7 V 3aargang. TKfloensfcaö o Bugurtua 1893. \ïi°. 19.

EVOLUTIE. WEEKBLAD YOOR DE YROUW.

Onder medewerking van D. DE C'LKRfQ. Stiermarken: mr. I.oris FRANK. Brussel: SORANTS en VIR, Amsterdam: en de Dames: B u n VAN CALCAR. 's-Hujre; EMILIK CI.AKYS, Oent; ACG. FICKERT en OTTILIE IYRNAC. bestuursleden v/d Vrouwenbond, Woenen: WARNER SNOAD en W* ORENEELL, bestuursleden van Womons Projrressivo Society, Lenden; JOIIANNA, schrijfster van »het Hecht 'Ier Vrouw, Oenèvo; MARIE 1'OI'ELI.N, doctor in de rechton, Iïrussel: STELLINGWERF— .IENTINK. Leeuwarden; 11. COHEN, W. DRICKER. TH. SCHOOR—HAVER. JOH. SCHMIIIT. Amsterdam.

Abonnementsprijs per -i majinden 75 ets. Franco per post !H> „ Afzonderlijke nummers 3 et.

UITGAVE VAN K. A. VAN DER W E I D E ,

Gravenstraat ÏO, AMSTERDAM. Brieven voor de Redactie bestemd te adresseeren Sarphatipark 61, Amst.

Advertentiën per reirei . . . . ƒ 0.15 (jroote letters naar plaatsruimte. Boekaankondigingen per regel . ,. 0.10

en 4/8 maal. Aanvragen om betrekkingen . . „ 0.2")

V e r k r i j g b a a r a a n a l l o K i o s k e n e n h i j J . F . A . V L A A X D E R E J f , M o l v e n s l r a a t 14 . a 3 CUh p e r n n i n n i e r .

M I 5 B O O D . * 4 I>e rev«>lnti«- < i> ••"• v r o u w . O a l ll«'«'ft £<M>II h n n x t . Overjcanovormon. I t i n i K ' i i <!<• ( i r i '11 / . rn . T a n u i l <l< i> VrrrmdV. I n g e z o n d e n . Feuilleton: I'riiiK ( 'anlc l ie . Adv<Tl«'iitiën. 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 • 1 1 1 1 1 1 • 111 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

Be revolutie en bc vrouw. in.

Met een eenstemmigheid een betere zaak waardig vnlt de geschiedschrijver steeds, daar waar hij ons groote daden maalt, bladzijde aan bladzijde als het een man betreft, maar gebruikt hoogstens een paar zinnen waar het de vrouw raakt . Dit maakt het zoo uiterst moeilijk in details den in-vloed aan te geven welke de vrouw op den loop der wereldge-beurtenissen gehad heeft en doet enkele lieden, die vluchtig lezen, botweg verklaren: dat de vrouw de wereldgeschie-denis geen s tap heeft vooruitgebracht. lf') Hoeveel pagina's b.v. gebruikt Martin niet om ons tot in de kleinste bijzon-derheden der op de revolutie betrekking hebbende hande-lingen van een Eobespierre, Brissot, Petion. Camille Des-moulins, Gre'goire, enz. te beschrijven en binnen nog geen twee kolommen doet hij mededeeling van het feit, dat die allen door M'no Eoland geïnspireerd werden en zij het was, die in de zoo gewichtige Jul imaand van het jaar 1791 de zooveel eeuwen aan het huis van Bourbon getrouwe onder-danen in republikeinen herschiep. 1?) Toch, al moge de historicus haar dan ook al schier begraven hebben onder minheid van woorden en schrielheid van taal, vormt de vrouw in de groote revolutie steeds de voorhoede. Zij is het, die te Grenoble het zoo ontzettende bal opent : met s tokken gewapend posteerden in den morgen van den 7' ,on

Jun i 1788 de „Dames de la H a l l e " zich aan de poorten dier stad en beletten het door Lodewijk X V I tot balling-schap veroordeelde Pa r l emen t te ver t rekken, en nog dien-zelfden middag installeerden zij dit op nieuw in het Paleis van Justi t ie .

W e l had de derde stand bij het openen van de „Eta ts Ge'néraux" tegen alle et iquette in, zich het hoofd gedekt gehouden; wel had Bailli , waar sprake was van het al of niet volgen der oude gewoonte om als afgevaardigde van

16) Zie Soranus N°. 8 van dit blad. >») Martin1 Hist. de Fr. III, 380.

den dei-den stand slechts knielende den koning toe te spreken, den Groot-Zegelbewaarder geantwoord: „En. indien 25 millioen menschen niet willen knielen, wat dan ?" maar tegen de persoon des Konin.ys zelven had men altijd nog met een zekeren schuchteren, schroomvalligen eerbied op-gezien. He t was alweder de vrouw die dit prestige ver-brak. Na haar eisch om brood aan den Koning zelven, na haar, het paleis betreden alsof zij eene gewone kroeg binnenstapte, was de aureool die tot daartoe het Koning-schap omgaf verbroken, om nooit weder sjeheel hersteld te worden. (5 October 1789).

Ook aan den kant der royalisten waren het de vrouwen die het sein gaven: te Montauban waren het zelfs alleen vrouwen die, met toestemming van het stads-bestuur, de ambtenaren der Nationale Vergadering op hardhandige wijze tegenhielden bij het ten verkoop slaan der aan de geestelijkheid behoorende eigendommen.

Niet alleen echter bij ruwe geweldadigheden trad de vrouw naar voren. In tegendeel ; rekening houdende met datgene wat wij om ons zien, met de kleingeestige wijze waarop, met een diepen sluier wordt omhuld al wat de vrouw doet, hetzij in het belang van haar eigen sekse, hetzij in he t algemeen belang, kan men zeggen dat om na 100 jaren den nagalm nog tot ons te doen doordrin-gen zij veel, ontzettend veel aan den strijd 'lier dagen moet hebben bijgebracht. W a t wij dan ook weten is, dat zij in ruime mate haar aandeel nam in de verkiezings-camjiagne; voorname en minder voorname dames gebruik* ten haar salons tot vereenigingspunt ter bespreking van de politiek en de „Dames de la Hal le" , zelve niet kun-nende stemmen, moedigden de kiezers aan door het zen-den van motiën en deputatiën. Toen Neekers voorge-stelde leening op den onwil der kapitalisten stuitte, bleven de vrouwen niet achterwege en waren vooral zij het, die door het brengen van haar sieraden, de offervaardigheid van het volk ten geestdrift deden stijgen.

Op den kreet van een der dagbladen van 7 Aug. 1790: „Het „Champ de Mars" kan tegen den 14den (den dag van het feest der federatie) niet gereed zijn", snelden van alle kanten en uit alle rangen der maatschappij de vrouwen aan om het aldaar zoo machtig aangevangen werk te voleindigen; voorname dames namen houweel en spade op en groeven het zand uit aan de zijde van den minsten werker.

Niet alleen evenwel de steedsche liet zich mede-sleepen door de alles bezielende zucht naar vrijheid en gelijkheid, maar ook de dorpelinge wierp zich vol vuur

•) E V O L U T I E .

in den strijd. Vrouwen en meisjes overrompelden mede de kasteelen en verbrandden, verscheurden de oorkonden, waardoor de .Seigneur zijn recht op hun bezit kon doen gelden. Arme dwazen, die aldus meenden ook haar vrij-heid te koopen en geen oogonblik eraan dachten, dat voor haar slechts verwisseling van meester plaats zou hebben!

Na het feest der federatie is de revolutie slechts een lange, lange streep bloed en langzaam aan verdwijnt de vrouw als voortstuwende kracht en wij zien hoe, na het werk volbracht te hebben wat de clubleiders niet aan-durfden, zij deze te veel wordt, zijn op niets steunende ijdelheid in den weg staat. Vrouwen als Mmo Condorcet treilen verslagen en belasterd terug en laten het veld aan de moord en bloed krijtende wijven, van wier on\vetend-heid Jacobynen en C'ordeliers gebruik maken om ze te metamorphosceren in hyena's en vatnpyrs; lh) vrouwen als M'"tf Boland, van welke laatste zelfs haar vijand zeide: „Zij was de verleidelijkste onder de vrouwen en de grootste onder de mannen 1,J)" worden gevangen genomen en ver-liezen het leven op het schavot en zij die als Theroigne de Me'ricourt lastig beginnen te worden laat men tot krankzinnigheid wordens toe geeselen te midden van een joelende menigte of men slaat haar het hoofd af als Olynipe de Gouges. Na de chefs onschadelijk gemaakt te hebben, de dorumen tot walgens toe gedrenkt te hebben met bloed en spiritualiën, hadden de vrijheidsmannen ruim spel; wat immers nu nog tegenover hen stond was een van angst ineenkrimpende, in haar schelp kruipende massa.

