de goma, atravesando a malla soamente por onde se encontra «aberta», é dicir, sen axente bloqueador (emulsión) e depositándose sobre o substrato (papel, plástico, metal, tea, etc.) desexado. No proceso de serigrafía, ló-granse fortes depósitos de tinta, obtendo cores vivas con resistencia e permanencia ao aire libre. Ademais, pódense obter cores saturadas, transparentes, fluorescentes, brillantes, mates ou semibrillantes. Na figura 2.7 móstrase a operación de subminis-tración e aplicación de tinta.

Figura 2.7: Proceso de serigrafía con pantallas planas.

Malla

Regreta

Tinta

Pantalla

Substrato

Superficie impresora

SERIGRAFÍA


24

As tintas empregadas en serigrafía son sintéticas, téxtiles, cerámicas, epóxicas, etc. A composición química das tintas utilizadas depende do tipo de substrato e do acabado do produto. As categorías principais de tintas empregadas en serigrafía son as seguintes:

Ꮂ Tintas UV. Son tintas especiais que conteñen monómeros e prepolímeros que polimerizan debido á acción dunha substancia fotosensible que absorbe as radiacións ultravioletas para iniciar unha reacción de endurecido practi-camente instantánea.

Ꮂ Tintas líquidas. Estas tintas pódense dividir en dúas clases en función do tipo de disolvente utilizado:

- Tintas líquidas en base disolvente. Neste caso a tinta seca sobre o substrato, principalmente por evaporación dun composto volátil (di-solvente orgánico). Estes disolventes orgánicos están compostos por alcohois, naftas alifáticas, ésteres, cetonas, éteres ou hidrocarburos aromáticos.

- Tintas líquidas en base auga. Este tipo de tintas utilízanse basicamente para a impresión sobre papel e cartón. A tinta seca sobre o substrato por absorción.

Ꮂ Plastisoles. Son tintas utilizadas para impresión téxtil que están compostas de partículas de resina de PVC dispersas nun plastificante líquido. Cando este tipo de tinta se somete baixo a acción da calor, as partículas de PVC absorben o plastificante e inchan, mesturándose e uníndose entre si. Desta maneira fórmase unha capa continua chamada elastómero.

Os pigmentos e colorantes son os que lle confiren a calidade da cor á tinta. Nor-malmente empréganse pigmentos orgánicos e inorgánicos. Estes últimos conteñen metais pesados, como son o mercurio, cadmio, chumbo, cromo, etc.

Os vernices utilizados en serigrafía conteñen resinas e aceites vexetais ou mi-nerais. Os vernices máis utilizados que proporcionan un acabado ás embalaxes son vernices UV.

As saídas procedentes desta etapa e, en xeral, en toda a etapa de impresión son, á parte do produto, emisións á atmosfera de COV coa consecuente xeración de olores e residuos sólidos, sobre todo envases con restos de tintas, vernices, etc.

Impresión e secado

No proceso de serigrafía destacan dous tipos fundamentais de prensas de im-presión:

Ꮂ Prensa de pantallas planas. Neste sistema o substrato colócase baixo a pan-talla e a regreta preme a tinta contra a malla e imprime a imaxe desexada. A alimentación realízase folla por folla e as cores aplícanse por separado utilizando diferentes pantallas (figura 2.8).

Ꮂ Prensa de serigrafía rotativa. Neste caso a alimentación do papel realízase mediante unha bobina e as pantallas están formadas por cilindros de me-

25


Follas de papel (soltas)

Pantalla

Rasqueta de goma

Figura 2.8: Prensa de pantallas planas.

Forza magnéticaBobina de papel

Regreta Pantalla

tal. Durante o proceso de impresión, a tinta é impulsada nos cilindros en que se encontra a regreta, que é unha barra cilíndrica de aceiro que flota libremente. A presión que exerce a regreta é mantida e axustada grazas á forza magnética que crean uns imáns que se encontran debaixo do substrato (figura 2.9).

Figura 2.9: Prensa de serigrafía rotativa.

Unha vez realizado o proceso de impresión, o substrato retírase para o seu secado. Desta forma a imaxe queda estampada sobre o material. O substrato pode secarse despois de cada proceso de impresión ou, no caso de substratos absorbentes, despois de que todas as cores sexan transferidas. A tinta resistente á auga e os disolventes pódense secar mediante aire quente, ou ben con luz ultravioleta ou infravermella. Dependendo do método utilizado no secado do substrato, necesítase aire quente, luz ultravioleta ou luz infravermella.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que se deben ter en conta durante a etapa de impresión valoran a xestión no consumo de recursos, as boas prácticas e medidas no proceso, así como a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 2.3.


26

Táboa 2.3: Medidas que cómpre ter en conta durante a impresión

MedidaComprar o substrato coas dimensións axeitadas.Xestionar de forma adecuada o almacenamento de tintas, vernices, etc., para evitar que perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada as tintas para que non se termine a súa vida útil no almacén.Revisar as tintas, vernices, etc., cando se reciban, para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.Adquirir as tintas, vernices, etc., en envases con tamaños adecuados en relación coa produción.Almacenar os contedores das tintas, vernices, etc., na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para as tintas, vernices, etc. (sempre que sexa posible).As medidas que cómpre ter en conta en relación coa composición das tintas son as seguintes:

- Evitar a utilización de tintas que conteñan metais pesados e outros pigmentos perigosos. Utilizar alternativas non tóxicas. - Empregar tintas de base vexetal ou base acuosa. - Preparar a cantidade de tinta que se necesite para cada tirada utilizando un material base e pigmentos. - Utilizar tintas UV e EB (feixe de electróns).

Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de substratos e de tintas, vernices, etc.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases que conteñan vernices e tintas para impedir a súa evaporación.Imprimir comezando coas cores máis claras e terminando coas máis escuras.Utilizar sistemas automáticos de dosificación de tintas.Empregar bombas de diafragma ou membrana en lugar de bombas de paletas mecánicas para redución a evaporación das tintas e vernices.Realizar unha planificación adecuada dos traballos co obxectivo de evitar cam-bios de tinta ou vernices innecesarios.Empregar equipos que teñan dispositivos para evitar derramos de tintas.Desenvolver guías ou manuais de operación e utilización de materiais e equipos.Minimizar os produtos finais rexeitados mediante tecnoloxías de monitorización e automatización que detecten fallos durante a produción.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.

27


MedidaEmpregar sistemas de refrixeración para minimizar as perdas por evaporación.Dispoñer dunha ventilación adecuada e dun sistema de separación ou destrución de compostos orgánicos volátiles:

- Sistemas de separación: adsorción con filtros de carbón activo, condensación, separación por membranas, etc. - Sistemas de destrución: oxidación térmica, oxidación catalítica, sistema rotati-vo de concentración de COV, absorción, depuración biolóxica, etc.

Reciclar os residuos de tinta cando sexa posible.Reciclar os produtos rexeitados cando sexa posible.Segregar de forma adecuada os residuos producidos durante a impresión.Reutilizar ou reciclar os residuos xerados cando sexa posible.Almacenar correctamente os residuos de envases de tintas e vernices evitando derramos, evaporacións, etc.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

2.3 PostimpresiónA postimpresión comprende as subetapas relativas ás operacións finais e auxilia-

res. Nesta última etapa realízanse a preparación do material para a súa expedición (corte, pregado, envasado, etc.) e os procesos de lavado das pantallas e limpeza das máquinas.

2.3.1 Operacións finais

Unha vez obtido o substrato impreso, realízanse as seguintes operacións finais de corte e pregado, embalaxe e almacenamento.

Figura 2.10: Diagrama e aspectos ambientais da subetapa de operacións finais.

Corte e pregado

Nesta etapa córtanse e préganse os substratos. Nalgunhas ocasións é necesario encolar o produto impreso, para o que se utilizan adhesivos e colas. Prodúcense

Enerxía eléctrica,adhesivos e colas

Embalaxe(sistema de embalaxe e paletizado)

Corte, pregado, encolado(equipo de corte, pregado e encolado)

Ruído


Almacenamento(carretillas elevadoras)

OPERACIÓNS FINAIS

Plásticos, cartón, palés, enerxía

Enerxía, combustible

Ruído


Ruído



28

residuos, sobre todo envases baleiros de adhesivos e colas, ademais de material des-botado do corte.

Embalaxe

Normalmente, os substratos embálanse en palés de madeira utilizando plástico retráctil. As principais entradas na etapa de operacións finais son os materiais desta subetapa para a embalaxe do produto serigrafado (plásticos, cartón, palés, enerxía, etc.). Os residuos producidos son normalmente restos de embalaxe.

Almacenamento

Antes da súa expedición permanecen nun almacén. Necesítase enerxía (combus-tible) para transportar os palés formados mediante carretillas elevadoras, que poden xerar emisións difusas de partículas e ruído.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante as operacións finais valoran a xestión no consumo de recursos, as boas prác-ticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 2.4.

Táboa 2.4: Medidas que cómpre ter en conta durante as operacións finais.

MedidaXestionar de forma adecuada o almacenamento das colas e adhesivos e de emba-laxes. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Almacenar os contedores das colas e adhesivos na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para as colas e adhesivos (sempre que sexa posi-ble).Substituír os adhesivos de base compostos orgánicos volátiles por adhesivos solu-bles en auga. O uso destes adhesivos permite a posterior reciclaxe dos produtos.Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de colas e adhesivos e de embalaxes.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases de colas e adhesivos.Utilizar sistemas automáticos de corte, pregado e encolado.Minimizar o consumo de materiais de embalaxe.Recoller e recuperar os materiais reciclables.Dispoñer dunha ventilación adecuada para evitar grandes concentracións de compostos orgánicos volátiles, así como dun sistema de separación e eliminación destes se é necesario.Segregar de forma adecuada os residuos producidos. Reutilizar ou reciclar os residuos xerados cando sexa posible

29


Lavado de pantallas(lavado manual ou automático)

Limpeza das máquinas(limpeza manual)



Ruído


produto de limpeza, etc.



Olores

Enerxía, produtos de limpeza, trapos

Ruído



Olores

MedidaAlmacenar correctamente os residuos de envases evitando derramos, evapora-cións, etc.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

2.3.2 Operacións auxiliares

Nesta etapa de operacións auxiliares recóllense os seguintes procesos:

Figura 2.11: Diagrama e aspectos ambientais da subetapa de operacións auxiliares.

Lavado das pantallas

As pantallas, unha vez utilizadas, recupéranse mediante a aplicación de produtos químicos e auga. A vida útil das pantallas depende do traballo realizado, pero nor-malmente está entre 15 días e 1 mes. Na actualidade existen lavadoras automáticas de pantallas que facilitan a tarefa de recuperación destes soportes e que tratan a auga residual mediante un proceso de decantación.

En xeral, os líquidos de limpeza das pantallas son disolucións ácidas que con-teñen aceites, hidrocarburos, glicois, ácidos orgánicos e inorgánicos e, maiorita-riamente, auga. Tamén é posible utilizar emulsións fotosensibles, desengraxantes, decapantes, fixadores, produtos químicos de limpeza, disolventes, etc., para eliminar os restos de graxas, po ou incluso pegadas dactilares.

Nesta etapa prodúcense emisións atmosféricas de compostos orgánicos volátiles (que orixinan olores); efluentes líquidos procedentes do lavado das pantallas for-mados basicamente por produtos de limpeza, restos de emulsións, vernices, etc.; residuos de envases de produtos de limpeza; e ruído.


Aínda que as máquinas de serigrafía non requiren demasiados procesos de lim-peza, si é necesaria limpalas cando se cambia o tipo de tinta. Para a limpeza das má-quinas son necesarios trapos impregnados en disolventes orgánicos. Nesta subetapa xéranse tamén emisións atmosféricas de COV e trapos de limpeza.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que se deben ter en conta durante as operacións auxiliares consideran a xestión no consumo de recursos, as


30

boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes produ-cidos. Algunhas delas indícanse na táboa 2.4.

Táboa 2.4: Medidas que cómpre ter en conta durante as operacións auxiliares.

MedidaInspeccionar todos os produtos e devolverlle ao subministrador aqueles que non cumpran os requisitos.Xestionar de forma adecuada o almacenamento dos produtos químicos de lim-peza. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Almacenar os contedores dos produtos de limpeza coa súa correspondente eti-queta, na dirección correcta e nas condicións adecuadas de temperatura, humi-dade, etc., para evitar que se estraguen.Utilizar cando sexa posible produtos de limpeza secos sen disolventes.Utilizar contedores reciclables para os produtos de limpeza (sempre que sexa posible).Empregar trapos que poidan ser limpados e reutilizados.Utilizar disolucións de limpeza cun contido en COV baixo e baixa presión de vapor.Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras dos produtos de lim-peza.Substituír os materiais de limpeza convencionais por produtos que teñan un me-nor impacto ambiental.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases dos produtos de limpeza. Reducir as perdas de material de limpeza por evaporación.Reducir a utilización de materiais de limpeza e incrementar a eficiencia do pro-duto utilizado.Recuperar os trapos e disolventes de limpeza.Empregar sistemas de limpeza automáticos.Segregar os efluentes xerados durante a limpeza das pantallas.Almacenar os produtos de limpeza inflamables nun lugar e forma adecuados unha vez abertos.Dosificar os produtos de limpeza utilizando válvulas dispensadoras ou bombas, cando sexa posible.Dispoñer dunha ventilación adecuada para evitar grandes concentracións de compostos orgánicos volátiles e dun sistema de separación e eliminación destes se é necesario.Segregar de forma adecuada os efluentes producidos.Realizar un tratamento adecuado dos efluentes xerados.Recuperar os disolventes orgánicos e produtos de limpeza.

