1

JORGE OTEIZA EMBILJORGE OTEIZA EMBILJORGE OTEIZA EMBILJORGE OTEIZA EMBIL (1908(1908(1908(1908----2003200320032003))))

1908ko urriaren 21ean jaio zen, Orion. 2003ko apirilaren 9an hil zen

Donostian. 1928.urtea jo daiteke Oteizaren eskulturgintzako hasiera. Ohiko zenez,

eskultura figuratiboakeskultura figuratiboakeskultura figuratiboakeskultura figuratiboak izan ziren bere lehenengo lanak. 4 fase nabarmentzen dira bere eboluzioan:

1.1.1.1.---- 1930193019301930----1950. “Proposito experimentala”1950. “Proposito experimentala”1950. “Proposito experimentala”1950. “Proposito experimentala” (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) kontzeptuaren bila doa.kontzeptuaren bila doa.kontzeptuaren bila doa.kontzeptuaren bila doa.

Hegoamerikara doa 1935ean Kolon aurreko zibilizazioakKolon aurreko zibilizazioakKolon aurreko zibilizazioakKolon aurreko zibilizazioak aztertu nahianaztertu nahianaztertu nahianaztertu nahian.

Buenos Airesen, Txileko Santiagon eta Bogotan egon zen. Bolumen eta Bolumen eta Bolumen eta Bolumen eta espazioaren arteko erlazioa aztertzen du (obra geometrizanteak).espazioaren arteko erlazioa aztertzen du (obra geometrizanteak).espazioaren arteko erlazioa aztertzen du (obra geometrizanteak).espazioaren arteko erlazioa aztertzen du (obra geometrizanteak). Masa Masa Masa Masa eskultorikoaren nagusitasuna dago. eskultorikoaren nagusitasuna dago. eskultorikoaren nagusitasuna dago. eskultorikoaren nagusitasuna dago. Bere lanen bukaera nahiko inperfektua Bere lanen bukaera nahiko inperfektua Bere lanen bukaera nahiko inperfektua Bere lanen bukaera nahiko inperfektua izango da. izango da. izango da. izango da. Mooreren eragina Mooreren eragina Mooreren eragina Mooreren eragina izan zuen.izan zuen.izan zuen.izan zuen. Garai honetan “Amatasuna” (1929)“Amatasuna” (1929)“Amatasuna” (1929)“Amatasuna” (1929) buru zuen.

Espainiako gerra zibilak Hegoameriketan harrapatu zuen. Han jaso zuen

Gernikaren bonbardaketaren berria. 1938an Itziar CarreñItziar CarreñItziar CarreñItziar Carreñorekin orekin orekin orekin ezkondu zen. 1948an Bilbora joan zen bizitzera.

2

2.2.2.2.---- 1950195019501950----1957. “Proposito experimentala” 1957. “Proposito experimentala” 1957. “Proposito experimentala” 1957. “Proposito experimentala” (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) kontzeptuaren garapenakontzeptuaren garapenakontzeptuaren garapenakontzeptuaren garapena dadadada.... Etapa honetan berriro jasoko du Mooreen eragina. Etapa honetan HIZKUNTZA GEOMETRIKOA nabarmentzen da: borobila, kurbilineoa… Espazioa eta masaren arteko dikotomia, espazioa nagusitzen da.

1950ean Arantzazuko Basilika berrirako irudiakArantzazuko Basilika berrirako irudiakArantzazuko Basilika berrirako irudiakArantzazuko Basilika berrirako irudiak egiteko enkargua ematen

diote. Hasierako eskultura proposamen batzuen ondoren, 1952an Oteizak proposamen definitiboagoa zehaztu zuen fatxadarako, Andre Mari eta Apostoluak. Lehendabiziko apostoluak egiten hasi eta hurrengo urtean, Oteizaren irudiek debekua jasotzen dute, eta Arantzazuko errepideko bazterrean geratuko dira eskulturak. Egoera hura 1968ra arte luzatu zen, eta urte hartan eskultura lanen debekua kendu zuten. Azkenean, 1969an, 14 apostolurekin14 apostolurekin14 apostolurekin14 apostolurekin jarri zuten frisoa, horma hutsik geratu zen eta goialdean PietatearenPietatearenPietatearenPietatearen irudia jarri zuten.

