La amenaza de Chikungunya, Dengue, Zika y otras arbovirosis ...

49
La amenaza de Chikungunya, Dengue, Zika y otras arbovirosis. Implicaciones de la presencia de Aedes albopictus para la Salud Pública Núria Torner i Gràcia Servei de Control Epidemiològic i Resposta a Alertes i Emergències Sub Gen de Vigilància i Resposta a Emergències de Salut Pública [email protected] 1

Transcript of La amenaza de Chikungunya, Dengue, Zika y otras arbovirosis ...

La amenaza de Chikungunya, Dengue, Zika y otras arbovirosis. Implicaciones de la presencia de Aedes albopictus para la

Salud Pública

Núria Torner i Gràcia

Servei de Control Epidemiològic i Resposta a Alertes i

Emergències

Sub Gen de Vigilància i Resposta a Emergències de Salut Pública

[email protected]

1

Arbovirus • Virus transmitidos a un huesped susceptible mediante

la picadura de un hematófago invertebrado infectado (mosquito, garrapata, flebotomo, ácaro, pulga, piojo ....)

• Ciclo replicativo les hace únicos

• Debe replicarse en ambos huespedes (vector y huesped final)

• Actualmente hay más de 500 arbovirus (International Arboviral catalogue)

- 134 son patógenos humanos

- 40 son patógenos animales

• Distribución geográfica global Arbovirus transmitidos por mosquitos habitat natural: zonas tropicales

Arbovirus: Importancia para Salud Pública

• Perspectiva global :

– Aquellos con amplia distribución, potencial de difusión, elevada prevalencia, morbididad, gravedad y mortalidad, disponibilidad de vacuna

- Dengue, Chikungunya, Zika virus

- Fiebre amarilla, Encefalitis por garrapata, japonesa

- Virus del Nilo Occidental

• Perspectiva local:

– Elevada prevalencia, gravedad y mortalidad en un territorio

Fiebre de Kyasanur, Ross River, Kunjuin,Murray Valley, St Louis, California, LaCrosse, Crimea Congo.

DEN,CHK,ZK: DEFINICIÓN DEL PROBLEMA DE SALUD PÚBLICA

• Dengue es una de les arbovirosis más frecuentes en el mundo – 2015: Continente Americano >500.000 casos confirmados.

Chikungunya y Zika de origen africano se han extendido de forma generalizada por el continente americano (2013, 2015) además de su presencia anterior en Sud Este Asiàtico , India , Micronèsia, Polinesia, Reunión….

Noël H, Rizzo C. Spread of chikungunya from the Caribbean to mainland Central and South America: a greater risk of spillover in Europe? . Euro Surveill. 2014;19(28):pii=20855.

Available online: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20855

http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_topics&view=article&id=1&Itemid=40734

http://www.cdc.gov/chikungunya/geo/index.html

6

Virus Dengue y CHK

Zonas endémicas de riesgo

Expansión de Virus Zika

Noël H, Rizzo C. Spread of chikungunya from the Caribbean to mainland Central and South America: a greater risk of spillover in Europe? . Euro Surveill. 2014;19(28):pii=20855.

Available online: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20855

http://www.paho.org/hq/index.php?option=com_topics&view=article&id=1&Itemid=40734

http://www.cdc.gov/chikungunya/geo/index.html

% casos asintomàticos :1/4-5 Diagnóstico diferencial ZIKA-DEN-CHK

ZIKA Dengue CHK

• Fiebre ++ +++ +++

• Exantema +++ + ++

• Conjuntivitis ++ - -

• Artralgia ++ + +++

• Mialgia + ++ +

• Cefalea + ++ ++

• Hemorragia* - ++ -

• Shock - +

* Descrito un caso Zika con trombocitopenia grave y hemorragia masiva

Respuesta rápida y coordinada de los servicios sanitarios, laboratorios, sanidad animal, control de vectores , educación

poblacional

•Monitorizar la epidemiología, incidencia y distribución

•Actuaciones de Prevención, Control e Investigación

(virus y vector)