Den 9 Brumaire 1703 stelde „Ie citoyen Amar" in het Comité de ,.Sürete' generale" de volgende motiën voor:

1. „Kunnen de vrouwen politieke rechten uitoefenen „en een actief deel nemen in de regeeringszaken ?

2. „Kunnen zij, vereenigd, hetzij in politieke bijeen-„komsten, hetzij in volksbonden over de algemeene quaes-„tiën beraadslagen?"

De leden van het comité beantwoordden die beide vra-gen met „neen."

In October daaraanvolgende decreteerde de Nationale Vergadering: Dat alle vrouwenclubs of vereenigingen, onder welke benaming ook, verboden waren. Toen even-wel dat gedeelte vrouwen, hetwelk zij nog zoo kort te voren hadden opgehitst tot plundering en menschenmoord, en dat hun zoo onschatbare diensten had bewezen, de heeren niet goed verstaan had en het oude leventje bleef voortzetten, werd een nieuw decreet uitgevaardigd, waarbij de vrouw slechts werd toegestaan hoogstens met zijn vieren zich in het openbaar te vertoonen. -°) Met die besluiten was voor goed de vrouw alle recht en vrijheid ontfutseld en van af dat oogenblik daalt de Francaise dan ook stap voor stap op den politieken en ei vielen ladder. 1789 ont-nam haar het kiesrecht; '93 het recht van vergaderen en een ons onbekende datum de macht om schriftelijk over het haar aangedane onrecht in protest te komen. Eerst in 1868 werd de wet ingetrokken, waarbij de vrouw verbo-den werd redactrice van het een of ander tijdschrift te zijn.

Dat het zoover komen zou, dat zij meer lijfeigenen zou-den worden dan zij ooit geweest waren, bevroedden reeds

18) Zij waren meer verdierlijkt door drank dan door woede zegt zegt M""' du Stael, den .J'''"''Oct. 178!» beschrijvende, Considérations sur la révolution. T, 340.

19) Martin. Hist. d. Fr. IV, 148. 20) Duvergier, Collection de lois. VIII, 120.

in 1789 de vrouwen die in het voorste gelid aantraden: Den 25st™ Aug. van dat jaar schreef Mln0 Roland : Wij staan dichter dan ooit bij de moest afschuwelijke slavernij . . . en den 27stü" Sept. 1890: Weldra zal ons geen andere vrijheid meer overig zijn dan die van de vrijheid te be-weenen, zoo wij al niet voor haar gestorven zijn "'). Hoe kon een verstandige vrouw er ook anders over denken, na het uitvaardigen der zoo hoog geroemde menschen- en bur-gerrechten 26 Aug. 1789)*? Het daarover handelende stuk toch is vol van vrijheid, rechten en geneugten voor... Ie citoyen.

Voor hen die hier aan een verkeerde opvatting geloo-ven, is het genoegzaam er op te wijzen, dat den 28°n Oct. 1789, dus 2 maanden na aanneming van voornoemd stuk, de vrouwen een adres om gelijkstelling met den man naar de Nationale Vergadering zonden en Olympe de Gouges nog later haar eveneens 17 artikelen bevattende declaratie van de menschenrechten der vrouw de wereld inzond.

Ma-ar die wet van 8 en 15 April 1791? en dat ook aan de vrouwen geschonken erfrecht? Het best bewijs dat die door de heer Beurdeley zoo hoog opgevijzelde wet geen gelijkheid daarstelde "]) is voorzeker wel dit: Condorcet vroeg den 15 e n Febr. 1893, als rapporteur, het stederecht voor de vrouw " ) . Bovendien onze Code civil, voortbreng-sel dier dagen — alhoewel door Napoleon, zeker niet ten voordeele der vrouw, gewijzigd — is daar, om het tegen-deel aan te loonen.

Maar dan toch dat erfrecht? Wij hebben aangewezen, dat de vrouw daar nooit verstoken van was geweest. Bij het afschaffen van het eerstgeboorterecht stonden de zeer zeker buitengewoon wijze wettenmakers dier dagen voor de keuze: of zoons en dochters gelijk op te laten erven, of de dochters tot algeheele armoede te doemen. Immers daar waar men vroeger het hoofd der familie met de zorg der overige leden belastte, kon men dit hier, waar af en toe 5, 6 a 7 zouden erven, niet in praktijk brengen. Daarenboven zou, te midden van het afschaffen van alle privilegiën, van de algemeen heerschende vrijheidsbegees-tering, een zoo ongehoorde, in de annalen van landshis-torie niet voorkomende, tegennatuurlijke onrechtvaardigheid, een te luidklinkende dissonant geweest zijn . . . . en dan men had de vrouwen nog noodig. Ook had men op dat oogen-blik geen enkel, ook maar eenigszins aanneembaar voorwend-sel om anders te handelen. Want, en het is ook door M. Beurdeley genoemd — al gooit hij op het Directoire wat vóór 1793 thuis behoort — er was voor het buitensluiten der vrouw een argument: bandeloosheid. De Nationale Vergadering' nam het monster, door haar leden gekneed welles handen dropen van bloed, welks wijd open-gesperden muil slechts een dof gerochel den doorgang verleende, en zei, het de wereld vertoonende: Dat, dat is „De Vrouw". Kunnen wij dat rechten geven?

Maar zult gij, de woorden van Barnave omzettende, vra-gen: Was de man dan zoo zuiver? Waren de Marats, de Fouquier-Tinvilles, de Billaud-Varennes, de Collot-d'Herbois, de Carriers, de mannen van de „Compagnies de Jésus," van de „Compagnies du Soleil," dan niet ban-deloos ? Zij waren mannen, e n . . . . hadden de macht in handen.

De Engelsche vrouwen zijn gewoon, daar waar mannen

21) Grosjean. La révolution Framjaise, bladz. 115. 22) Deze wet door de Conventie gedecreteerd Juni 1793, door

het volk aangenomen en den 10 Aug. daaraanvolgende bevestigd is nimmer in werking getreden.

E V O L U T I E . 3

zijn en sprake is van politiek, te zwijgen, de Fransehe doen juist het tegindeel, schrijft Mad. de Stael. in haar Conside'rations. W i e zou nu nog haar zoo iets durven nazeggen ?

Dat komt doordien de Fransehe vrouw heeft gerevolu-tioneerd, de Engelsche geëvolutioneerd. 33)

Wie , die de vrouwen dier twee natiën niet elkander vergelijkt, zal nog met M. Beurdeley beweren: De revo-lutie is de vrouw ten goede geweest?

23) Revolutioneeren, gewelddadige opstand maken. Evolutio* neeren, op een vasten grondslag voorwaarts gaan. ii 11 I I i I I i i 11 i i 1 1 1 1 i i i I I n i i i 11 i i 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

S)at beeft QCCW baast, „Er is zooveel te doen, laat ons met het helangrijkste

beginnen; de vrouwenkwestie komt later ." Zoo spreken vele menschen, en zij voegen er bij: „Geef u geen moeite; of de vrouw hare rechten erlangt of niet, dat verandert toch niets aan den toestand."

Daar schuilt juist do dwal ing; dat zou den toestand wel veranderen. Gij, negentiende-eeuwer waant u in het volle licht der wetenschap; gij ontwaart een ver verschiet; gij hebt het veld der kennis ontgonnen; gij schudt het oude bijgeloof af; gij hebt eenige schakels der eeuwen-oude keten van vooroordeelen verbroken en — de andere schakels dierzelfde keten met bloemen bedekkende, uwe ooren toestoppende om het gerammel niet te hooren — roept gij met een stralend gezicht ui t : „De zon schittert, laat ons voorwaarts gaan!"

Dof rommelt echter de donder boven uw hoofd. Gij wilt voorwaar ts : hinderpaal op hinderpaal vertoont zich op uwen w e g ; gij hebt uw weg niet verkend, niet geëf-fend. Gij gebruikt een instrument, wiens kracht gij u niet

p r i n s Canicbc VAN

E D O V A R D L A B O U L A Y E .

19) ~~ Hyacint Het zich dit geen tweemaal zeggen, hij liep, hij liep

zonder tusschenpoozen, maar do wijze en sombere raadgevingen van Harlekijn kwamen hein in de gedachte; en onder het draaien zeide hij tot zich zelf, dat hij wijzer had gedaan op den mesthoop te blijven liggen dan de schoone Giroflée te volgen.

Na een uur gaf men hem do vrijheid terug. Maar zes maal daags stopte de onvermoeide Lapointe hem in die akelige kooi; toen het tijd was voor het avondeten kon de arme poedel niet meer op zijn pooten staan, zoo moe was hij.

De smid nam een groot stuk brood, sneed er een snede af, maar in plaats van te eten, zette hij zijn mes in hot brood, dronk een glas water, en terwijl hij zijne dochter aankeek, zeide hij:

„En nu, Giroflée, wordt het eens tijd over zaken te spreken. Ik heb van morgen M. Leloup gesproken,"

Giroflée zeide niets, maar Hyacint, dien zij streelde, voelde hoe haar hand beefde.

