IL-ĠOBON TAN-NARmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2009)2=33/14s.pdf ·...

3
IL-ĠOBON TAN-NAR Ġużi Gatt Fost il-hrejjef miġbura minn Patri Manwel Magri u II dehru ghall-ewwel darba fis- sensiela Moghdija tai-Żmien, insibu wahda maghrufa bhala "l-Ħrafa tax-Xhur". Din tghid li darba kien hemm raġel fqir li hareġ ghodwa wahda jimxi ghal gℏonq it-triq, sab bieb kbir miftuℏ, dahal, ra mejda mifruxa fid-dahla tad-dar, u madwar il-mejda tnax-il ruℏ jieklu. It-tallab ma kienx jaf, imma dawk l-irġiel jieklu mal- mejda kienu t-tnax-il xahar tas-sena. Talabhom xi ℏa ġa gℏax: "Anqas belgℏa ma ℏadt illum" qallhom il-fqir. "Oqgℏod mal-mejda" qalulu, "u kul magℏna". Meta xaba', wieℏed mill-irġiel - li fil- f a t t k i e n J a n n a r , imma l-fqir ma kienx j a f l i d a k kien Jannar - staqsieh: "Xbin, x'jgℏidu n-naℏa tagℏkom fuq Jannar?" U l-fqir, peress li kien raġel sewwa, wieġbu li Jannar kien xahar tax-xita u ta' kull ġid... ℏaxix isir u kulma tixtieq qalbek. "Xi wahda mqabbla ma jghidux?" reġa' staqsieh Jannar. "Ara x'qallek," wieġbu l-fqir, "nghidlek kemm trid": "Jannar dejjem jitrekken fid- dar." " M e t a x - x e m x issaℏhan f Jannar I k o l l o k b i e x f i s - s a j f t i m l a d-dar". "Gamar Jannar hareġ ix-xebbiet mill-ghar; hasbuh bi nhar!" J a n n a r t b i s s e m u l-ohrajn bdew jidhku. Biex ma ntawwalhiex, anke Frar ried ikun jaf in-nies x'jgℏidu fuqu, u l-fqir reġa' wieġbu bit-tajjeb ukoll: "Frar fawwar, T a l - b i d w i g h a n a fid-dar." " F i x - x a h a r t a ' F r a r , Iżra', saqqi, u baqqi I- habaq ghadsi!" U baqa' sejjer hekk: ghal kull mistoqsija tal-ohrajn, iholl ilsienu gℏat-tifℏir u jtella' mas- smewwiet ix-xhur kollha. Meta ġie biex i q u m , t a l a b h o m xi ℏa ġa ghall-mara u t-tfal, ghax imsieken bil-ġu ℏ. Jannar ha fidu mindil (maktur) tal-ℏob ż, tahulu, u qallu: "Meta trid xi ℏa ġa ghid: ' I f r e x ! ' , i t l o b li tixtieq qalbek, u jiġik. Meta ma tridx aktar ghid: 'ArfaT, u l-mindil jintena waħdu. Ħudu mieghek; ma hux ghal darba biss, imma ghal kemm trid." II-fqajjar iżżieh hajr, xtieq lilu u lil shabu mitt elf ġid, u telaq lejn id-dar. M a l l i w a s a l qal lill-mara: "Man', i s s a j k o l l k o m x'tieklu bix-xaba'l" Ħareġ il-mindil mill-horġa, qallu: "Ifrex", u l-mindil fìrixlu ikla tabrom il-mustaċċi!. Isimghu ftit il-hrafa x'tghid li kien hemm m i f r u x f u q tl-mindil: Meraq tal-fekruna tal-bahar maghqud bhall-baqta. Ross fil-forn. Hobż tas-smid. Baqra bil-fenek ġewwa fiha (hawnhekk baqra hi dugh tal- fuhhar). M a s i m o h x i (mimli). Q a s s a t a t t a l - f u l u l-piżellf. Qubbajt tal-ghasel abjad. Imqaret shan shan. Ħabbghażiż ghat-tfal. Boqqa nbid ta' Alikant Boqqa ohra ta' Malag mill- qadim. Frott ghal q a l b e k , sa dulliegha ta' Tripli fiha daqs kajjikk. Imma mill-lista ta' affarijiet tal- ikel ℏallejna wahda barra ghax xtaqna nagℏ żluha mill-ohrajn u nithaddtu ftit fuqha. Ħallejna barra l-fatt l i f u q il-mindil kien hemm u k o l l i l - G o b o n tan-Nar ll-Knisja fGhawdex tahroġ perjodiku t a ' k u l l x a h a r j i s m u " I I - Ħajja fGhawdex". Fil-ℏar ġa ta' Diċembru 2 0 0 6 , A n t o n F. Attard kiteb artiklu f u q d a n il-ġobon tan-nar ghax, mid-dehra. Ghawdex kien ghad hemm xi xjuh li jiftakru lil nieshom jagℏmlu dan il-ġobon. Anton F. Attard semma lil Manwel tal- Kumpar, li kien armât hdejn ta' Savina, i r - R a b a t f G h a w d e x ; lill- Pespus u liż-Żebbuġi, t-tnejn m i n n T a ' S a n n a t ; l i n - N i g r u , mix- Xaghra; u lil Leli Farrugia, t- Trijestri, mìr-Rabat. Dawn kollha, b ' x i m o d j e w iehor, jew ghax kienu jbighuh, jew ghax kienu jaghmluh, kellhom x'jaqsmu, dari, mal-ġobon tan- nar. M'ghandniex xi nghidu, ilium ma fadal hadd minn dawn it- talin. Imma peress li xtaqt 93

