Huezi Berriak
description
Transcript of Huezi Berriak
1
HUHEZI BERRIAK
HEZKUNTZAREN
EGOERA MUNDUKO HE-
RRIALDE DESBERDINETAN
IDAZLE ETA ADITU HOBERE-
NEN ESKUTIK.
AURKIBIDEA:
EGILEAK:
Josu Uria
Sonia Gamiz
Janire Aretxe
Hezkuntza, giza esku-
bidea
2
Lehen hezkuntza mun-
duan
4
Ikastetxea eta gizarte
funtzioak
7
Euskal Herria: Egipto,
Senegal, Algeria, Niger
9
Bibliografia 14
2
HEZKUNTZA; GIZA ESKUBIDEA?
Nahiz eta gaur egun ere, oso argi ez egon,
hezkuntza ez da bakarrik ekintza bat, biztanleria
ororen eskubide bat baizik, hau da, pertsona ororen
eskubidea, herri ororen eskubidea eta aldi berean,
gainontzeko eskubide guztiak bermatzeko
lehentasunezko eskubidea.
Hala ere, beti egon dira honen inguruko
kritikak, bai erlatibismo kulturaletik, bai munduko
zenbait herrietatik eta baita aplikapen errealari
erreparatzen badiogu ere. Giza Eskubideen
Aldarrikapen Unibertsalean (1948) zehazten denez,
giza eskubideen oinarria hezkuntza eskubidea da,
hezkuntza doakoa behintzat oinarrizko
hezkuntzarako, denentzat eskuragarri izan dezan,
bereizketarik gabe eta gurasoei haien seme-alaben
hezkuntza eredua aukeratzeko aukera ematea.
Hezkuntza onen helburu, norbere izaeraren garapen
osoa bermatzea delarik.
Aurretik aipatutako guztia, “Hezkuntza
Eskubidea” hitzaldian aipatutakoa da eta hori dela
eta, garrantzitsua da, behin eta berriz aipatzea
hezkuntza eskubide bat dela eta horrek hainbat
ekintzaren aldaketa suposatzen duela, esaterako,
lehen aipatu bezala, hezkuntza denontzat eskuragarri
izaten lortzea. Orain arte aipatutakoaren harira,
Unesco-ko bi testuetan baliatuz, hezkuntza eskubide
oni buruz hainbat “gauza” aipatu daitezke.
1990ean UNESCOk egindako “Hezkuntza
D e n on t za t ” a l da r r i k a pene an , h t t p : //
u n e s d o c . u n e s c o . o r g /
images/0012/001275/127583s.pdf (5 – 15 or.)
esaten duenez,” Cada persona — niño, joven o adulto—
deberá estar en condiciones de aprovechar las oportunidades
educativas ofrecidas para satisfacer sus necesidades básicas de
aprendizaje.” eta “. Satisfacer las necesidades básicas de
aprendizaje exige algo más que una re n ovación del
compromiso con la educación básica en su estado actual. Lo
que se requiere es una “visión ampliada” que vaya más allá de
los recursos actuales, las estructuras institucionales, los planes
de estudios y los sistemas tradicionales de instrucción, tomando
como base lo mejor de las prácticas en uso.”
Gainera, ehun milioi haur baino gehiagok ez
dute lehen hezkuntza burutzeko aukerarik, 960 milioi
heldutatik bi herenak analfabetismo arazoak dituzte,
ba i herr ia lde industr ia l iza tuetan ba ita
industrilizatugabekoetan ere. Gainera, geienek ez
dakite ia ezer teknologia berrien inguruan eta askok
ZER GERTATZEN ARI DA GURE INGURUAN?
HUHEZI BERRIAK deitutako aldizkariaren bigarren alea dugu hau eta bigarren ale honetan Janire
Artetxe, Sonia Gamiz eta Josu Uria, hezkuntza globalaren inguruan hitz egiten arituko dira.
