LABORATEGI KO ERAGIKETETAKO TEKNIKARIA - ivac-eei.eus · b) Erreakzio kimikoak sailkatu ditu, beren...
Transcript of LABORATEGI KO ERAGIKETETAKO TEKNIKARIA - ivac-eei.eus · b) Erreakzio kimikoak sailkatu ditu, beren...
1
2
3
5
6
4
7
AURKIBIDEA 1. TITULUAREN IDENTIFIKAZIOA 5. or. 2. LANBIDE PROFILA ETA LANBIDE INGURUNEA 5. or.
2.1 Konpetentzia orokorra 2.2 Kualifikazioen eta konpetentzia-atalen zerrenda 2.3 Lanbide-ingurunea
3. HEZIKETA ZIKLOAREN IRAKASGAIAK 6. or.
3.1 Heziketa-zikloaren helburu orokorrak 3.2 Lanbide-moduluen zerrenda, ordu-esleipena eta kurtsoa 3.3 Lanbide-moduluak
1. Kimika aplikatua 2. Laginketa eta laborategiko eragiketa unitarioak 3. Proba fisiko-kimikoak 4. Laborategiko zerbitzu osagarriak 5. Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza 6. Mikrobiologia eta biokimikako oinarrizko teknikak 7. Analisi kimikoko eragiketak 8. Material-saiakuntzak 9. Laborategiko biltegiratzea eta banaketa
10. Mantentze elektromekanikoaren printzipioak 11. Ingeles teknikoa 12. Laneko prestakuntza eta orientabidea 13. Enpresa eta ekimen sortzailea 14. Lantokiko prestakuntza
4. GUTXIENEKO ESPAZIOAK ETA EKIPAMENDUAK 117. or.
4.1 Espazioak 4.2 Ekipamenduak
5. IRAKASLEAK 119. or.
5.1 Irakasleen espezialitateak eta irakasteko eskumena heziketa-zikloko lanbide-moduluetan
6. LANBIDE MODULUEN ARTEKO BALIOZKOTZEAK 120. or. 7. TITULUKO LANBIDE MODULUEN ETA KONPETENTZIA ATALEN 121. or ARTEKO TRAZABILITATE ETA EGOKITASUN LOTURAK.
7.1 Konpetentzia-atalen egokitasuna lanbide-moduluekin, horiek baliozkotu edo salbuesteko
7.2 Lanbide-moduluen egokitasuna konpetentzia-atalekin, horiek egiaztatzeko
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
5
1
2
1. TITULUAREN IDENTIFIKAZIOA
Laborategiko Eragiketetako teknikariaren titulua elementu hauek identifikatzen dute: Izena: Laborategiko Eragiketak. Maila: Erdi-mailako Lanbide Heziketa. Iraupena: 2.000 ordu. Lanbide-arloa: Kimika. Irakaskuntzaren Nazioarteko Sailkapen Normalizatuko erreferentea: CINE-3b.
2. LANBIDE PROFILA ETA LANBIDE INGURUNEA 2.1 Konpetentzia orokorra Titulu honen konpetentzia orokorra da materialen saiakuntzak, analisi fisiko-kimikoak, kimikoak eta biologikoak egitea. Eginkizun horretan, tresneria eta zerbitzu osagarrietako instalazioak eraginkor mantenduko dira eta kalitateari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak beteko dira. 2.2 Titulu honetan biltzen diren Lanbide Kualifikazioen Katalogo
Nazionaleko kualifikazioen eta konpetentzia-atalen zerrenda: Osatutako lanbide-kualifikazioak:
a) QUI475_2: Industria kimikoko produktuak mugitzeko eta entregatzeko eragiketak (otsailaren 4ko 143/2011 Errege Dekretua). Konpetentzia-atal hauek barne hartzen ditu:
UC1534_2: Logistikako eremu eta instalazio osagarriak prestatzea industria kimikoan. UC1535_2: Produktu kimikoak kargatzeko, deskargatzeko, biltegiratzeko eta ontziratzeko eragiketak egitea. UC1536_2: Kontrola egitea produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean. UC0048_2: Zuzen fabrikatzeko arauak, segurtasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betez jardutea.
Osatu gabeko lanbide-kualifikazioak:
a) QUI110_2: Energia-instalazioetako eta zerbitzu osagarrietako eragiketak (irailaren 16ko 1087/2005 Errege Dekretua).
UC0321_2: Makinak, tresneria eta energia sortzeko eta banatzeko instalazioak eta zerbitzu osagarrietakoak erabiltzea.
2.3. Lanbide-ingurunea Lanbide-irudi honek hainbat sektoreko enpresa eta laborategitan lan egingo du, saiakuntza fisikoak, fisiko-kimikoak, kimikoak eta mikrobiologikoak egin behar dituztenean, eta kalitatea kontrolatzeko tresneria eta instalazio osagarriak eraginkor mantendu behar direnean. Zeregin eta lanpostu aipagarrienak ondoko hauek dira:
• Laborategiko laguntzailea, operadorea edo teknikaria, honako esparru hauetan: kimika, industria kimikoak, elikadura-industriak, ingurumena, eraldaketa-industria, farmazia-industria, lehengaiak eta produktu amaituak, materiak kontrolatzea eta
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
6
3
hartzea, prestakuntzako eta ikerketako zentroak, materialen kalitate-kontrola, metalurgia eta galbanoteknia, fabrikazio mekanikoko produktuen saiakuntzak, eta elikadurako, ingurumeneko, farmaziako eta uren mikrobiologia.
• Zerbitzu osagarriak, ekipamendua eta biltegia mantentzeko operadorea. • Lagin-hargailua eta landa-saiakuntzak.
3. HEZIKETA ZIKLOAREN IRAKASGAIAK 3.1 Heziketa-zikloaren helburu orokorrak:
1. Beharrezko bitartekoak aukeratzea lan-prozedurei jarraiki, tresneria muntatzeko eta instalazioak prest jartzeko.
2. Laborategiko tresneria eta zerbitzu osagarrien funtzionamendu-parametroak aukeratzea, tresneria martxan jartzeko.
3. Laborategiko tresneria eta instalazioen eraginkortasun-egoera egiaztatzea, euren lehen mailako mantentzea egiteko.
4. Erreaktiboen kontzentrazioa unitate egokietan zehaztea, nahasteak eta disoluzioak prestatzeko.
5. Laginketa-plan baten atalak identifikatzea, eta erabilitako materialak laginaren izaera eta helburuarekin erlazionatzea, laginak hartzeko ezarritako prozeduren arabera.
6. Laborategiko oinarrizko eragiketak ezaugarritzea, berekin dakartzaten materiaren transformazioak deskribatuta, lagina analizatzeko prestatzeko.
7. Produktuak ezaugarritzea eta prozedura normalizatuak aplikatzea, materialen saiakuntzak edo saiakuntza fisiko-kimikoak egiteko.
8. Beharrezko materialak eta tresneria, ezarritako prozedurak eta kalitateari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aukeratzea, analisi kimikoak edo mikrobiologikoak egiteko.
9. Logistikari lotutako araudia identifikatzea eta laborategiko biltegia kudeatzeko beharrezko dokumentuak betetzea.
10. Materialak eta produktu kimikoak sailkatzea, txukuntasun- eta garbitasun-baldintzetan biltegiratzeko, segurtasun-arauak betez.
11. Ontzi eta etiketa motak ezarritako baldintzen arabera sailkatzea, produktuak ontziratzeko eta etiketatzeko.
12. Laborategiko prozesuen ondoriozko hondakinak sailkatzea, horiek tratatu, ontziratu, etiketatu eta kudeatzeko.
13. Segurtasunari, kalitateari eta ingurumenari lotutako arauak eta laborategiko jardunbide egokiak ezagutzea, lantokia garbi eta ordenatuta mantentzeko.
14. Arrisku-egoerak ezagutzea eta sailkatzea laborategian egiten diren jarduera guztietan, ingurumen-babesari eta laneko arriskuen prebentzioari lotutako arauak eta neurriak betetzen direla bermatzeko.
15. Bizialdi osoko ikaskuntzarako dauden baliabideak eta komunikazioaren eta informazioaren teknologiak aztertzea eta erabiltzea, ikasteko eta jakintzak eguneratzeko, eta lanbidean eta pertsonalki hobetzeko aukerak ezagutzea, lanbideko eta laneko hainbat egoeratara moldatzeko.
16. Talde-lanak garatzea eta haien antolamendua baloratzea, tolerantziaz eta errespetuz parte hartuz, eta erabaki kolektiboak edo bakarkakoak hartzea, erantzukizunez eta autonomiaz jarduteko.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
7
17. Lan-prozesuak garatzean sortzen diren arazo eta kontingentzien aurrean sormenezko konponbideak hartzea eta baloratzea, jardueraren gorabeherak arduraz konpontzeko.
18. Komunikatzeko teknikak aplikatzea, transmitituko diren edukietara, haien xedera eta hartzaileen ezaugarrietara egokituta, prozesuaren eraginkortasuna ziurtatzeko.
19. Lanbide-jarduerarekin lotutako ingurumen-arriskuak eta lanekoak aztertzea eta haien sorburuekin erlazionatzea, hartuko diren prebentzio-neurriak funtsatzeko eta dagozkien protokoloak aplikatzeko, norberaren, besteen, ingurunearen eta ingurumenaren gaineko kalteak saihestearren.
20. Irisgarritasun unibertsalari eta «denontzako diseinuari» erantzuteko beharrezkoak diren teknikak aplikatzea eta aztertzea.
21. Ikasteko prozesuan lanaren kalitate-prozedurak eta erreferentziako produkzio-sektorearenak hobetzeko beharrezkoak diren teknikak aplikatzea eta aztertzea.
22. Ekintzailetzako, enpresako eta ekimen profesionaleko kulturarekin lotzen diren prozedurak erabiltzea, enpresa txiki baten oinarrizko kudeaketa egiteko edo lan bat egiteko.
23. Baldintza sozialak eta lanekoak arautzen dituen lege-esparrua kontuan harturik, gizarteko agente aktibo gisa dituen eskubideak eta betebeharrak zein diren jakitea, herritar demokratiko gisa parte hartzeko.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
8
3.2 Lanbide-moduluen zerrenda, ordu-esleipena eta kurtsoa:
LANBIDE MODULUA Ordu-esleipena Kurtsoa
1249. Kimika aplikatua 231 1
1250. Laginketa eta laborategiko eragiketa unitarioak 198 1
1251. Proba fisiko-kimikoak 147 2
1252. Laborategiko zerbitzu osagarriak 99 1
1253. Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza 99 1
1254. Mikrobiologia eta biokimikako oinarrizko teknikak 165 1
1255. Analisi kimikoko eragiketak 231 2
1256. Material-saiakuntzak 84 2
1257. Laborategiko biltegiratzea eta banaketa 66 1
0116. Mantentze elektromekanikoaren printzipioak 99 1
E-100. Ingeles teknikoa 33 1
1258. Laneko prestakuntza eta orientabidea 105 2
1259. Enpresa eta ekimen sortzailea 63 2
1260. Lantokiko prestakuntza 380 2
Zikloa, guztira 2.000
3.3 Lanbide-moduluak: aurkezpena, ikaskuntzaren emaitzak, ebaluazio-
irizpideak, edukiak eta orientabide metodologikoak
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
9
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
1 1. lanbide-modulua KIMIKA APLIKATUA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Kimika aplikatua
Kodea: 1249
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 231 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Analisia eta kimika industriala (Bigarren Hezkuntzako irakaslea)
Modulu mota: Konpetentzia-atal hauei lotuta dago: UC0321_2: Makinak, tresneria eta energia sortzeko eta banatzeko instalazioak eta zerbitzu osagarrietakoak erabiltzea. UC1534_2: Logistikako eremu eta instalazio osagarriak prestatzea industria kimikoan.
Helburu orokorrak: 4 / 8 / 10 / 11 / 13 / 14 / 15 / 16 / 18 / 19
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Elementu eta konposatu kimikoak ezaugarritzen ditu, eta beren propietateak lotura motarekin erlazionatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Elementu kimikoak ordenatzeko irizpideak zehaztu ditu, beren izaera kontuan
hartuta. b) Konposatu kimiko ez-organikoen nomenklatura eta formulazioa aplikatu ditu. c) Lotura kimiko motak eta horien propietateak deskribatu ditu. d) Produktu eta konposatu kimikoak propietateen arabera sailkatu ditu. e) Lagin ez-organiko baten osagaiak identifikatu ditu, dagozkion teknikak aplikatuta. f) Substantzia baten mol kopurua zehaztu du, beren masa edo bolumenarekin
erlazionatuta. g) Konposatu kimikoei lotutako berariazko arriskuak identifikatu ditu. h) Arriskuak prebenitzeko neurriak kontuan hartu ditu produktu kimikoak maneiatzean.
2. Konposatu organikoak sailkatzen ditu, beren propietateak eta portaera kimikoa ezagututa. Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
10
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
a) Konposatu organikoen egitura identifikatu du, eta horrek ematen dizkion propietateekin erlazionatu du.
b) Talde funtzional organikoak ezagutu ditu, eta beren propietate fisikoak eta kimikoak zehaztu ditu.
c) Konposatu organikoek osatzen dituzten lotura motak beren propietateekin erlazionatu ditu.
d) Konposatu kimiko organikoen nomenklatura eta formulazioa aplikatu ditu. e) Erreakzio organiko motak beren ezaugarriekin erlazionatu ditu. f) Lagin organiko baten osagaiak oinarrizko analisi baten bidez identifikatu ditu,
dagozkion teknikak aplikatuta. g) Talde funtzionalak identifikatu ditu ezarritako prozedurak jarraituz. h) Konposatu kimiko organikoei lotutako berariazko arriskuak identifikatu ditu. i) Arriskuak prebenitzeko neurriak aukeratu ditu konposatu organikoak maneiatzean.
3. Nahasteak eta disoluzioak beharrezko kontzentrazioarekin prestatzen ditu, eta beharrezko materialak eta produktuak aukeratzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Disoluzio bat prestatzeko erabili behar diren erreaktiboen masak eta kontzentrazioak
kalkulatu ditu. b) Masak eta bolumenak modu doi, zehatz eta garbian neurtu ditu. c) Disoluzioen kontzentrazioak hainbat unitatetan adierazi ditu. d) Eskatutako kontzentrazioko disoluzioak zehazteko beharrezkoak diren material
bolumetrikoak eta erreaktiboak hautatu ditu. e) Disoluzioa beharrezko doitasunez egin du, laborategiko prozedura normalizatuak
abiapuntutzat hartuta. f) Lortu beharreko kontzentrazioa disoluzioan egiaztatu du, eta patroi primario batekin
alderatu du. g) Prestatutako disoluzioak identifikatu eta etiketatu ditu. h) Disoluzioak prestatzeko prozesu osoan arriskuak prebenitzeko arauak eta
ingurumena babestekoak aplikatu ditu. 4. Erreakzio kimikoak definitzen ditu, beren aplikazio analitikoak deskribatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Erreaktiboak zehaztu ditu, beren izaera kimikoa eta purutasuna kontuan hartuta. b) Erreakzio kimikoak sailkatu ditu, beren ezaugarrien arabera. c) Erreakzio baten oreka kimikoan esku hartzen duten faktoreak zehaztu ditu. d) Erreakzio-abiaduran esku hartzen duten faktoreak zehaztu ditu. e) Kalkulu estekiometrikoak egin ditu erreakzio kimikoetan. f) Erreakzio-beroa edo sortutako beroa zehaztu du disoluzioak prestatzean. g) Arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu
erreakzio kimiko guztietan. 5. Ekoizpen kimikoaren oinarrizko prozesuak ezaugarritzen ditu, eta eurak sortzen dituen erreakzioa bereizten du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Industria kimikoko fabrikazio-prozesu ohikoenak identifikatu ditu, eta oinarri hartzen duten eraldaketa kimikoekin erlazionatu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
11
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
b) Kimika industrialeko prozesu-diagrametan erabiltzen den sinbologia identifikatu du. c) Oinarrizko eragiketen eta erreakzio kimikoko eragiketen konbinazioa zehaztu du
hainbat prozesu kimikotan. d) Eraginkortasun energetikoaren garrantzia baloratu du industria kimikoko
prozesuetan. e) Industria kimikoaren produktu nagusiak definitu ditu. f) Prozesu kimikoen tresneria nagusiak eta beren osagaiak identifikatu ditu, eta beren
aplikazioekin erlazionatu ditu. g) Ereduzko substantziaren bat lortu du eragiketa errazen bidez, eta dagokion
industria-prozesuarekin erlazionatu du.
c) Edukiak
1. ELEMENTU ETA KONPOSATU KIMIKOAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Taula periodikoa erabiltzea hura osatzen duten elementuak ezaugarritzeko.
− Formulazio eta nomenklatura ez-organikoa. − Katioi eta anioien analisi kualitatiboa. − Planifikazioa analisi kimikoak egitean, denbora errentagarri egiteko. − Txostenak egitea. − Materiala garbitzea.
kontzeptuzkoak
− Gas perfektuen legeak. − Atomoa eta eredu atomikoak. − Mola. Disoluzioen kontzentrazioen unitate kimikoak. − Elementu kimiko motak. Taula periodikoa. − Ezaugarri periodikoak: erradio atomikoa eta ionikoa, ionizazio-
potentziala eta afinitate elektronikoa. − Nomenklatura eta formulazio ez-organikoa. − Lotura kimikoa. Lotura motak: ionikoa, kobalentea.
jarrerazkoak
− Natura babesteko balio duten mundu organiko zein ez-organikoko elementu kimikoak balioztatzea.
− Elementu kimikoek eragindako ingurumeneko kutsadura-arazoen inguruko interesa.
− Mundu organikoak eta ez-organikoak naturaren funtzionamendu dinamikoan duten garrantziaz jabetzea.
2. FUNTZIO ORGANIKOAK SAILKATZEA
prozedurazkoak
− Eredu molekularrak erabiltzea karbono-atomoaren egitura eta bere lotura motak ikusteko.
− Formulazio eta nomenklatura organikoa. − Oinarrizko analisi kualitatiboa. − Funtzio organikoen analisi kualitatiboa. − Erreakzio organiko nagusien ikerketa teoriko-praktikoa. − Planifikazioa analisi kimikoak egitean, denbora errentagarri egiteko. − Txostenak egitea. − Materiala garbitzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
12
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
kontzeptuzkoak
− Karbono-atomoaren egitura eta propietateak. − Nomenklatura eta formulazio organikoa. − Karbono-loturak. − Funtzio organiko nagusien analisia. − Erreakzio organiko nagusiak: adizioa, ordezpena, ezabapena,
halogenazioa eta beste batzuk.
jarrerazkoak
− Natura babesteko balio duten mundu organiko zein ez-organikoko elementu kimikoak balioztatzea.
− Elementu kimikoek eragindako ingurumeneko kutsadura-arazoen inguruko interesa.
− Mundu organikoak eta ez-organikoak naturaren funtzionamendu dinamikoan duten garrantziaz jabetzea.
3. NAHASTEAK ETA DISOLUZIOAK PRESTATZEA
prozedurazkoak
− Masak eta bolumenak neurtzea. − Gailu bolumetrikoak kalibratzea. − Kontzentrazio egokia duten erreaktiboak prestatzea. − Disoluzioak baloratzea. − Interpolazioa. − Planifikazioa analisi kimikoak egitean, denbora errentagarri egiteko. − Txostenak egitea. − Kalitate-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumena babestekoak
aplikatzea disoluzioak prestatzean. − Prozesuaren faseetan ordenak eta garbitasunak duten garrantzia
behatzea.
kontzeptuzkoak
− Analisien kontzeptu orokorrak: doitasuna, zehaztasuna, sentsibilitatea, detekzio-muga, selektibitatea.
− Disoluzioa: kontzeptuak, propietateak eta kalkuluak. − Disoluzioen kontzentrazioa adierazteko eta kalkulatzeko moduak. − Erreaktiboen kalitateak. − Patroi primarioa eta patroi sekundarioa diren substantziak: − Disoluzioak baloratzea. − Masak eta bolumenak neurtzea.
jarrerazkoak
− Natura babesteko balio duten mundu organiko zein ez-organikoko elementu kimikoak balioztatzea.
− Elementu kimikoek eragindako ingurumeneko kutsadura-arazoen inguruko interesa.
− Mundu organikoak eta ez-organikoak naturaren funtzionamendu dinamikoan duten garrantziaz jabetzea.
4. ERREAKZIO KIMIKOAK DEFINITZEA
prozedurazkoak
− Erreakzio kimiko motak deskribatzea. − Lavoisierren legearen zehaztapen praktikoa − Prozeduran adierazitako kalkuluak egitea, datu esperimentaletatik
abiatuta.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
13
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
− Praktika bakoitzarentzako berariazko materiala ondo erabiltzea. − Arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak
aplikatzea erreakzio kimiko guztietan.
kontzeptuzkoak
− Lavoisierren legea. Erreakzio kimikoak. − Estekiometria. − Oreka kimikoa. − Erreakzio-abiadura. − Termokimika. Erreakzio endotermikoak eta exotermikoak. − Elektrokimika.
jarrerazkoak
− Natura babesteko balio duten mundu organiko zein ez-organikoko elementu kimikoak balioztatzea.
− Elementu kimikoek eragindako ingurumeneko kutsadura-arazoen inguruko interesa.
− Mundu organikoak eta ez-organikoak naturaren funtzionamendu dinamikoan duten garrantziaz jabetzea.
5. EKOIZPEN KIMIKOKO PROZESUAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Egitura industrial kimikoa deskribatzea eta ezaugarritzea. − Fluxu-diagramak egiteko sinbolo egokienak hautatzea. − Hainbat industria-tresneria prestatzea, prozesu kimikotan
erabiltzeko.
kontzeptuzkoak
− Laborategi-kimika eta industria-kimika. − Industria-kimikaren egitura. Ezaugarriak. − Prozesu kimiko industriala. Kimika-industriako fabrikazio-prozesu
ohikoenak. − Ereduzko ekoizpen-prozesu baten fluxu-diagramak. Sinbologia. − Prozesu kimiko baten elementu garrantzitsuenak. Industria-tresneria. − Oinarrizko eragiketa unitarioak. − Eraginkortasun energetikoa kimika-prozesu nagusietan.
jarrerazkoak
− Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatzea.
− Lan-plangintza baloratzea. − Lanak egiten dituen bitartean jarrera ordenatua eta metodikoa izatea
eta zailtasunen aurrean saiatuki jokatzea. − Prozesuaren faseetan ordena eta garbitasuna baloratzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, bost fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
1. Elementu eta konposatu kimikoak ezaugarritzea. 2. Funtzio organikoak sailkatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
14
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
3. Nahasteak eta disoluzioak prestatzea. 4. Erreakzio kimikoak definitzea. 5. Ekoizpen kimikoko prozesuak ezaugarritzea.
Moduluari hasiera emateko, 1. faseari (Elementu eta konposatu kimikoak ezaugarritzea) heltzea proposatzen dugu. Hala, lehenik eta behin elementu kimikoen inguruko kontzeptu orokorrei buruzko edukiak garatuko dira, eta elementuok taula periodikoan kokatu. Propietateen arabera ezaugarrituko dira. Ere berean, formulazio eta nomenklatura ez-organikoarekin lotutako edukiak garatuko dira. Hortaz, ikasleek analisi kimiko ez-organikoari buruzko oinarrizko printzipioak bereganatzea bilatuko da fase horretan.
2. fasean (Funtzio organikoak sailkatzea) formulazio organikoari dagozkion edukiak garatuko dira. Hainbat erreaktibo organikoren oinarrizko analisiak egiteko praktikak aurrera eramango dira, eta saio teorikoak zabaltzeko saio praktikoak egingo dira. Horien bidez, ikasleek funtzio organikoen sailkapena ulertuko dute, oinarritzat hartuta sorraraz ditzaketen erreakzio ezberdinak.
3. fasean (Nahasteak eta disoluzioak prestatzea) disoluzioen prestaketarekin lotutako edukiak jorratuko dira, kontuan hartuta eurak kalkulatzeko eta prestatzeko modu ezberdinak. Edukiok laborategietan garapen esperimental oro egiteko beharrezkoak dira.
4. fasea Erreakzio kimikoak definitzea da, eta lan esperimental ororentzako oinarrizko edukiak garatzen ditu. Erreakzio kimikoak landuko dira, ez bakarrik bakoitzaren araberako ereduzko tratamendua eginez baizik eta modu globalean, estekiometriaren eta oreka kimikoaren kontzeptuen bidez. Erreakzio-abiaduraren kontzeptua intuitiboa izaten saiatuko gara, eta horretarako jorratu nahi ditugun kontzeptuekin bat datozen irakurketak baliatuko ditugu.
5. fasean (Ekoizpen kimikoko prozesuak ezaugarritzea) industria kimikoaren eduki orokor gisa har ditzakegunak landuko dira. Ikasleak kontzeptu horietara eramateko, zenbait enpresa kimikoren (ahal dela ingurukoak) adibideak erabiliko dira, eta fase horretan jorratuko diren kontzeptuekin lotu.
Laborategiko esperimentazio orori ekin aurretik, laneko arriskuak prebenitzeko arauak landu behar dira, egingo diren eragiketei lotutako arriskuak identifikatuta, bai eta analisian erabiliko diren erreaktiboen segurtasun-orriak aztertu ere. Eskola praktiko bakoitza amaitzean, analisian sortutako hondakinak gaika bildu eta/edo tratatuko dira, erabilitako tresnen mantentze- eta doitze-lanak egingo dira eta laborategiko materiala eta instalazioak garbituko dira. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetan, teoria eta zenbait praktika aldi berean aurrera eramango dira. Era horretan, kontzeptuzko edukiak eta arazoen ebazpena landuko diren eskola teorikoak zenbait laborategiko praktikarekin osatuko dira, ikasleek edukiok hobeto uler ditzaten. Ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitzari hasiera ematean, kasu praktiko bat edo ebatzi beharreko suposizio xume bat aurkeztuko da, ikasleengan helarazi nahi diegun informazioa jasotzeko interesa pizteko. Zehazki, suposizioen datuak eta ezaugarriak esanguratsuak eta ezagunak izan beharko dira ikasleentzat. Hori dela eta, suposizioak zentroko ingurutik edo ikasleen lan-merkatu posibletik ateratakoak izan beharko lirateke, edota horietara egokitu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
15
1. lanbide-modulua KIM
IKA APLIKATUA
Prozedurei euskarria ematen dieten edukien ekarpena, hala kontzeptuzkoena nola jarrerazkoena, bi unetan bana daiteke oro har. Lehen une batean, irakasleak eredu edo adibide gisako prozedura gauzatzeko beharko diren edukiak emango ditu. Bigarren une batean, ikasleek prozedura gauzatzen dutenean sortzen den beharraren arabera emango dira euskarri moduko eduki horiek. Horrela bada, zentzuzkoa izan daiteke irakasleak, hasieran, ikasketa-egoeretan jarraituko diren prozeduretan parte hartzea eta, horrela, ikaslearen ondorengo gauzatzeetarako eredu orientatzaile bat sortzea. Dena dela, ondoren, ikasleari lanerako autonomia gero eta handiagoa eman beharko zaio. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Analisi kualitatibo ez-organikoa egitea, ezarritako prozedura aplikatuta:
• Katioien analisia egiteko prozedura orokorra deskribatzea. • Anioien analisia egiteko prozedura orokorra deskribatzea. • Analisiak egiteko beharrezko materialak eta erreaktiboak hautatzea. • Emaitzak interpretatzea.