„Ik heb lang met hem gepraat, hernam Lapointe, hij is een vermogend man, die goede kennissen heeft. Hij heeft mij be-loofd mij een postje als conciërge te bezorgen."

„Gij in livrei, vader, gij, die altijd uw eigen meester zijt geweest? „Over dat punt heb ik zelf al meer gepeinsd en gesproken

dan gij denkt, want voor zijn plezier speelt men op zijn ouden dag geen „als het u belieft" voor en na, maar wat wilt ge'? ik ben vijftig jaar; twee-en-veertig jaar lang heb ik gewerkt, ben ik daar ver mee gekomen? Met moeite heb ik je grootgebracht, ik heb geen spaarpenningen; de belasting maakt me arm; het leger haalt nu mijn leerling weg; ik word zachtjes aan een jaartje ouder en het ziet er niet rooskleurig voor mij uit. Ik ben moe en verlang naar een rustig leventje. Natuurlijk was ik liever rente-

bewust zijt. Slechts het groote raderwerk der machine hebt gij bekeken, maar op de kleinere deelen hebt gij niet gelet. En juist daarvoor moet men zorg d ragen; want evenzeer als ëe'n man soms in staat is een gansche nia-chinerie in beweging te brengen, evenzeer kan het ontbre-ken of verkeerd geplaatst zijn van e'e'n klein machinedeel, den heelen boel in duigen doen vallen.

Mogen wij eer.s even zeggen, wat de maatschappij in onze oogen is? een massa groote op elkaar gestapelde steenen, maar — zonder cement. De steen op zichzelf is zeer solide; maar zonder cement beteekent zij niets.

Gij hebt van de vrouwen gemaakt : het cement der maatschappij, maar — gij vergeet dat cement: daarop is de miskende vrouw geworden : een slachtoffer, en altijd is een slachtoffer gevaarlijk, ook al wekt het geen wroeging op.

Gij hebt uwe gezellinnen geplaatst buiten uwen gedaeh-tekring, en langen tijd konden zij uwe gezellinnen niet wezen.

Gij hebt van haar gemaakt s tukken speelgoed: maar die s tukken speelgoed waren uwe moeders en zullen de moeders uwer kinderen zijn: die s tukken speelgoed hebben O opgevoed, en •— evenals uw vaders haar belet hebben haar verstand te ontwikkelen — tracht ook gij haar te beletten kennis te vergaren.

En gij bemerkt niet eens, dat gij u zelf tegenwerkt door niet voor hare belangen te zorgen.

Gij vindt het gemakkelijk de wetenschap tot uw eigen-dom te maken en daarin een winstgevend beroep voor uzelf te zien. Gij vindt het gemakkelijk te zeggen: mijne vrouw zou dat toch niet begrijpen, dat gaat de vrouwen niet aan, omdat gij daardoor naast u heb t : eene slavin, in plaats van eene gezellin of misschien een rechter. Gij vindt het gemakkelijk haar te beschouwen als een fijne bloem,

nier, als ik de middelen daartoe slechts had: uit gebrek aan beter zal ik maar portier worden. Dmik eens aan: 12<to fres inkomen, buiten de emolumenten, on bovendien vrije woning, vuur en licht en — niets te doen. Weet je een ander baantje, waarbij men zoo-veel verdient, zelfs als men van den ochtend tot den avond zwoegt?"

Giroflée antwoordde niet. Lapointe at een hapje brood en dronk nog een glas water leeg. Hij kon bijna niet slikken: de keel was hem als toegeschroefd.'

„Natuurlijk, ging hij voort, zijne dochter aankijkende, zal Leloup zijn invloed niet aanwenden voor mijne mooie oogen. Alles hangt van jou af en, zoo als hij mij nog van morgen herhaalde, ik kan op hom rekenen als hij mijn schoonzoon is."

„Dat zal hij nooit worden, zeide Giroflée." „Waarom niet? vroeg Lapointe zijne tanden op elkaar klem-

mende." „Omdat ik niet van hem houd." „Zeg liever omdat ik van een ander houd, egoïstisch schepsel.

Aan Narcis wil je je liever verbinden, he?" „Ik heb nooit gezegd, dat ik van Narcis hield." „Neen maar iedereen heeft het gezien en ik het eerst. Ik heb

er niets van gezegd. Narcis was een flink werkman, met ons bei-den hadden wij de zaak kunnen drijven, maar nu is hij soldaat, nu is hij voor ons dood. Het wordt tijd, zoowel voor je zelf als voor mij, om het verstand te gebruiken."

Giroflée zweeg; dat stilzwijgen bracht zijn woede tot het uiterste. Hij sloeg met den vuist op de tafel en zeide: „Zul je antwoorden? Je bent even koppig als je moeder was; maar die heb ik leeren gehoorzamen en jou zal ik ook wel klein krijgen. Je zult Mevrouw Leloup worden, ik wil het!"

„Nooit!" zei Giroflée opstaande. „Nooit? zeide Lapointe den vuist ballende. Durf dat eens her-

halen, dan zal ik je leeren, hoe ik doe, als men mij trotseort. Ik zeg je, dat je met M. Leloup zult trouwen en dat wel binnen veertien dagen.

4 E V O L U T I E .

wier geur gij inademt, zoolang het u niet verveelt of zoolang de geur niet verdwijnt, f Jij v indt het gemakkelijk u zelf stork en groot te noemen op verstandelijk en po-litiek gebied, maar zwak en klein op zedelijk gebied.

Dagelijks immers hoort men zeggen: „de jeugd moet ui t razen" en „een man kan immers niet zoo ingetogen leven als een v rouw" wat wilt gij daaraan doen?

He t is niet meer dan natuurlijk dat er bedrogen jonge meisjes in groot aantal zijn. A l s zij niet bedrogen waren, zouden zij niet bezweken zijn; zij moeten dom zijn anders konden zij niet bedrogen worden; er moeten nu eenmaal heel wat verlaten kinderen zijn, die na een kortstondig bestaan van enkele dagen den geest weer geven. W a t komt dat er op a a n ? de aarde zou anders niet groot ge-noeg zijn; het kost toch al moeite genoeg zich een bestaan te verwerven. He t kan nu eenmaal niet anders, dat velen die in het wild opgegroeid zijn, het bagno bevolken, op-dat zij voor de maatschappij onschadelijk zijn. He t is niet meer dan billijk, dat kinderen, die (gelukkig nog vele) door de moeder worden opgevoed, groot worden zonder naam. zonder eer, zonder ooit hun vader te kennen. H e t is niet meer dan billijk dat die vader geëerd, geëerbiedigd en rijk zij, terwijl de moeder aan de ellende is prijs ge-geven en het kind met alle mogelijke wederwaardigheden te kampen heeft; het is niet meer dan billijk dat de bruid-schat der vrouw eigendom worde van haren man ; het is niet meer dan billijk, dat zij gestreng gestraft worde, als zij zich aan een anderen man overgeeft, terwijl haar man, als hem dit goed dunkt , zich straffeloos in de armen van tien andere vrouwen kan werpen.

Maar het is ook niet meer dan billijk dat de maatschappij op hare grondvesten wankelt , omdat de mannen verkeerd opgevoed zijn, omdat de vrouwen gebukt gaan, onder

„Nooit!" zei Ciïroflée. De smid trok zijne handen krampachtig samen, hij naderde

zijne dochter en, bleek van woede, hief hij zijn arm op. Giroflée bleef onbewegelijk staan en zeide met vaste stem:

„Ik ben mijn vaders dochter; ik ben niet bang; sla eene vrouw, als ge durft."

De smid boog liet hoofd, liet zijne armen zakken, keek om zich heen als een besehonkene, en wreekte zich op den armen poedel:

„Vervelend creatuur.' riep hij uit, loop je dan altijd om mijne beenen?"

En meteen gaf hij hem een schop, dat hij op tien pas afstand terecht kwam.

Hyacint zocht jammerlijk jankend zijne toevlucht bij zijne mees-teres; Lapointe was op zijn stoel neergezegen. Somber en stil-zwijgend, was hij bezig zijn brood te snijden, toen de deur zacht-tjes openging. Er kwam iemand binnen op de teenen, op mili-taire wijze groetende; het was Narcis in al den glans van zijn uniform.

„Goeden dag, zeide hij, stoor ik"u niet? Hoe gaat het met u, juffrouw Girofleé; met mij gelukkig goed. En u vader Lapointe, nog altijd dezelfde? steeds vroolijk, steeds grappig, een jong mensch gelijk ?