Horretarako artikulu bateratu bat eta bakoitzak idatzitako beste artikulu bat izango ditugu irizpide gisa.
Sonia Gamiz
3
industrializatuetan baita industrializatu
gabekoetan ere. Gainera, gehienek ez dakite ia ezer
teknologia berrien inguruan eta askok ez dute etxean
izateko aukerarik ere.
Beraz, arazo hauek kontutan izanda, gehiago
kostatzen da hobetzeko ahalegin bat egitea eta hortaz,
hobekuntza nabaria ematea hezkuntzan eta hezkuntza
sisteman denbora luze baten menpe dago. Hala ere,
izandako esperientziek, berrikuntzek eta ikerketa
berriei esker, aurrerapen handia lortzen da lurralde
askotan, hezkuntza eskubidea bermatu ahal izateko.
2000an UNESCOk garatutako Dakar-eko
Foroan ateratako Lanerako Markoa http://
u n e s d o c . u n e s c o . o r g /
images/0012/001211/121147s.pdf (7 – 22 or.)
harira” todos los niños, jóvenes y adultos, en su condición de
seres humanos tienen derecho a beneficiarse de una educación que
satisfaga sus necesidades básicas de aprendizaje en la acepción
más noble y más plena del término, una educación que
comprenda aprender a asimilar conocimientos, a hacer, a vivir
con los demás y a ser. Una educación orientada a explotar los
talentos y capacidades de cada persona y desarrollar la
personalidad del educando, con objeto de que mejore su vida y
transforme la sociedad.”
Beraz, bakoitzaren nortasuna garatzeko ere,
garrantzitsua da hori begira dagoen hezkuntza mota
bat ere garatzea, ez bakarrik matematikan,
hizkuntzetan etabr-etan oinarritzen den hezkuntza
mota bat. Horretarako, artikulu osoan zehar aipatu
bezala, aldaketa asko behar dira eta batez eta
hezkuntza eskubidearen ikuspuntuari begira zer nahi
dugun zehaztea, hau da, zer hartzen dugu hezkuntza
eskubide bezala, eta zer nolako hezkuntza eskubideak
nahi ditugun.
ARTIKULUAREN IDEIA NAGUSIAK:
Hezkuntza ez da bakarrik ekintza bat, biztanleria ororen eskubide bat da.
Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean (1948) zehazten denez, giza eskubideen
oinarria hezkuntza eskubidea da.
Ehun milioi haur baino gehiagok ez dute lehen hezkuntza burutzeko aukerarik.
960 milioi heldutatik bi herenak analfabetismo arazoak dituzte.
“Todos los niños, jóvenes y adultos, en su condición de seres humanos tienen derecho a beneficiarse de
una educación que satisfaga sus necesidades básicas de aprendizaje.
Zer hartzen dugu hezkuntza eskubide bezala, eta zer nolako hezkuntza eskubideak
nahi ditugu.
4
LEHEN HEKUNTZA MUNDUAN
Hezkuntza ezagutzak, baloreak, ohiturak
eta jokatzeko moduak transmititzen dituen bi
norabideetako gizarte-prozesua eta horren emaitza
da. Hezkuntza-sistema ofizialetan, lehen hezkuntza
haur hezkuntzaren ondoren 6-12 urte bitarteko
haurrek, kasu gehienetan, jasotzen duten
hezkuntza-aldia da, derrigorrezkoa eta doakoa da
herrialde gehienetan. Hezkuntza aldi honetako
helburuak haurraren irakurmena garatzea, haurrak
modu zuzenean idatzi eta kalkulu aritmetikoa ikasi,
gizarte eta naturaren oinarrizko ezaupideak jaso,
zentzu artistikoa garatu eta giza harremanak eta
afektibitatea garatzea izaten dira.