•Aportar información a profesionales de Salud Pública,

clínicos y a la población general

•Recursos : Laboratorio, clínico y ambiental

Factores que favorecen la emergencia o re-

emergencia de arbovirus

Globalización y Movimentos migratorios y de población

Cambios ambientales, climáticos y urbanísticos

Factor de riesgo MOVIMIENTO

DE LA POBLACIÓN

Casos importados

• En Europa anualmente se detectan alrededor de 500 casos importados de dengue, chikungunya

• Países con territorios en ultramar como Francia, Portugal y Holanda (24 casos Zika importados de Surinam)

• Mayor riesgo de casos autóctonos (brote DEN Francia

2010,2014)

Paty MC et al. Large number of imported chikungunya cases in mainland France, 2014: a challenge for surveillance

and response. Euro Surveill. 2014;19(28):pii=20856. http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20856

Trànsito de pasajeros Francia continental y Martinique

> 2.5 milliones desplazamientos aereos 2013

Casos importados : Riesgo por presencia de vector competente

• Italia : Brote CHK a partir de un caso importado de la India

• Madeira : Brote Dengue , reintroducción de A aegypti

• En España:

>200 casos importados de CHK en 2015

27 casos importados confirmados ZK 2016 Mayoritariamente de América Central y del Sur.

• En Cataluña 2010-2012 :

– 87/513 (17%) casos importados Dengue

• 10 (11,5%) virémicos, 3% en període de actividad/ zona con vector.

– 7/316 ( 2,2%) casos importados CHK vs 70 en 2014

Casos importados Riesgo por presencia de vector competente

Especial atención a viajeros de zonas endèmicas durante periodo de

actividad vectorial (2014>3,4 millones de pasajeros mobilizados en El

Prat –BCN) Fuente: Eurostat, transito aeroportuario

Virus Dengue i CHK

SNMCatalunya 2007-2014*

0

20

40

60

80

100

120

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

2 1

31 40

25

64

114

44

68

3 3

1 4

60 70 ca

sos

any

Dengue Chikungunya

Fonts d’informació disponibles per a la

vigilància (SNMC , CMBDHA, * MDO)

http://www2.unwto.org/annualreport2014

7,150,295

1,521,042

344,982

890,406 982,487

339,043

0

1,000,000

2,000,000

3,000,000

4,000,000

5,000,000

6,000,000

7,000,000

8,000,000

UniónEuropea

RestoEuropa

AméricaNorte

AméricaSur

África Asia

MOVIMIENTOS TURÍSTICOS DE LOS ESPAÑOLES (FAMILITUR) Número de viajes por destino interno

y emisor desagregados, según tipo de viaje. Datos Absolutos 2013

Factor de riesgo EXPANSIÓN DEL VECTOR

Riesgo de casos autóctonos Cambio climático + globalización

Expansión geográfica de los vectores y mayor potencial vectorial

+

Movimiento de personas a zonas endémicas

– Francia continental: 12 casos autóctonos de Dengue 2014

– 7 casos autóctonos de CHK

– >200 casos CHK en Itàlia 2007

Noël H, Rizzo C. Spread of chikungunya from the Caribbean to mainland Central and South America: a greater risk of spillover in Europe? . Euro Surveill. 2014;19(28):pii=20855.

Available online: http://www.eurosurveillance.org/ViewArticle.aspx?ArticleId=20855

Vector competente Aedes albopictus y otros (Vectornet, Jan 2016):

Presencia de Aedes albopictus en España

Expansión del vector en Cataluña

Diputació de Barcelona / Ajuntament de Barberà del Vallès: exposició itinerant: “El mosquit tigre: un veí que ens incomoda”:

http://www.diba.es/salutpublica/protecciosalut/sanitatambiental/ExpoMosquitTigre.asp

Año 2015 >400 /948 (42%) municipios afectados

Objetivos de la estrategia

http://canalsalut.gencat.cat/web/sites/canalsalut/.content/home_canal_salut/ciutadania/la_salut_de_la_a_a_la_z/m/mosquit_tigre/doc

uments/estrategia_mosquit_tigre_10_juny_2011.pdf

•Mantener baja la densidad de MT i minimizar su dispersión •Minimizar las molestias a la población

