• Hirigintza prozesua• Hiriaren morfologia

• Hiriaren egitura• Espainiako hiriak: hirien hierarkia

• Euskal Herriko hiriak

INDUSTRIA AURREKO HIRIGINTZA

• Ezaugarriak

• Hirigintza urria

– Hiri-populazioa batez besteko %10ª zen.

– Hiriko eta landa-inguruko biztanleria aldi

berean hazi ziren eta.

• Hirien batez besteko tamaina 5000-10.000

biztanlekoa zen.

• Oso gutxitan zegoen 25.000 edo 100.000 biztanle

baino gehiagoko hiririk.

• Ezaugarriak

• Hirigintza urria

– Hiri-populazioa batez besteko %10ª zen.

– Hiriko eta landa-inguruko biztanleria aldi

berean hazi ziren eta.

• Hirien batez besteko tamaina 5000-10.000

biztanlekoa zen.

• Oso gutxitan zegoen 25.000 edo 100.000 biztanle

baino gehiagoko hiririk.

Industria aurreko hirigintza-2

• Faktoreak:

• Estrategikoak eta militarrak

• Politikoak eta administratiboak

• Ekonomikoak • Erlijiosoak

Bartzelona XVII. mendean)

INDUSTRIA AURREKO

HIRIGINTZA

• Sorrera – Feniziar eta greziarrekin

sortzen dira hiriak (K.a.IX.

eta VIII. m-tik aurrera) – Iberiar penintsulako kultura indigena

protohirieen garaian• Rhode, Emporion, Mainake (Gr.)

• Gadir, Malaca, Abdera (Fen)

• Faktoreak: • Merkataritza• Meatzaritza eta

hango baliabideak

ustiatzea

Erromanizazio garaian

– Hiri asko fundatu ziren– Jatorri erromatarra hiri

askok dute:• Bartzelona, Sevilla, Valentzia,

Tarragona, Pamplona, ….

– Funtzioak:• Politiko-militarra,

Administratiboa, Ekonomikoa (eskualdearen

ustiapena) • Komunikazioen lotura• Galtzaden bitartez: Hiri-

sarea

ITALICA (Sevilla)

CORDOBA Erromatar hiriaren planoa gaurko hiriaren gainean

ERDI AROAN • Espazio musulmanak

– (K.o 711) Inbasio momentuan ia Penintsula osoa– Hiri berriak sortu zituzten (Madrid, Benicasin, ..) – Zeuden hiriak berpiztu zituzten: Zaragoza,Toledo,

Malaga, Granada, Kordoba,..)– Erdigune estrategikoak bihurtu ziren:

• Administratibo• Erlijioso,• Ekonomiko• Kulturala

– Kristauek birkonkistatu ahala musulmanak joan ziren ala auzo jakinetan geratu ziren (mairu-auzoak)

Espazio kristaua Erdi Aroan• Hasieran iparraldeko mendi-

inguruan– X. mendetik birkonkistaren

eraginez lurraldea jendez bete behar zen.

– Funtzioa: Populatzea eta Militarra hasieran

– Hirigintza prozesua sustatu zen (hiri-gutunak populazioa erakartzeko)

– Merkataritza berpiztu zen (XII eta XIII. m-tik)

– Santiago-ko bideak hirigintza areagotu zuen

Hiri gutuna (Ciudad Real)

Aro Modernoan• Hirigintza momentu politiko, ekonomiko eta

demografikoaren arabera joan zen.• XVI. mendea

– Hiriak etengabe hazi ziren = populazioa– Amerikarekin merkataritza– Oparotasun ekonomikoa

• XVII. mendea– Gainbehera ekonomikoa nahiz politikoa: Europan lurralde ugari galdu ziren– Nekazaritza krisiak– Amerikako merkataritza krisia– Krisi demografikoa

• XVIII. mendea– Borboien dinastiarekin hirigintza prozesua suspertu egin zen– Erregeen boterea sendotu– Ekonomia eta demografia sendotu zen– Populatze politika eta herri berriak sortu (Sierra Morenaren

birpopulatzea)

INDUSTRIA ALDIKO HIRIGINTZA - I

Espainiako hirigintza prozesuaren ezaugarriak (XIX. m erditik 1975era arte)

• Hirigintza oso azkar abiatu zen. Tasak hazkunde handia izan zuen:

– XIX. mendearen erdia arte hirigintza tasa %24,6

– 1936: hirigintza tasa ia bikoiztu egin zen (%40)

– 1960-70 bitartean hazkundea %56tik %66ra pasatu

zen

– 1990ean hiri populazioa %76,05 da

XIX. Mendearen amaieran

XX. Mendearen erdian

XX. Mendearen amaieran

Marra beltzaz hiriburuaren hazkundea. Gorriz, probintziaren hazkundea. Tarte horizontal bakoitzak zentsoaldia adierazten du.