1957an,1957an,1957an,1957an, egin zuen AgiñaAgiñaAgiñaAgiñakokokoko (Lesaka) monumentua Aita Donostiaren (Lesaka) monumentua Aita Donostiaren (Lesaka) monumentua Aita Donostiaren (Lesaka) monumentua Aita Donostiaren

omenezomenezomenezomenez. Inguruan harrespil batzuk dituen leku batean jarririk, Aita Donostiaren monumentuak, Oteizaren ustetan, historiaurreko gizakiaren asmo esperimentala ispilatzen du.

3

3.3.3.3.---- 1957195719571957----1959. “Proposito experimentala”1959. “Proposito experimentala”1959. “Proposito experimentala”1959. “Proposito experimentala” (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) (espazioaren desokupazioa) kontzeptuaren ondorioak (“Etapa conclusiva”)kontzeptuaren ondorioak (“Etapa conclusiva”)kontzeptuaren ondorioak (“Etapa conclusiva”)kontzeptuaren ondorioak (“Etapa conclusiva”)

1954tik eta 1959 arte bere Propósito ExperimentalPropósito ExperimentalPropósito ExperimentalPropósito Experimental deituan lan egin zuen. Obra honetan bere lanaren eduki teorikoa azaltzen du. 1959an eman zuen 1959an eman zuen 1959an eman zuen 1959an eman zuen bukatutzat ikerketa hura. bukatutzat ikerketa hura. bukatutzat ikerketa hura. bukatutzat ikerketa hura. Espazio hutsak eduki zituen presente Jorge Oteizaren obran. Ildo honetan “Esferaren desokupazioa” Esferaren desokupazioa” Esferaren desokupazioa” Esferaren desokupazioa” eta “Ondorio Esperimental” Ondorio Esperimental” Ondorio Esperimental” Ondorio Esperimental” lanak egin zituen.

Garai honetakoak dira bere Garai honetakoak dira bere Garai honetakoak dira bere Garai honetakoak dira bere Cajas vacíasCajas vacíasCajas vacíasCajas vacías o o o o Cajas MetafísicasCajas MetafísicasCajas MetafísicasCajas Metafísicas (1958)(1958)(1958)(1958) egin

zituen: “Caja metafísica número 1” “Caja metafísica número 1” “Caja metafísica número 1” “Caja metafísica número 1” (1958). Hemen objektuek ia materiarik gabe gelditzen dira, kuboaren desokupazioakuboaren desokupazioakuboaren desokupazioakuboaren desokupazioa da. Abstrakzio geometrikoa landuz. “Begiratzailea begira (Mirador“Begiratzailea begira (Mirador“Begiratzailea begira (Mirador“Begiratzailea begira (Mirador mirando)” (1958)mirando)” (1958)mirando)” (1958)mirando)” (1958) Artium ondoan dagoena aipatu beharko litzateke.

4

1956tik aurrera, harrian zizelkaturiko lan prismatikoak landu zituen, Kasimir Kasimir Kasimir Kasimir MalevichenMalevichenMalevichenMalevichen (Geometria abstraktuaren aitzindari azpimarragarrienetakoa izan zen) lanetan oinarriturik. Kasimir Malevichen pinturan erabilitako unitateak gogorarazten dizkigute, eta hori deIa eta esperimentazio garai honetan Oteizak “Malevich UnitateaMalevich UnitateaMalevich UnitateaMalevich Unitatea”””” sortzen du. Figura geometriko trapezoidal irregularra da. Trapezoide hauek osatzen dituzten 4 aldeetatik 2 angelu zuzenean daude (elementu estatiko) eta beste biak dinamikoak (diagonalak) dira. Bi edo hiru konbinatuz lortzen zituen bere eskultura esperimentalak. Adibide gisa: “Homenaje a Leonardo” “Homenaje a Leonardo” “Homenaje a Leonardo” “Homenaje a Leonardo” (1959)(1959)(1959)(1959), “Retrato del Espíritu Santo”, “Retrato del Espíritu Santo”, “Retrato del Espíritu Santo”, “Retrato del Espíritu Santo”(1959)(1959)(1959)(1959)…………

Kutxa erradikalenak sotiltasun formal handienekoak dira: “Homenaje a “Homenaje a “Homenaje a “Homenaje a VeVeVeVelázquezlázquezlázquezlázquez”””” (1958) obrako "euskal frontoia" triedroa edo “Unidad Mínima” obrako diedroa.