„ Gaat u zitten, mijnheer Narcis, zeide Giroflée. „Dank u, juffrouw, laat ik u niet storen. Wat hebt ge daar,

een hond, hebt ge dien gekregen? „Neen, ik heb hem van morgen op de binnenplaats gevonden. „Wacht eens even, ik ken hem, zeide Narcis Giroflée naderende.

Voor twee dagen heb ik net zoo 'n poedel het leven gered, door hem onder mijn wachthuisje te stoppen. Zelfs heb ik om zijnent-wil nog woorden gehad met

Hij hield op. „Met wien, vroeg Giroflée''. „Met niemand, hernam Narcis zich op de lippen bijtende. Zie,

het is mijn beschermeling, kijk eens hoe hij mij likt. O! honden zijn niet ondankbaar.

onwetendheid en verdrukking. Daar de mannen alleen de wetten maken, maken zij ze in hun voordeel, tegen het belang der vrouwen, bijgevolg onrechtvaardig. W e l k e toe-komst kan een maatschappij hebben, die geregeerd wordt door onrechtvaardige wet ten? He t is een natuurlijk ge-volg, dat liet gezin ineenzakt en dat op de puinhoopen ellende en prostitutie welig tieren.

De vrouwelijke prostituees worden door het slijk ge-sleurd, maar de mannelijke prostitue's stijgen in aanzien, schrijven, pleiten, richten en regeeren vaak.

En dat noemt gij l icht? Zeg liever het licht is onder de korenmaat gebleven.

En nog zegt men: Dat heeft geen haast? Naar POTOXIK-PIEERE.

I i i l i l i i l 1111 • M I i : 111 u i 11111 i l r i 11111111111111111111111 i l 11 i l

©vcröanQövormcn. IL

Niet ten onrechte wordt „gezondheid" 's nienschen „grootste schat op aarde" genoemd. Als een feit moet het helaas gecon-stateord worden, dat het over 't algemeen met dezen fffOOtsUn schat, treurig geschapen staat.

Hygiëne, woning, voeding en kleeding zijn de faktoren, die de meerdere of mindere mate van gezondheid bedingen. Vóór alles moet dan ook, naar mijne wijze van zien, op deze punten do gemeentehap met alle kracht en ernst, haar taak: het instandhou-den en bevorderen der volksgezondheid, aanvatten.

De gezondheid van ell individu, is in oen samenleving, zooals 11 'ij ons die voorstellen, niet slechts een partici lier belang, maar een der grootste gemeenschappelijke belangen.

Zieke en zwakke nienschen toch kunnen niet of slechts onvol-konien arbeiden, dus ook geen diensten bewijzen aan de gemeen-scliap, dit is een eerste nadeel; een tweede is, dat de gemeenschap door hare solidariteit ook met zieken en zwakken moet zorgen dat geen middel onbeproefd blijve, om deze kreupele leden, woder tot gezonde, krachtige medewerkers te maken en eindelijk het derde en grootste nadeel: mocht het blijken dat personen voor

„Gij hebt goed gehandeld, toen gij dit arme beest reddet. Kom hier, Fidel. Iaat ik je omhelzen.

„Fidel, dat is een mooie naam, zeide Narcis zuchtende. „Zoo wat voort jou hierheen, zeide de smid op norschen toon. „Gij zijt wel vriendelijk, vader Lapointe. Wat mij hierheen

voert? de begeerte u te zien en u goeden dag te zeggen." „Gaat gij heen?" vroeg Giroflée aangedaai. „Ja, juffrouw, morgen ochtend: het regiment gaat ver vanhier

naar de grenzen." Allen bewaarden het stilzwijgen; Giroflée stond op om ongemerkt

een traan weg te pinken; Narcis nam den hond op zijne knieën om zijne verlegenheid te verbergen, en bij ieder woord den hond lief* koozende, zei hij, telkens ophoudende:

„Gij begrijpt, vader Lapointe, als men tien jaar in hetzelfde gezin is geweest . . . . waar men als kind is gekomen. . . . waar men vrienden heeft gevonden. . . . waar men denkbeelden heeft opgedaan. . . . en als men dan moet vertrekken . . . . dan zegt men tot zich zelf. . . . dat begrijpt u wel juffrouw: Ik ga heen . . . . ik ga heen voor l a n g . . . . en als ik terug k o m . . . . zal het alles anders wezen en dan . . . . voordat men voor goed weggaat . . . . wil men hen, van wie men houdt en die men wel zou willen meenomen.. . toch eerst nog eens bezoeken... begrijpt gij?

En hij omhelsde den poedel juist op de plaats waar Giroflée hem gekust had.

„Goede reis, beste jongen, zeide Lapointe opstaande, ziehier, neem een glas wijn, ik drink op je gezondheid.

„Op de uwe en op die van ons allen, zei Narcis, die zoo beefde dat hij zijn glas niet kon vasthouden, vaarwel, vader Lapointe, vaarwel, juffrouw Giroflée, vaarwel, Fidel.

„Vaarwel, mijnheer Narcis, mompelde het jonge meisje. „Vaarwel en veel geluk, zeide de smid, terwijl hij den soldaat

zachtjes naar de deur drong, ik zal een eindje met je den weg opgaan".

Toen Lapointe terugkwam, had Giroflée zich in haar kamer teruggetrokken. (Wordt vervolgd.)

E V O L U T I E . 5

goed schade aan hun gezondheid geleden hebben, dan blijven zij levenslang ten laste der gemeenschap; hiervoor zorgt de onder» linge levens- en ongeluksverzekering, waarover later meer in bizonderheden.

Deze „echt vrijzinnige" opvatting kunnen wij gerust huldigen, overtuigd als wij zijn, dat geen normaal inonsch, willens en wetens, zijn gezondheid zal verwoesten of zijn leven in de waag-schaal stellen. Wij zijn ervan overtuigd, dat onwetendheid zeker wel de voornaamste reden is, van al do zonden, die dag aan dag op hygiënisch gebied worden begaan, door rijk en arm, man en vrouw.

Beschouwen wij elk kind als een toekomstig medewerker aan het zich steeds hooger verheffend maatschappelijk gebouw, dan brengt het algemeen belang mede, hem te vormen tot een licha-melijk en geestelijk zoo hoog mogelijk ontwikkeld individu; kosten noch moeiten kunnen te groot geacht worden om dit doel te bereiken.

Elk volwassen lid der gemeenschap behoort een deel van het groote gemeenschap-lichaam te zijn, voor welks instandhouding met» grooter zorg dient te worden gewaakt dan voor de kost-baarste machine of het schoonste kunstwerk.

In dezen beschouwingsgang is eigenbelang en gemetnbelang op volkomen wijze vereenigd. Het eigenlielang van elk individu brengt mede dat 4nen voor eigen gezondheid en ontwikkeling nauwlettend zorg drage, maar ook het belang der gemeenschap eischt even dringend, dat hare leden gezonde, krachtige, goed ontwikkelde burgers zijn.

Het veld, dat zoolang braak heeft gelegen, moet van alle zijden tegelijk ontgonnen; de jeugd moet de hygiëne en de kennis van het mensehelijk lichaam als verplicht leervak op school vinden; de ouderen moeten het verzuimde trachten in te halen door openbare kostelooze cursussen, met aanschouwelijk onderwijs.

Populaire werkjes moeten voor ieder tegen spotprijs te ver-krijgen zijn (ik denk hier bijv. aan de hygiënische opstellen van d l T. R. Allinson, waarvan in J8!)2 een hollandsche vertaling bij S. 8. v. Looy te Amsterdam is verschenen).

De hoofdschotel zal echter zijn het aanstellen van een Hink aantal gemeente-geneesheeren, die, volkomen onaf hankelijk,ver-antwoordelijk, zijn voor leven en gezondheid van de burgers van hun district. Zij hebben een wakend oog te houden over al wat direct of indirekt daarop invloed kan hebben. Hun werkkring strekke zich dus uit tot de personen zelf, de woningen, verlich-ting, verwarming, ventilatie, tot schok n en werkplaatsen, tot voeding en kleeding, in één woord tot al wat op leven en ge-zondheid van invloed is.

De districten behooren zeer klein te zijn, zoodat de artsen alles goed en volledig kunnen nagaan, daarenboven tijd overhouden voor eigen studie en ontspanning, want wij weten het, afgetobde menschen kunnen een dusdanige betrekking niet met liefde en toewijding vervullen. Het salaris zij dan ook zoodanig, dat zij werkelijk onbezorgd kunnen leven (voor een stad als Amsterdam bijv. 7 a 8 duizend gulden). Do benoeming geschiede door den raad, doch de distriktsarts hebbe zich tolken jare aan een her-benoeming door de burgers van zijn wijk te onderwerpen, waaraan alle meerderjarige bewoners deel kunnen nemen, die niet, tenge-volge van gemaakt misbruik van geneesheer of apotheek, daarvan voor het loopende jaar zijn ontheven geworden. Deze uitsluiting, evenals de beslechting van alle geschillen tusschen geneesheer en patiënt, hebbe plaats door een scheidsgerecht van minstens zes personen, die voor de helft door den districtsarts en voor de helft door de inwoners van zijn wijk zijn benoemd.