•Prevenr el riesgo de transmisión de enfermedades • Conseguir la implicación de la ciudadadnia

•Conocer la evolución y distribución del MT en Cataluña

•Definir la organización , la coordinación y la comunicación en relación a la prevención y control del MT en Cataluña •Canalizar los recursos que se puedan obtener para el control de especies de mosquitos invasores

•Detectar la llegada de otras especies de mosquito invasoras

http://serveicontrolmosquits.blogspot.com.

es/

http://serveicontrolmosquits.blogspot.com.es/

http://serveicontrolmosquits.blogspot.com.es/

http://www.oxitec.com/dengue-mosquitoes-and-genes-an-information-pack-to-accompany-the-oxitec-film/

Mosquitos tratados genéticamente

http://www.dipsalut.cat/noticia-html?id=526

“Caçant” mosquits

tigre amb el mòbil

Elevada participació

dels gironins en

l’aplicació

“Tigatrapp” que

permet perseguir

l’insecte invasor

Atrapaeltigre.com

AtrapaelTigre.com ( Centro de Estudios Avanzados de Blanes del CSIC (CEAB-CSIC) y CREAF usan la aplicación para detectar mosquito tigre también dentro de coches. 1 % de las observaciones realizadas por los ciudadanos tuvieron lugar dentro de un coche. Factor básico que explica su desplazamiento.

Guia para la vigilancia y el control de arbovirosis trasmitidas por mosquitos en Cataluña.

• Creciente diagnóstico en Europa de estos virus implica un mayor conocimiento de su geografía médica

• Infección por virus del Nilo Occidental (VNO)

• Infección por virus Chikungunya (CHKV)

• Infección por virus del Dengue

• Infección por virus Zika!

• Infección por virus ?????

Metodología para la Vigilancia Humana

• Establecer niveles de riesgo para la salud segun vigilancia y control vectorial, animal y ambiental

• La vigilancia humana mediante: – Notificación de las enfermedades

Definición del territorio epidémico o de riesgo

en base a la circulación y dinámica de vector y

enfermedad y sobre este se aplicaran las medidas

de SP establecidas

Niveles de riesgo Nivel

Probabilidad

de casos/brote

Definición de la situación Respuesta

0

Cero o negligible

Clima desfavorable

Vectores adultos ausentes o inactivos

Sin casos humans VNO/ Detección de

caso importat

Información viajeros a zonas endémicas

Educación comunitària

Vigilància humana

Encuesta epidemiológica de caso y

confirmación microbiológica

1

Remota

Primavera, verano y otoño

Presencia de vectores adultos

Sin casos humans (VNO) / Detección caso

probable importado en fase no

virèmica o pasados >45 dias de lnicio de sintomas.

Resposta al nivell 0, més:

Medidas preventivas y de control de vectores

Vigilancia vectorial

Vigilancia animal, aves silvestres migratorias

(vigialncia pasiva), aves silvestres

residentes y équidos (vigilancia activa y

pasiva)

2

Posible

Primavera, verano y otoño

Presencia de vectores adultos

Seroconversió n /o detección Ac IgM en

huesped (VNO) y/o

Detección de caso probable importado en

fase virémica o que haya pasado parte

o todo período virémico en Catalunya

(dengue, CHK)

Resposta al nivell 1, més: Determinación del perímetro de intervención Inspección entomològica Revisión d’actuaciones de control vectorial, /

control adulticida Valoración del control vectores en áreas

privadas Revisión adaptación de la vigilància vectorial i

virològica Vigilancia activa de possibles casos secundaris

(dengue, CHK, ZK )

Niveles de riesgo

Nivel Probabilidad

de

casos/brote Definición de la situación Respuesta

3

Probable

Primavera, verano y otoño

Presencia de vectores adultos

Múltiples aislamientos huespedes

enzoòticos

Aparición de casos confirmados

en humans, èquids o aves

(VNO)

Detección de caso probable

autóctono (dengue, CHK)