Analisi kualitatibo organikoa egitea, ezarritako prozedura aplikatuta:
• Analisi kualitatiboa egiteko prozedura orokorra deskribatzea. • Funtzio organiko mota bakoitza bereiztea. • Analisiak egiteko beharrezko materialak eta erreaktiboak hautatzea. • Emaitzak interpretatzea.
Determinazio estekiometrikoak egitea, lan-prozedura normalizatua jarraituz:
• Estekiometria bakoitza ezaugarritzea. • Estekiometria baten prozedura gauzatzea. • Analitoaren amaierako kontzentrazioa unitate egokietan lortzeko kalkuluak.
Erreaktibo mugatzailea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
16
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
2 2. lanbide-modulua LAGINKETA ETA LABORATEGIKO ERAGIKETA UNITARIOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laginketa eta laborategiko eragiketa unitarioak
Kodea: 1250
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 198 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC1536_2: Kontrola egitea produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean.
Helburu orokorrak: 5 / 6 / 12 / 13 / 14 / 16 / 17 / 18 / 19 / 20 / 21
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Laginak hartzen ditu, lan-prozedura normalizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laginketa-puntuak, lagin kopurua eta bere tamaina identifikatu ditu. b) Prozeduran adierazitako laginketa eta saiakuntzako in situ tresneria prestatu du. c) Bilketa-ontziak laginaren eta zehaztu behar den parametroaren arabera prestatu
ditu. d) Laginketa-teknika gauzatu du prozedura normalizatua jarraituz. e) Materialak, lanabesak eta tresneria kodetuak erabili ditu, eta asepsia-baldintzak
kontrolatu eta kutsatzeak eta alterazioak ekidin ditu. f) Lagina erregistratu, etiketatu, garraiatu eta biltegiratu du, bere trazabilitatea
bermatzen duten prozedurak jarraituz. g) Beharrezkoak diren norbera babesteko ekipamenduak ezarri ditu, eta segurtasun-
baldintzak egiaztatu ditu. h) Lan egitean, kalitateko, ingurumeneko eta arriskuak prebenitzeko arauak bete ditu. i) Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratu ditu.
2. Laginak egokitzen ditu ondoren analisia egiteko, lan-prozedura normalizatuak jarraituz. Ebaluazio-irizpideak:
a) Aurretratamendu-tekniken oinarriak aplikatu ditu. b) Beharrezko tresneria identifikatu du. c) Tresneria eta disoluzio zehatzak prestatu ditu. d) Laginaren tratamendua ezarritako prozedurari jarraiki egin du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
17
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
e) Lan egitean, lagina kutsatzea edo aldatzea saihestu du. f) Tresneria garbitu du eta aurreikusitako mantentzea egin du. g) Beharrezkoak diren norbera babesteko ekipamenduak ezarri ditu, eta segurtasun-
baldintzak egiaztatu ditu. h) Hondakinak tratatu edo biltegiratu ditu, ezarritako prozedurei jarraituta. i) Lan egitean, kalitateko, ingurumeneko eta arriskuak prebenitzeko arauak bete ditu.
3. Laginen gainean eragiketa mekanikoak egiten ditu, ezarritako prozedurak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laginak tratatzeko eragiketa mekanikoen oinarriak aplikatu ditu. b) Eragiketa mekanikoak egiteko beharrezko tresneria identifikatu du. c) Prozedura egiteko beharrezko bitartekoak eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Eragiketa ezarritako prozedurari jarraiki egin du. e) Lan egitean, lagina kutsatzea edo aldatzea saihestu du. f) Tresneria garbitu du eta aurreikusitako mantentzea egin du. g) Beharrezkoak diren norbera babesteko ekipamenduak ezarri ditu, eta segurtasun-
baldintzak egiaztatu ditu. h) Lan egitean, kalitateko, ingurumeneko eta arriskuak prebenitzeko arauak bete ditu. i) Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratu ditu.
4. Laginen gainean eragiketa termikoak egiten ditu, prozedura normalizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laginak tratatzeko eragiketa termikoen oinarriak aplikatu ditu. b) Eragiketa termikoak egiteko beharrezko tresneria ezaugarritu du. c) Prozedura egiteko beharrezko bitartekoak eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Tresneria eta disoluzio zehatzak prestatu ditu. e) Laginaren tratamendua ezarritako prozedurari jarraiki egin du. f) Lan egitean, lagina kutsatzea edo aldatzea saihestu du. g) Tresneria garbitu du eta aurreikusitako mantentzea egin du. h) Beharrezkoak diren norbera babesteko ekipamenduak ezarri ditu, eta segurtasun-
baldintzak egiaztatu ditu. i) Lan egitean, kalitateko, ingurumeneko eta arriskuak prebenitzeko arauak bete ditu.
5. Eragiketa difusionalak egiten ditu, lan-prozedura normalizatuak jarraituz. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laginak tratatzeko eragiketa difusionalen oinarriak aplikatu ditu. b) Eragiketa difusionalak egiteko beharrezko tresneria ezaugarritu du. c) Tresneria eta disoluzio zehatzak prestatu ditu. d) Laginaren tratamendua egin du, eta hura kutsatzea edo aldatzea saihestu du. e) Tresneria garbitu du eta aurreikusitako mantentzea egin du. f) Disolbatzaileak berreskuratu ditu, ezarritako prozedurak jarraituz. g) Hondakinak tratatu edo biltegiratu ditu, ezarritako prozedurei jarraituta. h) Lan egitean, kalitateko, ingurumeneko eta arriskuak prebenitzeko arauak bete ditu. i) Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratu ditu.
c) Edukiak
1. LAGINAK HARTZEA
prozedurazkoak – Laginketa-plan bat egitea. – Laginketa-teknika egokia hautatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
18
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
– Laginketa-puntuak hautatzea. – Lagin kopurua eta horien tamaina zehaztea. – Laginketako materiala eta tresneria eta laginak biltzeko ontziak
prestatzea. – Laginketako materiala eta tresneria modu egokian erabili eta
mantentzea. – Saiakuntzak in situ egitea. – Lagin homogeneoak eta adierazgarriak lortzea prozedura
normalizatua aplikatuta. – Laginak manipulatzeko, kontserbatzeko, garraiatzeko eta
biltegiratzeko arauak aplikatzea. – Laginak hartzean segurtasun-arauak, norbera babestekoak eta
ingurumenari dagozkionak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
– Arazo analitikoa. Arazo analitiko baten ebazpenaren faseak. – Lagina. Lagin adierazgarria. – Laginketa-plana. – Laginketa motak. – Laginak hartzea: laginak hartzeko teknikak. – Laginen tamaina eta kopurua. – Laginketa-prozedura normalizatua. – Laginketa-materiala eta -tresneria. – Lagina manipulatu, kontserbatu, garraiatu eta biltegiratzea. – Errore-iturriak lagina hartzean eta manipulatzean. Erroreak
prebenitzea. – Segurtasun, kalitate, ingurumen eta arriskuen prebentzioari buruzko
arauak laborategi kimikoan.
jarrerazkoak
– Laginketa egiteak eta ondoren lagina erabiltzeak duten garrantziaz ohartzea.
– Segurtasun-arauak, norbera babestekoak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betetzeko errespetua izatea.
– Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.
2. LAGINA EGOKITZEA
prozedurazkoak
– Lagina egokitzea prozedura egokiak erabilita. – Tresneria eta beharrezko disoluzioak prestatzea. – Materiala eta tresneria maneiatzea, funtzionaraztea, garbitzea eta
mantentzea. – Norbera babesteko ekipamendua erabiltzea. – Egokitzeko eragiketetan, segurtasuneko, kalitateko, laneko
osasuneko eta ingurumeneko arauak aplikatzea. – Sortutako hondakinak biltzea eta/edo tratatzea.
kontzeptuzkoak
– Ehotzea: oinarria, tresneria eta tresneria motak. – Homogeneizazioa: oinarria eta tresneria. – Disoluzioa eta disgregazioa: oinarria, motak eta beharrezko
tresneria. – Mineralizazioa: oinarria, motak eta tresneria. – Lagina egokitzeko prozedurak. – Segurtasun, kalitate, ingurumen eta arriskuen prebentzioari buruzko
arauak laborategi kimikoan.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
19
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
jarrerazkoak – Lagina egokitzeko eragiketen garrantzia baloratzea. – Sortutako hondakinak modu egokian kudeatzeko interesa eta
sentikortasuna izatea. – Taldeko lanetan lankidetza baloratzea.
3. ERAGIKETA MEKANIKOAK EGITEA LAGINEAN
prozedurazkoak
– Eragiketa mekanikoak egiteko teknika, erreaktiboak eta tresneria egokia aukeratzea.
– Beharrezko tresneria eta erreaktiboak prestatzea. – Eragiketa mekanikoak adierazitako prozeduren arabera egitea,
laginak kutsatzea saihestuz. – Erabilitako materiala eta tresneria garbitzea, maneiatzea eta
mantentzea. – Norbera babesteko ekipamendua erabiltzea. – Laginak tratatzeko eragiketetan, segurtasun-arauak, laneko
osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
– Bahetzea. Oinarria: • Baheak. • Bahetze motak. • Bahegailuak.
– Iragaztea. Oinarria: • Bitarteko iragazleak. • Iragazketa motak. • Iragazteko tresneria.
– Dekantazioa. Oinarria: • Dekantazio-tresneria.
– Zentrifugazioa. Oinarria: • Zentrifugadoreak. Zentrifugadore-motak.
– Lan-prozedurak. – Segurtasuneko, norbera babesteko, kalitateko, ingurumeneko eta
arriskuak prebenitzeko arauak.
jarrerazkoak – Autonomiaz jardutea lanak prozeduraren arabera egitean. – Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea. – Ekimena izatea ideiak aurkeztean.
4. ERAGIKETA TERMIKOAK EGITEA LAGINEAN
prozedurazkoak
– Lagina tratatzeko teknika, erreaktibo eta tresneria egokiak hautatzea. – Beharrezko tresneria, erreaktiboak eta disoluzioak prestatzea. – Erabilitako materiala eta tresneria maneiatzea, garbitzea eta
mantentzea. – Dagokion eragiketa termikoa egitea prozedura egokiak erabilita eta
arauei jarraituta, laginak kutsatzea ekiditeko. – Eragiketa termikoetan, segurtasuneko, kalitateko eta ingurumeneko
arauak aplikatzea. – Norbera babesteko ekipamendua erabiltzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
20
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK kontzeptuzkoak
– Destilazioa. Oinarria: • Lurrun-presioaren kontzeptua. • Raoulten legea eta faseen diagrama. • Destilazio motak. • Destilazio-tresneria.
– Lurruntzea. Oinarria: • Lurrunketa-tresneria.
– Lehortzea. Oinarria: • Lehortze-tresneria. • Eragile lehortzaileak.
– Kristalizazioa. Oinarria: • Disolbagarritasunaren eta disoluzio asearen kontzeptuak • Disolbagarritasun-kurbak. • Kristaltze-tresneria.
– Liofilizazioa. Liofilizazioaren oinarria: • Liofilizazio-tresneria.
– Lan-prozedurak. – Segurtasuneko, norbera babesteko, kalitateko, ingurumeneko eta
arriskuak prebenitzeko arauak.
jarrerazkoak – Ekipamenduak modu autonomoan maneiatzeko ahalmena. – Proposatutako lana planifikatzeko eta antolatzeko ahalmena. – Materiala eta tresneria errespetatzea eta zaintzea. – Esleitutako lana egitean ordena eta garbitasuna baloratzea.
5. ERAGIKETA DIFUSIONALAK EGITEA
prozedurazkoak
– Eragiketa difusionalak egiteko teknika, disoluzioak eta tresneria egokia aukeratzea.
– Tresneria eta disoluzioak prestatzea. – Dagokion eragiketa difusionala egitea prozedura egokiak erabilita. – Tresneria funtzionaraztea, garbitzea eta mantentzea. – Eragiketa difusionaletan, segurtasuneko, norbera babesteko, laneko
osasuneko eta ingurumeneko arauak aplikatzea. – Erabilitako disolbatzaileak berreskuratzea eta/edo biltegiratzea.
kontzeptuzkoak
– Erauzketa. Oinarria: • Erauzketa-motak. Banaketaren legea. • Erauzketa-tresneria.
– Adsortzioa. Oinarria: • Substantzia adsorbatzaileak. • Adsortzio-tresneria.
– Xurgatzea. Oinarria: • Henryren legea. • Xurgatze-tresneria.
– Kromatografia. Oinarria eta motak: • Truke ionikoko kromatografia. • Erretxina trukatzaileak. • Ur-desionizagailua.
– Osmosia. Oinarria:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
21
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
• Osmosi-tresneria. – Lan-prozedurak. – Segurtasuneko, norbera babesteko, kalitateko, ingurumeneko eta
arriskuak prebenitzeko arauak laborategi kimikoan.
jarrerazkoak
– Egin beharreko lanetan inplikatzea. – Sortutako hondakinak modu egokian kudeatzeko interesa eta
sentikortasuna izatea. – Esleitutako lana egitean zorroztasuna, ordena eta garbitasuna
baloratzea. – Segurtasun-arauak, norbera babestekoak, laneko osasunekoak eta
ingurumenari dagozkionak betetzeko errespetua izatea. d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Moduluaren helburuak lortzeko helburuarekin, jarduketa hauxe proposatzen dugu: Lagin adierazgarriak hartzea, ezarritako laginketa-planari jarraiki eta ezarritako
prozedurak eta segurtasun-arauak betez. Lagina prestatzea ondoren analisia egiteko. Horretarako hiru fase ezarri dira:
• Lehenengoan kontzeptu orokorrak eta laginketaren prozedurak garatu eta
laginketa-planak ezarriko dira, eta, horretarako, beharrezkoak diren tresneria eta materialak aukeratu, prestatu eta prest jarriko dira.
• Bigarrenean laginak hartuko dira, aurreko fasean ezarritako planari eta prozedura normalizatuei (horiek ere aurrez zehaztutakoak) jarraiki.
• Hirugarren eta azken fasean analizatuko den lagina prestatuko da. Hartara, teknika edo eragiketa unitario egokia erabiliko da, laginaren ezaugarrien eta egingo den analisiaren arabera. Hirugarren fase horretako blokeei heltzeko, hauxe litzateke ordena logikoa: 1, laginaren aurretratamendu-eragiketak, hura egokitzea erraztuko dutenak ondoren nahastearen osagaiak banantzeko eragiketak egiteko; 2, banaketa mekanikoak; 3, banaketa termikoak; azkenik, 4, banaketa difusionalak.
Jakina, fase bakoitzean aurrera eramango den eragiketa motari lotutako arriskuak aztertuko dira, eta segurtasuneko, norbera zein taldea babesteko eta ingurumena babesteko arauen betetzea azpimarratuko da. Lagina prestatzeko eragiketa unitarioak egin bitartean, arreta berezia jarriko da jarraituko den prozeduran zehar sortuko diren hondakinen bilketan eta/edo tratamenduan. Era berean, saio bakoitzaren amaieran erabilitako materiala gordeko da, bai eta material horretan eta laborategiko instalazioetan garbiketa- eta mantentze-lanak egin ere.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
22
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
2) Alderdi metodologikoak Modulu honen lehenengo fasea teorikoagoa da, eta kontzeptuzko edukiak landuko dira. Irakasleen azalpenak neurrizkoak izatea komeni da, bai eta ikasleen partaidetza sustatzen saiatu ere, talde txikitan egiteko jarduerak antolatuz. Fase horren amaieran taldeek bere lanak aurkeztuko dituzte ikaskideen aurrean, eta ondoren, horien inguruko eztabaidak egingo dituzte. Bigarren eta hirugarren faseak prozedurazkoagoak dira, kontzeptuzko edukiek pisu handia izan arren. Faseotan, kontzeptuzko edukiak landuko dira lehenik eta behin, eta ikasgelan jorratu ondoren, praktikan jarriko dituzte bai laborategian, lagina prestatu behar bada, bai in situ, egin beharrekoa lagina hartzea bada. Lagina hartzeko jardueraren bat ezin bada egin konplexuegia edo zailegia delako, teknologia berriek eskaintzen dizkiguten baliabideak erabiliko dira (bideoak, simulazioak...). Irakaslearen proposamena saiootan zehar ikasleek aurkituko duten material interesgarriarekin osatuko da. Modulua praktikoa da funtsean. Irakasleek praktikak aukeratuko dituzte, ikasleen ezagutza teorikoak sendotzeko eta beren konfiantza eta autonomia areagotu eta estimulatzeko balioko dutenak. Ahal dela, ikasleek jarduera praktikoak banaka egitea gomendatzen da; bestela, laborategiko lana binaka egitea proposatzen dugu. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Laginak hartzea:
• Laginketa mota eta -puntuak aukeratzea, bai eta horien kopurua eta tamaina ere.
• Laginketa egiteko tresneria eta materiala eta laginak biltzeko ontzi egokiak prestatzea, laginaren eta analisiaren arabera.
• Laginak hartzea, araudiaren arabera. • Laginak behar bezala erregistratzea, etiketatzea, garraiatzea eta
kontserbatzea. Laginak egokitzea:
• Aurretratamendu-teknika ezberdinak ezagutzea. • Beharrezko tresneria, materiala eta erreaktiboak prestatzea. • Laginaren eta analisiaren ezaugarriekin bat datorren tratamendua egitea,
segurtasun eta babesarekin lotutako arauak jarraituz. • Hondakinak biltzea, ondoren tratatzeko.
Eragiketa mekanikoak egitea laginean:
• Banaketa mekanikoak egiteko teknikak eta horretarako beharrezkoa den tresneria ezagutzea.
• Beharrezko tresneria, materiala eta erreaktiboak prestatzea. • Laginarekin eta analisiarekin bat datorren teknika aplikatzea. • Erabilitako tresneria eta materiala garbitzea eta behar bezala mantentzea.
Eragiketa termikoak egitea laginean:
• Banantzeko eragiketa termikoen oinarriak eta horretarako beharrezkoa den tresneria ezagutzea.
• Eragiketa termiko egokia aukeratzea, laginaren eta analisiaren arabera. • Tresneria eta erreaktiboak prestatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
23
2. lanbide-modulua LAG
INKETA ETA LABO
RATEG
IKO ETA ER
AGIKETA
UN
ITARIO
AK
• Teknika aplikatzea protokoloaren arabera, eta segurtasuneko eta arriskuak prebenitzeko neurriak jarraituz.
Eragiketa difusionalak egitea laginean:
• Eragiketa difusionalen oinarriak eta horretarako beharrezkoa den tresneria ezagutzea.
• Eragiketa termiko egokia aukeratzea, laginaren eta analisiaren arabera. • Tresneria eta erreaktiboak prestatzea. • Teknika aplikatzea protokoloaren arabera, eta segurtasuneko eta arriskuak
prebenitzeko neurriak jarraituz. • Sortutako hondakinak berreskuratzea, biltegiratzea eta/edo tratatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
24
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
3 3. lanbide-modulua PROBA FISIKO-KIMIKOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Proba fisiko-kimikoak
Kodea: 1251
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 147 ordu
Kurtsoa: 2
Irakasleen espezialitatea: Laborategia Prozesu-eragiketak (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC1536_2: Kontrola egitea produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean.
Helburu orokorrak: 7 / 12 / 13 / 14 / 15 / 16 / 17 / 18 / 19 / 21
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Materia ezaugarritzen du, bere propietate fisiko-kimikoak identifikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Saiakuntza fisiko-kimikoetako laborategiko instalazioak, tresneria, materialak eta
dokumentazio teknikoa identifikatu ditu. b) Instalazio eta tresneriaren mantentze-lanak egin ditu, eta beren funtzionamendua
egiaztatu du. c) Materiaren propietate fisikoak eta fisiko-kimikoak definitu ditu, eta bere egiturarekin
eta agregazio-egoerarekin erlazionatu ditu. d) Propietate fisikoak laborategiko saiakuntzetan zehaztu beharreko parametroekin
erlazionatu ditu. e) Egoera-aldaketen diagramaren ondoriozko propietateak definitu ditu. f) Disoluzioen propietate koligatiboak identifikatu ditu. g) Propietate optikoak identifikatu ditu, eta neurtu beharreko parametroekin erlazionatu
ditu. h) Arriskuen prebentzioari, ingurumen-babesari eta hondakinen sailkapenari buruzko
araudia aplikatu du.
2. Materiaren propietate fisikoak zehazten ditu, proba estandarizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
25
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
a) Propietate termikoak, elektrikoak eta magnetikoak eta dentsitatea zehazteko teknikak arautzen dituzten printzipioak identifikatu ditu.
b) Materian zehaztu beharreko parametro fisikoak definitu ditu, eta bere propietateekin erlazionatu ditu.
c) Tresneria eta tresnak saiakuntza egiteko prest, kalibratuta eta garbi dauden egiaztatu du.
d) Lagina prestatu du, egingo den proba eta erabili beharreko tresneria kontuan hartuta.
e) Dentsitatea eta pisu espezifikoa zehazteko probak egin ditu. f) Propietate termikoak, elektrikoak eta magnetikoak zehazteko probak egin ditu. g) Lortutako emaitzak neurketa-unitate egokietan erregistratu ditu. h) Materialak eta tresneria garbitu eta ordenatu ditu.
3. Egoera-aldaketei lotutako materiaren propietateak zehazten ditu, prozedura normalizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Materiaren egoera-aldaketak arautzen dituzten printzipioak, saiakuntza-teknikak eta
zehaztu beharreko parametroak identifikatu ditu. b) Substantzia baten egoera-aldaketaren propietateen balioak haren purutasunarekin
erlazionatu ditu. c) Lagina egokitu du, bere ezaugarriak eta zehaztuko diren parametroak aintzat
hartuta. d) Proba prestatu du, fase bakoitza identifikatuta eta tresneria aukeratuta, neurtuko den
parametroaren arabera. e) Probak egin ditu, substantzien sublimazio bidezko urtze- eta arazketa-puntuak
zehazteko. f) Izozte- eta irakite-puntuen saiakuntzak eta lurruntze-beroak zehaztekoak egin ditu. g) Presioak irakite-tenperaturan duen eragina egiaztatu du. h) Lortutako emaitzak unitate egokietan erregistratu ditu.
4. Disoluzioen propietate koligatiboak zehazten ditu, prozedura normalizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Saiakuntza-teknikak arautzen dituzten printzipioak identifikatu ditu propietate
koligatiboen aplikazioan. b) Neurtu beharreko parametroak identifikatu ditu, zehaztuko diren propietateen
arabera. c) Lagina prestatu eta egokitu du, egingo den saiakuntzaren arabera. d) Tresneria prestatu du, beharrezko instalazioak erabilita. e) Pisu molekularrak lortu ditu, presio osmotikoa, ebuilioskopia eta krioskopia
aplikatzearen bidez. f) Disoluzio kontzentratuen irakite-puntuak zehaztu ditu, eta dagozkien legeak aplikatu
ditu. g) Saiakuntzaren fase bakoitza ezarri du. h) Lortutako emaitzak neurketa-unitate egokietan erregistratu ditu.
5. Likidoen propietateak neurtzen ditu, prozedura normalizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Biskositatearen, jariakortasunaren eta gainazal-tentsioaren propietateak definitu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
26
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
b) Biskositate-motak definitu ditu, eta zehaztapen-metodoekin erlazionatu ditu. c) Gainazal-tentsioa zehazteko metodoak definitu ditu, beren unitateak identifikatuta. d) Aplikazio praktikoko ekuazioak definitu ditu, zehaztuko diren parametroak
identifikatuta. e) Lagina prestatu du, egingo den proba eta erabili beharreko tresneria kontuan
hartuta. f) Likidoen biskositateak zehazteko saiakuntzak egin ditu, hainbat metodo erabilita. g) Gainazal-tentsioa zehazteko saiakuntzak egin ditu, hainbat metodo erabilita. h) Lortutako emaitzak unitate egokietan erregistratu ditu.
6. Propietate optikoak neurtzen ditu, prozedura normalizatuak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Argiaren errefrakzioaren eta islapenaren oinarriak aplikatu ditu. b) Argi polarizatua substantzia optikoki aktiboekin erlazionatu du. c) Konstante fisikoak ezaugarritu ditu (errefrakzio-indizea, errefrakzio molarra, islapena
eta errotazio espezifikoa). d) Errefraktometro moten eta beren osagaien ezaugarriak ibilbide optikoarekin
erlazionatu ditu. e) Sakarimetro eta polarimetroen oinarrizko osagaiak definitu ditu. f) Lagina egokitu du, bere ezaugarriak eta neurtuko diren parametroak aintzat hartuta. g) Konstante fisikoak zehaztu ditu, errefraktometroak eta polarimetroak erabilita. h) Opakutasuna eta uhertasuna neurtu ditu, kasu bakoitzeko tresneria egokia erabilita.
c) Edukiak
1. MATERIA EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Dokumentazio teknikoa antolatzea eta erabiltzea saiakuntza fisiko-kimikoetako laborategian.
− Laborategi fisiko-kimikoko oinarrizko instalazioak eta tresneria mantentzea.
− Instalazio eta tresneriaren mantentzeari lotutako arriskuak identifikatzea, eta segurtasun-arauak betetzea.
kontzeptuzkoak
− Saiakuntza fisiko-kimikoetako laborategia: materialak, tresneria eta instalazioak.