31


MedidaAlmacenar correctamente os residuos de envases evitando derramos, evapora-cións, etc.Dispoñer os trapos de limpeza en contedores cerrados.Durante o almacenamento dos residuos, levar a cabo as seguintes medidas:

- Crear un rexistro de cantidades, tipoloxía, destino e custos dos residuos e a súa xestión. - Dispoñer dunha zona de almacenamento específica para estes produtos con medidas de seguridade. - Impermeabilizar o chan sobre o que se depositan estes produtos. - Dispoñer un sistema de recollida independente das augas residuais para os derramos de residuos perigosos. - Formar o persoal sobre a xestión deste tipo de residuos. - Establecer un sistema de actuación en caso de accidente. - Sinalizar e etiquetar adecuadamente os residuos perigosos. - Dispoñer de contedores para cada tipo de residuo. - Identificar os distintos contedores en función do residuo que se vaia depo-sitar nel. - Colocar contedores próximos ás zonas de maior xeración de residuos de enva-ses e embalaxes para facilitar a segregación destes. - Dispoñer dunha zona de almacenamento. - Compactar os residuos de envase para aforrar espazo de almacenamento e gastos de transporte.



32

33


3. Litografía: impresión offset

A litografía ou impresión offset é un dos procedementos máis utilizados na área das artes gráficas. A característica principal que o diferencia doutros sistemas radica no feito de que o sistema portador da imaxe é planográfico, isto é, as zonas con e sen imaxe encóntranse no mesmo plano.

O fundamento en que se basea a litografía radica na inmiscibilidade existente entre a auga e as substancias graxas ou aceitosas, como a tinta. Deste modo, no sistema portador da imaxe vanse diferenciar dúas áreas:

Ꮂ Zona con imaxe ou zona impresora. Caracterízase por ter afinidade por substancias graxas, como a tinta, e repeler a auga (zona hidrófoba).

Ꮂ Zona sen imaxe. Esta zona presenta afinidade pola auga e repele a tinta (zona hidrófila).

Na impresión offset a imaxe transmítese ao substrato (papel, cartón, etc.) a tra-vés dun rodete intermedio recuberto de caucho, denominado mantilla, que, pola súa vez, recibe esa imaxe da prancha ou rodete de impresión (elemento portador da imaxe). Este procedemento de impresión «dobre» xustifica o cualificativo de offset.

Na figura 3.1 móstrase o diagrama do proceso de elaboración de produtos li-tografados. Neste diagrama tamén se inclúen, ademais das etapas do proceso, as entradas de materias primas e auxiliares e as saídas, que ademais dos produtos lito-grafados comprenden diversos contaminantes potenciais para o medio ambiente e a saúde das persoas clasificados segundo sexan residuos sólidos, verteduras líquidas, emisións atmosféricas, incluíndo os olores, ruídos, etc.


34

IMPRESIÓN


Tintas, material para imprimir,disolución de mollado,

enerxía, aire, luz UV e IR




Produtos

Deseño da imaxe

PREIMPRESIÓN

Exposición con luz UV

Pranchas, reactivos químico, enerxía,auga, lámpadas reposto luz UV

RuídoOlores

Aplicación de baleiro

Colocación da transparencia

Revelado

Lavado

Auga con reactivos químicos

PREPARACIÓN DA PLANCHA

Engomado

Preparación do fotolito ou transparencia


Colocación da plancha

Subministración de tintas

Impresión e secado

POSTIMPRESIÓN

Plásticos, cartón, palés, enerxía,adhesivos e colas, combustible

Embalaxe

Corte, pregado, encolado




Trapos contaminados

Envases de plástico con restosde reactivos químcios

RuídoOlores


Envases con restos de tintas ydisolución de mojado


Ruído


Residuos de embalaxes



Almacenamento

Materiallitografiado

OPERACIÓNS FINAIS


Papel, película, transparencias, tóner,cartuchos de tinta, enerxía, revelador,

fixador, auga


Ruído

Auga residual de limpeza conrestos de tintas, reactivos químicos,




Olores



Aplicación da disolución de mollado

REVELADO CONVENCIONAL

Programación do sistema informático

Colocación das pranchas

SISTEMA COMPUTER-TO-PLATE (CTP)

Figura 3.1: Diagrama e aspectos ambientais do proceso de impresión offset.

A continuación desenvólvese cada unha destas etapas por separado, indicando as materias primas que se consomen, os procesos que teñen lugar e as emisións que se

35


xeran. Así mesmo, indicaranse en cada un dos puntos as boas prácticas ambientais e as medidas de prevención e control da contaminación.

3.1 PreimpresiónA preimpresión comprende todas as operacións de preparación da imaxe e de

preparación da prancha de impresión. Nesta etapa lévase a cabo a preparación da imaxe que se desexa litografar e a preparación das pranchas mediante o sistema de revelado convencional ou mediante a tecnoloxía de computer-to-plate (CTP).


A preimpresión comprende todas as operacións de preparación da imaxe (foto-composición, fotomecánica e montaxe) e de preparación da prancha de impresión. As operacións de preparación da imaxe son de grande importancia para obter un produto final de calidade. Os procesos que se levan a cabo na etapa de preparación da imaxe que se explican a continuación son os seguintes: deseño da imaxe e pre-paración do fotolito.


Deseño da imaxe

Esta etapa inclúe a fase de creación da imaxe que se desexa imprimir. Actual-mente, a aplicación da informática e a electrónica introduciu unha gran cantidade de vantaxes e novas posibilidades, o que resulta nunha redución do tempo de traba-llo e unha mellora nos resultados.

Durante o deseño da imaxe consómese enerxía eléctrica e papel para realizar probas da imaxe. O consumo de enerxía eléctrica depende da cantidade de equipos informáticos e de impresoras que a empresa posúa na etapa de deseño da imaxe.


Unha vez que a imaxe se deseñou, revélase como película e introdúcese no líqui-do revelador para conseguir que sexa visible nas zonas expostas á luz, e no líquido fixador para eliminar os sales de prata haloxenados que non recibiron luz durante a exposición e non se revelaron. Finalmente, realízase un lavado con auga. Esta etapa lévase a cabo se se realiza un revelado convencional para a preparación da prancha. Cos novos sistemas de impresión directa sobre a prancha, non é necesaria





Tóner, cartuchos de tinta fixadorEnerxía, papel para probas, tóner,

cartuchos de tinta

Papel vexetal, película, tóner, cartuchosde tinta, enerxía, revelador, fixador, auga







36

a preparación dun fotolito intermedio para plasmar a imaxe na prancha. A etapa de preparación do fotolito lévase a cabo se a instalación traballa co sistema de revelado convencional para a preparación da prancha. Neste caso, consómese enerxía, pelícu-la, reactivos químicos, e auga. Como xa se indicou no capítulo dedicado á actividade de serigrafía, os reactivos químicos utilizados son reveladores e fixadores, e as súas características son as seguintes:

Ꮂ Os reveladores son produtos de natureza básica cun pH de 10-12, que se utilizan de forma cíclica nas máquinas procesadoras de revelado-fixación. A súa composición habitual é hidróxido de potasio, dietanol amina e 1, 4-dihidroxibenceno. Os reveladores tamén conteñen metais pesados, como cromo VI, arsénico, chumbo, etc.

Ꮂ Os fixadores son produtos de natureza ácida cun pH entre 3 e 6, que se utilizan de forma cíclica nas máquinas de revelado. A súa composición máis habitual é etanol, ácido acético, tiocianato de amonio, ácidos mine-rais e sales.

As saídas desta etapa son o fotolito e emisións de distinta natureza, como se indica a continuación:

Ꮂ As emisións atmosféricas que se poden xerar durante a preparación da imaxe están constituídas por compostos orgánicos volátiles orixinados na evaporación dos baños durante o proceso de revelado dos fotolitos.

Ꮂ Os principais efluentes líquidos que se poden xerar durante esta operación son os seguintes:


- Auga de lavado da película. A auga utilizada, ao final do proceso, encón-trase contaminada cos produtos químicos empregados durante a ope-ración de revelado e con restos de prata. Cando se traballa en circuíto aberto, as cantidades de auga utilizadas son importantes.

Ꮂ Os residuos que se poden producir na preparación da imaxe son os seguin-tes:

- Restos de papel e película. O papel xérase nos almacéns (papel obsoleto) e durante a realización de probas. Os restos de película xéranse durante as operacións de filmación e montaxe.

- Cartuchos de tinta e tóner esgotados. Estes residuos son pequenos con-tedores de tinta que se xeran durante o deseño da imaxe.

- Envases metálicos ou plásticos dos reactivos químicos. Estes envases xéranse durante o revelado das películas e conteñen restos de líquidos revelador e fixador.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante a etapa de preparación da imaxe valoran a xestión no consumo de recursos, as boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 3.1.

37


Táboa 3.1: Medidas que cómpre ter en conta durante a preparación da imaxe.

MedidaComprar o tamaño adecuado de papel e película atendendo ás necesidades da empresa.Xestionar de forma adecuada o almacén de produtos químicos para evitar que as materias auxiliares perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada os reactivos químicos para que non se termine a súa vida útil no almacén.Revisar os reactivos químicos cando se reciban para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.Almacenar os contedores dos reactivos químicos na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para os reactivos químicos.Limpar e recuperar embalaxes, en especial contedores e cilindros metálicos.Realizar unha correcta distribución das materias primas e auxiliares no almacén:


Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de materias primas e auxiliares.Utilizar substitutos de reactivos químicos como o uso de películas fotográficas sen prata.Establecer as medidas de seguridade e actuación durante a manipulación e trans-porte dos reactivos químicos.Realizar unha inspección sistemática dos distintos materiais de entrada para evi-tar materiais defectuosos ou caducados.Diminuír a embalaxe das materias primas.Redeseñar o produto co obxectivo de estudar alternativas que minimicen a xe-ración de emisións.Preparar os fotolitos de maneira que o seu tamaño se axuste ás dimensións da imaxe.Utilizar papel reciclado para as probas.Realizar todas as etapas posibles de preparación da imaxe mediante métodos electrónicos no ordenador minimizando os materiais revelados de probas.


38

MedidaManter tapados os contedores dos reactivos químicos para reducir evaporacións e fugas e para previr a contaminación con auga, sucidade ou outros materiais.Aproveitar por completo os líquidos de revelado.Implantar cambios nas prácticas operacionais e de traballo que permitan un au-mento na vida útil dos baños dos reactivos químicos e unha redución na cantida-de de reactivos químicos utilizados.Recuperación e reutilización dos baños utilizados no revelado.Empregar rodetes de goma e escorredoiros para extraer as películas dos baños.Reducir o tamaño das cubetas de revelado.Utilizar métodos de tratamento electrónico das imaxes.Empregar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Desenvolver programas de inventario e control que reduzan o material desbotado de reactivos químicos fotorreveladores e subministracións como papel e película.Instalar unha tapa flotante de plástico para evitar a oxidación do revelador.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Almacenar os residuos de forma correcta realizando unha boa segregación des-tes.Almacenar os envases metálicos e de plástico correctamente evitando verteduras e evaporacións do reactivo químico que conteñan.Enviar os residuos a un xestor autorizado.Recuperar a prata que poidan conter os fotolitos.Enviar para o seu tratamento todos os residuos que poidan ter algunha posibi-lidade de reciclaxe.Recircular a auga de lavado das películas nos reveladores automáticos.Segregar os restos de papel xerados para que sexan recollidos polo concello ou xestor autorizado adecuado.

3.1.2 Preparación das pranchas

Un dos elementos máis importantes do proceso de impresión offset constitúeo o denominado elemento portador da imaxe, que é o encargado de transmitir esta a unha mantilla de caucho, da cal pasará ao substrato de impresión. O proceso de preparación deste elemento portador implica a modificación das súas características superficiais, de modo que a tinta se transfira ás zonas con imaxe, mentres que nas zonas sen imaxe a tinta se repele.

As pranchas de impresión son os elementos portadores da imaxe que fan posible a transferencia da tinta ao substrato a través da mantilla de caucho. As pranchas adoitan ser de aluminio.

39


Exposición con luz UV

RuídoOlores



Revelado

LavadoAuga con reactivos químicos

PREPARACIÓN DA PRANCHA

Engomado


Envases de plástico con restosde reactivos químcios


REVELADO CONVENCIONAL





Residuos de material informático

Enerxía

Enerxía, lámpadas reposto luz UV

Enerxía, reactivos químicos

Enerxía, reactivos químicos, auga

Enerxía, reactivos químicos

Pranchas

Enerxía

Pranchas

Figura 3.3: Diagrama e aspectos ambientais da subetapa de preparación da prancha.

O elemento portador da imaxe na litografía ou impresión offset caracterízase, fronte a outras técnicas de impresión, porque nel as zonas con e sen imaxe se encon-tran no mesmo plano, non están afundidas nin sobresaen (figura 3.4).

Figura 3.4: Esquema da impresión offset.

O proceso de preparación da prancha pódese levar a cabo mediante o revelado tradicional ou mediante o sistema computer-to-plate (CTP).

REVELADO TRADICIONAL

As operacións que se levan a cabo para preparar a prancha son as seguintes: colocación da transparencia, aplicación do baleiro, exposición con luz UV, revelado, lavado e engomado. Todas elas se explican máis en detalle a continuación.


Unha vez que se ten preparada a imaxe, esta transfírese colocando a transparen-cia da imaxe sobre a prancha.

Prancha Zona hidrófila Mantilla

Tinta

Substrato

Superficie impresoraLITOGRAFÍA OU IMPRESIÓN OFFSET


40


O obxectivo da aplicación de baleiro é mellorar o contacto entre a transparencia e a prancha.

Exposición con luz ultravioleta

A continuación a prancha exponse á luz ultravioleta, que pasa a través da trans-parencia deixando a imaxe sobre a prancha. Durante esta etapa consómese enerxía eléctrica e luz ultravioleta, polo que son necesarios recambios de lámpadas que pro-porcionen este tipo de luz.

Revelado

Esta operación consiste en proporcionarlle un recubrimento fotosensible ao ele-mento portador da imaxe co obxectivo de que as áreas de imaxe sexan receptoras de tinta e para disolver o recubrimento nas áreas sen imaxe. Ese recubrimento caracte-rízase porque as súas propiedades físicas cambian ao ser exposto á luz. Segundo sexa este cambio, fálase de pranchas positivas ou negativas:

Ꮂ Pranchas positivas. Presentan un recubrimento que, antes da súa exposición á luz, é insoluble en auga ou revelador. Esta condición cambia tras a inso-lación, de modo que aquelas zonas da prancha expostas se volven solubles en auga ou revelador, permanecendo insolubles as zonas non expostas. Este tipo de pranchas é o máis utilizado.

