Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn...Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko...

9 788445 725085

ISBN 84-457-2508-4

0 E Educacion Sostenibilidad 21/11/06 13:14 Página 2

Vitoria-Gasteiz, 2006

Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia

Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco

HEZKUNTZA, UNIBERTSITATE DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN, ETA IKERKETA SAILA UNIVERSIDADES E INVESTIGACIÓN

INGURUMEN ETA LURRALDE DEPARTAMENTO DE MEDIO AMBIENTEANTOLAMENDU SAILA Y ORDENACIÓN DEL TERRITORIO

Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn

Nazio Batuen Garapen Iraunkorreko Hezkuntzaren Hamarkadari lotutako erronka berriak, 2005-2014


ARGITALPENA:1.a, 2006ko azaroa

ALE-KOPURUA:1.000 ale

©Euskal Autonomia Erkidegoko AdministrazioaHezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa SailaIngurumen eta Lurralde Antolamendu Saila

INTERNET:www.euskadi.net

ARGITARATZAILEA:Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu NagusiaServicio Central de Publicaciones del Gobierno VascoDonostia-San Sebastián, 1 - 01010 Vitoria-Gasteiz

KOORDINAZIOA:Biodibertsitaterako eta Ingurumen Partaidetzarako Zuzendaritza

DISEINUA ETA DIAGRAMAZIOA:Canal Directo / www.canal-directo.com

FOTOKONPOSIZIOAETA INPRIMAKETA: RGM, S.A.Padre Larramendi, 2 - 48012 Bilbao

ISBN:84-457-2508-4

LEGE GORDAILUA:BI-3.077-06

Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn : Nazio Batuen garapen iraunko-rreko hezkuntzaren hamarkadari lotutako erronka berriak : 2005-2014 / [koordinazioa, Biodiber-tsitaterako eta Ingurumen Partaidetzarako Zuzendaritza]. — 1. argit. — Vitoria-Gasteiz : EuskoJaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia = Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vas-co, 2006

p. ; cm.

Port. y texto contrapuesto en castellano: «Hacia un compromiso por la educación para la sos-tenibilidad en la CAPV …»

ISBN 84-457-2508-4

1. Educación ambiental-Euskadi. I. Euskadi. Dirección de Biodiversidad y Participación Ambiental.II. Euskadi. Departamento de Educación, Universidades e Investigación. III. Título (castellano). 504:37.03(460.15)


5

AURKEZPENA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1. ZATIAIRAUNKORTASUNEKO HEZKUNTZAREN ALDEKO KONPROMISORANTZ EAE-N . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1. Gizartearen erronka: iraunkortasunerantz aurrera egitea . . . . . . . . 13

2. Hezkuntza etorkizun iraunkorrerantz aurrera egiteko ikuspegi eta tresna gisa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

3. Iraunkortasuneko hezkuntza: kontzeptua, printzipioak eta eragileak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.1. Iraunkortasuneko hezkuntza kontzeptu berria al da? . . . . . . . 193.2. Zein printzipiotan oinarritzen da iraunkortasuneko

hezkuntza? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213.3. Zein eragilek esku hartzen du iraunkortasuneko

hezkuntzan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

4. Hezkuntza politiken gainean hausnartzeko konpromisorantz . . . . . 27

2. ZATIA2006-2010 ALDIRAKO EAEREN HEZKUNTZA SISTEMA FORMALERAKO IRAUNKORTASUNEKO INGURUMEN HEZKUNTZAKO PLANA . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

1. Egoeraren diagnostikoa. Ondorio nagusiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 371.1. EAEko ingurumen hezkuntzan lortutakoak . . . . . . . . . . . . . . . 381.2. EAEko ingurumen hezkuntzako erronkak . . . . . . . . . . . . . . . . 41

2. Planaren xede, helburu eta printzipio gidariak . . . . . . . . . . . . . . . . 43

3. Iraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Planaren ekintza konpromisoak, hezkuntza-sistema formalean, 2006-2010 . . 45

4. 2006-2010 aldirako EAEren hezkuntza-sistema formalerako Iraun-kortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Planaren lerroak, programak eta neurriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 494.1. Unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sistema . . . . . . . . . . . . . . 504.2. Unibertsitateko hezkuntza-sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62

5. Planaren jarraipena eta ebaluazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75

ERANSKINA. DOKUMENTUA LANTZEKO PROZEDURA 79

TERMINOEN GLOSATEGIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81

ERREFERENTZIA BIBLIOGRAFIKOAK . . . . . . . . . . . . . . . . 85

AURKIBIDEA


7

Dokumentu hau iraunkortasuneko hezkuntza la-guntzeko eta sustatzeko sortu da, Euskal Autono-mia Erkidegoan (EAEn) etorkizun iraunkorra-gorantz aurrera egiteko tresna gisa. EAEkiraunkortasunarekin duen konpromisoari erantzu-ten dio, eta Garapen Iraunkorraren Euskal Inguru-men Estrategiatik (2002-2020) sortutako politika-ren, programen eta ekintzen osagarri dugu.

Horretarako, honako hauek ditu helburu:

—Iraunkortasuneko hezkuntzaren kontzeptuansakontzea.

—EAE Nazio Batuen Garapen Iraunkorreko Hez-kuntzaren Hamarkadaren esparruan (2005-2014) kokatzea.

—EAEko erakundeek iraunkortasuneko hezkun-tzaren aldeko konpromisoa hartzeko bideanaurrera egitea.

—Hezkuntza-sistema formalean IraunkortasunekoIngurumen Hezkuntzako Plana zehaztea,EAEn iraunkortasuneko hezkuntzaren konpro-misoaren arloko ekarpen gisa.

Zeregin konplexua eta asmo handikoa izan arren,da, dokumentua irakurterraza, ulergarria etaarina izan dadin saiatu gara; baina ez bakarrikhori, izan ere, gaur egun EAEn iraunkortasunekohezkuntzaren kontzeptualizazioaren eta aplikazio

zehatz eta praktikoaren artean oreka ere lortunahi izan dugu.

Hori dela eta, dokumentua ongi bereizitako bi zatihauek osatzen dute:

—Lehenengoak iraunkortasuneko hezkuntzarenkontzeptua testuinguruan jarri, eta hausnarke-tarako eta eztabaidarako elementuak ematenditu. Era berean, EAEko erakundeek iraunkor-tasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisoahartzeko oinarriak ezarriko ditu.

—Bigarrenak, berriz, 2006-2010 aldirako EAErenhezkuntza-sistema formalerako IraunkortasunekoIngurumen Hezkuntzako Plana izango dena aur-kezten du. Alegia, ingurumen hezkuntzak etahezkuntza-sistema formalak (unibertsitate-siste-ma zein besteak) beren plangintza zein ekintzaoperatiboen bidez egiten dioten ekarpena EAEkiraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpro-misoari.

Azpimarratu beharra dago, eranskinean esan be-zala, dokumentu hau sortu dela, EAEn iraunkor-tasuneko ingurumen hezkuntza bultzatu nahi du-ten zenbait pertsonak, erakundek zein taldeklankidetzan egindako hainbat azterketa, hausnar-keta eta eztabaidaren ondorioz.

Azkenik, bukaeran terminoen glosategia eta erre-ferentzia bibliografikoak jaso ditugu.

AURKEZPENA


I. zatiaIraunkortasuneko

hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn


Sail honen helburua EAEko erakundeek iraunkor-tasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisoa har-tzen laguntzea da.

EAEn gero eta garapen iraunkorragoa lortukobada, aipatutako konpromisoa beharrezkoadugu; eta konpromiso hori aurrera eramatekoezinbestekoa da Garapen Iraunkorraren EuskalIngurumen Estrategia (2002-2020) garatzetik,planifikatzetik eta kudeatzetik lortutako emaitze-kin batera koordinatzea.

Azken batean, iraunkortasuneko hezkuntzakiraunkortasun-ekintzak bultza ditzake, eta behardiren gaitasuna, jarrera, trebetasunak, jakinduriaeta balioak susta ditzake; eta, modu horretan,pentsamolde eta baliabide berriak, lehengoenosagarriak, bideratu ahal izango ditu.

Horregatik guztiarengatik lortu nahi da EAEniraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpro-misoa. Prozesu horrek azken hogei urteotan in-gurumen hezkuntzan hainbat erakundek eginduten lana eta ahalegina nabarmendu eta horienbalorea indartu nahi ditu, hala nola: Eusko Jaur-laritzako Ingurumen eta Lurralde Antolamendu

Saila eta Hezkuntza, Unibertsitate eta IkerketaSaila (Ingurugelen bitartez), foru aldundiak, uda-lak eta mankomunitateak, ingurumen hezkun-tzako ekipamendu eta enpresak eta beste era-kunde batzuk.

Izan ere, iraunkortasuneko hezkuntza(k)

—Gizartearen erronka bati erantzuten dio: EAEniraunkortasunerantz aurrera egitekoari.

—Gizartearen garapenerako bide berriak bilatze-ko baldintza da.

—Ondo zehaztutako eta argudiatutako pentsa-molde berri bat dugu, iraunkortasuneko plani-fikazio eta kudeaketa politika berriak osatzendituena.

—Hezkuntza-politikak, programak eta praktikakberorientatzean gauzatzen da praktikan.

Argudio horiek EAEn iraunkortasuneko hezkun-tzaren aldeko konpromisoaren oinarri dira etamodu zehatzago batean aztertzen dira jarraian.

11

Egin ezazu lehenik beharrezkoa dena, ondoren ahal duzuna, eta bat-batean ezinezkoa dena egiten ikusiko duzu zeure burua

San Frantzisko Asiskoa


EAE-REN KONPROMISOAIRAUNKORTASUNAREN ALDE

EAEk, azken urteotan, garapen iraunkorrarenaldeko konpromiso politikoa eta ekintzarako kon-promisoa hartu ditu.

1998an ateratako Ingurumena Babesteari buruz-ko Lege Orokorra izan zen iraunkortasunaren hel-buruei erreferentzia zehatza egiten dien EAEkolehen dokumentu ofizialetako bat; lege horren bi-dez, «EAEn garapen-eredu iraunkorra ezartzekokonpromiso sendoa hartu zen, hain zuzen ere,gaur egungo beharrak asetzeko gai den garapenaeta, aldi berean, etorkizuneko belaunaldienbeharrak asetzeko gaitasuna arriskuan jarriko ezduena». 2001ean, lehendakariak sustatuta, kon-promiso hori argiago adierazi zen borondatezatxikitako dokumentu batean.

2002ko ekainaren 4an, Eusko Jaurlaritzako Kontsei-luak Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Es-trategia (2002-2020) onartu zuen 2002-2006rakolehen Ingurumen Esparru Programarekin batera,eta, hala, EAEren ekintzarako erreferentzia-esparruaezarri zuen, aurrez zehaztutako bost ingurumen-xe-detan oinarrituta:

—Aire, ur eta lurzoru garbiak eta osasungarriakbermatzea.

—Baliabide naturalen eta hondakinen kudeaketaarduratsua.

—Natura eta biodibertsitatea babestea.—Lurraldeko oreka eta mugikortasuna: ikuspegi

komuna.—Klima-aldaketarekiko eragina mugatzea.

Ingurumen-izaera nabarmena duen estrategia da,eta iraunkortasunaren ingurumen-ikuspegia azpi-marratzen du, batik bat; arlo sozio-ekonomikoariere erreferentzia egiten dio sistemak dituen erla-zio konplexuak direla-eta.

Gaur egun, EAEko ingurumen-politika eta —jardue-ra EAEren lehen Ingurumeneko Esparru Programak(2002-2006) zehazten du, eta erreferentziatzat bostingurumen-xedeak, hartutako konpromisoak etairaunkortasunerantz aurrera egiteko beharrezkokondizioak hartzen ditu. Ingurumen Esparru Pro-gramaren ezarpena bi alderditatik garatzen da:batak administrazio publikoa inplikatzen du, etabesteak eragile sozio-ekonomiko guztien parte-hartze aktiboa eskatzen du (lehentasuna dutensektoreetatik abiatuta; hauek dira: lehen sekto-rea, industria, eraikuntza, energia, garraioa etaetxeko kontsumoa).

13

1. KAPITULUAGIZARTEAREN ERRONKA:IRAUNKORTASUNERANTZ

AURRERA EGITEA

GARAPEN IRAUNKORRA

ETENGABEKO

ESTRATEGIATZAT HARTU

BEHAR DA, BEREHALA

ETA SENDOTASUNEZ ETA

SEGURU JARDUTERA

BEHARTZEN DUEN

ESTRATEGIATZAT.

IRAUNKORTASUNERANTZ

AURRERA EGITEAK

ESKATZEN DU

INGURUMEN-ABANTAILAK

ETA ABANTAILA

SOZIALAK, EKONOMIKOAK

ETA KULTURALAK

BILTZEA ETA

ONDORENGOEI UZTEA.

EAEko iraunkortasunarenaldeko konpromisoa. 2001


KONPROMISOAK ALDATZEKOBEHARRARI ERANTZUTEN DIO:ALDAKETA GLOBALARI ZEINTOKIKOARI

Aurrerapena —garapen izenarekin ere ezagutzenda— kontzeptu anbiguoa da bere ohiko ikuspun-tutik begiratuta.

Batetik, ezin da ukatu garapenak pertsonen bizi-kalitatea hobetu duela, kontuan hartuta bizi-kali-tatea oinarrizko behar hauek asetzeko eskubideabere gain hartzen dituen kontzeptua dela: osasu-na, hezkuntza, kultura, behar adina elikagai etabizitza duina, ingurumen osasuntsua eta egonko-rra, justizia eta duintasuna, genero-berdintasuna,etab.

Bestetik, garapen-eredu tradizionaletik eratorrita-ko hobekuntza ez da orekatua izan planetako biz-tanle guztientzat, eta eskualde guztiek ez dioteetekin bera atera. Gainera, onurak ez dira betidoakoak izan, aldagai ekonomiko eta monetarioe-tan (hazkundearen ikuspegitik) oso oinarritutadagoen garapenak batzuetan euskarri-sistemanaturalak eta oinarrizko giza eskubideak errespe-tatu gabe egin baitu aurrera.

Errealitateari planeta mailan egiten badiogu so,irudiek hau transmitituko digute:

—Desberdintasun sozialak eta ekonomikoak; ipa-rraldeko eta hegoaldeko herrialdeen arteko al-dea handitzen ari da; herrialdeetan barne-dife-rentziak areagotzen ari dira.

—Bizitza hobea lortzeko immigratzen duten per-tsonak garrantzi handiko fenomeno bihurtzenari da.

—Biodibertsitate natural zein kulturala galtzekoerritmo gero eta azkarragoa.

—Gerrek —batzuetan hamarkadetan irautendute— interes ekonomikoengatiko eta baliabi-de naturalengatiko borrokak (hala nola: ura,lurraldeak) ezkutatzen dituzte.

—Oreka natural globalaren egoera ordezkatuduela dirudien baliabide eta sistema naturale-kiko presioa. Alarma-argiak piztu dira: berotzeglobala, ozono-geruzako zuloa, hondakin- etapoluzio mota guztien ugaritzea, etab. Ezagu-tzen ez diren eragin eta ondorioen aurreanzuhurtasun-printzipioa aplikatzeko aholkuakamore ematen du neurri zuzentzaileen alde.

—Ekonomia globalizatzearen ondorioak.

Gizateriaren historian lehenengo aldiz,globalitateaz eta gure ekintzen inpaktuazdugun kontzientziak eragiten digu ondorioitzulezinak saihesteko moduan jardutera[…] izan ere, bestela, ondorio horiek gureondorengoen eskubideak mugatu etabaliogabetu ditzakete. Hori dela eta,itzulezintasunaren printzipioak, itzulerarik ezduten puntuak lortzearen printzipioak,eskatzen du moralki erabakiak garaizhartzeko, aldaketa kontrolaezinetan izanditzaketen joerak zuzentzeko beranduegiizan aurretik. Hori lortzeko, nahitaezkoa dazaintzea, aurrea hartzea eta prebenitzea.Gure aroan, prebenitzea ez da aukera batsoilik, baizik eta saihestu ezin denbetebeharra eta agindu etikoa. Etorkizunekobelaunaldien eskubideak ziurtatu behar dira.

Federico Mayor Zaragoza

Hemen ondoan ere badaude zenbait arazo kon-pontzeko. Garapen-bidean dauden beste es-kualde eta herri batzuen beharrekin konparatuzgure abiapuntu-egoera globala oso ona izanarren, EAEn lortutako hobekuntzan (aurrerape-nean, erosotasunean, ongizatean lortutakoan)errealitate eta arazo batzuk ezkutuan geratzendira, eta horiei buruz hausnartu egin behar dueta erantzuna eman behar die EAEko gizarteak.

—Pobrezia eta gizarte-bazterketa (estatistika-da-tuen arabera, EAEko biztanleriaren % 2,1 po-breziaren mugaren azpitik bizi da).

—Norberaren balio, tradizio eta kultura espezifi-koak galtzea, bizimodua globalizatzearen etahomogeneizatzearen ondorioz.

14

I. ZATIAIRAUNKORTASUNEKO HEZKUNTZAREN ALDEKO KONPROMISORANTZ EAE-N


—Indibidualismoa; bakardadea; konformismoaeta inmobilismoa; borondatea eta parte hartzekokultura galtzea.

—Boterea, dirua, irudia, itxurak eta kontsumoadira pertsonen balorazio-hierarkian lehentasunadutenak, hezkuntza, jakintza eta esperientziabezalako beste balio batzuk nabarmendubeharrean.

—Ekonomia tradizionalaren eraldatzea eta lan-munduko aldaketak: lehen sektorearen krisia;beste sektore batzuetako eta enpresa-arlokoziurgabetasunak munduko ekonomia-egoeraberriaren aurrean; laneko prekarietatea edodiskriminazioa.

—Hiriguneen degradazioa, etxebizitzak eskura-tzeko arazoak, eremu eta ondasun naturalakgaltzea, ingurunearen antropizazioa.

—Sistema naturalen kutsadura eta degradazioa.

—Landa-eremuak uztea, suburbanizazioa, biz-tanleriaren kontzentrazioa hirietan eta hirieninguruan.

—Biztanleria zahartzea, jaiotza-tasa baxua, buru-ko gaixotasunen eta gizarte-laguntzako beha-rren handitzea…

IRAUNKORTASUNA:ALDAKETARAKO AUKERA

Hala, aldaketa sakon baten beharra dagoela iku-sita, iraunkortasunaren kontzeptua aldaketarakoaukera moduan 80ko hamarkadaren bukaeratikaurrera indartuz joan da. Kontzeptu horrek hain-bat eztabaida eragin ditu, ordea; eta erabileraanitzeko termino bilakatu dela dirudi, edozeintestuinguru, helburu, arrazoibide edo korronteideologiko-politikotarako balio duen termino.

Gainera, baliteke iraunkortasunaren definizio ba-karra ez egotea, eta, ondorioz, hainbat ikuspegirenmende egotea. Iraunkortasuna kontzeptu nahasiada bere horretan aztertzean; zentzua hartzen has-ten da gai jakinetan aplikatzen denean, besteak

beste, lurralde-kudeaketan, baliabideen, kokale-kuen edo zerbitzuen kudeaketan… Hitzaren era-bilerak, ordea, aurrez zehaztutako esanahirik gabe,abiapuntua zehazteko aukera emango duen haus-narketa filosofikoa egitea eskatzen du, banakakoazein kolektiboa.

1987an, Garapenari eta Ingurumenari buruzkoMunduko Batzordeak egindako Brundtland txos-tenean proposatzen den definizioa da interpreta-ziorik ezagunena.

Garapen iraunkorra deritzo gaur egungo be-launaldiaren beharrak asetzen dituen ga-rapenari, etorkizuneko belaunaldiek berenbeharrak asetzeko gaitasuna arriskuan jarrigabe.

Azken batean, iraunkortasunak honako printzipiohauek onartzea eta aplikatzea dakar:

—Oso garrantzitsua da, ahal den guztietan,baliabide berriztagarriek berriztagarriak ez direnbaliabideak (alegia, beren kabuz berritzen ezdirenak) ordezkatzea, mugatuak baitira. Horrekeragina du, besteak beste, baliabide energeti-koetan, lurraldean, uretan, etab.

—Gure bizimoduari eusten dion sistema natura-lak mugatuak dira (ekosistemak) eta horiexek,hain zuzen, jasaten dituzte giza ekintzenondorioak —mota guztietako kutsadura etahondakinak—. Horrek jarduera ekonomikoe-tan eta gizartean eragin zuzena du, kontuanhartuta, behintzat, egungo mugikortasun-,kontsumo-, produkzio-eredua.

—Erabakiak hartzeko orduan, faktore ekonomikozein giza eta ingurumen-faktoreen arteko harre-mana egotea; izan ere, iraunkortasunaren aldeeta epe luzerako jardun nahi badugu, faktoreguztiek izan behar dute multzo baten parte.

—Gaur egungo gizartearen eta datozen belaunal-dien oinarrizko beharrak asetzea.

«Toki zehatzean pentsatzea eta jardutea» eta«orokorrean pentsatzea eta jardutea» goiburuosagarriak izan daitezkeela eta izan behar dutela

15

1. KAPITULUAGizartearen erronka: iraunkortasunerantz aurrera egitea


kontuan hartuz, eta, beraz, planetako gainerakoerrealitateen ikuspegi globala eta solidarioa galdugabe, EAEn agertoki iraunkorragorantz aurreraegiteko hainbat politika eta jarduera-arlo hartu be-har dira kontuan: gizarte-arlotik arlo ekonomiko-raino, ingurumenaren euskarritik igaroz.

Osasuna, hezkuntza, gizarte-zerbitzuak, lurral-de-antolamendua, garraioa, etxebizitza, ekono-mia eta jarduerak, enplegua, ura, energia, hon-

dakinak, ingurumen-kalitatea, kultura, emaku-mea, justizia, turismoa… Ekintza-eremu horietandiseinuaren, ezarpenaren eta ebaluazioaren fun-tsezko oinarrietan egon behar du iraunkortasuna-ren irizpideak, eta zeharkako izaera izan behar du.

Horrenbestez, iraunkortasuna etorkizunerakohautabide gisa, aukera gisa ikus daiteke; garran-tzitsuena ez da izena, baizik eta helburuak etakontzeptualizazio teorikoa.