1959an “Homenaje a Mallarmé” “Homenaje a Mallarmé” “Homenaje a Mallarmé” “Homenaje a Mallarmé” pieza egin ondoren, amaitutzat eman

zuen bere eskultore-lana. Bestela, nazioarteko arte merkaturako bere obra kopiatu besterik ez omen zuen egingo aurrerantzean.

5

4.4.4.4.---- 1959195919591959----2003. 2003. 2003. 2003.

Egia esan, eskulturgintzaren ikerketa eman zuen amaitutzat Oteizak 1959an, ez eskulturgintza bera, eskulturak egitea. Obra berriak, eta ugari gainera egingo zituen. Adibidez, “Estela a Madoz”“Estela a Madoz”“Estela a Madoz”“Estela a Madoz” (Zarautz)(Zarautz)(Zarautz)(Zarautz) (1970),(1970),(1970),(1970), ““““ Klarion Klarion Klarion Klarion Laborategia” (Laborategia” (Laborategia” (Laborategia” (Laboratorio de TizasLaboratorio de TizasLaboratorio de TizasLaboratorio de Tizas) 1972) 1972) 1972) 1972”””” delakoa eta Arrasateko Euskadiko Kutxaren egoitzaren aurrean ipinita dagoen “Arri ernai “Arri ernai “Arri ernai “Arri ernai zaitzazaitzazaitzazaitzalealealealea ”””” (1974).

1966ean Gaur taldea sortu zen, eta lehen erakusketa antolatu zuen

Donostian: euskal eskola zen, eta taldekide ziren Jorge Oteiza, Eduardo Chillida, Nestor Basterretxea, Jose Antonio Sistiaga, Amable Arias, Jose Luis Zumeta, Rafael Ruiz Balerdi, Remigio Mendiburu. Estetikarenak baino gehiago gizartearen arazoak ziren artista guztiok elkartzen zituenak. Oteizaren eraginez, Orain taldeaOrain taldeaOrain taldeaOrain taldea Araban, EAraban, EAraban, EAraban, Emen taldemen taldemen taldemen taldea Bizkaiana Bizkaiana Bizkaiana Bizkaian, Gipuzkoako GAUR eta Nafarroako , Gipuzkoako GAUR eta Nafarroako , Gipuzkoako GAUR eta Nafarroako , Gipuzkoako GAUR eta Nafarroako DANOKDANOKDANOKDANOK sortuko ziren.Euskal Eskolaren asmoa betidanik izan da Euskal Herrian artegintza bultzatzea, estetikaren garrantzia eskolara eta gizartera eramatea.

Chillida eta Oteiza hasiera batean adiskide izan baldin baziren ere, bien

arteko liskar ezaguna hogeita hamar urte baino gehiagoz luzatu zen eta 1997an amaitu, Chillidaren “Besarkada”“Besarkada”“Besarkada”“Besarkada” eskulturaren aurrean. Besarkada horren atzean adinaren zamaz eta elkarrekiko zuten miresmenaz (isilpekoa bazen ere) nabarmentzen da.

6

EDUARDO CHILLIDA (1924EDUARDO CHILLIDA (1924EDUARDO CHILLIDA (1924EDUARDO CHILLIDA (1924----2002)2002)2002)2002)

Eduardo Chillida eskulturagile donostiarra da, 1924ko urtarrilaren 10ean

jaioa eta 2002ko abuztuaren 19an hil zen. Parisen bizi izan zen hiru urteetan (1947-1950), bi erakusketatan azaldu

zen: 1949an, Parisko Maiatzeko Aretoan eta 1950ean Parisko Maeght Galerian. Garai horretan “ Gorputz enborra ” “ Gorputz enborra ” “ Gorputz enborra ” “ Gorputz enborra ” lan figuratiboa nabarmentzen da bere obren artean. Pieza hau harrizkoa izanik Parisko Maeght Elkartean aurkitzen da.

1950ean Pilar Belzuncerekin1950ean Pilar Belzuncerekin1950ean Pilar Belzuncerekin1950ean Pilar Belzuncerekin ezkontzen da. 8 seme-alaba izango ditu.

7

Parisko egonaldia amaitu ondoren, Hernanin jarri zen bizitzenHernanin jarri zen bizitzenHernanin jarri zen bizitzenHernanin jarri zen bizitzen. Eskulturgintzako materiala aldatu egingo du: harria harria harria harria utzi eta burdina hartuko duutzi eta burdina hartuko duutzi eta burdina hartuko duutzi eta burdina hartuko du, abstrakzioaren bideaabstrakzioaren bideaabstrakzioaren bideaabstrakzioaren bidea hautatuz. BURDINABURDINABURDINABURDINAzko lehen obra “ illarik“ illarik“ illarik“ illarik”””” (1951) deiturikoa da.