Ꮂ Pranchas negativas. O recubrimento das pranchas negativas é inicialmente soluble en auga ou revelador, transformándose en insoluble tras a corres-pondente exposición á luz. Analogamente ao caso anterior, aquelas zonas non expostas manterán as súas propiedades iniciais, mentres que as zonas expostas pasarán a ser insolubles en auga ou revelador.

Durante o revelado da prancha, as zonas solubles (correspondentes ás zonas sen imaxe nas pranchas positivas e ás zonas con imaxe nas negativas) elimínanse em-pregando solucións acuosas alcalinas (pH = 12-13,5) que conteñen ademais unha pequena cantidade de aditivos (fosfatos e tensioactivos). O revelado pode ser de dous tipos:

Ꮂ Manual. Realízase nunha cubeta chea de revelador. O consumo pode alcan-zar os 0,25 L de revelador por m2 de prancha.

Ꮂ Circuíto cerrado (automático). Realízase con procesadoras automáticas que conteñen unha mestura de revelador e rexenerador, reducíndose o consumo de revelador ata os 0,10 L por m2 de prancha.

Os reveladores son disolucións que están formadas por un redutor, normalmente alcohol, unha substancia alcalina e sales inorgánicos. Normalmente, este tipo de disolucións son subministradas en envases de 10 a 200 litros. Durante o proceso de engomado tamén se consomen recubrimentos protectores e vernices para protexer a prancha. Estes produtos están formados maioritariamente por disolucións ácidas acuosas e, en menor cantidade, por dextrina, ácidos orgánicos e derivados bencéni-cos.

41


Nesta etapa xéranse emisións de compostos orgánicos volátiles e residuos de envases de plástico e embalaxes.

Lavado

Despois do revelado lévase a cabo un lavado, que se pode realizar de dúas ma-neiras:

Ꮂ Manual. A prancha revelada lávase sobre a cuba cun chorro de auga que arrastra os restos do revelador.

Ꮂ Circuíto cerrado. Os restos do revelador neutralízanse con ácido, formán-dose un precipitado que se adoita filtrar con obxecto de poder reutilizar a auga de lavado.

Unha vez terminado o revelado e lavado, a prancha revísase para detectar fallos e, se é o caso, corrixilos. A corrección realízase manualmente utilizando disolventes orgánicos. Posteriormente vólvese lavar a prancha.

Nesta etapa consómese auga para lavado das pranchas, que arrastra restos de reactivos químicos utilizados durante o revelado, xerando unha vertedura que se debe tratar. Prodúcense emisións gasosas de compostos orgánicos volátiles e resi-duos sólidos dos envases de plástico e embalaxes.

Engomado

A preparación da prancha para o proceso de impresión conclúe co engomado, que consiste na aplicación dun recubrimento protector sobre a prancha. As pran-chas que se utilizan para grandes tiradas poden recibir un tratamento adicional de endurecemento mediante a aplicación dun verniz que polimeriza á calor nun forno (termoendurecemento).

Tamén existen equipos que permiten revelar, lavar e engomar as pranchas de for-ma automática. As pranchas corrixidas pódense lavar e volver engomar na unidade de engomado. Á saída desta unidade unha cortina de aire quente asegura un secado completo.

A prancha de impresión, tras a súa preparación, presenta dúas zonas diferencia-das: unha zona de imaxe ou zona impresora, que presenta afinidade pola tinta pero repele a auga, e unha zona sen imaxe, hidrófila que repele a tinta.

Nesta etapa xéranse emisións gasosas de compostos orgánicos volátiles, así como envases de plástico e embalaxes.


Este sistema é unha nova tecnoloxía coa que é posible obter a prancha de im-presión directamente desde o ordenador sen necesidade de utilizar longos procesos fotomecánicos nin películas fotográficas. Trátase dun sistema que revolucionou a industria da impresión, posto que responde con gran precisión durante o procesa-mento das pranchas.

Este tipo de proceso é moito máis limpo que o revelado convencional. Os princi-pais residuos que se producen son residuos de embalaxes e de materiais informáticos.


42

As operacións que se levan a cabo para preparar a prancha explícanse a con-tinuación e son as seguintes: colocación das pranchas e programación do sistema informático.


As pranchas de aluminio colócanse no sistema de alimentación antes de ser pro-cesadas.


A configuración básica dun equipo CTP consta das seguintes partes: Ꮂ Escáner de entrada de información. Ꮂ Consola de control e almacenamento temporal de imaxes. Ꮂ Conversor de imaxes en mapa de bits constituído por píxels de valores co-ñecidos polo dispositivo de saída.

Ꮂ Dispositivo de probas de posicionamento. Ꮂ Dispositivo de reprodución que incorpora un procesador de pranchas. Ꮂ Rede de conexión de todos os elementos electrónicos.

As vantaxes do sistema CTP son as seguintes: Ꮂ Diminución do tempo empregado no ciclo produtivo das pranchas. Ꮂ Eliminación ou diminución de todos os produtos químicos e materiais uti-lizados en etapas intermedias.

Ꮂ Eliminación de operacións como o trazado, montaxe e colocación do manual. Ꮂ Diminución dos erros en etapas intermedias co consecuente aforro de ma-teriais e tempo.

Ꮂ Aumento da calidade da impresión, xa que os puntos obtidos son moito máis precisos e nítidos.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante a etapa de preparación das pranchas valoran a xestión no consumo de recur-sos, as boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 3.2.

Táboa 3.2: Medidas que cómpre ter en conta na preparación da prancha.

MedidaXestionar de forma adecuada o almacén de produtos químicos para evitar que as materias auxiliares perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada os reactivos químicos para que non se termine a súa vida útil no almacén.Revisar os reactivos químicos cando se reciban para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.Adquirir os reactivos químicos en envases con tamaños adecuados en relación coa produción.

43


MedidaAlmacenar os contedores dos reactivos químicos na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para os reactivos químicos.Realizar unha correcta distribución das materias primas e auxiliares no almacén:


Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de materias primas e auxiliares.Establecer as medidas de seguridade e actuación durante a manipulación e trans-porte dos reactivos químicos.Axustar o tamaño da prancha ás dimensións da imaxe.Mellorar as prácticas operacionais e de traballo para reducir o consumo de reactivos químicos incluíndo a recuperación e reciclaxe dos reactivos químicos esgotados.Instalar tapas flotantes para excluír o aire e reducir a evaporación e a contamina-ción para aumentar a vida útil das disolucións.Aproveitar ao máximo os envases que conteñen os reactivos químicos para evitar perdas de produto.Utilizar eficientemente os reactivos químicos.Axustar o rango de iluminación de luz ultravioleta ás dimensións da pantalla.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Empregar sistemas de preparación de pranchas acuosos nos que o fotopolímero se elimina utilizando auga quente.Utilizar tecnoloxías que permitan obter as pranchas directamente desde o orde-nador sen necesidade de revelados: sistema CTP.Dispoñer dunha ventilación adecuada no lugar onde se leva a cabo a preparación da imaxe.Dependendo da produción, contar con tecnoloxías de separación ou eliminación de compostos orgánicos volátiles:


Controlar o consumo de reactivos químicos utilizados para a preparación das pranchas.


44

MedidaAlmacenar as disolucións esgotadas en recipientes tapados antes de entregalos a un xestor autorizado.Enviar as pranchas defectuosas a un xestor autorizado para a súa posterior re-ciclaxe.Almacenar correctamente os residuos de envases e trapos contaminados con res-tos de emulsión.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

3.2 ImpresiónDurante esta etapa realízase o proceso de impresión propiamente dito e o secado do

material litografado. A etapa de impresión constitúe o núcleo do proceso de litografía, xa que é aquí onde se transfire a imaxe ao substrato por medio dun rodete intermedio recu-berto de caucho, chamado mantilla, que pola súa vez a recibe da prancha de impresión. As operacións que se realizan durante a impresión explícanse a continuación.


Aplicación da disolución de mollado

En primeiro lugar, a prancha imprégnase cunha disolución de mollado ou diso-lución fonte, que ten como función desensibilizar e humedecer a prancha de impre-sión. A disolución aplícase sobre a prancha antes da tinta para humedecer as zonas sen imaxe, de modo que, ao ser aplicada, a tinta se manteña exclusivamente dentro das zonas de imaxe. A elección dunha disolución de mollado adecuada é un aspecto que cómpre considerar, pois permite controlar os efectos mecánicos da máquina de

IMPRESIÓN


Colocación da pantalla(ferramentas, equipo de impresión)

Suministro de tintas.(sistema de suministro, equipo

de impresión)


RuidoOlores



Ruído


RuídoOlores RuídoOlores




Ruído



Aplicación da disolución de mollado(manual ou automáticamente)

Envases con restos de barnices,tintas, etc.


RuídoOlores RuídoOlores

Envases con restos de disoluciónde mollado.


Envases con restos de tintas

Pranchas, enerxía

Material para imprimir, enerxía

Tintas, enerxía

Enerxía, aire, lámpadas luz UV,luz infravermella, antimaculante

Disolución de mollado, enerxía

45


impresión, así como posibles interferencias orixinadas polo po de papel e as partí-culas de tinta emulsionadas.

A auga corrente por si soa non pode ser empregada como disolución de mollado, xa que ao posuír unha elevada tensión superficial humedece as superficies metálicas de forma irregular, formando gotas. Para conseguir unha boa humectación da pran-cha sería necesaria unha gran cantidade de auga, o que afectaría negativamente á tinta. Por iso se adoitan incorporar á auga aditivos que, ademais de reducir a tensión superficial da auga facilitando a súa dispersión sobre a superficie da prancha, axudan a unha evaporación máis rápida da disolución e se encargan de manter a calidade da superficie da prancha de impresión.

Colocación da prancha

Antes de comezar co proceso de impresión propiamente dito, disponse a prancha no cilindro.


O material para imprimir, denominado substrato, colócase de forma adecuada, dependendo do tipo de alimentación, en follas soltas ou en bobina.


Unha vez que se impregnou a prancha coa disolución de mollado, engádese a tinta, que quedará limitada ás zonas de imaxe da prancha, tanto pola natureza hi-drófoba destas como pola presenza da disolución de mollado no resto da superficie.

Impresión e secado

Por último, a imaxe transfírese da prancha á mantilla, e desta ao substrato, tal e como se indica na figura 3.6.

Figura 3.6: Esquema básico do proceso de impresión offset.

Papel

TinteiroSolución demollado

Prancha de impresión

Mantilla

Rodete impresor Alimentación

papel Saída

Unidades adicionaispara impresión multicolor


46

A impresión en cores realízase aplicando sucesivas capas de tintas translúcidas que posúen as catro cores básicas da cuadricromía (cian, maxenta, amarelo e negro). As pranchas son distintas dependendo da cor que se aplique.

Atendendo ao modo en que se realice a alimentación do substrato, a impresión offset pode ser de dous tipos:

Ꮂ Alimentación de follas soltas. O substrato aliméntase ao sistema de impre-sión folla por folla. Este sistema utilízase para imprimir libros, pósters, folle-tos e ilustracións. De forma xeral, emprégase para pequenas tiradas (figura 3.7). Neste tipo de impresión adóitanse utilizar tintas non termofixadas.

Figura 3.7: Alimentación folla por folla.

Ꮂ Alimentación en conti nuo mediante bobinas. Nesta ocasión a alimentación de papel realízase en continuo desde bobinas nas que se encontra enrolado. Esta modalidade require unha eta pa final de corte. A alimentación de substra to me-diante bobina emprégase para grandes tiradas, caso de magazines, periódicos e publicacións polo estilo. Existen dous tipos de sistemas de impresión con ali-mentación en continuo: sistema en frío ou sistema con secado mediante calor, dependendo do tipo de tinta que se utilice (figura 3.8).

47


A utilización dun ou doutro tipo de tinta vai estar condicionada polo tipo de substrato empregado. As tintas termofixadas (heatset) requiren dunha etapa de secado a alta temperatura para que se produza a súa fixación no substrato. Adoitan empregarse túneles de secado ou secadoiros flotantes, nos que o secado se realiza mediante chama directa ou aire quente. As temperaturas que se alcan-zan oscilan, normalmente, entre 200 ºC e 290 ºC. Nestas condicións prodúcese a evaporación da maior parte do disolvente contido na tinta, permanecendo no substrato da orde do 40%, ou menos se o secado é por chama directa. Á saída do secadoiro, o substrato pasa por uns rodetes de arrefriamento para reducir a súa temperatura. Dadas as características do proceso, con este tipo de tintas alcánzanse as maiores emisións de COV, fundamentalmente na etapa de se-cado, o que pode facer preciso o uso de equipos auxiliares para o tratamento das emisións (por exemplo, incineradores térmicos ou catalíticos). A figura 3.9 mostra un esquema dun sistema de litografía con bobina que emprega tinta termofixada.

Ao contrario que as anteriores, as tintas non termofixadas non precisan dunha achega de calor para a súa fixación ao substrato, bastando coas propias condicións ambientais. Polo xeral, adoitan presentar un contido en disolventes inferior, quedan-do retido a maior parte del no substrato. Por iso, as emisións de COV neste caso son inferiores. Neste sistema, o secado e, consecuentemente, a fixación da tinta ocorren por unha combinación de penetración/absorción e oxidación.

Papel impreso para sercortado e pregado

Tinta baseadaen aceite

Cilindro portaprancha

Rodetesentintadores

Rodetesmolladores

Bobina

Papel continuo

Rodetes de guía

Imaxe en offset

Auga

Rodetes molladoresRodetes entintadores

Cilindros de caucho

Figura 3.8: Alimentación en continuo mediante bobinas.