16



Iraunkortasunaren plangintzako eta kudeaketakopolitikaren arrakasta, politika horrek arlo horretansartuta daudenengan duen eraginaren menpedago eta, beraz, pertsona horien sentikortasunareneta prestakuntzaren menpe. Iraunkortasunerantzaurrera egiteko, beharrezkoa da gero eta pertso-na gehiago jabetzea termino horrek duen garran-tziaz —balio eta jarrera inplizituak— eta horren era-ginez jardutea. Horregatik, iraunkortasunarenkultura planetario berriaren sortze-prozesuan,hezkuntza (adiera zabalean) funtsezko elementuada.

Erantzukizunak hartzeko, jarrerak aldatzeko etabalio eta ohitura berriak hartzeko funtsezko ele-mentua da hezkuntza; bere horretan helburu batizatetik haratago doa. Hezkuntza pertsonak sen-tsibilizatzeko, hezteko eta gaitzeko tresna da era-bakiak hartzeko eta iraunkortasunerantz bideaegiterakoan.

Azken batean, hezkuntza baldintza gisa azaltzenda iraunkortasunerako etorkizun berri bat molda-tzeko beharrezkoa den eraldatze- eta aldatze pro-zesuan. Hala zehaztu dute espresuki nazioartekotxosten batzuk.

Gaitasunaren sustapenak herrian hasi behardu, eta gobernuek eta gobernuz kanpoko

erakundeek osatu behar dute, hezkuntzagarapena sustatzeko baliabide gisa erabilita.Hezkuntzaren eta gaitasunaren sustapenabata bestearekin lotu behar dira lana lekuanbertan eginez, giza baliabideak eta jakintzateknikoa eraginkortasunez transferitu ahalizateko.

Garapen Iraunkorraren Munduko Goi-bileraren txostena.

Johannesburg. 2002

NAZIO BATUEN GARAPENIRAUNKORRERAKOHEZKUNTZAREN HAMARKADA 2005-2014

Etorkizun iraunkorrerako aldaketa-prozesuanhezkuntza funtsezko elementu gisa hartzea ez dakontu berria.

Onartuta dago izaera unibertsala duen kalitatezkohezkuntza bermatu beharra dagoela, izan ere,oinarrizko baldintza dugu gizakien identitatea erai-kitzeko eta modu integralean garatzeko. Ildo horrijarraituz, eta kontuan harturik iraunkortasunakfuntzionamendu-eredu berri bat eraikitzeko oina-rria izan behar duela pertsonen eta gizarteen eta

17

2. KAPITULUAHEZKUNTZAETORKIZUN

IRAUNKORRERANTZAURRERA EGITEKO

IKUSPEGI ETA TRESNA GISA

HAINBAT ARAZORI

KONPONBIDEA

AURKITZEKO,

ALDAKETAK EGIN BEHAR

DIRA GUREGANDIK

OSO HURBIL DAGOEN

INGURUNEAN: GURE

KOMUNITATEETAN,

GURE KALEETAN,

GURE BIZIMODUAN

ETA ERABAKI

PERTSONALETAN.

Kofi Annan, GarapenIraunkorrerako EskualdekoGobernuen Biltzarra.(Donostia) 2003


euskarri diren sistema naturalen artean bizikidetzaharmonikoa lortzeko, hezkuntzaren funtzioa sen-dotu egin da orain. Hain zuzen, gizakiari dagokioaldaketaren erantzukizuna bere gain hartzea, etahori ezinezkoa izango da hezkuntzarik gabe.

1992ko Rioko goi-bileran (garapen iraunkorrakontzeptuaren historia berrian mugarririk garran-tzitsuenetakoa), 2002rako Garapen IraunkorrerakoHezkuntza Estrategia sustatzeko, garatzeko etaezartzeko eskatu zitzaien herrialde guztiei. Urtehorretarako herrialde gutxi batzuek bakarrik zu-ten diseinatuta estatu-mailan prozesu horretanaurrera egiteko esparru estrategiko bat.

Horregatik, eta hezkuntzak errealitate lokala etaglobala aldatzeko prozesuan duen funtzio nagusiaeta lehentasunezkoa onartuz, 2002an Johannes-burgen egin zen Garapen Iraunkorraren MundukoGoi-bileran Iraunkortasunerako Hezkuntza Hamar-kada sustatzeko proposamena egin zen espresuki,eta herrialdeei eskatu zitzaien garapen horretarakobeharrezko baliabideak bazituztela bermatzeko.

Nazio Batuen Batzar Nagusiari 2005etik au-rrera garapen iraunkorrerako hezkuntza ha-markada antolatzeko aukera kontuan hardezan gomendatzea.

Garapen Iraunkorraren Munduko Goi-bilerako txostena.

Johannesburg (Hego Afrika, 2002)

Gomendio hori benetako konpromiso bihurtu zen,munduko goi-bileran ezarritako erronka onartubaitzuen Nazio Batuen Batzar Nagusiak.

Batzar Nagusiak,

Hamar urteko epea aldarrikatzea erabaki zuen.Epe hori 2005eko urtarrilaren 1ean hasiko da,eta Nazio Batuen Garapen IraunkorrerakoHezkuntza Hamarkada izena izango du.

Hamarkada hori hezkuntzarekin lotutakoekintza-planetan eta plan estrategikoetanaplikatzeko neurriak hartzeko gonbita egitendie gobernuei, gehienez 2005erako, etaHezkuntza, Zientzia eta Kulturarako NazioBatuen Erakundeak (UNESCO) prestatubehar duen nazioarteko aplikazio-planakontuan hartu beharko dute.

Nazio Batuen Batzar Nagusiak onartutako 57/254 Ebazpena,

2002ko abenduaren 20a

Herrialde kideei gomendatzen zaie iraunkortasu-neko hezkuntza sustatu, garatu eta estrategia na-zionaletan eta/edo eskualdeko estrategietan sardezatela; era berean, Nazio Batuen Garapen Ba-tzordeari programan egindako aurrerapenen berrieman beharko diete.

18



3.1. IRAUNKORTASUNEKOHEZKUNTZA KONTZEPTUBERRIA AL DA?

Garapen iraunkorrerako hezkuntza ez da kon-tzeptu edo programa berri gisa sortu. Alderantziz:

—Lehendik dauden hezkuntza-politikak, -progra-mak eta praktikak berriro bideratzeko eta anto-latzeko aukera gisa.

—Horiei esker, hezkuntzak lagun dezala gizarte-ko kide guztien gaitasunak, trebetasunak, ja-rrerak eta konpromisoak hartzen tokiko ikus-puntutik eta ikuspuntu orokorretik.

—Etorkizun iraunkorraren eraikuntzan batera lanegiteko.

Hori dela eta, iraunkortasuneko hezkuntzak bes-te hezkuntza-proiektu batzuekin lotura estua dueta haien helburuak partekatzen ditu, besteakbeste, guztiontzako hezkuntza, genero-berdinta-sunerako hezkuntza, bakerako hezkuntza, to-lerantziarako eta kultur aniztasunerako hezkun-tza, eta abar, eta ingurumen hezkuntza da bereerroa eta aitzindaria.

Ingurumen hezkuntzaren definizioa mugatzenerraza ez bada ere, kontzeptua modu honetanlaburbil daiteke:

Ingurumen hezkuntza etengabeko prozesuada, eta prozesu horretan, bai norbanakoak,bai komunitateak ingurumenarenkontzientzia eskuratzen du; halaber, gauregungo zein etorkizuneko ingurumen-arazoak konpontzeko beharrezkoak direnezagutza, balioak trebetasuna, eskarmentuaeta adorea jasotzen ditu.

Ingurumen Hezkuntzako eta Prestakuntzako Nazioarteko

Biltzarra. Mosku, 1987

Azken batean, betidanik ingurumen hezkuntzarilotu izan zaizkion oinarrietako batzuk honako horiegiten diote erreferentzia1:

—Prozesu bati.

—Informazioa emateko eta prestakuntza errazte-ko ondo planifikatutako ahalegina hartzen dubere baitan prozesu horrek.

19

3. KAPITULUAIRAUNKORTASUNEKO

HEZKUNTZA:KONTZEPTUA,PRINTZIPIOAK

ETA ERAGILEAK

BIHOTZAK, BURUAK

ETA ESKUAK

BEREGANATZEA DA

IRAUNKORTASUNEKO

HEZKUNTZAREN

ERRONKA.

See change: learning andeducation for sustainability.Zeelanda Berria, 2004

1 ¿Qué es educación ambiental? testutik ateratakoa. Egilea:N.J. Smith-Sebasto.


—Benetako balioa duten datu zientifiko egunera-tuetan oinarritua da, baita herri-sentimenduanere.

—Jarreren, iritzien eta usteen garapenean lagun-tzeko diseinatua.

—Jarrera, iritzi eta uste horiek, era berean, joka-bide iraunkorrak hartzen laguntzen dute eta.

—Norbanakoarentzat zein taldeentzat gidari dira.

—Beren bizimodua bizi dezaten, hazkuntzakoakzaindu ditzaten, produktuak fabrikatu, ondasu-nak erosi, teknologia gara dezaten, etab.

—Jatorrizko ingurunearen edo eskualde batenezaugarri naturalen degradazioa ahalik eta txikie-na izan dadin, baita uraren edo lurraren kutsadu-ra ere; edo arriskuan dauden landare zein ani-malia-espezieak ahalik eta gutxien mehatxatu.

Aurrekoa guztia kontuan hartuta, eta ikuspegi teo-riko eta kontzeptualetik begiratuta, behintzat, ondo-riozta daiteke ingurumen hezkuntza dela iraunkor-tasuneko hezkuntzaren aitzindaria.

Horri dagokionez, esan beharra dago ingurumenhezkuntza ezarri eta garatu ondoren, zenbaitmuga ikusi zirela. Muga horiek gainditzeko asmozegin da iraunkortasuneko hezkuntzarako bidea.Horien artean esanguratsuenak honakoak dira:

—Hezkuntza adjektibatua osatzea. Ingurumenabatzuetan naturara soilik mugatua izan da, etanagusiki ikasleei bideratua.

—Iraunkortasunak eskatzen duen ikuspegi oroko-rrean eta integratuan oinarritu ez izana, batezere, arlo ekonomiko, sozial eta ingurumenekoenarteko kausa-ondorio erlazioari dagokionean.

—Ez da guztiz lortu iraunkortasunaren ingurukoezagutza (bereziki ingurumen-izaera duena),ekintza eta praktika iraunkorretan bideratzea.

—«Gaurko» eta «atzoko» azterketan oinarritzea,«biharko» pentsatu, planifikatu eta lan eginbeharrean.

Zein da iraunkortasuneko hezkuntzarenjardute-eremua?

Garapen iraunkorrerako hezkuntzakbanakoak eta gizarte-taldeak prestatu etabultzatzen ditu gure bizimoduari buruzkogogoetan, informazioan oinarritutakoiritzietan eta mundu iraunkorragorantzjoateko bideak ezartzean. iraunkortasunekohezkuntzak aldatzen ikastea adierazten du,bai helduek eta bai gazteek.

UICNren Hezkuntza eta KomunikazioBatzordearen (HKB) Nazio Batuen Garapen

Iraunkorrerako Hezkuntza Hamarkadariburuzko dokumentua

UNESCOk dokumentu bat egin du Iraunkortasu-neko Hezkuntzaren Hamarkada nazioartean apli-katzeko, eta bertan lehentasunezkoak diren laueremu aipatzen dira garapen iraunkorreko hez-kuntzari begira:

—Hezkuntza sustatzea eta hobetzea, iraunkortasu-na aintzat hartuko duen bizimodua sustatze alde-ra, etengabeko ikaskuntzaren bidez, jakintza, tre-betasunak, balioak eta ikuspegiak partekatzea.

—Lehendik dauden hezkuntza-programak berrirobideratzea. Horretarako, curriculumak berrikusibehar dira (helburuak, iraunkortasuna zeharkaezartzea…) eta etengabeko ikaskuntza (bizitzaosoan garatu beharrekoa) bultzatu behar da.

—Kontzientzia publikoa garatzea eta iraunkorta-sunaren ulermenean sakontzea. Alderdi etagatazka ekonomiko, sozial eta ingurumenekoeiburuzko kontzientziaren areagotzea eraldatuegin behar da eta horren zergati primarioei bu-ruzko hausnarketa bihurtu, ondoren iraunkor-tasuna aintzat hartuta bizitzeko eredu berria-ren ondorioak eta eskakizunak toki mailannahiz maila orokorrean zehazteko. Horrek guz-tiak, denei bideratutako hezkuntza komunita-rioa eta konpromisoa hartzen duten komunika-bideak eskatzen ditu.

—Prestakuntza eta trebakuntza: sektore guztiekhar dezakete parte tokiko, eskualdeko zein es-

20



tatuko iraunkortasuna bultzatzen. Horretarako,aipatutako sektoreek beharrezko ezagutza etatrebetasunak eskuratu beharko dituzte ereduiraunkor baten alde erabakiak hartzeko eta lanegiteko.

Azken batean, ikuspegi holistikoa, globala eta in-tegratua beharrezkoak dira iraunkortasuneko hez-kuntzak esleitzen zaizkion jarduera-erronkak beregain har ditzan.

3.2. ZEIN PRINTZIPIOTANOINARRITZEN DAIRAUNKORTASUNEKOHEZKUNTZA?

Nazio Batuen Garapen Iraunkorreko Hamarkada-ren esparrutik sortutako pentsamolde eta eztabai-daren ondorioz, iraunkortasuneko hezkuntzarenhonako zazpi oinarriak ezarri dira:

—Ekintza eta aldaketarako hezkuntza.—Hausnarketa kritikoa.—Ikuspegi integratua.—Balioen hezkuntza.—Etorkizuneko ikuspegia, etengabeko ikaskun-

tza eta aurkikuntza.—Esperientzietan eta ekintzan oinarritutako ikas-

kuntza.—Parte-hartzea.

1. Ekintza eta aldaketarako hezkuntza

Helburua ez da jakintza eta trebetasunak soilikeskuratzea; horretaz gain, heziketak ohiturak etajarrerak aldatu beharko ditu. Iraunkortasunekohezkuntzaren helburua da, azken batean, pertso-nen —banakoen nahiz taldeen— parte-hartze ak-tiboa lortzea eredu iraunkorragorantz bidea egiteko.

Laburbilduz, iraunkortasunerako konpromisoahartzeko, hezkuntzak portaera arduratsuak susta-tu behar ditu ezbairik gabe, aldeko iritzi soilakbaino haratago. Portaera horiek ez dira esparruindibidualera soilik mugatu behar, aldiz, bestearlo batzuetara zabaldu behar dira, hala nola arloprofesionala, politikora eta gizarte-arlora; hala,komunitate osoak erronka bere gain hartuko du.

2. Hausnarketa kritikoa

Jarduera-segmentu guztietan gizabanakoen etakolektiboen portaera-jarraibideak eta ohiturakaldatzeko ikuspegi eta jarrera krit ikoarensustapenean sakondu behar da egungo ereduenaurrean. Gizabanako eta gizarteko talde guztiekberen jarduerekiko etengabeko hausnarketa etapentsamendu kritikoa izan dezatela sustatu be-har du iraunkortasuneko hezkuntzak.

Halaber, sormena, hausnarketa baikorra eta, tal-de-hausnarketa zein eztabaida dira aldaketarakoeta gizartea eraldatzeko osagarriak, batik bat, hez-kuntzaz ari garenean. Horiexek ditugu iraunkorta-sunarekin lotuago dauden ideia berriak eta egungoerrealitatearen ordezkoak sortzeko baliabideak.

3. Ikuspegi integratua

Hainbat ikuspegi hartu behar dira kontuan: iraun-kortasuna pertsona guztientzat eta jarduketa-es-parru guztietan.

Batetik, zentzugabea litzateke batzuentzat baka-rrik izango den (eta ez guztiontzat) gizarte iraun-kor baten alde lan egitea. Komunitate osoa dagoprozesuan inplikatuta, tokikoa zein globala.iraunkortasuneko hezkuntzaren eragin-esparruaktokiko, eskualdeko, estatuko eta nazioarteko mai-lak barne hartzen ditu, eta horretarako gai izanbehar du testuinguru espezifikoetan zein agertokiglobaletan kokatzeko. Ondorioz, iraunkortasune-ko hezkuntza —bere ikuskera eta orientazioa di-rela medio— herriko sektore guztiei, adin, etniaeta genero guztietako taldeei eta hezkuntza- etagizarte-maila guztiei zuzentzen zaie. Horien guz-tien parte-hartze aktiboa ezinbestekoa da etorki-zuneko agertoki berrirantz aurrera egiteko.

Ildo beretik, ez du zentzurik iraunkortasunaz hitzegiteak alderdi sektorialak edo gai jakin batzueiburuzkoak soilik kontuan hartuta. Gizarte-alorra-ren, alor ekonomikoaren eta ingurumenekoarenarteko erlazioak; sinergiak; zuzeneko eta zeharka-ko inpaktuak; kausa-ondorio harremanak; efektueta ekintzen ziurgabetasunak… horiek guztiekikuspegi integratua eta integratzailea eskatzendute.

21

3. KAPITULUAIraunkortasuneko hezkuntza: kontzeptua, printzipioak eta eragileak


4. Balioen hezkuntza

Elkartasuna, entzutea eta elkarrizketarako jarrera,ulermena, ekimena, tolerantzia, optimismoa, onar-tzea, aberastasunaren aniztasuna baloratzea, ku-riositatea eta abar pertsonen hezkuntza elikatze-ko oinarrizko balioak dira; osorik gara eta hazdaitezen; gizalegez jokatzen ikasteko.

5. Etorkizuneko ikuspegia, etengabeko ikaskuntzaeta aurkikuntza

Oraingo garapen-ereduak epe motzerako ikuspe-gia sustatzen du, beharrak eta arazoak berehalabete behar dituen ikuspegia, etorkizuneko belau-naldiei baino uneko egoerari balio askoz handia-goa ematen diona. Ikuspegi hori ez dator batiraunkortasunarekin, gizartearen parte-hartzeare-kin, eta epe luzerako hezkuntzarekin zein ikas-kuntzarekin.

Etorkizun berrirako bideari ekitea ezinezkoa izan-go da epe luzerako ikuspegirik gabe; alegia, den-boran iraunkorra, luzea, izango den ikuspegirikgabe.

6. Esperientzietan eta ekintzan oinarritutako ikas-kuntza; lehendik dagoen aberastasuna baloratzea;errealitatearekiko lotura

Ikasteko modurik egokiena jardutea da, egitea.«Entzuten dena, ahaztu egiten da; ikusten dena,gogoratu egiten da; praktikatzen dena, ez dainoiz ahazten.» Hori dela eta, erretorika eta kon-tzeptualizazio teorikotik praktikara pasatu beharda, eta asmo onetatik, esperientzietara. Praktikakikaskuntzaren oinarrietako bat izan behar du.

Horri dagokionez, ez da zerotik abiatzen. Iraunkor-tasuneko hezkuntza kontzeptu berria ez denez,irizpide eta helburu berdinekin dagoeneko garatudiren esperientzia eta ekintzetatik ikastea, horiekonartzea, baloratzea eta berreskuratzea beharrez-koa da.

Praktikaren eta hezkuntza-jardueraren aberasta-suna iraunkortasunerako oso garrantzitsua delaerakutsi digute ebidentziek. Hainbat urtean, he-rrialde ugaritako gizabanakoek, irakasleek, lan-

munduak, gizarteko taldeek, enpresek, adminis-trazio publikoek, boluntarioek eta beste hainba-tek aurrerapausoak eman dituzte bide egokian.Prozesuaren esperientzia berreskuratzea eta ba-lioestea oinarrizkoa da prozesuak jarrai dezan.

7. Parte-hartzea

Eraginpeko pertsonen eta komunitateen hitza nahi-taezkoa da etorkizun iraunkorra diseinatzeko. Ager-toki berrirantz aurrera egiteko guztion parte-hartzeaktiboa beharrezkoa baldin bada, parte-hartzea al-daketarako tresna gisa hartzen duen esparruaezartzea eta bermatzea ezinbesteko baldintza izan-go da.

Aldaketarako eta iraunkortasunerantz aurrera egi-teko, funtsezkoak dira afektua, partaide izatearensentimendua, potentzial eta gaitasunen garapena,energia, ilusio eta ahaleginen mobilizazioa eta bes-te pertsona, ideia edo errealitateekiko ulermenafuntsezkoak dira, horiek guztiek jarrera parte-har-tzailearekin lotura baitute.

3.3. ZEIN ERAGILEK ESKU HARTZENDU IRAUNKORTASUNEKOHEZKUNTZAN?

Iraunkortasuneko hezkuntzaren analisian etaarrazoiketan egin beharreko galdera da «nork?».Nork hezten du? Nork ikasten du? Pentsa daite-ke iraunkortasuneko hezkuntza ikastetxeei soilikdagokien xedea eta funtzioa dela?

Hasiera batean, tokiko iraunkortasunean (eta, be-raz, iraunkortasun globalean) eragina duten ekin-tzak egiten dituzten pertsona guztiek parte hartu-ko lukete. Horrek unibertso zabala definitzen du.Ondorioz, iraunkortasuneko hezkuntzak komuni-tate bateko kide guztiei bideratua izan behar dueta guztien artean landu behar da, horiek guztiekingurunearen garapen iraunkorrarekin elkarrera-ginean jarduten baitute eta hari eragiten baitiotenola edo hala.

Iraunkortasunerantz aurrera egiteaherritarrek bizitzako alderdi guztietan egitendituzten ekintzen mende dago, eta horrek

22



eskatzen du haien pentsatzeko, bizitzeko etalan egiteko moduan aldaketak egitea.

Iraunkortasuna lortzeko, gero eta jendegehiagok izan behar du kezka bere ekintzekeragiten dituzten gizarte- eta ingurumen-ondorioen gainean, eta, gainera, moduaktiboan lan egiteko trebatuta etamotibatuta egon behar du. Gizarteaaldatzeko helburu horrekin, Nazio Batuek2005-2015eko hamarkada GarapenIraunkorrerako Hezkuntza Hamarkadatzatizendatzea erabaki dute.