Transcript of IL-ĠOBON TAN-NARmelitensiawth.com/incoming/Index/L-Imnara/L-Imnara. 09(2009)2=33/14s.pdf ·...

IL-ĠOBON TAN-NAR

Ġużi Gatt

F o s t i l - h r e j j e f m i ġ b u r a m i n n P a t r i M a n w e l M a g r i u I I d e h r u g h a l l - e w w e l d a r b a f i s -s e n s i e l a M o g h d i j a tai-Żmien, i n s i b u w a h d a m a g h r u f a b h a l a " l - Ħ r a f a t a x - X h u r " . D i n t g h i d

l i d a r b a k i e n h e m m r a ġ e l f q i r l i h a r e ġ g h o d w a w a h d a j i m x i g h a l g ℏ o n q i t - t r i q , s a b b i e b

k b i r m i f t u ℏ , d a h a l , r a m e j d a

m i f r u x a f i d - d a h l a t a d - d a r , u

m a d w a r i l - m e j d a t n a x - i l r u ℏ

j i e k l u . I t - t a l l a b m a k i e n x j a f ,

i m m a d a w k l - i r ġ i e l j i e k l u m a l -m e j d a k i e n u t - t n a x - i l x a h a r t a s - s e n a .

T a l a b h o m x i ℏ a ġ a g ℏ a x : " A n q a s

b e l g ℏ a m a ℏ a d t i l l u m " q a l l h o m

i l - f q i r . " O q g ℏ o d m a l - m e j d a "

q a l u l u , " u k u l m a g ℏ n a " . M e t a

x a b a ' , w i e ℏ e d m i l l - i r ġ i e l - l i f i l -f a t t k i e n J a n n a r , i m m a l - f q i r m a k i e n x j a f l i d a k k i e n J a n n a r -s t a q s i e h :

" X b i n , x ' j g ℏ i d u n - n a ℏ a t a g ℏ k o m

f u q J a n n a r ? "

U l - f q i r , p e r e s s l i k i e n r a ġ e l s e w w a , w i e ġ b u l i J a n n a r k i e n x a h a r t a x - x i t a u t a ' k u l l ġ i d . . . ℏ a x i x i s i r u k u l m a t i x t i e q

q a l b e k .

" X i w a h d a m q a b b l a m a

j g h i d u x ? " r e ġ a ' s t a q s i e h J a n n a r .

" A r a x ' q a l l e k , " w i e ġ b u l - f q i r , " n g h i d l e k k e m m t r i d " :

" J a n n a r d e j j e m j i t r e k k e n f i d -d a r . "

" M e t a x - x e m x i s s a ℏ h a n f J a n n a r

I k o l l o k b i e x f i s - s a j f t i m l a d - d a r " .