1954an aurkeztu zuen bere obra Milango Hiru Urtekoan, Ohorezko

Domina jaso zuen. Urte berean egingo ditu “Arantzazuko Arantzazuko Arantzazuko Arantzazuko Basilikarako 4 ate Basilikarako 4 ate Basilikarako 4 ate Basilikarako 4 ate (burdinez)”(burdinez)”(burdinez)”(burdinez)”.

1954-1955ean eman zion hasiera “Amets ingudea“Amets ingudea“Amets ingudea“Amets ingudea (Yunques de Sueños)(Yunques de Sueños)(Yunques de Sueños)(Yunques de Sueños)“ “ “ “

sailarisailarisailarisailari (17 eskultura, 1954 eta 1966 bitartean eginak) eta ““““Ikaraundi (Gran Ikaraundi (Gran Ikaraundi (Gran Ikaraundi (Gran Temblor 1947)”Temblor 1947)”Temblor 1947)”Temblor 1947)” burdinean, garai honetan ere “Monumento a Fleming”“Monumento a Fleming”“Monumento a Fleming”“Monumento a Fleming” egiten du harrian. 1991an Donostiako kontxa pasealekuan jartzen dena.

8

“Mutazioa“Mutazioa“Mutazioa“Mutazioa““““ (1959(1959(1959(1959----1963)1963)1963)1963) Parisko Maeght galerian dagoela eta “Espazioaren mutazioa”“Espazioaren mutazioa”“Espazioaren mutazioa”“Espazioaren mutazioa” (1963)(1963)(1963)(1963) ere aipatu beharko genituzke.

Espazioa eta espazioak dituen Espazioa eta espazioak dituen Espazioa eta espazioak dituen Espazioa eta espazioak dituen mugak dira une horretan mugak dira une horretan mugak dira une horretan mugak dira une horretan ----eta luzaroeta luzaroeta luzaroeta luzaro----

Chillidaren kezka eta ikerketa gaiChillidaren kezka eta ikerketa gaiChillidaren kezka eta ikerketa gaiChillidaren kezka eta ikerketa gai. Elkarren ondoan dauden bi masa edo Elkarren ondoan dauden bi masa edo Elkarren ondoan dauden bi masa edo Elkarren ondoan dauden bi masa edo espazioen arteko tartea; ertza, espazio jarraitua eta etena, irekia eta itxia, arina espazioen arteko tartea; ertza, espazio jarraitua eta etena, irekia eta itxia, arina espazioen arteko tartea; ertza, espazio jarraitua eta etena, irekia eta itxia, arina espazioen arteko tartea; ertza, espazio jarraitua eta etena, irekia eta itxia, arina eta astuna: horiek dira Chillidak ulertu eta jaso nahi dituen neta astuna: horiek dira Chillidak ulertu eta jaso nahi dituen neta astuna: horiek dira Chillidak ulertu eta jaso nahi dituen neta astuna: horiek dira Chillidak ulertu eta jaso nahi dituen nozioak.ozioak.ozioak.ozioak.

Burdina erabat utzi gabe, ZURA ZURA ZURA ZURA hautatzen du Chillidak 1959an. Berak

aitortzen duenez, burdina baino arinagoa izango zen material bat nahi zuen, betetasuna eta hustasuna adierazteko. Horrela hasiko da osatzen “Abesti “Abesti “Abesti “Abesti GoGoGoGogorgorgorgoraaaa (Hacia lo alto)(Hacia lo alto)(Hacia lo alto)(Hacia lo alto)”””” saila (4 zurezko pieza eta bosgarrena, granitozkoa).

1960an erabiliko du lehen aldiz ALTZAIRUAALTZAIRUAALTZAIRUAALTZAIRUA, “Mugarri Zurrumurru“Mugarri Zurrumurru“Mugarri Zurrumurru“Mugarri Zurrumurru (Rumor (Rumor (Rumor (Rumor

de Límites)de Límites)de Límites)de Límites)”””” obran.