Espainiako hiri-populazioaren hazkundeaXX. mendearen lehenengo erdian

Hirigintzaren Faktoreak

• Administratiboa • 1833an probintzien banaketa

berria (hiriburura jendea)

• Ekonomikoak• Suspertze ekonomikoa

• Gizartekoak • Industri modernoak nekazariak

erakartzen zituen • Etxeko zerbitzuan langile asko • Komentu asko

INDUSTRIA ALDIKO HIRIGINTZA - II

Lau aldi bereizten dira:

1. XIX. mendearen erdialdera arte

2. 1850tik 1936ra arte

3. Gerra Zibila eta Gerraostea

(1936-1959)

4. Garapen etapa (1960-1975)

INDUSTRIA ALDIKO HIRIGINTZA - III

XIX. mendearen erdialdera arte

• Hirietako populazio pilaketa txikia

• Hirigintza tasa %24,6

• Zergatia: Industrializazioa-

ren ahultasuna

• Hazkundeak probintzie-

tako hiribiruak bakarrik

ikutu zituen

Ciudad Rodrigo

INDUSTRIA ALDIKO HIRIGINTZA - IV

1850tik 1936ra arte

• Hirien hazkundea nabarmena

izan zen

• Hirigintza tasa bikoiztu egin

zen (Gerraren besperan

%40)

• Industriak eragiten zituen

hazkunderik handienak

• Landatik hirietara jende ugari joan zen

INDUSTRIA ALDIKO HIRIGINTZA - V

Gerra Zibila eta Gerraostea (1936-1959)• Hazkundea geldiarazi zen

• Hiriak hondatuta zeuden

• Francok ez zuen hirigintza suspertu hiri-populazioaren artean babes gutxi zuelako

• Francok nekazaritza-politika bultzatu zuen.• Nekazaritza-populazioa landan geratzeko

• Politika autarkikoaz oinarri-industria guneak hazi ziren:• Ipar-ekialdeko hiri-industriaren garapen triangelua, Madril, Bartzelona eta Bilbo

INDUSTRIA ALDIKO HIRIGINTZA - VI

Garapenaren etapa (1960-1975)

• Ekonomiak eta hiriek hazkunderik handiena izan zuten• Arrazoia: Industriaren zabalkundea• Landa-exodoaLanda-exodoa• Hazkunde natural oso handia (baby boom)• Hiriko biztanleria %30 hazi zen ekialdeko triangeluan• Hiri handien metropoli-inguruetan zerbitzu sektor

modernoak kokatu ziren.• Turismoak Mediterraneoan hirigintza bultzatu zuen• Bi mesetetako hiriburu batzuk, ez industrializatuak, hazi ziren ere.

INDUSTRIA OSTEKO HIRIGINTZA

• 1975eko krisia dela eta hirigintzan eragina

izan zuten aldaketa batzuk abian jarri ziren

1981etik aurrera

1)1) Hirien hazkunde-erritmoa jaitsi egin daHirien hazkunde-erritmoa jaitsi egin da

2) Hirigintzako faktoreak aldatu egin dira 2) Hirigintzako faktoreak aldatu egin dira

3) Hiri handienen hazkunde prozesua geldi 3) Hiri handienen hazkunde prozesua geldi

egin daegin da

Hirigintza ProzesuaHiri populazioa landakoa baino handiagoa da lehenengo aldiz (1950) eta hazten

1991-tik udalerri handienek etengabe galtzen dute populazioa ertainen alde

Gaur egungo hirigintzaren joera

Hirien hazkundearen erritmoa jaisten da

Bi momentutan:

1. Hirigintza-tasa egonkortzen da.

2. Etapan: Hiriko biztanleek behera egin dute:– Espainiako hiri gehienak lehenengo etapan daude.

– BH eta migrazioak murriztu direlako

– Desurbanizazioak metropoli handienak edo industria-hiriak

astindu ditu

2- Hirigintzako faktoreak

aldatu egin dira

• Industriak garrantzia galdu du hirigintza faktore gisa

– Krisia dela eta desindustrializazioa

– Industriak espazioan barreiatzea joera duelako.