" G a m a r J a n n a r h a r e ġ i x - x e b b i e t m i l l - g h a r ; h a s b u h b i n h a r ! "

J a n n a r t b i s s e m u l - o h r a j n b d e w j i d h k u . B i e x m a n t a w w a l h i e x , a n k e F r a r r i e d i k u n j a f i n - n i e s x ' j g ℏ i d u f u q u , u l - f q i r r e ġ a ' w i e ġ b u b i t - t a j j e b u k o l l :

" F r a r f a w w a r , T a l - b i d w i g h a n a f i d - d a r . "

" F i x - x a h a r t a ' F r a r , Iżra', s a q q i , u b a q q i I - h a b a q g h a d s i ! "

U b a q a ' s e j j e r h e k k : g h a l k u l l m i s t o q s i j a t a l - o h r a j n , i h o l l i l s i e n u g ℏ a t - t i f ℏ i r u j t e l l a ' m a s -

s m e w w i e t i x - x h u r k o l l h a .

M e t a ġ i e b i e x i q u m , t a l a b h o m x i ℏ a ġ a g h a l l - m a r a u t - t f a l , g h a x i m s i e k e n b i l - ġ u ℏ . J a n n a r h a

f i d u m i n d i l ( m a k t u r ) ta l -ℏobż, t a h u l u , u q a l l u : " M e t a t r i d x i ℏ a ġ a g h i d : ' I f r e x ! ' , i t l o b l i t i x t i e q q a l b e k , u j i ġ i k . M e t a m a t r i d x a k t a r g h i d : ' A r f a T , u l - m i n d i l j i n t e n a w a ħ d u . Ħ u d u m i e g h e k ;

m a h u x g h a l d a r b a b i s s , i m m a

g h a l k e m m t r i d . "

I I - f q a j j a r iżżieh h a j r , x t i e q l i l u u l i l s h a b u m i t t e l f ġ i d , u t e l a q l e j n i d - d a r .

M a l l i w a s a l q a l l i l l - m a r a : " M a n ' , i s s a j k o l l k o m x ' t i e k l u b i x - x a b a ' l " Ħ a r e ġ i l - m i n d i l m i l l - h o r ġ a , q a l l u : " I f r e x " , u l - m i n d i l fìrixlu i k l a t a b r o m i l - m u s t a ċ ċ i ! . I s i m g h u f t i t i l - h r a f a x ' t g h i d l i k i e n h e m m m i f r u x f u q t l - m i n d i l :

M e r a q t a l - f e k r u n a t a l - b a h a r m a g h q u d b h a l l - b a q t a .

R o s s f i l - f o r n .

Hobż t a s - s m i d .

B a q r a b i l - f e n e k ġ e w w a f i h a ( h a w n h e k k b a q r a h i d u g h t a l -f u h h a r ) .

M a s i m o h x i ( m i m l i ) .

Q a s s a t a t t a l - f u l u l-piżellf.

Q u b b a j t t a l - g h a s e l a b j a d .

I m q a r e t s h a n s h a n .

Ħabbghażiż g h a t - t f a l .

B o q q a n b i d t a ' A l i k a n t

B o q q a o h r a t a ' M a l a g m i l l -q a d i m .

F r o t t g h a l q a l b e k , s a d u l l i e g h a t a ' T r i p l i f i h a d a q s k a j j i k k .

I m m a m i l l - l i s t a t a ' a f f a r i j i e t t a l -i k e l ℏ a l l e j n a w a h d a b a r r a g h a x

x t a q n a nagℏżluha m i l l - o h r a j n u n i t h a d d t u f t i t f u q h a . Ħ a l l e j n a

b a r r a l - f a t t l i f u q i l - m i n d i l k i e n

h e m m u k o l l i l - G o b o n t a n - N a r

l l - K n i s j a f G h a w d e x t a h r o ġ p e r j o d i k u t a ' k u l l x a h a r j i s m u " I I -Ħ a j j a f G h a w d e x " . F i l - ℏ a r ġ a t a ' D i ċ e m b r u 2 0 0 6 , A n t o n F . A t t a r d k i t e b a r t i k l u f u q d a n i l - ġ o b o n t a n - n a r g h a x , m i d - d e h r a . G h a w d e x k i e n g h a d h e m m x i x j u h l i j i f t a k r u l i l n i e s h o m j a g ℏ m l u d a n i l - ġ o b o n . A n t o n F . A t t a r d s e m m a l i l M a n w e l t a l -K u m p a r , l i k i e n armât h d e j n t a ' S a v i n a , i r - R a b a t f G h a w d e x ; l i l l -P e s p u s u liż-Żebbuġi, t - t n e j n m i n n T a ' S a n n a t ; l i n - N i g r u , m i x -X a g h r a ; u l i l L e l i F a r r u g i a , t -T r i j e s t r i , mìr-Rabat. D a w n k o l l h a , b ' x i m o d j e w i e h o r , j e w g h a x k i e n u j b i g h u h , j e w g h a x k i e n u j a g h m l u h , k e l l h o m x ' j a q s m u , d a r i , m a l - ġ o b o n t a n ­n a r .