Munduan hezkuntzan dagoen
helburuetako bat lehen hezkuntza unibertsala
lortzea da, hau da, denok kalitatezko hezkuntza bat
jasotzeko aukera dugunez hezkuntza hura
munduko ikasle guztiengana heltzea. Honekin
batera aurreikuste da 2002. urtean sei haurretarik
bost matrikulatu zirela lehen hezkuntzan nahiz eta
horrek beraien asistentzia ez bermatu.
Izan ere, lehen hezkuntzako
matrikulazioek horrela jarraitzen badute munduko
haurren %100 matrikulatua egotea lortzea nahi da.
Argentinan matrikulazioa %108koa dela
aurreikusten da eta era berean ozeano
atlantikoaren beste aldean haurren % 30a Angolan
matrikulatuta dagoela.
Munduko beste hainbat herrialdetan lehen
hezkuntzan matrikulatuta dauden haurren
kopuruari begiratzen badiogu bestelako emaitzak
ikus ditzakegu:
Erdialdeko Amerikan: %42ko gutxi gora
behera
Hegoaldeko Afrikan: %65ekoa gutxi
gora behera
Iparraldeko Afrikan: %68ekoa gutxi gora
behera
Hegoaldeko Asian: %79koa gutxi gora
behera
Asia Pazifikoan: %94ekoa gutxi gora
behera
Ekialdeko Asian: %92koa gutxi gora
behera
Hegoaldeko Amerikan: %95koa gutxi
gora behera
Iparraldeko Europan: %87koa gutxi gora
behera
Ipar Amerikan: %91koa gutxi gora
behera
Mendebaldeko Europan: %92koa gutxi
gora behera
Japonian: %99koa gutxi gora behera
Janire Artetxe
5
Portzentaje hauetan ikusten den bezala
lehen hezkuntzako ikasketak burutu ahal
izateko aukerak geroz eta nabariagoak dira
munduko edozein herrialdetan nahiz eta
oraindik batzuetan eskasia hura nabarmendu.
Garrantzitsua iruditzen zait baita ere
azpimarratzea honekin batera helburu honen
atzean hainbat erakunde, elkarteren
izugarrizko lana dagoela eta hura baloratu
behar dugun alderdi bat dela, azkenean,
pertsona hauek denona den eskubide bat
defendatzen ari dira, beraz, ez dira ezer oker
egiten ari.
Lehen hezkuntzan emakumezkoen
eskolaratze tasa ere aipatzeko alderdi bat da
eta lehen hezkuntzaren emakumezkoen
eskolaratze tasaren barnean munduan
hainbat desberdintasun egon direla betidanik
esan beharra daukat eta oraindik badaudela
herrialdeak non emakumezkoen eskolaratze
tasa oso baxua den.
Esate baterako, Afrika eta Asia dira
emakumezkoen eskolaratze tasa baxuena
duten herrialdeak munduan, hots, bertako
emakumezko gehienak analfabetoak direla
esatera ausartu gaitezke. Hurrengokoak Hego
- Amerika eta Ipar - Amerika dira, ondoren
Europa eta azkenik, Australia.
Lehen hezkuntzaren egoera munduko herrialde desberdinetan. Iturria: http://www.worldmapper.org/textindex/text_index.html
6
Lehen hezkuntzan emakumezkoen presentzia munduko herrialde desberdinetan
Iturria: http://www.worldmapper.org/textindex/text_index.html
ESKEMA:
7
Ikastolak, familiaren, gizartearen eta lan
munduaren arteko igarotzeko espazioak izan dira
eta betetzen dituzten funtzioak boterea duten
pertsonen interesei beti lotuta egon dira.
Ikastolek, bi osagai nagusi dituzte: kultur osagaia
(jakintzen metaketaren transmisioa belaunaldi
berriei) eta jokabide sozioedukatiboa (baloreen
transmisioa, ohiturak, arauak eta portaera).