Voor het mogelijko geval dat hem misschien door niet-herbe-noeming onrecht worde gedaan of dat daarvan lichtvaardig ge-bruik worde gemaakt, wordt hij schadeloos gesteld door een pensioen voor elk dienstjaar, zoodanig dat na een tiental jaren het maximum zij bereikt.

In elk distrikt bevinde zich een gratis gemeente-apotheek en een klein vriendelijk distrikts-ziekenhuis, waar alle eenigszins zware gevallen behandeld kunnen worden.

Op deze wijze is, naar mij voorkomt, het belang van den zieke met het belang van den arts tot één versmolten, beiden hebben er belang bij dat de patiënt spoedig beter zij, terwijl bij de tegen-woordige regeling met privaat-artsen de dokter bij het voortduren der ziekte financieel belang heeft en een flinke epidemie (men denke aan de influenza) een goudmijn voor de H.H. doctoren

pleegt te zijn: belang van dokter en patiënt zijn thans dikwijls tegenovergesteld. Aangezien wel niemand voor zijn genoegen ziek zal zijn en de dokter zich van den anderen kant tijd en moeite spaart door weinig zieken te hebben, mogen wij ons van de voorgestelde regeling goede gevolgen voor den alge-meenen gezondheidstoestand voorspellen. Het „voorkomen is heter dun genezen" zal dan toepassing kunnen vinden; door pre-ventieve maatregelen zal de geneesheer trachten te voorkomen, dat de menschen ziek of ziekelijk worden. Hij zal nauwlettend toezien op woningen, voedsel en kleeding, op werkplaatsen en magazijnen en alles doen afkeuren wat den gezondheids" toestand van zijn distrikt zou kunnen benadeelen. Vunze wonin-gen, krotten, bedompte werkplaatsen, bedorven of ontoereikend voedsel, slechte kleeding zullen hun tijd gehad hebben, maar ook de sterke drank zal in deze distriktsgeneesheeren krachtige be-strijders vinden, omdat zij spoedig zullen inzien, dat zoolang de drankplaag over ons vaderland heorscht, de strijd tegen onkunde, vuilheid, ziekte en slechte voeding oneindig verzwaard wordt.

Als schoolarts zal hij kleine klassen, kindervoeding en kleeding, schoolbaden, wandelonderwijs, speeltuinen en vakantiekolonies (ook voor de gezonde kinderen) bevelen, terwijl het geen twijfel lijdt of hij zal in de „slöjd" een lichaam — en geest ontwik-kelend opvoedingsmiddel vinden.

Over al deze en meer dergelijke zaken zal hij voorstellen aan den Kaad doen, met beroep op do inwoners van zijn distrikt, indien geen overeenstemming met dit college wordt verkregen. Door deze praktische inmenging van de inwoners zal de belang-stelling in de publieke zaak worden opgewekt en het peil der algemeene ontwikkeling rijzen, omdat ieder denkend burger zich tenminste eenigermato op de hoogte zal willen stellen van de ter sprake komende onderworpen en deze eenmaal opgewekte belangstelling niet licht zal verflauwen waar het, als hier, geen politiek, maar do hoogste belangen dor burgers geldt.

(Wordt vervolgd). D. DE CLER< Q. • • 111 • 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 i i 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 i

Binnen t>c (Breiden. Schreven wij de vorige week: „Vermoedelijk zullen wij dus

binnen een niet al te lang tijdsverloop, voor het eerst een Ned. afgevaardigde in de Ned. volksvertegenwoordiging van de rechten der vrouw als staatsburgeres hooren gewagen", boven der vrou-wen verwachting mag het zeker genoumd worden, dat deze ge-beurtenis thans al reeds heeft plaats gehad, alhoewel dan ook door een ander dan den door ons genoemde (den heer Kerdijk). Het was de heer Kutgers van Rozenburg die op 1 Aug. 11. — een voor de vrouw wel gedenkwaardigen dag in de kronieken van ons land - - een lans voor haar goed recht brak. „Een van de stellingen, sedert 1887 door hem verkondigd/' zei de geachte afgevaardigde, „was, dat hij het betreurde, dat aan vrouwen geen kiesrecht kon worden toegestaan. Wanneer hij let op de hooge moraliteit der Ned. vrouw boven haar buitenlandsche zusters, op het beleid en het vernuft dat de vrouw in haar gezin ten toon spreidt met het weinigje dat de man haar over laat, na afrekening met Jen kroeghouder, let ook op de vele gezonde taal op de vergaderingen der Vrije Vrouwen-vereeniging gesproken, dan zou hij het kies-reeht der vrouw een weldadig tegenwicht achten tegen het alge-meen kiesrecht.

Om tot dat vrouwenkiesrecht te komen, behoeft men niet ziju toevlucht te nemen tot de uitlegging van het woord mannelijk in de Grondwet als zou het beteekenen Koek, maar zou men, altijd op de manier zooals deze Regeering de Grondwet uitlegt, best kunnen beweren, dat de Grondwet liet vrouwenkiesrecht soms gebiedend voorschrijft. Hij verwacht dus een amendement in die richting en komt het niet, dan zou het odium van alle vrouwen van Nederland neerkomen op dezen minister."

Dat deze woorden onderscheidene malen door gelach onderbro-ken werden, kunnen wij ons best denken en geen enkele vrouw, met een klein weinigje verstand begiftigd, zal de Heeren dit lachen euvel duiden. Immers nu al gedurende (i jaren legden zij het hoofd gerust neder, in de vaste overtuiging, dat hun zoo wel doordacht art. SO alle denkbeeld aan vrouwenkiesrecht voor goed buitensloot en het, zelfs de meest naar dat recht hakende vrouw den lust benam om er ooit luide, tenminste in hun hooge tegen-woordighoid, van te gewagen, en daar komen nu zoowel mannen als vrouwen om hun te vertellen, dat dit met zooveel zorg sa»

<> E V O L U T I E .

mengestelde artikel allerongelukkigst van redactie is en men er niet alleen uit kan halen, dat de vrouw kiesrecht mag hebben, maar zelfs dat zij liet vioit hebben. Een min aangename ont-nuchtering! Gezegd moet evenwel worden, dat 'slands afgevaar-digden in deze getoond hebben, wijze mannen te zijn, want ,.bonno mine a mauvais jeu" makende, hebben zij zich zelven uitgelachen, alvorens anderen dit konden doen.

Dat ook de heer van Houten zich omtrent de voor de vrouw zoo brandende ijuaestie niet onbetuigd zou laten, sprak als van zelve en in de kamerzitting van Vrijdag, 1.1. zei hij dan ook onge-veor het volgende:

Een zeer groote kwaal van liet artikel 80 is ook. dat het het kies-recht voor de vrouw in den weg staat. Evenals men thans do vertegenwoordiging in klasson eene klassenvertegenwoordiging noemt, zoo zal men ook uit het oogpunt van 't belang der vrouw, elke vertegenwoordiging eene niansvc rtegenwoordiging kunnen noemen, onbevoegd om te oordoelen over de belangen der vrouw, ook in arboidsaangelegenhedon, waarbij de vrouw is betrokken. Immers, de belangen der vrouw zullen dan worden beoordeeld door hare concurrenten. Ook in belastingzaken worden de be-langen der vrouw om dezelfde reden bedreigd.

Dit alles zal door dit ontwerp nog erger worden, waar de vrouw dan zal worden geoordeeld zelfs door haren oppasser, in 't alge-meen door een klasse, waarbij de vrouw nog minder in tel is dan bij de thans regeerende kringen. Dit alles wordt zeer juist gevoeld door do vrouwen, die zich, trots geringschatting, deze zaken tegen-woordig aantrekken. Om deze redenen staat art. S0 der Grond" wet spreker zeer in den weg en zal hij wijziging wciisrhelijk achten om te komen tot proportioneel, en tot vrouwen-kiesrecht.

Nu moet men niet gaan denken, dat wij veronderstellen, het pleit voor do vrouw gewonnen is en de Heeren maar zoo klakke-loos haar het kiesrecht zullen geven. Dat zou al te „noble'', al te „juste" zijn v̂ oor een volksvertegenwoordiging. Wat wij willen eonstateeren is, dat art. 80 niet zoo vast op zijn pooten staat als men wel dacht en door die ontdekking heeft de Ned. vrouw een stap vooruit gedaan, zóó groot, alsof zij de zevenmijls-laarzen van den reus uit „Klein Duimpje' had ter leen gehad.