- Salbuespenak:– Metropoli handienek teknologia ugari

duten sektore berriak erakartzen dituzte

– Industria-tradizioa duten eskualdeetan

• Zerbitzuek hirigintza-prozesuan garrantzia dute

- Metropoli handienetan:

– Puntako jarduerak

– Enpresen erabakitze- eta kudeaketa-guneak biltzen

– Sektor horiek, oso mekanizatuta, eskulan gutxi behar dute

AGBAR dorrea Bartzelona

3- Hiri handienen hazkunde prozesua geldi egin da

• Hiri ertainen, txikien eta landa espazioen mesedetan– Faktoreak:

• Hiriak jendez asetuta• Jarduera ekonomikoen desentralizazio joera• Hirigintza barreiatu eta laisotu• Hiri inguru zabalagoetara hedatu da• Hala eta guztiz ere, hiri nagusiek bere garrantzia

mantentzen dute:– Funtziorik aipagarrienak han kokatzen direlako– Inguruko espazioko jarduerak kontrolatzen dituelako.

HIRIAREN MORFOLOGIA - I

• Zer da? Hiriak duen kanpoko itxura, planoaren trama, da.

• Hiriaren kokapena, egoera eta hauen -konbinazioen, planoaren, eraikuntza eta lurzoruaren erabileren eraginez sortzen da hiriaren morfologia

Kokapena Posizioa

• Espazio zehatza• Inguru fisikoa eta bere

ezaugarriak– Topografia

• Sorreraren arabera:

-Defentsa gunea

-Merkataritza

-Komunikabideak

Inguru geografiko zabal batean duen kokapen erlatiboa:

- Funtzioei lotuta :

- Ibilbideen Kontrola

- Komunikabideen gurutzea

- Kokagune estretegiko

militarra, komertziala,…

Planoa, Eraikuntza eta Lurzoruaren erabilerak

• Plano mota:• Irregularra• Erradiozentrikoa• Ortogonala• Konplexua

• Hiri-bilbea eta eraikitze lanakBilbea: eraikinen antolamendua• Irekia• Itxia• Eraikin kolektiboak• Indibidualak

Lurzoruaren erabilerak

• Egoitzetarako

• Merkataritzarako

• Negozioetarako (CBD)

• Industriarako

• Ekipamenduetarako

• Aisialdirako

ZABALGUNEA

HIRI-BILBE IREKIA

- PLANO

ERREGULARRA

ALDE ZAHARRA

- HIRI-BILBE ITXIA

- PLANO

IRREGULARRA

Harresiek hirien hazkundea itotzen zuten.

Bartzelonan harresiak estrategikoak konsideratzen ziren.

1854.ean Espartero eta O´Donell gobernuak harresiak botatzea baimendu zuen.

Zabalgunerako proiektuen lehiaketa.

1860.Ean hasi ziren zabalgunearen lanak.

Bartzelona

XVII. mendean

HIRIAREN EGITURA

1- INDUSTRIA AURREKO HIRIA: ALDE ZAHARRA

1.1 Industria aurreko aldiaren herentzia

1.2 Industria-aldiko aldaketak

1.3 Gaur egungo aldaketak

2 – INDUSTRIA ALDIKO HIRIA: HIRIKO ZABALGUNEA

2.1 Burgesen zabalgunea

2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta industriaguneak

2.3 Auzoak lorategiekin

3- GAUR EGUNGO PERIFERIA ETA HIRIAN ORAINTSU IZANDAKO

ERALDAKETAK

3.1 Periferiako egoitzen auzoak

3.1.1 Auzo marjinalak eta txabolak

3.1.2 Sustapen ofizialeko etxebizitzen auzoak

3.1.3 Sustapen pribatuko etxebizitza-poligonoak

3.1.4 Etxadi itxiaren zabalera

3.1.5 Familia bakarreko etxebizitzen inguruak

3.2 Industriaren eta ekipamenduen inguruak periferian

INDUSTRIA AURREKO HIRIA: ALDE ZAHARRA

1.1 Industria Aurreko Aldiaren Herentzia

1.2 Industria-aldiko aldaketak

1.3 Gaur egungo aldaketak

Hiru momentutan

ALDE ZAHARRA1.1 Industria Aurreko Aldiaren Herentzia

a) Ezaugarri erkide batzuk• Harresiak• Planoa irregularra

– Erradiozentrikoa– Lineala– Koadrikula itxurakoa

• Bilbea itxia • Lurzoruaren erabilerak askotarikoak• Gizarte-maila ezberdinak elkarrekin bizi ziren

