La Hechicera Euskararen historia Arabako Errioxa)...horretan, aldi neolitiko betean, euskaraz...
7
Euskararen kronologia AURRERA ATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza Eusk ara Euskararen historia * K. aurreko II. milurtekoa. Antropologo, aurrehistorialari eta hizkuntzalari gehienen ustean, garai horretan, aldi neolitiko betean, euskaraz mintzatzen zen; noiz sortu zen zehazki ez dakigu, baina baliteke lehenago izatea. * K. aurreko I. milurtekoa. Lehenbiziko herri zeltak finkatzen dira Hego Euskal Herrian. Finkapen horiei esker, euskarak lehenbiziko harremanak izan zituen atzerriko hizkuntza batekin; antza denez, euskarak ez du hizkuntza horien eragin handirik gorde. * K. aurreko II. mendea. Erromatarren lehenbiziko aztarnak Hego Euskal Herrian garai honetakoak dira. Erromanizazioaren xedea nekazaritza mediterraniarra zabaldu, meatzeak ustiatu eta plaza militarrak sortzea zen. Horregatik nagusitu zen errazago Hegoaldean, batez ere nekazaritzan aritzen zen herria zelako; nolanahi ere, egiaztatuta dago Iparraldeko herriguneetara ere iritsi zirela. Seguru asko eskualde horietan latinez mintzatzen ziren. * K. ondoko III. mendea. Mendebaldeko Inperio Erromatarraren gainbehera hasten da, eta Euskal Herriko gizartea landa giroan murgiltzeko prozesua hasi zen, mendeetan barna iraunen zuena. "La Hechicera" trikuharria (Bilar, Arabako Errioxa) Gasteizko Erdi Aroko harresia
Transcript of La Hechicera Euskararen historia Arabako Errioxa)...horretan, aldi neolitiko betean, euskaraz...
Euskararenkronologia
AURRERAATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararen historia
* K. aurreko II. milurtekoa.Antropologo, aurrehistorialari etahizkuntzalari gehienen ustean, garaihorretan, aldi neolitiko betean,euskaraz mintzatzen zen; noiz sortuzen zehazki ez dakigu, baina balitekelehenago izatea.
* K. aurreko I. milurtekoa. Lehenbiziko herri zeltak finkatzen dira HegoEuskal Herrian. Finkapen horiei esker, euskarak lehenbiziko harremanakizan zituen atzerriko hizkuntza batekin; antza denez, euskarak ez duhizkuntza horien eragin handirik gorde.
* K. aurreko II. mendea. Erromatarren lehenbiziko aztarnak HegoEuskal Herrian garai honetakoak dira. Erromanizazioaren xedea nekazaritzamediterraniarra zabaldu, meatzeak ustiatu eta plaza militarrak sortzeazen. Horregatik nagusitu zen errazago Hegoaldean, batez ere nekazaritzanaritzen zen herria zelako; nolanahi ere, egiaztatuta dago Iparraldekoherriguneetara ere iritsi zirela. Seguru asko eskualde horietan latinezmintzatzen ziren.
* K. ondoko III. mendea. Mendebaldeko Inperio Erromatarrarengainbehera hasten da, eta Euskal Herriko gizartea landa giroan murgiltzekoprozesua hasi zen, mendeetan barna iraunen zuena.
"La Hechicera"trikuharria (Bilar,Arabako Errioxa)
Gasteizko ErdiAroko harresia
AURRERAATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararenkronologia
Euskararen historia
Prozesu horrek indarra etaegonkortasuna ekarri zizkionEuskal Herriko gizarteari, kampokoeraginetatik at egon baitzen.
* K. ondoko V-X. mendeak.Euskal Herrian hitz egiten zenlatina, beste lekuetan bezalaxe,hizkuntza erromantze bilakatu zen.Gero, hizkuntza horiek gaskoiaeman zuten Ipar Euskal Herrianeta gaztelania Hegoaldean.
* X. mendea. Erresuma musulmanen Errekonkista kristaua hasi zen.Errekonkistarekin batera, birpopulazio mugimendua gertatu zen, EuskalHerrian ondorio linguistiko guztiz desberdinak izan zituena. Alde batetik,biztanle euskaldunak kokatu ziren Arabako hegoaldean, Errioxan,Burgosen eta Sorian, eta Nafarroako hegoaldeko erdialdean. Bestalde,Bizkaiko mendebaldean, Enkarterrietan, hizkera erromantzeko biztanleakkokatu ziren, eta horren ondorioz, alde horretan euskara desagertu eginzen.
* XI eta XII. mendeak. Bizkaia (1180), Araba (1199) eta Gipuzkoako(1200) lurralde historikoak Gaztelako Erresuman sartu ziren. Askotanaipatzen da horren ondorioz gaztelania aukeratu zela euskaladministrazioetako hizkuntza ofiziala izateko.
Gareseko zubierromanikoa
(Nafarroa, XI. m.)
AURRERAATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararenkronologia
Euskararen historia
* 1539. Frantziako Frantzisko I.aerregeak Villers-Cotterêt Ordenantzakpromulgatu zituen Ipar Euskal Herrikohizkuntza ofizialaren maila biarnesarikendu eta frantsesari emateko.
* 1545. Nafarroa Behereko BernardEtxepare apezak euskarazkolehenbiziko liburua argitaratu zuen,Linguae Vasconum Primitiae.