Artikulu honetan, Carbonell, J (1996), “Funciones
sociales de la escuela”: irakurgaiaren inguruko
laburpen bat egin dut, non gaur egun eskolak
betetzen dituen funtzioak zeintzuk diren agertzen
diren. Ikastetxeen gaur egungo funtzioak
hurrengoak dira:
1.Lanbiderako prestakuntza: ikastolak dituen
lehentasunezko funtzioak, ikasle prestatuta
eta diziplinatuak formatzea izango da.
Horretarako, ezinbestekoak diren lau
osagai beharko dituzte: ohiko kultura
bereganatzea, honek eduki arruntak
sortuko dizkigu; curriculuma eta
curriculum ezkutua garatzea; lanbidean
esperientzia izatea eta jakintza espezifikoan
garatzea.
2.Etorkizuneko herritarren formazioa:
hezkuntzaren bitartez, umeei balore batzuk
transmititu behar zaizkie, adibidez
jasangarritasuna, aniztasuna edo kultur -
arteko aniztasuna. Horrela herritar bezala
formatzeko eta pertsona bezala hezteko
aukera izango dute.
3.Doktrinamendu ideologikoa eta gizarte-
kontrola: ikastearen eta sozializazioaren
prozesua, doktrinamenduaren eta baloreen
transmisioen, arauen, ideien eta edukien
bidez gauzatzen da; honen helburua
hurrengoa da, gizarte-kontrola izatea eta
gatazkak saihestea. Izan ere, hezkuntzaren
kontrola eta gestioa, komunitate
autonomoen menpe dago, baina
Hezkuntza Ministerioa badauka aukera
komunitate autonomoek egiten dutena
kontrolatzeko eta gainbegiratzeko. Gaur
egun hezkuntzan ikasten diren jakintzak
lotura dute dagoen ideologiarekin. Hau da,
curriculumeko edukiak, hezkuntzaren
antolaketa, interes ekonomiko eta
politikoen arabera izango da.
4.Gizarte-eginkizunaren ikaskuntza: Umeak
haurtzaindegian sartzen direnetik, badakite
zein den beraien rola, ikaslearen ikaskuntza
hau ingurune
ezberdinetan
eman daiteke.
Gainera,
umeak izango
duen
IKASTETXEA ETA GIZARTE FUNTZIOAK
Josu Uria
8
5.Aukera berdintasuna eta eskola-hautaketa:
Askotan, aukera berdintasuna eta eskubide
unibertsalak, bi kontzeptu hauek nahastu egiten
ditugu. Hezkuntza eskubideak, ez dauka kalitate
berdina, ezta esanahi berdina ere denentzat;
horregatik eskolak beti bi aukera ematen ditu: bata,
ohikoa (ikasleak curriculum berbera jasotzen dute)
eta bestea, diferentziatua (aukera ezberdinak daude
aniztasunari begira). Esan beharra dago hezkuntza
eskubidea handitu egin dela, baina oraindik
hezkuntza eskubidearen normalizazioa falta da.
Aukeren berdintasunari erreparatzen badiogu,
porrot bat izan dela ikusiko dugu, egia da
aurrerapauso bat eman dela, baina ez da nahikoa.
6.Zaintza eta atxikipena: Sarritan, haurrak eta
adineko pertsonak, gizartearentzat
kaltegarriak direla aintzakotzat hartu dira;
gizarteak izaki ez-produktibotzat hartzen
ditu. Adibide bat jartzeko, lehen eta orain (ez
hainbeste), gurasoek; haurtzaindegian uzten
zituzten beraien umeak lanean zeudelako edo
ezin zituztelako beraiek zaindu. Egia esan, ez
zituzten uzten beraien ikaste prozesurako
hobeagoa zelako. Zorionez gaur egun hori
aldatzen ari da. Atxikipenaren funtzioaren
helburua, gazteen lanean hastearen
atzerapena izango da. Hezkuntzaren
luzapenarekin, paroa gutxitu nahi da, plan
honek etorkizunerako planteatzen ari diren
gauza bat da.