UICNren Hezkuntza eta KomunikazioBatzordearen (HKB) Nazio Batuen Garapen

Iraunkorrerako Hezkuntza Hamarkadariburuzko dokumentua

Laburbilduz, herritar guztien parte-hartzea lortzeada helburua. Zergatik? Iraunkortasuneko hezkun-tzaren papera ez delako jakintza hedatzea soilik.Iraunkortasuneko hezkuntzaren xedea da pertsoneketa komunitate osoak iraunkortasuna aintzat hartutabizitzeko bideak aztertzea. Errealitatea zalantzan jar-tzera eta erronka berriak (indibidualak zein kolekti-boak) bere gain har ditzan bultzatzen du jendea,egungo jarduera iraungaitzak konpontzeko.

Iraunkortasuneko hezkuntzak transformazioa lor-tu nahi du, gure portaera birdiseinatu eta gauzakbeste modu batera egiten ikasteko, pertsonenbizi-kalitatea hobetzeko helburuarekin (hori oina-rrizko beharrak asetzea dela ulertuz —behar bio-logikoak, psikologikoak eta sozialak— eta ez be-har materialak soilik.

Helburuetan oinarrituz, hezkuntzaeta ikaskun-tza-prozesuak FORMALA, EZ-FORMALA eta IN-FORMALA izan behar du izaerari eta irismenaridagokionez. Hezi eta ikasi eskolan, institutuan,unibertsitatean, lantokian, komunitatean, aisialdi-rako guneetan, komunikabideetan, elkarteetan,enpresetan eta abarretan egiten dugu. Ikaskuntza-eta hezkuntza-prozesuak guztioi eragiten digu (gi-zartea aldatzea baita helburua), eta, horregatik,ezin da hezkuntza-sistemaren eta hezkuntza for-malaren eskuetan bakarrik utzi. Pertsona bakoi-tzak aldi berean ikasi eta irakasten du, toki guztie-

tan (etxean, ikastetxean, lantokian, kalean…) etabizitza osoan, eta, horregatik, iraunkortasunekohezkuntzak ikasgelatik harantzago joan behar du.

Iraunkortasuneko hezkuntza errealitateaaldatzeko tresna da. Etengabeko ikaskuntza-esperientzia da, eta jendeak alderdiguztietan eta bizitzako une guztietan partehar dezan egin behar du.

Espainiako Ingurumen Hezkuntzaren Liburu Zuria hitz gutxitan.

Beraz, EAEn nori zuzendu behar zaioiraunkortasuneko hezkuntza?

«Pertsona guztiei» erantzun anbiguoa da, eta, on-dorioz, ez da eraginkorra ekintzarako. Hori dela eta,komunitatea sektore edo talde sozialetan (gutxigorabehera homogeneoak) sailkatzen saiatu garakonplexutasuna sinplifikatzeko, irizpide metodolo-giko malgu eta ireki batean oinarrituta. Hauek dira:

—Administrazioa (autonomikoa, forala eta tokikoa).—Enpresak.—Hezkuntza-komunitatea edo hezkuntza-siste-

ma formala (lehen hezkuntza, bigarren hez-kuntza, lanbide-heziketa eta unibertsitatea).

—Herritarrak eta komunitatea.—Komunikabideak.

Horiek guztiek dute erantzukizuna iraunkortasu-nerako hezkuntza-prozesuan eta ikaskuntzakoan,modu batean edo bestean beren portaeraren bi-dez eragiten baitute, eta, beraz, hezi eta ikasi egi-ten dute (modu iraunkorrean edo iraungaitzean).

1. Administrazioa

Eusko Jaurlaritzak behin eta berriro adierazi du Eus-kal Autonomia Erkidegorako garapen-eredu iraun-korra hautatzeko konpromiso sendoa. Hala berres-ten dute Ingurumena Babesteari buruzko LegeOrokorrak, EAEko Iraunkortasunarekiko Konpro-misoak, Garapen Iraunkorrerako Euskal IngurumenEstrategiak (2002-2020), EAEko Ingurumeneko Es-parru Programak (2002-2006), Gauteng-eko adie-razpenak…

23



Konpromiso horrek politika autonomiko guztietaniraunkortasuna integratzea eskatzen du (sektoreaedozein dela ere), laburki eta programa, ekintzaeta erabakiak hartzeko prozesuetan oinarrituta.Adibidez, hezkuntza-sistema formalaren curriculu-ma garatzean, zerga-sistema diseinatzean, etxebi-zitzen politikan, administrazio publikoko langileenprestakuntza-programan, Autonomia Erkidegokomugikortasunaren estrategia planifikatzean, etab.Programa politiko eta sektorial espezifikoetaniraunkortasunaren printzipioak zehaztea da asmoa,betiere, errealitatea osorik hartuta ahaztu gabe.

Hainbat tresna daude arlo hori lantzeko, eta ho-rien artean Euskal Administrazio Publikoko zerbi-tzura dauden langileentzako Ingurumeneko Pres-takuntza Plana.

Zeregin eta erronka berak aplikatzen zaizkio Au-tonomia Erkidegoko foru-aldundiei ere, betiere,beren politika, programa eta ekintzek lurraldehistorikoetako garapenari (iraunkorrari zein iraun-gaitzari) eragiten badiote.

Era berean, tokiko Administrazioa herritarrengan-dik hurbilen dagoen erakundea da, eta, horrega-tik, funtsezko zeregina du. Gaur egun, udal ugariari dira sektore-politikak integratzeko programaespezifikoak lantzen, iraunkortasun-irizpideetanoinarrituz eta Agenda 21 ezarriz eta garatuz(Udaltalde; Udalsarea).

Hauek dira iraunkortasuneko hezkuntzantokiko gobernuan aurrera egiteko dauden aukera nagusiak:

—Tokiko arduradun politikoak prestatzea,haien jakintza eta konpromisoairaunkortasunari dagokionez garatzeko.

—Komunitatea prestatzea tokikokudeaketan parte har dezan, tokikogobernagarritasun-esparru berriasustatzeko.

—Garapen iraunkorraren ekintzak onartzeaeta bultzatzea herri mailan.

See change: learning and education forsustainability. Zeelanda Berria, 2004

2. Enpresak

EAEko Ingurumeneko Esparru Programan (2002-2006) adierazten da industria-sektorea dela inguru-men-integrazioan gehien aurreratu duten sektoree-tako bat —beste esparru batzuekin alderatuz—,eta azken urteetan EAEko enpresetan ingurumen-kudeaketako sistemak ezartzen, borondatezkonahiz bestelako hitzarmenak onartzen, iraunkorta-sun-planak eta —memoriak egiten… izandakogarapena nabarmentzen da.

Jarduera ekonomikoek iraunkortasunerako hez-kuntza-prozesuan eta ikaskuntzakoan egiten du-ten ekarpena —eta esku-hartzea— funtsezkoaeta ezinbestekoa da hezteari eta ikasteari dago-kionez.

—Hezteari dagokionez, eta sektore ekonomikoannagusi den logikan oina hartuta (epe motzekoikuspegian eta ahalik eta errendimendu gehienlortzeko ekintzan oinarritutako logikan), iraun-kortasunari aplikatu ahal izango zaizkionjarduera arrakastatsuak ekarriko dituzte; esate-rako, komunikazioa, marketina, trebakuntzaedo ekintzaren ebaluazioa.

—Ikasteari dagokionez, ingurumen- eta gizarte-politika prebentiboak hartzen ikasi eta aurreraegingo dute, baliabideen erabilera eraginkorrabultzatzeko, ingurumen-inpaktua txikiagotze-ko, familia- eta lan-bizitza bateratzeko etab.

Horri dagokionez, 2002-2006 Ingurumeneko Espa-rru Programan aipatutako konpromisoetako asko-ren helburua da hezkuntza-aldagaiak enpresetansartzea, prestakuntza-planen bidez, kudeaketa-tresna iraunkorren bidez edo borondatezko akor-dioen bidez.

3. Hezkuntza-komunitatea

Hezkuntza eta prestakuntza handiagoa izateak ezdu nahitaez adierazten jarduera iraunkorragoa.Izan ere, eta adibide gisa, gehien prestatuta dau-den gizarte batzuk aztarna ekologiko handiagoaizateagatik nabarmentzen dira eta, beraz, in-gurumenaren ikuspegitik, iraungaitzagoak izatea-gatik.

24



Hori dela eta, nahitaezkoa da gogoeta egitea etahezkuntza-sistema berriro bideratzea, jakintza za-baltze hutsa baino gehiago izan dadin eta gurebizimoduari buruz hausnartzea eragin dezan,hala, gure gaitasun eta trebetasunen garapeneanoinarrituz, erabakiak hartzeko prestatu eta parte-hartzaile egin gaitzan.

Gaur egun, EAEn ingurumen hezkuntza zeharka-ko ikuspegitik lantzen da —nahiz eta ikuspegihori ez den beti lortzen—, bereziki, Haur-Hez-kuntzan, Lehen Hezkuntzan, Derrigorrezko Biga-rren Hezkuntzan, Batxilergoan eta maila ertainekoeta goi-mailako Lanbide-Heziketan. Ingurugelenekintza eta lana —Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak eta Lurralde Antolamendu eta In-gurumen Sailak batera kudeatua— norabide ho-rretan zuzendu da sortu zenetik, 90eko hamarka-daren hasieratik.

Hala ere, azpimarratu behar da EAEn irakatsi etapraktikatu den ingurumen hezkuntzak inguru-men-ikuspegi argia izan duela (ura, airea, lurzo-rua, hondakinak eta poluzioa, natura eta biodi-bertsitatea, mugikortasuna eta garraioa eta abarjorratzen dira) ikuspegi partziala oinarri hartuta;eta fenomenoen ikuspegi orokor eta integratuafalta izan du.

Horren ordez, oraintsu sortu da Eskolako Agen-da 21, Ingurugelek garatzen dutena. EAEko hain-bat ikastetxetan gaur egun eta datozen urteetanezarri beharreko programa da eta hezkuntza-ko-munitatean iraunkortasuna integratzeko egin denlehen hurbilketa. Hurbilketa hori ikastetxea, familia,udalerria edo auzoa eta udala barne hartzen dituentestuinguru zabalean egiten dela ulertzen da.

Eskolako Agenda 21 hezkuntza-komunitateakingurumen-kalitatearen alde eta ikastetxeaneta haren ingurunean iraunkortasunarenalde lan egiteko hartutako konpromisoa da.Oinarrizko osagaiak hiru dira: ikastetxeareneta haren ingurunearen ingurumen-iraunkortasuna, curriculum-berriztapena etakomunitateko parte-hartzea.

Iraunkortasunerako hezitzea Eskolako Agenda 21

Laburbilduz, EAEko hezkuntza-sistemak funtsez-ko erronkari aurre egin behar dio (baina ez da eznahikoa, ez esklusiboa): EAEko herritarrek (giza-banakoak eta komunitateak) bizimodua iraunkor-tasun-irizpideen arabera egiten ikasteko ikaskun-tza-prozesuan parte har dezaten bultzatzekoari.

4. Herritarrak eta komunitatea

Pertsona guztiok erabakiak hartzen ditugu egune-roko bizitzan etxean, lantokian, auzoan eta komu-nitatean, eta erabaki horiek eragina dute inguru-men-kalitatean, justizia sozialean eta erkidegoarengarapenean. Gure kontsumoak, mugitzeko mo-duak, aisialdiaz gozatzeko moduak, aukeratzendugun etxebizitzak, gure garapenak profesionalgisa… horrek guztiak besteekiko eta inguruneare-kiko errespetuzko eta bidezko bizimodua sortzendu neurri handiagoan edo txikiagoan.

Halaber, gure eguneroko jardueran, banakakoazein taldekoan, subjektu aktibo edo pasibo izangaitezke, eta hala jardun dezakegu. Subjektu pa-siboa da arazoa kanporatu eta honelako berres-pen kategorikoak egiten dituena: «hori ez da nirearazoa» edo «nik ezin dut ezer egin hori aldatze-ko». Subjektu aktiboak, berriz, arazoa onartu, au-tokritika eginez aztertu eta gaitasun proaktiboaeta aldatzeko gaitasuna garatzen du.

Iraunkortasuneko hezkuntzak aldaketa proakti-boa lortu eta hori nola egiten den jakin behar du.Ikaskuntza-prozesuak alderdi hauetan eragingoduela ziurtatu behar du: herritarrengan, haiensentsibilizazioan eta motibazioan, eta haien gaita-sunean eta prestakuntzan, ezinbesteko ekintza-ren aurretiko urrats gisa.

Gainera, herritarren ekintza eraginkorragoa izangoda parte-hartzean oinarritutako sareak sortzeko etafinkatzeko prozesua bultzatzen bada. Komunitate-ko elementuak elkarri lotuta daude, eta sare sozia-lak sendotuz areagotzen da kontzientziazioa etairaunkortasunerako ekintzetarako urratsa ematea.

5 Komunikabideak

Zalantzarik gabe, komunikabideek eragin handiadute garapen iraunkorrarekin bat datozen pen-

25



tsatzeko, bizitzeko eta lan egiteko moduan alda-ketak sartzeko eta horien bidez bizitzen ikastenerakusteko. Beraz, inplizituki iraunkortasunekohezkuntzaren helburu den gizarte-aldaketan era-giten dute. Halaber, gure komunitateko joera,mugimendu eta korronte nagusiak atzematen di-tuzte komunikabideek, eta haien berri ematendute.

Duen erronka kontuan, iraunkortasuneko hezkun-tzaren helburu nagusia izango da pertsonen pen-tsatzeko moduan eta portaeran eragiten saiatzea.Horretarako, marketineko, publizitateko eta ko-munikazioko tekniken potentziala erabiliko da,garapen-eredu iraunkorraren onerako eta biztan-leriaren oinarrizko beharrak asetzeko.

Iraunkortasuna gehiago balioesten duen bizimo-dua edo bizimodu bidezkoagoa «modan jartzera»eramango gaituen erronka. Biztanleriak garapeniraunkorra —hau da, bizitzarekiko jarrera eta esti-loa— zer den uler dezan behar bezala oinarritu-tako mezu positiboak transmitituko dira, ekintzaeta gertaera zehatz eta ulergarrietan oinarrituta.Erronka ondo komunikatzea da, biztanleriarenga-na iristea alegia, bihotzak, buruak eta eskuak ira-bazteko eta herritarrak motibatzeko ekintza per-tsonalari eta kolektiboari ekin diezaioten.

Ildo horretatik, sentsibilizazio, parte-hartze eta ko-munikazio plana onartzea eta ezartzea oinarrizkotresna izango da azken bi esparru horietan (herri-tarrak eta komunitatea, eta komunikabideak).

Azken batean, ezarritako erronkan arrakasta izate-ko…

—EAEn gero eta garapen iraunkorragorantz aurre-ra egiteko ez da nahikoa politikak eta inguru-men iraunkorreko programak planifikatzea etakudeatzea; horretaz gain, esku hartzen duteneragile guztiei bideratutako informazio-ekintze-tan eta iraunkortasuneko prestakuntzan etasentsibilizazioan sakondu behar da.

—Horretarako tresna eta baldintza dugu iraunkor-tasuneko hezkuntza; eragile bakoitzak iraunkor-tasunarekin duen erantzukizuna errazteko.

—Horrek guztiak iraunkortasuneko ekintzak era-gingo ditu arlo sektorial ezberdinetan –baita gi-zarte-izaera eta izaera ekonomikoa duten arloe-tan ere-, eta maila ezberdinetan: indibidualeaneta kolektiboan.

—EAEn iraunkortasuneko hezkuntzaren aldekokonpromisorantz aurrera egiteko argudioak dira.

26



EAEn, erakundeek iraunkortasuneko hezkuntza-ren aldeko konpromisorantz aurrera egiteak esannahi du EAEk Nazio Batuen IraunkortasunekoHezkuntzarako Hamarkadak (2005-2014) ezarri-tako erronken aurrean jarrera hartu eta erronkeiaurre egin behar zaiela.

Horretarako, erantzun egin behar zaio erreferen-tzia-markoa eta testuingurua, printzipioak, jardu-teko lehentasuneko eremuak eta beharrezko ba-liabideak ezarri eta bateratu beharrari, gaureguneko hezkuntzaeta ikasketa-eredua eta ere-du horrek iraunkortasunari egiten dion ekarpenaberriro aztertzeko.

Horrenbestez, EAEn garatuko diren programakzehaztu behar dira honakoak lortze aldera:

—Hezkuntzaren kalitatea hobetzea; iraunkorta-sunaren alde egiteko herritarrak gaitu eta sus-tatuko dituzten ezagutza, trebetasunak eta ba-loreak txertatzea.

—Gaur egungo hezkuntza-sistema —formala, ezformala, informala— garapen iraunkorrerantzbideratzea.

—Herritarrek iraunkortasunarekiko ulermena etakontzientzia garatzea.

—Azterketa integratu batetik abiatuta (ingurume-neko azterketatik, ekonomikotik eta sozialetik)inplikaturik dauden eragile guztiak gaitzea etaprestatzea; izan ere, denek egin ditzakete toki-ko zein iraunkortasun globalaren aldeko ekar-penak

Horrek guztiak bere baitan dakar gaur egun egi-ten diren ekintza solte guztiek zentzua izatea,erreferentzia-marko partekatua ezartzea eta ekin-tza solteak bere osotasunean baloratzea. Horrenadierazgarri dugu Hezkuntza, Unibertsitate etaIkerketa Sailak 2003-2006 hirurtekorako ezarriduen hezkuntza-jardueraren lehentasunezko bostildoetako bat: iraunkortasunaren alde lan egingoduen eredu bat izatea («Zientzia Teknologia etaGarapen Iraunkorra» sailean kokatuta dagoena).Honetan oinarritzen da:

Garapen iraunkorra lortzen lagundu nahiduen hezkuntzak, ingurumen- eta gizarte-arazo hurbilenak lantzeaz gain, ikastetxeetankonfiantzako giroa eta giro osasuntsua etaekologikoa sustatu behar ditu, baita hezkun-tza-komunitatea osatzen duten guztien parte-hartzea eta inplikazioa ere. Ingurumenarenarazoari aurre egiteko, ingurumenean eragi-ten duten jardueretan ohitura eta portaeraberriak sartu behar ditu Garapen Iraunkorre-rako Hezkuntzak.

27

4. KAPITULUAHEZKUNTZAPOLITIKEN GAINEAN

HAUSNARTZEKOKONPROMISORANTZ

EZ DAGO GARAPEN

IRAUNKORRERAKO

HEZKUNTZAREN EREDU

UNIBERTSALIK.

HERRIALDE BAKOITZAK

ZEHAZTU BEHAR DITU

BERE LEHENTASUNAK

ETA PARTE HARTZEKO

MODUAK. BEHARREZKO

DA, ORDUAN, HELBURUAK,

LEHENTASUNAK

ETA PROZESUAK

TOKIAN BERTAN

ZEHAZTEA TOKIKO

INGURUMEN BALDINTZAK,

BALDINTZA SOZIALAK

ETA EKONOMIKOAK

ASETZEKO ETA

KULTURA TESTUINGURUA

KONTUAN HARTZEKO.

UNESCO. Garapeniraunkorrerako hezkuntza.Nazio Batuen Hamarkada,2005-2014


Urratsez urrats… EAEn iraunkortasunekohezkuntzaren aldeko konpromisorantz

Iraunkortasuneko hezkuntza errealitate egiteaerronka konplexua da. Konplexutasuna aipatu-tako errealitatearen irismenak ezartzen du.Iraunkortasuneko hezkuntzaren eragina oso za-bala da; izan ere, gai guztietan (adibidez, biodi-bertsitatean, hiritartzean, kulturen arteko elkarulertzean, landako bizimoduaren aldaketan, tu-rismoan, sustapen eta ekitate sozialean, etab.),gure komunitateko ikaskuntza-prozesu guztie-tan (formalean, ez-formalean eta informalean)eta, beraz, iraunkortasuneko hezkuntza osatzenduten pertsona eta eragile guztietan (adminis-trazioan, enpresetan, hezkuntza-komunitatean,herritarrengan eta komunitatean eta komunika-bideetan) eragiten du.

Oraingoz, EAEn erakundeek iraunkortasunekohezkuntzaren aldeko konpromisoa hartu arte,

konplexutasun hori honela konpontzen saiatzengara:

—Iraunkortasuneko hezkuntzaren printzipioakkontuan hartu eta aplikatu egiten dira hezkun-tza-jarduera osoan (arlo informalean, ez-for-malean eta formalean), edozein direla ere baierreferentziako gai-arloak (ekonomia, gizarte-zientziak, inklusio soziala, genero-berdintasu-na, ingurumena babestea, euskara, etab.) baiparte hartzen duten eragileak.

—Arlokako hezkuntza-programa bakoitzak iraun-kortasuneko hezkuntzaren printzipioak kontuanhartu, integratu eta aplikatzen dituen heinean,benetako ekarpena egingo zaio EAEko etorkizuniraunkorragoari. Printzipioak dagozkien arloakhauek dira:

1. Ekintza eta aldaketarako hezkuntza.2. Hausnarketa kritikoa.

28


Iraunkortasuna lortzeko bidean,iraunkortasuneko hezkuntzaren

helburu nagusia da…

Herritarrak trebatzea gizarte- eta ingurumen-aldake-ta positiboen alde jarduteko, parte hartzeko ikuspe-gian oinarrituz eta ekintza iraunkorrera zuzenduta.

Hau da, etorkizun iraunkorrerantz aurrera egitekotresna da.

Hezkuntzako lan-tresna hauek erabiltzen ditu:

— Informazioa eta komunikazioa.— Prestakuntza eta trebakuntza.— Ikerketa eta ebaluazioa.— Parte-hartzea.

Horregatik, iraunkortasunekohezkuntzak hezkuntza formalean,

ez-formalean eta informaleaneragiten duten lehentasunezko lau

jarduera-eremu hartzen ditu kontuan

— Oinarrizko hezkuntza sustatzea eta hobetzea, biz-tanleria iraunkortasuna aintzat hartzen duen bizi-modua eramateko gaitu eta bultzatuko duten jakin-tza, trebetasun, balio eta ikuspegiak integratuz.

— Lehendik dagoen hezkuntza berriro bideratzea—maila guztietan—, garapen iraunkorrerantzzuzentzeko.

— Iraunkortasunari buruzko ulermena eta herrita-rren kontzientziazioa garatzea.

— Trebatzea/prestatzea, kontuan hartuz tokiko, es-kualdeko, estatuko eta nazioarteko iraunkortasu-nari sektore guztiek lagun diezaioketela.