M ' g h a n d n i e x x i n g h i d u , i l i u m m a f a d a l h a d d m i n n d a w n i t -t a l i n . I m m a p e r e s s l i x t a q t

93

n i t k i x x e f i k t a r . f e t t i l l i n k e l l e m l i l C o n s i g l i a A z z o p a r d i , m i n n T a * S a n n a t u b i s - s a h h a t a g h h a s i r t n a f l i l F e l i ċ a S a l i b a , taż-Żebbuġi, m i n n T a ' S a n n a t s t e s s , u l i l L i z a M i z z i , t a ' Ġ a k b u , m i l l - G ℏ a r b . D i n i l - k i t b a l i ġ e j j a n ġ a b r e t b i s - s a h h a t a g h h o m i l k o l l .

L i z a M i z z i , H u m m g h o b b i j a b i l -g h o m o r , f i żmienha k i e n e t r a h h a l a . F a m i l t h a k i e n u j r a b b u I - b h e j j e m . I l - b h e j j e m k i e n u j a g h t u l - h a l i b , l i k i e n j i n b i e g h j e w f r i s k , x ' a k t a r x m i b g h u t l e j n M a l t a , j e w m a g ℏ m u l f i ġ b e j n i e t , f r i s k i , m o x x i , j e w tal-bżar. I m m a x i k u l t a n t i r - r a h h a l k i e n j i b q a ' b ' i k t a r h a l i b m i l l i k i e n j i f l a h j i k k o n s m a j e w i b i e g h . D a n k i e n j i ġ r i l - a k t a r m e t a d - d g h a j s a j e w v a p u r t a l - m o g h d i j a b e j n M a l t a u G ℏ a w d e x m a k i e n x j a ℏ d e m .

I I - h a l i b iż-żejjed k i e n j i n t e f a ' ġ o k a l d a r u n a p p o s t a u J I T T A M M A S b h a s - s o l t u ; q i s e k s e t a g ℏ m e l i l - ġ b e j n i e t . " J i t t a m m a s " j i ġ i f i e r i t i t f a g f i l u I -Q T A R T A T - T A M E S . B i l - q t a r t a t - t a m e s , i l - h a l i b J O B Q O T -j i ġ i f i e r i p a r t i m i n n u t i b b i e s u s s i r B A Q T A , u l - p a r t i l - o h r a s s i r i l m a u j i s s e j j a h X O R R O X . I l - h a l i b m a l a j r j o b q o t j e k k i t - t a m e s i k u n t a j j e b , i m m a q a b e l m a l - p r o ċ e s s

j i n t e m m - j i ġ i f i e r i m e t a l - b a q t a t k u n g h a d h a f i s t a t lì t i s t a ' t i b b i e s f t i t i e h o r , i l - k a l d a r u n b i l -h a l i b j i t t e l l a ' f u q i n - n a r . H u g h a l h e k k l i l - ġ o b o n j i s s e j j a h " ġ o b o n t a n - n a r " . D a r i k i e n jintuża k e n u r , i m m a f i żminijiet e q r e b l e j n a k i n e t tintuża s p i r i t i e r a t a l - i s t i m ( p r i m u s ) . I l -h a l i b j i t h a l l a j i s h o n s e w , i m m a m a j i t h a l l i e x j i f t a h j a g h l i . H a w n h e k k t i d h o l i s - s e n g h a . L i z a t a ' Ġ a k b u r q a l t l t l i " x - x o g h o l w a h d u j u r i k " , i m m a b ℏ a l f k o l l o x ,

g h a l d i l - b i ċ ċ a x o g h o l i r i d i k o l l o k i x - x e h t a . M a l l i t a r a l i l - h a l i b i m t a m m a s s e j i f t a h j a g h l i , tniżżlu m i n n f u q i n - n a r u t h a l l i h j i b r e d .

