Herentzia.eusk

BIOLOGIA ETA GEOLOGIA 4. DBHHerentzia eta karaktereen transmisioa

ESKEMA BALIABIDEAK INTERNET HASI

IRTEN AURREKOA

Herentzia eta Geneen transmisioa



IRTEN AURREKOA

Geneak eta kokapena Geneak herentziaz jasotzen diren ezaugarriak zehazteko informazioa biltzen du Locusa

Loci

Aleloak

Gameto bakoitzak alelo bakarra dauka ezaugarri bakoitzerako.

Geneen transmisioa meiosian



IRTEN AURREKOA

Banako homozigotoak eta heterozigotoak

Alelo berdinak

Norbanako homozigotikoakAA aa

Norbanako heterozigotikoakAa

Aa AaAA aa

Alelo ezberdinak

Aa



IRTEN AURREKOA

Mutazio motak

Kaltetutako material genetikoaren hedapenaren arabera

• Genikoak

Gen zehatz baten nukleotido sekuentzian aldaketak eragiten ditu.

• Genomikoak

Espezie baten kromosoma kopuruan bariazioa eragiten du.

• Kromosomikoak

Kromosomen egituran aldaketak eragiten dituzte.

ITZULI

Mutazio genomikoa

Down sindromea



IRTEN AURREKOA

Genotipoa eta fenotipoa

GenotipoaNorbanako batek dituen eta gurasoengandik jaso duen gene multzoa.

FenotipoaOrganismo batek azaltzen duen ezaugarri multzoa



IRTEN AURREKOA

Ezaugarri fenotipikoak giza espeziean



IRTEN AURREKOA

Gene gainartzaileak eta azpirakorrak

A

a

Aleloak

AA

Aleloak

aa

Aleloak

Aa

Gainartzailea

(kolore horia)

Azpirakorra (kolore berdea)



IRTEN AURREKOA

Herentzia gainartzailea giza espeziean

HERENTZIA GAINARTZAILEA

HIPERKOLESTEROLEMIA

HIPERKOLESTEROLEMIA NORMALA Fenotipoa

Fenotipoa

Genotipoa

Genotipoa

Gametoak



IRTEN AURREKOA

Herentzia azpirakorra giza espeziean

HERENTZIA AZPIRAKORRA

Gametoak

NORMALA NORMALA

NORMALA NORMALA NORMALA

Genotipoa

Genotipoa

Fenotipoa

FenotipoaALBINOA



IRTEN AURREKOA

Bitarteko herentzia

Gau-lore(Mirabilis jalapa)

Homozigotoa (RR)

Kolore gorria Kolore zuria

Homozigotoa (BB)

Heterozigotoa edo hibridoa (RB)

F1Arrosa kolorea

Tarteko ezaugarriak dituen fenotipoa



IRTEN AURREKOA

Gris koloreaBi aleloak aldi berean agertzen dira

INICIO ESQUEMA RECURSOS INTERNET

Kodominantzia

Homozigotoa (AA) Homozigotoa (BB)

Heterozigotoa edo hibridoa (AB)

Kolore beltza Kolore zuria



IRTEN AURREKOA

Sexuaren determinazio genetikoa

Cromosoma-determinazioa

Giro-determinazioa

Determinazio kariotipikoa

Determinazio genikoa

Matxinsaltoaren kariotipoaDeabruaren pepinoa(Ecballium elaterium)

Ezpata isatsa(Xiphophorus)Erleak



IRTEN AURREKOA

Sexuaren determinazioa giza espeziean

Obulu bakoitzak 22 autosoma eta X kromosoma bat ditu

Espermatozoideen erdiek 22 autosoma eta X kromosoma bat dute, eta beste erdiek 22 autosoma eta Y kromosoma bat