b) Hiri erromatarra• Plano erregularra• Adibideak: Zaragoza, Leon, Mérida eta Tarragona

c) Euskal Herriko hiriak

• Plano erregularra (XI-XIV. m. bitartean sortu ziren populaketa berrietan)

- Donostia, Usurbil, Elgeta, Urretxu,...

c) Erdi Aroan– Hiri musulmana (Kord, Sevi, Tole, Alm, Murtz.)

– Trazatua irregularra

– Erdigunea (medina) harresiz inguratua

– Erdigune horretatik kanpo: errebalak harresiz ere inguratua

– Hiri kristaua

– Harresiz inguratua

– Trazatua irregularra, erradiozentrikoa, lineala edo dama-jokoaren modukoa

d) Errenazimenduan– Plano erregularreko auzo berriak

– Eraikin berriak alde jendetsuenetan eraikiak:

– Plaza

– Udaletxea, Merkatuak, Jauregiak, Komentuak

– Fatxada uniformeko eraikinak

– Kale berriak ,”kale nagusiak” , eraiki ziren.

ALDE ZAHARRA-2

ALDE ZAHARRA-3

e) Barrokoan eta Ilustrazioan

- Hiria edertu eta arrazional

moduan trazatu zen

- Perspektiban trazatutako kale zabal

eta zuzenak

- Plaza handiak, lorategiak eta

arboladiak

- Eraikin monumentalak, erlijioso eta zibilak

- Hornikuntza- eta higiene-

azpiegiturak hobetu ziren.

ALDE ZAHARRA- 4: Industria-aldiko aldaketak

a) Planoan– XIX. mendearen lehen erdian

• Desamortizazioa dela eta:» Kaleak eta plazak zabaldu ziren alde baloratsuenetan» Trazadura zuzenak

– XIX. mendearen bigarren erdian eta XX. mendearen lehen herenean

» Bide handiak eraiki ziren eraikin dotorez inguratuta» Alde zaharraren bilbea apurtu zen hainbeste kasutan» Zabalgune burgesarekin eta trenbide geltokiarekin lotzen

dira.» Eraikin berriek funtzio tertziarioa izango dute.» Berrikuntzen helburua: Lurzoruaren balioa handitzea.

– 1960ko berrikuntza-politiken xedeak» Lurzoruaren errentagarritasuna bilatzen zen» Alde zaharreko planoaren zati batzuk suntsitu ziren» Trazatuaren aldaketa.

ALDE ZAHARRA- 5: Industria-aldiko aldaketak

b) Bilbea: Dentsifikazio prozesua

• Desamortizazioa dela eta eraikin erlijioso asko erabilera berriekin:

– Erakundeen egoitzak, ospitalak, koartelak, liburutegiak, museoak,..

• Historizismoaren eta material berrien eragina eraikinetan• 1960ko hamarkadan eraikin berri eta altuagoak egin ziren

Lurzoruaren erabilera• Tertziarizazio prozesua (1960ko hamarkadan guztiz indartuta)

Ondorioak:• Lurzoruaren prezioa gareztitzea• Pilaketa-arazoak• Eraikinak hondatzea (joeraren aldaketa)

Brigadas de Navarra enparantza (Museo Etnografikoa)

ALDE ZAHARRA- 6: Industria-aldiko aldaketak

• Gizarte klaseei erreparatuz gero

- Gizarte-zatiketaren prozesua bizkortu zen

- XIX. mendearen amaieratik industria-burgesiak alde zaharretako espazio baloratuenak eskuratu zituen - Gero, zabalgune berrietara joan

zen - Alde zaharren degradazioa eta utzikeria

Bartzelonako alde industriala

(XIX. mendekoa)

ALDE ZAHARRA- 7: Industria osteko aldia (1975etik aurrera)

• Zaharberritze integratutako politikak

Abiatu ziren.• Planoan

– Kaleak oinezkoentzat mugatu dira.