9

1968an eskaera garrantzitsu bat hartzen du Unescoren aldetik, Parisko egoitzaren sarrerarako altzairuzkoaltzairuzkoaltzairuzkoaltzairuzko eskultura bat ““““Aize Orrazia Aize Orrazia Aize Orrazia Aize Orrazia VVVVI (Peine del I (Peine del I (Peine del I (Peine del viento VIviento VIviento VIviento VI””””, alegia. Aparteko garrantzia aitortzen dio Chillidak materialari: haren gogortasuna edo hauskortasuna, astuntasuna edo arintasuna eskulturaren baitako osagai da, eskulturan ondo azaldu behar duena.

Ulertzekoa da Chillidak zirriborrorik erabiltzen ez badu ez eskulturetan ez

marrazkietan: obra bakoitza bakarra da, eta obra bakoitzera bilatzera, esperimentatzera hurbiltzen da, materiaren eta pentsamenduaren arteko batasunaren bila dabil.

Gaur taldeanGaur taldeanGaur taldeanGaur taldean parte hartua zen, baina sekula ez du nahi izan talde bizitzarik, eta ez zuen bat egin nahi izan Euskal Eskola deituarekin: indibidualtasunari aparteko garrantzia eman dio beti, eta bere bide propioa egin du.

Material berrien aukerakMaterial berrien aukerakMaterial berrien aukerakMaterial berrien aukerak saiatu nahia da Eduardo Chillidaren ezaugarrietako bat. Eta 1972an, beste aro berri bat irekitzen da bere eskulturagintzan: HORMIGOIARIHORMIGOIARIHORMIGOIARIHORMIGOIARI helduko dio. Ez bezalako moduan hartzen du Chillidak hormigoia: euskarri izan ordez, zintzilik jartzen du, buruhauste tekniko handiak sortuz sarri. Pisuaren kontrako iraultza gauzatu nahi zuen, berak esaten duenez; hormigoiak barnean hutsa balu bezala erabili.

6 tonako pisua du hormigoianhormigoianhormigoianhormigoian egin zituen lehen obrak, “Topaleku III “Topaleku III “Topaleku III “Topaleku III Lugar de encuentros III (1972)Lugar de encuentros III (1972)Lugar de encuentros III (1972)Lugar de encuentros III (1972)”””” deituak. Chillidak Madrilgo hiriari oparitu zion, eta lekua hautatu ere egin zuen: “La Castellana” pasealekua, errepideko zubi batetik eskegita. Baina horrek izugarrizko iskanbila sortu zuen, eta arkitekto eta adituek esan bazuten ere inolako arriskurik ez zegoela, udaletxeak ez zuen ipini nahi izan (1979an, gauza jakin batzuk konpondu ondoren, ipini zen azkenik, egileak hautaturiko lekuan).

10

1974an “Topaleku V“Topaleku V“Topaleku V“Topaleku VIIII”””” prestatzen du, Juan March fundazioak Madrilen

zuen egoitzaren atarian jartzeko eskatuta. Urte horietan Chillidaren ospea alde guztietara zabaltzen da.

1977an oparitu zion Eduardo Chillidak bere sorlekuari, Donostiari, hiriko

sinbolo bilakatu den eskultura ospetsua, “Haize Orrazia“Haize Orrazia“Haize Orrazia“Haize Orrazia XV (1976)XV (1976)XV (1976)XV (1976)”, ”, ”, ”, Igeldo azpian, badiaren ertzean, haitzetan itsatsia dagoen monumentua. Luis Peña Ganchegui arkitektoarekin batera proiektatua dago obra osoa, eta 3 zenbakia da egileari joko guztiak egiteko aukera eskaintzen diana: hiru elementu funtsezkoenak hantxe aurkitzen dira, eskulturaren osagai barneko bezala, ura, eguratsa eta lurra, alegia; hiru eskultura dira, bakoitzak hiru beso dituela, eta hiru haitzetan hiru loturaz itsatsiak, espazioa mugatuz eta hertsiz. 11 tona pisatzen du bakoitzak.

11

1980an, “Gasteizko Foruen PlazaGasteizko Foruen PlazaGasteizko Foruen PlazaGasteizko Foruen Plaza” egin zuen, berriro ere Luis Peña Ganchegui arkitektoa lagun zuela. Bertan 1981an ere egin zuen “Foruen “Foruen “Foruen “Foruen omenaldiaomenaldiaomenaldiaomenaldia”.

