Hirien Mundua
-
Upload
gueste16321d -
Category
Education
-
view
1.286 -
download
8
Transcript of Hirien Mundua
HIRIEN MUNDUA
3. UNITATE DIDAKTIKOA
1 GIZA POPULATZEA
DEFINIZIOAPopulatzea, giza ezarpenek espazioan
hartzen duten forma da.
GIZA EZARPENA:
1.A POPULATZE MOTAK Landako populatzea:
• Tamainuaren arabera: tamainu txikiko giza-ezarpenak dira: herrixkak, herriak.
• Ezaugarrien arabera: lehenengo jarduerak dira nagusi: nekazaritza, arrantza, abelzaintza.
Hiriko populatzea:• Tamainuaren arabera: tamaina handiagoko ezarpenak
dira: hiriak.
• Ezaugarrien arabera: bigarren eta hirugarren sektoreko jarduertak dira nagusi: fabrikak, zerbitzuak.
1.B POPULATZEAREN FAKTOREAK
FISIKOAK: • Erliebea, ura egotea, lurraren emankortasuna,
…
GIZATIARRAK:• Inguruabar historikoa, landa ustiatzeko
modua, …
1.C Populatze Motak SAKABANATUA
• Landa-etxearen inguruan baratzak, larrea, basoa.
• Beste etxeetatik bereiztuata.
• Kokapena: mendebaldeko Europa, Amerika, Australia.
BILDUA• Etxeak baratzetatik
bereziak.
• Etxeak bata bestearen ondoan: herriak, herrixkak.
• Kokapena: hainbat mota daude: linealak, multzokatuak, erradialak.
POPULATZE SAKABANATUA POPULATZE BILDUA: herrialanda-etxeak ( baserriak)
Populatze Bilduak
Erradiala
Multzokatua
Lineala
1.D Hiriko Populatzea
Hirik populatzea hiriek osatzen dute. Populatze bat hiria dela esateko bi
irizpide erabiliko ditugu:• Irizpide kuantitatiboa: biztanle kopuruaren
arabera.
• Irizpide kualitatiboa: hainbat ezaugarriren arabera.
1.D.1 Irizpide kuantitatiboa
Populatze bat hiria dela esango dugu: biztanle kopuru jakin bat gainditzen duenean.
Zein da kopuru hau? Ez dakopuru finkoa; herrialde batetik bestera aldatu egiten da.
Adibidez: Suedian 200, Frantzian 2000, Espainian 10.000, Japonian 30.000 etab.
1.D.2 Irizpide kualitatiboa
Populatze bat hiria dela esango dugu: hainbat ezaugarri dituenean:• Forma fisikoa: etxe bizitza garaiak, eraikuntza
dentsitatea, …
• Jarduera ekonomikoa: industria du, hainbat zerbitzu eskaintzen ditu: osasun zentroak, ikastexeak, kirolguneak, epaitegiak, enpresen egoitzak, …
Aurrekoa kontutan harturik.
HIRIAREN DEFINIZIOA
Biztanleria gune haundia, biztanle etaeraikuntza dentsitate haundikoa,
industria eta hirugarren sektoreko jarduerak dira nagusi eta hiriko bizi
estiloa du.
2 URBANIZAZIO PROZESUA
DEFINIZIOA
Hiriak, sortu zirenetik, aldaketa asko izan ditu: itxura aldetik, antolamendu aldetik, kopuru aldetik, …. Hirien bilakaera honi deitzen diogu URBANIZAZIO PROZESUA.
Hiru garai nagusi bereizten dira:
• INDUSTRIA AURREKO HIRIAK.
• INDUSTRIA HIRIAK.
• GAUR EGUNGO HIRIAK
INDUSTRIA AURREKO HIRIAK
Paris, Londres, Madril.
Erregeen boterea adierazteko hiriak haunditu eta edertu.Higiene hbekuntzak.
Europatik Ameriketara eta Afrikara zabaldu urbanizazioa.