48

Figura 3.9: Sistema offset de bobina con tinta termofixada.

Incinerador térmico ou catalítico

Cambiador de calor

Cambiador de calor

Filtro

Quentador do aire de secado

Filtro

CombustibleDisolvente evaporado e produtos de degradación

Ventilador de descarga

Ventilador

Combustible

Disolvente evaporado e produtos de degradación

Produtos de combustión, inqueimados, COVs

Aire

Ventilador

Aire e fumes

Secadoiro Rodetes dearrefriamento

Ventilador

Prancha deimpresión e

mantilla

Vapor de auga e isopropanol

Aire Aire

Papel en bobina

Subministraciónde tinta

Vapor de auga e isopropanol

Auga Isopropanol

Tinta termofixada

Papel impreso

Subministraciónde tinta

No caso da litografía ou impresión offset, o substrato adoita ser xeralmente de papel ou cartón.

A disolución de mollado contén aditivos de moi diferente natureza, tanto volá-tiles (alcohois e derivados) como non volátiles (sales minerais e colas hidrofílicas). En xeral, unha solución de mollado estándar está constituída por unha mestura dos seguintes compostos:

Ꮂ Auga. Non debe ser moi dura para evitar incrustacións de sales cálcicos e/ou magnésicos nos rodetes, o que daría problemas na tintaxe.

Ꮂ Alcohol isopropílico. Ten como función reducir a tensión superficial da auga, incrementando o poder humectante da solución. A súa concentra-

49


ción na disolución oscila en función do tipo de alimentación do substrato. No caso de alimentación en continuo con bobinas, a porcentaxe de alcohol isopropílico encóntrase entre o 15%-30%, mentres que para a alimenta-ción folla por folla a concentración é inferior, oscilando entre o 5%-20%. Normalmente, adoitan empregarse as concentracións máis baixas, posto que para valores elevados a tensión superficial redúcese demasiado e có-rrese o perigo de que se formen emulsións coa tinta, ademais de altera-cións da cor.

Ꮂ Aditivo corrector do pH e dureza. Adoita utilizarse ácido sulfúrico para manter o pH entre 4,8 e 5,5, ademais de aumentar a hidrofilia das zonas non entintadas. O medio ácido tamén evita a formación de incrustacións, pero un pH demasiado baixo (menos de 4,7) xera problemas como o in-cremento do tempo de secado das tintas, formación de emulsións, efectos de espuma, alteracións de ton, esvaementos, efectos de bandas e, en casos extremos, corrosión dos cilindros da prancha.

Ꮂ Outros compostos. Para que a disolución de mollado cumpra o seu come-tido, é necesario incluír na súa composición substancias como glicerina, dextrina ou goma arábica para activar a receptividade da auga, fosfatos, ci-tratos ou tartratos para o efecto tampón do pH, nitratos para incrementar a hidrofilia, algún axente antibacteriano para evitar o crecemento de algas e fungos, etc.

As tintas empregadas nos procesos litográficos varían a súa composición ampla-mente, aínda que de forma xeral contan con tres compoñentes básicos: pigmentos, ligantes e disolventes.

Ꮂ Os pigmentos son os responsables de producir a cor. Adoitan estar consti-tuídos por substancias orgánicas e inorgánicas finamente divididas.

Ꮂ Os ligantes son compostos sólidos que teñen como función fixar os pig-mentos ao substrato. Están compostos de resinas e polímeros orgánicos ou, nalgúns casos, aceites.

Ꮂ Os disolventes encárganse de disolver ou dispersar os pigmentos e ligantes. Xunto cos ligantes, constitúen o corpo da tinta, a parte portante. Polo xeral están constituídos por compostos orgánicos, que se evaporan durante o pro-ceso de secado da tinta. Os disolventes vanlle afectar tanto ao secado como ao fluxo da tinta.

Dada a diversidade da súa composición, realizar unha clasificación baseándose nela dos distintos tipos de tinta existentes non resulta práctico. É moito máis habitual clasificar as tintas en función das súas características de secado e fixación. Así, en xeral fálase de dous grandes tipos de tintas: tintas termofixadas e non termofixadas.

Dependendo do método utilizado no secado do substrato, necesítase aire quente, luz ultravioleta ou luz infravermella.


50

As saídas procedentes desta etapa e, en xeral, en toda a etapa de impresión son, á parte do produto, emisións á atmosfera de COV, coa consecuente xeración de olores, e residuos sólidos, sobre todo envases con restos de tintas, vernices, etc.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante a etapa de impresión valoran a xestión no consumo de recursos, as boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 3.3.

Táboa 3.3: Medidas que se deben ter en conta na impresión

MedidaComprar o substrato coas dimensións adecuadas.Xestionar de forma adecuada o almacenamento de tintas, disolucións de mo-llado, reactivos químicos, etc., para evitar que perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada as tintas para que non se termine a súa vida útil no almacén.Revisar as tintas, reactivos químicos, etc., cando se reciban, para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.Adquirir as tintas, reactivos químicos, etc., en envases con tamaños adecuados en relación coa produción.Almacenar os contedores das tintas, reactivos químicos, etc., na dirección correc-ta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para as tintas, reactivos químicos, etc. (sempre que sexa posible).Empregar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Utilizar disolucións fonte sen cromo para reducir a toxicidade desas disolucións esgotadas.As medidas que cómpre ter en conta en relación coa composición das tintas son as seguintes:

- Evitar a utilización de tintas que conteñan metais pesados e outros pigmentos perigosos. Empregar alternativas non tóxicas. - Utilizar tintas de base vexetal ou base acuosa. - Preparar a cantidade de tinta que se necesite para cada tirada empregando un material base e pigmentos. - Utilizar tintas UV e EB (feixe de electróns).

Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de substratos e de tintas, reactivos químicos, etc.Aproveitar ao máximo o formato de papel empregado.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.

51


MedidaTapar os contedores e envases que conteñan reactivos químicos e tintas para impedir a súa evaporación.Imprimir comezando coas cores máis claras e rematando coas máis escuras.Utilizar sistemas automáticos de dosificación de tintas.Empregar bombas de diafragma ou membrana en lugar de bombas de paletas mecánicas para reducir a evaporación das tintas e vernices.Realizar unha planificación adecuada dos traballos co obxectivo de evitar cam-bios de tinta innecesarios.Realizar tiradas de traballos similares para reducir a xeración de residuos entre a etapa de limpeza e a posta en marcha das máquinas.Traballar, sempre que sexa posible, con tiradas longas de impresión.Utilizar equipos que teñan dispositivos para evitar derramos de tintas.Dedicarlle unha liña única a tintas con disolventes ou pigmentos perigosos, de ser posible.Dedicarlle unha liña única a unha cor de tinta específica, se é posible.Mellorar o control de calidade para diminuír os rexeitamentos.Aproveitar os excedentes e sobrantes do tinteiro, procurando que estes se encon-tren en condicións de seren reutilizados.Optimizar a impresión para minimizar a cantidade de tinta en exceso nos tra-ballos.Utilizar sistemas de detección de roturas nas bobinas e máquinas de montaxe automáticas.Empregar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Desenvolver guías ou manuais de operación e utilización de materiais e equipos.Minimizar os produtos finais rexeitados mediante tecnoloxías de monitorización e automatización que detecten fallos durante a produción.Utilizar sistemas de refrixeración para minimizar as perdas por evaporación.Traballar cunha velocidade de proceso adecuada co fin de optimizar a produción e minimizar a xeración de residuos.Realizar un consumo eficiente da enerxía.Utilizar sistemas de impresión sen necesidade de disolución de mollado. Este sistema require:

- Prancha de impresión cuberta de silicona, que substitúe o medio acuoso. Baixo esta capa disponse un fotopolímero, receptivo ás tintas. - Reformulación das tintas debido a que a temperatura do sistema se eleva. - Redeseñar as prensas eliminando o sistema de humectación e engadindo un sistema de control da temperatura..


52

MedidaReducir o alcohol isopropílico nas disolucións de mollado. Débense ter en conta as seguintes actuacións:

- Utilizar cilindros de mollado especiais de forma que distribúan a disolución pola prancha na cantidade adecuada e con máxima uniformidade. - Dispoñer dun sistema de medida e dosificación preciso de alcohol. - Refrixerar a disolución de mollado para que a velocidade de evaporación sexa menor. - Regular a temperatura do grupo entintador. - Manter unha boa calidade da auga.

Minimizar o consumo da disolución de mollado nas máquinas mediante o au-mento da vida útil da disolución de mollado a través de sistemas de filtración que eliminan os restos de tinta e papel na disolución. Con esta medida tamén se evitan incrustacións na máquina e, polo tanto, redúcese o mantemento e limpeza destas.Eliminar o alcohol isopropílico na disolución de mollado mediante sistemas e mollado automático ou oxixenación da auga.Dispoñer dunha ventilación adecuada e dun sistema de separación ou destrución de compostos orgánicos volátiles:


Reciclar os residuos de tinta cando sexa posible.Reciclar os disolventes usados dentro ou fóra da instalación co obxectivo de que se poidan utilizar de novo en operacións de limpeza das máquinas ou para a dilución de tintas.Reciclar os produtos rexeitados cando sexa posible.Segregar de forma adecuada os residuos producidos durante a impresión.Reutilizar ou reciclar os residuos xerados cando sexa posible.Almacenar correctamente os residuos de envases de tintas e reactivos evitando derramos, evaporacións, etc.Minimizar o número de envases de tintas.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

3.3 PostimpresiónA postimpresión comprende as subetapas relativas ás operacións finais e auxiliares. Na última etapa realízase a preparación do material para a súa expedición (corte, pregado, envasado, etc.) e as operacións de limpeza das máquinas.

53



Unha vez obtido o substrato impreso, realízanse as operacións finais: corte, pregado, encolado, embalaxe e almacenamento. Explícanse brevemente a continuación.


Corte e pregado

Nesta etapa córtanse e préganse os substratos. Nalgunhas ocasións os substratos cósense, grámpanse ou encólanse para obter o produto requirido. Dependendo do tipo de material que se vai imprimir, utilízanse materiais como cola, grampas, fío, etc., para obter o produto final desexado. As emisións producidas durante as opera-cións finais son os restos de material desbotado debido a probas de acabado e fallos.

Embalaxe

Normalmente, os substratos embálanse en palés de madeira utilizando plástico re-tráctil. Xéranse restos e envases baleiros de adhesivos e colas, así como residuos de embalaxe.

Almacenamento

Antes da súa expedición permanecen nun almacén.As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar

durante as operacións finais valoran a xestión no consumo de recursos, as boas prác-ticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 3.4.

Táboa 3.4: Medidas que cómpre ter en conta nas operacións finais.

MedidaXestionar de forma adecuada o almacenamento das colas e adhesivos e de emba-laxes. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Almacenar os contedores das colas e adhesivos na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para as colas e adhesivos (sempre que sexa posible).

Enerxía eléctrica,adhesivos e colas, grapas

Ruído




Ruído


Ruído



Corte, pregado, encolado(equipos de corte, pregado,

encolado e grapado)


OPERACIÓNS FINAIS


54

MedidaSubstituír os adhesivos de base compostos orgánicos volátiles por adhesivos solu-bles en auga. O uso destes adhesivos permite a posterior reciclaxe dos produtos.Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de cola, adhesivos e embalaxes.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases de colas e adhesivos.Utilizar sistemas automáticos de corte, pregado e encolado.Minimizar o consumo de materiais de embalaxe.Recoller e recuperar os materiais reciclables.Dispoñer dunha ventilación adecuada para evitar grandes concentracións de compostos orgánicos volátiles e dun sistema de separación e eliminación destes.Segregar de forma adecuada os residuos producidos.Reutilizar ou reciclar os residuos xerados cando sexa posible.Almacenar correctamente os residuos de envases evitando derramos, evapora-cións, etc.Enviar os residuos a un xestor autorizado.


Na etapa de operacións auxiliares efectúase o lavado das máquinas cando se aca-ba a impresión ou cando se realizan cambios de cor debido a que os cilindros, a cubeta e as válvulas están impregnados de tintas.


A frecuencia da limpeza depende de diversos factores, como a cantidade de tinta seca e restos de papel acumulados, os cambios de produción e a calidade e tipos de tintas.

Para limpar as máquinas, utilízanse trapos impregnados con disolventes orgáni-cos ou con deterxentes, e con auga no caso de tintas en base acuosa. Os disolventes máis habituais son acetato de etilo, alcohol etílico, propanol, tolueno, metil-etilce-tona, metil-isobutilcetona, etc.

As emisións atmosféricas xeradas durante a limpeza das máquinas son olores de-bidos aos compostos orgánicos volátiles xerados. Os residuos xerados durante estas operacións son trapos de limpeza e envases de produtos de limpeza.

Enerxía, produtos de limpeza, trapos, disolventes

Ruído



OloresLimpeza das máquinas

(limpeza manual)


55


As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que cómpre considerar durante a etapa de preparación de operacións auxiliares valoran a xestión no con-sumo de recursos, as boas prácticas e medidas no proceso e a xestión adecuada dos contaminantes producidos. Algunhas delas indícanse na táboa 3.5.

Táboa 3.5: Medidas que cómpre ter en conta na preparación de operacións auxiliares.