Euskadin 1988an, “Gure aitaren etxea”“Gure aitaren etxea”“Gure aitaren etxea”“Gure aitaren etxea” jartzen da Gernikan. Juntetxetik

hurbil jarria dago, eta Euskal Herriaren historian aparteko garrantzia duten bi leku seinalatzen ditu monumentuak. Alde batetik, Juntetxea bera, edo Juntetxeko arbola, demokraziaren eta askatasunaren topagune, eta, bestetik Santimamiñeko haitzuloa, bertan dauden historiaurreko irudiekin. 7,8 m altuera, 16,4 m.tako zabalera du. 16 tona (Altzairua eta hormigoia) ditu.

12

Obra asko nabarmentzen dira bere azken urteetan, hala nola:

1987 “Elogio del agua”, 1987 “Elogio del agua”, 1987 “Elogio del agua”, 1987 “Elogio del agua”, hormigoia. Creueta del Coll (Bartzelona).hormigoia. Creueta del Coll (Bartzelona).hormigoia. Creueta del Coll (Bartzelona).hormigoia. Creueta del Coll (Bartzelona). 1988 “Topos V”. Bartzelona. Altzairua.1988 “Topos V”. Bartzelona. Altzairua.1988 “Topos V”. Bartzelona. Altzairua.1988 “Topos V”. Bartzelona. Altzairua. 1989 “Elogio del horizonte”, hormigoia , Cerro de Santa Catalina (Gijón)1989 “Elogio del horizonte”, hormigoia , Cerro de Santa Catalina (Gijón)1989 “Elogio del horizonte”, hormigoia , Cerro de Santa Catalina (Gijón)1989 “Elogio del horizonte”, hormigoia , Cerro de Santa Catalina (Gijón) 1992 “Monumento a la tolerancia,” hormigoia, Muelle de la Sal1992 “Monumento a la tolerancia,” hormigoia, Muelle de la Sal1992 “Monumento a la tolerancia,” hormigoia, Muelle de la Sal1992 “Monumento a la tolerancia,” hormigoia, Muelle de la Sal (Sevilla)(Sevilla)(Sevilla)(Sevilla)

13

1994 “1994 “1994 “1994 “Arkitekturaren goraipamenaArkitekturaren goraipamenaArkitekturaren goraipamenaArkitekturaren goraipamena XIV”XIV”XIV”XIV” ((((Elogio a la arquitectura XIVElogio a la arquitectura XIVElogio a la arquitectura XIVElogio a la arquitectura XIV)))), Gasteiz. , Gasteiz. , Gasteiz. , Gasteiz. Artium ondoan dagoena. Artium ondoan dagoena. Artium ondoan dagoena. Artium ondoan dagoena. 2000 “Berlin”. Alemaniaren batasuna oroitzeko.2000 “Berlin”. Alemaniaren batasuna oroitzeko.2000 “Berlin”. Alemaniaren batasuna oroitzeko.2000 “Berlin”. Alemaniaren batasuna oroitzeko.

Eskulturgintzak dituen arazo ugariei irtenbidea etengabe bilatu nahiak defini dezake neurri batean Eduardo Chillidaren obra: materialak berak sortzen dituen ezinak, lehengai den materiala bera, haren astuntasuna edo arintasuna. Hasierako igeltsu eta alabastroak, ondoren etorri den burdina, denborak eta espazioak materiaren azalean duten eragina eta poetikoan adierazten duena; hormigoia geroago, bere astuntasun pisutik libratua, baina orobat bere lakartasuna erakusten duela.

Guztiak dira materia, errespetatu beharrekoa bai, baina birmoldatu beharrekoa orobat, geometriaren bidez.

2000. urtean ChillidaChillidaChillidaChillida----LekuLekuLekuLeku zabaldu eta 2011 itxi zen. Eduardo Chillida 2002ko abuztuaren 19an hil zen.

Chillida eta Oteiza hasiera batean adiskide izan baldin baziren ere, bien

arteko liskar ezaguna hogeita hamar urte baino gehiagoz luzatu zen eta 1997an amaitu, Chillidaren “Besarkada”“Besarkada”“Besarkada”“Besarkada” eskulturaren aurrean. Besarkada horren atzean adinaren zamaz eta elkarrekiko zuten miresmenaz (isilpekoa bazen ere) nabarmentzen da.

14

Nestor BasteNestor BasteNestor BasteNestor Basterretxea Arzadunrretxea Arzadunrretxea Arzadunrretxea Arzadun

Nestor Basterretxea Arzadun Bermeon (Bizkaia) jaio zen 1924ko

maiatzaren 6an. Donibane Lohizunen eta Parisen ibili ondoren 1942an Argentinara joan eta han 11 urte igaro zituen.