Hezkuntzaformala

Hezkuntza ez-formala

Hezkuntzainformala


3. Ikuspegi integratua.4. Balioen hezkuntza.5. Etorkizuneko ikuspegia, etengabeko ikas-

kuntza eta aurkikuntza.6. Esperientzietan eta ekintzan oinarritutako

ikaskuntza; lehendik dagoen aberastasunabaloratzea; errealitatearekiko lotura.

7. Parte-hartzea.

Aurreko kontuan hartuta eta dokumentu honen bi-garren zatian zehazten den bezalaxe, 2006-2010aldirako EAEren hezkuntza-sistema formalerakoIraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Planaeratu da. Ingurumen hezkuntzak eta hezkuntzasistema formalak EAEn iraunkortasuneko hez-kuntzaren aldeko konpromiso globalari egitendioten lehen ekarpen sektoriala da.

Hori definitzeko metodotzat ekintzarako funtsez-ko kontzeptuak eta tresnak jarri dira praktikan;jarraian horren sintesia jaso da.

EAEn iraunkortasuneko hezkuntzaren aldekokonpromisorantz aurrera egiteko nahia gauzatutadugu 2006-2010 aldirako EAEren Hezkuntza Sis-tema Formalerako Iraunkortasuneko IngurumenHezkuntzako Planean; horrela, jarraipena emanzaio EAEn 90. hamarkadatik aurrera ingurumenhezkuntzan egindako bideari.

Planak ingurumeneranzko nolabaiteko joera dueta irismen mugatua —hezkuntza-sistema forma-lari dagokiona, unibertsitateko esparrua eta uni-bertsitatekoa ez dena barne direla—; izan ere,abiapuntu errealista izan nahi du. Plana burutuahala lortutako esperientzia, azken batean, balia-garria izango da etorkizunerako; hain zuzen, arlo-kako beste hezkuntza-plan batzuk egoki zehazte-ko, EAEko iraunkortasuneko hezkuntzaren aldekokonpromisoa edukiz eta praktikaz hornituko du-ten planak.

29

4. KAPITULUAHezkuntza-politiken gainean hausnartzeko konpromisorantz

IRAUNKORTASUNEKO

HEZKUNTZA IKASGAI

BATZUK BAINO

HARANTZAGO DOA,

ETA IKASKUNTZAREN

IKUSKERA BERRI BAT

ETA ESPERIENTZIA BERRI

BAT ESKAINTZEN DITU.

UNESCO. Garapeniraunkorrerako hezkuntza.Hezkuntzaren ikuspegitransdiziplinarra: ekintzarakobaliabidea.

Beraz, iraunkortasuneko hezkuntzakhainbat gai eta jarduera-eremu

hartzen ditu bere baitan —komunitateko agente guztietan

eragina duen neurrian—

Izan ere, iraunkortasuneko hezkuntzak hainbat dizi-plinatako kontzeptu eta tresna analitikoak integra-tzen ditu, jendeak hobeto uler dezan bizi den mun-dua eta iraunkortasunaren erronkari aurre egitekobaliabide gehiago izan dezan.

Komunitatea osatzen duten pertsonak, hainbat mo-dutan. Hona:

— Administrazioa.— Enpresak.— Komunitatea edo hezkuntza-sistema.— Herritarrak eta komunitatea.— Komunikabideak.

Ondorioz, etorkizun iraunkor baterantzaurrera egiteko, beharrezkoa da edozeinhezkuntza-jardueratan iraunkortasuna

integratzea (iraunkortasunarenprintzipioak oinarri hartuta)

Jarduera iraunkor bat lortu nahi duen hezkuntza-eki-menak (diseinuan, gauzatzean nahiz ebaluazioan)iraunkortasuneko hezkuntzaren printzipioak integratubeharko ditu.

Hau da, iraunkortasuneko hezkuntzak «hezkuntzaegiteko forma berriaren» aldeko apustua egin behardu. Honako alderdi hauek sustatuko ditu forma ho-rrek:

1. Ekintza eta aldaketarako hezkuntza.2. Hausnarketa kritikoa.3. Ikuspegi integratua.4. Balioen hezkuntza.5. Etorkizuneko ikuspegia, etengabeko ikaskuntza

eta aurkikuntza.6. Esperientzietan eta ekintzan oinarritutako ikas-

kuntza; lehendik dagoen aberastasuna balora-tzea; errealitatearekiko lotura.

7. Parte-hartzea.


PARTE I.HACIA UN COMPROMISO

PARA LA SOSTENIBILIDADPOR LA EDUCACIÓN

EN LA CAPV

PARA LA SPOR

PARA LA SPOR

PARA LA SPOR

II. zatia2006-2010 aldirako EAEren hezkuntza

sistema formalerakoIraunkortasuneko Ingurumen

Hezkuntzako Plana


Iraunkortasuneko hezkuntzaren konplexutasunakplangintza eta ekintza baldintzatzen ditu. Horre-gatik mugatu dira jarduera-eremuak, hain zuzenere: arloak, inplikatutako eragileak, gaiak etadenbora. Hori dugu, beraz, 2006-2010 aldirakoEAEren hezkuntza-sistema formalerako Iraunkor-tasuneko Ingurumen Plana (IIHP). Plan hori:

—EAEn iraunkortasuneko hezkuntzaren aldekokonpromisoan aurrerapausoa da, eta erreferen-tzia-esparru gisa Nazio Batuen Garapen Iraunko-rrerako Hezkuntzaren Hamarkada (2005-2014)hartu du.

—Era berean, EAEko Garapen Iraunkorrerako In-gurumen-Estrategiako 3. xedean adierazitakokonpromisoetako bat betetzen laguntzen du,hots, Biodibertsitateari buruzko HezkuntzarakoIngurumen Plana egiten. Dokumentuaren iris-menarekin zabaldu egiten da jardute-eremuhori. Halaber ekarpenak egiten dizkio bestexede eta helmugei ere.

—Plana bere planteamenduetan eta jatorrianEAEko hezkuntza-sistema formaleko iraunkor-tasuneko ingurumen hezkuntza gidatu behardituzten jomugetan, helburuetan eta printzipio-etan oinarritzen da, aldez aurretiko diagnosianoinarrituta.

—Plana eraginkorra izan dadin modu honetan egi-turatzen da: 6 jarduera-ildo ditu, 33 programa(horietatik 18 unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sistemarako eta 15 unibertsitateko hezkuntza-sistemarako) eta 114 neurri edo ekintzarakokonpromiso jakin (57 unibertsitatez kanpokohezkuntza-sistemarako eta 57 unibertsitatekosistemarako). Horrez gain, planak segimendu-eta ebaluazio-sistema espezifikoa dauka.

Beraz, IIHP EAEko hezkuntza-sistema formalarenlaneko konpromisoa da, EAEn iraunkortasunekohezkuntzaren aldeko konpromisorantz.

EAEn iraunkortasuneko hezkuntzaren al-deko konpromisoan aurrera egiteko baterajokatu behar dute tartean diren eragile guz-tiek. EAEko hezkuntza-sistema formalakhorretan duen erantzukizuna onartu egitendu eta aplikatu beharreko jomugak, helbu-ruak eta printzipioak zehazten eta ezartzenditu. Honako plana zehaztu eta burutukoda: 2006-2010 aldirako IraunkortasunekoIngurumen Hezkuntzako Plana (IIHP).Plan honek 6 jarduera-ildo, 33 programaeta 114 neurri edo ekintzetarako konpro-miso ditu bere baitan.

33


Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzakoplana…

Ingurumen hezkuntza ez da nahikoa gara-penaren iraunkortasunerantz aurrera egite-ko, baina beharrezkoa da.

Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako pla-na(k):

—Beste jakintza-, prestakuntza- eta jarduera-arlobatzuekin koordinatzeko eta erlazionatzeko zu-biak ezartzen ditu.

—Ez du ingurumena hartzen naturara soilik mu-gatutako zerbait balitz bezala, baizik eta per-tsonek beren ingurunearekin duten harrema-nari buruzko ikuspegi integratuagoa ematendu; eta hartara, prozesu ekologikoen, ekono-mikoen, sozialen eta kulturalen ezagutza ho-bea eskaintzen du.

—Balioen, jarreren eta trebetasunen garapeneanoinarrituta, aldaketa soziala sustatzea du asmo,nork bere gain ingurumen- eta gizarte-erantzu-kizunak hartzeko.

—Ez da mugatzen ikasketa-planetan ikasgai ja-kin batzuk txertatzera; iraunkortasuna etenga-beko prestakuntza-ardatz moduan hartu beharda, bai curriculumaren garapenean, bai bizitzaakademiko osoan zehar.

—Premisa honetan oinarritzen da: ingurumen-eta garapen-arazoak ez dira faktore fisiko etabiologikoen ondorioz bakarrik sortzen; horrezgain, funtsezkoa da elementu sozialek, ekono-mikoek, politikoek, historikoek eta kulturalekduten esku hartzea.

—Ingurumen hezkuntzarekiko ikuspegi integraladu, eta hezkuntzaren ikuspegi modernoetaraegokitzen da; horren ondorioz, ingurumen hez-kuntza arazoei aurre hartzeko eta horiek kon-pontzeko prozesu gisa ulertzen du.

Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzakeskolako ziklo guztietan izan behar du tokia,oinarrizko ziklotik hasita, goi-mailakoraino;

gainera, kulturako gune eta arlo guztietanere izan behar du lekua. Bizitzan etengabe-ko ikaskuntza-prozesutzat hartu behar da,eta gizarteko hainbat sektore, maila eta tal-deri eragiten dien printzipio gisa ikusi be-har da.

…hezkuntza-sistema formalerako…

2006-2010 aldirako EAEren Iraunkortasuneko In-gurumen Hezkuntzako Plana hezkuntza-sistemaformalerako soilik dago bideratuta; hala ere, epe lu-zean inplikatutako eragile guztiengana heldu, etaeraginpeko eremua zabaldu nahi da, EAEnIraunkortasuneko Hezkuntzaren aldeko konpromi-soan aurrera egiteak dakarren erronkaren ondorioz.

Hezkuntza sistema formalak hezkuntza instituzio-nalari egiten dio erreferentzia, alegia, hezkuntza-eta prestakuntza-zentroetan gauzatzen denari, etadiploma eta gaitasun-maila aitortuak lortzera bi-deratua dagoenari. Hezkuntza formala, beraz,araututakoa da: haur-hezkuntza, lehen hezkun-tza, bigarren hezkuntza, lanbide-heziketa eta uni-bertsitate-hezkuntza.

Hezkuntza-sistema formalaren egitura hau da:

—Haur Hezkuntzako lehen zikloa. 0-3 urtera bi-tarteko hezkuntza, hezteko eta laguntzekoizaera du eta borondatezkoa da.

—Haur Hezkuntza. 3-6 urtera bitarteko hezkun-tza, heztekoa eta borondatezkoa da.

—Lehen Hezkuntza. Oinarrizko hezkuntza, derri-gorrezkoa, 6-12 urte bitartekoa.

—Bigarren Hezkuntza.• Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza. Oinarriz-

ko hezkuntza, derrigorrezkoa, 12-16 urte bi-tartekoa. 3. eta 4. mailan bide bereiziakdaude, eta 15 urtetik aurrera Lanbide Has-tapenerako programak daude.

• Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzaren Ondo-koa.� Batxilergoa. Hiru modalitate dituen derri-

gorrezkoaren ondoko borondatezko hez-kuntza: Artea, Zientzia eta Teknologia etaGiza eta Gizarte-zientziak (Musika eta Dan-tzako batxilergoaz gain).

34

II. ZATIA2006-2010 ALDIRAKO EAE-REN HEZKUNTZA-SISTEMA FORMALERAKOIRAUNKORTASUNEKO INGURUMEN HEZKUNTZAKO PLANA


� Maila ertaineko Berariazko Lanbide-Hezi-keta. Derrigorrezkoaren ondoko boronda-tezko hezkuntza.

—Bigarren hezkuntzaren ondokoak.• Goi-mailako Berariazko Lanbide-Heziketa. • Unibertsitateko irakaskuntza.

… eta, horrenbestez, hezkuntza-komunitatearizuzendua

Iraunkortasuneko hezkuntzan eta ikaskuntza-pro-zesuan hezkuntza-komunitateak badu erantzu-kizuna, erabatekoa eta esklusiboa izan ez arren.EAEko hezkuntza-komunitatea zuzenean edo ze-harka hezkuntza-sistema formalarekin zerikusiaduten eragileek osatzen dute.

EAEko hezkuntza-sistema formaleko Iraunkorta-suneko Ingurumen Hezkuntzako Planetik erato-rritako konpromisoak beren gain hartzeko dutenerantzukizunaren arabera, EAEko hezkuntza-ko-munitatea osatzen dutenak, bai unibertsitatekohezkuntza-sistema formalean bai unibertsitatezkanpokoan, honakook dira:

—Zuzendaritza-taldea, irakasleak, ikasleak, gura-soak eta irakasle ez diren langileak.

—Hezkuntza-administrazioa: lehenik, Hezkun-tza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila eta Lurral-de Antolamendu eta Ingurumen Saila; horiezgain, hezkuntza-sisteman eragina duten besteadministrazio batzuk.

—Eta zeharka, ingurumen hezkuntzako ekipamen-duak: baserri-eskolak, ingurumen-eskolak, ingu-rumen hezkuntzako museoak, ingurumen-inter-pretaziorako zentroak eta baliabide-zentroak.

Beraz, Iraunkortasuneko Ingurumen HezkuntzakoPlana hezkuntza-komunitatean oinarrituko da.Jardute-eremu hori aukeratu da aplikatzerakoanirabazten atera daitezen eraginkortasuna, efizien-tzia, efektibotasuna, esperientzia eta berrikun-tzak, baina kontuan dugu aztertu ez diren besteeremu batzuk ere badirela. Hala ere, EAEniraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpro-misoari ekarpen berriak egite aldera estrategiaintegratua erabili, eta plan hau beste plan ba-tzuekin osatu nahi da.

35


Diagnostikoa egitea errealitatea ezagutzea da; ikus-pegi bat, erreferentzia-esparru bat eta egungo egoe-raren ikuskera bat hartzea. Diagnostikoa ezagutza-eta sentsibilizazio-tresna da bere horretan. Beha-rrezko urratsa da, xedeak eta helburuak finkatu etaezarri aurretik egin beharrekoa, eta, halaber, xedeeta helburu horiek lortzen lagunduko duten konpro-miso- eta neurri-proposamenak finkatu aurretik.

EAEn ingurumen hezkuntzaren egoera-diagnostikobat egiteak hogei urtean egindako lana aztertzeaeta balioestea eskatzen du. Erronka konplexua da,eta horren aurrean diagnostiko parte-hartzailea au-keratu da, izaera kualitatibo nabarmena duena,eta hainbat iturri informazio zein iritzi garrantzi-tsuak jasotzen dituena:

—Ingurugelen, EAEko unibertsitatez kanpoko hez-kuntza-sistemako ingurumen hezkuntzaren zen-tro koordinatzaileen programazioa eta lan-me-moriak.

—EAEn Derrigorrezko Lehen eta Bigarren Hez-kuntzan ingurumen hezkuntza integratzeariburuzko diagnostikoaren txostena.

—EAEko ingurumen hezkuntzako III. Jardunal-diak. Txostena, mintegiak, lan-tailerrak, espe-rientziak, etab.

—Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Unibertsitateeta Ikerketa Saila.

—Ingurugelako eta Eusko Jaurlaritzako LurraldeAntolamendu eta Ingurumen Saileko Biodiber-tsitate Zuzendaritzako kideekin baterako lan-tailerrak.

Entzundako ahots guztiak, irakurritako testuak,eta jasotako ideiak zein pertzepzioak kontuanhartu, ebaluatu eta sintetizatu ondoren, EAEningurumen hezkuntzaren diagnostikoari buruz-ko ondorio nagusiak jaso ahal izan dira. Jarraian,ondorio horiek enuntziatu gisa zerrendatuko di-tugu.

Diagnostiko parte-hartzailearen ondorioz sortuta-ko ideia erabakigarri nagusiak zehaztu aurretik,komeni da EAEko ingurumen hezkuntzaren iris-penari buruzko iruzkina egitea: 80ko hamarkada-tik hona, EAEko ingurumen hezkuntzaren ingurukolana ikasleei (Lehen eta Bigarren Hezkuntzakoei)eta ingurumenaren aldetik interesgarriak direneremuetako bisitariei (parke naturalak, biosferaerreserbak, etab. bisitatzen dituztenei) bideratuada. Hala eta guztiz ere, ondoren ikusiko denez,gai batzuk hezkuntzaren eremutik haratago heldudira.

37

1. KAPITULUAEGOERAREN

DIAGNOSTIKOA.ONDORIO NAGUSIAK

IRAUNKORTASUNEKO

INGURUMEN HEZKUNTZA

GIZAKIEK BEREN

INGURUNEAREKIN DUTEN

ERLAZIOA HOBETZEKO

TRESNA DA, ETA, BERAZ,

INGURUMEN ARAZOEN

PREBENTZIOAN ETA

KONPONKETAN ERAGIN

EGIN BEHAR DU. ZENTZU

HORRETAN, ARGI DAGO

HEZKUNTZAREN ESKU

HARTZEAREN DISEINU

EGOKIA EGITEKO

LANDU BEHAR DEN

INGURUMENAREN

ERREALITATEARI

BURUZKO AURRETIKO

EZAGUTZA ZEHATZA

EDUKI BEHAR DELA.


1.1. EAE-KO INGURUMENHEZKUNTZAN LORTUTAKOAK

1. Ingurumen hezkuntza instituzionalizatzea. EAEkoingurumen hezkuntzari zuzenduriko giza baliabi-deetan eta baliabide teknikoetan aurrera eginez

1989. urtean, EHAAn argitaratu zen Ingurugelensorrera, Ingurumenarekiko Irakasbideen Hezkuntzaeta Ikerketarako Ikastegi gisa, Eusko JaurlaritzakoLurralde Antolamendu, Etxebizitza eta IngurumenSailaren eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerke-ta Sailaren arteko lankidetzaren bidez.

Ordutik, Ingurugela zentroek osatzen dute irakas-leei eta ikastetxeei laguntzeko ekipamendu publi-koen sarea. Sare hori arduratzen da unibertsitatezkanpoko hezkuntza-sisteman ingurumen hezkun-tzako planak eta programak koordinatzeaz.

IHITZA aldizkariaz gain (gaurkotasun handikogaiak, baliabideen dibulgazioa, hezkuntza-komu-nitaterako materiala eta abar biltzen ditu), Ingu-rugelak ikastetxeei eskaintzen dizkien zerbitzuakhauek dira:

—Informazio- eta dokumentazio-zentroak.—Irakasleen etengabeko trebakuntza.—Hezkuntza-programetarako materialak egitea.—Zentroko proiektuetan aholkularitza, saiakun-

tza eta ikerketa.—Aztertu programa: Ibaialde eta Azterkosta kan-

painak.—Eskolako Agenda 21 Programa.

Ingurugelak giltzarriak izan dira EAEko inguru-men hezkuntzan: irakasleen trebakuntza profe-sionalizatua, material kurrikularrak eta laguntze-ko materiala sortzea, etab. EAEko ikastetxeetaningurumen hezkuntza integratzearen sustatzaileeta eragile izan dira, neurri handiagoan edo txi-kiagoan.

Gaur egun, bost Ingurugela daude EAEn: Bil-bo, Donostia, Gernika, Legazpi eta Gasteiz.

Ingurugelek egindako jarduerak interesgarriedo oso interesgarri gisa balioesten dituzte,batez ere, Lehen eta Bigarren Hezkuntzako

irakasleek eta ikasleek. Jarduera hauek az-pimarratzen dituzte: irakasleei eskainitakoaholkularitza eta trebakuntza, IHITZA aldiz-karia eta material didaktikoa argitaratzea,sentsibilizazio-kanpainak, Eskolako Agenda21 eta dokumentazio-zentroak.

Hala eta guztiz ere, eta aurrera egiteko garrantzi-tsua da Ingurugelen egitekoaren, helburuen etahornikuntzen komunikazioan eta hedapenean sa-kontzea. Bestalde, irakasleen trebakuntza berriroaztertu beharko da, hasierakoa nahiz etengabea.Hasierako trebakuntzak irakasleari aurrerantzeanirakaskuntza ingurumeneko testuinguru ezberdi-netara egokitu ahal izateko ezagutza emango dio;etengabeko trebakuntzan, berriz, birziklatze-jar-duerak indartzea komeni da, baita etengabekotrebakuntza-modu berriak probatzea, asmatzeaeta balioestea ere.

Ingurugelez gain, azpimarragarria da urte asko-tan zehar (Ingurugelak sortu aurretik eta ondo-ren) zenbait irakaslek beren kasa eta bokazioziraunkortasunaren alde egindako lan konprometi-tua. Apustu irmoa izan da, jarraipena izan duenaeta gaur egun oraindik ere indarrean dagoena; etaEAEko hezkuntza-sisteman ingurumen hezkuntzazabaltzea eta sustraitzea ahalbidetu du.

2. EAEko herritarren, batez ere ikasleen pixkanaka-ko sentsibilizazioa ingurumen-gaietan

EAEn areagotu egin da herritarrek ingurumena-ren egoerari buruz duten pertzepzioa. 2004kodatuen arabera, EAEko herritarren % 80k ustedu ingurumena babestea eta poluzioaren kontra-ko borroka lehentasunezkoak eta premiazkoakdirela.

Ingurumenari buruz sentsibilizatzeko egin denahalegina unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sis-tema formalari zuzendu zaio, batez ere. Ikasleakizan dira EAEn ingurumen hezkuntzaren ingu-ruan egindako programen xede-publiko nagusia.Gaur egun, hezkuntza sistema formalean egin-dako ahalegin horrek bultzatu ditu, nolabait,hezkuntza-sistema ez-formala, tokiko adminis-trazioa (Tokiko Agenda 21), enpresak, herrita-rrak, etab. EAEn ingurumen hezkuntzaren xede

38

II. ZATIA2006-2010 ALDIRAKO EAE-REN HEZKUNTZA SISTEMA FORMALERAKOIRAUNKORTASUNEKO INGURUMEN HEZKUNTZAKO PLANA


eta erreferente bihurtu da eskola, eta, beraz,eragina du hezkuntza-komunitatean eta komuni-tatetik kanpo.

2006-2007 ikasturtean, 341 ikastetxe Esko-lako Agenda 21 prozesuan daude EAEn.

138 udal Tokiko Agenda 21eko ekintzakezartzeko prozesuan daude iraunkortasune-rako Euskal Udalerrien Sarean (Udalsa-rea 21).