− Laborategia mantentzea: oinarrizko instalazioak eta tresneria. Lotutako arriskuak. Segurtasuna funtzionamendu-jardueretan.
− Materiaren egitura. Atomoa. Agregazio-egoerak. Propietateak. − Propietate fisikoak: dentsitatea, termikoak, elektrikoak eta
magnetikoak. − Egoera-aldaketen diagrama: propietate deribatuak. − Egoera likidoaren propietateak: biskositatea eta gainazal-tentsioa. − Lurrun-presioaren kontzeptua. Raoulten legeak. − Disoluzioen propietate koligatiboak. − Propietate optikoak. Isomeria. − Laborategiko ingurumen-arauak eta hondakinen sailkapena. ISO
14001.
jarrerazkoak − Zeregin eta/edo jarduera tekniko berrien aurrean prestasuna eta
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
27
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
ekimena izatea. − Pertsonen arteko komunikazio-moduak antzematea, komunikazioa
zein egoeratan sortzen den kontuan izanda. − Segurtasun-arauak, norbera babestekoak, laneko osasunekoak eta
ingurumenari dagozkionak betetzeko errespetua izatea.
2. MATERIAREN PROPIETATE FISIKOAK ZEHAZTEA
prozedurazkoak
− Solido eta likidoen dentsitateak modu esperimentalean zehaztea. − Laginak prestatzea, egingo den saiakuntzaren arabera. − Gasen dentsitatea modu esperimentalean zehaztea eta gas idealen
lege orokorrak. − Propietate termikoak zehaztea prozedura normalizatuei jarraiki. − Eroankortasun elektrikoa zehaztea metodo ezberdinen bidez. − Magnetismo-probak modu esperimentalean egitea prozedura
normalizatuen bidez. − Emaitzen erregistroan, unitate egokiak erabiltzea. − Tresneriaren mantentzeari lotutako arriskuak identifikatzea, eta
segurtasun-arauak betetzea NBE egokiak erabilita. − Materialetan eta tresnerian, garbitasuna eta ordena mantentzea.
kontzeptuzkoak
− Likido eta solidoen dentsitateak zehazteko metodoak. Dentsitatea eta pisu espezifikoa definitzea. Bion arteko lotura. Motak eta unitateak.
− Tenperaturaren eragina likidoen dentsitatean. − Saiakuntzetan erabilitako tresneria: saiakuntza-teknikak.
Funtzionamendua. Mantentzea. Lotutako arriskuak. Segurtasun-neurriak. Norbera babesteko ekipamenduak.
− Gasen dentsitatea teorikoki kalkulatzea baldintza estandar zein esperimentaletan, eta gas idealen lege orokorrak.
− Propietate termikoak: definizioa, neurketa-sistemak eta unitateak. − Propietate elektrikoak: eroantasuna eta erresistibitatea. Unitateak.
Materialak sailkatzea beren erresistentziaren arabera. − Propietate magnetikoak. Magnetismoa, eremuak eta magnitudeak.
Magnetismo motak. Materialak sailkatzea, eremu magnetikoan duten portaeraren arabera. Magnetismo-probetako tresneria.
jarrerazkoak
− Laborategiko zereginak eta prozedurak egiteko prestasuna eta ekimena izatea.
− Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea. − Lana autonomiaz egitea.
3. EGOERA ALDAKETEI LOTUTAKO MATERIAREN PROPIETATEAK ZEHAZTEA
prozedurazkoak
− Uraren egoera-aldaketen diagrama (presio ezberdinetan) eta propietate deribatuak modu esperimentalean lortzea.
− Laginak prestatzea eta egokitzea, zehaztuko den parametroaren arabera.
− Sublimazioa substantzien arazketari aplikatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
28
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
− Izozte- eta irakite-puntuak eta lurruntze-beroak modu esperimentalean zehaztea.
− Tresneria aukeratzea eta proba prestatzea, zehaztuko den parametroaren arabera.
− Emaitzen erregistroan, unitate egokiak erabiltzea. − Tresneriaren mantentzeari lotutako arriskuak identifikatzea, eta
segurtasun-arauak betetzea NBE egokiak erabilita.
kontzeptuzkoak
− Egoera-aldaketaren propietateak: likido-lurrun oreka, solido-likido oreka eta solido-lurrun oreka. Lotutako propietateak definitzea.
− Presioaren eragina irakite-tenperaturan. − Substantzia baten purutasunaren eta egoera-aldaketaren
propietateen arteko lotura. − Saiakuntzetan erabilitako tresneria: saiakuntza-teknikak.
Funtzionamendua. Mantentzea. Lotutako arriskuak. Segurtasun-neurriak. Norbera babesteko ekipamenduak.
− Arazketaren kontzeptua. Sublimazioaren aplikazioa.
jarrerazkoak
− Jarrera positiboa eta emaitzak guztientzako modu gogobetegarrian lortzeko norberaren ahalmenean konfiantza izatea.
− Aurkezten dizkiguten ekimenak positiboki baloratzea. − Prozedurak egitean ordena eta garbitasuna baloratzea. − Laborategiko lana autonomiaz egitea. − Taldekideekin komunikatzeko norberaren ekimena.
4. MATERIAREN PROPIETATE KOLIGATIBOAK ZEHAZTEA
prozedurazkoak
− Laginak prestatzea eta egokitzea, zehaztuko den parametroaren arabera.
− Tresneria aukeratzea eta proba prestatzea, zehaztuko den parametroaren arabera.
− Saiakuntzen etapa bakoitza ezartzea. − Propietate koligatiboak ebuilioskopia eta krioskopia bidezko pisu
molekularren zehaztapenera aplikatzea. Saiakuntza-teknikak. Lan-prozedurak.
− Emaitzen erregistroan, unitate egokiak erabiltzea.
kontzeptuzkoak
− Lurrun-presioa, irakite-puntua, solidotze- eta izozte-puntua eta presio osmotikoa definitzea.
− Presio osmotikoa. Van't Hoffen ekuazioa. Pisu molekularrak zehaztea.
− Disoluzio kontzentratuen irakite-puntuari aplikatutako legeak. − Saiakuntzetan erabilitako tresneria: saiakuntza-teknikak.
Funtzionamendua eta mantentzea. Lotutako arriskuak. Segurtasun-neurriak. Norbera babesteko ekipamenduak.
jarrerazkoak
− Zeregin berrien aurrean prestasuna eta ekimena izatea. − Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek
gainditzeko modua aurreikusita. − Laborategiko lana egitean, antolakuntza-teknikak ezagutzea eta
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
29
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
baloratzea. − Taldekideekin komunikatzeko norberaren ekimena.
5. LIKIDOEN PROPIETATEAK NEURTZEA
prozedurazkoak
− Laginak prestatzea, tresneriaren eta egingo den saiakuntzaren arabera.
− Biskositateak zehazteko metodoak modu esperimentalean aplikatzea: saiakuntza-teknikak, likidoen ezaugarrien arabera. Biskosimetroak kalibratzea eta erabiltzea.
− Gainazal-tentsioa zehaztea: zehaztapen-teknikak. Prozedura normalizatuak. Estalagmometroa kalibratzea eta erabiltzea.
− Emaitzen erregistroan, unitate egokiak erabiltzea.
kontzeptuzkoak
− Likidoen ezaugarriak eta propietateak: • Biskositatea. Definizioa, unitateak eta motak. Tenperaturaren
araberako aldaketa. Biskositatearen eta fluidotasunaren arteko lotura. Biskositatearen legeak.
• Gainazal-tentsioa: Definizioa, unitateak eta aplikazio-ekuazioak. Young-Laplaceren ekuazioa. Gainazal-tentsioaren aldaketa tenperaturaren arabera.
jarrerazkoak
− Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek gainditzeko modua aurreikusita.
− Prozesuaren faseetan zein produktuaren aurkezpenean ordena eta garbitasuna baloratzea.
− Lana gauzatzeko ezarritako epeekiko konpromisoa izatea.
6. PROPIETATE OPTIKOAK NEURTZEA
prozedurazkoak
− Laginak prestatzea, tresneriaren eta egingo den saiakuntzaren arabera.
− Errefrakzio-indizea neurtzea. − Errotazio espezifikoaren indizea neurtzea. − Opakutasuna neurtzea. − Uraren uhertasuna neurtzea. − Saiakuntzetan erabilitako tresneria mantentzea: saiakuntza-teknikak. − Tresneriaren mantentzeari lotutako arriskuak identifikatzea, eta
segurtasun-arauak betetzea NBE egokiak erabilita.
kontzeptuzkoak
− Argiaren izaera eta hedapena. Errefrakzioa eta islapena. Aldeak. Muga-angelua. Errefrakzio-indizea, errefrakzio molarra eta islapena.
− Errefraktometroak: motak, osagaiak eta ibilbide optikoa. − Argi polarizatua. Errotazio espezifikoa. Substantzia optikoki aktiboak. − Polarimetroak: osagaiak eta motak. − Opakutasuna: oinarrizko kontzeptuak. Opakutasun-neurgailu motak.
Aplikazioak. − Turbidimetria eta nefelometria: oinarrizko kontzeptuak. Aldeak. − Tresneriaren funtzionamendua. Lotutako arriskuak. Segurtasun-
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
30
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
neurriak. Norbera babesteko ekipamenduak.
jarrerazkoak
− Norberaren zereginak planifikatzeko eta lortutakoaren autoebaluazioa egiteko prestasuna izatea.
− Lanak egiten dituen bitartean jarrera ordenatua eta metodikoa izatea eta zailtasunen aurrean saiatuki jokatzea.
− Zereginen helburuak lortzeko norberak egindako ahalegina ezagutzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, lau fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
1. Materia bere propietate fisiko-kimikoen bidez ezaugarritzeko oinarriak. 2. Propietate fisikoak zehaztea. 3. Propietate koligatiboak zehaztea. 4. Propietate optikoak neurtzea.
Modulu honi hasiera emateko, materiaren eta bere propietate fisiko-kimikoen ezaugarriei buruzko kontzeptu orokorrak garatzea komeni da; era horretan, moduluan zehar aplikatuko den oinarri teorikoa ezarriko da. Fase horretan, tresneria, instalazioak, materialak eta dokumentazioa identifikatzea gomendatzen dugu, ondoren propietate fisiko-kimikoak zehazteko orduan erabili ahal izateko. Jarraian, materiaren propietate termiko, magnetiko eta elektrikoen eta dentsitatearen zehaztapena oro har arautzen duten printzipioak garatuko dira, bai eta berariaz likidoenak diren propietateenak ere (biskositatea eta gainazal-tentsioa), eta emaitzak neurketa-unitate egokietan erregistratuko dira. Hurrengo fasean, disoluzioen propietate koligatiboak neurtuko dira; egoera-aldaketak ikertuko dira, eta urtze-, irakite- eta izozte-puntuak zehaztuko dira, kontuan hartuta presioak irakite-tenperaturan duen eragina eta, betiere, lagina behar bezala egokituta eta emaitzak unitate egokietan erregistratuta. Ondoren, propietate optikoak neurtzea proposatzen dugu (errefrakzio-indizea, errotazio espezifikoaren indizea, opakutasuna eta uhertasuna). Horretarako tresneria egokia erabiliko da, eta laginak saiakuntzak egiteko behar bezala prestatuko dira. 2., 3. eta 4. faseen garapenean, ikasleek egin beharreko saiakuntza fisiko-kimikoak ezarriko dituzte, egoera fisiko ezberdinetan dauden laginetatik abiatuta. Eragiketak autonomiaz egingo dituzte, eta emaitzen analisia eta balorazioa hartuko duen txosten bat aurkeztu. Era berean, saiakuntzetan erabilitako tresneriaren mantentze-lana egingo da, eta zeregin bakoitzari lotutako arriskuak identifikatuko dira, arreta berezia jarrita segurtasun-arauak bete eta NBE egokiak erabiltzean. 2) Alderdi metodologikoak Modulua teoriko-praktikoa da: kontzeptuzko edukiak garatzeko eta arazoak ebazteko eskola teorikoak laborategiko praktikekin osatuko dira, ikasleen ulermena areagotzeko.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
31
3. lanbide-modulua PR
OBA FISIKO
-KIMIKO
AK
Irakaskuntza-ikaskuntzako jardueren artean irakasleak proposatutako egoeren ebazpena eta proiektu txikien gauzatzea txertatzea komeni da, ikasleen partaidetza aktiboa eta autonomoa sustatzea aldera. Jarduera sekuentziatuak errazenetik hasita aukeratuko ditu irakasleak, ikasleek informazio berria hobeto asimilatzeko eta beren konfiantza areagotzeko. Ahal den guztietan, ikasleek IKTak erabiltzea komeni da, bai jarduera errazak egiteko (txostenak edo proiektuak egitea, datuak kontsultatzea...), bai konplexuegia izateagatik ikasleek egin ezin dituzten jardueren kasuan, ikasgelan edo laborategian garatutako kontzeptuak ulertzea errazteko. Amaitzeko, moduluaren edukiekin erlazionatutako eragiketak eta/edo saiakuntzak egiten diren inguruko enpresa batera (lantegi edo laborategi bat) bisitaldia egitea proposatzen dugu. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Materia identifikatzea:
• Neurtuko diren parametro fisiko-kimikoak identifikatzea. • Tresneria egokia aukeratzea eta normalizatzea. • Hondakinak sailkatzea. • Lagina prestatzea, bere propietate fisiko-kimikoak aintzat hartuta.
Prozedura normalizatuak aplikatzea: • Eskuragarri dauden gailuak kalibratzea. • Dentsitatea eta pisu espezifikoa zehaztea. • Materialak eta tresneria garbitu eta txukuntzean parte hartzea. • Lagina prestatzea, proba motaren arabera.
Materiaren propietateak zehaztea, prozedura normalizatuak aplikatuta: • Lagina prestatzea, berariazko dokumentazioaren eta araudi egokiaren
arabera. • Erreaktiboen segurtasun-fitxak identifikatzea. • Lagina saiakuntzara egokitzea. • Emaitzak unitate egokietan erregistratzea.
Tresneria muntatzea eta saiakuntza egitea: • Doikuntza egiaztatzea eta tresneria kalibratzea. • Lagina egokitzea. • Argiaren errefrakzioaren eta islapenaren oinarriak aplikatzea. • Opakutasuna eta uhertasuna definitzea.
Txostenak egitea: • Datuen tratamenduan, kalkulu-orriak eta bestelako informatika-programak
erabiltzea. • Saiakuntzaren datuak eta neurtutako laginak erregistratzea. • Txostenak egitea, ezarritako protokoloari jarraiki. • Datuen erregistroak eta grafikoak interpretatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
32
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
4 4. lanbide-modulua LABORATEGIKO ZERBITZU OSAGARRIAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laborategiko zerbitzu osagarriak
Kodea: 1252
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 99 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Laborategia Prozesu-eragiketak (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Konpetentzia-atal hauei lotuta dago: UC0321_2: Makinak, tresneria eta energia sortzeko eta banatzeko instalazioak eta zerbitzu osagarrietakoak erabiltzea. UC1534_2: Logistikako eremu eta instalazio osagarriak prestatzea industria kimikoan.
Helburu orokorrak: 1 / 2 / 3 / 13 / 14 / 15 / 16 / 18 / 19
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Laborategietako tresneria eta instalazio osagarriak ezaugarritzen ditu, eta egiten duten funtzioa deskribatzen du.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategi bat osatzen duten zerbitzu osagarri nagusiak identifikatu ditu. b) Tresneria eta instalazio osagarrien funtzionaltasuna definitu du. c) Tresnak, tresneria, instalazio osagarriak eta beren osagaiak identifikatu ditu. d) Tresneria eta instalazio osagarriek laborategietan duten garrantzia baloratu du. e) Zerbitzu osagarriak osatzen dituzten tresneria eta instalazioetako diagrametan
erabilitako sinbologia identifikatu du. f) Laborategian arriskuak prebenitzeko eta ingurumena babesteko araudia eta neurriak
identifikatu ditu.
2. Laborategiko tresneria eta ur-instalazioekin jardun du, eta ezarritako funtzionamendu-parametroak kontrolatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
33
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
a) Urak laborategi kimikoko zerbitzu osagarri gisa dituen erabilerak identifikatu ditu. b) Laborategiko ur-beharrak baloratu ditu. c) Laborategian ura erabiltzearekin lotutako arazoak hura tratatzeko beharrarekin
erlazionatu ditu. d) Urak dituen ezpurutasunak ezaugarritu ditu, eta hura erabiltzeko beharrezkoak diren
arazketa-prozesuekin lotu ditu. e) Ura tratatzeko tresneria eta bere osagaiak ezaugarritu ditu, prozesuaren
eskakizunen arabera. f) Ura tratatzeko tresneria eta instalazioetan abiarazteko, jarraipena egiteko eta
geldiarazteko eragiketak egin ditu. g) Lan-eremua mantentzea egiteko antolatu du, baliabide propioak zein besterenak
erabilita. h) Tresneria eta instalazio osagarrietan oinarrizko mantentze-lanak egin ditu. i) Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak jarraitu ditu. 3. Gas-hornikuntzako instalazioak erabiltzen ditu, indarreko araudia betez.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategi kimikoetako prozesuetako gas arruntenak identifikatu ditu, eta beren
funtzionaltasunarekin lotu ditu. b) Laborategian erabilitako gasetan kontrolatu beharreko parametroak zehaztu ditu. c) Gas-hornikuntzako tresneria eta bere osagaiak definitu ditu, prozesuaren
eskakizunen arabera. d) Gas-hornikuntzako tresneria eta instalazioetan abiarazteko, jarraipena egiteko eta
geldiarazteko eragiketak egin ditu. e) Lan-eremua mantentzea egiteko antolatu du, baliabide propioak zein besterenak
erabilita. f) Gas-hornikuntzako tresneria eta -instalazio osagarrietan oinarrizko mantentze-lanak
egin ditu. g) Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak jarraitu ditu.
4. Huts-ekoizpeneko instalazioekin jarduten du, lan-prozedura normalizatuak jarraituz. Ebaluazio-irizpideak:
a) Kontrolatu beharreko parametroak zehaztu ditu laborategian erabilitako huts-
instalazioetan. b) Huts-ekoizpeneko tresneria eta bere osagaiak definitu ditu, prozesuaren
eskakizunen arabera. c) Huts-ekoizpeneko tresneria eta instalazioetan abiarazteko, jarraipena egiteko eta
geldiarazteko eragiketak egin ditu. d) Lan-eremua mantentzea egiteko antolatu du, baliabide propioak zein besterenak
erabilita. e) Huts-ekoizpeneko tresneria eta instalazio osagarrietan oinarrizko mantentze-lanak
egin ditu. f) Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak jarraitu ditu.
5. Berotze- eta hozte-sistemekin jarduten du, eta ingurumen-baldintzak laborategian prozesuak garatzeko eskatzen direnekin lotzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
34
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
a) Beroa ekoizteko tresneria eta instalazioak identifikatu ditu. b) Beroa ekoizteko tresneria, instalazioak eta beren osagaiak ezaugarritu ditu. c) Hotza ekoizteko tresneria eta instalazioak identifikatu ditu. d) Hotza ekoizteko tresneria, instalazioak eta beren osagaiak ezaugarritu ditu. e) Kontrolatu beharreko parametroak zehaztu ditu hotz- eta bero-instalazioetan. f) Gas-hornikuntzako tresneria eta instalazioetan abiarazteko, jarraipena egiteko eta
geldiarazteko eragiketak egin ditu. g) Lan-eremua mantentzea egiteko antolatu du, baliabide propioak zein besterenak
erabilita. h) Gas-hornikuntzako tresneria eta -instalazio osagarrietan oinarrizko mantentze-lanak
egin ditu. i) Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak jarraitu ditu. c) Edukiak
1. LABORATEGIETAKO TRESNERIA ETA INSTALAZIO OSAGARRIAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Tresneria eta instalazio osagarrietako diagramak eta eskemak interpretatzea.
− Tresneriaren, instalazio osagarrien eta beren osagaien funtzionaltasuna azaltzea.
− Segurtasunari eta laneko arriskuen prebentzioari buruzko neurriak aplikatzea.
kontzeptuzkoak − Laborategietako zerbitzu osagarriak. − Tresneria eta instalazio osagarriak deskribatzea. − Segurtasunari eta laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudia
eta neurriak.
jarrerazkoak − Laborategietako tresneria eta instalazio osagarrien beharra eta
garrantzia baloratzea. − Segurtasun-arauak errespetatzea.
2. URA TRATATZEKO TRESNERIA ETA INSTALAZIOEKIN JARDUTEA
prozedurazkoak
− Tresneria garbitzeko prozedurak aplikatzea, behar bezala funtzionatzen dutela bermatzeko.
− Ura tratatzeko tresneria eta instalazioak abiaraztea eta geldiaraztea. − Urak tratatzeko tresnerian ordenatzeko eta garbitzeko prozedurak
aplikatzea. − Lan-eremuak antolatzea. − Urak tratatzeko tresneria eta instalazioen lehen mailako mantentzea.
kontzeptuzkoak
− Ura naturan: uraren zikloa. − Uraren beharra laborategiko prozesuetan. − Kalitate-parametroak zehaztea:
• Fisikoak. • Fisiko-kimikoak.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
35
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
• Kimikoak. • Mikrobiologikoak.
− Neurketa-tresnak: pH-metroa, konduktibimetroa, turbidimetroa. − Laborategirako ur motak. Kalitate-baldintzak. − Uren tratamendua:
• Solido esekiak banantzea. • Destilazioa. • Desmineralizazioa. • Nanoiragazketa. • Osmosia.
− Urak tratatzeko tresneria eta instalazioak. − Segurtasunari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko araudia.
jarrerazkoak
− Laborategiko ur-beharrak planifikatzea. − Uraren baldintzen inguruko interesa, haren erabileraren arabera. − Laborategian ura zentzuz erabiltzearen inguruan kontzientziatzea. − Tratatutako ur motak modu egokian erabiltzea baloratzea.
3. GAS-HORNIKUNTZAKO INSTALAZIOEKIN JARDUTEA
prozedurazkoak
− Tresneria abiaraztea eta geldiaraztea. − Gas-hornikuntzako tresneria eta instalazioen lehen mailako
mantentzea. − Ordenatzeko eta garbitzeko prozedurak gas-hornikuntzako instalazio
eta tresnerian. − Lan-eremua antolatzea, gas-hornikuntzako tresneriaren mantentzea
egiteko: seinaleztatzea, etab. − Segurtasunari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko araudia aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Parametroak zehaztea. Presioa. Gasen portaera. − Presioaren, bolumenaren eta tenperaturaren arteko erlazioa. Gasen
legeak. − Airearen eta laborategian erabilitako bestelako gasen osaera,
ezaugarriak eta propietateak. − Gas-hornikuntzako tresneria eta instalazioak. − Segurtasunari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko araudia.
jarrerazkoak
− Interesez jardutea segurtasun-neurriak aplikatzean. − Tresneria eta instalazioekiko errespetua eta horiek zaintzea. − Arduraz jardutea gas-instalazioen funtzionamenduan. − Laborategiko zeregin orokorretan laguntzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
36
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
4. HUTS-EKOIZPENEKO INSTALAZIOEKIN JARDUTEA
prozedurazkoak
− Huts-ekoizpeneko tresneria eta instalazioak abiaraztea eta geldiaraztea.
− Lan-eremua antolatzea, huts-ekoizpeneko tresneriaren mantentzea egiteko.
− Huts-ekoizpeneko tresneria eta instalazioen lehen mailako mantentzea.
− Huts-ekoizpeneko instalazioetan ordenatzeko eta garbitzeko prozedurak aplikatzea.
− Segurtasunari eta laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudia aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Hutsaren kontzeptua. Huts-sistemak. − Parametroak zehaztea. − Huts-ekoizpeneko tresneria eta instalazioak:
• Ur-ponpa. • Huts-ponpa.
− Segurtasunari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko araudia.
jarrerazkoak − Huts-tresneria erabiltzean eta maneiatzean autonomiaz jardutea. − Lantaldeen arteko koordinazioa huts-sistemak erabiltzeko orduan. − Lan-eremua baldintza egokietan mantentzeko interesa.
5. BEROTZE- ETA HOZTE-SISTEMEKIN JARDUTEA
prozedurazkoak
− Laborategietako berotze- eta hozte-sistemak abiaraztea eta geldiaraztea.
− Lan-eremua antolatzea, beroa eta hotza ekoizteko tresneriaren mantentzea egiteko.
− Beroa eta hotza ekoizteko tresneria eta instalazioen lehen mailako mantentzea.
− Ordenatzeko eta garbitzeko prozedurak beroa eta hotza sortzeko tresnerian.
− Segurtasunari eta laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudia aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Beroaren eta tenperaturaren kontzeptuak eta unitateak. − Oreka termikoaren kontzeptua. − Eskala termometrikoak eta termometroak. − Laborategietan beroa sortzeko sistemak. Motak. Tresneria eta
ezaugarriak. − Hozte-sistemak. Motak. Tresneria eta ezaugarriak. − Parametroak zehaztea hotz- eta bero-instalazioetan. − Segurtasunari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko araudia.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
37
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
jarrerazkoak
− Modu independente eta autonomoan jardutea berotze-sistema ezberdinak erabiltzeko orduan.
− -n Lan-eremua garbi eta ordenatuta mantentzeko interesa. − Norbera zein taldeari dagozkion segurtasun eurri egokiak arduraz
aplikatzea. d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu honen funtzioa laborategietako tresneria osagarriaren mantentzea egiteko beharrezko prestakuntza ematea da. Horren barruan sartzen dira, besteak beste, tresneria horiek prestatzea eta oinarrizko mantentzea egitea, eta lan-eremuak prestatzea, betiere segurtasunari, laneko arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko neurriak errespetatuta. Modulu honen barruan bost bloke bereiz ditzakegu:
• Laborategietako zerbitzu osagarriak. • Gas-hornikuntzako instalazioak. • Berotze- eta hozte-instalazioak. • Huts-ekoizpeneko instalazioak. • Laborategirako ura ekoizteko instalazioak.