Ameriketatik 1952.urtean itzuli zen Euskal Herrira. Arantzazuko basilikako Arantzazuko basilikako Arantzazuko basilikako Arantzazuko basilikako kriptako hormakriptako hormakriptako hormakriptako horma----irudiak irudiak irudiak irudiak egiteko lehiaketara aurkeztu eta irabazi egin zuen. 11 muraletan banatutako ia 400 metro karratu eginda zituenean, 1953eko gau batean guztia ezabatu zioten, ““““Adan eta EvAdan eta EvAdan eta EvAdan eta Eva”a”a”a”ren gaia errespetu faltaz lantzen ari omen zelako aitzakiarekin. Ondorioz, bertan behera utzi behar izan zuen lana.

Eskulturari dagokionezEskulturari dagokionezEskulturari dagokionezEskulturari dagokionez, Nestor Basterretxeak, ibilbide luze baten

ondorioz, obra asko ditu eginak. Lan horien artean mota askotakoak dira, bai materialaren aldetik, alegia zura, burdina edo harriazura, burdina edo harriazura, burdina edo harriazura, burdina edo harria, bai estiloen aldetik ere. 3 sail nagusi nabarmen daitezke:

LehenengoanLehenengoanLehenengoanLehenengoan, hasiera garaian egindako multzo esperimentala dago eta horietan Jorge Oteizaren eragina ikus daiteke.

15

BigarreneanBigarreneanBigarreneanBigarrenean, Eduado Chillidak daraman antzeko bidea hartzen du; hainbat eskultura egiten ditu toki publikoetan jartzeko. Adibide gisa: “Iztuetari eskainitakoa” (Donostian“Iztuetari eskainitakoa” (Donostian“Iztuetari eskainitakoa” (Donostian“Iztuetari eskainitakoa” (Donostian----1967196719671967), “Pio Barojari ), “Pio Barojari ), “Pio Barojari ), “Pio Barojari eskainitakoa” (Donostianeskainitakoa” (Donostianeskainitakoa” (Donostianeskainitakoa” (Donostian----1971197119711971), “Irungo iturria), “Irungo iturria), “Irungo iturria), “Irungo iturria----1969196919691969”””” edo edo edo edo “Pasaiako monumentua“Pasaiako monumentua“Pasaiako monumentua“Pasaiako monumentua----1971197119711971” (Gipuzkoa).” (Gipuzkoa).” (Gipuzkoa).” (Gipuzkoa).

Hirugarrenean,Hirugarrenean,Hirugarrenean,Hirugarrenean, azkenik, Euskal Eskolaren barruan jardungo du, GAUR taldeko partaide bezala. Garai honetan egindako eta hain ezaguna bihurtu den “EUSKAL KOSMOGONIA SAILA”“EUSKAL KOSMOGONIA SAILA”“EUSKAL KOSMOGONIA SAILA”“EUSKAL KOSMOGONIA SAILA” landu zuen.

Lan hori egiteko Jose Migel de Barandiaran etnografoak (“Diccionario de Diccionario de Diccionario de Diccionario de

mitologia Vascamitologia Vascamitologia Vascamitologia Vasca”””” Jose Miguel Barandiaran, 1972) euskal mitologiatik jasotako

pertsonaia eta gaiak birsortu zituen. Horrela, AkerAkerAkerAker BeltzBeltzBeltzBeltz,,,, Mari, Akelarre, Mari, Akelarre, Mari, Akelarre, Mari, Akelarre,

ArgizaioArgizaioArgizaioArgizaiola, Idila, Idila, Idila, Iditu, Eate, Intxixu, tu, Eate, Intxixu, tu, Eate, Intxixu, tu, Eate, Intxixu, Amalau ZankoAmalau ZankoAmalau ZankoAmalau Zanko, , , , Ehiztaria,Ehiztaria,Ehiztaria,Ehiztaria, Inguma, Inguma, Inguma, Inguma, IIIIlargi largi largi largi AmandreAmandreAmandreAmandre, , , , Bost Haizeak,Bost Haizeak,Bost Haizeak,Bost Haizeak, Maju, Torto,Maju, Torto,Maju, Torto,Maju, Torto, Triku Harri, Ostadar (brontze),Triku Harri, Ostadar (brontze),Triku Harri, Ostadar (brontze),Triku Harri, Ostadar (brontze), MairuakMairuakMairuakMairuak etaetaetaeta

GauekoGauekoGauekoGaueko eginez.