Ados nago ikastetxeak gizarte funtzio
batzuk bete behar dituela, baina agian gaur egun
betetzen dituen funtzio batzuk aldatu beharko
lirateke. Adibidez hirugarren funtzioa
(doktrinamendu ideologikoa eta gizarte kontrola),
aldatu beharko litzateke zeren hezkuntza ideia
politikoen arabera gauzatzen bada, ezin izango da
kalitatezko hezkuntza bat. Beti aldatzen egongo zen
botere politikoen arabera, orduan batek aplikatzen
dituen legeak besteak deuseztatuko ditu eta
alderantziz. Horregatik uste dut funtzio honen
ordez beste bat aplikatzea.
MAPA KONTZEPTUALA:
Azalpen teorikoa
Ikastetxeak dauzkan gizarte-funtzioak:
Lanbiderako prestakuntza
Etorkizuneko herritarren formazioa
Doktrinamendu ideologikoa eta gizarte-kontrola
Gizarte-eginkizunaren ikaskuntza
Aukeren berdintasuna eta eskola-hautaketa
Zaintza eta atxikipena
Ondorioak
Ikasleak prestatuta eta diziplinatuak formatzea.
Hezkuntzaren bitartez, umeei baloreak transmititu.
Ume txikiak gehiago kontuan hartu eta hezkuntzaren luzapena beharrezkoa.
9
Hezkuntzan ikasten diren jakintzak, interes ekonomiko eta politikoen arabera izango dira.
Umearen rola eragina dauka ikaslearen ikaskuntza prozesuan.
Aukeren berdintasunari gehiago erreparatu.
EUSKAL HERRIA: EGIPTO, SENEGAL, NIGER, ALGERIA
Janire Artetxe, Josu Uria, Sonia Gamiz
TASA GARBIAK:
Grafiko honetan EAE-ko eskolatze tasa garbiak ikus ditzakegu, 6-12 urte bitartean argi ikusten da %100
dela, baina esan beharra dago hauek ez direla benetako datuak. Grafiko honen arabera, Lehen
Hezkuntza derrigorrezkoa denez, suposatzen da %100 egon behar duela; horregatik 6-12 urte bitartean
EAE-ko eskolatze tasa %100 da.
10
Tasa gordinak
1. Gizonezkoa: 1998/1999 urtean gizonezkoen eskolatze tasa nahiko altua zen, baina urteak pasa
ikusten da nola tasa hori jaitsi egin zen. 2003.urtean Bruselaseko Europar kontseiluak, hezkuntza
sistemaren iraunkortasuna planteatu zuen, goiztiar utzikeriarekin bukatzeko. Orduan egondako
jaitsiera hori hezkuntzaren goiztiar utzikeriarekin lotzen dugu. Hala ere 2008/2009 urtean
planteatutako ideiei esker tasak handitu ziren.
2. Emakumezkoa: gizonezkoena baino eskolatze tasa gutxiago dute, baina emakumeen aldetik ikusten
da nahiko handia dela beste herrialdeekin konparatuz. Gizonezkoena bezala hasierako tasa pixka bat
jaitsi zen baina gero %100 hori lortzeko bidea berriz jarraitu zuen.
3. Totala: argi dago EAE-ko eskolatze tasa Lehen Hezkuntzan nahiko handiak direla, gainera beste
herrialdeekin konparatzen badugu ikusiko da emakumeen aldetik eskolatze tasa oso handia dela.
EGIPTO:
1. Gizonezkoak: Grafikoari erreparatuz, 1997-tik 2010. urtera Egiptoko gizonezkoen eskolatze tasaren
igoera nabarmena izan da, 92.7-tik 104.9ra. Hala ere, 1997. Urtetik 2000. Urtera beherakada txiki bat
izan zen.
2. Emakumezkoak: Gizonezkoak ez bezala, emakume eskolatze tasa igotzen joan da eta ez du
beherakadarik nabaritu. 84.1-tik 1997an, 102.6ra 2010ean.