Lehenengo edukien blokea zerbitzu osagarriena izango da. Izan ere, bertan laborategietako instalazio osagarri nagusietako tresneriaren oinarria, ezaugarriak eta osagaiak aztertuko dira, bai eta arriskuak prebenitzeko eta ingurumena babesteko arau orokorrak ere. Horrek guztiak moduluaren ikuspegi globala emango du, bai eta zerbitzu osagarriena ere, gainerako blokeetan modu xehatuagoan landuko direnak. Hurrengo eduki-blokeen sekuentziazioa ez da funtsezkoa, blokeak erabat independenteak baitira. Horietako bakoitza jorratzeko ordena modulu hau edo zikloko bestelako moduluak ematen dituen irakaslearen beharren edo iritziaren mende egongo da. Nolanahi ere, logikoa dirudi hurrengo blokea ur-instalazioei buruzkoa izatea. Izan ere, ezinbesteko zerbitzua da laborategian, beste modulu batzuk praktikoki aurrera eramateko erabiltzen da, eta dedikazio handiagoa eskatzen du. Moduluko bloke guztietan instalazioen osagaiak eta abiarazteko, ordena mantentzeko eta garbitzeko prozedurak aztertuko dira. Zikloko bestelako moduluetan eskatutako prozedurak egiteko oinarria izango da modulu hau. Horietan, hutseko, beroa ekoizteko, hozteko, gasa hornitzeko eta, noski, ura tratatzeko zerbitzuak erabiltzea beharrezkoa izango da. Esan dezakegu zeharkako modulu bat dela heziketa-zikloaren barruan: gainerako moduluetan prozedurazko ezagutzak eskuratzeko tresna da. Era berean, kontzeptu teoriko ugari ditu, eta horretarako, hainbat ezagutza bereganatzea beharrezkoa da, adibidez, magnitude fisiko nagusiak eta beren esanahia, unitate-sistemak eta unitateak sistema batetik bestera aldatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
38
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
2) Alderdi metodologikoak Modulu honetan, eduki teorikoek pisu handia dute, hortaz, irakaslearen lana edukion aplikazio praktikoak aurkeztera bideratu beharko da, bai kalkuluak eginez (posible den jardueretan), bai aurkezten diren benetako kasuak aztertuz. Garrantzitsua da ikasleak modulu honetan landutako kontzeptuak itsasontzi batean praktikan jartzea. Hori dela eta, moduluaren helburua ikasleak aipatutako prozesuak bere etorkizuneko bizitza profesionalean aplikatzea izan beharko da. Hala, itsasontzia administratzeko eta kutsadura operazionala prebenitzeko funtzioak honako alderdi hauek barne hartzen ditu, besteak beste:
• Kudeaketako araudia eta kodeak betetzea. • Ontziaren dokumentazio ofiziala kontrolatzea. • Ontziaren zuzkidura eta hornidura kudeatzea. • Ontziaren izapideak kudeatzea. • Kutsadura operazionala kontrolatzeko eta prebenitzeko metodoak aplikatzea.
Funtzio horrekin lotutako lanbide-jarduerak honako hauetan aplikatzen dira:
• Ontziaren zuzkidura eta hornidura. • Ontziaren izapideak. • Itsas protestak aurkeztea. • ISM kodea aplikatzea.
3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Laborategietako tresneria eta instalazio osagarriak ezaugarritzea:
• Laborategietako tresneria eta zerbitzu osagarri nagusiak eta beren osagaiak identifikatzea.
• Zerbitzu osagarrietako tresneria eta instalazioetako diagrametan erabilitako sinbologia interpretatzea.
• Laborategian arriskuak prebenitzeko eta ingurumena babesteko araudia eta neurriak ezagutzea.
Ur-tresneria eta -instalazioekin jardutea:
• Laborategiko ur-beharrak baloratzea. • Ura tratatzeko tresneria guztiak ezaugarritzea eta funtzionamendua ezagutzea. • Ura tratatzeko tresneria abiarazteko, jarraipena egiteko, geldiarazteko eta
oinarrizko mantentzea egiteko eragiketak gauzatzea. • Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak betetzea.
Gas-hornikuntzako instalazioekin jardutea: • Laborategietan gehien erabilitako gasak identifikatzea eta horien funtzioak
ezagutzea. • Gasekin lan egitean kontrolatu beharreko parametroak zehaztea. • Gas-instalazioak abiarazteko, jarraipena egiteko, geldiarazteko eta oinarrizko
mantentzea egiteko eragiketak gauzatzea. • Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak jarraitzea.
Huts-ekoizpeneko instalazioekin jardutea: • Laborategian erabilitako huts-tresneria ezaugarritzea. • Huts-ekoizpeneko tresnerian kontrolatu beharreko parametroak zehaztea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
39
4. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO ZER
BITZU-O
SAGAR
RIAK
• Huts-ekoizpeneko tresneria abiarazteko, jarraipena egiteko, geldiarazteko eta oinarrizko mantentzea egiteko eragiketak gauzatzea.
• Lan-eremua antolatzea.
Berotze- eta hozte-sistemekin jardutea: • Beroa eta hotza ekoizteko tresneria eta/edo instalazioak identifikatzea eta
ezaugarritzea. • Hotza eta beroa ekoizteko tresnerian kontrolatu beharreko parametroak
zehaztea. • Hotza eta beroa ekoizteko tresneria abiarazteko, jarraipena egiteko,
geldiarazteko eta oinarrizko mantentzea egiteko eragiketak gauzatzea. • Ordena eta garbitasuna mantentzeari, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-
babesari buruzko arauak betetzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
40
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
5 5. lanbide-modulua LABORATEGIKO SEGURTASUNA ETA ANTOLAKUNTZA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza
Kodea: 1253
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 99 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC0048_2: Zuzen fabrikatzeko arauak, segurtasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betez jardutea.
Helburu orokorrak: 12 / 13 / 14 / 19 / 20 / 21 / 22 / 23
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak
1. Jarduketak egiten ditu arrisku edo larrialdi simulatuko kasuetan, eta laborategiko eragiketei lotutako arriskuen prebentzioari buruzko araua aukeratzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategiko eragiketei lotutako arriskuak eta horietan jatorria duten kalteak
identifikatu ditu. b) Laborategian aplikagarria den arriskuen prebentzioari buruzko araudia aukeratu du. c) Laborategian arrisku-eremuak identifikatu ditu, seinaleztapen egokien bidez. d) Produktu kimikoen segurtasun-fitxako informazioa interpretatu du. e) Suaren ezaugarriak deskribatu ditu, bai eta itzaltzeko bitartekoak ere, su mota
bakoitzaren arabera. f) Laborategiari aplikatutako larrialdi-planak interpretatu ditu. g) Larrialdien kasuan egin beharreko ekintzak simulatu ditu, erabilitako tresneria eta
bitartekoak adierazita. h) Araudiari jarraiki botika-kutxa batek izan behar duen oinarrizko edukia egiaztatu du. i) Laborategian istripuren bat gertatuz gero aplikatu beharreko lehen sorospenetako
oinarrizko teknikak deskribatu ditu.
2. Segurtasun-arauak aplikatzen ditu, laborategiko arrisku-faktoreekin erlazionatuta. Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
41
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
a) Laborategian arrisku kimikoa murriztu dezaketen jantziak, portaerak eta jarrerak definitu ditu.
b) Norbera eta taldea babesteko ekipamenduak aukeratu ditu, saihestuko den arriskuaren arabera.
c) Norbera eta taldea babesteko ekipamenduak egoera onean daudela egiaztatu du. d) Laborategiko tresneria abiaraztean, funtzionaraztean eta geldiaraztean dauden
puntu kritikoak identifikatu ditu. e) Segurtasun-arauak aplikatu ditu lan-prozedura normalizatuak (LPN) egitean. f) Produktu kimikoak sailkatu ditu, beren efektu kaltegarrien arabera. g) Produktu kimikoetako piktogramak, H arrisku-esaldiak eta P zuhurtasun-esaldiak
identifikatu ditu. h) Prebentzio- eta babes-neurriak aplikatu ditu tresneria presurizatuekin eta presiozko
gasekin egindako eragiketetan. i) Prebentzio- eta babes-neurriak aplikatu ditu erradiazio ionizatzaileak eta ez-
ionizatzaileak igortzen dituzten eragiketetan. 3. Laborategian ingurumen-kutsatzaile posibleak identifikatzen ditu, ezarritako araudia aukeratuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategian aplikagarria den ingurumena babesteko araudia identifikatu du. b) Kutsatzaileak hautemateko sistema nagusiak ezaugarritu ditu. c) Kutsatzaileek gure organismoan dituzten efektuak beren izaera eta osaerarekin
erlazionatu ditu. d) Kutsatzaile mota bakoitzak gure osasunean izan ditzakeen efektuak identifikatu ditu. e) Kutsatzaile mota bakoitzarentzat onartutako gutxieneko kontzentrazioak identifikatu
ditu. f) Kutsatzaileak neurtzeko tresneria eta laborategian duten kokapena ezaugarritu ditu. g) Laborategiko kutsatzaile posibleen kontzentrazioa neurtu du. h) Kutsatzaileen igorpenak minimizatzeko teknikak identifikatu ditu.
4. Laborategiko hondakinak kudeatzen ditu, beren ezaugarriak eta arriskugarritasuna identifikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategian sortutako hondakinak identifikatu ditu. b) Laborategian sortutako hondakinak tratatzeko araudia identifikatu du. c) Laborategian erabilitako produktu kimikoak berreskuratzeko prozedurak aukeratu
ditu. d) Laborategian erreaktibo kimikoen erabilera minimizatzeko prozedurak aplikatu ditu. e) Hondakinak ezabatzeko teknikak aplikatu ditu. f) Laborategiko hondakinak biltegiratzeko eta manipulatzeko prozedurak aplikatu ditu. g) Laborategian sortutako hondakinak gaika biltzeko plana aplikatu du. h) Produktu kimikoen ihesak gerta daitezkeen eremuak, eta horien efektuak eta
arriskuak identifikatu ditu. i) Ihesak tratatzeko teknikak aplikatu ditu simulazio-kasuetan.
5. Kalitatea kudeatzeko protokoloak aplikatzen ditu, eta lan-prozedurekin erlazionatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Konpetentzia teknikoko arauen helburuak deskribatu ditu, eta beren aplikazio-eremua azaldu du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
42
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
b) Laborategian kalitate-sistema bat izateko laborategiko jardunbide egokiek (LJE) duten garrantzia baloratu du.
c) Tresneria LJEei jarraiki erabiltzeko eta harekin jarduteko prozedurak modu egoki eta zehatzean interpretatu ditu.
d) Tresneria eta saiakuntzen kalitatea kontrolatzeko prozedurak jarraitu ditu. e) Prozesu bakoitzari esleitutako kalitate-sistemaren oinarrizko dokumentuak
identifikatu ditu. f) Laborategien kalitatea egiaztatzeko prozedurak aukeratu ditu. g) Laborategi baten ziurtapena eta akreditazioa bereizi ditu.
6. Laborategiko dokumentazioa erregistratzen du, laborategiko antolakuntzan duen baliagarritasuna baloratuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategiko dokumentazioa eta bibliografia antolatu du. b) Laborategiaren jarduerari lotutako dokumentazioa aukeratu du. c) Datuak euskarri egokietan erregistratzeko teknikak aplikatu ditu. d) Datuak eta emaitzak komunikatzeko eta tratatzeko informatika-sistemak erabili ditu. e) Laborategiko dokumentazioa antolatzeko informatika-sistemak erabili ditu. f) Txostenak sortu ditu ezarritako prozedura jarraituta. g) Analisian lortutako emaitzen ebidentzia errespetatu du. h) Laborategiko konfidentzialtasun-protokoloak aplikatu ditu.
c) Edukiak
1. JARDUKETAK GAUZATZEA ARRISKU EDO LARRIALDI SIMULATUKO KASUETAN
prozedurazkoak
− Laborategiko eragiketei lotutako arriskuak eta horietan jatorria duten kalteak identifikatzea.
− Laborategiko arrisku-eremuak definitzea, seinaleztapen egokien bidez.
− Produktu kimikoen segurtasun-fitxako informazioa interpretatzea. − Suaren ezaugarriak deskribatzea, bai eta itzaltzeko bitartekoak ere,
su mota bakoitzaren arabera. − Lantokian eskuragarri dagoen suteak prebenitzeko eta itzaltzeko
tresneria kokatzea, sailkatzea eta maneiatzea. − Laborategian aplikatutako larrialdi-planak interpretatzea. − Araudiari jarraiki botika-kutxa batek izan behar duen oinarrizko
edukia egiaztatzea. − Laborategian istripuren bat gertatuz gero aplikatu beharreko lehen
sorospenetako oinarrizko teknikak deskribatzea.
kontzeptuzkoak
− Arriskuak prebenitzea. Laborategiko lanari lotutako arrisku motak. Istripuak laborategian.
− Laborategian aplikagarria den arriskuen prebentzioari buruzko araudia: kargak manipulatzea.
− Segurtasun-fitxa (SF). − Segurtasun-seinaleztapena. − Sua eta bere ezaugarriak. Prebentzio- eta itzalketa-tresneria. − Leherketak. − Larrialdi-planak. − Lehen sorospenak, laborategian istripuren bat gertatuz gero.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
43
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
jarrerazkoak
− Arrisku mota bakoitzarentzat beharrezkoak diren segurtasun-arauak erabiltzeko prestasuna, arriskuak prebenitzeko araudia betez.
− Larrialdi baten aurrean berehala jarduteko prestasuna, kasu bakoitzean ezarritako planaren arabera (isuriak, suteak, substantzia toxikoen ihesak, leherketak...) eta tresneria eta bitarteko egokiak erabilita.
− Larrialdi baten ondoriozko kalteak baloratzea eta lehen sorospenetako oinarrizko teknikak aplikatzeko ekimena.
− Larrialdi-egoera bat eragin dezaketen ezohiko egoerak jakinaraztea.
2. SEGURTASUN ARAUAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Norbera eta taldea babesteko ekipamenduak aukeratzea, saihestuko den arriskuaren arabera.
− Norbera eta taldea babesteko ekipamenduak egoera onean daudela egiaztatzea.
− Produktu kimikoen etiketetako informazioa identifikatzea eta interpretatzea (H arrisku-esaldiak, P zuhurtasun-esaldiak eta piktogramak) eta horiek maneiatu bitartean aurreikusitako arrisku kimikoak analizatzea.
− Produktu kimikoak sailkatzea, beren efektu kaltegarrien arabera. − Laborategiko tresneria abiaraztean, funtzionaraztean eta
geldiaraztean dauden puntu kritikoak identifikatzea. − Segurtasun-arauak aplikatzea LPNak egitean. − Segurtasun-arauak aplikatzea, eta egingo diren eragiketei edo
erabiliko den tresneriari dagozkien arrisku-faktoreekin erlazionatzea: tresneria presurizatuak, presiozko gasak, erradiazio ionizatzaileak eta ez-ionizatzaileak igortzen dituzten eragiketak.
kontzeptuzkoak
− Laborategian lan egitean nahitaez bete beharreko arauak. − Jantziak eta lan-ohiturak. − Norbera babesteko ekipamendua (NBE). Betaurrekoak, eskularruak
eta mantala. − Taldea babesteko ekipamenduak. − Substantzia eta prestakinak sailkatzea, beren efektu kaltegarrien
arabera. − Piktogramak. H arrisku-esaldiak eta P zuhurtasun-esaldiak. − Tresneria presurizatuekin eta presiozko gasekin eragiketak egitea. − Erradiazio ionizatzaileak eta ez-ionizatzaileak igortzen dituzten
eragiketak egitea.
jarrerazkoak
− Aurreikusitako arrisku kimikoak oinarri hartuta egokiak diren jantziak eta beharrezkoak diren norbera zein taldea babesteko ekipamenduak erabiltzea baloratzea.
− Jarrera arduratsua laborategiko segurtasun-neurrien aurrean. − Zorroztasuna laborategiko produktu kimikoen eta tresneriaren
erabilerari lotutako arriskuak interpretatzean.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
44
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
3. INGURUMEN KUTSATZAILEAK IDENTIFIKATZEA
prozedurazkoak
− Laborategian aplikagarria den ingurumena babesteko araudia identifikatzea.
− Kutsatzaileak hautemateko sistema nagusiak ezaugarritzea. − Kutsatzaileek gure organismoan dituzten efektuak beren izaera eta
osaerarekin erlazionatzea. − Kutsatzaile mota bakoitzak gure osasunean izan ditzakeen efektuak
identifikatzea. − Kutsatzaileak neurtzeko tresneria eta laborategian duten kokapena
ezaugarritzea. − Laborategiko kutsatzaile posibleen kontzentrazioa neurtzea. − Kutsatzaile mota bakoitzarentzat onartutako gutxieneko
kontzentrazioak identifikatzea. − Kutsatzaileak hautemateko eta neurtzeko sistema bakoitza
deskribatzea. − Kutsatzaileen igorpenak minimizatzeko teknikak identifikatzea.
kontzeptuzkoak
− Ingurumena babesteko araudia. − Kutsatzaile motak. Kutsatzaileak identifikatzea. − Kutsatzaileek osasunean dituzten efektuak. − Eragile kimikoekiko esposizioa ebaluatzea. − Laneko esposizioaren muga-balioak. − Kutsatzaileak hautemateko sistemak. − Laborategian ingurumen-kutsatzaileak neurtzea. − Laborategietako atmosfera kutsatzea.
jarrerazkoak
− Lantokian ingurumen-kutsatzaileen presentzia mugatuko duen legeriaren beharra baloratzea; hortaz, jasaten ditugun kutsatzaileen mailak adieraziko dituzten tekniken beharra balioestea.
− Kutsatzaileen igorpenak minimizatzeko teknikak errespetatzea.
4. LABORATEGIKO HONDAKINAK KUDEATZEA
prozedurazkoak
− Laborategian sortutako hondakinak identifikatzea. − Laborategian sortutako hondakinak tratatzeko araudia identifikatzea. − Laborategian erabilitako produktu kimikoak berreskuratzeko
prozedurak aukeratzea. − Laborategian erreaktibo kimikoen erabilera minimizatzeko
prozedurak aplikatzea. − Laborategiko hondakinak biltegiratzeko eta manipulatzeko
prozedurak aplikatzea. − Sortutako hondakinak gaika biltzeko plana aplikatzea. − Produktu kimikoen ihesak gerta daitezkeen eremuak, eta horien
efektuak eta arriskuak identifikatzea. − Ihesak tratatzeko teknikak aplikatzea simulazio-kasuetan.
kontzeptuzkoak
− Hondakinen sailkapen orokorra. − Hondakin kimikoen sailkapena. − Hondakinei buruzko araudia. − Hondakinen kudeaketa.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
45
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
− Gaikako bilketa laborategian. Gaika biltzeko planaren jarraibideak. − Hondakinak biltegiratzeko, manipulatzeko eta ezabatzeko teknikak. − Ihesen efektuak eta arriskuak. Ihesak tratatzeko teknikak.
jarrerazkoak
− Hondakinak kudeatzeko araudia errespetatzea. − Berrerabil daitezkeen erreaktibo kimikoak berreskuratzeko eta
erreaktiboen erabilera minimizatzeko prestasuna, ahalik eta hondakin gutxien sortzeko helburuarekin.
− Zorroztasuna laborategian sortutako hondakinen gaikako bilketan. − Ekimena produktu kimiko baten ihesaren aurrean jarduteko.
5. KALITATEA KUDEATZEKO PROTOKOLOAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Konpetentzia teknikoko arauen helburuak deskribatzea, eta beren aplikazio-eremua azaltzea.
− Tresneria LJEei jarraiki erabiltzeko eta harekin jarduteko prozedurak modu egoki eta zehatzean interpretatzea.
− Kalitatea kontrolatzeko prozedurak aplikatzea tresneria eta saiakuntzetan.
− Prozesu bakoitzari esleitutako kalitate-sistemaren oinarrizko dokumentuak identifikatzea.
− Laborategien kalitatea egiaztatzeko prozedurak aukeratzea. − Akreditazioa eta ziurtapena bereiztea.
kontzeptuzkoak
− Kalitate-arauak. − Laborategiko jardunbide egokiak. − Kalitate-sistemaren dokumentuak. − Egiaztatzea eta akreditatzea. − Ikuskaritza eta kalitatearen ebaluazioa.
jarrerazkoak
− Laborategian kalitate-sistema bat izateko LJEek duten garrantzia baloratzea.
− Esleitutako lana betetzea, uneoro kalitatea kontrolatzeko prozedurak aplikatuta.
− Laborategiaren kalitatea hobetzen eta bat ez etortzeak konpontzen laguntzea.
6. LABORATEGIKO DOKUMENTAZIOA ERREGISTRATZEA
prozedurazkoak
− Laborategiko dokumentazioa eta bibliografia antolatzea. − Laborategiaren jarduerari lotutako dokumentazioa aukeratzea. − Datuak euskarri egokietan erregistratzeko teknikak aplikatzea. − Datuak eta emaitzak komunikatzeko eta tratatzeko informatika-
sistemak erabiltzea. − Laborategiko dokumentazioa antolatzeko informatika-sistemak
erabiltzea. − Laborategiko konfidentzialtasun-protokoloak aplikatzea.
kontzeptuzkoak − Laborategiaren informazioa. − Laborategiaren jarduerari buruzko dokumentazioa. − Laborategian lortutako datuak tratatzeko, komunikatzeko eta
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
46
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
kudeatzeko informatika-sistemak. − Txostenak egiteko metodologia.
jarrerazkoak
− Lortutako datuen egiazkotasuna eta konfidentzialtasuna errespetatzea.
− Zorroztasuna datuak biltzean eta ondoren, horiek tratatzean. − Laborategiaren jarduera dokumentatzea eta lortutako datuak
erregistratzea baloratzea. d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu honek argi eta garbi bereizitako hiru alor hartzen ditu: kalitatea, segurtasuna eta ingurumena. Ez dago inolako kohesiorik euren artean, hortaz, nahi dugun ordenan garatu ahal izango ditugu. Lehenengo alorrean, kalitatean, alegia, kalitate-arauekiko errespetuan jartzen da arreta, eta etengabe hobetzea eta laborategian erabiltzen edo egiten den dokumentazioa erregistratzea eta gordetzea ditu helburu. Gainera, laborategiko jardunbide egokiak ezaugarrituko dira. Segurtasunari eskainitako atalak norberaren zein ingurumeneko arriskuen prebentzioan trebatu nahi ditu ikasleak. Horretarako, beharrezko prebentzio-neurriak aukeratu, eta lan-ohitura egokietan oinarrituta jardungo dute ikasleek. Era berean, larrialdi-kasuetan jarduteko moduaren inguruko prestakuntza emango zaie. Ingurumenari dagokionez, ikasleek ingurumen-araudia ezagutzea, sortutako hondakinen sailkapenean eta kudeaketan parte hartzea eta jarduera kimikoak ingurunean duen eraginaz jabetzea bilatuko da. 2) Alderdi metodologikoak Moduluari hasiera emateko, interesgarria izan daiteke lan-ingurunea ezagutzea. Hala, eremuak eta elementuak kokatzeko banakako jarduera bat planteatu daiteke, segurtasunekoak (irteerak, su-itzalgailuen kokapena, botika-kutxa, begi-garbigailuak, gas-kanpaiak, pasoko giltzak...) nahiz hondakinen kudeaketakoak (beira, papera, produktu kimikoak...). Modulu honentzat erabilitako metodologiak alderdi teorikoak zein praktikoak izango ditu. Alderdi teorikoak garatzeko, batetik, kontzeptuei buruzko azalpenak emango dira ikasgelan, eta laguntza moduan bideoak eta argazkiak erabiliko dira, landu beharreko alderdi ezberdinak erakusteko. Bestetik, kasu praktikoak planteatzen diren ariketak egingo dira. Zati teoriko horrek zentzu handiagoa du gainerako moduluekin paraleloan lantzen bada. Horietan, praktikak egitea segurtasunaren, kalitatearen eta hondakinen kudeaketaren inguruan ikasitako guztia zuzenean aplikatzea eskatzen du (informazioa lortzea etiketa eta SFetatik abiatuta, eragiketa bakoitzaren arriskuak aztertzea, erabiliko diren prebentzio-neurriak erabakitzea, sortutako hondakinak kudeatzea, laborategia garbi eta txukun mantentzea, lortutako datuak erregistratzea eta tratatzea, txostenak egitea...)
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
47
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
Garatu daitezkeen jardueren artean, besteak beste, segurtasun-neurriak ez izateagatik, LJEak ez betetzeagatik edo hondakinak ondo kudeatu ez izanagatik benetan gertatutako istripuen kasuak daude. Xedeak ikasleen jarrera kritikoa sustatzea eta kalitatea, segurtasuna eta ingurumen-kudeaketa ezartzeko araudiaren beharraz jabetzea dira. Bestalde, laborategian gertatu ohi diren gertakariak eta istripu txikiak jasotzea komeni da, ondoren, taldean aztertzeko. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Jarduerak gauzatzea arrisku edo larrialdi simulatuko kasuetan:
• Segurtasun-fitxak interpretatzea. • Eragiketa bakoitzari dagozkion arriskuak identifikatzea. • Laborategian eskuragarri dauden segurtasun-elementuak maneiatzea. • Suteen aurka borrokatzeko tresneria ezberdinak identifikatzea eta
maneiatzea. • Lehen sorospenetako oinarrizko teknikak deskribatzea. • Larrialdi-egoeren aurrean jarduteko ezarritako planaren arabera jardutea.
Segurtasun-arauak aplikatzea:
• Segurtasun-arauak aplikatzea, eta egingo diren eragiketei edo erabiliko den tresneriari dagozkien arrisku-faktoreekin erlazionatzea.
• Aurreikusitako arrisku kimikoak oinarri hartuta egokiak diren jantziak erabiltzea eta beharrezkoak diren norbera zein taldea babesteko ekipamenduak hautatzea.
• Substantziak eta prestakinak sailkatzea, beren efektu kaltegarrien arabera. • Produktu kimiko baten etiketa zein SFtik lortutako informazioa interpretatzea. • Segurtasun-arauak aplikatzea LPNak egitean.
Ingurumen-kutsatzaileak identifikatzea:
• Kutsatzaile mota bakoitza eta horiek jasaten pertsonen osasunean dituzten efektuak ezaugarritzea.
• Kutsatzailea gure organismoan sartzeko dituen bideak aztertzea. • Kutsatzaile mota bakoitzarentzat onartutako gehieneko kontzentrazioak
interpretatzea. • Kutsatzaileak hautemateko eta neurtzeko sistema bakoitza deskribatzea. • Kutsatzaileen igorpenak minimizatzeko teknikak aplikatzea.