16

Ortzadar.

Gauekoak Akelarre

Intxixu. Basa-deabrua

Mari. Argizaiola

Aker Beltz

17

Euskal kosmogonia sailak 18 eskultura ditu, 17 haritzaz eta 1 brontzezEuskal kosmogonia sailak 18 eskultura ditu, 17 haritzaz eta 1 brontzezEuskal kosmogonia sailak 18 eskultura ditu, 17 haritzaz eta 1 brontzezEuskal kosmogonia sailak 18 eskultura ditu, 17 haritzaz eta 1 brontzez eginak 1972197219721972 eta 1975197519751975 bitartean. Nestor Basterretxeak 2008an Euskal kosmogonia saila Bilboko Arte EderBilboko Arte EderBilboko Arte EderBilboko Arte Eder MuseoariMuseoariMuseoariMuseoari eman zion. Basterretxeak pentsatzen zuen aspaldiko garaietan euskaldunek izan dutela, seguraski, berezko arte propio bat, horren aztarnarik inon aurkitu ez bada ere. Hutsune hau betetzeko euskal gizonaren izaera eta nortasuna ikertu behar direla uste du, gizon horrek izadian zein toki duen jakiteko eta orokorrean, herriaren sustrai sakonak aurkitzeko; ondoren, aztertze lan guzti horien emaitzak bildu eta, gaur eguneko gizakume euskaldunak duen jatorrizko nortasuna erakusteko moduan izango da, irudien bidez. Materialaren errekurtsoak (haritza) artisautzaren tradizioa adierazten du, sinbolo nazionalista.

Aspaldiko hilarri eta giza irudien azterketan oinarrituz badirudi (Basterretxearen ustez) euskaldunek, betidanik, forma abstraktuetarako zaletasun handia erakutsi duela. Hori dela eta, Basterretxea, bere nortasun indartsuekin, mendeetan zehar isilpean egon den euskal herriaren mezua gaurkotzen saiatu da.

Beste obren artean azpimarratu behar dira:

“Izaro”“Izaro”“Izaro”“Izaro” (1984) . Gasteizko Eusko Legebiltzarreko eskultura da.

“Olatua” (2006). “Olatua” (2006). “Olatua” (2006). “Olatua” (2006). Bermeoko portu zaharreko eskultura.

18

“Matxitxako Matxitxako Matxitxako Matxitxako GudaGudaGudaGuda” (2007) ” (2007) ” (2007) ” (2007) Matxitxako itsas batailako hildakoen omenezko eskultura.

““““Bakearen usoaBakearen usoaBakearen usoaBakearen usoa”.”.”.”. Donostia. 1981

““““LeioakoLeioakoLeioakoLeioako IndarraIndarraIndarraIndarra””””

““““Euskal Euskal Euskal Euskal ArtzainariArtzainariArtzainariArtzainari egindakoegindakoegindakoegindako monumentuamonumentuamonumentuamonumentua”””” (Oñati)

19

““““GaldakaokoGaldakaokoGaldakaokoGaldakaoko bizkaiaribizkaiaribizkaiaribizkaiari”.”.”.”.

““““Bermeoko parkean Euskal Kosmogonia SerieaBermeoko parkean Euskal Kosmogonia SerieaBermeoko parkean Euskal Kosmogonia SerieaBermeoko parkean Euskal Kosmogonia Seriea”.”.”.”.

““““Gernikako ZuhaitzaGernikako ZuhaitzaGernikako ZuhaitzaGernikako Zuhaitza””””. Donostiako Kutxa. Donostiako Kutxa. Donostiako Kutxa. Donostiako Kutxa

“Goldea” “Goldea” “Goldea” “Goldea” TolosaTolosaTolosaTolosa

20

“URBIDEA” Arriarango urtegiaren uhatea. Beasain.“URBIDEA” Arriarango urtegiaren uhatea. Beasain.“URBIDEA” Arriarango urtegiaren uhatea. Beasain.“URBIDEA” Arriarango urtegiaren uhatea. Beasain.

““““EUSKO EUROPAZALEAKEUSKO EUROPAZALEAKEUSKO EUROPAZALEAKEUSKO EUROPAZALEAK” 2011” 2011” 2011” 2011 an Gasteizen jarria.an Gasteizen jarria.an Gasteizen jarria.an Gasteizen jarria.

Nestor Basterretxea 1972tik Hondarribian bizi da.