MedidaInspeccionar todos os produtos e devolverlle ao subministrador aqueles que non cumpran os requisitos.Xestionar de forma adecuada o almacenamento dos produtos químicos de lim-peza. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Almacenar os contedores dos produtos de limpeza coa súa correspondente eti-queta, na dirección correcta e nas condicións adecuadas de temperatura, humi-dade, etc., para evitar que se estraguen.Empregar sistemas de limpeza automáticos con posibilidade de reciclaxe e reuti-lización das disolucións de lavado.Utilizar cando sexa posible produtos de limpeza secos sen disolventes.Utilizar contedores reciclables para os produtos de limpeza (sempre que sexa posible).Empregar trapos que poidan ser limpados e reutilizados.Utilizar disolucións de limpeza cun contido en COV baixo e baixa presión de vapor.Empregar produtos de limpeza menos tóxicos en lugar de disolventes para o lavado das máquinas: emulsións en base auga, disolucións de ésteres vexetais.Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras dos produtos de lim-peza.Substituír os materiais de limpeza convencionais por produtos que teñan un me-nor impacto ambiental.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases dos produtos de limpeza. Reducir as perdas de material de limpeza por evaporación.Reducir a utilización de materiais de limpeza e incrementar a eficiencia do pro-duto utilizado.Recuperar os trapos e disolventes de limpeza.Empregar sistemas de limpeza automáticos.Almacenar os produtos de limpeza inflamables nun lugar e forma adecuados unha vez abertos.Dosificar os produtos de limpeza utilizando válvulas dispensadoras ou bombas, cando sexa posible.Separar e recuperar os disolventes gastados de acordo co cor e o tipo de tinta.Utilizar sistemas de limpeza en seco cando sexa posible.


56

MedidaOptimizar as prácticas operacionais para obter unha limpeza eficiente das má-quinas.Usar trapos de limpeza que poidan ser lavados e reutilizados.Centrifugar os trapos para recuperar o disolvente antes do seu posterior tratamento.Comezar a etapa de limpeza co disolvente impregnado en trapos sucios, seguido dunha limpeza posterior con trapos limpos.Empapar o trapo co disolvente necesario para a etapa de lavado.Utilizar sistemas de recollida de tintas e disolventes durante a limpeza das má-quinas.Evitar a contaminación cruzada dos axentes de limpeza.Eliminar a tinta en exceso do equipo antes da etapa de limpeza.Dispoñer dunha ventilación adecuada para evitar grandes concentracións de compostos orgánicos volátiles e dun sistema de separación e eliminación destes se é necesario.Segregar de forma adecuada os efluentes producidos.Realizar un tratamento adecuado dos efluentes xerados.Recuperar os disolventes orgánicos e produtos de limpeza dentro ou fóra da instalación mediante sistemas como operacións de destilación.Almacenar correctamente os residuos de envases evitando derramos, evapora-cións, etc.Dispoñer os trapos de limpeza en contedores cerrados.Durante o almacenamento dos residuos, levar a cabo as seguintes medidas:

- Crear un rexistro de cantidades, tipoloxía, destino e custos dos residuos e a súa xestión - Dispoñer dunha zona de almacenamento específica para estes produtos con medidas de seguridade - Impermeabilizar o chan sobre o que se depositan estes produtos - Dispoñer dun sistema de recollida independente das augas residuais para os derramos de residuos perigosos - Formar o persoal sobre a xestión deste tipo de residuos - Establecer un sistema de actuación en caso de accidente - Sinalizar e etiquetar adecuadamente os residuos perigosos - Dispoñer de contedores para cada tipo de residuo - Identificar os distintos contedores en función do residuo que se vaia depositar nel - Colocar contedores próximos ás zonas de maior xeración de residuos de enva-ses e embalaxes para facilitar a súa segregación - Dispoñer dunha zona de almacenamento - Compactar os residuos de envase para aforrar espazo de almacenamento e gastos de transporte


57


4. Rotografía

O proceso de impresión mediante rotografía baséase en que a imaxe que se des-exa transferir ao substrato se grava sobre un cilindro. Desta forma, a superficie do cilindro destinada a imprimir é a interior, constituída polo gravado, mentres que a superficie exterior está destinada a non imprimir e, polo tanto, non retén a tinta.

A impresión mediante rotografía é tipicamente empregada para impresións de alta calidade, pola súa rapidez, nitidez e precisión. En publicacións impresas só se utiliza tinta de catro cores diferentes: amarelo, vermello, azul e negro.

Entre as aplicacións da rotografía encóntranse: envases de comida, papel pintado para tapizar paredes, papel de embalaxe, revistas e periódicos.

Na figura 4.1 móstrase o diagrama do proceso de elaboración de produtos ro-tografados. Neste diagrama tamén se inclúen, ademais das etapas do proceso, as entradas de materias primas e auxiliares e as saídas, que, ademais dos produtos roto-grafados, comprenden diversos contaminantes potenciais para o medio ambiente e a saúde das persoas clasificados segundo sexan residuos sólidos, verteduras líquidas ou emisións atmosféricas, incluíndo os olores, ruídos, etc.


58

Figura 4.1: Diagrama e aspectos ambientais do proceso de rotografía.

A continuación desenvólvese cada unha destas etapas por separado, indicando as materias primas que se consomen, os procesos que teñen lugar e as emisións que se xeran. Así mesmo, indicaranse en cada un dos apartados as boas prácticas ambien-tais e as medidas de prevención e control da contaminación.

IMPRESIÓN


Tintas, material para imprimir(bobinas ou folios), enerxía




Produtos

Deseño da imaxe

PREIMPRESIÓN

Eliminación do cobre sobranteRepostos de cilindros, baños de cobre,níquel e cromo, enerxía, augaforte

RuídoOloresAplicación do baño de preparación

Limpeza do cilindro de impresión

Gravado

Cromado do cilindro de impresión

Restos de baños

PREPARACIÓN DO CILINDRO DE IMPRESIÓN

Preparación da imaxe


Colocación do cilindro

Subministración de tintas, vernices, etc.

Secado

POST-IMPRESIÓN

Plásticos, cartón, palés, enerxía Embalaxe

Cortado, pregado




Trapos de limpeza

Envases de reactivos químicos

RuídoOlores




Ruído




Almacenamento

Materialrotografiado

OPERACIÓNS FINAIS

OPERACIONS AUXILIARES

Papel vexetal, película, tinta,enerxía, revelador, fixador

Enerxía, produto de limpezadas máquinas

Ruído



Trapos de limpeza


Olores

59


4.1 PreimpresiónA preimpresión comprende todas as operacións de preparación da imaxe e de

preparación do cilindro de impresión. Durante esta etapa, lévase a cabo a prepara-ción da imaxe que se desexa imprimir sobre o material e a preparación do cilindro de impresión, é dicir, o elemento encargado de transferir a imaxe ao substrato.


Os procesos que se levan a cabo na etapa de preparación da imaxe son os seguin-tes: deseño da imaxe e preparación do fotolito. A continuación descríbense estas dúas etapas.


Deseño da imaxe

Esta etapa inclúe a fase de creación da imaxe que se desexa imprimir. Actual-mente, a aplicación da informática e a electrónica introduciu unha gran cantidade de vantaxes e novas posibilidades, o que resulta nunha redución do tempo de traba-llo e nunha mellora dos resultados.

Durante o deseño da imaxe, consómese enerxía eléctrica e papel para realizar probas da imaxe. O consumo de enerxía eléctrica depende da cantidade de equipos informáticos e de impresoras que a empresa posúa na etapa de deseño da imaxe.

Nesta fase, ademais do produto, poden saír residuos sólidos que se producen na etapa de deseño da imaxe, e adoitan ser os seguintes:

Ꮂ Restos de papel e película. O papel xérase nos almacéns (papel obsoleto) e durante a realización de probas. Os restos de película xéranse durante as operacións de filmación e montaxe.

Ꮂ Cartuchos de tinta e tóner esgotados. Estes residuos son pequenos contedo-res de tinta que se xeran durante o deseño da imaxe.


A imaxe revélase como película e introdúcese no líquido revelador para conseguir que a imaxe sexa visible nas zonas expostas á luz, e no líquido fixador para eliminar os sales de prata haloxenados que non recibiron luz durante a exposición e non se





Tóner, cartuchos de tinta esgotadosEnerxía, papel para probas, tóner,

cartuchos de tinta

Papel vexetal, película, tóner, cartuchosde tinta, enerxía, revelador, fixador, auga







60

revelaron. Finalmente, realízase un lavado con auga. Esta etapa lévase a cabo se a preparación do cilindro se realiza mediante gravado convencional; neste caso, con-sómese enerxía eléctrica, reactivos químicos (revelador e fixador) e auga.

Os reveladores son produtos de natureza básica cun pH de 10-12, que se utilizan de forma cíclica nas máquinas procesadoras de revelado-fixación. A súa composi-ción habitual é hidróxido de potasio, dietanol amina, e 1, 4-dihidroxibenceno. Os reveladores tamén conteñen metais pesados, como cromo VI, arsénico, chumbo, etc.

Os fixadores son produtos de natureza ácida cun pH entre 3 e 6, que se utilizan de forma cíclica nas máquinas de revelado. A súa composición máis habitual é eta-nol, ácido acético, tiocianato de amonio, ácidos minerais e sales.

As saídas desta etapa son, ademais do fotolito, emisións de distinta natureza, como se mostra a continuación:

Ꮂ Efluentes líquidos que se poden xerar durante esta operación son os se-guintes:


- Auga de lavado da película. A auga utilizada, ao final do proceso, encón-trase contaminada cos produtos químicos empregados durante a ope-ración de revelado e con restos de prata. Cando se traballa en circuíto aberto, as cantidades de auga utilizadas son importantes.

Ꮂ Os residuos sólidos que se poden producir na etapa de preparación do fo-tolito son os seguintes:

- Restos de papel e película. O papel xérase nos almacéns (papel obsoleto) e durante a realización de probas. Os restos de película xéranse durante as operacións de filmación e montaxe.

- Cartuchos de tinta e tóners esgotados. Estes residuos son pequenos con-tedores de tinta que se xeran durante o deseño da imaxe.

- Envases metálicos ou plásticos dos reactivos químicos. Estes envases xéranse durante o revelado das películas e conteñen restos de líquidos revelador e fixador.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que se deben ter en conta durante a etapa de preparación da imaxe son as que se indican na táboa 4.1.

Táboa 4.1: Medidas que cómpre ter en conta na preparación da imaxe

MedidaComprar o tamaño adecuado de papel e película atendendo ás necesidades da empresa.Xestionar de forma adecuada o almacén de produtos químicos para evitar que as materias auxiliares perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada os reactivos químicos para que non se termine a súa vida útil no almacén.

61


MedidaRevisar os reactivos químicos cando se reciban para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.Almacenar os contedores dos reactivos químicos na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para os reactivos químicos.Realizar unha correcta distribución das materias primas e auxiliares no almacén:


Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de materias primas e auxiliares.Utilizar substitutos de reactivos químicos, como o uso de películas fotográficas sen prata.Empregar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Establecer as medidas de seguridade e actuación durante a manipulación e trans-porte dos reactivos químicos.Redeseñar o produto co obxectivo de estudar alternativas que minimicen a xe-ración de emisións.Escoller o tamaño óptimo do papel atendendo ás dimensións da imaxe.Preparar os fotolitos de maneira que o seu tamaño se axuste ás dimensións da imaxe.Utilizar papel reciclado para as probas.Manter tapados os contedores dos reactivos químicos para reducir evaporacións e fugas e para previr a contaminación con auga, sucidade ou outros materiais.Implantar cambios nas prácticas operacionais e de traballo que permitan un au-mento na vida útil dos baños dos reactivos químicos e unha redución na cantida-de de reactivos químicos utilizados.Recuperación e reutilización dos baños empregados no revelado.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Usar métodos de tratamento electrónico das imaxes.Instalar unha tapa flotante de plástico para evitar a oxidación do revelador.Almacenar os residuos de forma correcta realizando unha boa segregación destes.Almacenar os envases metálicos e de plástico correctamente, evitando verteduras e evaporacións do reactivo químico que conteñan.


62

MedidaEnviar os residuos a un xestor autorizado.Recuperar a prata que poidan conter os fotolitos.Enviar para o seu tratamento todos os residuos que poidan ter algunha posibi-lidade de reciclaxe.Dependendo da produción, dispoñer de tecnoloxías de separación ou elimina-ción de compostos orgánicos volátiles:


Segregar os restos de papel xerados para que sexan recollidos polo concello ou xestor autorizado adecuado.

4.1.2 Preparación do cilindro de impresión

O cilindro de impresión é o elemento encargado de transferir a imaxe ao subs-trato; o material deste cilindro pode ser ferro ou aceiro e está recuberto dunha fina película de cobre e níquel. Os procesos que se levan a cabo na etapa de preparación do cilindro de impresión son: limpeza do cilindro de impresión, aplicación do baño de preparación, eliminación do cobre sobrante, gravado e cromado do cilindro de impresión.

Figura 4.3: Diagrama e aspectos ambientais da subetapa de preparación do cilindro.

Limpeza da superficie do cilindro

Antes de comezar co proceso de gravado da imaxe, o cilindro débese limpar adecuadamente. Os métodos de limpeza son os seguintes:

Eliminación do cobre sobrante(proceso mecánico)

Aplicación do baño de preparación

Limpeza do cilindro de impresión(limpeza mecánica ou

limpeza química)

Gravado(convencional ou CTP)


PREPARACIÓN DO CILINDRO DE IMPRESIÓN

RuídoOlores

Reactivos químicos agotados

Restos del pulido

RuídoOlores

Reactivos químicos esgotados

Envases contaminados


RuídoOlores


Restos do pulido


Restos del pulido


Ruído

Restos do pulido


RuídoOlores



RuídoOlores



RuídoOlores



RuídoOlores



Repostos de cilindros, enerxía eléctrica,sosa cáustica ou ácido clorhídrico

Baños de cobre e níquel

Enerxía eléctrica

Emulsión fotosensible, disolución ácidade cloruro de ferro ou de cobre,

enerxía eléctrica

Baño de óxido de cromoe ácido sulfúrico

63


Ꮂ Limpeza mecánica mediante un sistema de pulido. Ꮂ Limpeza química. Neste caso o cilindro introdúcese nun baño con sosa cáustica ou ácido clorhídrico.

Baños de preparación

Nesta segunda etapa o cilindro introdúcese nos baños de preparación e sobre el deposítanse unhas capas de cobre e de níquel.

Eliminación do cobre sobrante

A continuación realízase unha eliminación do cobre sobrante mediante un pro-ceso de pulido.