Nooit kwam voorzeker eenig adres beter op tijd dan dat van de Bestuurderessen der V. V. V. Deze dames kunnen tevreden zijn. Nu toch verkrijgen zij licht over de ijuaestie wat aangaat vrou-wen-kiesrecht en komen zij niet Zekerheid te weten, wie van onze af-gevaardigden is voor de vrouw, wie tegen haar. Daarnaar kunnen zij voor den vervolge haar berekening maken en bij nieuwe verkiezingen tevens de stemming in deze van heel de mannelijke bevolking gewaar worden. Ons is het echter aangenaam, nu reeds te eonstateeren, dat de ontvangst van „Vrouwenkiesrecht" door de leden der Tweede Kamer ons meegevallen is: 4 leden toch hebben zich reeds openlijk uitgesproken : Kerdijk, Hcldt, Rutgers van Rozen-burg en Van Houten en als wij daaraan toevoegen enkele leden, bekend staande als te zijn vóór Vrouwenkiesrecht, dan durven wij hopen, hot tot 10 te brengen. En, een tiende der vesting te zien vallen bij het eerste kanonschot het beste, welk generaal zou er niet van watertanden? Wat vooral kracht aan de woor-den van den Heer Rutgers bijzette, was de aanwezigheid van een aantal dames op de publieke tribune.

Laten' zij, die daartoe in de gelegenheid zijn, er toch telken-male heengaan.

De Heer Z. van den Bergh, geeft in het D. V. K. een nieuwe redactie voor de artt. !5 en 4 van het kieswet-ontwerp aan de hand en dat wel op hoop daardoor een compromis zou kunnen tot stand komen tusschen de Regeering en de tegen het ontwerp, als zoodanig, gekante Kamerleden. Al dadelijk echter stuiten wij ook weder bij hem op een alinea die tot evenveel, zoo niet meer, strijd aanleiding kan geven als het in de laatste dagen zoozeer besprokon art. 80 der Grondwet dit doet. Mr. Z. van den Bergh toch zegt: „Deze wet houdt voor kenteekenen van geschiktheid en maatschappelijken welstand het voldoen aan de volgende vereisehten:

a. Kunnen lezen en schrijven, b. voorzien in eigen onderhoud en dat van het gezin.. . . enz. Hoe nu dit laatste te bewijzen *) ? Consequent doorgedreven

zou het, naar wij vermeenen, niet leiden tot uitbreiding maar

') Hot Jlniidelsldai stelt voor dat olk kiezer zolf zul komen verklaren, dut hij 6n zich zelf èn zijn gezin uit eigen middelen of eigen arbeid onderhoudt. Daarnaast stelt dit blad oen commissie van controle, dio by' twyfel ondorzook zal instellen. Wij ge-loovon, dat er voor zoo eon ceaimissie nogal werk aan den winkel zal zijn.

tot inkrimping van kiesrecht. Elke man, wiens vrouw in het be-zit is van een huwelijksvoorwaarde zou afvallen, eveneens hij, wiens kinderen door anderen gekleed worden of schoolgaan op kosten van derden, ook hij wiens zoons en dochters meer het ge. zin onderhouden dan het hoofd zelve. Wat als werkelijke onder-houders van gezinnen daarna overbleef, zou blijken maar een heel klein groepje te zijn. Want, gelukkig, niettegenstaande alle patriarchale idealen, zijn de mannen, die er waarlijk een autocra-tischen staat in miniatuur op na kunnen houden, dun gezaaid.

Beter ware het dan ook, ons bedunkens, geweest de redactie in dier voege te wijzigen:

a. kunnen lezen en schrijven, b. hoofd van een gezin, dat in eigen onderhoud voorziet.

Buiten wat nu juist niet dadelijk de vrouw raakt, vallen erbij de besprekingen van liet kieswet-ontwerp in de Tweede-Kamer hier en daar nog wel wat sprokkelingen op te vangen, die de vrouw van nut kunnen zijn. Zoo zei de Heer Heemskerk: Ik ben het met mr. Levy eens, waar hij zei, dat ieder recht heeft over zijn eigen zaak te oordeelon, hoewel ik liever zou le%en, ieder over zijn eigen zaak te laten oordeelen — Ergo, is die heer voor vrouwen-kiesrecht.

De Heer Ruys van Berenbroek echter is er vierkant tegen. Voor hem schijnt het stembiljet in handen van de vrouw al zoowat de zwartste donderwolk te zijn, die aan den politiekon hemel kan verschijnen. De Heeren Kerdijk en Heldt willen nog verdere uitbreiding, roept hij uit, zelfs tot de vrouwen willen zij komen! Zelfs tot de vrouwen! Het is om iemand de haren te berge te doen rijzen. Dat men dronkaards, licht gestrafte dieven, gespuis tot het staatsbestuur toelaat, is natuurlijk huive-ringwekkend, maar, zoo het moet, in Godsnaam clan. Edoch zelfs vrouwen! Br. Br.

Mr. Harte ontkent, dat de niet-kiezers oen natuurlijk recht op kiesbevoegdheid hebben, want dan zou het kiesrecht ook toege-kond moeten worden aan vrouwen, kinderen, gevangenen, enz. Het gezelschap, waarin de heer Harte de vrouw plaatst, is wezen-lijk niet hoog. Als hij haar niet rekent tot de onontwikkelden, wat hij met ons strafwetboek in handen niet doen kan, rekent hij haar bij de spitsboeven. Een compliment. Heeft, dat heer een moeder gehad? zou men geneigd zijn te vragen. 1111111111111111111111111111111 u i 11111111111111111 i n i ii u i i n

Dan uit ton vrcemto. Ik weet niet of de ouden ons zoo iets als een God der boksers

hebben nagelaten, maar zoo niet, dan valt te eonstateeren, dat na voleindiging van een door den Dondergod hem opgelegden proeftijd van ?2 jaren, een dusdanig machtig Heer zicli sedert eonige maanden op den Olymp heeft geïnstalleerd, door Jupiter met de noodige ceremoniën en wijdingen tot Beheerscher en Be-schermer van alle wereldsche „boksers" is geproclameerd en dat hij met al den hoogen ernst die aan zijn roeping past, met al den ijver eigen aan vorsten, wier regeering dateert van gisteren, zijn godentaak aanvaard heeft. Afgaande op de daden die hij volbracht, toen hij, God, zich nog verwaardigde als gewoon menschenkind onder ons nietige stervelingen te verblijven, viel van hem dan ook niet anders te verwachten.

Niet geboren in een stal, maar in een vorstelijk verblijf; niet als zoon van een timmerman, maar als afstammeling van een „Grand Seigneur" die in een van zijn genereuze buien een ü 15 a 20.000.000 aan de Schotsche Kerk cadeau maakte, betrad de Olympbewoner dit aardsche tranendal en reisde er heel zijn leven incognito onder den naam van George Abington Baïrd. Dat evenwel, niettegenstaande dat verborgen houden zijner Goddelijk-heid, deze zich toch, en nog wel spoedig baan brakj is natuurlijk aan geen twijfel onderhevig. Wijzer dan de Groote Prediker, die de armen om zich verzamelde, doch ze arm liet, vulde hij de zakken zijner gunstelingen met goud en bankbiljetten. Zijn apostelen ontvingen oen jaarwedde waarvan een staatsminister of rijkskanselier zou watertanden en Corbett en Mitchell, de be-roemde champions, werden voor het elkander neusje-bloed-slaan door hem begiftigd met het niet onaardige sommetje van fl. 200.000.

Intusschen was het niet alleen met zijn geld dat hij zijn diena-ren bijstond, maar ook met zijn kracht, zijn energie, ja wat meer zegt, hij offerde hun zijn leven. Om de twee reeds genoemde champions door zijn tegenwoordigheid moed in te blazen, te bio-logeeren, reisde hij van Londen naar Nieuw-Orleans en daar, na

E V O L U T I E . 7

den door geen eeuwen weg te vagen strijd der twee hem dier-baren te hebben bijgewoond, blies hij den laatsten adem uit. De telegraaf, dat aaklige ding, hetwelk met dezelfde snijdende ge-lijkmatigheid he t ui t trekken van een door vaderlandsliefde be-zielde legerschaar en den marktprijs van het slaehtvee bericht, deelde omtren t Abington Baird mede, dat hij, de gehavende en bebloede boksers willende verbinden, zooals dit zijn gewoonte was, door het zich ontdoen van jas en vest een kou had gevat en aan de gevolgen daarvan was overleden. Onnoodig te zeggen, dat di t verhaal slechts is de realistische opvatt ing van een dei-meest realistische werktuigen in onze aan realisme zoo rijke eeuw: in waarheid was God George heengegaan, wijl zijn zending vol-bracht was, duizenden door hem waren geïnspireerd en zijn aan-wezigheid hier op aarde voor de propaganda zijner ideeën niet meer noodig w a s : in waarheid was hij naar den Hoogen gevaren om van daar op zijn Goddolijken troon gezeten, zijn geestesstralen neer te schieten op de menschheid, die hem bij zijn leven slechts ten halve begrepen had.