3. Talde aitzindariek egiteko garrantzitsua dute,eta ingurumen-ekipamenduen sare sendo eta fin-katua sortu dute EAEn

Taldeak, enpresak, kooperatibak eta ekipamen-duak erabakigarriak izan dira EAEn ingurumen hez-kuntza abiarazteko, hasieran, eta garatzeko, on-doren.

Gaur egun, EAEn ingurumen hezkuntzarako eki-pamendu nagusiak hauek dira:

—Ingurugela, Ingurumenarekiko Irakasbideen Hez-kuntza eta Ikerketarako Ikastegiak unibertsita-tez kanpoko hezkuntza-sisteman.

—HABEA, ingurumen hezkuntzarako ekipamen-duen elkartea. Bertan hauek daude:

• Baserri-eskolak.• Ingurumen-zentroa.• Ingurumen interpretazio-zentroak.• Museo-eskola.• Dokumentazio-zentroak.

Gainera, azpimarragarria da beste zenbait talde-ren ahalegina eta parte-hartzea —talde ekologis-tak, naturalistak, etab.—.

Beraz, sektore profesional gaitu eta trebatu bat fin-katu da, ingurumen hezkuntzako zerbitzu eta balia-bideen diseinuari eta ekoizpenari loturik, eta eragi-na du hezkuntza formalean, ez-formalean etainformalean.

4. Ingurumen hezkuntzaren ikuspegi partzialetikikuspegi integratura bidean

Espainiako Ingurumen Hezkuntzaren Liburu Zu-riak hau dio:

25 urtez aintzatespen ofiziala jaso ondoren,eta hedapen ukaezina izan arren, onartu be-har dugu ingurumen hezkuntzak oraindikirismen mugatua duela, eta arazoak modueraginkorrean konpontzeko ekarpen gutxiegiten dituela. Ingurumen hezkuntzarenikuspegi partziala nagusitu da, arlo naturalis-tetan oinarritua eta, nagusiki, bi talderi zu-zendua: ikasleenari eta natur gune babes-tuetara doazen bisitarienari.

Aurreko hori onartuz eta ontzat emanez, EAEndagoeneko gertatu da ingurumen hezkuntzarenikuspegi integratuago baterako aldaketa. Bainajoera hori ez da oraindik amaitu; aitzitik, prozesuahasi besterik ez da egin, jarduera posibilistakmarkatuta; lorpen eta aurrerapen txikiak beharditu eraldaketa estrategiko eta globalerantz jarrai-tzeko.

5. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzak EAEkoGarapen Iraunkorreko Estrategiaren helburuak lor-tzen laguntzen du, eta hala jarraitu behar du

Dudarik gabe, EAEn ingurumen hezkuntzaren in-guruan azken urteetan egindako ahaleginak era-gina izan du Garapen Iraunkorreko Estrategia egi-teko eta martxan jartzeko beharrean, horretanbakarrik izan ez bada ere. Ingurumen-informazioaneta —komunikazioan, ikasleak trebatzen eta gai-tzen, eta baliabideak eta materialak prestatzenegindako lanak lagundu egin du, beste ahaleginbatzuekin batera, behar bat sortzen eta EAEn Ga-rapen Iraunkorreko Estrategia bati ekiten.

Etorkizuneko erronka bihurtzen den lorpen bat:iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzatik EAEnGarapen Iraunkorreko Estrategiak zehaztutakohelburuak garatzen eta betetzen laguntzea. Bidehonetan urrats garrantzitsuak eman dira. Esko-lako Agenda 21 Programaren garapena ildo ho-rretatik egin den lorpen garrantzitsuenetarikoadugu.

39

1. KAPITULUAEgoeraren diagnostikoa. Ondorio nagusiak


Eskolako Agenda 21 Programak iraunkortasunarenkontzeptu eta printzipioak ikastetxera eta horren in-guruko lurraldera egokitzen ditu (Tokiko Agenda 21Programak udalerrietan edo eskualdeetan egitenduen bezalaxe) eta, ikastetxeetan eta hezkuntza-komunitatean lan egiteko modu berriak bideratzenditu. Bide berri horiek bere baitan dute: azterketa,hausnarketa, eztabaida, parte-hartzea, inplikazioa,ekintza eta iraunkortasunetik egindako ebaluazioa.Zentroaren antolaketa eta plangintza berri batenkatalizazio-modu berriak, diziplinen planteamen-duak gaindituko dituztenak. Iraunkortasuneko in-gurumen hezkuntza zeharkako ardatz gisa integra-tuko da horretarako, eta ardatz horren inguruanibiliko dira hezkuntza-programen arloetako gaiak.

—Eskolako Agenda 21en helburua da iraunkorta-sunean aurrera egitea; horretarako, ikasleei in-gurumeneko gaiak kudeatzen, erabakiak har-tzen eta ikastetxearen eta komunitatearen artekomugak gainditzen irakatsi nahi zaie. EskolakoAgenda 21eko helburuak modu zehatzagoandaude jasota hemen:

• Ezagutza- eta ikasketa-prozesuak eraikitzenlagundu; bai ikastetxean, bai ingurunean,iraunkortasunerako jarrerak bultzatzen di-tuzten esperientzien alde egingo da.

• Norbanakoaren zein komunitatearen bizitza-kalitatean eragiten duten eremuetan eta arlo-etan umeen, nerabeen eta gazteen parte-har-tzea bultzatuko da, baita ingurumenareninguruko arazoetan eta auzietan ere.

• Antolamendu-egiturak eta koordinaziorakobideak ezarriko dira erakundeetan eta era-kundeen artean, hartara, eskura daudenbaliabideak ahalik eta ondoen aprobetxatu-ko dira eta gero eta bizimodu iraunkorragoaeramatera bideratuko gaituzten hobekuntza-planak bultzatuko dira.

• Jarraipenerako, komunikaziorako eta eba-luaziorako bideak eta tresnak zehaztu, ikas-tetxean eta ingurunean hobekuntza erraztu-ko dutenak.

—Helburu horiek lortzeko Eskolako Agenda 21ekekintza eta lanerako hiru oinarrizko ardatz aur-

keztu eta garatu ditu: ikastetxeko eta ingurune-ko baliabideen kudeaketa iraunkorra; inguru-menari eta iraunkortasunari begira egokitutakocurriculuma; komunitatean parte-hatzea.

—Metodologiari erreparatuta, Eskolako Agenda21 eskolako eko-auditorian oinarritzen da; izanere, parte-hartzea eta komunikazioa (sentsibili-zatzeko eta kontzientziatzeko baliabide gisa)prozesu osoan zehar kontuan hartzen direnzeharkako ardatzak dira.

Eskolako Agenda 21 2003-2004 ikasturtean jarrizen abian, orduz geroztik gero eta ikastetxegehiagok txertatu dute euren programetan. Esko-lako Agenda 21 aplikatzetik esperimentazio-,ebaluazio- eta ikerketa-lanak sortu dira; eta ho-rren ondorioz, metodologia hobetu eta berrituegin da, eta hainbat material didaktiko sortu da,bai espezifikoa, bai laguntzarako materiala. Honahemen bilakaeraren adierazgarri diren zifra ba-tzuk:

—2003-2004 ikasturtean Eskolako Agenda 21jarri zen abian EAEn; 42 ikastetxek hartu zutenparte (800 bat irakaslek eta 11.000 ikasle bai-no gehiagok). Aztergai nagusiak ingurumenakdituen lau arazo larrirekin zeuden loturik: ener-giarekin, hondakinekin, baliabide naturalekineta mugikortasunarekin.

—2004-2005 ikasturtean 130 ikastetxek hartuzuten parte (EAEko ikastetxe guztien % 18k);aurreko ikasturtean landutako gaietan oinarrituziren egindako azterketak eta ikerketak.

—2005-2006 ikasturtean 253 ikastetxek hartuzuten parte (27 Araban, 117 Bizkaian eta 109Gipuzkoan), alegia, EAEko ikastetxe guztien% 35; 83.000 ikaslek hartu zuten parte pro-grama horretan.

—2006-2007 ikasturtean 341 ikastetxek partehartzen dute, alegia EAEko ikastetxe guztien% 50, beraz, 125.789 ikaslek eta 11.193 ira-kaslek jarduten dute programa horretan.

Eskolako Agenda 21en ebaluazio eta hobekuntza-rako estrategiaren barne, gaur egun programa hasi

40



zenetik betetze maila aztertzen eta ebaluatzendihardute. Helburua argia da: «Garapen Iraunko-rreko Euskal Ingurumen Estrategia 2002-2020»ezartzen dituen helburuak betetzen lagunduko du-ten jarduera-ildo berriak proposatzea.

1.2. EAE-KO INGURUMENHEZKUNTZAKO ERRONKAK

Baina, gainera, EAEko ingurumen hezkuntzaklan-erronkak ditu 2005erako.

Egoeraren diagnosian identifikatutako erronkaketa jarraian enuntziatu gisa jaso direnak.

1. Ingurumen hezkuntzaren eraginkortasuna area-gotzea, ekintza eraldatzaile sozialerako motibaziogisa

Ingurumen-errealitateari buruzko ezagutza etasentsibilizazioa areagotu diren arren, ez da gauzabera gertatu ekintzarekin. Ingurumen-arazoetarakokonponbideen bila —a posteriori— gabiltzan arte-an, ez da aurrerapen garrantzitsu eta esanguratsu-rik egiten prebentzio-ekintza hauetan: ohitura- etaportaera-aldaketetan, tokiko gizarte- eta inguru-men-errealitateen eraldaketetan eta abarretan.

EAEko Lehen eta Bigarren Hezkuntzako Inguru-men Integrazioko Diagnostikoan adierazten zenmoduan,

Balioen, jarreren eta arauen pentsamendu(eta ekintza) justua eta autonomoa ahalbide-tuko duen garapen morala erraztea.

Horrexegatik, iraunkortasuneko ingurumen hez-kuntzaren erronka nagusienetakoa da iraunkorta-suneko hezkuntzaren printzipioen integrazio errea-la; izan ere, horrek eragingo du benetako aldaketa.

2. Lanaren eta ahaleginen plangintza, ingurumenhezkuntzaren kalitatean sakontzeko baldintza denez

Sortu zenetik, ingurumen hezkuntzan aurrerape-nak, neurri batean, pertsonen eta erakundeenuste sendoetatik eta borondatezko motibaziotikeratorritako ahaleginaren eta lanaren ondorioz

izan dira. Hala ere, loturarik gabeko ekintzak izandira, askotan, abiapuntu; argi ez dauden helbu-ruak, anbiguoak, balioesten zailak. Ez da egonneurrien plangintza edo programaziorik identifi-katutako beharren, lehentasunen edo hartzaile-taldeen arabera zehaztutako helburuekin.

Ondorioz, egungo egoerak azaltzen du eskakizu-nen, kalitatearen eta emaitzen eraginkortasunarenmaila handitzeko beharra. Iraunkortasuneko ingu-rumen hezkuntzaren egituraren oinarriak hauekizan behar dute: onartutako helburu argiak, gara-tu beharreko lan-programa, parte hartzen duteneragile jakinak, helburu den publikoa…

Laburbilduz, estrategia globala behar da iraunkor-tasuneko ingurumen hezkuntzaren bidean etakonpromisoan aurrera egiteko.

EAEko iraunkortasuneko ingurumen hez-kuntzaren plangintza estrategikoan aurreragoaz.

3. EAEko iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzakunibertsitateko hezkuntza-sistemara eta lanbide-heziketara zabaldu beharra dauka

EAEn ingurumen hezkuntzaren inguruan eginda-ko ahalegin nagusia ikasleengan oinarritu da,1990ean Hezkuntza Sistemaren AntolamenduOrokorreko Legea (LOGSE) onartu zenetik ikaste-txeetan egindako lanen bitartez. Horrek ekarrizuen ingurumen hezkuntza zeharkako gai gisasartzea eta horretan eta ingurumen hezkuntzakoekipamenduetan konprometitutako irakasleenjardueraren aintzatespen ofiziala.

Hala, beharrezkoa da irakaskuntzan ingurumenhezkuntza integratzen jarraitzea planteamendudiziplinarrak gainditzeko eta eskolan antolaketaeta plangintza modu berriak jorratzeko.

Gainera, EAEko iraunkortasuneko ingurumenhezkuntzak zabaldu beharra dauka hezkuntza-sistema formalaren osotasunera. Hots, beharrez-koa da Lanbide Heziketako (maila ertainean etagoi-mailan eta Unibertsitate hezkuntzako helbu-ruetan, plangintzan, programazioan eta ekintzahezitzailean sartzea.

41

1. KAPITULUAEgoeraren diagnostikoa. Ondorio nagusiak


4. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzaren hel-buruei aurre egiteko beharrezko baliabideak ematea

Hezkuntza-komunitateko, hots, zuzendaritza etairakasleen arteko zenbaitek ez ditu Ingurugelaeta haren egitekoa ezagutzen. Horrek ekar deza-keena da:

—Baliabide eta materialetarako irismen poten-tziala murriztea.

—Zentroaren hezkuntza-plangintzan ingurumenhezkuntza tratamendu urria izatea, eta zehar-ka sartzea.

Hori horrela, kontuan izanda iraunkortasunekoingurumen hezkuntzaren irismena zabala delahezkuntza-sistema formalean…

—Bai bere helburuetan: informazio nahikoa etakalitatezkoa, trebakuntza eta gaikuntza egokia,hezkuntzan parte hartzeko eta hura berritzekobaliabideak eta egindako lana ebaluatzeko tek-nikak.

—Bai bere edukietan: ingurumena eta ingurua,arlo sozialari eta ekonomikoari eta, beraz, gizaportaerari loturiko sistema baten sorrera etaondorio gisa.

—Bai bere xede-publikoan: hezkuntza-komunita-tea.

… beharrezkoa da giza baliabideen, baliabideteknikoen eta ekonomikoen plangintza eta kude-aketa egokiari, planteaturiko helburuekin bat da-torrenari, heltzea.

42



2006-2010 aldirako plana…

EAEn hezkuntza-sistema formalean iraunkortasu-neko ingurumen hezkuntzak dituen erronka na-gusiak identifikatzetik sortu eta zehaztu zen planhonek 2006-2010 aldia hartzen du.

… ondo zehaztutako misio eta helburuekin…

2006-2010 aldiko EAEko hezkuntza-sistemarenIraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntza Planak,bere ekintzen esparrutik eta alditik, ekarpenak eginnahi dizkio EAEko iraunkortasuneko hezkuntzarenaldeko konpromisoari, helburu hauek lortuta:

—Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza bultza-tzea, hezkuntza-sistema formalean, etorkizuniraunkorragorantz aurrera egiteko tresna denez.

—Trebetasunak, gaitasunak, balioak, pentsamen-du kritikoa, diziplina anitzeko ikuspegia, jarreraketa lan egiteko moduak sustatzea hezkuntza-sis-tema formalean, izan ere, hezkuntza-komunita-tea gaitu nahi da, ekintza eraldatzaile iraunkoreta parte-hartzaileak aurrera eraman ditzaten

—Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzari apli-kaziorako testuinguru koherente eta koordina-

tua ematea, hezkuntza-sistema formalean.Xede eta helburu bateratuen bidez zehaztuta-ko esparrua, jarraitzeko aukera ematen diondenborazko helburuak eta ekintzarako konpro-misoak.

—Hezkuntza-sistema formalean oinarriak finka-tu, aplikazio eta esperimentazioaren bidez, arlohorretako beste eragile guztiak iraunkortasune-ko ingurumen hezkuntzan sartzeko eta bertaraegiteko: Administrazioa, enpresak, herritarraketa komunitatea eta komunikabideak.

—2002-2020ko Garapen Iraunkorraren EuskalIngurumen Estrategiaren helburuak lortzen la-guntzea.

… hasierako helburu zehatz batzuk…

Denborazko Ikuspegi eta helburu jakin batzuenbidez, zehaztutako helburuek hau lortu nahidute:

—EAEko hezkuntza-sistema formalean iraunkorta-suneko ingurumen hezkuntza sustatu. Hezkun-tza horrek ingurumenera murrizteko eta lerra-tzeko joera arian-arian gainditzen eta ikuspegiglobalagoa eta integratzaileagoa izaten lagun-

43

2. KAPITULUAPLANAREN XEDE,

HELBURU ETAPRINTZIPIO GIDARIAK

HEZKUNTZAREN HELBURU

NAGUSIETAKOA IZAN

BEHAR DA MUNDUARI

BEGIRATZEKO MODUA

ZABALTZEA.

Arnold H. Glasgow


duko du. Ikuspegi hori bat dator iraunkortasu-naren kontzeptuarekin eta egungo gizarte,ekonomia- eta ingurumen-gertaeren konplexu-tasunarekin.

—Hezkuntza-komunitatea tartean sartzea bereosotasunean (irakasleak, ikasleak, gurasoak,irakasle ez diren langileak…) eta maila guztie-tan (Lanbide-Heziketa eta Unibertsitatea bar-ne) parte hartuz, banakako nahiz taldekakokonpromisoak hartuz, etorkizun iraunkor etaposible baterantz aurrera egiteko.

—Plana arrakastaz gara dadin, planean parte har-tzen duten hezkuntza-sistema formaleko eragileguztien arteko koordinazioa, laguntza eta lanki-detza etengabe hobetzea.

—Premiazkoak diren baliabideez (finantzarioak,pertsonenak, teknikoak eta materialak, aholku-laritzakoak, etab.) hornitu eta baliabideok errazlor daitezkeela bermatzea, zehaztutako kon-promisoen eta programen arabera.

—Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza zehar-kako ardatz gisa sustatzea, hezkuntza-sistemaformaleko planteamendu eta curriculumetansartzean; horretarako, kontzeptualizatzeko, anto-latzeko eta funtzionatzeko beste modu batzuezbaliatu behar izango da, hain zuzen ere, malgu-tasunean, koordinazioan eta sailkako banaketasaihestean besteak beste oinarritutako moduez.

—Hezkuntza-ahaleginaren eraginkortasuna hobe-tzea; baita dauden baliabideak nahiz baliabideberriak (hezkuntza-sistema formala osatzen du-ten eragile guztien artean sortuak) erabiltzeare-na ere; halaber emaitzen eraginkortasuna (hauda, kontzientziatzeari eta bukaerako ekintzairaunkorrari dagokienez) hobetu nahi da.

—Informazio, trebakuntza eta gaikuntza, ikerketaeta berrikuntza aurreratua eta etengabekoasustatzea, iraunkortasuneko ingurumen hez-kuntzaren arloan, hezkuntza-sistema formale-

tik abiatuz, haren laguntzarekin eta harentzat;era berean, horren aplikazio- eta ekintza-ere-mua beste esparru batzuetara hedatzea, halanola, Administraziora, enpresetara, herritarren-gana eta komunitatera, komunikabideetara,eta abar.

—Sarean lan egitea eta esperientzien trukea bul-tzatzea, EAEn etorkizun iraunkor baterantz au-rrera egiteko etengabeko hobetze- eta ikaskun-tza-helburuak oinarri hartuta.

—Hezkuntza-sistema formaleko zentroen eta eki-pamenduen ingurumena kontuan hartua izandadin sustatzea, kudeaketa-ereduetan iraun-kortasun-irizpideak onartzeko eta integratzeko.

—Ebaluazio- eta jarraipen-mekanismoak ezartzea,estrategiaren garapena eta aplikazioa balioeste-ko plana, batetik, eta adierazitako helburuaklortzeko ematen duten laguntza balioesteko,bestetik.

… eta bere garapena zuzendu behar dutenprintzipio batzuk

Iraunkortasuneko hezkuntzaren ezaugarri direnprintzipioak, hain zuzen ere, EAEko hezkuntza-sis-tema formaleko Iraunkortasuneko Ingurumen Hez-kuntzako Planetik eratorritako edozein neurri edokonpromisoren oinarrian egon behar dutenak.

Iraunkortasuneko hezkuntza-printzipioek laburhauei egiten diete erreferentzia:

1. Ekintza eta aldaketarako hezkuntza.2. Hausnarketa kritikoa.3. Ikuspegi bateratua.4. Balioen hezkuntza.5. Etorkizuneko ikuspegia, etengabeko ikaskun-

tza eta aurkikuntza.6. Esperientzietan eta ekintzan oinarritutako

ikaskuntza.7. Parte-hartzea.

44



Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako pla-nak helburu du, Iraunkortasuneko Hezkuntzarenhausnarketa, printzipioak eta lehentasuna duteniraunkortasuneko ekintza-eremuak plano eragi-lera —hezkuntza-sistema arautua— eramatea,2006-2010 aldirako.

2006-2010 aldirako EAEren hezkuntza-sistemaformalerako Iraunkortasuneko Ingurumen Hez-kuntza Plana ekintzako sei lerro estrategikotanegituratzen da:

—1. lerroa. Sentsibilizatzeko eta erantzukizunakbanatzeko informatu eta komunikatu.

—2. lerroa. Erabakiak hartzeko prestatu eta tre-batu.

—3. lerroa. Parte-hartzea sustatu, erraztu eta di-namizatu.

—4. lerroa. Ikertu, berritu eta esperimentatu.

—5. lerroa. Antolatu eta baliabideak jarri.—6. lerroa. Koordinatu, lankidetzan aritu eta sa-

rean lan egin.

Lerro horiek planaren sei lan-eremu zabalakadierazten dituzte. Lehenengo laurek iraunkorta-suneko ingurumen hezkuntzaren tresnei egitendie erreferentzia, Ingurumen Hezkuntzaren Libu-ru Zurian adierazten den bezala. Azken biak, be-rriz, lotuta daude, Iraunkortasuneko IngurumenHezkuntza Plana EAEko hezkuntza-sistema for-malean 2006-2010 denboraldian ezartzeko etagaratzeko beharrezkoa den antolamendu- etalankidetza-egiturarekin.

Horrez gain, lerro bakoitzak unibertsitatez kanpokoeta unibertsitateko hezkuntza-sisteman eragitendu, ekintza-programen eta —neurri espezifikoenbidez. Ondoren, planaren eskema erakusten da,lerroen eta programen arabera.

45

3. KAPITULUAIRAUNKORTASUNEKO

INGURUMENHEZKUNTZAKO

PLANAREN EKINTZAKONPROMISOAK,

HEZKUNTZA SISTEMAFORMALEAN,

2006-2010

IDEIA, IRADOKIZUN,

PROPOSAMEN ETA

ABARREN DANTZA DUGU.