Gravado

A seguir indícanse as técnicas máis importantes para realizar o gravado do ci-lindro:

1. Gravado convencional.En primeiro lugar, a superficie do cilindro recóbrese cunha substancia fotosensible e, a continuación, a imaxe do fotolito traspásase ao cilindro mediante un proceso de revelado. Posteriormente, realízase o proceso de gravado propiamente dito sobre a superficie do cilindro, utilizando unha disolución ácida de cloruro de ferro ou de cobre.

2. Gravado electromecánico ou mediante láser.Os sistemas máis modernos para gravar o cilindro de impresión baséanse na utilización de equipos informáticos, onde, a partir do deseño, a imaxe se grava no cilindro mediante un proceso CTP (computer-to-plate). Trátase dun sistema dixital de impresión directo do ordenador ao propio cilindro mediante un sistema electromecánico ou de láser térmico. Desta maneira evítase o proceso de filmación, aínda que segue sendo necesaria a utilización dun líquido revelador (alcalino) para acondicionar a superficie de elemento portador da imaxe. É un sistema moito máis limpo que o gravado conven-cional.As saídas máis importantes desta etapa son, ademais do cilindro gravado, olores correspondentes a compostos orgánicos volátiles xerados durante a aplicación da emulsión fotosensible.


Para aumentar a resistencia ao desgaste do gravado, realízase un cromado da su-perficie do cilindro. O cromo deposítase mediante electrólise nun baño que contén óxido de cromo e ácido sulfúrico.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que se deben ter en conta relativas á preparación do cilindro son as que se indican na táboa 4.2.


64

Táboa 4.2: Medidas que cómpre ter en conta na preparación do cilindro de impresión

MedidaXestionar de forma adecuada o almacén de produtos químicos para evitar que as materias auxiliares perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada as emulsións e reactivos químicos para que non se termine a súa vida útil no almacén.Revisar as emulsións e reactivos químicos cando se reciban para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.Adquirir as emulsións e reactivos químicos en envases con tamaños adecuados en relación coa produción.Almacenar os contedores das emulsións e reactivos químicos na dirección co-rrecta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para os reactivos químicos.Realizar unha correcta distribución das materias primas e auxiliares no almacén:


Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de materias primas e auxiliares.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles, se é necesario.Establecer as medidas de seguridade e actuación durante a manipulación e trans-porte dos reactivos químicos.Aproveitar ao máximo os envases que conteñen as emulsións e reactivos quími-cos para evitar perdas de produto.Manter tapados os contedores das emulsións e reactivos químicos para reducir evaporacións e fugas e para previr a contaminación con auga, sucidade ou outros materiais.Optimizar as condicións de operación para aumentar ao máximo a vida útil dos reactivos químicos utilizados.Ter unha ventilación adecuada no lugar de traballo.Dispoñer de campás que recollan os vapores dos baños que conteñen reactivos químicos.Almacenar correctamente os residuos de envases e trapos contaminados.

65


MedidaRealizar os procesos de pulido con sistemas de recollida de partículas.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

4.2 ImpresiónA etapa de impresión constitúe o núcleo do proceso de rotografía, xa que é aquí

onde a imaxe se transfire ao substrato. Nesta etapa efectúase o proceso de impresión propiamente dito e o secado do material xa impreso. As operacións que se realizan durante a impresión son: colocación do cilindro, colocación do material para impri-mir, subministración de tinta e secado.


Colocación do cilindro

Antes de comezar co proceso de impresión, é necesario colocar o cilindro por-tador da imaxe.


Neste tipo de impresión o substrato pódese alimentar en forma de bobinas ou fo-lla por folla. A técnica de rotografía utilízase en longas tiradas, como por exemplo en publicacións de periódicos e revistas, publicidade, catálogos, etc.; polo tanto, o mate-rial sobre o que se imprime adoita ser papel, aínda que tamén se poden utilizar outros substratos como o cartón e o plástico. Nesta etapa xéranse residuos de embalaxes producidos durante o desempaquetado do substrato e restos de material desbotado.


As tintas dispóñense nas cubetas para que o rodete poida impregnarse durante o proceso de impresión. Cada rodete conta cunha cor diferente. En rotografía adoitan

IMPRESIÓN


Colocación do cilindro(ferramentas, equipo de impresión)

Subministración de tintas(sistema de subministración, equipo

de impresión)


RuídoOlores



Ruído

RuídoOlores

Compuestos orgánicos volátiles

RuídoOlores

Envases con restos tintas, etc.




Ruído



Cilindros, enerxía

Material para imprimir, enerxía

Tintas, enerxía

Enerxía, aire, lámpadas luz UV


66

utilizarse tintas en base disolvente que proporcionan a viscosidade requirida neste tipo de impresión.

As principais emisións atmosféricas que se producen son os compostos orgáni-cos volátiles xerados na subministración de tintas sobre o substrato; estas emisións producen olores.

Impresión e secado

O sistema de impresión de rotografía consta de tres elementos básicos: desbobi-nador, sistemas impresores e rebobinador (figura 4.5). Os sistemas impresores están formados dos seguintes elementos:

Ꮂ Cilindro de gravado. Este cilindro soporta a imaxe que se desexa imprimir e aloxa a tinta nas zonas de impresión.

Ꮂ Cilindro prensor. Este dispositivo encóntrase sobre o cilindro de gravado para facilitar a impresión sobre o substrato.

Ꮂ Sistema de tintas. Este sistema fai posible que a tinta se deposite sobre o gravado do cilindro.

Ꮂ Rasqueta. Este elemento ten a función de sacar fisicamente toda a tinta depositada sobre a superficie do cilindro gravado, respectando unicamente a que se encontra dentro da zona gravada.

Figura 4.5: Sistema de transferencia de tinta en rotografía.

O secado pódese realizar por aire quente, por radiación infravermella ou ultra-violeta.

O procedemento de impresión comeza cando o rodete de gravado se empapa de tinta. Posteriormente, procédese á limpeza da tinta superficial mediante a acción da rasqueta. Deste modo, só queda tinta na zona gravada, que é a zona de impresión. Unha vez impreso o substrato, lévase a cabo o proceso de secado para poder conti-nuar co resto das cores. A profundidade do gravado incide na cantidade de tinta que

Cilindro prensor

Rasqueta

Sistema de tintas

Cilindro gravado

67


Bobina de papel

Follas Cilindro prensor

Cilindro gravado

Tinta

Rasqueta

Secado

PRIMEIRA COR SISTEMA ADICIONALPARA COPIAS EN COR

Secado

se adhire e, polo tanto, na intensidade das cores. Na figura 4.6 móstrase o esquema dun sistema de impresión por rotografía. Trátase dun proceso de impresión que funciona con máquinas rotativas e que se caracteriza por unha boa calidade nas súas impresións e tiradas longas.

Figura 4.6: Sistema de transferencia de tinta en rotografía.

As saídas desta etapa son o substrato impreso e as emisións descritas a conti-nuación:

Ꮂ Emisións atmosféricas debidas a compostos orgánicos volátiles xerados du-rante a impresión e secado das tintas sobre o substrato. Ademais, durante esta etapa, prodúcense olores debidos á emisión dos compostos orgánicos volátiles antes mencionados.

Ꮂ Residuos sólidos xerados compostos por restos de material desbotado que se crea durante as probas, posta en marcha da liña ou fallos durante a im-presión.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que se deben ter en conta relativas á etapa de impresión son as que se indican na táboa 4.3.

Táboa 4.3: Medidas que cómpre ter en conta na impresión en relación coas materias primas.

MedidaComprar o substrato coas dimensións adecuadas.Xestionar de forma adecuada o almacenamento de tintas, vernices, etc., para evitar que perdan as súas especificacións e se convertan en residuos. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Adquirir de forma planificada as tintas para que non se termine a súa vida útil no almacén.Revisar as tintas cando se reciban para comprobar que teñen as especificacións correctas e que non presentan danos materiais.


68

MedidaAdquirir as tintas en envases con tamaños adecuados en relación coa produción.Almacenar os contedores das tintas na dirección correcta para evitar que se es-traguen.Utilizar contedores reciclables para as tintas, vernices, etc. (sempre que sexa po-sible).As medidas que cómpre ter en conta en relación coa composición das tintas son as seguintes:

- Evitar tintas que conteñan metais pesados e outros pigmentos perigosos. Uti-lizar alternativas non tóxicas - Utilizar tintas de base vexetal ou base acuosa - Preparar a cantidade de tinta que se necesite para cada tirada empregando un material base e pigmentos - Utilizar tintas UV e EB (feixe de electróns)

Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de substratos e de tintas, vernices, etc.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases que conteñan tintas para impedir a súa evapora-ción.Imprimir comezando coas cores máis claras e terminando coas máis escuras.Utilizar sistemas automáticos de dosificación de tintas.Realizar unha planificación adecuada dos traballos co obxectivo de evitar cam-bios de tinta ou vernices innecesarios.Utilizar equipos que teñan dispositivos para evitar derramos de tintas.Desenvolver guías ou manuais de operación e utilización de materiais e equipos.Minimizar os produtos finais rexeitados mediante tecnoloxías de monitorización e automatización que detecten fallos durante a produción.Utilizar campás de captura de compostos orgánicos volátiles.Empregar sistemas de refrixeración para minimizar as perdas por evaporación.Dispoñer dunha ventilación adecuada e dun sistema de separación ou destrución de compostos orgánicos volátiles:Sistemas de separación: adsorción con filtros de carbón activo, condensación, separación por membranas, etc.Sistemas de destrución: oxidación térmica, oxidación catalítica, sistema rotativo de concentración de COV, absorción, depuración biolóxica, etc.Reciclar os residuos de tinta cando sexa posible.Reciclar os produtos rexeitados cando sexa posible.Segregar de forma adecuada os residuos producidos durante a impresión.Reutilizar ou reciclar os residuos xerados cando sexa posible.

69


MedidaAlmacenar correctamente os residuos de envases de tintas e vernices evitando derramos, evaporacións, etc.Enviar os residuos a un xestor autorizado.

4.3 PostimpresiónA postimpresión comprende as subetapas relativas ás operacións finais e auxilia-

res. Na última etapa realízase a preparación do material para a súa expedición (corte, pregado, envasado, etc.) e o proceso de lavado das máquinas.



Corte e pregado

Nesta etapa córtanse e préganse os substratos. Nalgunhas ocasións os substratos cósense, grámpanse ou encólanse para obter o produto requirido.

Necesítase enerxía eléctrica para realizar as operacións correspondentes a esta etapa. As saídas desta etapa son o material rotografado e emisións producidas du-rante as operacións finais: restos de material desbotado debido a probas de acabado e fallos e restos e envases baleiros de adhesivos e colas.

Embalaxe

Normalmente, os substratos embálanse en palés de madeira utilizando plástico retráctil. As principais entradas nesta etapa son os materiais para a embalaxe do produto serigrafado (plásticos, cartón, palés, enerxía, etc.) e enerxía eléctrica para as operacións correspondentes.

Almacenamento

Antes da súa expedición permanecen nun almacén. Necesítase combustible para transportar os palés formados mediante carretillas elevadoras.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais que se deben ter en conta durante as operacións finais son as que se indican na táboa 4.4.


Corte, pregado, encolado(equipos de corte, pregado,

encolado e grapado)

Ruído



OPERACIÓNS FINAIS

Ruído


Ruído


Enerxía eléctrica,adhesivos, colas e grapas




70

Táboa 4.4: Medidas que cómpre ter en conta nas operacións finais.

MedidaXestionar de forma adecuada o almacenamento das colas e adhesivos e de emba-laxes. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Almacenar os contedores das colas e adhesivos na dirección correcta para evitar que se estraguen.Utilizar contedores reciclables para as colas e adhesivos (sempre que sexa posi-ble).Substituír os adhesivos de base compostos orgánicos volátiles por adhesivos solu-bles en auga. O uso destes adhesivos permite a posterior reciclaxe dos produtos.Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras de colas e adhesivos e de embalaxes.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases de colas e adhesivos.Utilizar sistemas automáticos de corte, pregado e encolado.Minimizar o consumo de materiais de embalaxe.Recoller e recuperar os materiais reciclables.Dispoñer dunha ventilación adecuada para evitar grandes concentracións de compostos orgánicos volátiles e dun sistema de separación e eliminación destes se é necesario.Segregar de forma adecuada os residuos producidos.Reutilizar ou reciclar os residuos xerados cando sexa posible.Almacenar correctamente os residuos de envases evitando derramos, evapora-cións, etc.Enviar os residuos a un xestor autorizado.


Na etapa de operacións auxiliares realízase o lavado das máquinas cando se acaba a impresión ou cando se realizan cambios de cor debido a que os cilindros, a cubeta e as válvulas están impregnados de tintas. A frecuencia da limpeza depende de diver-sos factores como a cantidade de tinta seca e restos de papel acumulados, os cambios de produción e a calidade e tipos de tintas.


Limpeza das máquinas(limpeza manual)


Ruído



OloresEnerxía, produtos de limpeza,

trapos, disolventes

71


Para limpar as máquinas utilízanse trapos impregnados con disolventes orgáni-cos ou con deterxentes e con auga no caso de tintas en base acuosa. Os disolventes máis habituais son acetato de etilo, alcohol etílico, propanol, tolueno, metil etil ce-tona, metil isobutil cetona, etc.

As emisións atmosféricas xeradas durante a limpeza das máquinas son olores debidos aos compostos orgánicos volátiles xerados.

As medidas de prevención e boas prácticas ambientais a ter en conta durante as operacións auxiliares son as que se indican na táboa 4.5.

Táboa 4.5: Medidas que cómpre ter en conta na preparación de operacións auxiliares.