• Eraikuntzan– Eraikin historikoak zaharberritu dira.– Diru laguntzak eman dira

• Lurzoruaren erabileran– Etxebizitza erabilera berreskuratu da eta beste

jarduerekin lotzen da.– Turismoa, Kultura,…. Hiri-sustapenerako politiken

zutabeetako bat dira.

INDUSTRIA ALDIKO HIRIA: ZABALGUNE BURGESA

• Hirien hazkundeari erantzuna izan zen.

• Kasu batzutan harresiak bota ziren eta beren

lekuan bulebarrak eraiki ziren.

• Espazio berri horietan burgesen ideiak islatu

ziren:

• Ordena (plano erregularra)

• Higienea (zoladurak, estolderiak,

espazio berdeak, uraren hornikuntza,..)

• Etekin handiak lortzea (etxebizitazk,

dendak eta garraioak eraikitzea)

• Hiriaren gizarte segregazioa suposatu zuen

2.1 Burgesen zabalgunea -2

a) Plano erregularra– Espazio arrazionalak eta

funtzionalak

– Dentsitate txikikoa.

– Eraikinean artean: jauregiak, lorategidun etxeak, edo estilo historizista zuten eraikinak zeuden.

– Erabilera: burgesen etxebizitzak.

– Zabalgune goiztiarrenak: Bartzelonan, Ildefonso Cerda; Madrilen. Carlos María de Castro, Bilbon, Alzola,Atxukarro eta Hoffmeyer

Indautxuko eskolak

Zabalgunea: Espazio arrazionala

eta funtzionala

Hiri zaharren pilaketa- eta higiene faltaren aurrean espazio zabalak eta ondo antolatuta sortuku ditu burgesiak.

HIRI BURGESA. ZABALGUNEA

ETA EKIPAMENDUAK

- Kale zabalak

- Zerbtitzuak

- Langileentzako auzoak

2.1 Burgesen zabalgunea-3

b) Denborarekin bilbearen dentsifikazioa

– Etxadi itxiak eta altuera handiko eraikinak, batez ere 1960tik aurrera.

– Zabalguneek kokapen zentrala hartu zuten.

– Garraioek hiriaren alde guztiak lotzen dituzte .

– Lurzoruaren erabilera :• Funtzio tertziarioa garrantzia hartuz

joan zen: – dendak, bankuak, bulegoak,

enpresen egoitzak,…

Fotografía de la estación del Paseo Imperial a finalesdel siglo XIX

2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta industria-guneak

XIX. mendean:– Hiriaren alde zaharraren gune onenetan eta zabalgune modernoetan: burgesia– Hiriaren periferian.

• Garraioak: trenbidea, tranbia• Zerbitzuak: merkatua, hilterria,..• Lantegiak• Langileen auzo marjinalak

a) Sortzerakoan– Langileen auzoek askotariko planoa zuten– Periferiako landa-lurzoruan eta kontrolik gabe sortzen ziren– Bilbea itxia eta dentsitate handikoa– Kalitate urriko eta tamaina txikiko eraikuntzak– Etxeak eta lantegiak elkarrekin sortu ziren– Zerbitzuak eta ekipamenduak urriak – Gune osasungaitz eta kaltegarriak ziren

2.2 Hiri-inguruko langileen auzoak eta industria-guneak

b) Gaur egun– Industria instalazioek ez dute trenbidearen

menpekotasunik

– Errepideak hartu du garrantzia

– Industria-lurzoruak balio handia lortu du:

– Industria batzuk krisian sartu dira

– Beste Industria batzuk hirietatik urrundu dira

– Orube horietan zerbitzu instalakuntzak sortu dira

» Poligono industrial berriak

» Salmenta azalera handiak,..

– Langileen auzoak hiriaren barruan geratu dira

– Hoberen komunikatuta daudenak berritu dira: populazioa ordeztu da

– Urrunen daudenak espazio marjinalak izaten jarraitzen dute

Casas baratas construídas por Altos Hornos de Vizcaya (1916)

2.3 Auzoak lorategiekin• XIX. mendearen amaieran eta XX. mendearen lehen

herenean• Ideia higienistek eta naturalistek eraginagatik

• Ebezener Howard: lorategi-hiriak• Langileentzako eta klase ertainentzako eginda• Etxebizitza osasungaitza desegiteko asmoz• Hiri lineala (Arturo Soria)• Gizarte-zatiketa apurtu nahian• Familia bakarreko etxebizitzak kale 40 metroko zabalerako

ertzeetan

• Oinarrizko zerbitzuak izango zituen: tranbia, trenbidea, lorategia, ura, elektrizitatea, estolderia• Madrileko periferia osoa inguratu nahi izan zuen