LANEAN HASTEKO ORDUA

DA. ZEIN BERE ETXEAN,

ESKOLAN, LANTOKIAN,

AUZOAN, HERRIAN EDO

HIRIAN…

PROIEKTUAK SORTU,

FOROAK OSATU,

HAUSNARTU, HITZ EGIN

ETA EZTABAIDATU.

LEHENDIK DAUDEN

BALIABIDEAK ERABILI

ETA BESTE BATZUK SORTU.

GUNEAK, MEMENTOAK

ETA AUKERAK ERAGIN.

EKINTZARAKO

BALIABIDEAK SUSTATU.

ESKU HARTU.

PARTE HARTU.

EKIN. BESTE BATZUEN

EKINALDIEI ERANTZUN.


46


1. LERROA

Sentsibilizatzeko eta erantzukizunakbanatzeko informatu eta komunikatu

2. LERROA

Erabakiak hartzeko prestatueta trebatu

4. LERROA

Ikertu, berritu eta esperimentatu

5. LERROA

Antolatu eta baliabideak jarri

6. LERROAKoordinatu, lankidetzan aritu eta sarean lan egin

Unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sistema

Unibertsitateko hezkuntza-sistema











EKINTZA LERROA ERREFERENTZIAZKO HEZKUNTZA KOMUNITATEA

3. LERROA

Parte-hartzea sustatu, erraztu eta dinamizatu


1.1. Ingurumen-sentsibilizazioaren inguruko jarduerak planifikatu eta garatu. Iraunkortasuna komunikatzeko edukiak eta jar-duerak.

1.2. Esperientzien eta edukien komunikazio- eta hedapen-kanalak sortu eta planifikatu.1.3. Iraunkortasuneko hezkuntzaren arloan erabilgarri dauden baliabideak eskuragarri egon eta horiei buruz informatu.

1.1. Unibertsitatea eta gizartea elkarren artean komunikatu.1.2. Unibertsitatean komunikazio-kanalak sortu eta planifikatu.1.3. Ohitura, kudeaketa-jarraibide eta eduki iraunkorrak unibertsitate barnean hedatu.

2.1. Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza, Bigarren Hezkuntza eta Batxilergoa prestatu eta trebatu.2.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza lanbide-heziketan sartu.

2.1. Unibertsitatearen beharrak iraunkortasuneko hezkuntzan txertatu.2.2. Iraunkortasun-irizpideak bateratzeko barne-prestakuntzarako konpromisoa hartu.2.3. Unibertsitatearen prestakuntza-eskaintza gizartearen beharren arabera eguneratu.2.4. Ingurumen-prestakuntza baloratu.

3.1. Parte hartzera motibatu eta gaitu.3.2. Parte-hartzearen kultura hezkuntza-komunitatean integratu.3.3. Ikastetxeen eta hezkuntza-ekipamenduen eta beren ingurunearen ingurumenaren aldeko kudeaketan aktiboki parte hartu.

3.1. Parte-hartzearen kultura unibertsitateko komunitatean ahalbidetu eta integratu.3.2. Unibertsitatearen eta gizartearen ingurumena kontuan hartzean eta balio-aldaketan parte hartu.

4.1. Hezkuntza berritu, material didaktikoen bidez.4.2. Ikerketa, berrikuntza eta esperimentazioa sustatu.4.3. Behatu eta sarean lan egin.4.4. Prestakuntza- eta irakaskuntza-ereduak berritu.4.5. Ikerketa eta berrikuntza ebaluazioan.

4.1. Iraunkortasunean ikerketa sustatu eta Iraunkortasunean hezi.4.2. Ikerketa eta berrikuntza ebaluazioan sartu.4.3. Behatu eta sarean lan egin.

5.1. IIHPa garatzeko baliabideak, bideak eta baldintzak.5.2. Hezkuntza-sistemak iraunkortasuneko hezkuntzaren arloan dituen beharrak.5.3. Hezkuntza-eragileak eta horien funtzioa IIHPa ezartzean.5.4. IIHPa ikastetxe guztietan integratu. Konpromisoak.

5.1. IIHPa garatzeko abiapuntuko baldintzak.5.2. Kudeaketan ingurumena kontuan hartzeko antolatu.

6.1. IIHPan inplikatutako eragileen arteko koordinazio-mekanismoak.

6.2. Unibertsitatearen eta IIHParen arteko koordinazio-mekanismoak.

TEA EKINTZA PROGRAMA

3. KAPITULUAIraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Planaren ekintza-konpromisoak, hezkuntza-sistema formalean, 2006-2010


2006-2010erako Iraunkortasuneko IngurumenHezkuntza Planaren egitura EAEko hezkuntza-sis-tema formalean hau da:

—Ekintza-lerroak, hezkuntza-sistema formale-rako iraunkortasunerako ingurumen hezkun-tzan.

—Lerro horietatik eratorritako jarduera-programak,unibertsitateko edo unibertsitatez kanpoko hez-kuntza-sistemaren arabera.

—Programa bakoitzari (beren xehetasunen fitxa-motekin) dagozkion neurri edo konpromiso ze-hatzak.

EAEko hezkuntza-sistema formaleko 2006-2010--erako Iraunkortasuneko Ingurumen HezkuntzaPlanaren egituraren edukia zehaztutako denbo-raldian garatu beharreko neurri eta/edo konpro-miso zehatzen multzoaren definizio partaidetuanoinarritzen da. Ondorengo orrietan zehazten daplanaren edukia.

Ezartzeari eta, beraz, proposatutako neurri edokonpromiso bakoitza gauzatzeari dagokionez,beharrezkotzat jotzen da zenbait alderdi hausnar-tzea eta zehaztea. Horretarako, plana lehenetsi etaperiodikatu ondoren, konpromiso bakoitzari fitxa-mota bat erantsi ahal izango zaio. Fitxa horrek ele-mentu hauek izango ditu (interesgarriak izan dai-tezkeen beste batzuez gain):

48


Neurria/konpromisoa: Lerroa:Egitaraua:

• Deskribapena:

• Martxan jartzearen eta garapenaren • Martxan jartzean eta garapenean parte hartzen agente erantzulea(k): • du(t)en agentea(k):

• Gauzatzeko epea: • Aurreikusitako kostua: • Lehentasuna:

• Neurri edo konpromisoaren adierazlea(k):


4. KAPITULUA2006-2010 ALDIRAKOEAE-REN HEZKUNTZA

SISTEMAFORMALERAKO

IRAUNKORTASUNEKOPLANAREN LERROAK,

PROGRAMAK ETA NEURRIAK

GURE IKUSKERA, OHITURA,

IKUSPUNTU ETA

ABARREKOAK ALDATZEKO

BEHARREZKOAK DITUGU

HEZKUNTZA EKINTZAK.


50


EGITARAUA

1. LERROA

Sentsibilizatzeko eta erantzukizunakbanatzeko informatueta komunikatu

1.1. Ingurumen sentsibilizazioaren inguruko jarduerak planifikatu etagaratu. Iraunkortasuna komunikatzeko edukiak eta jarduerak.

1.2. Esperientzien eta edukien komunikazio- eta hedapen-kanalak sortueta planifikatu.

1.3. Iraunkortasuneko hezkuntzaren arloan erabilgarri dauden baliabideakeskuragarri egon eta informatu.

4.1. UNIBERTSITATEZ KANPOKO HEZKUNTZA SISTEMA


51

4. KAPITULUA2006-2010 aldirako EAEren hezkuntza-sistema formalerako iraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Planaren

lerroak, programak eta neurriak

NEURRIA/KONPROMISOA

1.1.1. EAEko eta beste eremu batzuetako gaurkotasunari erreferentzia egiten dioten eta etapetara etahezkuntza-eragileetara egokituta dauden iraunkortasunari buruzko berrien/edukien bankua sor-tzea eta etengabe eguneratzea.

1.1.2. Ingurumen-alderdiei eta horiek iraunkortasuneko hezkuntzan aplikatzeari buruzko informa-zio- eta komunikazio-kanpaina —puntuala eta/edo iraunkorra— hezkuntza-komunitateari zu-zenduta.

1.2.1. EAEko ikastetxeen arteko gune/kanal birtuala sortzea hezkuntza-komunitatearentzako informa-zioa hedatzeko www.euskadi.net atarian.

1.2.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako edukiak dituen web kanala hornitzea eta etengabeeguneratzea.

1.2.3. 1.2.1 proiektuan proposatutako gunerako estekak sartzea EAEko beste web orri batzuetan.

1.2.4. EAEn ingurumen-komunikazioko kanalak sortzea / indartzea: Hezkuntza komunitateari zuzendu-tako iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako aldizkaria eta IHITZA aldizkaria.

1.2.5. EAEko «hezkuntza-sistemako ingurumen-komunikazioko jardueren baliabideen/esperientzienbankua».

1.3.1. Ingurugelak EAEko iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako erreferentzia-zentro gisa egoki-tzea, eta hezkuntza-komunitateari irekita egotea.

1.3.2. Ingurugelen eta ingurumen hezkuntzako ekipamenduen informazio- eta dibulgazio-kanpaina,hezkuntza-komunitateari zuzenduta.

1.3.3. Ingurugeletako baliabide bibliografikoak, materialak eta kontsulta-sistemak eta ingurumen hez-kuntzarako ekipamenduak IIHParen beharretara egokitzea.

1.3.4. EAEko ingurumen baliabideen katalogoa egitea (zerbitzuak, ekipamenduak eta ekintzak barnehartuz)

1.3.5. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako behategia (birtuala eta/edo fisikoa) EAEn aplika dai-tezkeen iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako baliabideak, ekimenak eta jardunbide ego-kiak biltzeko, antolatzeko eta banatzeko.


52


EGITARAUA

2. LERROA

Erabakiak hartzekoprestatu eta trebatu

2.1. Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza, Bigarren Hezkuntza etaBatxilergoa prestatu eta trebatu.

2.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza Lanbide-Heziketan sartu.


53



2.1.1. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza berrikustea eta integratzea ikastetxeko hezkuntza-proiektuan, barne-erregimenaren arautegian, ikastetxeko curriculum-proiektuan, etab.

2.1.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako prestakuntza-plan espezifikoa (irakasle, zuzendari-tza-talde, guraso, irakasle ez diren langile eta abarrentzat), komunikazio-tresna aplikatuak di-tuena.

2.1.3. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzari buruzko esperientziak, ezagutza eta informazioa tru-katzeko jardunaldiak, topaketak, tailer praktikoak, mintegiak, etab.

2.1.4. Iraunkortasun-alderdiak sartzea lehendik dauden etengabeko prestakuntza-programetan (gura-soen eskola, etab.).

2.1.5. Gurasoentzako tailer eta/edo lan-jardunaldiak eta esperientziak trukatzea iraunkortasuneko hez-kuntzan.

2.1.6. Irakasleentzako eta irakasleak ez diren langileentzako lanpostuetan ingurumen-jardunbide ego-kiak aplikatzeko tailer eta ikastaro espezifikoak.

2.1.7. Lanbide-Hastapenerako programen egungo eskaintza berrikustea eta eguneratzea, iraunkorta-suneko ingurumen hezkuntzarekin lotutako aukera berriak sartzea egokia den zehazteko.

2.2.1. Heziketa-zikloen egungo eskaintza berrikustea eta eguneratzea, iraunkortasuneko ingurumenhezkuntzarekin lotutako aukera berriak sartzeko.

2.2.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako edukiak gehitzea eta/edo sendotzea prestakuntzateknikoaren eta Lanbide-Heziketaren curriculumetan.

NEURRIA/KONPROMISOA


54


EGITARAUA

3. LERROA


3.1. Parte hartzera motibatu eta gaitu.

3.2. Parte-hartzearen kultura hezkuntza-komunitatean integratzea.

3.3. Ikastetxeen eta hezkuntza-ekipamenduen eta beren inguruneareningurumenaren aldeko kudeaketan aktiboki parte hartu.


55



3.1.1. Parte hartzeko metodologia eta dinamikei eta horiek ikastetxeetan eta iraunkortasuneko inguru-men hezkuntzan aplikatzeari buruzko mintegi/ikastaro praktikoak zuzendaritza-talde eta irakas-leentzat, sustapen- eta onarpen-sistema profesionalarekin.

3.2.1. Iradokizunak egiteko guneak sortzea (ikastetxeetan, web-atarietan, etab.).

3.2.2. Hezkuntza-komunitateak bere inguruko ingurumen-errealitatean parte hartzeko jarduera berri-emai-leak eta borondatezkoak antolatzea.

3.2.3. Zentroetan ingurumen-batzordeak sortzen laguntzeko programa, ikasleen eta irakasleen parte-har-tzearekin (gutxienez), eta gurasoei eta irakasleak ez diren langileei irekiak.

3.3.1. Eskolako Agenda 21 EAEko ikastetxeetan zabaltzea, indartzea eta sendotzea.

3.3.2. Aztertu programa EAEko ikastetxeetan zabaltzea, aplikatzea eta sendotzea.

3.3.2. Ingurumenari eta iraunkortasunarekin bat datozen balioei buruzko konpromisoak hartzea eta si-natzea hezkuntza komunitateak (gurasoak, irakasle ez diren langileak, etab.).

NEURRIA/KONPROMISOA


56


EGITARAUA

4. LERROA


4.1. Hezkuntza berritu material didaktikoen bidez.

4.2. Ikerketa, berrikuntza eta esperimentazioa sustatu.

4.3. Behatu eta sarean lan egin.

4.4. Prestakuntza- eta irakaskuntza-ereduak berritu.

4.5. Ikerketa eta berrikuntza ebaluazioan.


57



4.1.1. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzaren tratamendua eta hezkuntza-etapa eta -zikloetakopentsamendu kritikoa kontuan hartzen duten curriculum-materialak egitea eta banatzea irakasleeta ikasleentzat.

4.1.2. Hezkuntza-komunitateko eragileetara egokitutako multimedia-materialak egitea eta zabaltzea.

4.1.3. Familiarentzako bizi-balio eta -ohitura iraunkorrei buruzko material didaktikoa biltzea, egunera-tzea eta/edo egitea.

4.1.4. Ingurumen-jardunbide egokien eskuliburuak biltzea, eguneratzea eta/edo egitea zuzendaritza-taldeeta irakasle ez diren langileentzat.

4.2.1. Unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sisteman lortu behar diren oinarrizko hezkuntza-xedeei bu-ruzko kontsulta egitea (iraunkortasunarekin loturik) hezkuntza-komunitateari.

4.2.2. Unibertsitatez kanpoko ikerketari laguntzeko lerro espezifikoak garatzea iraunkortasuneko ingu-rumen hezkuntzaren arloan.

4.3.1. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako hezkuntza-berrikuntza eta/edo -ikerketako proiektuakidentifikatzea eta horien berri ematea eskualdean, estatuan eta/edo nazioartean.

4.3.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako estatuko eta/edo nazioarteko lan-sareetan parte har-tzea eta proiektu berriztatzaileak martxan jartzea.

4.4.1. Diziplina anitzeko ikerketarako talde espezifikoa sortzea prestakuntza-lerro berriak garatzeko.

4.4.2. Zuzendaritza-talde eta irakasleentzat prestakuntza- eta trebakuntza-metodologia berriak diseina-tzea iraunkortasuneko hezkuntzaren arloan (didaktika, pedagogia, komunikazioa, parte-hartzeaktiboa, etab.).

4.5.1. Iraunkortasuneko hezkuntzako jarduera eta proiektuetarako ebaluazio-sistema egokiak martxanjartzea unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sisteman.

4.5.2. Iraunkortasuneko balioen ezagutza-maila eta horiek barneratzea ebaluatzeko metodologia be-rriak diseinatzea, unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sisteman.

NEURRIA/KONPROMISOA


58


EGITARAUA

5. LERROA


5.1. IIHPa garatzeko baliabideak, bideak eta kondizioak.

5.2. Hezkuntza sistemak iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzaren arloandituen beharrak.

5.3. Hezkuntza-eragileak eta horien funtzioa IIHPa ezartzean.

5.4. IIHPa ikastetxe guztietan integratu. Konpromisoak.


59



5.1.1. Giza baliabideak (irakasleen ordutegia eta lan-karga) IIHPtik eratorritako beharretara egokitzea;iraunkortasuneko hezkuntzaren koordinatzailearen/dinamizatzailearen irudia sortzea ikastetxeguztietan eta Berritzegunean, betiere jada martxan diren ekimenekin koordinatuta (esaterako,Eskola Agenda 21).

5.1.2. Irakaskuntza-jarduerako sarrera-probetan baldintza moduan txertatu, iraunkortasunaren heda-durari buruz jakin beharra.

5.1.3. Eskola-materialaren tresna juridiko erregulatzailea eta homologatzailea berrikustea eta/edo ego-kitzea, iraunkortasun-aldagaia kontuan hartzeko.

5.1.4. Iraunkortasuneko hezkuntzaren finantziazio-lerroak IIHPra egokitzea.

5.1.5. Administrazioak finantzatutako hezkuntza-proiektuen jarraipen- eta kontrol-lerroak ezartzea.

5.1.6. Ikastetxeak eta hezkuntza-ekipamenduak eraiki eta erreformatzea eta horien funtzionamenduaarautzen dituen, eta zerbitzuak eta instalazioak ere arautzen dituen araudian, iraunkortasun-iriz-pideak sartzea.

5.2.1. Ikastetxeek, prestakuntza teknikoko eta lanbide-heziketako zentroek eta etengabeko prestakun-tzakoek iraunkortasuneko hezkuntzaren arloan dituzten behar errealak zehazteko eta detekta-tzeko azterketak egitea.

5.2.2. Iraunkortasuneko hezkuntzako jardueren eta baliabideen eskaintzaren plangintza parte-hartzai-lea, detektatutako behar errealen arabera.

5.3.1. Ingurugeletako urteko ekintza-plana eta hezkuntza-administrazioko beste eragile batzuk (Berri-tzegunea, ikuskaritza, hezkuntzaeta ingurumen-ekipamenduak…) IIHParen garapenera etaedukira egokitzea.

5.4.1. Ikastetxeek konpromisoak berrestea/sinatzea IIHPa garatzeko (Eskolako Agenda 21, etab.).

NEURRIA/KONPROMISOA


60


EGITARAUA

6. LERROA

Koordinatu, lankidetzan aritueta sarean lan egin

6.1. IIHPan inplikatutako eragileen arteko koordinazio-mekanismoak.


61



6.1.1. IIHPa garatzeko lankidetza- eta koordinazio-bide iraunkorrak ezartzea Ingurumen eta LurraldeAntolamendu Sailaren eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren artean.

6.1.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako mintegi/mahai iraunkorra sortzeko parte hartzea, IIH-Pa garatzeko esku hartzen duten erakunde eta eragile guztiak ordezkatuta egon daitezen.

6.1.3. IIHPa ezartzeko eta haren jarraipena egiteko eragile arduradunak aztertzea eta izendatzea.

6.1.4. Hezkuntza-sistemako eragileen eta beste eragile batzuen artean (fundazioak, enpresak, hezkun-tza-ekipamenduak…) lankidetza-hitzarmenak sinatzea, iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza-ko proiektuak martxan jartzeko eta garatzeko zentroetan eta haren ingurunean.

6.1.5. www.euskadi.net gunean, IIHPa garatzean esku hartzen duten eragileen arteko erlazio-guneasortzea, lanerako, eztabaidarako eta parte hartzeko foro birtual gisa. Heziketako orrietan estekakprestatzea.

6.1.6. IIHPan, lan egiteko konpromisoa duten EAEko ikastetxeen sare koordinatua sortzea.

6.1.7. Hezkuntza-sisteman iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza garatzeko eta ezartzeko lanean aridiren estatuko eta/edo nazioarteko beste gune eta/edo sare batzuk gehitzea.

NEURRIA/KONPROMISOA


62


EGITARAUA

1. LERROA

Sentsibilizatzeko eta erantzukizunakbanatzeko informatueta komunikatu

1.1. Unibertsitatea eta gizartea, elkarren artean komunikatu.

1.2. Unibertsitatean komunikazio-kanalak sortu eta planifikatu.

1.3. Ohitura, kudeaketa-jarraibide eta eduki iraunkorrak unibertsitatebarnean hedatu.

4.2. UNIBERTSITATEKO HEZKUNTZA SISTEMA


63



1.1.1. Gizarteak iraunkortasunaren gainean dituen eskaerak aldizka (eta bi norabidetan) unibertsitaterabidaliko dituen programa martxan jartzea.

1.1.2. Iraunkortasunaren arloan unibertsitateak egiten dituen ekintza eta ikerketen emaitzak gizarterahedatzeko programa koordinatua (norberaren eta kanpoko baliabideen bidez).

1.1.3. Iraunkortasuneko hezitzaileen eta prestatzaileen artean unibertsitateko ikerketen emaitzak heda-tzea.

1.2.1. EAEn gune/kanal birtuala sortzea, unibertsitateko komunitateari informazioa zabaltzeko (baitacampusen artean ere), www.euskadi.net atarian, detektatutako prestakuntza-beharren arabera.

1.2.2. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako edukiak dituen web-kanala hornitzea eta etengabeeguneratzea.

1.2.3. 1.2.1 proiektuan proposatutako gunerako estekak sartzea, unibertsitate-eremuarekin lotutakoEAEko beste web-orri batzuetan.

1.2.4. Ingurumen-komunikazioko kanalak sortzea/sendotzea: unibertsitateko komunitateko eragileekegindako aldizkari/argitalpen orokorrak edo espezifikoak, iraunkortasun-edukiak lehendik dau-den kanaletan sartzea, informazio-puntu iraunkorrak gaitzea…

1.2.5. Ingurumenari eta iraunkortasuneko hezkuntzari buruz unibertsitatean sortutako baliabide, doku-mentazio eta informazioaren inbentarioa egitea eta zabaltzea.

1.3.1. Unibertsitateko komunitateak hartu eta aplikatu behar dituen ingurumen- eta kudeaketa-jardun-bide egokiei buruzko etengabeko informazio- eta komunikazio-plan globala.