XVI, XVII, XVIII medeak
ARO MODERNOAN
Paris, Londres, Bagdad, Kordoba.
Plano irregularra.
Harresiz inguraturik.
Meskita eta Katedralen inguran antolaturik.
Merkatu eta azokak egiteko guneak.
Europa medebaleko hiri kristauak eta musulmanen zibilizazioko hiriak.
XI mendetik – XV mendera
ERDI AROAN
Erroma, Atenas.
Plano erregularra.
Foro eta Agoraren inguruan antolaturik.
Mediterraneo inguruan: Grezia eta Erroamatarren zibilizazioa
K.a. 1000.ko 500
ARO KLASIKOAN
Ur, Uruk.
Tebas, Menfis.
Mohenho-Daro
Plano irregularra.
Tenplu eta Jauregi inguruan antolaturik.
Ibai ertzetan: Tigris eta Eufrates
Nilo ibaia.
Indo ibaia
Orain dela 7500 urte edo k.a. 5.500 urte.
LEHENEGO HIRIAK
ADIBIDEAKEZAUGARRIAKNONNOIZ
ADIBIDEAK: Lehen Zibilizazioak
INDUSTRIA HIRIAK
Hirien hazkunde ikaragarria: nekazal exodoarekin biztanleak ugaritu, ondorioz harresiak bota ta hiria zabaldu.Hirietan espazio berriak sortu: auzo burges aberatsak, langile auzo pobreak.Hirien itxura aldatu: eraikin mota berriak; trenbideak, lantegiak, argiteria publikoa, …
EZAUGARRIAK
XIX – XX mendeetan.NOIZ
GAUR EGUNGO HIRIAK
Hazkundeak jarraitzen du.
XX medearen erditik aurrera nekazal exodoa izan dute: ondorioz Hiri Eztanda.
Latinoamerika, Afrika eta Asia
HERRI AZPIGARATUAK
Gaur egun hazkundea geldotu egin da.
Hazkunde haundia XVIII amaieratik 1975 arte.
Europa eta Ipar Ameriketan
HERRI GARATUAK
GAUR EGUNBILAKAERAADIBIDEZNON
3. HIRI MORFOLOGIA
DEFINIZIOA: Hiriak duen itxura da. HIRIEN MORFOLOGIAN ERAGINA
DUTEN FAKTOREAK:• Hiriaren kokalekua eta posizioa.
• Hiriaren planoa.
• Eraikuntza.
• Lurzoruaren erabilera.
3.A KOKALEKUA ETA POSIZIOA
KOKALEKUA:Hiriak hartzen duen espazioa: orokorrean
gizakiak kokagune hauek erabili izan ditu historian zehar arrazoi desbrdinagaitik: MUINOAK, IBAI-ERTZAK, KOSTA
POSIZIOA: hiriak inguru geografikoan duen kokapena. Orokorrean komunikazio ardatzen inguruan.
3.B PLANOA
Hiriak okupatzen duen esapzioaren irudikatze grafikoa da.
Plano mota desberdinak daude:• PLANO IRREGULARRAK.
• KOADRIKULA ITXURAKO PLANOAK.
• PLANO ERRADIOZENTRIKOAK.
PLANO IRREGULARRA Kaleak antolaketarik
gabekoak, estuak eta bihurriak.
Hiri zahar eta erdi aroko askok izaten dute, kristauek edo musulmanek
KOADRIKULA ITXURAKO PLANOA EDO ORTOGONALA
Kale zuzenek osatzen dute, eta horiek angelu zuzenean ebakitzen dute elkar.
Grezia eta erroma garaian, ameriketako hiri berriak; Europan XIX. Mendeko zabalguneetan.
PLANO ERRADIOKONZENTRIKOA
Zentroa dago, eta horretatik abiatzen dira kale erradialak. Zentroaren inguruan eraztunen atolatzen dira beste kaleak.
Muino, ibaien bihurgunetan edo kostan kokatutako hirietan.