Laborategiko hondakinak kudeatzea:
• Hondakin mota bakoitza identifikatzea eta kudeatzea, beren izaeraren arabera.
• Erreaktibo kimikoen erabilera minimizatzeko prozedurak aztertzea. • Produktu kimikoen hondakinak biltegiratzeko, manipulatzeko eta ezabatzeko
teknikak erabiltzea. • Simulazio-kasuetan ihesak tratatzeko teknikei jarraiki jardutea.
Kalitatea kudeatzeko protokoloak aplikatzea:
• Konpetentzia-arauak aplikatzea eta beren helburuak identifikatzea. • Tresnerian kalitatea kontrolatzeko prozedurak interpretatzea, eta LJEak
betetzea. • Prozesu bakoitzari esleitutako kalitate-sistemaren oinarrizko dokumentuak
ezagutzea eta interpretatzea. • Laborategien kalitatea egiaztatzeko prozedurak aukeratzea. • Akreditazioa eta ziurtapena bereiztea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
48
5. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO SE
GU
RTASU
NA ETA AN
TOLAKU
NTZA
Laborategiko dokumentazioa erregistratzea:
• Laborategiko dokumentazioa eta bibliografia antolatzea. • Datuak eta horietatik abiatuta lortutako emaitzak komunikatzea informatika-
sistemen bidez, beren egiazkotasuna errespetatuta eta konfidentzialtasuna bermatuta.
• Txostenak idaztea, ezarritako prozedura jarraituz.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
49
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
6 6. lanbide-modulua MIKROBIOLOGIA ETA BIOKIMIKAKO OINARRIZKO TEKNIKAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Mikrobiologia eta biokimikako oinarrizko teknikak
Kodea: 1254
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 165 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Laborategia (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Tituluaren profilari lotutako modulua
Helburu orokorrak: 6 / 8 / 12 / 13 / 14 / 15 / 16 / 17 / 18 / 19 / 20
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Mikroorganismoak beren egitura eta portaeraren arabera ezaugarritzen ditu, eta horiek hautemateko teknikak interpretatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Zelula prokariotoen kontzeptua definitu du bakterio-egituratik abiatuta. b) Mikroorganismoak beren forma eta tamainaren arabera sailkatu ditu. c) Bakterien metabolismoa eta ugalketa deskribatu ditu. d) Mikroorganismo prokariotoak ezaugarritu ditu. e) Birusak ezaugarritu ditu. f) Aberastu eta haztea xede duten mikroorganismoen nutrizio- eta arnasketa-teknikak
identifikatu ditu. g) Bakteria patogenoei lotutako arriskuak baloratu ditu. h) Bakterio-aplikazioak dituzten mikroorganismoak identifikatu ditu kimikaren,
nekazaritza eta abeltzaintzaren, industria eta medikuntzaren alorretan.
2. Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko instalazioak eta tresneria ezaugarritzen ditu, eta bere erabilera edo aplikazioarekin lotzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Mikrobiologia-laborategietako instalazioak ezaugarritzen ditu. b) Mikrobiologia-laborategietan gehien erabiltzen diren gailu eta tresnak aukeratu ditu. c) Lagin biologikoak maneiatzeko ezarritako lan-protokoloak identifikatu ditu. d) Mikroorganismoei eusteko hesiak identifikatu ditu, langileak babesteko eta horiek
barreiatzea saihesteko. e) Saiakuntza biologikoen hondakinak ezabatzeko prozedurak aplikatu ditu. f) Laborategiko tresneria eta materialen mantentzea egin du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
50
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
3. Mikroskopioa maneiatzen du lagin biologikoetan mikroorganismoak identifikatzeko, eta bere funtzionamendua deskribatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Lagin motaren arabera erabiltzen diren lupa eta mikroskopio mota bakoitza
identifikatu ditu. b) Lagin biologikoetan mikroorganismoak identifikatzeko erabiltzen den
mikroskopioaren atalak deskribatu ditu. c) Mikroskopioa maneiatu du lagin biologiko estandarren ikerketan, eta handitze,
kontraste eta bereizmen ezberdinak aplikatu ditu. d) Mikroorganismoak mikroskopioaren bidez behatu ditu, horiek identifikatu eta
sailkatzeko. e) Behaketa mikroskopikoko teknika ezberdinak aukeratu ditu, lagin motaren arabera
aplikatzeko. f) Mikroskopioa prest jarri du eta mantentzea egin du. g) Mikroskopiaren aplikazioak deskribatu ditu. h) Mikroskopiara aplikatutako osagarrien garrantzia baloratu du (argazkilaritza eta
IKTak, besteak beste). 4. Lagin mikrobiologikoak prestatzen ditu, eta erabiliko diren teknikekin lotzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Eskatutako asepsia- eta garbiketa-baldintzak definitu ditu. b) Laginak hartzean erabilitako materiala prestatu du, ezarritako garbiketa- eta
esterilitate-baldintzak betez. c) Laginak hartzeko teknika ezberdinak aplikatu ditu, laginaren jatorriaren arabera. d) Lagina garraiatu, kontserbatu eta biltegiratu du, bere identitatea eta egiazkotasuna
zaintzen dituzten baldintzetan. e) Desinfektatzeko eta esterilizatzeko metodo fisikoak eta kimikoak aplikatu ditu,
saiakuntzak egiteko. f) Hazkuntza-bitartekoak eta bere osagaiak prestatu ditu. g) Laginak prestatu ditu, mikroskopioan, fresko eta finkapenaren bidez behatzeko.
5. Behaketa-teknikak aplikatzen ditu eta saiakuntzen datuak erregistratzen ditu, ezarritako prozedurak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Tindaketa ezberdinak egin ditu, mikroorganismoak identifikatzeko helburuarekin. b) Ereintza eta inokulazioa egin ditu, mikroorganismoak identifikatzeko helburuarekin. c) Inkubazioa egin du, mikroorganismoak identifikatzeko helburuarekin. d) Hazkundea eta isolamendua egin du hazkuntza-bitartekoetan. e) Mikroorganismoak zenbatu ditu prozedurari jarraituz. f) Mikroorganismoak identifikatzeko merkataritza-sistemak erabili ditu. g) Antibiogramak egin ditu, mikroorganismo batek antibiotiko ezberdinen aurrean
dituen jarduera, erresistentzia eta sentsibilitatea zehazteko. h) Saiakuntzetatik lortutako datuak euskarri egokietan erregistratu ditu.
6. Biomolekulen saiakuntzak ezaugarritzen ditu, saiakuntza-teknikak interpretatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Oinarrizko biomolekulak sailkatu ditu. b) Biomolekulen egiturak deskribatu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
51
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
c) Biomolekulen funtzioak identifikatu ditu. d) Erreaktiboak prestatu ditu, biomolekulekin saiakuntzak egiteko. e) Saiakuntzak egiteko tresneria aukeratu eta prest jarri du. f) Biomolekulak identifikatzeko saiakuntzak egin ditu, prozedura normalizatuak
aplikatuta. g) Saiakuntzak egitean, ingurumena babesteko eta segurtasuneko arauak aplikatu ditu.
7. Teknika biokimikoak aplikatzen ditu proteina eta azido nukleikoen zehaztapenean, ezarritako prozedurak jarraituz.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Lagina, materialak eta erreaktiboak erauziko den material biologikoaren arabera prestatu ditu.
b) Erauzketa egiteko beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak ezaugarritu ditu. c) Tresneria kalibratu eta mantendu du. d) Proteinak eta azido nukleikoak erauzteko prozesuaren faseak deskribatu ditu. e) Proteina eta azido nukleikoen kontzentrazioa zehaztu du. f) Proteina eta azido nukleikoen erauzketan, kutsadura-iturriak identifikatu ditu. g) Erauzitako produktuak erregistratu, etiketatu eta kontserbatu ditu. h) Arrisku biologikoen aurreko prebentzio-jarraibideak aplikatu ditu. i) Asepsia-baldintzak eta hondakinak manipulatu eta ezabatzekoak aplikatu ditu.
c) Edukiak 1. MIKROORGANISMOAK EZAUGARRITZEA, BEREN EGITURA ETA PORTAERAREN ARABERA
prozedurazkoak
− Mikroorganismoak sailkatzea, zelula mota aintzat hartuta. − Bakteriak sailkatzea, beren forma eta taldekatzeko moduaren
arabera. − Nutrizio- eta arnasketa-teknikak identifikatzea.
kontzeptuzkoak
− Mikrobiologiaren ikerketaren hastapenak. − Mikrobioaren kontzeptua. − Mikroorganismo prokariotoak: bakterioak. − Mikroorganismo eukariotoak: onddoak eta protistoak. − Mikroorganismo azelularrak: birusak. − Bakterio motak, beren forma eta taldearen arabera. − Bakterioen metabolismoa eta ugalketa. − Mikroorganismo aerobioak eta anaerobioak. − Bakterio patogenoak. − Industria-intereseko mikroorganismoak.
jarrerazkoak
− Mikroorganismoek osasunaren, ingurumenaren eta industriaren alorretan duten garrantzia baloratzea.
− Arduraz jokatzea lanean. − Talde-lanetan elkartasunez parte hartzea eta ahalegina taldeak
eskatzen duenera egokitzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
52
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
2. INSTALAZIOAK ETA TRESNERIA EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Teknika aseptikoak aplikatzea lagin mikrobiologikoak maneiatzean. − Laborategiko tresneria eta materiala mantentzea. − Tresneriaren eta lan-eremuen esterilitatea kontrolatzea. − Norbera eta taldea babesteko ekipamendua erabiltzea. − Hondakinak tratatzea eta ezabatzea mikrobiologiako laborategian.
kontzeptuzkoak
− Mikrobiologiako laborategia. − Mikrobiologia-laborategi batean gehien erabiltzen diren gailu, tresna
eta produktuak. − Arrisku biologikoak. − Mikroorganismoak sailkatzea, eurak manipulatzeak dakarren arrisku
biologikoa aintzat hartuta. − Segurtasunari buruzko indarreko arauak, material biologikoen
hondakinak ezabatzeko.
jarrerazkoak
− Laborategiko jardueretan ordena eta garbitasuna baloratzea. − Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek
gainditzeko modua aurreikusita. − Laborategi mikrobiologikoan interesez jardutea segurtasun-neurriak
aplikatzean. − Talde-lanetan parte hartzea.
3. MIKROSKOPIOA MANEIATZEA
prozedurazkoak
− Mikroskopioa maneiatzea: handitzeak, kontrastea eta bereizmenak. − Behaketa mikroskopikoko teknika ezberdinak aplikatzea. − Mikroorganismoak tindatzea, horien behaketa mikroskopikoa
egiteko. − Mikroorganismoak mikroskopioaren bidez identifikatu eta sailkatzea. − Mikroskopio optiko baten funtsezko atalak erabiltzeko eta
mantentzeko arauak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Mikroskopia. Mikroskopio optiko konposatua. − Lupa eta mikroskopio motak. − Mikroskopiaren aplikazioak. − Mikroskopian erabilitako laborategiko tresneria eta materialak.
jarrerazkoak
− Mikroskopioa behar bezala erabiltzeak eta mantentzeak duen garrantzia ezagutzea.
− Ordena, garbitasuna eta metodoa baloratzea mikroskopio bidezko behaketarekin lotutako zereginetan.
4. LAGIN BIOLOGIKOAK PRESTATZEA
prozedurazkoak − Laginak hartzeko teknikak aplikatzea. − Lagina garraiatu, kontserbatu eta biltegiratzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
53
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
− Hazkuntza-bitartekoak prestatzea. − Materialak eta lan-eremuak esterilizatzea eta desinfektatzea. − Laginak prestatzea, mikroskopioaren bidez behatzeko.
kontzeptuzkoak
− Asepsia- eta garbitasun-baldintzak lagina hartzean. − Lagin mikrobiologikoak hartzean erabilitako materiala. − Desinfektatu eta esterilizatzeko metodoak. − Mikrotomoak erabiltzeko teknikak.
jarrerazkoak − Laginak hartzean asepsia-neurriek duten garrantzia baloratzea. − Ordena, garbitasuna eta metodoa baloratzea laginak hartzearekin
lotutako jardueretan.
5. BEHAKETA TEKNIKAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Tindaketak egitea. − Mikroorganismoen ereintza egitea. − Mikroorganismoak hazkuntza-bitartekoetan haztea eta inkubatzea,
baldintza egokietan. − Mikroorganismoen zenbaketa egitea. − Mikroorganismoak identifikatzea merkataritza-sistemen bidez. − Antibiogramak egitea. − Datuak euskarri egokian erregistratzea eta txostenak egitea.
kontzeptuzkoak
− Tindaketa motak. − Ereintza- eta inokulazio-teknikak. − Isolamendua. − Inkubazioa. − Mikroorganismoak identifikatzeko merkataritza-sistemak. − Antibiogramak.
jarrerazkoak
− Analisi mikrobiologikoan higiene- eta asepsia-arauak aplikatzeko sentikortasuna.
− Arduraz jokatzea segurtasunari eta laneko osasunari buruzko neurriak aplikatzean.
− Laborategian egin beharreko zereginak metodikoki planifikatzea, zailtasun posibleak aurreikusita.
− Saiakuntza mikrobiologikoetan ordena eta garbitasuna mantentzeko interesa.
− Laborategiko zeregin orokorretan laguntzea.
6. BIOMOLEKULEN SAIAKUNTZAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Erreaktiboak prestatzea, biomolekulekin saiakuntzak egiteko. − Tresneria prest jartzea, saiakuntzak gauzatzeko. − Biomolekulak identifikatzeko saiakuntzak egitea, prozedura
normalizatuak aplikatuta. − Biomolekulekin saiakuntzak egitean, ingurumena babesteko eta
segurtasuneko arauak aplikatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
54
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
kontzeptuzkoak
− Oinarrizko molekulak. − Biomolekulen egitura eta ezaugarriak. − Biomolekulen funtzioak. − Biomolekulekin saiakuntzak egiteko erreaktiboak. − Biomolekulekin saiakuntzak egiteko erabilitako materialak eta
tresneria. − Biomolekulak identifikatzeko saiakuntzak eta prozedura
normalizatuak. − Ingurumena babesteko eta segurtasuneko arauak saiakuntzak
egitean.
jarrerazkoak
− Ingurumena babesteko eta segurtasuneko arauak aplikatzeko interesa biomolekulekin saiakuntzak egitean.
− Talde-lanerako prest egotea, besteen iritziak errespetatuta. − Saiakuntzetan erabiliko den tresneria erabiltzeko jarraibideak
betetzea baloratzea.
7. BIOKIMIKA ETA BIOLOGIA MOLEKULARREKO TEKNIKAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Material biologikoaren laginak prestatzea, biomolekulak erauzteko. − Tresneria kalibratzea eta mantentzea. − Proteina eta azido nukleikoen kontzentrazioa zehaztea. − Kutsadura-iturriak identifikatzea proteina eta azido nukleikoen
erauzketan. − Erauzitako produktuak erregistratu, etiketatu eta kontserbatzea. − Arrisku biologikoen aurreko prebentzio-jarraibideak aplikatzea. − Asepsia-baldintzak aplikatzea hondakinak manipulatu eta
ezabatzean.
kontzeptuzkoak
− Proteinak erauzteko teknikak. − Azido nukleikoak erauzteko teknikak. − Erauzketa egiteko beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak. − Erabilitako tresneria. Kalibratzea eta mantentzea. − Proteinak erauzteko prozesuaren faseak. − Azido nukleikoak erauzteko prozesuaren faseak. − Proteinak eta azido nukleikoak zehazteko teknikak. − Kutsatzaileak proteina eta azido nukleikoen erauzketan. − Erauzitako produktuak erregistratzea, etiketatzea eta kontserbatzea. − Arrisku biologikoen aurreko prebentzio-jarraibideak. − Hondakin biologikoak.
jarrerazkoak
− LJEak betetzeko interesa. − Arrisku biologikoen aurreko prebentzio-neurriekiko konpromisoa. − Hondakinak manipulatzean eta ezabatzean asepsia egokiak duen
garrantzia baloratzea. − Talde-lanerako gaitasuna izatea.
d) Orientabide metodologikoak Modulua irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, hurrengo gomendioak eta ibilbide didaktikoa proposatzen ditugu:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
55
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, hiru etapa hauek ezartzea proposatzen dugu:
• Saiakuntza mikrobiologikoak prestatzea • Teknika mikrobiologikoak aplikatzea • Teknika biokimikoak aplikatzea
Saiakuntza mikrobiologikoak prestatzea. Etapa honen hasieran, mikroorganismoak eta horiekin egindako lanari lotutako arriskuak ezagutzeko edukiak landu beharko lirateke; eta ostean, mikrobiologia-laborategietako tresneria garbitu, desinfektatu, esterilizatu, maneiatu eta mantentzeari buruzko edukiekin jarraitu. Lehenengo etapa horretan, halaber, mikroskopioaren maneiuarekin lotutako edukiak txertatu daitezke, mikroorganismo mota bakoitza ikertu eta ezaugarritzeko orduan aplikatzeko. Teknika mikrobiologikoak aplikatzea. Bigarren etapa horretan laginak hartzeko prozesua eta analisi mikrobiologikoa egiteko laginon prestaketa jorratu daitezke, bai eta hazkuntza-bitartekoen prestaketa ere. Jarraian, logikoa litzateke tindaketa, ereintza, inkubazioa, zenbaketa, identifikazioa eta antibiogramak egiteko teknikei buruzko edukiak garatzea. Teknika biokimikoak aplikatzea. Etapa honi hasiera emateko, biomolekulen azterketarekin lotutako edukiak landu daitezke, jarraian, proteinak eta azido nukleikoak erauzteko, kuantifikatzeko eta banantzeko teknikei heltzeko. 2) Alderdi metodologikoak Betiere, komeni da unitate didaktikoa aurkeztea, batez ere ikasleak motibatzeko helburuarekin. Kasu praktiko edo egoera zehatz bat oinarritzat hartzea eta eztabaida txiki bat pizten saiatuko da irakaslea. Hala, ikasleengan jakin-mina eta motibazioa pizteko ez ezik, ikasleek gaiari buruz dituzten aurretiazko ezagutzak zehazteko eta edukiak egokitzeko erabili ahal izango da. Jakina, irakasleak azalpenezko metodologiak erabiliko ditu. Edonola ere, horiek gehiegi ez baliatzea komeni da, ikasleen pasibotasuna saihesteko. Lehenengo etapako unitate didaktikoetan, mikroorganismoei, teknika mikrobiologikoei eta segurtasuneko arauei buruzko ezagutzak helarazi ohi dira, buruz ikasteko azalpenezko metodoen bidez. Metodologia horri jarraiki garatuko diren ezagutzen zati bat talde-lanekin (ondoren ikasleek taldetan aurkeztu eta eztabaidatuko dituztenak) ordeztuz joango da pixkanaka; horien bidez, ikasleek identifikatzeko/ezaugarritzeko gaitasun sendoagoak bereganatuko izango dituzte. Gauzatzen diren irakasteko eta ikasteko jardueren prozedurazko garapenean egiten den simulazioa baldintza erreal eta egokietan egin behar da, araudiari jarraituta. Era horretan, jardueron garapenek benetako egoerak eta analisiak erreproduzituko dituzte. Jardueren prozedurazko garapena gauzatzeko, nahikoa izango dira zentroko tresneria eta oinarrizko instalazioak (biltegia, ur-, gas- eta elektrizitate-sareak, informatika-sistemak) eta mikrobiologia-laborategi bat, ondo aireztatua eta saiakuntza mikrobiologikoak egiteko beharrezko gailuak eta tresnak izango dituena. Tresnok erabiltzean, nabarmendu behar zaie ikasleei osasun-higieneko eta kutsaduraren aurkako araudia betetzearen beharra, bereganatu beharreko oinarrizko gaitasuna baita.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
56
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
Unitate didaktikoak lantzeko orduan, metodo ugari erabil daitezke. Nolanahi ere, unitate didaktiko batzuetan bereziki baliagarriak izan daitezkeen bi aipatuko ditugu: «Espero ez den emaitza» eta «Proiektua» metodoak. «Espero ez den emaitza» metodoak aplikazio esanguratsua du unitate didaktiko gehienetan, batik bat laginak prestatzearekin eta analisiak egitearekin lotutakoetan. Metodo horren helburua da ikasleak egin ditzakeen akatsak prozeduren gauzatzean baliatzea, horiek ikaskuntzak sorrarazten dituen dedukzio-esparru gisa erabiltzearren. Aldi berean, jarrerazko edukiak (talde-lana, autokontrola, etab.) jorratzeko bidea eman dezake. «Proiektua» metodoaren kasuan, batez ere amaierako eta laburpeneko unitate didaktikoetan aplikatzea egokitzat jotzen dugu, analisi mikrobiologiko eta biokimiko zehatzagoekin erlazionatuta daudenak. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak Mikroorganismoak beren egitura eta portaeraren arabera ezaugarritzea, eta horiek
hautemateko teknikak interpretatzea: • Mikroorganismoak ezaugarritzea, zelula-antolaketa motaren arabera.
Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko instalazioak eta tresneria ezaugarritzea, eta
beren erabilera edo aplikazioarekin erlazionatzea: • Lagin biologikoak maneiatzeko ezarritako lan-protokoloak identifikatzea. • Mikroorganismoei eusteko hesiak identifikatzea, langileak babesteko eta
horiek barreiatzea saihesteko. • Saiakuntza biologikoen hondakinak ezabatzeko prozedurak aplikatzea.
Mikroskopioa maneiatzea lagin biologikoetan mikroorganismoak identifikatzeko,
eta bere funtzionamendua deskribatzea: • Mikroskopioa prest jartzea eta mantentzea. • Mikroskopioa maneiatzea lagin biologiko estandarren ikerketan, handitze,
kontraste eta bereizmen ezberdinak aplikatuta. Lagin mikrobiologikoak prestatzea, erabiliko diren teknikekin erlazionatuta:
• Desinfektatzeko eta esterilizatzeko metodo fisikoak eta kimikoak aplikatzea, saiakuntzak egiteko.
• Hazkuntza-bitartekoak eta beren osagaiak prestatzea. • Laginak prestatzea, mikroskopioan, fresko, eta finkapenaren bidez behatzeko.
Behatzeko teknikak eta saiakuntzen datuak erregistratzekoak aplikatzea,
ezarritako prozedurak aplikatuta: • Ereintza eta inokulazioa egitea, mikroorganismoak identifikatzeko
helburuarekin. • Inkubazioa egitea, mikroorganismoak identifikatzeko helburuarekin. • Hazkundea eta isolamendua egitea hazkuntza-bitartekoetan. • Mikroorganismoak zenbatzea, prozedura jarraituz.
Biomolekulen saiakuntzak ezaugarritzea, saiakuntza-teknikak interpretatuta:
• Oinarrizko biomolekulak sailkatzea. • Biomolekulak identifikatzeko saiakuntzak egitea, prozedura normalizatuak
aplikatuta. Teknika biokimikoak aplikatzea proteina eta azido nukleikoen zehaztapenean,
ezarritako prozedurak jarraituz:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
57
6. lanbide-modulua M
IKRO
BIOLO
GIA ETA BIO
KIMIK
AKO O
INAR
RIZKO
TEKN
IKAK
• Lagina, materialak eta erreaktiboak erauziko den material biologikoaren arabera prestatzea.
• Arrisku biologikoen aurreko prebentzio-jarraibideak aplikatzea. • Asepsiari eta hondakinak manipulatu eta ezabatzeari buruzko baldintzak
aplikatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
58
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
7 7. lanbide-modulua ANALISI KIMIKOKO ERAGIKETAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Analisi kimikoko eragiketak
Kodea: 1255
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 231 ordu
Kurtsoa: 2
Irakasleen espezialitatea: Analisia eta kimika industriala (Bigarren Hezkuntzako irakaslea)
Modulu mota: Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC1536_2: Kontrola egitea produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean.
Helburu orokorrak: 1 / 4 / 8 / 12 / 13 / 14 / 16 / 17 / 18 / 19 / 20 / 21
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Analisi kimikoa egiteko teknikak identifikatzen ditu, bere oinarrizko printzipioak deskribatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Analisi motak lan-eskalekin erlazionatu ditu. b) Analisi kualitatiboa eta kuantitatiboa bereizi ditu. c) Erreaktiboak adierazitako kontzentrazioan prestatu ditu. d) Gailuen kalibrazioa egiaztatu du. e) Materiala garbitzeko teknikak aukeratu ditu. f) Datuak eta eragiketa ezberdinak identifikatu ditu, eta bere lana nagusi hurrenaren
gainbegiratupean sekuentziatu eta antolatu du. g) Kalkulu-orria erabili du analisiaren emaitzak lortzeko. h) Analisiak egitean ordena eta garbitasuna baloratu ditu.
2. Analisi bolumetrikoak egiten ditu, ezarritako prozedura aplikatuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Bolumetria baten prozedura orokorra deskribatu du. b) Bolumetria motak bereizi ditu. c) Zehaztapena egiteko beharrezkoak diren material eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Balorazioaren baliokidetasun-puntuak zehaztu ditu. e) Parametro eta produktuaren zehaztapenean ezarritako metodo analitikoen
jarraibideak aplikatu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
59
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
f) Analisian zehar kontsumitutako bolumenak idatziz jaso ditu eta prozeduran adierazitako kalkulua egin du.
g) Emaitza unitate egokietan adierazi du, eta ezarritako euskarrietan erregistratu du. h) Aurreikuspenekin bat ez datorren emaitza oro jakinarazi du. i) Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu.
3. Zehaztapen grabimetrikoak egiten ditu, lan-prozedura normalizatua jarraituz. Ebaluazio-irizpideak:
a) Grabimetria motak ezaugarritu ditu. b) Prezipitatu bat banantzeko moduak ezaugarritu ditu. c) Zehaztapena egiteko beharrezkoak diren material eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Prozeduraren argibideak jarraitu ditu. e) Analitoaren azken kontzentrazioa unitate egokietan lortu du, dagozkien kalkuluak
abiapuntutzat hartuta. f) Datuak euskarri egokietan erregistratu ditu, eta beharrezkoak diren erreferentziak
adierazi ditu. g) Analisian lortutako emaitzen ebidentzia errespetatu du. h) Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu.