1.3.2. Ekintzen emaitzak, ikerketa-proiektuak, ezagutza berriak eta abar hedatzea, unibertsitatebarruan.

NEURRIA/KONPROMISOA


64


EGITARAUA

2. LERROA

Erabakiak hartzekoprestatu eta trebatu

2.1. Unibertsitatearen beharrak iraunkortasuneko hezkuntzan txertatu.

2.2. Iraunkortasun-irizpideak bateratzeko barne-prestakuntzarakokonpromisoa hartu.

2.3. Unibertsitatearen prestakuntza-eskaintza gizartearen beharren araberaeguneratu.

2.4. Ingurumen-prestakuntza baloratu.


65



2.1.1. Eragileek iraunkortasunaren arloan dituzten prestakuntza-beharrak identifikatzeko azterketa egi-tea: gobernu-organoak eta zuzendaritza-taldeak, ikasleak, irakasleak eta ikertzaileak, administra-zio eta zerbitzuetako langileak… (Unibertsitateko ekobarometroa).

2.1.2. Unibertsitateko azterketetan iraunkortasunaren arloko prestakuntza-beharrak identifikatzea.

2.1.3. Adituen diziplina anitzeko taldea/batzordea sortzea, curriculumean ingurumena kontuan hartze-ko eta prestakuntzan iraunkortasun-irizpideak sartzeko.

2.1.4. Azterketa-planetan ingurumena kontuan hartzea eta pixkanaka iraunkortasun-edukiak sartzea.

2.2.1. Unibertsitateko komunitatearentzako ingurumen-prestakuntzarako plan espezifikoa (zuzendari-tza-taldeak eta kudeaketa-organoak, irakasleak, kontratatutako Administrazioko eta zerbitzueta-ko langileak, enpresak, ikasleak…), onarpen- edo sustapen-mekanismoekin hornituta.

2.2.2. Kudeaketa-organoak, zuzendaritza-taldeak eta irakasleak eta ikertzaileak zeharkakotasunean etahorizontaltasunean trebatzea, iraunkortasun-alderdiak bateratzeko beharrezko ikuspegi gisa.

2.2.3. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzari aplikatutako komunikazio-tresnetan prestakuntza-planespezifikoa zuzendaritza-talde eta irakasleei zuzendua.

2.2.4. Ikuspuntu kritikoa eta ikuspegi osoa duten ingurumenari buruzko jardunaldiak, mintegiak, ikas-taroak, tailerrak eta abar, kreditu gisa onartzea akademikoki.

2.2.5. Mintegi, sinposio, lan-talde, jardunaldi eta abarretan iraunkortasun-irizpideak eta -edukiak ze-harka sartzea.

2.2.6. Irakasleen eta ikertzaileen etengabeko prestakuntza-planetan iraunkortasun-irizpideak eta -edu-kiak sartzea.

2.3.1. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzaren arloan gizarteak dituen prestakuntza-beharrak de-tektatzeko azterketa-taldea sortzea.

2.3.2. Titulazio berriak, gradu-ondoko eta doktoretza-ikastaroak eta/edo ingurumen-espezializaziokoeta iraunkortasuneko hezkuntzarekin lotutako ikastaro berriak sortzeko proposamen koordinatua(eta horretarako ikasketa-baliabideak egokitzea).

2.3.3. Iraunkortasunarekin edo hezkuntzaeta komunikazio-zientziekin zerikusia duten unibertsitatekoikasketa guztietan iraunkortasuneko hezkuntza sartzea derrigorrezko edo aukerako irakasgaigisa (etengabeko hezkuntza barne).

2.3.4. Etengabeko prestakuntzan eta ingurumen-prestakuntzan lankidetza eta parte-hartze aktiboabeste eragile eta/edo ekintza-esparru batzuekin, hitzarmen instituzionalen esparruan.

2.4.1. Ingurumen- eta iraunkortasun-prestakuntza baloratzeko mekanismoak ezartzea, unibertsitatekolangileak kontratatzeko.

NEURRIA/KONPROMISOA


66


EGITARAUA

3. LERROA


3.1. Parte-hartzearen kultura unibertsitateko komunitatean ahalbidetzeaeta integratu.

3.2. Unibertsitatearen eta gizartearen ingurumena kontuan hartzean etabalio-aldaketan parte hartzea.


67



3.1.1. Parte hartzeko metodologiei eta dinamikei buruzko mintegi/ikastaro praktikoak, eta metodologiaeta dinamikok unibertsitatearen kudeaketan aplikatzea, iraunkortasun-irizpideekin bat,pizgarrien eta lanbide-gaitasuna aitortzeko sistema baten bidez.

3.1.2. Iradokizunak egiteko guneak sortzea (unibertsitate-campusetan, gune birtualetan, etab.).

3.1.3. Unibertsitateko komunitateak bere inguruko ingurumenaren errealitatean parte hartzeko jardueraberri-emaileak eta borondatezkoak antolatzea.

3.1.4. Ingurumen-/iraunkortasuneko izaera duten eskolaz kanpoko taldeak sortzea, tokiko ikastetxee-kin eta hezkuntza-ekipamenduekin erlazio argia dutenak.

3.2.1. Unibertsitateko Agenda 21 edo ingurumen-kudeaketarako beste sistema integral eta partaide-tutako batzuk egitea.

3.2.2. Ingurumen-arloko unibertsitateko borondatezko lana sustatzea komunitateko proiektuetan,gizartearen ingurumen-alfabetatzean eta abarretan parte hartzeko, horien onarpena aukeralibreko kreditu gisa gehituz.

3.2.3. Unibertsitateko komunitateak ingurumenaren eta iraunkortasunarekin bat datozen balioengaineko konpromisoak hartzea eta sinatzea.

3.2.4. Iraunkortasunari buruzko hausnarketa-, eztabaida-, eta iritzi-elementuak sortu eta gizarteanzabalduko dituen unibertsitateko plataforma sortzea.

3.2.5. Iraunkortasunari buruz sortzen diren erronka berrien gainean eztabaidatzeko eta hausnartzekoforo sozial iraunkorra sustatzea eta sortzea.

NEURRIA/KONPROMISOA


68


EGITARAUA

4. LERROA


4.1. Iraunkortasunean ikerketa sustatu eta iraunkortasunean hezi.

4.2. Ikerketa eta berrikuntza ebaluazioan.

4.3. Behatu eta sarean lan egin.


69



4.1.1. Sailen arteko batzordea sortzea eta instituzionalizatzea (unibertsitate barruan zein unibertsitateenartean) ikerketa-lerroak ezartzeko ingurumenaren eta iraunkortasuneko hezkuntzaren arloan.

4.1.2. Iraunkortasuneko hezkuntza, dibulgazio eta komunikaziorako ikerketa-taldeak eta -lerroak sor-tzea (unibertsitate barruan zein unibertsitateen artean) alderdi hauek kontuan hartuta: alderdimetodologikoak eta pedagogikoak, balioak eta jarrerak, baliabideak eta materialak, etab.

4.1.3. Unibertsitate bereko eta hainbat unibertsitatetako diziplina anitzeko ikerketa-taldeak sortzeaeta/edo indartzea ingurumen-gaietan.

4.2.1. Iraunkortasuneko hezkuntzaren kalitatea ebaluatzeko sistemak diseinatzea.

4.2.2. Ebaluazio-sistema egokiak martxan jartzea, IIHPtik eratorritako lerro, ekintza eta proiektuetarakohezkuntza-komunitatean.

4.2.3. Gizartearen iraunkortasun-balioen ezagutza-maila eta horiek barneratzea ebaluatzeko metodolo-gia berriak diseinatzea.

4.3.1. Iraunkortasuneko hezkuntza-berrikuntza eta/edo —ikerketako proiektuak identifikatzea (uniber-tsitate-mailan) eta horien berri ematea eskualdean, estatuan eta/edo nazioartean.

4.3.2. Iraunkortasuneko hezkuntzako estatuko eta/edo nazioarteko lan-sareetan parte hartzea etaproiektu berriztatzaileak martxan jartzea.

NEURRIA/KONPROMISOA


70


EGITARAUA

5. LERROA


5.1. IIHPa garatzeko abiapuntuko baldintzak.

5.2. Kudeaketan ingurumena kontuan hartzeko antolatu.


71



5.1.1. IIHParen esparruan unibertsitatean sustatu behar diren ekintza guztiak koordinatzeko organoaaztertzea eta izendatzea.

5.1.2. Unibertsitateko kudeaketa-organoek ingurumen-konpromisoak eta iraunkortasuneko hezkuntza-ren aldeko konpromisoak hartzea.

5.1.3. Hartutako konpromisoen betetze-maila ebaluatzeko, kontrolatzeko eta aldizkako segimenduakegiteko txostenak.

5.1.4. Finantziazio- eta aurrekontu-lerroak IIHPko beharretara egokitzea.

5.2.1. Kudeaketako hobekuntza-elementuak zehaztuko dituen batzorde ekoauditorea sortzea, Uniber-tsitateko iraunkortasun-printzipioekin bat datorrena.

5.2.2. Unibertsitateko zentro eta campusak eraiki eta erreformatzea eta horien funtzionamendua arautzendituen araudian iraunkortasun-irizpideak sartzea.

NEURRIA/KONPROMISOA


72


EGITARAUA

6. LERROA

Koordinatu, lankidetzan aritu eta sarean lan egin

6.1. Unibertsitatearen eta IIHParen arteko koordinazio-mekanismoak.


73



6.1.1. IIHPa garatzeko lankidetza- eta koordinazio-bide iraunkorrak ezartzea Ingurumen eta LurraldeAntolamendu Sailaren eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren artean (beste sail posi-ble batzuekin batera).

6.1.2. Unibertsitate-sistemako iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako mintegi/mahai iraunkorrasortzeko parte hartzea, IIHPa garatzeko esku hartzen duten erakunde eta eragile guztiak ordez-katuta egon daitezen.

6.1.3. IIHParen esparruan unibertsitatean sustatu behar diren ekintza guztiak koordinatzeko organoaaztertzea eta izendatzea.

6.1.4. Unibertsitatearen eta beste ekintza-esparru batzuen artean lankidetza-hitzarmenak sinatzea(administrazioa, enpresak, komunikabideak, fundazioak, zentro teknologikoak, elkarteak,GKEak, etab.), ingurumen-prestakuntza eta —trebakuntzako proiektuak martxan jartzeko etagaratzeko.

6.1.5. Unibertsitatearen eta komunikabideen arteko lankidetza-hitzarmenak egitea, ingurumen-edu-kiak transmititzeko.

6.1.6. Unibertsitatearen eta beste eragile batzuen arteko lankidetza-hitzarmenak (administrazioa, en-presak, komunikabideak, fundazioak, ikerketa-zentroak, elkarteak eta GKEak, etab.) egitea, in-gurumen-izaera duten diziplina anitzeko ikerketa-proiektuak garatzeko.

6.1.7. Unibertsitateen arteko lankidetza-hitzarmenak egitea, IIHPtik eratorritako ingurumen-konpromi-soak eta iraunkortasuneko hezkuntzako konpromisoak garatzeko.

6.1.8. IIHPa garatzean esku hartzen duten unibertsitateko komunitateko eragileen arteko erlazio-gunebirtuala sortzea, lanerako, eztabaidarako eta parte hartzeko foro gisa.

6.1.9. Unibertsitate-sisteman iraunkortasun-irizpideak eta iraunkortasuneko hezkuntzako irizpideak ga-ratzeko eta ezartzeko lanean ari diren estatuko eta/edo nazioarteko beste gune eta/edo sare ba-tzuk gehitzea.

NEURRIA/KONPROMISOA


Zeinahi plangintza-prozesuk, baita 2006-2010 al-dirako EAEko hezkuntza-sistema formalerakoIraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Pla-nak ere, jarraipen eta ebaluazio elementuak bar-ne hartzen du; izan ere, elementuok zehazten la-gunduko die planok zenbateraino diren eraginkoreuren helburuak lortzeko.

1. Zein onura dakar ebaluazioak? Zertarako eba-luatu?

Bistakoa dirudien arren, jarraipen- eta ebaluazio-lanek onura esanguratsuak dakartzate; izan ere,lagungarriak dira hauetarako:

—Aurrez zehaztutako helburuak zenbaterainolortu diren jakiteko.

—Gauzatutako programen eta/edo konpromisoenkalitatea neurtzeko.

—Ikasitakoa ebaluatzeko (hezkuntza-ahalegina-ren egiazko eragina).

—Proposatutako programak eta/edo neurriaknola hobe daitezkeen pentsatzeko.

—Gai interesgarriak identifikatzeko.

—Indarrak eta mugak argitzeko, eta aurre eginbeharreko premiak identifikatzeko.

—Etorkizuneko jarduera eta estrategia bideratzeko.

2. Zein ezaugarri hartu behar dira kontuan hezkun-tzako lerroak, programak eta/edo neurriak ebalua-tzean?

Ekar ditzaketen onuretatik harantzago, jarraipen-eta ebaluazio-lanek hasierako hainbat irizpidebete behar dituzte, besteak beste:

—Ebaluatzeak eskatzen du aldizka egindako bi-deari buruz hausnartzea; egindakoari eta egi-teko modu berriei buruz eztabaidatzea etaikastea; etorkizuneko proposamen eta ekintzeiburuz eztabaidatzea.

—Ebaluatzeak iritzia ematea dakar; ahaleginareneta hezkuntza-jardueraren balioa aztertzea,ikertzea eta zehaztea, hasierako helburuenarabera, ikuspegi objektiboa oinarri.

—Ebaluazioa planifikatuta, eztabaidatuta etamodu zehatzean egin behar da. Beharrezkoada kontuan hartzea ikuspegi sistemiko bat,ebaluazioa hezkuntza-prozesu osoan integra-tzen lagunduko duena.

75

5. KAPITULUAPLANAREN

JARRAIPENA ETA EBALUAZIOA

ZER DA EBALUATZEA?

ZERBAITEN BALIOA

KONTUAN HARTZEA.

ETA

IRAUNKORTASUNERANZKO

INGURUMEN HEZKUNTZA

EBALUATZEA?

EPAITZEA

IRAUNKORTASUNERANZKO

INGURUMEN HEZKUNTZA

ZENBATERAINO DEN

ERAGINKOR,

INGURUMENAREN

ETA/EDO INGURUMENA

ZAINTZEN DUTEN

JARDUEREN

MESEDERAKO.

Towards a set of principles for effective environmentaleducation strategies andprogrammes-en laburpena eta moldaketa, Michelle Rush et.al, 1999.


—Ebaluazioak benchmarkinga izan behar duhelburu; hau da, ikerketaeta ebaluazio- pro-zesu jarraitua eta etengabea, erreferentzia etagidari batzuk, oinarri hezkuntza-prozesua, es-trategiak eta neurriak etengabe hobetzea ahal-bidetuko duena.

—Hezkuntza-prozesuak ebaluatzeak epe alde-tik hainbat alderdi kontuan hartzea eskatzendu: nola eragileak eta epe laburrekoak dire-nak hala epe luzekoak, esaterako, hezkuntza-ahaleginaren eragin soziala (eraldaketari da-gokionez); halaber, prozesuaren eta egindakojardueren kalitatearen irizpideak hartuko dirakontuan.

2006-2010 ALDIRAKO EAE-KOHEZKUNTZA SISTEMAFORMALERAKOIRAUNKORTASUNEKO INGURUMENHEZKUNTZAKO PLANARENJARRAIPEN- ETA EBALUAZIO-PROGRAMA

Arestian adierazitako irizpideekin bat, jarraipen- etaebaluazio-programak hauek konbinatzen ditu:

—2006-2010 aldiko IIHPren garapena aldizkaberrikustea, ekiteko eta aurrera egiteko kon-promiso osoa lortzeko tresna eragile gisa.

—Planaren programen eta neurrien edo konpro-misoen emaitzak eta eraginkortasuna aztertzea.

—Planak bere helburu nagusia lortzeko (gizar-tearen gaineko eragina) zenbateraino lagunduduen zehaztea: ekintza nola aldatu den, ingu-rumen eta iraunkortasunaren alde.

Horretarako, hiru elementu berezi hauek hartzenditu kontuan:

I. Jarraipeneko urteko txostena edo oinarrizkomemoria prestatzea aldizka, IIHPren beneta-ko ezartze- eta betetze-maila urtero jasotzeko.

II. IIHPren adierazleen sistema, urtean edo biurtean behin zenbatetsi, eguneratu eta balie-tsi beharrekoa.

III. EAEko Ingurumen-Adierazleen Sisteman txer-tatu beharreko adierazle berezia (23.ena).

Ondoren garatuko ditugu elementuok:

76


I. 2006-2010 aldirako EAEko hezkuntza-sistema formaleko Iraunkortasuneko

Ingurumen Hezkuntzako Planaren jarraipeneko urteko txostena

Barrurako den oinarrizko memoria; bertan urtero jaso beharko dira, planaren ezartze- eta gauza-tze-maila; beraz, hauek bildu behar ditu:

—Gauzatutako eta/edo martxan jarritako neurrien eta konpromisoak.

—Hurrengo urtean bete beharreko konpromisoak, plangintza batean jasota, hau da, denborareneta baliabideen arabera antolatuta.

—Interesgarritzat jotako beste ebaluazio-elementu eraginkor batzuk: urtean ikusitako oztopoaketa zailtasunak, neurriak aldatzeko proposamena…


77

5. KAPITULUAPlanaren jarraipena eta ebaluazioa

II. 2006-2010 aldirako EAEko hezkuntza-sistema formaleko Iraunkortasuneko

Ingurumen Hezkuntzako Planaren adierazle berezien taula

Guztira, 13 adierazle zehaztu, azpi-adierazleak ere barne direla. Adierazle horiek guztiek hezkun-tza-sistema formalean iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzak izan dituen aurrerapenak neurtzeneta zenbatesten saiatzen dira, IIHPtik eratorritako neurriak eta konpromisoak aplikatu direnetik.

2006-2010 aldirako EAEko Hezkuntza Sistema formalerako Iraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Planaren adierazle-taula

1. Hezkuntza-komunitatearen ingurumen-sentiberatze eta iraunkortasuneko maila.

2. Ingurumen-kudeaketako sistemak dauzkaten ikastetxeen ehunekoa.

3. Eskolako Agenda 21, Unibertsitateko Agenda 21 edo iraunkortasuneko ingurumen hezkun-tzako beste programa batzuetan murgilduta dauden ikastetxeen ehunekoa.

4. Eskolako Agenda 21 edo Unibertsitateko Agenda 21 ziurtatuta daukaten ikastetxeen (uniber-tsitatez kanpokoak eta unibertsitatekoak) ikastetxeen ehunekoa.

5. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzaren gaineko komunikazio- eta informazio-maila.

6. Ingurugela eta ingurumen hezkuntzako ekipamenduekiko ezagutza- eta asebetetze-maila.

7. IIHPtik eratorritako prestakuntza-planaren ezartze- eta betetze-maila.

8. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzan berrikuntza bultzatzeko proiektuen eta bitartekoenurteko kopurua.

9. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako koordinatzailearen figura daukaten ikastetxeen etaberritzeguneen ehunekoa.

10. Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzari atxikitako izakundeen sareko atxikimenduak.

11. Eskolako Agenda 21, Unibertsitateko Agenda 21 edo iraunkortasuneko ingurumen hezkun-tzako beste programa batzuetan hezkuntza-komunitateak duen parte-hartze maila.

12. EAEko Administrazioak IIHP martxan jartzeko eta betearazteko bideratu duen aurrekontu-zuzkidura.

13. IIHParen lidergo eta garapenean inplikatuta dauden agenteen arteko koordinazioa.


78


III. EAEko Ingurumen-adierazleen Sisteman txertatu

beharreko adierazle berezia (23.ena)

Hezkuntza ez da azken helburua, ezpada bide bat beste zenbait helburu lortzeko. Hori horrela,2006-2010 aldirako hezkuntza sistema formalerako Iraunkortasuneko Ingurumen HezkuntzakoPlanak (IIHP) helburu ditu gizartearengan eragin, eta pertsonen eta gizartearen ekintzak eraldatu,ekintza horiek ingurumenari eta iraunkortasunari mesede egin diezaioten.

Hartara, IIHPren benetako eraginkortasuna epe luzera; baita ekintzen arloko beste zenbait plane-na ere, EAEko Ingurumen-adierazleek islatuko dute; izan ere, lurraldeko ingurumenaren egoeraeta bilakaera islatzeko tresnak dira.

Gainera, EAEko Ingurumen-adierazleen Sisteman beste adierazle bat, 23.ena, eranstea proposatuda, ebaluatzeko elementu osagarri, iraunkortasunerantz aurrera egiteko beste bide bat bezala,iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzarekin bereziki lotua:

Iraunkortasuneko 23. adierazalea:«Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntza EAEn»

Azpi-adierazle eratorriak:

—Honelako prozesuetan murgildutako ikastetxeen urteko zenbakia eta ehunekoa:

• Eskolako Agenda 21.• Unibertsitateko Agenda 21. • Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzako beste programa batzuk.

—Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzari atxikitako izakundeen sareko atxikimenduen urtekokopurua.

—Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzaren gaineko komunikazio- eta informazio-maila.

—Hezkuntza-komunitatearen ingurumen-sentiberatze eta iraunkortasuneko maila (derrigorrezkoeta derrigorrezkoaren ondoko heziketa).

—Iraunkortasuneko ingurumen hezkuntzari buruzko gizarte-hautematea.


Dokumentu hau egiteak lan-teknikoa eta barne-hausnarketa eragiteaz gain, EAEko iraunkortasu-neko hezkuntza bultzatzean esku hartu duten hez-kuntza komunitateko eta Administraziokoeragileen parte-hartze zehatza eragin du.

Pertsonek eta erakundeek bi etapatan parte har-tu dute:

—Lehenengo etapak, barne izaeradunak, Inguru-men eta Lurralde Antolamendu Sailaren etaHezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailarenlaguntza jaso du. Dokumentuaren edukia egitu-ratu, horri buruz hitz egin eta balioa emateko,zortzi lantegi egin dira.

—Bigarrenak, berriz, luzeenak, iraunkortasunekoingurumen hezkuntzarekin zerikusia duten

pertsona, entitate eta erakundeek parte hartzeaizan du helburu. Hartara, 68 pertsona eta/edoerakunderi dokumentu-zirriborro bat banatuzaie, ondoren, ekarpenak, proposamenak etahausnarketak egiteko.

Gainera, behin betiko proposamena argitaratu etagero, dokumentua EAEko Ingurumen-Batzordeakbalioztatuko du 2005eko ekainaren 20an,Iraunkortasuneko Ingurumen Hezkuntzako Estra-tegia EAEn izenburupean.