Q W I E L E B K B A R

H a w n h e k k i s s a t r i d iġġib x i f t i t q w i e l e b k b a r , b h a l d a w k l i jintużaw g h a l l - i r k o t t a ; u l - p a s s l i j m i s s i k u n l i t e r f a ' l - b a q t a m i n n ġ o x - x o r r o x u t i t f a g h h a f i l -q w i e l e b . K i e k u d i l - b i ċ ċ a x o g h o l n a g h m l u h a H u m , m ' g h a n d i x d u b j u l i n e r f g h u i l - b a q t a b ' x i m g h a r f a k b i r a j e w b ' k u ċ ċ a r u n . I m m a m e t a L i z a M i z z i k i e n e t q e d t i s p j e g a l i d i l - p a r t i t a l -p r o ċ e s s , użat k e l m a l i l i l i t g h i d x k e m m g ℏ o ġ b i t n i u n i x t i e q n a q s a m h a m a g h k o m :

Q a l e b k b l r m a g h m u l m i s - s i m a r . D f s l n n m e h u d m i n n r i t r a t t

i p p r o v d u t m i n n F e l i ċ a S a l i b a .

A ℏ n a , f i l - M a l t i , nużaw i l - k e l m a " h a f n a " , b h a l m e t a n g h i d u " Ġ a n n i g h a n d u h a f n a f l u s " . I s s a j e k k i n t i t o q g h o d b i l - p i n n a u b i l - k l a m a r t i s t a ' t g h i d Ei l - k e l m a " h a f n a " p r o p r j a m e n t t f i s s e r a handful - p o n n , j e w d a k I -a m m o n t l i j i r n e x x i e l e k T A Ħ F E N

b ' i d w a h d a . J i ġ i f i e r i k i e n h e m m żmien l i w i e h e d s e t a ' j g h i d : " Ċ i k k u d a ℏ ℏ a l i d u f i s - s a s s l a u

q a b a d h a f n a f l u s " , u d i n i s -

s e n t e n z a k i e n e t t i n f t i e h e m l i

Ċ i k k u picked up a handful of coins. Biż-żmien, i l - k e l m a " h a f n a " ġ i e t t f i s s e r k i f t f i s s e r i l i u m - j i ġ i f i e r i a lot. I s s a L i z a M i z z i q a l t l i : " T a q b a d i l - b a q t a Ħ A F E N Ħ A F E N m i n n ġ o l -k a l d a r u n u t i t f a g h h a fil-qaleb". M e t a l i s s n e t i l - k e l m a " h a f e n " g h a m l e t i l - p a l i t a ' j d e j h a f l i m k i e n , b i e x t u r i n i k i f . M e l a fil-w a q t l i l - k e l m a " h a f n a " t f i s s e r b ' k e m m t i s t a ' t a h f e n b ' i d w a h d a , il-verżjoni m a s k i l i t a l -k e l m a , j i ġ i f i e r i " h a f e n " , t f i s s e r b ' k e m m t i s t a ' t a h f e n b ' i d e j k i t -t n e j n . K e l m a s a b i h a l i b i h s i e b n i n i b q a ' n i f t a k a r h a .

M e l a t a q b a d i l - b a q t a H A F E N H A F E N m i n n ġ o l - k a l d a r u n , u t i t f a ' k u l l h a f e n ġ o l - q a l e b . I I -h a f e n b a q t a l i t i t f a ' , j i ċ ċ a t t j a fil-q i e g h t a l - q a l e b , g h a x i l - b a q t a t k u n ratba. Q a b e l m a t i t f a ' t -

K a l d a r u n t a l - e n e m e l 11 fih F e l l e C a m l l l e r l Taż-Żebbuġi, m i n n T a ' S a n n a t , k i e n i t a m m a s i l - h a l i b b i e x j a g h m e l i l - ġ o b o n . D i s l n n m e h u d

m i n n r i t r a t t p r o v d u t m i n n F e l i ġ a S a l i b a

9 4

Lisa ghamlet il-pali ta' jdejha flimkien Biex turini kif ikun HAFEN

t i e n i h a f e n , t r i d t f e r r e x il-bżar i s w e d I M K I S S E R f u q l - e w w e l s a f f t a ' b a q t a . Użajt i l - k e l m a " i m k i s s e r " g h a x Liża fissritli l i ż-żibeġ tal-bżar i s w e d m a j r i d u x i k u n u m i s h u q i n j e w m i t ℏ u n i n