Gedachtig aan het land waar hij geleefd had, heeft hij he t eerst zijn gaven aldaar rondgedeeld, en begeesterd door zijn zego-ningen hebben wij op 25 Juli 1.1. de zoo bedaagde Engelsche Parlementsleden, de koelste mannen van do koudbloedigste natie ter wereld, e lkander zien plukharen en afkloppen dat het een aard had. Niet alleen boeden zijn ingedeukt geworden, maar ook neuzen, niet allen manchetknoopen werden afgerukt, maar ook baarden en knevels. God George heeft eer van zijn werk en als Abington Baird heeft hij, niet tegenstaande het rondstrooien van millioenen en millioenen, het toch nooit zoo ver kunhen brengen zulk een arena te mogen aanschouwen. Na Engeland begunstigd te hebben, heeft de God den blik geslagen op Nederland en daar hij toch van plan was Frankrijk te gedenken, is zijn „spirit", om niet al te grooten omweg te maken, maar op de Zuidelijke provinciën van dat landje neergestreken. Door dezen geinfluenceerd, hebben de Roermondtenaars zich als brieschende leeuwen en huilende tijgers op den poëtischen ds. Bax geworpen, dreigende hem uiteen te rukken, en nauw ging onder velen, die zelfs het bestaan van den Bokser's God niet vermoeden, de kreet o p : Zie, o Katholiek»! kerk, w a t gij, na li) eeuwen van Uefde- en gelijkhoidsprediking. van den mensch gemaakt hebt, of daar kruipt de oolijke God in de hoofden en handen van de moderne eensgezind heidspredikers en doet hen te Parijs den Heer Maujan, gedeputeerde en leider der ui terste linkerzijde, op nog wrecdaardiger wijze beuken en t rappen. Een ding m o e t ' t e r eere van God George gezegd worden: partijziichtig is hij niet . I n het eene plaatsje toch brengt hij de knuis ten der kleinsteedsche Roomsche massa in aanraking met een eerbiedwaardig man, een idealist, in wien dat domme volkje den verkondiger van opruiende ideën ziet en een paar uur verder laat hij de sociaal-democraten dezelfde exercitiën vervullen tegenover iemand die, volgens hun begrip, geen opruiende taal genoeg bezigt.

Waarlijk als de God zoo voortgaat, zal het tijd worden dat alle lui, die nu eenmaal geen heil zien in blauwgeslagen oogen, bloe-dende neuzen en te plet ter gebokste kaken, dagelijks in processie opgaan ter eere van de Olympische Majesteit, opdat, bij het aanschouwen van die hulde, zijn hart vermurwd worde en hij voortaan met zijn bokserszin en bokserslust alleen zijn omgeving daar omhoog begenadigt.

Van machtiger beteekenis dan deze grillen van den boksers-God zijn die twee worstel ingen, welke tot heden nog zonder bloed-vergieten plaats hebben: het Duitsch-Kussisch tariefstelsel en de s taking der Engelsche mijnwerkers. De douanekamp, in de laatste j a ren nog al eens in praktijk gebracht, is het best te vergelijken bij de laatste s tuiptrekkingen van een aangeschoten hert. Feitelijk is het afbakenen der grenzen, het daar plaatsen van menschen die deze of die koopwaar beletten binnen te t reden een parodie op onze hedendaagsche reiswijze, een belemmering van het schie-lijk vervoer, een struikelblok voor den handel en kan dan ook nog maar alleen genoegen geven aan hen, die e r v a n houden Be lui dood te laten hongeren in de nabijheid van bloeiende koren-velden. Vermoedelijk zal er dan ook heel wat explicatie bij noodig zijn om onze naneven en nanichten dit systeem duidelijk te ma-ken. Voor het oogenblik zi t ten wij er evenwel nog midden in : Rusland en Duitschland geven er het doorslaand bewijs van.

Reeds lang waren tusschen beide landen moeielijkheden gerezen, die te dieper indrongen, naarmate zij zieh te minder uittun. Zelfs de leiders der tegen den oorlog gekante part i j : de Sociaal-

Democratische, hadden zich af en toe in dezen geest ui tgelaten, dat zij niet zouden weigeren het geweer op te pakken, mi t s het gericht werd naar Rusland. Die van alle kanten gevoerde wrok begint zich thans te openbaren, niet in he t e lkander neersabelen, maar in het elkander treffen in den rijksdaalder. Duitschland heeft <">0 pC't. inkomende rechten gelegd boven de reeds gewone pC't. op alle goederen komende uit Rusland en di t land heeft daarop dadelijk geantwoord door eveneens te handelen en ook 50 pCt. boven de gewone pCt. te heffen op al wat ui t Dui t schland komt, waardoor de goederen van dit laatste land eerst met 'i:' , ,„ opgeld den Russischen kooper kan bereiken. Zullen hiermede de repré-sailles geëindigd zijn?

Rusland heelt bij dit spel één p u n t voor; het kan zijn koren, want hierover handelt het bovenal, langs Oostenrijk, Frankrijk en België toch Duitschland binnensmokkelen, zonder zich iets te bekommeren te hebben over ontdekking door de douanen. Daar» door worden natuurlijk de vervoerkosten iets grooter, maar op de geheven pCtn kan dit slechts onbeduidend zijn. Duitschland verkeert daaromtrent n ie t in zoo gunst ige positie, maar he t beeft toch eveneens één kans : de zoo gemakkelijk omkoopbare Busti* sche ambtenaren. Zoo zullen ook hierui t alweder enkelen ontzag* gelijke revenuen slaan, doch het algemeen, zoowel Rus als Duit-schor, zal er ontzettend onder lijdon. G U A N O .

Do commissie, belast met de herziening van het Belgisch Bur-gerl. Wetboek heeft ook de hand gelegd aan art. .312: Het onder-zoek naar het vaderschap is verboden.

3 gevallen zijn door de commissie gesteld, waarbij het onderzoek naar het vaderschap voortaan wel zal moeten toegelaten worden :

1. De erkentenis van het vaderschap, hetzij aan te toonen door geschriften van den veronderstelden vader afkomstig, hetzij uit zaken en feiten, wier verband, volgens art . 321 een bezit van s taat te kennen geven.

2. Wannee r de geboorte van het kind overeens temt met do schaking, opsluiting of onteer ing der moeder, zelfs al heeft daarbij geen geweldadigheid plaats gehad, mits echter die moeder den leeftijd van 10 jaar niet bereikt zal hebben en de vader te dier oorzake veroordeeld is geworden.

3. Indien er verleiding door huwelijksbelofte, door machtsmis-bruik of frauduleuze handeling heeft plaats gehad, mits dat er bestaat een begin van geschreven bewijs, getrokken uit de bijeenverzamelde papieren van een der bij het geding betrok-kene partijen, of zoodanige gewichtige vermoedens bestaan dat zij het mondelinge getuigenverhoor genoegzaam staven.

Vermoedelijk zal de Belgische Kamer dit on twerp maar n ie t zoo voetstoots aannemen en er nog tamelijk wat op af dingen. En toch hoe zorgvuldig heeft de commissie voor de belangen van den machtige gewaakt! Als de moeder boven de 16 jaar is, h o u d t b. v. bij een dergelijk geval alle verantwoordelijkheid voor den vader op. Hoe men zooiets in een wet durft schrijven, is voor een gewoon mensch onbegrijpelijk. Hoe, oen meisje van 16 jaar en 1 dag zou niet alleen verstandig genoeg zijn over haar eigen lot te oordeelen, maar ook over dat van haar k ind! Vraag ech-ter eens aan die Heeren, welke zulke wet ten den volke opdrin-gen, of zij een zestienjarige hun geld of de regeling hunne r zaken toever t rouwen en zij zullen u antwoorden, dat gij dwaas zijt. Maar er bestaat dan ook een groot verschil tusschen het geluk van een menschenleven en een hoop goud of zilver.

Hoe men in onzen tijd, met de leer van Darwin voor zich, maar altijd nog durft doorhameren : E'.- bestaat onder die of die omstan-digheden geen ban 1 tusschen een man en zijn procreatie, is even-eens een raadsel. Dat alles past echter zoo in de Code Napoleon, die volstrekt het vaderschap als zoodanig nie t erkent , edoch den man maakt tot Heer en eigenaar zijner vrouw en tengevolge van dien ook tot eigenaar harer kinderen ; die de verhouding tusschen vader en kroost onder één rubriek brengt me t die van den boer tegenover zijn gewas en daardoor komt tot de redeneer ing : He t eigendom is heilig en onaantastbaar , maar men is niet verpl icht zijn aanspraken er op te doen gelden. Voor den l ichtmis is die leer zeer gemakkelijk.