HIRI PAISAIA
Plano irregularra
Plano plano erradiozentrokidea
Plano ortogonala
bd
HIRI PAISAIA
Plano irregularra Plano plano erradiozentrokideaPlano ortogonala•
3.C ERAIKUNTZA
HIRI BILBEAK: EZ ERAIKINAK: EZ
3.D LURZORUAREN ERABILERA.
Hiriko espazioak erabilera desberdinak ditu:
• Etxebizitzak egiteko.
• Industriarako.
• Zerbitzuetako.
GOGORATU
Hiri batzuetan lurzorua ekintza batzuetako besteetarako baino gehiago erabiltzen da ( adibidez, industria jardueretako zerbitzuetarako baino gehiago edo alderantziz). Honek, hirien itxuran desberdintasun handiak sortzen ditu. ( adibidez, ez dute itxura berdina turismora bideratutako hiriak edo industriara bideratutakoak).
4 HIRI EGITURA
Hiria eginkizun edo funtzio desberdinak dituen guneetan banatzen da.
HIRIAREN ERDIALDEA: EGOITZA-GUNE HISTORIKOA: PERIFERIA:
HIRIAREN ERDIALDEA
ZER EGITEN DA?Merkataritza, negozio jarduerak,
banketxeak, aisi guneak …
NON KOKATZEN DA?Hirien erdi gunean
HIRIAREN GUNE HISTORIKOA
ZER EGITEN DA?Merkataritza, aisialdia …
NON KOKATZEN DA?Hiriaren erdiko nukleoan edo muinean.
HIRIAREN PERIFERIA
ZER EGITEN DA?Industrialdeak, langileen bizileku auzoak
( ciudad dormitorio).
NON KOKATZEN DA?Gune historikotik urrutien dagoena.
Oraintsu sortutakoak.
HIRI SAREA
Hiriek, bata bestearekin duten harremanaren arabera HIRI SAREAK sortzen dituzte.
Hiri sare hauetan, hiriak hierarkikoi antolatzen dira ( hiri batzuek besteak baino garrantzi gehiago dute), horregatik hiriak KATEGORIATAN sailkatzen dira
METROPOLIA:
HIRIEN KATEGORIAK
Durango, Irun, Bermeo, Tutera, Agurain …
Eskualdearen zati batean bakarrik dute eragina.
Eskualdeko metropoliekin harreman estuak dituzte
HIRI ERTAIN ETA TXIKIAK
Bilbo, Donostia, Valentzia …
Eskualde bakoitzeko hiri sarearen buru dira.
Nazioko metropoliekin harreman estuak dituzte.
ESKUALDEKO METROPOLIAK
Erroma, Mosku, Oslo …
Estatu bakoitzeko hiri sarearen buru dira.
Mazioarteko metropoliekin harreman estuak dituzte.
NAZIOKO METROPOLIAK
New York, Londres, Tokio, Paris …
Munduko hiri sarearen buru dira.
Munduko erabaki ekonomiko eta politikoak hartzeko erakundeen egoitzak kokatzen dira.
NAZIOARTEKO METROPOLIAK
ADIBIDEAKEZAUGARRIAKKATEGORIAK
EUSKAL HERRIKO HIRI SAREA Euskal Herriko hiri sisteman Bilboko
metropolia nabarmentzen da. Hiri hierarkian bera da lehena. Bigarren multzo batean eta maila berean Donostia, Gasteiz, Iruñea eta Baiona daude. Hirugarren multzoa beste hainbat udalerri handik osatzen dute: Eibar, Irun, Bermeo, Tolosa, Durango, Tutera, Tafalla, …, Azkenik erdi-mailako beste udalerri batzuk daude: Zarautz, Laudio, Azpeitia, Balmaseda, Agurain …, beste herri txikiagoen bilgune. Ardatzik integratuena kostan zehar hedatzen dena da; Bilbotik Baionara.
ARIKETA
Egizu Euskal Herriko hiri-hierarkiari buruzko eskema, testuak eskaintzen dizkizun datuekin eta maparekin, erreferentziatzat aurreko orrialdeko hiri sarearen eredua hartuta.