b ' m o d l i j s i r u t r a b , i m m a

s e m p l i ċ e m e n t i m k i s s r a b ' x i h a ġ a i e b s a b i e x iż-żibġa t i n q a s a m f b i ċ ċ i e t i k b a r m i n n t r a b a . M e l a t i t f a ' l-bżar m k i s s e r f u q l - e w w e l s a f f , t a q b a d h a f e n i e h o r b a q t a ' m i n n ġ o l - k a l d a r u n u t i t f g h u f u q il-bżar. T e r g a ' t r o x x il-bżar f u q d a n i t - t i e n i s a f f , u t i b q a ' s e j j e r h e k k s a k e m m t i m l a ' l - q a l e b s a f u q . I l - q a l e b m i m l i b a q t a j i t h a l l a j o q t o r , i m b a g h a d j i t q i e g h e d x ' i m k i e n g h a l l - f r i s k , g h a l f t i t ġ i m g ℏ a t ,

s a k e m m i l - b a q t a t i n x e f , t i b b i e s ,

u s s i r ġ o b o n . H i u t i n x e f , i l -b a q t a t i n x t o r o b u t i ċ k i e n - tinżel a n k e s a n o f s i l - v o l u m li k e l l e k f i l - b i d u , i m m a x o r t a t i s p i ċ ċ a b ' ġ o b n a f a r m i k b a r m i n n ġ b e j n a .

S k o n t L i z a M i z z i t a ' Ġ a k b u , d i n i l - ġ o b n a k i e n u m b a g ℏ a d

j g h a d d s u h a f i l - h a l l g h a l x i

ġ u r n a t a j e w t n e j n , b i e x t i e h u t -t o g h m a t a l - h a l l u k o l l , i m b a g h a d i r o x x u f u q h a a k t a r bżar m i t h u n . T i ġ i q i s h a b h a l ġ b e j n a tal-bżar k b i r a , u k i e n u j a q t g h u m i n n h a u j b i g ℏ u h a bl-użin.

ĠOBON TA* SQALLI

F'Gℏawdex gℏadhom sallum

isemmuh dan il-ġobon. Felica Saliba taż-Żebbuġi, li toqgℏod fi

Triq il-Knisja, Ta' Sannat, tiftakar li

nannuha Feliċ, kien jaghmel il-ġobon u l-butir, u kien isiefru barra minn Malta (jew minn Ghawdex) x'aktarx lejn Sqallija. II-butir u l-ġobon kienu jrtqieghdu ġo kaxxi magℏmula mil-landa, u li

fuqhom kien ikollhom miktub:

BUTTER

C. FEL IC

11 Sda: Chiesa

SANNAT GOZO *

"C. Felic" tfisser: Camilleri Felic, in-

nannu ta' Felica. Skont Felica, il-

kaxxi kienu jmorru barra minn

Malta mimlija bil-ġobon u l-butir li kien jaghmel nannuha, u jergghu jiġu Malta vojta; biex jerġghu jimtlew. Id-disinn fhawn taht hu mehud minn ritratt ta' wahda minnhom. Felica urietna wkoll il-qwieleb u l-kaktaruni, li minn ritratti taghhom saru d-dìsinji li jidhru fdan l-ariklu. ll-kaldaruni kienu jitqieghdu fuq l-ispiritieri tal-istim (primus).

Xtaqt hafna nkun naf m'ghand Felica nannuha kif kien jaghmel il-butir, imma ma kenitx taf. Fil-Matti, l-kelma "butir" x'aktarx ġejja mill-Isqalli: butiru. Imma fil-lingwa Maltija (kienet) teżisti wkoll il-kelma Semitika: SEMEN, li turi li niesna ilhom jafu bis-semen, jiġifieri bil-butir, minn żmien in-nisel tal-ilsien Malti. Ghad hawn xjuh, li Itqajt maghhom jien, li ghadhom jiftakruha din il-kelma. Ghalihom is-semen hu dak il-malerjal li jibqa' johroġ mill-ġbejniet tal-bżar meta dawn ikunu mahżuna fit-tul fxi flixkun jew ġarra. Niesna dari kienu jiaqqtu dak l-artab minn mal-ġbejniet u jżiduh ghat-toghma mal-minestra, kawlata, jew ma' x'hiex iridu. Imma etimoloġikament, semen tfisser "butir", u ŻIBDA, kelma ohra li Hum qieghda biss fid-dizzjunarju, tfisser "krema". Ġobon tan-nar, semen, u żibda: kollha jfakkruna x'kellna fl-imghoddi u x'armejna matul iż-żmien, kemm fdik li hi lingwa, u kemm fdik li hi kultura taghna.

©ĠużiGatt

Kaxxa tal-metall (landa) li fiha C. Felle kien Isiefer ll-butir u l-ġobon barra minn Malta.

9 5