IRTEN AURREKOA

Gizakien sexu-kromosomak

X

YX

YSegmentu diferentziala

Segmentu homologoa

Gene ginandrikoak

Gene holandrikoak



IRTEN AURREKOA

Odol

X kromosomari lotutako herentzia

Daltonismoa Hemofilia

Gene errezesiboa X kromosoman

XDX XDY

XDXDXDXXDY XY

Koloreetarako itsutasun partziala

Odola koagulatzeko ezintasuna

XHX XHY

XHXHXHXXHY XY



IRTEN AURREKOA

Odol-taldeen herentzia

A antigenoaB antigenoa

A eta B antigenoak

Ez dauka antigenorik



IRTEN AURREKOA

Zuhaitz genealogikoak

EmakumeaGizona

Abortua

Ezkonkideak

Seme-alabak

Odolkidetasunezko ezkontza

4 5 6 7 81 2 3

Belaunaldi berekoak dira

I

II

III

IV

Belaunaldi ezberdinak

Anai-arreba bikiak

Gaisotasunaren eta malformazioaren eramailea



IRTEN AURREKOA

Irakurgaia

Gregor Johann Mendeli genetika modernoaren aita deitu izan diote. Bere esperimentuekin herentziaren teoria garatu zuen kromosomak aurkitu eta haien portaera ulertu aurretik.Johann Mendelek (1822-1884), haurtzaro apala izan zuen gaur egun Txekiar errepublikan dagoen herrixka batean. 21 urte zituenean agustindarren monasterio batean sartu zen Brünnen. 1947an apaiztu zen eta Gregor izena hartu zuen. Vienako Unibertsitatean ikasten ari zenean landareen bariazioekiko interesa piztu zitzaion, bai eta natura aztertzeko esperimentuekiko eta matematikarekiko ere.

1854an Brünnera itzuli zen eta 1857an ilar landaketa batekin esperimentu famatuak hasi zituen lorategi txiki batean. Mendel berritzailea eta zehatza izan zen bere lan berriarekin. Esperimentu bakoitza izugarri landu zuen aurretik, heredatzen ziren ezaugarriak zeintzuk ziren jakiteko asmoarekin beti ere.1866an , lana amaitutzat eman zuen eta Brünneko Natur Zientzien Elkarteko aldizkarian esperimentuaren emaitzak argitaratu zituen. Garai hartan ADNaren izaerari eta geneei buruzko ikerketarik ez zenez, haren lanek ez zuten ondorio handirik izan zientzian.

1968an monasterioko apaiz izendatu zuten eta horrek betiko urrundu zuen Mendel bere ikerketetatik. 1884an hil zen, bere lanaren garrantzia inork aitortu aurretik.Mendelen lana hogeita hamabost urteetara baztertu zuten, 1900ean, hiru zientzialarik, Hugo de Vriesek, Karl Corrensek eta Erick Von Tchermakek era independentean berriro aurkitu eta herentziaren oinarrizko legeei izena eman zieten arte.

Gregor Johann Mendel



IRTEN AURREKOA

Mendelen esperimentuak

Metodoa:

• Zazpi ezaugarri aukeratu

• Lerro puruen erabilera

• Ondorengotzearen ikerketa belaunaldietan zehar

• Datuen analisia kuantitatiboki

Leka landareak polinizatu fekundazio gurutzatuarekin


LEHEN ESPERIMENTU MULTZOA

BIGARREN ESPERIMENTU MULTZOA

HIRUGARREN ESPERIMENTU MULTZOA

Gehiago jakiteko:



IRTEN AURREKOA


Lehen esperimentu multzoa


AA aa

A a

Aa

X

Lerro puruen gurutzaketa ezaugarri bakarrerako

ITZULI



IRTEN AURREKOA


Bigarren esperimentu multzoa


Hibridoen autoernalketa

Aa Aa

A Aa a

X

A

A

a

a

AA

Aa

Aa

aa

ITZULI



IRTEN AURREKOA


Hirugarren esperimentu multzoa

Gregor Johann MendelLerro puruen gurutzaketa bi ezaugarrirentzat

ITZULI

Dihibridoen autoernalketa

AALL aallX

AaLlF1

aall

aaLlaaLL

aaLl

AaLl AaLl

F2

AaLlAALL AALl AaLL

AALl AaLl

AaLL

AaLl

AaLl

AAll Aall

Aall



IRTEN AURREKOA

Mendelen esperimentuen interpretazioa

Lehenengo legea

Seme-alaben lehen belaunaldiko hibridoen uniformetasun legeaGregor Johann

Mendel

Anaia-arreba arteko lehen belaunaldia (F1)