MedidaInspeccionar todos os produtos e devolverlle ao subministrador aqueles que non cumpran os requisitos.Xestionar de forma adecuada o almacenamento dos produtos químicos de lim-peza. Utilizar a política «o primeiro que entra é o primeiro que sae».Almacenar os contedores dos produtos de limpeza coa súa correspondente eti-queta, na dirección correcta e nas condicións adecuadas de temperatura, humi-dade, etc., para evitar que se estraguen.Utilizar sistemas de limpeza automáticos con posibilidade de reciclaxe e reutili-zación das disolucións de lavado.Empregar cando sexa posible produtos de limpeza secos sen disolventes.Utilizar contedores reciclables para os produtos de limpeza (sempre que sexa posible).Empregar trapos que poidan ser limpados e reutilizados.Utilizar disolucións de limpeza cun contido en COV baixo e baixa presión de vapor.Usar produtos de limpeza menos tóxicos en lugar de disolventes para o lavado das máquinas: emulsións en base auga, disolucións de ésteres vexetais.Valorar os criterios ecolóxicos cando se realicen as compras dos produtos de lim-peza.Substituír os materiais de limpeza convencionais por produtos que teñan un me-nor impacto ambiental.Realizar un bo mantemento dos equipos e aplicar boas prácticas operacionais.Tapar os contedores e envases dos produtos de limpeza. Reducir as perdas de material de limpeza por evaporación.Reducir a utilización de materiais de limpeza e incremento da eficiencia do pro-duto utilizado.Recuperar os trapos e disolventes de limpeza.Empregar sistemas de limpeza automáticos.


72

MedidaAlmacenar os produtos de limpeza inflamables nun lugar e forma adecuados unha vez abertos.Dosificar os produtos de limpeza utilizando válvulas dispensadoras ou bombas cando sexa posible.Separar e recuperar os disolventes gastados de acordo coa cor e o tipo de tinta.Utilizar sistemas de limpeza en seco cando sexa posible.Optimizar as prácticas operacionais para obter unha limpeza eficiente das má-quinas.Usar trapos de limpeza que poidan ser lavados e reutilizados.Centrifugar os trapos para recuperar o disolvente antes do seu posterior trata-mento.Comezar a etapa de limpeza co disolvente impregnado en trapos sucios, seguido dunha limpeza posterior con trapos limpos.Empapar o trapo co disolvente necesario para a etapa de lavado.Utilizar sistemas de recollida de tintas e disolventes durante a limpeza das má-quinas.Evitar a contaminación cruzada dos axentes de limpeza.Eliminar a tinta en exceso do equipo antes da etapa de limpeza.Dispoñer dunha ventilación adecuada para evitar grandes concentracións de compostos orgánicos volátiles e dun sistema de separación e eliminación destes se é necesario.Segregar de forma adecuada os efluentes producidos.Realizar un tratamento adecuado dos efluentes xerados.Recuperar os disolventes orgánicos e produtos de limpeza dentro ou fóra da instalación mediante sistemas como operacións de destilación.Almacenar correctamente os residuos de envases evitando derramos, evapora-cións, etc.Dispoñer os trapos de limpeza en contedores cerrados.Durante o almacenamento dos residuos, levar a cabo as seguintes medidas:

- Crear un rexistro de cantidades, tipoloxía, destino e custos dos residuos e a súa xestión - Dispoñer dunha zona de almacenamento específica para estes produtos con medidas de seguridade - Impermeabilizar o chan sobre o que se depositan estes produtos - Dispoñer un sistema de recollida independente das augas residuais para os derramos de residuos perigosos - Formar o persoal sobre a xestión deste tipo de residuos - Establecer un sistema de actuación en caso de accidente - Sinalizar e etiquetar adecuadamente os residuos perigosos

73


Medida - Dispoñer de contedores para cada tipo de residuo - Identificar os distintos contedores en función do residuo que se vaia depositar nel - Colocar contedores próximos ás zonas de maior xeración de residuos de enva-ses e embalaxes para facilitar a segregación destes - Dispoñer dunha zona de almacenamento - Compactar os residuos de envase para aforrar espazo de almacenamento e gastos de transporte



74

75


5. Problemática ambiental

As principais materias primas para os diferentes procesos, desde o punto de vista ambiental, son:

- Substratos (papel, metal, plástico, aluminio) - Fixadores- Tintas - Redutores- Películas fotográficas - Intensificadores- Produtos químicos - Solventes- Pranchas de impresión - Panos de limpeza- Solucións fortes

Os problemas ambientais da industria gráfica pódense analizar desde diferentes enfoques:

Ꮂ Os impactos propios de cada tecnoloxía. Ꮂ Os impactos producidos en cada un dos seus procesos “secuenciais”. Ꮂ Os impactos por refugallos sólidos, líquidos e gasosos.

Cada técnica ou proceso de impresión ten impactos ambientais comúns coas demais tecnoloxías, aínda que cada unha en particular ten os seus propios proble-mas importantes.

Igualmente, poderíanse describir os problemas das novas tecnoloxías, as tenden-cias do sector e os seus impactos ambientais.

Cada unha das fases do proceso gráfico ten un impacto sobre o medio ambiente. Non só o empresario representa un papel importante no problema ambiental, senón tamén todos os que interveñen n a cadea gráfica (produción, transporte, consumidores, reciclaxe, etc.).

Os principais impactos ambientais son os seguintes: Ꮂ Emisións atmosféricas. Estas son producidas principalmente polo uso de disolventes e diluentes de tintas, durante a etapa de secado, principal-mente en determinadas técnicas d a s artes gráficas, como por exem-plo en serigrafía. As principais fontes de contaminación prodúcense na manipulación, almacenaxe e residuos dos solventes utilizados en limpeza, pegamentos e gomas.

Ꮂ Residuos industriais líquidos. Estes xéranse principalmente durante as etapas de procesamento de imaxe e impresión. En esencia, son augas residuais mesturadas con químicos (tintas, alcohois, fixadores, etc.) e con augas de uso doméstico cando estas non se separan.


76

Residuos industriais sólidos: Neste tipo de residuos xéranse dúas clases: os po-tencialmente perigosos e os que non o son.

5.1 Emisións atmosféricasAs emisións prodúcense fundamentalmente nas operacións de limpeza dos

equipos con disolventes, e caracterízanse polo seu contido en compostos orgánicos volátiles.

Para a protección do medio ambiente atmosférico existen unha serie de obri-gas derivadas da Lei 34/2007, do 15 de novembro, de calidade do aire e protección da atmosfera, e da Orde do 18 de outubro de 1976, de prevención e corrección da contaminación atmosférica de orixe industrial.

Segundo esta lei, as actividades clasifícanse, en función do seu potencial conta-minante, en tres grupos:

Ꮂ Grupo A. Ꮂ Grupo B. Ꮂ Grupo C.

As principais obrigas das industrias son: Ꮂ Cumprir os límites de emisión fixados no decreto e os establecidos na li-cenza de actividade.

Ꮂ Realizar controis periódicos por parte dos organismos de control auto-rizados (OCA).

Ꮂ Levar un libro de rexistro das emisións, onde conste o foco emisor día, medicións, posible avarías ou incidentes, etc. Este libro debe estar selado polo órgano competente.

Ꮂ O industrial debe coñecer o número e características dos focos emisores á atmosfera.

En particular, para as emisións de COV, o 7 de febreiro de 2003, publi-couse o Real decreto 117/2003, do 31 de xaneiro, sobre limitación de emisións de compostos orgánicos volátiles debidas ao uso de disolventes en determinadas actividades, modificado o seu anexo I polo Real decreto 227/2006, do 24 de abril.

5.2 ResiduosUn dos problemas da industria gráfica son os seus residuos e a diversidade

de substancias que conteñen e, xeralmente, os seus altos volumes. Por esta razón é necesaria unha clasificación previa.

Existe unha parte dos residuos sólidos da industria de artes gráficas que po-demos denominar como inertes, como é o caso d a s pranchas de aluminio, cuxo destino serán os recuperadores de metal, e neste grupo tamén se encadran as películas e o papel fotográfico que se envían a recuperadores de prata.

Os recortes de papel, os restos de embalaxes de cartón e o papel non utilizable son residuos asimilables a urbanos, que deben ser xestionados a través de recuperado-res e/ou recicladores de papel. Estes residuos non teñen unha perigosidade inherente

77


en si mesmos, pero si un custo, e un elevado volume que debe implicar unha mani-pulación adecuada en canto a humidade, almacenamento e transporte.

Os posibles residuos perigosos son: Ꮂ Latas de aerosol. Ꮂ Solucións fontes. Ꮂ Revelador non usado. Ꮂ Exceso de tintas. Ꮂ Solvente de lavado. Ꮂ Lodos de limpeza de tintas. Ꮂ Fixador usado. Ꮂ Residuos de adhesivos. Ꮂ Panos. Ꮂ Residuos de removedor de tinta e emulsionante. Ꮂ Solventes non usados. Ꮂ Revelador de placa con base a solventes. Ꮂ Envases baleiros químicos. Ꮂ Solucións reveladoras cianuradas. Ꮂ Lodos de sistema de tratamento.

Segundo a orde do Ministerio de Medio Ambiente 304/2002, do 8 de febreiro, pola que se publica a lista europea de residuos, existen dous capítulos onde se poden incluír os residuos das artes gráficas.

CAPÍTULO 08: Residuos da fabricación, formulación, distribución e utilización (FFDU) de revestimentos (pinturas, vernices e esmaltes vítreos), adhesivos, selantes e tintas de impresión.

08 03 Residuos da FFDU de tintas de impresión.08 03 07 Lodos acuosos que conteñen tinta.08 03 08 Residuos líquidos acuosos que conteñen tinta.08 03 12* Residuos de tintas que conteñen substancias perigosas.08 03 13 Residuos de tintas distintos dos especificados no código 08 03 12.08 03 14* Lodos de tinta que conteñen substancias perigosas.08 03 15 Lodos de tinta distintos dos especificados no código 08 03 14.08 03 16 Residuos de solucións corrosivas.08 03 17* Residuos de tóner de impresión que conteñen substancias perigosas.08 03 18 Residuos de tóner de impresión distintos dos especificados no código 08 03 17.08 03 19* Aceites de dispersión.08 03 99 Residuos non especificados noutra categoría.


78

CAPÍTULO 09: Residuos da industria fotográfica.

09 01 Residuos da industria fotográfica09 01 01* Solucións de revelado e solucións activadoras á auga.09 01 02* Solucións de revelado de placas de impresión á auga.09 01 03* Solucións de revelado con disolventes.09 01 04 Solucións de fixado.09 01 05* Solucións de branqueadura e solucións de blanqueadura-fixado.09 01 06* Residuos que conteñen prata procedentes do tratamento in situ de residuos fotográficos.09 01 07 Películas e papel fotográfico que conteñen prata ou compostos de prata.09 01 08 Películas e papel fotográfico que non conteñen prata nin compostos de prata.09 01 10 Cámaras dun só uso sen pilas nin acumuladores.09 01 11* Cámaras dun só uso con pilas ou acumuladores incluídos nos códigos 16 06 01, 16 06 02 ó 16 06 03.09 01 12 Cámaras dun só uso con pilas ou acumuladores distintas das especificadas no código 09 01 11.09 01 13 Residuos líquidos acuosos, procedentes da recuperación in situ de prata, distintos dos especificados no código 09 01 06.09 01 99 Residuos non especificados noutra categoría.

CAPÍTULO 13: Residuos de aceites e de combustibles líquidos.

13 02 Residuos de aceites de motor, de transmisión mecánica e lubricantes.

CAPÍTULO 16: Residuos non especificados noutro capítulo da lista.

16 03 Lotes de produtos fóra de especificación e produtos non utilizados.16 06 Pilas e acumuladores.16 08 Catalizadores usados.

Os posibles residuos non perigosos son: Ꮂ Restos de películas. Ꮂ Restos de papel. Ꮂ Latas de aerosol baleiras. Ꮂ Envases baleiros de químicos. Ꮂ Pranchas usadas. Ꮂ Probas. Ꮂ Contedores de tintas. Ꮂ Envases.

Os aceites usados, os restos de tinta, os disolventes de limpeza esgotados, os baños esgotados de revelado e fixado, así como os recipientes baleiros que contive-ron tintas e produtos de revelado e fixado e os trapos de limpeza impregnados

79


con disolventes e restos de tintas, considéranse residuos perigosos, polo que debe-rán xestionarse a través dun xestor autorizado.

Tamén deberán ser entregados a un xestor autorizado os filtros das procesadoras de películas, os das procesadoras de pranchas e os dos sistemas de refrixeración da solución de mollado.

Considérase que os residuos clasificados como perigosos presentan unha ou máis características enumeradas no anexo III da Directiva 91/689/CEE e que conteñen unha ou máis das seguintes propiedades:

Ꮂ Un determinado punto de inflamación. Ꮂ Conter unha ou máis substancias clasificadas como tóxicas, nocivas, co-rrosivas, irritantes, canceríxenas ou mutaxénicas nunha determinada con-centración.

5.3 OloresOs olores producidos teñen relación directa coas emisións corporativas. As tin-

tas posúen un elevado contido en COV por estaren baseadas en hidrocarburos, e poden conter materiais cuxos residuos son perigosos, como os metais utilizados para coloración de solventes para o seu secado.

Ao existiren COV (compostos orgánicos volátiles), é certa a posibilidade de emisións de olor.

A comezos de 1999, a Unión Europea aprobou a Directiva 1999/13/CE do Consello, do 11 de marzo de 1999, relativa á limitación das emisións de COV1. Hoxe en día está vixente o Real decreto 117/2003, do 31 de xaneiro, sobre limita-ción de emisións de compostos orgánicos volátiles ao uso de disolventes en deter-minadas actividades.

O artigo 1 do citado Real decreto ten por obxecto reducir os efectos directos ou indirectos das emisións de compostos orgánicos volátiles sobre o medio ambiente e a saúde das persoas, quedando incluídas as instalacións citadas no seu anexo I.

O obxecto desta lexislación é previr e minimizar os efectos directos e indirectos das emisións de COV ao medio ambiente, principalmente á atmosfera e os riscos potenciais para a saúde humana.

No dito anexo, no seu ámbito de aplicación no punto 8 cita a IMPRENTA como actividade de reprodución de texto ou imaxes no que, por medio dun portador de imaxes, se transfire tinta a calquera tipo de superficie, aínda que só inclúe determinados subprocesos, como flexografía, offset de bobinas por secado á calor, laminación, gravado de publicacións, rotogravado, impresión serigráfica rotativa e vernizado.