* 1563. Protestanteen aurreratzeageldiarazi nahian, Trentoko Kontzilioanberretsi egin ziren katekesia etapredikuak euskaraz emateko aginduaematen zuten dekretuak. Hortikaurrera, katixima eta liburu ugariargitaratu ziren euskaraz.
* XVII. mendea. Merkataritza tradizio handia zuten guneetan,erromantzea erabiltzearen joera _XVI. mendean hasitako joera alegia_finkatu egin zen. Orobat, gaztelaniak euskararen lekua hartzeko prozesugeldoak aurrera egin zuen Arabaren eta Nafarroaren arteko hizkuntzukipen egoeran zeuden eskualdeetan.
"Linguae Vasconum Primitiae",euskaraz argitaratutako
lehengo liburua (1545)
AURRERAATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararenkronologia
Euskararen historia
* XVIII. mendea. Euskarak atzerakada handia izan zuen Arabakolautadan, besteak beste, Gasteiz hiria hartzen hari zen garrantzia geroeta handiagoa zelako, bai hiriaren inguruan bai Arabako Lurralde Historikoosoan. Bestalde, Frantziako Iraultzaren ondorioz (1789), euskal foruakdeuseztu ziren Euskal Herriko Iparraldean eta ondoren (1793), frantsesaerabiltzeko obligazioa ekarri zuen legea harri zen indarrean.
* XIX. mendea. Euskarak lurraldearen zati handia eta biztanle askogaldu zituen Nafarroan. Bestalde, mende horretan areagotu egin zenEuskal Herriko baserri giroko eskualdeetako euskaldunak Ameriketarajoateko joera, eremu euskaldunenak hustuz. Azkenik, mendearen azkenekoherenean, Euskal Herriaren historia garaikidearen etorkizuna markatuzituzten gertaera batzuk izan ziren, batez ere Hego Euskal Herrian,adibidez, foruen deuseztapena, industrializazioaren hasiera eta euskalnazionalismoaren eta sozialismoaren sorrera
Belaontziak
Euskararenkronologia
AURRERAATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararen historia
* 1914. Lehenbiziko ikastola sortu zenDonostian.
* 1918. Euskaltzaindia sortu zen.
* 1920. Bizkaiko Aldundiak Auzo-Eskolak sortu zituen ume euskalduneiirakaskuntza elebiduna emateko.
* 1936. Espainiako Gerra Zibila hasizen.
* 1937. Jose Antonio Agirreren lehendakaritzapean lehenbiziko EuskoJaurlaritza sortu eta lehenbiziko Autonomi Estatutua onetsi zen; bertan,aurreneko aldiz, hizkuntza ofizialaren maila eman zitzaion euskarari.
* 1939. Espainiako Gerra Zibila bukatu zen Errepublikarendeuseztapenarekin; horren ondorioz, euskararen ofizialtasuna aitortzenzuen Autonomiako Euskal Estatutua ere indargabetu zen.
* 1960. Urte horretan hasiera eman zitzaion euskararen eta euskalkulturaren berpiztea ekarri zuen hamarkadari: ikastolak ugaldu egin ziren,helduak euskaldundu eta alfabetizatzeko mugimendua hasi, euskarabatuaren oinarriak finkatu, euskarazko irrati eta aldizkariak agertu etaeuskara erabiltzen zuten kantari, bertsolari eta idazleak ugaritu ziren.
Auzoko eskolak
J. Intxaustiren "Euskara,euskaldunon hizkuntza" (1990)liburuaren VII. ataleko azala
Euskararenkronologia
AURRERAATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararen historia * 1978. Espainiako Konstituzioa
onetsi zen eta bertan, gaztelaniaezagutzeko obligazioa eta euskaraerabiltzeko eskubidea ezarri zen.
* 1979. Euskal Autonomi Estatutuaonetsi zen; bertan finkatu zen euskaradela, gaztelaniarekin batera, EuskalAutonomia Erkidegoko hizkuntzaofiziala. Etapa demokratikokoEuskad iko ze in Nafar roakolehenbiziko Foru Aldundiak sortuziren.
* 1980. Bigarren Eusko Jaurlaritza sortu zen.
* 1980. Euskal Herriko Unibertsitatea sortu zen.
* 1982. Euskara Erabili eta Normalizatzeko Legea eta Euskal Irrati-Telebista onetsi ziren. Nafarroako Foru Eraentza Birrezarri eta Hobetzeariburuzko Lege Organikoa onetsi zen eta bertan ezarri zen euskara ofizialadela Nafarroako eremu euskaldunetan.
* 1983. Euskal Autonomia Erkidegoko unibertsitateaz kanpoko mailetanirakaskuntzarako eredu elebidunak arautu eta Eusko JaurlaritzakoHizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusia sortu zen.
* 1986. Euskararen Legea onetsi zen Nafarroan.
Euskal Herriko AgintaritzarenAldizkaria eta Nafarroako
Aldizkari Ofiziala
Euskararenkronologia
ATZERA © Hizkuntza Politikarako Sailordetza
Euskara
Euskararen historia
* 1988. Nafarroako Gobernuko Hizkuntza PolitikarakoZuzendaritza Nagusia sortu zen eta irakaskuntza elebidunekoereduak finkatu.
* 1989. Euskal Autonomia Erkidegoko administrazio publikoetaneuskara normalizatzeko plangintza onetsi eta NafarroakoUnibertsitate Publikoa sortu zen.
* 1990. Euskara hutsez argitaratzen den egunkari bakarraargitaratu zen
Euskaldunon Egunkaria