4. Teknika elektrokimikoak aplikatzen ditu, ezarritako lan-prozedurak erabilita. Ebaluazio-irizpideak:
a) Potentziometrien eta konduktimetrien oinarriak deskribatu ditu. b) Potentziometria eta konduktimetrietan jarraitu beharreko prozedura orokorra
deskribatu du. c) Zehaztapena egiteko beharrezkoak diren material eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Tresneria kalibratu du. e) Prozeduraren argibideak aplikatu ditu. f) Analitoaren azken kontzentrazioa lortu du, grafikoak eta dagozkien kalkuluak
abiapuntutzat hartuta. g) Datuak euskarri egokietan erregistratu ditu, eta beharrezkoak diren erreferentziak
adierazi ditu. h) Hondakinak tratatu edo biltegiratu ditu, ezarritako prozedurei jarraituta. i) Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu.
5. Teknika espektrofotometrikoak aplikatzen ditu, ezarritako lan-prozedurei jarraituta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Espektrofotometria ikusgai-ultramore baten oinarria deskribatu du. b) Zehaztapen espektrofotometriko batean jarraitu beharreko prozedura deskribatu du. c) Zehaztapena egiteko beharrezkoak diren material eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Tresneria kalibratu du. e) Patroien diluzio egokiak prestatu ditu. f) Prozeduraren argibideak aplikatu ditu. g) Analitoaren azken kontzentrazioa lortu du, grafikoak eta dagozkien kalkuluak
abiapuntutzat hartuta. h) Datuak euskarri egokietan erregistratu ditu, eta beharrezkoak diren erreferentziak
adierazi ditu. i) Hondakinak tratatu edo biltegiratu ditu, ezarritako prozedurei jarraituta. j) Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu.
6. Banantze-teknikak aplikatzen ditu, ezarritako lan-prozedura erabilita.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
60
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
Ebaluazio-irizpideak:
a) Banantze-tekniken oinarria deskribatu du. b) Banantze-prozedura deskribatu du. c) Zehaztapena egiteko beharrezkoak diren material eta erreaktiboak aukeratu ditu. d) Zutabea prestatu du edo prozeduran adierazitako euskarria aukeratu du. e) Patroiak prestatu ditu. f) Prozeduraren argibideak aplikatu ditu. g) Errebelatzeko metodoak aplikatu ditu. h) Analitoa hauteman du, patroiekin alderaketak egitearen bidez. i) Datuak euskarri egokietan erregistratu ditu, eta beharrezkoak diren erreferentziak
adierazi ditu. j) Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu.
c) Edukiak 1. ANALISI KIMIKOA EGITEKO TEKNIKAK IDENTIFIKATZEA
prozedurazkoak
− Masak eta bolumenak neurtzea. − Gailu bolumetrikoak kalibratzea. − Kontzentrazio egokia duten erreaktiboak prestatzea. − Disoluzioak baloratzea. − Interpolazioa. − Planifikazioa analisi kimikoak egitean, denbora errentagarri egiteko. − Txostenak egitea. − Materiala garbitzea.
kontzeptuzkoak
− Analisiaren kontzeptu orokorrak: doitasuna, zehaztasuna, sentsibilitatea, detekzio-muga, selektibitatea.
− Analisi motak: analisi kualitatiboa (organikoa eta ez-organikoa); analisi kuantitatiboa (klasikoa eta instrumentala).
− Parametro instrumentalak. Kalibratze-kurbak. − Masak eta bolumenak neurtzea. − Disoluzioa: kontzeptuak, propietateak eta kalkuluak. − Disoluzioen kontzentrazioa adierazteko eta kalkulatzeko moduak.
jarrerazkoak
− Laborategiko ordena eta garbitasuna baloratzea. − Produktu kimikoak arretaz maneiatzea. − Kalitate-arauak, laneko osasunekoak eta ingurumena babestekoak
betetzea baloratzea.
2. BOLUMETRIAK EGITEA
prozedurazkoak
− Bolumetrien prozedura orokorra deskribatzea. − Zehaztapen bolumetrikoak egiteko beharrezkoak diren materialak
eta erreaktiboak aukeratzea. − Bolumetria ezberdinak aplikatzea (LJEen arabera). − Prozeduran adierazitako kalkuluak egitea, bolumetria ezberdinetan
kontsumitutako bolumenak abiapuntutzat hartuta. − Emaitzak unitate egokietan adieraztea eta ezarritako euskarrietan
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
61
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
erregistratzea. − Aurreikuspenekin bat ez datozen emaitzak komunikatzea.
kontzeptuzkoak
− Bolumetria motak: • Neutralizazioa (azido-base). • Erredox. • Konplexometriak. • Prezipitazioa.
− Bolumetriak egiteko beharrezko materialak eta erreaktiboak. − Balorazio baten baliokidetasun-puntuak. − Analisian zehar kontsumitutako bolumenak eta prozeduran
adierazitako kalkuluak egitea. − Aurreikuspenekin bat ez datozen emaitzak. − Emaitzak adierazteko unitate egokiak, eta ezarritako euskarrietan
erregistratzea.
jarrerazkoak
− Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak betetzeko eta aplikatzeko interesa.
− Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek gainditzeko modua aurreikusita.
− Analisia gauzatzean jarrera zorrotza, antolatua eta garbia izatea.
3. ZEHAZTAPEN GRABIMETRIKOAK EGITEA
prozedurazkoak
− Prezipitatuak banantzeko teknika ezberdinak egitea. − Grabimetria baten prozedura gauzatzea. − Analitoaren amaierako kontzentrazioa unitate egokietan lortzeko
kalkuluak egitea. − Datuak euskarri egokietan erregistratzea. − Txostenak egitea. − Analisi grabimetrikoan lortutako emaitzei buruzko ondorioak lortzea.
kontzeptuzkoak
− Grabimetriako kontzeptu orokorrak. − Grabimetria motak. − Analisi grabimetrikoen aplikazioak. − Grabimetriak egiteko beharrezko materialak eta erreaktiboak. − Prezipitatuen formazioa. − Prezipitatuak banantzeko teknikak. − Grabimetria-faktorea.
jarrerazkoak
− Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak betetzeko eta aplikatzeko interesa.
− Egingo den analisiaren arabera egokiak diren tresneria eta materialak behar bezala erabiltzeak duen garrantziaren inguruko sentsibilizazioa.
− Laborategian erabiliko diren gailuak eta tresneria erabiltzeko jarraibideak betetzea baloratzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
62
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
4. TEKNIKA ELEKTROKIMIKOAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Potentziometria eta konduktrimetrietan jarraitu beharreko prozedura gauzatzea.
− Tresneria kalibratzea eta elektrodoak zaintzea. − Prozeduraren argibideak aplikatzea. − Analitoaren amaierako kontzentrazioa lortzea, dagozkien grafikoak
eta kalkuluak abiapuntutzat hartuta. − Datuak euskarri egokietan erregistratzea, erabilitako erreferentziak
abiapuntutzat hartuta. − Hondakinak tratatu eta/edo biltegiratzea, ezarritako prozedurei
jarraituta.
kontzeptuzkoak
− Analisia egiteko metodo elektrokimikoak. Oinarriak. − Potentziometria. − Konduktimetria. − Aplikazioak. − Potentziometriak eta konduktimetriak egiteko beharrezkoak diren
materialak eta erreaktiboak. − Elektrodo motak.
jarrerazkoak
− Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak betetzeko eta aplikatzeko interesa.
− Neurriak aplikatzean, erabiltzen den tresneriarekin arduraz jokatzearen beharra asimilatzea.
− Talde-lanetan elkartasunez parte hartzea eta norbanako lana taldeak eskatzen duenera egokitzea.
5. TEKNIKA ESPEKTROFOTOMETRIKOAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Zehaztapen espektrofotometrikoetan jarraitu beharreko prozedura deskribatzea.
− Tresneria kalibratzea. − Patroien diluzio egokiak prestatzea. − Prozedura gauzatzea dagozkion argibideak jarraituta. − Analitoaren amaierako kontzentrazioa lortzea, dagozkien grafikoak
eta kalkuluak abiapuntutzat hartuta. − Datuak euskarri egokietan erregistratzea, eta beharrezkoak diren
erreferentziak adieraztea. − Hondakinak tratatu eta/edo biltegiratzea, ezarritako prozedurei
jarraituta.
kontzeptuzkoak
− Materia eta erradiazioaren arteko elkarrekintza. − Erradiazio elektromagnetikoak. − Transmisio-faktorea eta absorbantzia. − Beerren legea. − Espektrofotometria. Espektrofotometria ikusgai-ultramorearen
oinarria. − Espektrofotometria egiteko beharrezkoak diren materialak eta
erreaktiboak.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
63
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
− Metodo optikoen aplikazioak.
jarrerazkoak
− Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak betetzeko eta aplikatzeko interesa.
− Lantokia eta erabilitako materiala eta tresneria txukun eta garbi mantentzeko sentsibilitatea.
− Lanak egiten dituen bitartean jarrera ordenatua eta metodikoa izatea eta zailtasunen aurrean saiatuki jokatzea.
6. BANANTZE TEKNIKAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Banantze-prozedura deskribatzea. − Zehaztapenak egiteko beharrezkoak diren materialak eta
erreaktiboak aukeratzea. − Zutabea prestatzea eta/edo prozeduran adierazitako euskarria
aukeratzea. − Patroiak prestatzea. − Prozedura gauzatzea dagozkion argibideak jarraituta. − Analitoa hautematea, patroiekin alderaketak egitearen bidez. − Datuak euskarri egokietan erregistratzea, eta beharrezkoak diren
erreferentziak adieraztea.
kontzeptuzkoak
− Banantze-teknikak, beren oinarriak eta aplikazioak. − Kromatografia. Motak. − Elektroforesia. − Eluzioa. − Banantze-tekniken aplikazioak. − Errebelatze-metodoak. − Zehaztapenak egiteko beharrezkoak diren materialak eta
erreaktiboak.
jarrerazkoak
− Kalitateari, laneko osasunari eta ingurumen-babesari buruzko arauak betetzeko eta aplikatzeko interesa.
− Lanak egiten dituen bitartean jarrera ordenatua eta metodikoa izatea eta zailtasunen aurrean saiatuki jokatzea.
− Teknika gauzatzeko eta emaitzak entregatzeko ezarritako epeekiko konpromisoa izatea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Modulu hau egituratzeko, sei fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
1. Analisi kimikoa egiteko teknikak identifikatzea. 2. Bolumetriak egitea. 3. Zehaztapen grabimetrikoak egitea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
64
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
4. Teknika elektrokimikoak aplikatzea. 5. Teknika espektrofotometrikoak aplikatzea. 6. Banantze-teknikak aplikatzea.
Moduluari hasiera emateko, Analisi kimikoa egiteko teknikak identifikatzea fasea lantzea proposatzen dugu. Hala, lehenik eta behin, analisien kontzeptu orokorrei, mota bakoitzari eta horiek egiteko beharrezko erreaktiboei buruzko edukiak garatuko dira. Era berean, masa eta bolumenen neurketarekin eta gailu bolumetrikoak egitearekin lotutako edukiak jorratuko dira. Hortaz, ikasleek analisi kimikoari buruzko oinarrizko printzipioak bereganatzea bilatuko da fase horretan. 2. faseak, Bolumetriak egitea, bolumetria mota ezberdinak gauzatzearekin eta erabiltzen diren material eta erreaktiboekin lotutako edukiak barne hartzen ditu, bai eta emaitzak unitate egokietan adieraztearekin lotutakoak ere. 3. fasea Zehaztapen grabimetrikoak egitea da, eta prezipitazioen formazioaren, horiek banantzeko tekniken eta grabimetria mota eta beren aplikazioen inguruko edukiak ditu. 4., 5. eta 6. faseetako edukiak analisi instrumentala egiteko oinarrizkotzat jo ditzakegu. Laugarrenak teknika elektrokimikoei erreferentzia egiten die (potentziometria eta konduktimetria), bosgarrenak teknika optikoei (espektrofotometria ikusgai-ultramorea), eta seigarrenak, banantze-teknikei (kromatografia eta elektroforesia). Guztiek analisi instrumental mota orori dagozkien edukiak barne hartzen dituzte, adibidez:
• Oinarriak. • Erabilitako materialak eta erreaktiboak. • Prozedura gauzatzea. • Datuak euskarri egokietan erregistratzea.
Laborategiko eragiketa orori ekin aurretik, laneko arriskuak prebenitzeko arauak landu behar dira, egingo diren eragiketei dagozkien arriskuak identifikatuta, bai eta analisian erabiliko diren erreaktiboen segurtasun-orriak aztertu ere.
Saio bakoitza amaitzean, analisian sortutako hondakinak gaika bildu eta/edo tratatuko dira, erabilitako tresnen mantentze- eta doitze-lanak egingo dira eta laborategiko materiala eta instalazioak garbituko dira. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetan, teoria eta zenbait praktika aldi berean aurrera eramango dira. Era horretan, kontzeptuzko edukiak eta arazoen ebazpena landuko diren eskola teorikoak zenbait laborategiko praktikarekin osatuko dira, ikasleek horiek hobeto uler ditzaten. Ahal den heinean, unitate didaktiko bakoitzari hasiera ematean, kasu praktiko bat edo ebatzi beharreko suposizio xume bat aurkeztuko da, ikasleengan helarazi nahi diegun informazioa jasotzeko interesa pizteko.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
65
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
Zehazki, suposizioen datuak eta ezaugarriak esanguratsuak eta ezagunak izan beharko dira ikasleentzat. Hori dela eta, suposizioak zentroko ingurunetik edo ikasleen lan-merkatu posibletik ateratakoak izan beharko lirateke, edota horietara egokitu. Prozedurei euskarria ematen dieten edukien ekarpena, hala kontzeptuzkoena nola jarrerazkoena, bi unetan bana daiteke oro har:
• Lehen une batean, irakasleak eredu edo adibide gisako prozedura
gauzatzeko beharko diren edukiak emango ditu. • Ondoren, ikasleek prozedura gauzatzen dutenean sortzen den beharraren
arabera emango dira euskarri moduko eduki horiek.
Horrela bada, zentzuzkoa izan daiteke irakasleak, hasieran, ikasketa-egoeretan jarraituko diren prozeduretan parte hartzea eta, horrela, ikaslearen ondorengo gauzatzeetarako eredu orientatzaile bat sortzea. Dena dela, ondoren, ikasleari lanerako autonomia gero eta handiagoa eman beharko zaio. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Analisi kimikoa egiteko teknikak identifikatzea, bere oinarrizko printzipioak
deskribatuta: • Analisi motak lan-eskalekin erlazionatzea. • Analisi kualitatiboa eta kuantitatiboa bereiztea. • Adierazitako kontzentrazioa duten erreaktiboak prestatzea. • Gailuen kalibrazioa egiaztatzea.
Analisi bolumetrikoak egitea, ezarritako prozedura aplikatuta:
• Bolumetria baten prozedura orokorra deskribatzea. • Bolumetria motak bereiztea. • Bolumetriak egiteko beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak
aukeratzea. • Balorazioaren baliokidetasun-puntuak zehaztea. • Emaitzak unitate egokietan adieraztea.
Zehaztapen grabimetrikoak egitea, lan-prozedura normalizatua jarraituz:
• Grabimetria mota bakoitza ezaugarritzea. • Prezipitatuen formazioa. Prezipitatuak banantzeko moduak. • Grabimetria baten prozedura gauzatzea. • Analitoaren amaierako kontzentrazioa unitate egokietan lortzeko kalkuluak.
Grabimetria-faktorea. Teknika elektrokimikoak aplikatzea, ezarritako lan-prozedurak erabilita:
• Potentziometrien eta konduktimetrien oinarriak deskribatzea. • Potentziometria eta konduktrimetrietan jarraitu beharreko prozedura orokorra
deskribatzea. • Teknika horietan erabili beharreko materialak eta erreaktiboak aukeratzea. • Tresneria kalibratzea. • Analitoaren amaierako kontzentrazioa lortzea, dagozkien grafikoak eta
kalkuluak abiapuntutzat hartuta. Teknika espektrofotometrikoak aplikatzea, ezarritako lan-prozedurei jarraituta:
• Espektrofotometria ikusgai-ultramore baten oinarria deskribatzea. • Zehaztapen espektrofotometrikoetan jarraitu beharreko prozedura
deskribatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
66
7. lanbide-modulua AN
ALISI KIMIKO
KO ER
AGIKETAK
• Espektrofotometria egiteko beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak aukeratzea.
• Diluzio egokiak prestatzea, patroiak abiapuntutzat hartuta. • Analitoaren amaierako kontzentrazioa lortzea, dagozkien grafikoak eta
kalkuluak abiapuntutzat hartuta. Banantze-teknikakaplikatzea, ezarritako lan-prozedura erabilita.
• Banantze-tekniken oinarria eta prozedura deskribatzea. • Zehaztapena egiteko beharrezkoak diren materialak eta erreaktiboak
aukeratzea. • Zutabea edo prozeduran adierazitako euskarria prestatzea. • Patroiak prestatzea. • Analitoa hautematea, patroiekin alderaketak egitearen bidez.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
67
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
8 8. lanbide-modulua MATERIAL SAIAKUNTZAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Material-saiakuntzak
Kodea: 1256
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 84 ordu
Kurtsoa: 2
Irakasleen espezialitatea: Laborategia Prozesu-eragiketak (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Zeharkako modulua heziketa-zikloaren barruan
Helburu orokorrak: 6 / 7 / 12 / 13 / 14 / 15 / 16 / 17 / 18 / 19
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Materialak ezaugarritzen ditu, eta beren propietateak eta aplikazioak identifikatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Materialak beren ezaugarri orokorren arabera sailkatu ditu. b) Material mota identifikatu du, eta bere industria-aplikazioekin erlazionatu du. c) Material metalikoen propietate esanguratsuenak definitu ditu. d) Material polimerikoen propietate garrantzitsuenak definitu ditu, eta beren
aplikazioekin lotu ditu. e) Material zeramikoen propietateak haien aplikazioekin lotu ditu. f) Material konposatuen propietateak haien aplikazioekin lotu ditu. g) Materialen propietateen narriadura identifikatu du, ingurumen-baldintzen arabera. h) Material elektronikoen propietateak eta aplikazioak identifikatu ditu.
2. Beharrezko bitartekoak prestatzen ditu, eta erabilitako teknikak egin beharreko saiakuntza motarekin lotzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laborategia antolatu du eta tresneria eta lan-metodoak berrikusi ditu,
dokumentazioaren argibideak jarraituz. b) Lehen mailako mantentze prebentiboa egin du. c) Laborategi-tresneriaren funtzionamendua deskribatu du. d) Tresneria eta tresnetan anomalia posibleak hauteman ditu, eta dagokion pertsonari
jakinarazi dizkio. e) Tresneria kalibratu du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
68
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
f) Saiakuntza egiteko material, tresneria eta neurketa-tresna guztiak eskuragarri daudela egiaztatu du.
g) Tresneria prestatu du, materialaren propietateen, laginaren ezaugarrien eta egin beharreko saiakuntzaren arabera.
h) Saiakuntzak egitean, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatu ditu.
3. Materialen propietate mekanikoak zehazten ditu, saiakuntza suntsitzaileak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Materialen propietate mekanikoak saiakuntza motarekin eta parametro fisikoekin
erlazionatu ditu. b) Lagina prestatu du, egingo den saiakuntza eta erabili beharreko tresneria kontuan
hartuta. c) Laginak prestatzeko tresneria modu egokian erabili du. d) Tresneriaren dokumentazio teknikoa prestatu du, saiakuntza zehaztapen teknikoei
jarraiki egiteko. e) Probetak forma eta dimentsio normalizatuetara egokitu ditu. f) Saiakuntzak egin ditu eta tresneria maneiatu du, arriskuak prebenitzeko arauak
aplikatuta. g) Hainbat materialetan saiakuntza mekanikoak egin ditu, horiek ezaugarritu eta
bereizteko. h) Lagin kopuru egokiaren saiakuntzak egin ditu, eta emaitzak unitate egokietan
erregistratu ditu. 4. Materialen propietate mekanikoak zehazten ditu, saiakuntza ez-suntsitzaileak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Saiakuntza fisiko ez-suntsitzaileak edo akatsak bilatzekoak identifikatu eta sailkatu
ditu. b) Materialen propietateak eta parametro fisikoak saiakuntzekin erlazionatu ditu. c) Tresneria egokia aukeratu du, neurtu beharreko parametroaren eta material motaren
arabera. d) Likido sarkorrak aplikatzeko faseak identifikatu ditu, eta material ezberdinetan
saiakuntzak egin ditu. e) Partikula magnetikoekin saiakuntzak egin ditu, saiakuntzaren faseak identifikatuta. f) Korronte induzituen bidezko probak aplikatu dizkie material ezberdinei. g) Ultrasoinuak aplikatzeko teknikak identifikatu ditu, eta material ezberdinei aplikatu
dizkie. h) Datuak modu egokian erregistratu ditu, eta laborategian ezarritako moduan adierazi
ditu. 5. Saiakuntza metalografikoak eta korrosiokoak egiten ditu, ezarritako saiakuntza-prozedurak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Probeta metalografikoak prestatzeko beharrezko tresneria identifikatu du. b) Probeta metalografikoen prestakuntzan, etapa bakoitza aplikatu du. c) Eraso kimikoko erreaktiboak prestatu ditu, material mota kontuan hartuta. d) Mikroskopio metalografikoen oinarrizko atalak, bereizmena eta eremu-sakonera
identifikatu ditu. e) Behaketa mikroskopikoko metodoak aplikatu ditu hainbat materialetan. f) Materialen korrosioaren jatorriak identifikatu ditu, eta horien propietateekin lotu ditu. g) Korrosioaren aurrean babesteko metodoak aukeratu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
69
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
h) Materialetan korrosioa neurtzeko metodoak aplikatu ditu, eta beharrezko tresneria deskribatu du.
c) Edukiak
1. MATERIALAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Material mota identifikatzea, eta bere industria-aplikazioekin erlazionatzea.
− Material ezberdinen propietateak ezagutzea, beren aplikazioei dagokienez.
− Ingurumen-baldintzek materialen propietateen narriaduran duten eragina egiaztatzea.
− Material-loturak behar bezala egitea. − Lehengaiak maneiatzea.
kontzeptuzkoak
− Materialak. Zientzia eta ingeniaritza. Kontzeptua. − Materialen osaera, ezaugarriak eta aplikazioak: metalikoak,
polimerikoak (plastikoak), zeramikoak, konposatuak (zuntzak, hormigoia, asfaltoak, zura eta papera) eta elektronikoak.
− Aldeak. Eraketa. Material ezberdinak lotzea. − Materialen propietateak: kimikoak, mekanikoak, metalografikoak eta
fisikoak. − Materialen erabileraren inguruko joerak. Aplikazioak industrietan.
jarrerazkoak
− Errespetuz eta tolerantziaz jardutea lanean. − Ezagutza zientifiko eta teknologikoaren, eta gizakien bizitzeko
moduen eta baldintzen arteko loturaren inguruko interesa. − Materialen saiakuntzak funtsezko osagai gisa baloratzea, parte
hartzen duten prozesu teknologikoan.
2. BITARTEKOAK PRESTATZEA
prozedurazkoak
− Erabilera orokorreko oinarrizko instalazio eta tresneriaren lehen mailako mantentzea.
− Tresneria prestatzea, materialaren propietateen, laginaren ezaugarrien eta egin beharreko saiakuntzaren arabera.
− Tresneria kalibratzea. − Fluxu-diagramak egitea. − Saiakuntzak egitean, arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari
buruzko arauak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Saiakuntzen laborategia. Erabilera orokorreko oinarrizko instalazioak eta tresneria.
− Laborategi-tresneriaren atalak eta funtzionamendua. Fluxu-diagramak.
− Materialen saiakuntzei buruzko ISO arauak. − Laborategiko ingurumen-arauak. ISO 14001. − Oinarrizko tresneria eta instalazioen maneiuarekin lotutako arriskuak. − Segurtasuna garbitzeko, funtzionarazteko eta mantentzeko
jardueretan.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
70
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
jarrerazkoak
− Ideiak gaineratzeko eta taldeak jarraitu beharreko prozedurak adosteko prestasuna eta ekimena izatea.
− Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek gainditzeko modua aurreikusita.
− Zeregin berrien aurrean prestasuna izatea. 3. MATERIALEN PROPIETATE MEKANIKOAK ZEHAZTEA SAIAKUNTZA SUNTSITZAILEEN BIDEZ
prozedurazkoak
− Probetak prestatzea eta egokitzea. − Gogortasun-saiakuntzetako arauak aplikatzea hainbat materialetan. − Hausturarekiko erresistentziaren inguruko saiakuntza mekanikoak
egitea materialetan. − Emaitzak unitate egokietan erregistratzea. − Tresneriaren maneiuari eta saiakuntzei lotutako arriskuak
identifikatzea, eta segurtasun-arauak betetzea.
kontzeptuzkoak
− Material-saiakuntzak sailkatzea. − Propietate mekanikoak: kohesioa, itsaspena, elastikotasuna,
plastikotasuna, gogortasuna, zailtasuna, hauskortasuna, erresistentzia eta zurruntasuna.
− Probetak prestatzeko UNE arauak. − Saiakuntza suntsitzaileetan erabilitako tresneria: saiakuntza-
teknikak. Funtzionamendua. Mantentzea. Lotutako arriskuak. Segurtasun-neurriak. Norbera babesteko ekipamenduak.
− Deformazio-diagramaren puntu garrantzitsuak. Lortutako parametroak.
jarrerazkoak
− Segurtasun-arauak, norbera babestekoak, laneko osasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betetzeko errespetua izatea.
− Laborategiko zereginak eta prozedurak egiteko prestasuna eta ekimena izatea.
− Lana autonomiaz egitea. 4. MATERIALEN PROPIETATE MEKANIKOAK ZEHAZTEA SAIAKUNTZA EZ SUNTSITZAILEEN BIDEZ
prozedurazkoak
− Arauak aplikatzea saiakuntzak egitean, material motaren arabera. − Tresneria egokiak aukeratzea, kalibratzea eta prest jartzea, neurtuko
den parametroaren arabera. − Saiakuntzak egitea hainbat materialetan, partikula magnetikoak,
korronte induzituak, ultrasoinuak eta likido sarkorrak aplikatzearen bidez.