O Real decreto obriga as instalacións a cumprir uns valores límites de emisión nos gases residuais e uns valores de emisión difusa (quedan incluídas as emisións

1 Modificada pola Directiva 2004/42/CE, onde se inclúen límites de emisión para COV na aplicación de certas pinturas e vernices nos produtos de renovación do acabado de vehículos.


80

non capturadas liberadas ao ambiente exterior polas portas, ventás, respiradoiros e aberturas similares)2.

Antes de entintar a placa, aplícase unha solución humectante; xeralmente utilí-zase alcohol isopropílico como aditivo, polo que se xeran emisións de COV.

Os solventes tradicionais limpan rapidamente e evapóranse da mesma maneira, minimizan o tempo do proceso de limpeza, pero conteñen máis dun 60% de COV (contaminantes perigosos, como tolueno, tricloro-etano, etil-benceno, etc.).

Especial mención merecen os panos e trapos de limpeza usados.

5.4 RuídosEn xeral, o problema de contaminación acústica nas imprentas pódese xerar a

partir da operación das prensas, ademais do uso de sistemas de ventilación. Débense considerar tamén as emisións xeradas polas actividades propias do transporte, tanto de materias primas como produtos terminados.

Segundo o Real decreto 286/2006, sobre a protección da saúde e a seguridade dos traballadores contra os riscos relacionados coa exposición ao ruído, o empresario deberá realizar unha avaliación periódica baseada na medición dos niveis de ruído a que estean expostos os traballadores. Cando se superen os valores superiores de exposición incluídos no real decreto, establecerase e executarase un programa de medidas técnicas e de organización que deberán integrarse na planificación da acti-vidade preventiva da empresa.

Cómpre ter presente a posibilidade de adquirir unha hipoacusia sensorioneural (xordeira profesional) mesmo cando por regra xeral o nivel de ruídos non é suficien-te para adquirir esa enfermidade profesional. Os ruídos xerados polas máquinas de impresión nalgunhas áreas exceden o nivel normal, polo que se debe subministrar protección adecuada.

A xordeira é un problema a longo prazo, vai avanzando, é incurable e débese tanto ao nivel de ruído como ao tipo de ruído e a súa duración.

Produce dor de cabeza, irritación e tensión.

5.5 VertedurasAs empresas do sector de artes gráficas xeran no desenvolvemento da súa acti-

vidade augas residuais procedentes das seguintes operacións: Ꮂ Augas de lavado dos baños de revelado e fixado. Ꮂ Augas de refrixeración.

O destino destas verteduras varía en función da localización da empresa, poden-do realizarse a canle pública ou colector municipal.

2 Publicouse recentemente un modelo para os informes dos Estados referente á aplicación da Directiva 1999/13/CE e un cuestionario de avaliación, a través da Decisión 2007/205/CE e a Decisión 2007/531/CE respectivamente.

81


No revelado de películas convencionais, a industria das artes gráficas xera un problema ambiental no tema de contaminación das augas, ao verter á rede de sumidoiros, xeralmente de forma diluída, líquidos de revelado e fixado.

As principais obrigas da empresa serán: Ꮂ Obter a autorización administrativa de vertedura polo correspondente de-partamento administrativo.

Ꮂ Cumprir os límites cuantitativos e cualitativos de vertedura reflectidos na autorización de vertedura.

Ꮂ Instalar os equipos de depuración necesarios e os elementos de control do seu funcionamento reflectidos na autorización de vertedura.

Un dos principais problemas do sector é o manexo das augas de refugallo, coas substancias ou aditivos que levan despois de seren utilizadas, as cales afectan ao medio ambiente e á saúde humana.

A Directiva 2000/60/CE3, do 23 de outubro de 2000, establece un marco comu-nitario de actuación no ámbito da política de augas.

Enumera unha lista indicativa dos principais contaminantes, entre os cales están os compostos organohaloxenados e substancias que no medio acuático puidesen dar orixe a compostos desta clase.

No sector úsanse produtos para a limpeza de rodetes e outros útiles que, por regra xeral, son unha mestura de solventes con base a petróleo e deterxentes non biodegradables, sen esquecer que ás veces foi utilizada con moita frecuencia polos industriais do sector a gasolina e outros derivados de hidrocarburos.

Un problema que crea o uso destes limpadores é o risco de lume e a xeración de subprodutos tóxicos para o medio ambiente.

Un dos maiores problemas de verter as augas industriais do proceso de reve la -do á rede de sumidoiros débese á alcalinidade do seu pH (superior a 7, chegando a alcanzar valores de 9 ou 10), polo que é necesaria, xeralmente, a súa neutralización previa á descarga.

Temos constancia de que case todas as empresas gráficas envían os seus efluentes líquidos á rede de sumidoiros, sen ningún tipo de tratamento previo, e ás veces mes-turadas coas augas residuais de tipo doméstico.

Os problemas que se xeran son dunha elevada cantidade de graxas, formando emulsións ou solucións inmiscibles coa auga.

Nas películas con base de haluro de prata, un volume alto de prata atópase na solución do fixador, que pode ser removida e vendida.

5.6 Seguridade industrial e saúde no traballoAdemais dos riscos normais da industria, os traballadores do sector gráfico están

expostos a algúns riscos especiais, como:

3 Modificada pola Decisión 2455/2001/CE, do 20 de novembro de 2001.


82

5.6.1 Exposición a produtos químicos

Estes poden ingresar no organismo por vía dixestiva ou cutánea. Os tóxicos vanse acumulando no organismo ata chegaren ao nivel de enfermidade. Se a con-centración de tóxicos é grande, pode producir contaminación aguda. Non todas as persoas teñen a mesma reacción fronte a un tóxico. Algunhas persoas son máis propensas a determinados produtos.

Os principais problemas e enfermidades d a industria química e as súas causas descríbense na seguinte táboa.

Táboa 5.1: Accidentes e enfermidades típicas.

Molestia ou dores nos ollos.

· Proxección de partículas cara aos ollos.· Presenza de vapores orgánicos (solventes) no aire.

· Iluminación deficiente.· Falta de ventilación na área de traballo.· Falta do uso de protección dos ollos.

Dor de cabeza.

· Exposición a compostos químicos (intoxica-ción).

· Iluminación deficiente en área de traballo.· Sobreexposición a ruídos.· Ventilación deficiente.

Irritación da pel.· Exposición a produtos químicos.· Falta do uso de luvas.· Lavado das mans con solventes (bencina).

Exposición á calor.Deshidratación.Esgotamento por calor.

· Falta ventilación e control de temperatura no lugar de traballo.

· Falta equipos de protección persoal.

5.6.2 Analíticas dalgúns produtos usados nas industrias do sector das artes gráficas

5.6.2.1 Tintas

Nas especificacións proporcionadas polos fabricantes das tintas de imprenta ana-lizáronse algúns dos elementos potencialmente contaminantes. Na táboa seguinte indícanse os resultados obtidos.

Táboa 5.2: Análise de tintas.

Elemento Unidades (mg/kg)Antimonio < 60Arsénico < 25

83


Elemento Unidades (mg/kg)Bario < 500

Cadmio < 75Cromo < 60

Chumbo < 90Mercurio < 60Selenio < 500

Como residuo, quedan restos de tinta adheridos aos envases e xeralmente deben ser xestionados de maneira adecuada.

5.6.2.2 Reveladores fotográficos

Son produtos de natureza básica que se utilizan de forma cíclica en máqui-nas procesadoras de revelado-fixación e que, unha vez realizada a súa misión, son expulsados polo desaugadoiro na maior parte dos casos.

O pH dos reveladores varía entre 10-12. Son produtos solubles en auga, cuxa composición química habitual é:

Ꮂ Hidróxido de potasio: 1-2%. Ꮂ Dietanol amina: 30-35%. Ꮂ 1-4 dihidroxibenceno: 4-5%.

O composto dietanol amina é un axente químico con número EINECS (Inven-tario Europeo de Substancias Comerciais Existentes) 203-868-0.

Posúe un valor límite de exposición diario (VLA-ED) e un valor límite de ex-posición de curta duración (VLA-EC).

Os metais pesados que aparecen nos reveladores son cromo VI, arsénico, chum-bo, etc.

5.6.2.3 Fixadores fotográficos

Son produtos de natureza ácida utilizados de forma cíclica nas máquinas de revelado. Convértense en elemento residual unha vez que deixou de realizar a súa función.

O pH dos fixadores varía entre 3 e 6. Os fixadores están formados por disolu-cións que conteñen:

Ꮂ Etanol. Ꮂ Ácido acético. Ꮂ Tiocianato de amonio.

Posúen ácidos minerais e os seus sales.


84

85


6. Bibliografía

◗ Martínez-Val, J. Gutenberg y las tecnologías del arte de imprimir. Colección Gigantes. Madrid, 2005.

◗ Instituto Galego de Estatística. http://www.ige.eu. Data de consulta: xullo 2008.

◗ O sitio da serigrafía. http://www.serinet.net. Data de consulta: abril 2006.

◗ U.S. EPA. Profile of the printing and publishing industry. EPA office of com-pliance sector notebook project. U.S. Environmental Protection Agency, 1995.

◗ Generalitat de Catalunya. Prevenció de la contaminació al sector d’arts gràfi-ques. Departament de Medi Ambient, 2003.

◗ North Carolina Department of Environment and Natural Resources. Com-mon Pollution Prevention Practices in Printing. Printing industry. Division of pollution prevention and environmental assistance. http://www.p2pays.org. Data de consulta: xuño 2006.

◗ Generalitat Valenciana. Las buenas prácticas medioambientales en Artes gráfi-cas. Conselleria de Medi Ambient, 2003.

◗ Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Manual de buenas prácticas medio-ambientales en la familia profesional: industrias gráficas. Ministerio de Medio Ambiente, 2002.

◗ Envirowise. Cost-effective chemicals management for printers. Good Practice: Proven technology and techniques for profitable environmental improve-ment. Environmental Technology. Best Practice Programme, 2000.

◗ Printer’ National Environmental Assitance Center. http://www.pneac.org. Data de consulta: maio 2006.

◗ European Commission. Draft reference document on best available techniques on surface treatment using organic solvents. Draft September 2005.

◗ U.S. EPA. Printing Industry and Use Cluster Profile. Regulatory Impacts Branch: Economics, Exposure and Technology Division. Office of Pollu-tion Prevention and Toxics. U.S. Environmental Protection Agency, 1999.

◗ Envirowise. EMS in printing: manage your significant environmental aspects and save money. Practical Environmental Advice for Business, 2004.

http://www.ige.eu

http://www.serinet.net

http://www.p2pays.org

http://www.pneac.org


86

◗ U.S. EPA. Preferred and alternative methods for estimating air emissions from the printing, packaging and graphic arts industry. Volume II. Chapter 15. Emission Inventory Improvement Program, 2002.

◗ Envirowise. UV inks save screen printer time and money. Environmental Te-chnology best practice programme, 1997.

◗ European Environmental Agency. Other use solvents and related activities. Printing Industry. Emission Inventory Guidebooks. EMEP-CORINAIR, 2005.

◗ Australian Environmental Protection Agency, Emissions Estimation Te-chnique Manual for Printing, Publishing, and Packaging. Agosto 1998.

◗ Environment Australia. Emissions estimation technique manual for aggregated emissions from printing and graphic arts. Novembro 1999.

◗ Envirowise. EMS in printing: assessing the significance of your environmental impacts. Environmental technology best practice programme, 1999.

◗ Envirowise. Cost-effective reduction of fugitive solvent emissions. Environ-mental Technology best practice programme, 1997.

◗ Envirowise. Solvent capture and recovery in practice: industry examples. Envi-ronmental Technology best practice programme, 1997.

◗ Envirowise. Cost-effective management of cleaning materials for printers. En-vironmental technology best practice programme, 2000.

◗ IHOBE. Libro blanco para la minimización de residuos y emisiones: Artes Gráficas, 2001.

◗ Environmental Protection Agency. General Graphic Printing AP-42. CH 4.9.1. 1996.

◗ Envirowise. Reducing IPA use: Industry Examples. Practical Environmental Advice for Business, 2001.

◗ Envirowise. How to develop and environmental policy: a guide for small prin-ting companies. Practical Environmental Advice for Business, 2002.

◗ Enciclopedia Encarta. http://encarta.msn.com. Data de consulta: abril 2006.

◗ Environment Europa. http://europa.eu.int/comm/environment. Data con-sulta: julio 2006.

◗ Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Industria de las artes gráficas, fo-tografía y reproducción. Industrias manufactureras. Enciclopedia de Salud y Seguridad en el Trabajo, 2001.

◗ Ministerio de Trabajo y Asuntos Sociales. Guías para la acción preventiva. Artes Gráficas. Evaluación de riesgos. Serie microempresa. Instituto Nacio-nal de Seguridad e Higiene en el Trabajo, 2001.

http://encarta.msn.com

http://europa.eu.int/comm/environment

87


◗ Eastern Research Group, Inc., Graphic Arts. Novembro 1996.

◗ Eastern Research Group, Inc., Preferred And Alternative Methods For Estimating Air Emissions From The Printing, Packaging And Graphic Arts Industry: Volume II, Chapter 15. Maio 2002.

◗ Environmental Protection Agency, AP-42 CH 4.9.1. General Graphic Printing. 1996. Environmental Protection Agency, Sector Notebook Pro-ject: Profile of the Printing and Publishing Industry. Agosto 1995.


88


artes gráficas

Guí

a da

pre

ven

ción

e c

ontr

ol d

a co

nta

min

ació

n n

as a

rtes

grá

fica

s

ISBN: 978-84-453-4744-7

9 7 8 8 4 4 5 3 4 7 4 4 7

Port. Guia Contaminacion Artes Graficas.indd 1 04/03/09 12:48

Guía da prevención e control da contaminación nas … artes graficas.pdf · 7 Guía de...

Documents

Transcript of Guía da prevención e control da contaminación nas … artes graficas.pdf · 7 Guía de...