Gurasoen belaunaldia

Ezaugarri nagusia

Ezaugarri errezesiboa

Ezaugarri bakarrerako homozigoto gurutzaketa

Lerro puruak



IRTEN AURREKOA

Hibrido nahasketa ezaugarri bakarrerako


Seme-alaben bigarren belaunaldia (F2)

Lehenengo belaunaldia (F1)


Bigarren legea

Ezaugarrien segregazio legea F2n



IRTEN AURREKOA


Bi ezaugarrien herentzia

F1

F1

F2 Gregor Johann

Mendel

Hirugarren legea

Ezaugarrien independentzia legea



IRTEN AURREKOA

Jaio aurreko diagnostikoa

Amniozentesia

Ekografia

Biopsia koriala

Zilbor-hestearen ziztada



IRTEN AURREKOA

Bioteknologiaren egungo erabilerak

Metal astunak ezabatu

Sustantzia terapeutikoen ekoizpena

Intsulina

Bioerremediazioa

Energia ekoizpena

Jakien ekoizpena



IRTEN AURREKOA

ADN berkonbinatzailea

Ingeniaritza genetikoaren ezaugarriak

Geneak manipulatzeko beharrezko diren erremintak

• transferentzia bektorea

Escherrichia coli plasmidoak

• Murrizketa entzimak

• ADN ligasak

ADN artifizialaren laburpena



IRTEN AURREKOA

Ingenieritza genetikoaren proiektuaren aldiak

1. Lekuz aldatu nahi den genea aurkitu eta isolatu

2. Bektorea aukeratzea

3. Aukeratutako ADNa bektorearen ADNarekin elkartu

4. Zelula berrian gen transferitua duen bektorea sartu

5. Organismo transgenikoa ugaltzea



IRTEN AURREKOA

Terapia genikoa

Ingeniaritza genetikoaren ezarpenak

Medikamentuak lortzea

Nekazaritza- eta abeltzaintza-ekoizpena hobetzea

• Intsulina• Odol-serumaren koagulazio proteinak.

•Txertoak

Karpak eta izokinak hazteko genearen hormonaren eramaileak dira

Hotzari aurre egiten dio artoak

Giza-gaisotasunen Tratamendua:

• Diabetea• Hemofilia• Parkinsona



IRTEN AURREKOA

Elikagai transgenikoa

Transgen

Organismo transgenikoa

INGENIARITZA GENETIKOAREN EZARPENAK NEKAZARITZAN



IRTEN AURREKOA

Atzerapena heltze

prozesuan

Sustantzien ekoizpena

Kalitatearen hobekuntza

Elikagai transgenikoa

tomatea Flavr Svr

Zapore handiagoa eta kafeina gutxiago duen kafea

Herbizidei eta intsektuei aurre egiten die

Intsektuei aurre egiten dien

artoa

A probitamina sortzen duen arroza

Herbizidei aurre egiten dien soia

Gaisotasunen aurka egiten duten patatak

ITZULI



IRTEN AURREKOA

Klonazioa

Ugalketa-klonazioa

Originalaren berdinak diren

norbanakoak sortzea du helburu.

transferentzia nuklearra

Klonazio terapeutikoak

Gaisotasunei aurre egitea eta ehunak

sortzea du helburu.



IRTEN AURREKOA

Esku-hartzea bioteknologiaren aurrerapenetan

Ingurumen-ondorioak

Osasun-ondorioak

Gizarte-ondorioak

Etika-Ondorioak

Lege-ondorioak

Espezie naturalak desagertzea

Gaisotasun ezezagunak eragiten dituzten birus eta bakteria berriak agertzea

Intimitate eskubidearen urraketa

Gure espeziearen geneen materialaren manipulazioa

Landare eta animalia transgenikoak eta giza-genoma sekuentziak patentatzeko aukera

Herentzia.eusk

Documents

Transcript of Herentzia.eusk