Het laatste artikel der commissie kan hoogstens dienst doen om den man, die er niet van houdt de gevolgen zijner har ts tocht te dragen, wat omzichtiger te maken dan hij in het heden is.

Zoohing men niet te rugkomt op het oude s telsel : „Aan de v rouw te verklaren, wie vader van haar kind is", zeggen al deze wetjes niets en bederven zij meer, dan zij goedmaken.

8 E V O L U T I E .

3 n o c 3 o n ï> e n. Aan

dr Kedactie van Evolutie, Onze Politieke Partijen.

Met belangstell ing las ik de u i tmuntende ar t ikelen van den Heer Vir ove r : „Onze politieke partijen," (Zie Evolutie Nos. 1. 2, 4 en 5) maar 't komt mij toeh voor, dat ' t geen uw medewer-ker over de Sociaal-Democratische partij zegt, nog oen enkele aan-vull ing behoeft.

Ik hoop dus, ^dat uwe Redactie mij daar toe gelegenheid wil geven. Van mijn kant , beloof ik u kort te zijn, ook omdat ' t hier eigenlijk de „mannenkwes t ie" geldt.

De Heer Vir heeft n.1. in zijne art ikelen, bij 't bespreken van Recht voor Allen en De Nieuwe Tijd, over 't hoofd gezien, 't zij met alle bescheidenheid gezegd, Di Sociale Gids, Socialistisch Maandschrift voor Noord- en Zuid-Nederland, onder Redactie van B. Kuber, Seeutus en Peer Corstiaan en met welwillende mede-werking van de meest bekende Holl. en Vlaamsehe Socialisten.

In 't prospectus voor de oprichting (December 1892) zegt de genoemde Redactie o. a. :

Wel hebben zy zich ernstig afirevrnai:d, of hot wel wcnscheln'k was naast Dt Xicittir <iuls on vooral Dr, Dagtnuul, waarin ook tal van stukkon in onzon jreost voorkomen, een nieuw talschrift in hot leven te roepen, lnnnr ito wen-schelukhoid om in onze taal oon dortrelu.'k werk to bezitten van gtj&wr 80cia~ li>ti*i-licti aard, dood over deze bozwaron heenstappen.1'

>Zy hopen on vortrouwen dat in De ï»rialc Qid» do verschillendo schakec-• ringen dor socialistische party elkander zullen ontmoeten on, als liet noodij: -is, elkander kalm en waardie: zu.len bestrijden, en dat op die wyze hot op te

«richten tijdschrift een band wordo tusschen do verschillende socialistische 'U-roepen, die. al verschillen ze ook in onkolo opzichten, toch donzelfdon iromcen-• scliappeiyken vyntul hebben, tetron wien ze, in tijden van gevaar, schouder *nan schouder gesloten, front hebben to maken."

Dat het overigens wel de moeite waard is di t Tijdschrift te noemen, mag de volgende aanhaling u i t Het Vaderland van 3 Februari aantoonen.

„Nieuw Socialisme. In het Tijdschrift De Sociale Gids, waarvan „het eerste n u m m e r is verschenen, zien wij de Sociaal-Democratio „in een nieuwe gedaante. Ziehier het socialisme van de studeorcel, „dat schijnbaar mijlen ver staat van het straat-socialisme. Wie „deze eerste aflevering onbevooroordeeld leest, zal, al ontmoet hij „uit den aard der zaak veel, wat hem tot tegenspraak prikkelt , „zich nagenoeg nooit behoeven te stooten aan vorm, taal, toon. „De meeste art ikelen zijn met gloed van overtuiging, sommige „niet bepaald talent geschreven. Bijna alle kalm en zaakrijk, en „zoo soms de har ts tocht aan het woord is, he t is geen harts tocht , „die opruit en verbi t ter t ."

Ook het Sociaal Weel, blad van 25 Februar i 1803, gaf, omtrent dit Tijdschrift, eene vleiende beoordeeling.

Uwe Redactie dank zeggende voor de plaatsing, Hoogachtend,

l'ircr Kedactie du: alxntné, GEHARD G. LENSELINK.

Amsterdam, 29 Jul i 1893. 111111111111111111111111111 mini i n 1111n in 1111111in 11111111111111

(Beöenfe oen $tr.jöpcnni,nj. X«>ir ontvangen vnn <». on II. /"0.25; Ga voort zoo /* 1.—.

A D V E R T E N T I E INT. Uitgave van E. NT. SMIT

Ez., Koog a/d Zaan.

EVA. Realistische Studiën eener Idealiste d o o r C L A R i SCHREIBKR.

U i t h e t H o o g d. d o o r C. v. d. ZEIJDE.

Prijs ƒ 1.— ingenaaid, en ƒ 1 . 2 5 gebonden.

Franco p. p. ƒ 1 , 0 7 * en ƒ1.3"». $*F" Hoogst interessant werk

betreffende de positie der vrouw.

Men leze de recensie in het Weekblad „Evolutie" van Woensdag 24 Mei 1.1.

Het „ALG. HANDELS-BLAD" zeg t :

„ Practisch is „het boekske bij „uitnemend* „heid" en verder:

, Maar in allen ge-„valle achten wij de veree-„niging van practischen zin „met eene hooge opvat t ing „der vrouwelijkheid, welk in „het geheele werk doorstraalt , „te zeldzaam, oinde lezing van „Era niet reeds daarom al-,.leen aan te bevelen. Wij ge-„looven, dat, indien er waar-„lijk „hervorming noodig is „op dit gebied, daartoe al-„ thans zeker de geest van „dit werk de beste zal zijn "

AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAtAAiAAAAAAAAAAiAAAAiAAAAAAAAAA

DA7IJHN! A b o n n e e r t IJ o p

E V O L U T I E . WEEKBLAD VOOR DE VROUW. *

Abonnementsprijs per 3 maanden 75 Cents | -Franco per post 90 Cts |................| Afzonderlijke nummers 3 Cts AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAtAAA|AAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA

f»vvyt»f»»yyyyyfvvvyyyyvyyyyyyvfvvYyyyyTyyyyyyvvfvvyTyy»»yvyyffV

De echte of origineele SINGER naaimachines, (fabrikaat van de S i n g e r M a a t s c h a p p i j t e N e w - Y o r k ) — waarvan reeds meer dan 10 millioen s tuks verkocht werden —

zijn te Am>terdain uitsluitend verkrijgbaar:

fl»S, Malvei 'Mirant OS .

Dienstaanvragen. Gevr. te Nauerna (Gom. As-

sendelft; eene ondenv. jaarw. ƒ 550 s tukken vóór 20 Aug . aan den burgemeester .

2 Christ. Dienstb. gevraagd. Br. fr„ lett . P. 0 . T., Nijgh k van Ditmar, boekh. te Rotterd.

Fabrikant biedt aan depot van linnen en servetgoed aan dames. Br. fr. lett. P. O. P . Adv. bur. Nijgh en v. Ditmar, Rotterdam.

Een dienstb. op een kasteel bij 's Hertogenbosch tegen Sept. Br. fr. lett. G. boekh. Ammers te 's Bosch.

Een winkelj. in een modew. lett. P. 0 . T. bij Nijgh en van Ditmar te Rot terdam.

Eene kinderjulTr. te Zwolle gevr. P. G. br. fr. lett. P. Tjeenk Willink te Zwolle.

Te Haar lem een Keukenmeid, P. G. Lett . B., boekh. Jac. Rook-maaker, Haar lem.

Een dienstb. P. G. te Velp, k t t . D. boekh. Ybe Ybes te Velp.

Kciikenm., loon ƒ 1 1 5 . Mevr. Buker, Sarphat ipark 114.

Een besch. Kinderjiiflroinv, Nicolaas Witsenkade 28.

Een bekw. keiikenin. P . G. huize, Bingerden, bij Doesburg.

DIENSTAANBIEDINGEN. Mcid-Huish. Let t . Z., Boekh.

Bosman te Doetinchem. Meisje, 22 jaar , zoekt eene

betr. als Ilnish. (naaien, mazen en strijken). Br. fr., No. 36, boekh. v. Huffel, Utrecht .

Een Hurgerd. , 20 j . , zoekt plaatsing als Iluisli. in een café* restaurant . Br. fr.,lett. E., Boekli. v. d. Hoeven en Rothmeyer , Rotterdam.

Een Dame biedt zich aan als Ilnish. Br. fr., No. 31, Boekh. Beyers, Utrecht .

Een Iluisli. biedt zich aan. Motto: Huishouds ter Ter Haa r en Schuijt te Leerdam.

Meid-nllcen, liefst bui ten Am-sterdam. Let t . B. 0. , boekh. Hendriks, Vijzelstraat.

Modistc biedt zich aan voor het maken van hoeden en costu-mes. Lepels t raat 17.

ELECTRIBCHE DRUKKERIJ - Afc-.TEROAM