Condiciones ambientales óptimas

para incubación extrínseca i

supervivencia del vector

Respuesta al nivell2, +:

Difusió d’informació ciutadana per evitar

picades (ús de repel·lents, protecció

personal) Alerta servicios hospitalarios per

vigilancia activa Revisión y ampliación medidas de

control vectorial, en especial control

adulticida

Niveles de riesgo

Nivel Probabilidad

de casos/brote

Definición de la situación Respuesta

4

Brote

Situación de nivell 3, +:

Casos (2 o más) autóctonos probables y/o

confirmats en humans

Zona geogràfica delimitada

Respuesta al nivel 3, +:

Difusión información ciudadana para evitar

picadas (evitar àrees gran densitdad de vector)

Manteniment de la vigilància vectorial, vírica i de casos en humanos

Alerta i instauración de vigilancia activa en

atenció primària en una zona delimitada

segons el domicili dels casos relacionats (cerca de casos en humans)

5

Epidemia /

Endemia

Múltiples casos probables y/o confirmats

en humans

Elevada tasa ataque

Amplia distribución geográfica de casos

Respuesta al nivel 4, més:

Aplicación de les medidas indicadas en

apartados anteriores Alerta i instauración de la vigilància activa

hospitales y atenció primària en todo el territorio

Possibilidad de llevar a cabo control de viajeros de zonas endémicas

Circuito de comunicación

Resultados: Temporada 2015 1 mayo a 30 de noviembre

CHIKUNGUNYA

N (%)

DENGUE

N(%)

Casos confirmados 45 (67%) 52 (85%)

Llegada en periodo

virémico

36 (80%) 40 (78%)

Mediana de edad (DS)

Rango

39 (12,2)

8-66 años

34,5 (11,7)

10-58 años

Ratio Hombre /mujer

0.77 ( 38% vs 62%)

1.30 ( 62% vs 38%)

Resultados: Temporada 2015 1 mayo a 30 de noviembre

País visitado (%) País de origen País visitado (%) País de origen

Equador ( 21%) 13% nacionalidad

española

Tailandia y Sudeste

asiático ( 44%)

79% nacionalidad

española

Honduras (21%) Filipinas (10%)

Colombia (13%) Costa Rica (9%)

Méjico (6%) India (7%)

Resto de paises (49%)

Bolivia,Costa Rica , Nicaragua

El Salvador Venezuela, Guinea Equatorial

Resto de paises (30%)

Ecuador, Honduras, Méjico

El Salvador , Brasil,Guinea Equatorial

Casos Chikungunya Casos Dengue

Actuaciones derivadas :

Enquesta entomològica en casos virémicos o que hubieran estado

durante el periodo virèmico en Cataluña

Inspección y colocación de trampas emplazadas en domicilio y

alrededores

Muestras de mosquitos capturados analizadas:

63 muestras para determinar vector infectado por virus Dengue

7 muestras para determinar vector infectado por virus CHK

Resultados :69 ( 98,5%) negatives

1 muestra positiva a virus Dengue tipo 2

Capturas sucesivas en dicho emplazamiento negativas.

Resultados: Temporada 2015 1 mayo a 30 de noviembre

•Presencia de mosquitos vectores

•Brotes en paises vecinos (Italia, Francia)

•Evidencia de casos importados en fase

virémica.

•Gran mobilidad de residentes y turistas a

zonas endèmicas :

•Dengue Chikungunya Zika

Conclusiones

Estratègia per a la Prevenció i Control del Mosquit Tigre a Catalunya

Conclusiones

Vigilància

• Actividades de vigilancia humana pasiva y activa de casos

Control

• Actividades de vigilancia y control vectorial

Prevención • Reducción de riesgo

Mantenir Informació actualitzada

http://salutpublica.gencat.cat/ca/vigilancia_salut_publica/malalties_emergents/chikungunya/index.html

Núria Torner i Gràcia

Servei de Control Epidemiològic i Resposta a Alertes i

Emergències

Sub Gen de Vigilància i Resposta a Emergències de Salut Pública

[email protected]