− Datuak modu egokian erregistratzea, eta laborategian ezarritako moduan adieraztea.
kontzeptuzkoak
− Saiakuntza mekaniko ez-suntsitzaileak edo akatsak bilatzekoak: • Partikula magnetikoekin saiakuntzak egitea. • Korronte induzituen bidez probak egitea. • Ultrasoinuak aplikatzeko teknikak. • Likido sarkorrak aplikatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
71
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
− Sailkapena eta oinarriak. − Saiakuntza ez-suntsitzaileen araudia. − Saiakuntza ez-suntsitzaileetan erabilitako tresneria: saiakuntza-
teknikak. Funtzionamendua. Saiakuntzak aplikatzeko etapak. − Mantentzea. Lotutako arriskuak. Segurtasun-neurriak. Norbera
babesteko ekipamenduak.
jarrerazkoak
− Aurkezten diren ekimenak eta/edo ekarpenak positiboki baloratzea. − Materialen saiakuntzak egitean, antolakuntza-teknikak ezagutzea eta
baloratzea. − Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek
gainditzeko modua aurreikusita. − Saiakuntzak egiteko ezarritako epeekiko konpromisoa izatea.
5. SAIAKUNTZA METALOGRAFIKOAK ETA KORROSIOKOAK EGITEA
prozedurazkoak
− Probeta metalografikoak prestatzea: moztea, arbastatzea, pastillatan sartzea eta mekanikoki leuntzea.
− Saiakuntza metalografikoak prestatzea: erreaktiboak eta eraso kimikoa prestatzea.
− Behaketa mikroskopikoko metodoak aplikatzea hainbat materialetan. − Teknika makroskopikoak aplikatzea. − Probetak prestatzea. Eragile korrosiboak prestatzea. Emaitzak
behatzea. − Materialen korrosioaren aurka babesteko metodoak aukeratzea.
kontzeptuzkoak
− Metalografia: motak. Teknika operatiboa. − Saiakuntzetan erabilitako tresneria. Saiakuntza-teknikak. Lotutako
arriskuak. Segurtasun-neurriak. Norbera babesteko ekipamenduak. − Mikroskopio metalografikoa. Oinarrizko atalak. Funtzionamendua.
Mantentzea. − Korrosioa eta oxidazioa: korrosio motak. Korrosioaren eragina
materialetan. Korrosioa prebenitzea. − Korrosio-saiakuntzak. Etapak.
jarrerazkoak
− Jarrera positiboa eta konfiantzazkoa beharrezko emaitzak lortzeko. − Aurkezten diren ekimenak eta/edo ekarpenak positiboki baloratzea. − Saiakuntza metalografikoak eta korrosiokoak egiterakoan
antolamendu-teknikak ezagutzea eta baloratzea. − Egin beharreko lanak metodikoki planifikatzea, zailtasunak eta horiek
gainditzeko modua aurreikusita. − Saiakuntzak egiteko ezarritako epeekiko konpromisoa izatea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau sekuentziatzeko, bost eduki-blokeekin bat datozen bost fase ezartzea proposatzen dugu:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
72
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
• Materialak ezaugarritzea, eta beren propietateak eta aplikazioak
identifikatzea. • Beharrezko baliabideak prestatzea, eta erabilitako teknikak baliatu beharreko
saiakuntza motarekin lotzea. • Materialen propietate mekanikoak zehaztea, saiakuntza suntsitzaileak
aplikatuta. • Materialen propietate mekanikoak zehaztea, saiakuntza ez-suntsitzaileak
aplikatuta. • Saiakuntza metalografikoak eta korrosiokoak egitea, ezarritako prozedurak
aplikatuta.
Modulu honi ekiteko, komenigarria da material bakoitza identifikatzea, eta horien propietate eta aplikazio industrialei (gaur egungoak eta etorkizunekoak) dagozkien eduki guztiak garatzea. Ondoren, hurrengo fasean, materialetan saiakuntzak egiteko laborategiaren ikuspegi orokorra ematea proposatzen dugu: antolaketa, tresneria eta instalazioak, tresneria berrikustea eta lan-prozedurak. Eta, une horretan (saiakuntzak egin baino lehen, alegia), hurrengo etapetan aplikatuko diren arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aintzat hartu behar dira. Hirugarren fasean materialen eta laginen propietate mekanikoak tresneria bakoitzarekin lotuko lirateke; horretarako, saiakuntza bakoitza egiteko erabiliko den tresneriari buruzko dokumentazio teknikoa erabili beharko litzateke. Jarraian, laborategian saiakuntza suntsitzaile mota bakoitza egitea iradokitzen dugu, saiakuntzen fase guztietan prozedura normalizatuetan arreta berezia jarrita: laginak eta probetak erregistratzea eta/edo prestatzea forma eta dimentsio normalizatuei jarraiki, saiakuntza egitea eta emaitzak lortzea dagozkien unitateetan.
Laugarren fasean saiakuntza ez-suntsitzaileak egiteko materialak identifikatuko genituzke, eta tekniken aplikazioarekin eta tresneria maneiatzearekin lotutako eduki guztiak garatuko genituzke, oinarritzat hartuta lan-prozedura normalizatuak eta lantokiko segurtasun eta mantentzeari buruzko araudia. Amaitzeko, saiakuntza metalografikoak eta korrosiokoak lantzea proposatzen dugu. Hasiera batean, komenigarria litzateke mikroskopio metalografikoa aztertzea (atalak, behaketa-, funtzionamendu- eta mantentze-teknikak); ondoren, fase bakoitzean, probetak prestatuko dira, bai eta eraso-erreaktiboak (NITAL eta PICRAL) ere. Amaitzeko, osagaiak mikroskopio bidez behatu eta identifikatuko dira. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetako unitate didaktikoak osatzen dituzten jarduerak zehaztean (ikasteko, irakasteko eta ebaluatzekoak), jarduera praktikoak hartu behar dira oinarri eta zutabe gisa. Horrenbestez, aintzat hartzen diren prozedurak gauzatzean beharrezkoak izan ahala txertatuko dira kontzeptuzko eta jarrerazko edukiak unitate didaktikoetan. Hortaz, zentzuzkoa izan daiteke irakasleak, hasiera batean, prozeduretan parte hartzea eta, horrela, ikaslearen ondorengo gauzatzeetarako eredu orientatzaile bat sortzea. Planteatzen diren jarduera guztietan, honako eduki hauek landu behar dira: ordena eta zorroztasuna saiakuntzetan, horiei lotutako arriskuak, segurtasun-neurriak mantentzea, NBEak erabiltzea eta ingurumena babestea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
73
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
Irakasleak ikasleen ikasteko prozesuaren jarraipen hurbilekoa eta banakakoa egingo du. Horretarako, kontrol-zerrenda batean ohar sistematikoak egingo ditu saiakuntza bakoitzaren garapenaren eta horietatik abiatuta egindako txostenen inguruan. Ikasleek informazioa bilatzea eta ondoren tratatzea sustatu beharko litzateke, horretarako tresna ezberdinak baliatuz: argitalpen espezializatuak, bideoak, Internet eta moduluarekin lotutako enpresa edo entitateetara bisitak egitea. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Maniobra-, gobernu- eta propultsio-tresneria ezaugarritzea:
• Antolamendu orokorraren planoak interpretatzea. • Gobernu-tresneriaren dokumentazio teknikoa interpretatzea. • Gobernu-tresneriak. • Serbomotor eta aplikazio praktikoen informazio teknikoa kontsultatzea.
Materialak, beren propietateak eta aplikazioak identifikatzea:
• Materialak sailkatzea, ezaugarrien arabera. • Materialak identifikatzea propietate eta aplikazioen arabera: material
zeramikoak, konpositeak eta aplikazioak. • Materialen jarduketa aztertzea ingurumen-baldintzen arabera. • Propietateak identifikatzea eta material elektronikoak aplikatzea.
Beharrezko baliabideak prestatzea, teknikak saiakuntza motarekin lotuta:
• Lehen mailako mantentze-lanak egitea. • Laborategi-tresneriaren funtzionamendua deskribatzea. • Tresneria kalibratzea. • Eskuragarri dauden materialen gainean jardutea neurketa-tresneria eta -
tresnei dagokienez. • Arriskuen prebentzioari eta ingurumen-babesari buruzko arauak aplikatzea.
Materialen propietate mekanikoak zehaztea, saiakuntza suntsitzaileen bidez:
• Lagina prestatzea, egingo den saiakuntzaren arabera. • Saiakuntza egiteko, dokumentazio teknikoa erabiltzea. • Probetak egitea, forma eta dimentsio normalizatuen arabera. • Saiakuntza mekanikoak egitea, horiek bereizteko. • Lagin kopuru egokia erabiltzea.
Materialen propietate mekanikoak zehaztea, saiakuntza ez-suntsitzaileak aplikatuta: • Saiakuntza ez-suntsitzaileak edo akatsak aurkitzekoak sailkatzea eta
identifikatzea. • Tresneria egokia aukeratzea, materiala eta egin beharreko neurketaren
arabera. • Saiakuntzak egitea likido sarkorren metodoaren bidez hainbat materialetan. • Saiakuntzak egitea partikula magnetikoen eta korronte induzituen bidez, eta
etapak identifikatzea. • Ultrasoinuak aplikatzeko teknikak identifikatzea. • Datuak modu egokian erregistratzea.
Saiakuntza metalografikoak eta korrosiokoak egitea, ezarritako saiakuntza-
prozedurak aplikatuta: • Probeta metalografikoen prestaketa egiteko tresneria identifikatzea. • Probeten prestakuntzan, etapa bakoitza aplikatzea. • Mikroskopio metalografikoa prestatzea. • Materialen korrosioaren sorburuak identifikatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
74
8. lanbide-modulua M
ATERIAL SAIAK
UN
TZAK
• Korrosioaren aurka babesteko metodoak aplikatzea. • Metalen korrosioa aztertzeko beharrezko tresneria deskribatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
75
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
9 9. lanbide-modulua LABORATEGIKO BILTEGIRATZEA ETA BANAKETA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laborategiko biltegiratzea eta banaketa
Kodea: 1257
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 66 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Laborategia Prozesu-eragiketak (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Konpetentzia-atal honi lotuta dago: UC1535_2: Produktu kimikoak kargatzeko, deskargatzeko, biltegiratzeko eta ontziratzeko eragiketak egitea.
Helburu orokorrak: 9 / 10 / 11 / 16 / 19
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Biltegiratzeko instalazioak ezaugarritzen ditu, ezarritako araudia interpretatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Araudiaren arabera biltegi batek bete behar dituen segurtasun-neurriak ezaugarritu ditu.
b) Biltegiratze-gela mota bakoitza identifikatu du. c) Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegien ezaugarri orokorrak aukeratu ditu. d) Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegia banatzen den eremuak identifikatu
ditu. e) Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegia antolatzeko aplikatu beharreko
oinarrizko arauak identifikatu ditu. f) Laborategi batean aurki daitezkeen biltegiratze motak identifikatu ditu. g) Armairu motak ezaugarritu ditu. h) Biltegi bateko oinarrizko segurtasun-elementuak identifikatu ditu.
2. Produktuak biltegiratzeko sailkatzen ditu, kalitate eta segurtasuneko irizpideak erabilita.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Produktuak laborategian biltegiratzeko jarraitu daitezkeen sailkapen-moduak
identifikatu ditu. b) Produktu arriskutsuak sailkatu ditu, beren arrisku-mailaren arabera.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
76
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
c) Produktu kimikoak biltegiratzeko irizpideak beren bateraezintasunekin lotu ditu. d) Eragile biologikoak sailkatzeko irizpideak identifikatu ditu, eurak biltegiratzeko. e) Laginak sailkatzeko irizpideak identifikatu ditu, eurak biltegiratzeko. f) Biltegiratutako produktuaren gehienezko kantitateak identifikatu ditu. g) Erreaktiboak eta disoluzioak biltegiratzeko koloreen kodea identifikatu du. h) Aplikatu beharreko segurtasun-arauak produktuaren ezaugarriekin lotu ditu.
3. Produktuak eta materialak hartu eta bidaltzen ditu, lotutako dokumentazioa identifikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Produktuari gaineratzen zaion dokumentazioa identifikatu du. b) Hartu edo bidali behar den lotea osatzen duten produktu guztien segurtasun-fitxa
lortu du. c) Bidalketarekin lotzen den dokumentazioa bete du. d) Kodetze-sistemak deskribatu ditu. e) Produktuak babesteko sistemak deskribatu ditu, beren ezaugarrien arabera. f) Hartutako produktua eskatutakoarekin bat datorrela egiaztatu du. g) Segurtasun-arauak aplikatu ditu produktu kimikoak hartzeko eta bidaltzeko
eragiketetan. 4. Produktuak biltegiratzen ditu, eta banaketa eta antolaketa horien ezaugarrien arabera justifikatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Produktu kimikoak biltegiratzeko aplikatu beharreko irizpideak identifikatu ditu. b) Biltegiratze-baldintzak bermatu ditu, produktuaren ezaugarriak kontuan hartuta. c) Produktu kimikoak ezarritako tokian kokatu ditu. d) Produktua kontserbatzeko baldintzak jarraitu ditu, etiketaren informazioaren arabera. e) Iraungitako produktuak edo arazoren bat dutenak hauteman ditu, eurak kentzeko. f) Laborategiko biltegiko produktuen inbentarioa egin du. g) Biltegia kontrolatzeko informatika-sistemak erabili ditu. h) Izakinen sarrerak eta irteerak erregistratu ditu, eta dagozkion artxiboak eguneratu
ditu. i) Produktu kimikoak biltegiratzean jarraitu beharreko segurtasun-neurriak aplikatu
ditu. 5. Produktuak eta laginak ontziratzen eta etiketatzen ditu, eta ezarritako baldintzak ontzien ezaugarriekin lotzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Paketatzeko material bakoitza ezaugarritu du, produktu kimikoak edukitzeko duten portaeraren arabera.
b) Ontzi mota bakoitza sailkatu du. c) Ontziak ixteko, zigilatzeko eta etiketatzeko erabiltzen diren itsasgarri motak
identifikatu ditu. d) Ontziak garbitzeko eta esterilizatzeko eragiketak egin ditu. e) Ontziratze-eragiketetan kontrolatu eta neurtu beharreko aldagaiak zehaztu ditu. f) Produktuak etiketatzeko moduak identifikatu ditu, beren arriskugarritasuna, arrisku
kimikoa, erreaktibotasuna, iraungitzea eta biltegiratzea kontuan hartuta. g) Segurtasun-arauak aplikatu ditu produktu kimikoak ontziratzeko eta etiketatzeko
eragiketetan.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
77
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
c) Edukiak
1. BILTEGIRATZEKO INSTALAZIOAK EZAUGARRITZEA
prozedurazkoak
− Biltegiratze-gela mota bakoitza identifikatzea. − Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegien ezaugarri orokorrak
aukeratzea. − Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegiak osatzen dituzten
eremuak identifikatzea. − Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegiak antolatzeko aplikatu
beharreko oinarrizko arauak identifikatzea. − Laborategi batean aurki daitezkeen biltegiratze motak identifikatzea
(apalategiak, apalak eta armairuak) − Armairu mota bakoitza ezaugarritzea. − Biltegietako oinarrizko segurtasun-elementuak identifikatzea. − Araudiari jarraiki biltegiek bete behar dituzten segurtasun-arauak
ezaugarritzea.
kontzeptuzkoak
− Biltegiratze-araudia. − Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegien ezaugarri orokorrak. − Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegiak antolatzeko oinarrizko
araudia.
jarrerazkoak
− Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegiratzea ezartzen duen araua eta biltegiratzeak bete beharreko segurtasun-neurriak errespetatzea.
− Biltegi bat antolatzeko oinarrizko araudia betetzea.
2. PRODUKTU KIMIKOAK SAILKATZEA
prozedurazkoak
− Produktu kimikoak sailkatzea laborategian biltegiratzean. − Produktu kimikoak sailkatzea, beren arrisku-mailaren arabera. − Produktu kimikoak biltegiratzeko irizpideak beren
bateraezintasunekin lotzea. − Produktu biologikoen ezaugarriak identifikatzea, ondoren
biltegiratzeko. − Laginak sailkatzeko irizpideak identifikatzea, eurak biltegiratzeko. − Biltegiratutako produktuaren gehienezko kantitateak identifikatzea. − Erreaktiboak eta disoluzioak biltegiratzeko koloreen kodea
identifikatzea.
kontzeptuzkoak
− Eragile kimikoak sailkatzea. − Produktu mota bakoitzari aplikagarria zaion segurtasun-araudia. − Produktuen arteko bateraezintasunak. − Biltegiratuko den produktuaren gehienezko kantitateak. − Produktu biologikoen sailkapena. − Laginen sailkapena. − Erreaktiboak eta disoluzioak biltegiratzeko kodea.
jarrerazkoak − Segurtasun-arauak arduraz aplikatzea, biltegiratutako produktuaren ezaugarrien arabera.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
78
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
− Biltegiratze-kodea aplikatzeko interesa.
3. PRODUKTUAK HARTZEA ETA BIDALTZEA
prozedurazkoak
− Hartutako produktua eskatutakoarekin bat datorrela egiaztatzea. − Produktu kimikoarekin batera datorren dokumentazioa identifikatzea. − Hartu edo bidali behar den lotea osatzen duten produktu guztien
segurtasun-fitxak lortzea. − Produktu baten bidalketarekin lotzen den dokumentazioa betetzea. − Kodetze-sistemak deskribatzea. − Produktuak babesteko sistemak deskribatzea, beren ezaugarrien
arabera.
kontzeptuzkoak − Sarrera-dokumentazioa. Irteera-dokumentazioa. − Sarrera eta irteerako erregistroak. − Kodetze-sistemak.
jarrerazkoak
− Sarrera zein irteerako produktuak kontrolatzea eta erregistratzea ahalbidetuko duen dokumentazioa izateko beharra baloratzea.
− Produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean segurtasun-araua aplikatzeko prestasuna izatea.
− Arduraz jokatzea produktuak babesteko sistemak aplikatzean.
4. PRODUKTUAK BILTEGIRATZEA
prozedurazkoak
− Produktu kimikoak biltegiratzeko aplikatzen diren irizpideak identifikatzea.
− Produktuak biltegiratzea, beren ezaugarriak kontuan hartuta. − Etiketak jasotako informazioa aztertzea, produktua kontserbatzeko
baldintzak bermatzeko. − Iraungitako produktuak edo arazoren bat dutenak hautematea, eurak
kentzeko. − Laborategiko biltegiko produktuen inbentarioa egitea. − Biltegia kontrolatzeko informatika-sistemak erabiltzea (kalkulu-orriak
eta biltegiak kudeatzeko berariazko programak). − Izakinen sarrera eta irteerei dagozkien artxiboak eguneratzea. − Produktu kimikoak biltegiratzean jarraitu beharreko segurtasun-
neurriak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Biltegiratzeko irizpideak. − Biltegiratzeko baldintzak. − Produktuak kontserbatzeko baldintzak. − Biltegiratzeko koloreen kodea. − Seinaleztapena. − Materialak pilatzea. − Inbentarioa.
jarrerazkoak − Produktu kimikoak behar bezala biltegiratzen direla bermatzen duten irizpideak betetzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
79
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
− Produktuak ezarritako tokian modu egokian biltegiratzeko interesa izatea, produktuaren ezaugarriak errespetatuta eta etiketan adierazitako kontserbazio-informazioa jarraituta.
− Biltegiratzean jarraitu beharreko segurtasun-neurriak baloratzea eta errespetatzea.
5. PRODUKTU KIMIKOAK ONTZIRATZEA ETA ETIKETATZEA
prozedurazkoak
− Paketatzeko material bakoitza ezaugarritzea, produktu kimikoak hartzeko duten portaeraren arabera.
− Ontzi motak sailkatzea. − Ontziak ixteko, zigilatzeko eta etiketatzeko erabiltzen diren itsasgarri
motak identifikatzea. − Ontziratze-eragiketetan kontrolatu eta neurtu beharreko aldagaiak
zehaztea. − Garbiketa- eta esterilizazio-eragiketak egitea, ontziak
berrerabiltzeko. − Produktuak etiketatzeko moduak identifikatzea, beren
arriskugarritasuna, arrisku kimikoa, erreaktibotasuna, iraungitzea eta biltegiratzea kontuan hartuta.
kontzeptuzkoak
− Paketatzeko materialak. − Paketatzeko teknikak. − Ontzi motak. − Etiketatzea: etiketak sortzeko eta itsasteko sistemak. − Ontziratzeko teknikak. − Etiketa sailkatzea eta kodetzea.
jarrerazkoak
− Zorroztasuna ontziratzeko, etiketatzeko eta paketatzeko eragiketetan, hartuko duten produktu motaren arabera.
− Segurtasun-arauak aplikatzea produktu kimikoak ontziratzeko eta etiketatzeko eragiketetan.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulua hiru etapatan egituratu daiteke: Lehenengoan, biltegiratzeko instalazioak ezagutu eta ezaugarrituko lirateke, arauari jarraiki. Bigarrenean produktuak eta materialak hartu eta bidaltzearekin lotutako eragiketei dagozkien edukiak garatu daitezke. Produktuak ezarritako baldintzetan eta eskatutako segurtasunaz biltegiratu eta egokitzean arreta jarriko da. Ondoren, komenigarria dirudi produktuak hartzean eta bidaltzean lortutako datuak eta dokumentuak erregistratzea; informazioa euskarri egokian jasoko da, ezarritako arau eta protokoloei jarraiki.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
80
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
Azken etapa hori modu isolatuan garatu daiteke, edo, bestela, aurreko etapa bakoitza dagokion dokumentazioa betetzearekin lotu. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honen alderdi metodologikoak tratamendu praktikoa izan behar du nagusiki. Ikaslea bere lan-eremura ohitu behar da, kasu honetan, biltegira. Instalazio orokorrak ezaugarritzeko lehenengo etapan alderdi globalenetan jarri daiteke arreta, eta ostean, ikasleentzako elementu ezagunenak eta ikastetxean landuko dituztenak identifikatzeari ekin. Produktuak hartu, biltegiratu eta bidaltzearekin lotutako edukiei dagokienez, ikasleak ezagutza teorikoak bereganatu behar ditu aurrez, ondoren praktikoagoak izango diren ariketekin osatu beharko direnak. Segurtasun-arauak aplikatzearen beharra uneoro azpimarratzea komeni da, produktuak biltegiratu eta banatzearekin lotutako eragiketa guztietan. Azkenik, dokumentazioari eta datuen erregistroari dagokion etapa osatzeko, hainbat informatika-euskarri eta -aplikazio baliatuko dira, eta ikasleek horietan informazioa sartu beharko dute. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Biltegiratze-instalazioak ezaugarritzea:
• Araudiari jarraiki biltegiek bete behar dituzten segurtasun-arauak aztertzea. • Produktu kimiko eta mikrobiologikoen biltegien ezaugarri orokorrak ezagutzea. • Biltegiratze-eremu mota bakoitza identifikatzea. • Biltegiratze mota bakoitza ezaugarritzea. • Laborategiko biltegi bateko oinarrizko segurtasun-elementuak identifikatzea.
Produktu kimikoak sailkatzea:
• Produktu kimiko biologikoen ezaugarriak identifikatzea. • Laginak sailkatzea, ondoren biltegiratzeko. • Produktu kimikoak biltegiratzeko irizpideak aztertzea, faktore ezberdinen
arabera: arriskugarritasuna, bateraezintasunak, biltegiratutako produktuaren gehieneko kantitateak.
• Erreaktiboak eta disoluzioak biltegiratzeko koloreen kodea interpretatzea. Produktuak hartzea eta bidaltzea:
• Produktu kimiko bat biltegian sartzeko beharrezkoa den dokumentazioa berrikustea eta kontrolatzea.
• Eskaera baten edukia egiaztatzea. • Produktu bat bidaltzean erantsi beharreko dokumentazioa betetzea. • Sarrera eta irteerako datuak erregistratzea kodetze-sistemak erabilita.
Produktuak biltegiratzea:
• Biltegiratze-irizpideak aplikatzea. • Produktuak biltegiratzea bakoitzaren ezaugarrien arabera, ondo kontserbatuko
direla bermatzeko helburuarekin. • Egoera txarrean edo iraungita dauden produktuak ezagutzea eta hautematea. • Biltegiratutako produktuen inbentarioa egitea. • Biltegia kontrolatzeko informatika-sistemak erabiltzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
81
9. lanbide-modulua LABO
RATEG
IKO BILTEG
IRATZEA ETA BAN
AKETA
Produktu kimikoak ontziratzea eta etiketatzea:
• Ontzi motak sailkatzea. • Paketatze motak sailkatzea. • Ontziak ixteko, zigilatzeko eta etiketatzeko moduak identifikatzea. • Ontziak garbitzeko eta esterilizatzeko eragiketak egitea. • Ontziratze-eragiketetan kontrolatu eta neurtu beharreko aldagaiak zehaztea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
82
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
10 10. lanbide-modulua MANTENTZE ELEKTROMEKANIKOAREN PRINTZIPIOAK a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Mantentze elektromekanikoaren printzipioak
Kodea: 0116
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 99 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Prozesu-eragiketak Makinen mantentzea eta mekanizazioa (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Konpetentzia-atal hauei lotuta dago: UC0321_2: Makinak, tresneria eta energia sortzeko eta banatzeko instalazioak eta zerbitzu osagarrietakoak erabiltzea. UC1534_2: Logistikako eremu eta instalazio osagarriak prestatzea industria kimikoaren alorrean. UC1535_2: Produktu kimikoak kargatzeko, deskargatzeko, biltegiratzeko eta ontziratzeko eragiketak egitea.