Horretara, prozesua zehatz eta sakon garatu da,izan ere, helburu du EAEko iraunkortasunekohezkuntzarako konpromiso estrategikoak etaekintzako konpromisoak hartzeko oinarriak ezar-tzea, 2006-2010 aldirako EAEko hezkuntza siste-ma formaleko Iraunkortasuneko Ingurumen Hez-kuntzako Plana zehaztearen bidez.

79

ERANSKINADOKUMENTUA LANTZEKO

PROZEDURA

Leku txiki askotan gauza txiki asko egiten dituzten pertsona txiki askok

mundua alda dezakete


Adierazlea Adierazlea edo neurtzeko tresna, gai jakin baten inguruko aurrerapen-maila zenbatestea eta ebaluatzea ahalbidetzen duena.

EAEko hezkuntza-sistema formaleko Iraunkortasuneko Ingurumen hez-kuntzako 2006-2010 Planean, adierazleen taulak erraztu egiten du planhorretatik eratorritako neurrien ezartze-maila eta zehaztutako helburuaklortzeko ematen duen laguntza ezagutzea.

Agenda 21 Nazio Batuek Ingurumenari eta Garapen Iraunkorrari buruz 1992anRio de Janeiron egindako Konferentzian —Lurraren Goi-bilera— sortu-tako programa da, eta ingurumenaren, ekonomiaren eta gizartearenarteko lotura aztertu nahi du. XXI. mendeko garapen iraunkorrerakoekintza-plan globala da.

Era berean, tokiko komunitate guztiei dei egiten die beren Tokiko Agen-da 21 sortzeko; udalerri bakoitzerako plan eta ekintza zehatzak izan be-har dituzte, eta Agenda 21en jarraibide orokorretan oinarritzen dira.

Aztarna ekologikoa Aztarna ekologikoak adierazten du nola eragiten dion gure bizimo-duak inguruneari; hori jakiteko, urtean baliabide naturalak kontsumi-tzeko ditugun beharrak asetzeko eta sortutako hondakinak asimila-tzeko behar diren lursail produktiboen azalera kalkulatzen da.

William Rees eta Mathis Wackernagel kontzeptuaren aitzindariek ho-nela definitzen dute: «erabilitako baliabideak produzitzeko eta bizi-maila jakin bat duten biztanleek sortutako hondakinak asimilatzekobehar den lurralde produktiboaren edo uretako ekosistemaren ere-mua, eremu hori dagoen lekuan dagoela ere».

81

TERMINOEN GLOSATEGIA

Gauzen benetako esanahia aurkitzen da gauza bera beste hitz batzuen bidez

esaten saiatzean

Charlie Chaplin


Balioetan heztea Balioetan heztea da banakoen nahiz taldeen garapen- eta eraikun-tza-prozesuetan parte hartzea.

Gaur egun balioetan heztea da hiritarrak trebatzea, hain zuzen ere,gure gizartearen erronkei erantzuteko gai izan, eta mundu justuagoa,integratzaileagoa, iraunkorra, bidezkoa eta kulturen artekoa eraikitze-ko konpromisoa hartuko duten hiritarrak.

Ingurumen-balioetan heztea da gizakien, gizartearen eta ingurume-naren arteko etika berri bat sustatzearen aldeko jarrerak eta balioakbultzatzea. Sistema antropozentrikoa —onuraren zerbitzuan etamerkatu lehiakor eta indibidualistan oinarritzen da, eta neurriz kan-poko balioa ematen die «edukitzean oinarritutako balioei»— ordez-katzeko prozesuan parte hartu nahi da; eta haren ordez sistema bio-zentrikoa sartu nahi da; bizitzaren zerbitzuan dago, mailaorokorragoan, parte-hartzaileagoan; neurritsu, solidario eta harmo-niatsu.

Eskolako Agenda 21 Hezkuntza-komunitatearen konpromisoa da, ikastetxearen eta bereingurunearen ingurumen-kalitatearen eta iraunkortasunaren alde lanegiteko. Oinarrizko osagaiak hiru dira: ikastetxearen eta haren ingu-runearen ingurumen-iraunkortasuna, curriculum-berriztapena etakomunitateko parte-hartzea.

Etengabeko ikaskuntza Emaitzak, ezagutzak, eta gaitasunak ikuspegi pertsonal, hiritar edosozialetik nahiz enpleguarekin zerikusia duen ikuspegitik etengabehobetzeko egindako ikaskuntza-jarduera oro da.

Etengabeko ikaskuntzaren —bizitza osoan egiten den ikaskuntza for-mala, ez-formala eta informala— definizio zabala da hau.

Hezkuntza edo Hezkuntza- eta prestakuntza-zentroetan gauzatzen da, eta di-ikasketa formala ploma eta prestakuntza-maila aitortuak lortzera bideratuta dago.

Hezkuntza edo Hezkuntza- eta prestakuntza-sistema nagusiekiko paralelo ikasketa ez-formala egiten da, eta ez du ziurtagiri formalik ematen. Ikasketa-mota hau

lantokian edo gizarte zibileko erakundeen eta taldeen jardueren bi-dez (gazteen erakundeak, sindikatuak edo alderdi politikoak) eskuradaiteke. Sistema formalak osatzeko ezarritako erakunde edo zerbi-tzuen bidez ere eskura daiteke (adibidez, arte-, musika- edo kirol-ikastaroak edo azterketak prestatzeko klase partikularrak).

82


Hezkuntza edo Eguneroko bizitzaren osagarri naturala da. Ikasketa ez-formala ikasketa informala eta formala ez bezala, ikasketa informala ez da ezinbestean nahita-

koa, eta, horregatik, baliteke interesdunek berek positibotzat ez onar-tzea beren jakintza eta gaitasunetarako. Eguneroko bizimoduko jar-duerekin —lana, familia eta aisialdiarekin zerikusia dutenak— lortzenda. Ez dago egituratuta eta, eskuarki, ez dakar egiaztatzerik.

Hezkuntza-sistema Urriaren 3ko 1/1990 Hezkuntza Sistemaren Antolamendu Orokorre-ko Legean (LOGSE) ezarritakoaren arabera, hezkuntza-sistemak berebaitan hartzen ditu irakaskuntza orokorra eta irakaskuntza berezia.

Irakaskuntza orokorrak dira: Haur Hezkuntza, Lehen Hezkuntza, Bi-garren Hezkuntza (Derrigorrezko Bigarren Hezkuntza, Batxilergoa etamaila ertaineko Lanbide-Heziketa), goi-mailako Lanbide-Heziketa etaUnibertsitate-Hezkuntza.

Irakaskuntza bereziak dira: irakaskuntza artistikoak eta hizkuntzenirakaskuntza.

Holistikoa Errealitate bakoitza osatzen duten atalen baturaren osotasun desber-din gisa hartzea.

Diziplina anitzeko ikuspegia, ikuspegi globala integratzen bultzatzenduena, diziplina guztiekin lotura duena eta ekosistemikoa.

Ingurugela Ingurumenarekiko Irakasbideen Hezkuntza eta Ikerketarako Ikaste-giak. Irakasleei eta ikastetxeei laguntzeko ekipamendu publikoen sa-rea dira, eta ingurumeneko hezkuntza-planak eta -programak koor-dinatzen dituzte EAEko unibertsitatez kanpoko hezkuntza-sisteman.

Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu, Etxebizitza eta Inguru-men Sailaren eta Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailaren arte-ko lankidetzaren bidez sortu ziren, eta hala funtzionatzen dute.

Zeharkakotasunaren metodologian eta garapen iraunkorraren helbu-ruan oinarritzen dute beren lana.

Ingurumen hezkuntza «Ingurumen hezkuntza etengabeko prozesu bat da; prozesu horretan,gizabanakoak eta komunitateak beren inguruaz ohartzen dira, eta, ba-naka nahiz taldean, egungo eta etorkizuneko ingurumen-arazoak kon-pontzeko beharrezkoak diren ezagutzak, balioak, trebetasunak, espe-rientzia eta ausardia eskuratuko dituzte» (Ingurumenari buruzkoHezkuntza eta Prestakuntzako Nazioarteko Biltzarra. Mosku, 1987).

Ingurumen hezkuntza pentsamendu- eta ekintza-korrontea da, na-zioartera zabaltzen dena; 70eko hamarkadatik aurrera indar handia

83

Terminoen glosategia


hartu zuen, izan ere, habitat naturalak suntsitzea eta ingurumen-kali-tatearen degradazioa gizarte-arazotzat jotzen hasi ziren.

Iraunkortasuneko Hori garapen iraunkorrerako baldintza da, gizabanakoak eta hezkuntza gizarteko taldeak gure bizimoduari buruzko hausnarketa egiteko, in-

formazioa eskuan izanda erabakiak hartzeko eta mundu iraunkorra-goa lortzeko aurrera egiteko bideak ezartzeko motibatzen, prestatzeneta inplikarazten dituen neurrian.

Iraunkortasuneko errealitatea eraldatzeko tresna.

Nazio Batuen UNESCOren gidaritzapean iraunkortasuneko hezkuntzan lan Garapen Iraunkorrerako egiteko Nazio Batuen Batzar Nagusiak aukeratutako epea Hezkuntzaren Hamarkada (2005-2014). 2002ko Johannesburgeko Garapen Iraunkorrari buruz-

ko Munduko Goi-bileran egindako gomendio baten ondorioz sortuzen.

Neurria edo konpromisoa 2006-2010 aldirako EAEko hezkuntza-sistema formaleko Iraunkorta-suneko Ingurumen Hezkuntzako Planetik eratorritako jardueren mul-tzoa, zehaztutako helburuak lortzeko garatu beharrekoa.

Zeharkakoa Alde batetik bestera dagoena edo hedatzen dena.

Ingurumen hezkuntza zeharkako ardatza da, eta, beraz, hezkuntza-maila guztietan eta hezkuntza-programaren esparru guztietatik landubehar da.

84


—Alfaro, M.C.; Asín, J.; Calvo, S.; Callaghan, P.; Castro, R. de; Chamorro, M.J.; Dueñas, J.C.; Fernán-dez-Burgueño, V.; González, E.; Guerrero, M.P.; Jan, J.P. de; Monrrós, A.; Rodríguez, F.; Sintes, M.(argit.) 1999. Libro blanco de la Educación Ambiental en España. Ingurumen Ministerioa, Madril.128 orrialde.

—Asín, J.; San Agustín, J.L.; Alonso, M.; Calvo, S.; Pardo, M.; Irigalba, A.C.; Vilanueva, C. & Weiss-mann, H. (argit.) 2001. Estrategia Navarra de Educación Ambiental. Ingurumena, Nafarroako Gober-nua. 133 orrialde.

—Cabrera, M. & López Martín, F. (argit.) 2003. Estrategia Aragonesa de Educación Ambiental (EAREA).Ingurumen Hezkuntzako zerbitzua, Aragoiko Gobernua. 95+31 orrialde.

—Calvo Roy, S. & García Antón, E. (argit.) 1996. Seminarios permanentes de educación ambiental.Ingurumen Ministerioa, Madril. 248 orrialde.

—Calvo Roy, S. & García Antón, E. (argit.) 1997. Educación ambiental para el desarrollo sostenible.Ingurumen Ministerioa, Madril. 7 liburuki.

—CEE Working Group. 2004. Measuring effectiveness: evaluation in education for sustainable develop-ment. Council for Environmental Education, Reading (UK). 12 orrialde.

—Cohen, J. & James, S.; Blewitt, J. 2002. Learning to last: skills, sustainability and strategy. Learningand Skills Develpment Agency.

—Colom Cañellas, A.J. & Sureda Negre, J. 1989. Pedagogía ambiental. CEAC, Bartzelona. 243 orrialde.

—Nekazaritza, Ur eta Ingurumen Saila 2003. Estrategia de Educación Ambiental, Región de Murcia.Primer Documento de Debate. Murtziako Eskualdea. 113 orrialde.

—Ingurumen Saila. 2000. Estrategia de educación ambiental en Castilla y León: un reto colectivo. Ezta-baidarako dokumentua. Ingurumen Saila, Gaztela eta Leongo Junta.

—Ingurumen Saila. 2002. Estrategia de Educación Ambiental en Cantabria. Eztabaidarakodokumentua. Kantabriako Gobernua. 175 orrialde.

—Eusko Jaurlaritzako Kontseilua. 2001. EAEko iraunkortasunaren Konpromisoa. Eusko Jaurlaritza.

85

ERREFERENTZIABIBLIOGRAFIKOAK


—Conselleria de Medi Ambient. 2003. Estratègia Balear d’Educació Ambiental. Govern de les Illes Balears.

—Cowie, B.; Eames, C.; Arlow, A.; Bolstad, R.; Barker, M.; Keown, P.; Edwards, R. & Coll, R. 2004. Envi-ronmental education in New Zealand schools: Research into current practice and future possibilities.Ministry of Education, New Zealand. 137 orrialde.

—Delors, J. (et al.) 1996. La educación encierra un tesoro. Informe a la UNESCO de la Comisión Inter-nacional sobre la Educación para el Siglo XXI. Compendio. UNESCO edizioak. 45 orrialde.

—Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Saila eta Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila. 2003. In-gurumen-hezkuntzaren integrazioa EAE-ko Derrigorrezko Lehen eta Bigarren kezkuntzan: diagnosti-koa. Eusko Jaurlaritzako Argitalpenen Zerbitzu Nagusia.

—Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila. 2004. Ingurumen-adierazleak 2004; aurrera egitekoneurtuz. Eusko Jaurlaritza.

—IHOBE eta Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila. 2004. Ekobarometro so-ziala 2004. EAEko gizarteak ingurumenari buruz duen ikuspegia.

—Department of the Environment, Transport and the Regions, Erresuma Batua. 1999. Sustainable De-velopment Education Panel; First Annual Report 1998. London.

—Ingurumen hezkuntzako Zuzendaritza Nagusia. CMA. 2003. Estrategia Andaluza de Educación Am-biental. Ingurumen Saila eta Hezkuntza eta Zientzien Saila, Andaluziako Junta. 122 orrialde.

—García, J.E. 2002.: es posible una Educación Ambiental integradora? Monográficos Investigación enla Escuela, 46.

—Gil Pérez, D.; Vilches, A. Garapen iraunkorrerako hezkuntza. Universitat de València.

—González, E. 2003. Hacia un Decenio de la Educación para el Desarrollo Sustentable. Desarrollo Sus-tentable, Vol. 1, 5- 16:19. Mexikoko Gobernua, Mexiko.

—Hesselink, F.; van Kempen, P.P.; Wals, A. 2000. ESDebate. International debate on education forsustainable development. IUCN Commission on Educación and Communication (CEC). 74 orrialde.

—Hoffman, J. & Thomson, G. 2003. Measuring the success of environmental education. Kanada: Networkfor Environmental Education. 74 orrialde.

—Houghton, E. (Argit.) 2003. Environmental Education Notario. Greening the Way Notario Leanrs. A pu-blic Strategic Plan for Environmental and Sustainability Education. Environmental Education Notario(EEON). 127 orrialde.

—IHOBE Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa 2002. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumene-ko Esparru Programa (2002-2006). Garapen Iraunkorraren EAEko Ingurumen Estrategia (2002-2020).Eusko Jaurlaritza.

—IHOBE. 2003. 2003ko Aste Berdea: «El papel de la Universidad en el Desarrollo Sostenible» forokoondorioak. IHOBE Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa. Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antola-mendu eta Ingurumen Saila.

—Ingurugela, Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saila. 2002. Jasangarritasune-rako hezi. Eskolako Agenda 21: eskolarentzako gida. Eusko Jaurlaritza. 40 orrialde.

86


—Ingurugela. 2003. EAEko Ingurumen Hezkuntzako III. Jardunaldiak. Eusko Jaurlaritza

—Institut d’Educació. 1999. La educación, clave para el conocimiento y la convivencia: proyecto edu-cativo de ciudad./L’educació, clan per al coneixement i la convivencia: projecte educatiu de ciutat.Ajuntament de Barcelona.

—Jull, P. 2003. Evaluating Environmental Education and Outreach Programs. State Department of Eco-logy, Washington. 56 orrialde.

—Lecumberri, G. & Arbuniés, J. 2001. Ingurumen hezkuntzako programak egiteko gida. NafarroakoUNESCO zentroa. 160 orrialde.

—Martí Mainar, P. (argit.) 2003. ECEA: Estratègia Catalana d’Educació Ambiental. una eina per a la comu-nicació i la participació: document marc. Departament de Medi Ambiente, Generalitat de Catalunya,Bartzelona. 133 orrialde.

—Martínez Huertas, J. 1996. Ingurugiro-hezkuntza EAEn. Egoera eta aurreikuspenak. Ingurugiro Sailor-detza, Eusko Jaurlaritza. 120+105 orrialde.

—McDuff, M. 2002. Needs Assessment for Participatory Evaluation of Environmental Education Pro-grams. Applied Environmental Education and Communication 1-25:36.

—McKeown, R.; Hopkins, C.; Rizzi, R.; Christalbridge, M. 2002. Education for Sustainable DevelopmentTookit. Energy, Environment and Resources Center, University of Tennessee. 142 orrialde.

—Mette de Viser, A. 2002. Sustainable is more than able- Viewpoints on education for sustainability.Network for Ecological Education and Practice, Denmark. 44 orrialde.

—Hezkuntza Ministerioa. 1990. Urriaren 3ko 1/1990Legea, Hezkuntza Sistemaren AntolamenduOrokorreko Legea.

—Ingurumen Ministerioa. 1999. Libro blanco de la educación ambiental en España en pocas palabras.Ingurumeneko Idazkaritza Orokorra, Ingurumen Ministerioa. 50 orrialde.

—Novo, M. 1995. La educación ambiental. Bases éticas, conceptuales y metodológicas. Universitas,Madril. 280 orrialde.

—Nazio Batuen Erakundea (NBE). 1992. Agenda 21. Lurraren Goi-bilera Rio de Janeiron.

—Nazio Batuen Erakundea (NBE). 2000. Milurtekoko Deklarazioa. Nazio Batuen Batzar Orokorra.

—Nazio Batuen Erakundea (NBE). 2002. Garapen Iraunkorraren Munduko Goi-bilerako txostena. Gara-pen Iraunkorrari buruzko Munduko Goi-bilera, Johannesburg.

—Nazio Batuen Erakundea (NBE). 2002. 2002ko abenduaren 20ko 57/254 ebazpena. Nazio BatuenBatzar Orokorra.

—Parliamentary Commissioner for the Environment (PCE). 2002. Creating Our Future: Sustainable De-velopment for New Zealand. Wellington: PCE. 182 orrialde.

—Parliamentary Commissioner for the Environment (PCE). 2004. See change: learning and educationfor sustainability. Wellington: PCE. 160 orrialde.

—Pereira Cordido, J.M.; Gutiérrez Roger, X. & Rodríguez Regina, S. (argit.) 2000. Estratègia Galega d’Edu-cació Ambiental. Consellería de Medio Ambiente, Xunta de Galicia. 119 orrialde.

—Rojas, J. 2004. Garapen Iraunkorrerako Ingurumen hezkuntzako 1. Biltzarra Kordobako probintzia,Argentina.

87

Erreferentzia bibliografikoak


—Ruiz, D.; Benayas, J.; Gutiérrez, J. 2000. Documentos de estrategias de educación ambiental: distin-tos estilos para un mismo fin. Ciclos, cuadernos de comunicación, interpretación y educación am-biental 7: 8-12.

—Rush, M.; Wharfe, L.; Collins, H.; Thomas, K. et al. 1999. Towards a set of principles for effective en-vironmental educatioon strategies and programmes and their evaluation. Ministry of Education, NewZealand.

—Seifert, M.; Steiner, R. & Tscahpka, J. (argit.) 2000. La Torre de Babel. Propuestas y métodos deeducación ambiental a través de Europa. Gea, Valladolid. 191 orrialde.

—Stevenson, R. 2002 Education and sustainable development. In: Tilbury, D. et al, eds. Education andsustainability: responding to the global challenge. Gland, Switzerland and Cambridge, UK: Commis-sion on Education and Communication, IUCN: 187-196.

—Stokking H.; Van Aert, L.; Meilberg, W. & Kaskens, A. 1999. Evaluating environmental education.IUCN Commission on Educación and Communication (CEC).

—Sustainable City Team. 2003. Learning to last in Bristol. Bristol’s Education for Sustainable Develop-ment Strategy. Bristol City Council. 31 orrialde.

—Sustainable Development Education Panel. 2003. Learning to last. The Government’s Sustainable De-velopment Education Strategy for England. Draft presented to Ministers by the Sustainable Develop-ment Education Panel. Department for Environment, Food and Rural Affairs, UK. 19 orrialde.

—Tilbury, D. et al, eds. (Argit.) 2002. Education and sustainability: responding to the global challenge.Gland, Switzerland and Cambridge, UK: Commission on Education and Communication, IUCN:

—Tilbury, D.; Stevenson, R.; Fien, J.; Schreuder, D. 2002. Education and Sustainability. Responding tothe Global Challenge. IUCN Commission on Educación and Communication (CEC).

—UNESCO. 1997. Declaration of the responsabilities of present generations towards future generations.

—UNESCO. 1997. Education for a sustainable future: a transdisciplinary vision for concerted action.Paris: UNESCO.

—UNESCO. 2002. Education for sustainability. From Rio to Johannesburg: lessons learnt from a deca-de of commitment. Paris: UNESCO.

—UNESCO. 2003. Decade of Education for Sustainable Development (January 2005-December 2014).Framework for a Draft Internacional Implementation Écheme. Draft Only. United Nations. 18 orrialde.

—UNESCO. 2004. Education for Sustainable Development - a Transdisciplinary Approach to Education:An Instrument for Action. Section for Education for Sustainable Development, UNESCO.

—UNEP-UNESCO. 1976. The Belgrado Charter: a global framework for environmental education. Con-nect (UNESCO-UNEP Environmental Education Newsletter). 1 (1): 1-9.

—UNEP-UNESCO. 1978. The Tbilisi Declaration. Connect (UNESCO-UNEP Environmental EducationNewsletter). 3 (1): 1-9.

88


9788445725085

ISBN 84-457-2508-4

9 788445 725085

ISBN 84-457-2508-4

Cub Sostenibilidad.indd 1Cub Sostenibilidad.indd 1 22/11/06 18:23:4722/11/06 18:23:47

Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn...Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko...

Documents

Transcript of Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko konpromisorantz EAEn...Iraunkortasuneko hezkuntzaren aldeko...