3. Totala: Gizonezkoen eta emakumezkoaren ezberdintasunak ikusita, eskolatze tasa totala nahiko
antzekoa dela esan dezakegu eta 2010ean emaitza totala gizonezkoen eta emakumezkoaren artean
dagoela ikus dezakegu, 103.3an.
11
ESKOLARATZE TASA GORDINA:
1. Gizonezkoak: grafikoan ikusi dezakegunez, Nigerren 1997.urtean gizonezkoen eskolatze tasa nahiko
baxua izan zen eta urteak aurrea joan diren heinean eskolatze tasa igotzen joan da.
2. Emakumezkoak: gizonezkoen eskolatze tasarekin konparatuz, esan genezake nahiko alde dagoela,
hau da, emakume gutxiago eskolatzen dira. Bestalde, gizonezkoena bezala, emakumeen eskolatze tasa
urtero igotzen ari da eta nire ustez hau aurrerapauso handia da.
3. Totala: laburbilduz, Niger-eko eskolatze tasa hasieran nahiko exkaxa zen, emakumeena gehienbat, eta
urteak pasa portzentaje hori igo da ia ehunekoa lortzen. Beraz etorkizunera begira, uste dugu
ehuneko ehun hori lortuko dutela horrela jarraitzen badute.
12
1. Gizonezkoak: 1997tik 2000.urtera arte gizonezkoen eskolatze tasa nahiko berdintsua izan da. 2000-
2005 urte bitartean tasa hori pixka bat igo da. Eta 2005.urtetik aurrera hazkunde nabarmena egon da.
2. Emakumezkoak: hemen ere Niger-en kasuan bezala, emakumeen eskolatze tasa gutxiago izan da
gizonezkoena baino. Bukaerako urteetan ezberdintasun hori aldatu egin da eta ez da ikusten
hainbeste alde.
3. Totala: 1997tik 2005.urtera arte ez da egon hazkunde nabarmenik, baina 2005.urtetik aurrera ikusten
da nola eskolatze tasaren igoera garrantzitsua egon den. Gainera, emakumezkoen eta gizonezkoen
artean ez da hainbeste nabarmentzen eskolatze tasaren diferentzia
13
1. Gizonezkoak: Grafikoan ikus dezakegun bezala, gizonezkoen eskolaratze tasa urtetik urtera
igotzen joan dela ikus dezakegu nahiz eta 2000.urtetik 2005.urterarte beherakada txiki bat
egon .
2. Emakumezkoak: Emakumezkoen eskolaratze tasari dagokionez, 1997. urtean gizonezkoena
baino txikiagoa zen eta igotzen joan da urtetik urtera gaur egun emakumezkoena
gizonezkoena baino altuagoa izatera heldu arte.
3. Totala: Grafikoari so eginez, eskolaratze tasari bere osotasunean dagokionez hazkunde
urtetik urtera nabarmena izan dela ikus dezakegu, izan ere, nahiz eta 1997. Urtean eskolaratze
tasa baxuagoa izan berdintsu proportzionalki berdintsu mantendu dela esan dezakegu.
14
BIBLIOGRAFIA
1. 1990ean UNESCOk egindako “Hezkntza Denontzat” aldarrikapena http://unesdoc.unesco.org/
images/0012/001275/127583s.pdf (5-15 or.)
2. 2000an UNESCOk garatutako Dakar-eko Foroan ataratako Lanerako Markoa http://
unesdoc.unesco.org/images/0012/001211/121147s.pdf (7-22or.)
3. Azkarraga.J(2010), Hezkuntza, desafio sistematikoen aurrean” Mondragon Unibertsitatea
(HUHEZI),LANKI ikertegia.
4. Carbonell.J(1996). “Funciones sociales de la escuela”. La escuela entre la utopia y realidad.
Eume Octaedro. Barcelona.
15