Gaur egun: hiri lineala Madril handitan txertatuta

Arturo Soria kalea 1960.ean

LORATEGI-HIRIA

Zurbaranbarri (Bilbo)

Ebenezer Howard

Garden Cities of To-

morrow (1902)

Etxe merkeak

Torre Urizar (1921) Ricardo Bastida

GAUR EGUNGO PERIFERIA ETA HIRIAN

ORAINTSU IZANDAKO ERALDAKETAK • Gerra Zibilaren ostean eraikitze-jarduerak gutxi izan ziren

• Material faltagatik• Nekazaritza sustapenagatik

– 1950etik aurrera hirien hazkundea handia izan zen:• Demografiagatik• Industria eta zerbitzuen garapenagatik

– Gaur egungo joera hiria desentralizatzea da• Hiri eta landaren arteko mugak bereizgaitzak (barruti suburbanoak)• Jarduera ekonomikoak nahiz biztanleenak periferietara eramaten ari

dira• Hiri aglomerazio berriak funtzio ezberdinekin sortzen ari dira• Gaur egungo periferiaren zatiketa funtzionala eta soziala:

– Bizilekuen auzoak– Industria inguruak– Ekipamendu inguruak

Periferiako egoitzen auzoak • Auzo marjinalak• Legez kanpoko lurzoruan eraikitzen da:

hirigintza-antolaketarik gabe

• Norberak egindako etxebizitzak

• Oinarrizko zerbitzurik gabe (ura, elektrizitatea, saneamendua)

• Txabolak

• 1950ko hamarkadan izan zuten gorakadarik handiena

• Azken urteetan: Gizarte-laguntzako etxebizitza auzoak eraikitzen ari dira txabolak suntsitzeko

Sustapen ofizialeko etxebizitzen auzoak

• 1940 eta 1960 bitartean garatu ziren gehien.• Lalguntza ofizialekin sortutako auzoak ziren:

prezio mugatua• Etxebizitza gabezia murrizteko• Eraikuntza irekia izan zen

• Bloke isolatu eraiki ziren• Bloke monotonoak• Kalitate gutxikoak• Zerbitzu eta ekipamendu falta

• Gaur egun zaharberritze planak abian jarri dira

1950 eta 1970 bitarteko urbanizazioa

Sustapen pribatuko etxebizitza-poligonoak

1960tik aurrera sortu ziren– Lurzoruaren espekulazio handia eta kontrol gutxi– Bilbe irekia edo dorreen bidez antolatuta– Altuera eta dentsitate gehiegikoak– Kaleen trazatua ordenik gabekoa – Eraikin geometrikoa: hiri-paisaia monotonoa– Poligono horiek bizilekuak ziren– Dendak eta hornidurak leku zehatz batzuetan pilatu ziren

Gaur egungo periferia• Etxadi itxia

– 1980 eta 1990 bitartean – Altueran eraikitako etxadiak berreskuratu ziren– Dentsitateak gero eta handiagoak ziren– Erabilera kolektiboko gunea zuten:

» Lorategiak» Haurren jolasak» Igeritokia

– Klase ertainetarako

• Familia bakarreko eta ekipamenduen inguruak periferian– 1980tik aurrera hedatu ziren periferian– Ideologia ekologista edo berdea zuten erdiko

klaseentzako– Automobilaren erabilera masiboa – Bilbe irekiko eraikin indibidualak

» Bakakrtuak» Elkarri-atxikiak

Industriaren ekipamenduen

inguruak periferian

Periferiako hiriko sarbide nagusien ondoan industria eta ekipamenduak kokatzen dira– Lurzorua merkea eta hiriaren hurbiltasuna

a) 1950 eta 1960ko hamarkadetan• Industria inguruak eta industria-poligonoak kontrolik gabekoak• Gaur egun industria-espazio berriak

» Enpresa-parkeak» Parke teknologikoak» Kalitate handiko ingurumenak

b) Ekipamenduen inguruak• Merkataritza• Aisia• Eskolak, Hospitalak,….• Administrazio-zentruak, e.a.