Helburu orokorrak: 3 / 13 / 14 / 15 / 16 / 18 / 19
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Tresnerien, makinen eta instalazioen elementu mekanikoak identifikatzen ditu, eta egiten duten funtzioa eta osotasunean duten eragina deskribatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresneria eta instalazioen multzo mekanikoen mekanismo nagusiak identifikatu ditu. b) Betetzen duten funtzioa eta elementuen oinarrizko ezaugarri teknikoak deskribatu
ditu. c) Mugimenduaren elementu mekaniko transmisoreak eta transformatzaileak
deskribatu ditu, eta prozesuko tresnerietan agertzen direla ezagutu du. d) Egiten duten transformazioaren arabera sailkatu ditu elementu mekanikoak. e) Multzoetako elementuen eta piezen lotura funtzionalak deskribatu ditu. f) Mekanismoetan erabilitako materialen propietateak eta ezaugarriak identifikatu ditu. g) Higadurak ager daitezkeen elementu eta piezen zati edo puntu kritikoak identifikatu
ditu, eta higadura horiek sorrarazten dituzten kausak arrazoitu ditu. h) Elementu mekanikoen funtzionamenduan kontuan izan beharreko prebentzio eta
segurtasuneko neurriak aztertu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
83
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
2. Instalazio pneumatikoek esku hartzen duten elementuak ezagutzen ditu, eta egiten duten funtzioa eta instalazioaren osotasunean duten eragina aztertzen du.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Pneumatikak aire konprimatua aplikatzeko teknika gisa dituen erabilerak deskribatu
ditu. b) Aire konprimatuaren propietateak definitu ditu. c) Aire konprimatua sortzeko eta tratatzeko zirkuituak identifikatu ditu, eta haien
elementu nagusien eginkizunak deskribatu ditu. d) Aire konprimatua banatzeko sareak eta horien babes-elementuak identifikatu ditu. e) Erregulazio eta kontroleko elementu pneumatikoak identifikatu ditu, eta
instalazioetan non agertzen diren jakin du. f) Eragiteko edo lan egiteko elementu pneumatikoak deskribatu ditu, eta prozesuko
tresnerian identifikatu ditu. g) Zirkuitu pneumatiko sinpleen (eskuzkoen, erdiautomatikoen eta automatikoen)
eskemen funtzionamendua deskribatu du. h) Instalazio pneumatikoetan ohikoenak diren anomaliak eta horien neurri
zuzentzaileak zerrendatu ditu. i) Aire konprimatua sektoreko prozesuak automatizatzeko zein erabilgarria den
baloratu du. 3. Instalazio hidraulikoetako elementuak ezagutzen ditu, eta betetzen duten funtzioa deskribatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Sistema hidraulikoak energia sortzeko eta transmititzeko bitarteko gisa deskribatu
ditu. b) Hidraulikaren oinarrizko printzipio fisikoak zerrendatu ditu. c) Fluido hidraulikoak eta horien propietateak zerrendatu ditu. d) Elementu hidraulikoak horien sinbologiarekin lotu ditu. e) Unitate hidraulikoa eta horren elementu funtzionalak eta babes-elementuak
identifikatu ditu. f) Laneko elementu hidraulikoak egin beharreko mantentze motarekin lotu ditu. g) Zirkuitu hidrauliko sinpleen eskemen funtzionamendua deskribatu du. h) Instalazio hidraulikoak sektoreko prozesuen automatizazioan erabiltzearen alde
onak eta alde txarrak baloratu ditu. i) Instalazio hidraulikoetan ohikoenak diren anomaliak eta horiek zuzentzeko neurriak
aipatu ditu. 4. Instalazio elektrikoetako elementuak identifikatzen ditu, eta instalazioaren osotasunean betetzen duten xedea deskribatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Barne-instalazio elektrikoen oinarrizko egitura deskribatu du. b) Zirkuitu elektrikoetako babes, maniobra eta konexioko elementuak ezagutu ditu. c) Industria-tresneriei aplikatutako instalazio elektrikoen funtzionamendua dagokien
hari bakarreko eskemarekin lotu du. d) Babes eta maniobrako elementuak sektoreko tresneriei aplikatutako instalazio
elektrikoen funtzionamendu eta babes zuzenarekin lotu ditu. e) Sektoreko oinarrizko instalazio aplikatuetako magnitude elektrikoak kalkulatu ditu
(tentsioa, intentsitatea, potentzia, tentsio-erorketa, besteak beste). f) Sektoreko instalazio elektriko aplikatuetan behe-tentsiorako erregelamendu
elektrikoaren (BTEE) jarraibide teknikoak aplikatu direla egiaztatu du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
84
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
g) Kontrol eta maniobrako elementu elektrikoak eta horien funtzioa ezagutu ditu. h) Babes-gailuen ezaugarri elektrikoak babestu beharreko linea eta hargailu
elektrikoekin lotu ditu. i) Osagai elektrikoak eta elektronikoak maneiatzean aplikatu beharreko segurtasun eta
prebentzioko baldintzak deskribatu ditu. 5. Sektoreko industria-tresneriaren akoplamenduan esku hartzen duten eraikuntza-elementuak eta makina elektrikoak identifikatzen ditu, eta horien funtzionamendua eta aplikazioak deskribatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Sektoreko tresneria eta instalazioetan erabiltzen diren makina elektrikoak identifikatu ditu.
b) Makina elektrikoak tipologiaren eta horien funtzioaren arabera sailkatu ditu. c) Makina elektrikoen funtzionamendua, ezaugarriak eta sektorean duten aplikazioa
deskribatu ditu. d) Ezaugarri-plakaren informazioa instalazioaren magnitude elektrikoekin eta
mekanikoekin lotu du. e) Makina elektrikoen eta horien babesen konexio-eskema (abiaraztea eta biraketa-
inbertsioa) dagokien sinbologiaren bidez irudikatu du. f) Hutseko eta kargako funtzionamenduko erregimenarekin eta babes elektrikoekin
lotu du makinen kontsumoa. g) Makina elektrikoak elikatzeko instalazioetan BTEEaren argibide teknikoak aplikatu
direla egiaztatu du. h) Makina elektrikoak sektoreko industria-tresnerietan akoplatzeko sistemak identifikatu
ditu. i) Makina elektrikoak tresnerian eusteko sistemak zerrendatu ditu (mugimendu mota,
transmisio-potentzia, zarata eta bibrazioak besteak beste). j) Abian diren makina eta zirkuitu elektrikoak maneiatzean aplikatu beharreko
segurtasun eta prebentzioko baldintzak deskribatu ditu. 6. Lehen mailako mantentzea aplikatzen du, eta erabilitako prozedurak eta inplikatutako tresneria eta instalazioak lotzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresneriari egin beharreko lehen mailako mantentze-eragiketetako bakoitzaren prozedurak deskribatu ditu.
b) Lehen mailako mantentze prebentiboaren/zuzentzailearen eragiketak zer elementutan egin behar diren identifikatu du.
c) Tresnerietan eta instalazioetan gertatzen diren matxurarik ohikoenak adierazi ditu. d) Lehen mailako mantentze-lanak egiteko beharrezko ekipoak eta erremintak
identifikatu ditu. e) Mantentze-jardunetarako eskatzen diren lan-eremuetako baldintzak zehaztu ditu. f) Motor elektrikoak abiarazi ditu edo haien biraketa-noranzkoa alderantzikatu du, eta
prozesuak iraun duen bitartean funtsezko magnitudeak neurtu ditu. g) Tresnerian eta instalazioetan oinarrizko elementuak mantentzeko edo ordezkatzeko
teknikak aplikatu ditu. h) Egindako mantentze-eragiketak euskarri egokian erregistratu ditu. i) Lehen mailako mantentzean, instalazioaren eta tresnerien egoera egiaztatzeko,
garbitzeko eta koipeztatzeko eragiketak deskribatu ditu. j) Tresneriak eta instalazioak mantentzearen arloko prebentzioari eta segurtasunari
buruz indarrean dagoen araudia aztertu du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
85
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
c) Edukiak
1. ELEMENTU MEKANIKOAK IDENTIFIKATZEA
prozedurazkoak
− Tresneriaren eta instalazioen multzo mekanikoak osatzen dituzten mekanismo nagusiak identifikatzea.
− Elementu mekanikoak egiten duten transformazioaren arabera sailkatzea.
− Higadurak ager daitezkeen elementu eta piezen zati edo puntu kritikoak identifikatzea, eta haiek sorrarazten dituzten kausak arrazoitzea.
− Makinak eta tresneria mantentze-lanetarako prestatzeko eragiketak egitea.
− Elementu mekanikoen higadura baloratzea: lubrifikazioa eta mantentze prebentiboa.
− Elementu mekanikoak maneiatzean, prebentzio eta segurtasuneko arauak aplikatzea.
kontzeptuzkoak
− Materialak. Tresneria eta instalazioen material nagusien portaera eta propietateak.
− Nomenklatura eta merkaturatze-siglak. − Makinen zinematika eta dinamika. − Mugimendua transmititu eta transformatzen duten elementu
mekanikoak: irudikatzeko sinbologia. − Elementu mekaniko osagarriak eta lotura egitekoak:
funtzionamendua eta lehen mailako mantentzea. − Elementu mekanikoen oinarrizko ezaugarri teknikoak eta betetzen
duten funtzioa.
jarrerazkoak
− Elementu mekanikoak maneiatzeko kontuan hartu beharreko prebentzio- eta segurtasun-neurriak ezagutzeko interesa izatea.
− Taldeko zereginetan elkartasunez parte hartzea eta koordinatzea, besteen iritziak errespetatuta.
2. INSTALAZIO PNEUMATIKOETAKO ELEMENTUAK EZAGUTZEA
prozedurazkoak
− Aire konprimatua sortzeko eta tratatzeko zirkuituak identifikatzea, eta haien elementu nagusien eginkizunak deskribatzea.
− Aire konprimatua banatzeko sareak eta haien babes-elementuak identifikatzea.
− Erregulatzeko eta kontrolatzeko elementu pneumatikoak identifikatzea, eta instalazioetan haien presentzia ezagutzea.
− Eragiteko edo lan egiteko elementu pneumatikoak identifikatzea, eta prozesuko tresnerian identifikatzea.
− Zirkuitu pneumatiko sinple eskuzkoen, erdiautomatikoen eta automatikoen eskemak irakurtzea eta beren funtzionamendua identifikatzea.
kontzeptuzkoak − Aire konprimatuaren propietateak. − Pneumatikak aire konprimatua aplikatzeko teknika gisa dituen
erabilerak.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
86
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
− Aire konprimatua sortzeko eta tratatzeko zirkuituak: deskribapena, elementuak, funtzionamendua, sinbologia, mantentzea eta segurtasun-neurriak.
− Aire konprimatua banatzeko sareak: ezaugarriak eta eraikuntzako materialak.
− Erregulazioko eta kontroleko, eta eragiteko elementu pneumatikoak: funtzionamendua, sinbologia, mantentzea eta segurtasun-neurriak.
− Sektoreko prozesuetan eragimenez erabiltzea aire konprimitua.
jarrerazkoak − Aire konprimitua sektoreko prozesuak automatizatzeko zein
erabilgarria den baloratzea. − Zeregin berriekiko interesa eta horietan parte hartzeko prestasuna.
3. INSTALAZIO HIDRAULIKOETAKO ELEMENTUAK EZAGUTZEA
prozedurazkoak
− Unitate hidraulikoa eta horren elementu funtzionalak eta babes-elementuak identifikatzea.
− Banatzeko eta erregulatzeko elementu hidraulikoak beren sinbologiarekin eta egingo den mantentze-lanarekin erlazionatzea.
− Laneko elementu hidraulikoak dagokien sinbologiarekin eta egin behar diren mantentze-lanen motarekin erlazionatzea.
− Instalazio hidraulikoen anomaliarik ohikoenak eta horien neurri zuzentzaileak identifikatzea.
− Zirkuitu hidrauliko sinpleen eskemak irakurtzea eta interpretatzea.
kontzeptuzkoak
− Hidraulikaren oinarrizko printzipio fisikoak. − Unitate hidraulikoa: oinarriak, elementuak, funtzionamendua, lehen
mailako mantentzea eta segurtasun-neurriak. − Banaketa eta erregulazioko elementu hidraulikoak: deskribapena eta
funtzionamendua. − Lan-elementu hidraulikoak: deskribapena eta funtzionamendua. − Fluido hidraulikoak eta horien propietateak. − Instalazio hidraulikoen ingurumen-inpaktua.
jarrerazkoak
− Instalazio hidraulikoak sektoreko prozesuen automatizazioan erabiltzearen alde onak eta alde txarrak ezagutzeko interesa.
− Instalazio hidraulikoen ingurumen-inpaktuaren inguruko sentsibilizazioa.
− Mantentze-lanak prozesu kimikoaren segurtasunerako zein garrantzitsuak diren baloratzea.
4. INSTALAZIO ELEKTRIKOETAKO ELEMENTUAK IDENTIFIKATZEA
prozedurazkoak
− Sektoreko oinarrizko instalazio aplikatuetan magnitude elektrikoak (tentsioa, intentsitatea, potentzia eta tentsio-erortzea, besteak beste) kalkulatzea.
− Zirkuitu elektrikoak babesteko, maniobratzeko eta konektatzeko elementuak ezagutzea.
− Tresneria industrialari aplikatutako instalazio elektrikoen funtzionamendua haien linea bakarreko eskemarekin erlazionatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
87
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
− Sektoreko instalazio elektriko aplikatuetan behe-tentsiorako erregelamendu elektrikoaren (BTEE) jarraibide teknikoak aplikatu direla egiaztatzea.
− Babesteko gailuen ezaugarri elektrikoak haiek babestu behar dituzten linea eta hargailu elektrikoekin erlazionatzea.
kontzeptuzkoak
− Sistema elektrikoa. Korronte trifasikoa eta monofasikoa. − Oinarrizko magnitude elektrikoak: definizioa, unitateak. − Funtsezko erlazioak. Instalazioetako oinarrizko magnitudeak
kalkulatzea. − Kontrol eta maniobrako elementu elektrikoak: sinbologia eta
funtzionamendua. − Zirkuitu elektrikoak babesteko elementuak: sinbologia eta
funtzionamendua. − Barneko instalazio elektrikoen oinarrizko egitura. − Instalazio elektrikoei buruzko araudia (BTEE) eta laneko arriskuen
prebentzioari buruzkoa.
jarrerazkoak − Osagai elektrikoak/elektronikoak maneiatzeko aplikatu behar diren
segurtasun- eta prebentzio-baldintzak betetzea. − Gainerako ikaskideekin koordinatzea eta haien iritziak errespetatzea.
5. MAKINA ELEKTRIKOAK IDENTIFIKATZEA ETA TRESNERIA INDUSTRIALEAN AKOPLATZEA
prozedurazkoak
− Makina elektrikoen eta horien babesen konexio-eskema (abiaraztea eta biraketa-inbertsioa) dagokien sinbologiaren bidez interpretatzea.
− Makinen elikadura- eta abio-instalazioen magnitudeak kalkulatzea. − Makinen kontsumoa haien hutseko eta kargako funtzionamendu-
erregimenarekin eta haien babes elektrikoekin erlazionatzea. − Makina elektrikoak elikatzeko instalazioetan BTEEaren argibide
teknikoak aplikatu direla egiaztatzea. − Makina elektrikoak akoplatzeko eta atxikitzeko sistemak beren
tresneriarekin erlazionatzea (mugimendu mota, transmisio-potentzia, zarata, bibrazioak, besteak beste).
kontzeptuzkoak
− Makina elektriko estatikoak eta birakariak. Tipologia eta ezaugarriak. − Makina elektrikoak sailkatzea: sorgailuak, transformadoreak eta
motorrak. − Makina elektrikoen funtzionamendua eta eraikuntza-zatiak, eta
sektorean duten aplikazioa. − Ezaugarrien plaka. − Makinak tresneria industrialari akoplatzeko eta atxikitzeko sistemak. − Instalazio elektrikoei buruzko araudia (BTEE) eta laneko arriskuen
prebentzioari buruzkoa.
jarrerazkoak
− Instalazio elektrikoei buruzko araudiarekiko (BTEE) interesa. − Funtzionatzen ari diren zirkuitu eta makina elektrikoak manipulatzeko
aplikatu behar diren segurtasun- eta prebentzio-arauak errespetatzea.
− Ideien ekarpena egiteko prestasuna eta ekimen pertsonala, besteen ideiak errespetatuta.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
88
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
6. LEHEN MAILAKO MANTENTZE LANAK EGITEKO TEKNIKAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
− Makinen eta tresneriaren lehen mailako mantentze-lanak (koipeztatzea, buxatzea eta garbitzea, besteak beste) egitea, haien mantentze-lanen fitxetan ezarrita daudenak.
− Tresnerian eta instalazioetan izaten diren matxura ohikoenak banan-banan aipatzea.
− Tresneria substantzia eta baliabide egokiekin garbitzeko metodoak identifikatzea.
− Tresneriari erabiltzeko eskuliburuetan ezarrita dauden aldian behingo azterketak egitea.
− Motor elektrikoak abiaraztea eta haien biraketa-noranzkoa alderantzikatzea, eta prozesuak dirauen bitartean funtsezko magnitudeak neurtzea.
− Egindako mantentze-lanak euskarri egokian erregistratzea.
kontzeptuzkoak
− Mantentze-lan prebentiboak: iragazkiak garbitzea, disko itsuak aldatzea, itxiturak estutzea, baltsak egokitzea, metxeroak garbitzea, koipeztatzea, purgatzea, erregelamenduzko berrikuspenak egitea.
− Mantentze-lan zuzentzaileak (elementuak aldatzea). − Tresnerian eta instalazioetan oinarrizko elementuak mantentzeko
edo aldatzeko teknikak. − Lehen mailako mantentze-lanak egiteko behar diren tresneria eta
erremintak. − Instalazio elektrikoei buruzko araudia (BTEE) eta laneko arriskuen
prebentzioari buruzkoa.
jarrerazkoak
− Mantentze-lanak egin ahal izateko lan-eremuak bete behar dituen baldintzak baloratzea.
− Lehen mailako mantentze-lanetan instalazioaren eta tresneriaren egoera egiaztatzeko interesa izatea.
− Tresneria eta instalazio elektrikoen mantentze-lanen alorrean prebentzioari eta segurtasunari buruz indarrean dagoen araudia betetzea (BTEE).
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa Modulu hau egituratzeko, sei fase hauek ezartzea proposatzen dugu:
• Elementu mekanikoak identifikatzea. • Instalazio pneumatikoetako elementuak ezagutzea. • Instalazio hidraulikoetako elementuak ezagutzea. • Instalazio elektrikoetako elementuak identifikatzea. • Makina elektrikoak identifikatzea eta industria-tresnerian akoplatzea. • Lehen mailako mantentze-lanen teknikak aplikatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
89
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
Moduluaren edukiak tresnerietan eta instalazioetan esku hartzen duten elementuen izaeraren arabera antolatzea proposatzen da. Bereizi eta identifikatu egingo dira elementu mekanikoak, pneumatikoak, hidraulikoak eta elektrikoak. Hasiera batean, komenigarria litzateke oinarrizko eduki teorikoak garatzea mantentze-plan prebentibo eta zuzentzailearekin batera, lehen mailako mantentze-lanak behar bezala identifikatu eta aurrera eramateko. Ezagutzok ondoren aplikatuko dira, laborategiko prozesu eta eragiketetako tresneriaren, instalazioen eta zerbitzu osagarrien oinarrizko mantentzea egitean. Eragiketetako bakoitza egitean, beti, izan beharko da kontuan instalazioen eta arriskuen prebentzioaren arloan indarrean dagoen araudiaren aplikazioa. 2) Alderdi metodologikoak Moduluari hasiera eman aurretik, lortu beharreko gaitasunen eta trebetasunen berri eman beharko zaie ikasleei. Nagusiki izaera kontzeptuala duten edukietan, ulertzeko errazenetik zailenera eman beharko dira edukiak. Ahal den heinean, ikasleen parte hartzea eragingo duten metodoak erabiliko dira. Prozedurazko edukiak garatzean, aldiz, komeni da jarduera modu ordenatuan gauzatzen lagunduko duen eskema ematea, ikasleek urrats bakoitzean lortu beharreko helburua zein den jakin dezaten. Era berean, komeni da eska daitekeen mailaren mugak zein diren argi eta garbi adieraztea. Horrela, definitutako ikaskuntza-emaitzekin bat datozela eta ezarritako ebaluazio-irizpideak gainditzen ez dituztela ziurtatuko da. Modulu honetako jarduerak gainerakoekin koordinatzea gomendatzen da. Era horretan, horietako bakoitzean erabiltzen diren tresneriaren, instalazioen eta zerbitzu osagarrien oinarrizko mantentzea egingo da. Moduluari amaiera ematean, lan osoak egitea sustatu beharko da, produkzio-sistema simulatuz. Horretarako, sintesi eta analisi ahalmena jarriko da abian –haien mailan–, eta moduluan zehar eskuratu dituzten ezagupenak eta trebetasunak hautatu eta aplikatu beharko dituzte. Ikasleek lehen mailako mantentzearen praktika egitean duten autonomia ebaluatzeko aukera ematen dute jarduera horiek –une oro laneko arriskuen prebentzioaren arloan indarrean dagoen araudia aplikatuz egingo dituzte praktikak–. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Elementu mekanikoak identifikatzea:
• Prozesuko tresnerian elementu mekanikoak identifikatzea. • Elementu mekanikoak maneiatzean arriskuak identifikatzea. • Arriskuekin lotzen diren neurri prebentiboak identifikatzea. • Elementu mekanikoetako higadura baloratzea. • Elementu mekanikoen mantentze prebentiboa. Lubrifikazioa.
Instalazio pneumatikoetako elementuak ezagutzea:
• Prozesu-tresneriako osagai pneumatikoak identifikatzea. • Elementu pneumatikoak maneiatzean arriskuak identifikatzea. • Arriskuekin lotzen diren neurri prebentiboak identifikatzea. • Elementu pneumatikoetako higadura baloratzea. • Elementu pneumatikoen mantentze prebentiboa egitea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
90
10. lanbide-modulua M
ANTEN
TZE ELEKTRO
MEKAN
IKOAR
EN PR
INTZIPIO
AK
• Sektoreko prozesuetan aire konprimituaren erabilera eraginkorra baloratzea. Instalazio hidraulikoetako elementuak ezagutzea:
• Prozesu-tresneriako osagai hidraulikoak identifikatzea. • Elementu hidraulikoak maneiatzean arriskuak identifikatzea. • Arriskuekin lotzen diren neurri prebentiboak identifikatzea. • Hidraulikak prozesuen automatizazioan dituen aplikazioak identifikatzea. • Instalazio hidraulikoetan ohikoenak diren anomaliak eta horiek zuzentzeko
neurriak identifikatzea. Instalazio elektrikoetako elementuak identifikatzea:
• Zirkuitu elektrikoetako elementuak identifikatzea. • Elementu elektrikoak maneiatzean arriskuak identifikatzea. • Arriskuekin lotzen diren neurri prebentiboak identifikatzea. • Instalazio elektrikoetan ohikoenak diren anomaliak eta horiek zuzentzeko
neurriak identifikatzea. • Indarrean dagoen legeria eta araudia ezagutzea.
Makina elektrikoak identifikatzea eta industria-tresnerian akoplatzea:
• Makina elektrikoak identifikatzea. • Makina elektrikoen sailkapena: sorgailuak, transformadoreak eta motorrak. • Makina elektrikoak maneiatzean arriskuak identifikatzea. • Arriskuekin lotzen diren neurri prebentiboak identifikatzea. • Indarrean dagoen legeria eta araudia ezagutzea.
Lehen mailako mantentze-lanen teknikak aplikatzea:
• Mantentze prebentiboaren eragiketak egitea. • Mantentze zuzentzailearen eragiketak egitea. • Mantentze-eragiketak egitearen arriskuak identifikatzea. • Arriskuekin lotzen diren neurri prebentiboak aplikatzea. • Indarrean dagoen legeria eta araudia ezagutzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
91
11. lanbide-modulua IN
GELES TEKN
IKOA
11 11. lanbide-modulua INGELES TEKNIKOA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Ingeles teknikoa
Kodea: E-100
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 33 ordu
Kurtsoa: 1
Irakasleen espezialitatea: Ingelesa (Bigarren Hezkuntzako irakaslea)
Modulu mota: Zeharkako modulua
Helburu orokorrak: Kualifikazioen Europako Esparruko funtsezko konpetentziak
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Tituluaren lanbide-esparruarekin eta eskainitako produktuarekin/zerbitzuarekin lotutako ahozko informazioa interpretatu eta erabiltzen du, eta haren ezaugarriak eta propietateak, enpresa motak eta horien kokapena identifikatu eta deskribatzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Zuzeneko mezuaren, telefono bidezkoaren edo entzunezko beste bitarteko baten bidezkoaren xedea ezagutu du.
b) Egoera jakin batzuk ebazteko ahozko mezu zehatzak igorri ditu: hitzordua, produktu bat bidaltzeko/jasotzeko datak eta baldintzak, makina/aparatu baten oinarrizko funtzionamendua.
c) Ahozko argibideak ezagutu ditu eta enpresaren testuinguruan emandako adierazpenei jarraitu die.
d) Sektorearen berezko produktuak edo zerbitzuak deskribatzeko termino tekniko zehatzak erabili ditu.
e) Mezu bat bere elementu guztiak ulertu beharrik gabe orokorrean konprenitzea zeinen garrantzitsua den konturatu da.
f) Emandako informazioen ideia nagusiak laburbildu ditu bere hizkuntza-baliabideak erabilita.
g) Beharrezkotzat jo duenean diskurtsoa edo horren zati bat berriz formulatzeko eskatu du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
92
11. lanbide-modulua IN
GELES TEKN
IKOA
2. Sektorearen eta nazioarteko merkataritza-transakzioen berezko dokumentu idatziak interpretatu eta betetzen ditu: ezaugarri eta funtzionamenduari buruzko eskuliburua, eskabide-orria, jasotze- edo bidaltze-orria, fakturak, erreklamazioak. Ebaluazio-irizpideak:
a) Berariazko informazioa atera du eskainitako produktuarekin edo zerbitzuarekin lotutako mezuetatik (publizitate-liburuxkak, funtzionamenduari buruzko eskuliburua) eta bizitza profesionalarekin zerikusia duten eguneroko alderdietatik.
b) Merkataritza-transakzioei buruzko dokumentuak identifikatu ditu. c) Dagokion lanbide-esparruko merkataritza-dokumentazioa eta berariazko
dokumentazioa bete ditu. d) Euskarri telematikoen bitartez (e-posta eta faxa, adibidez) hartutako mezua
interpretatu du. e) Lanbidearen berezko terminologia eta hiztegia zuzen erabili ditu. f) Testuen deia nagusiak jaso ditu. g) Bere lanbide-ingurunearekin erlazionatutako testuen laburpenak egin ditu. h) Sektoreko web orri bateko oinarrizko informazioak identifikatu ditu.
3. Komunikazio-egoeretan jarrera eta portaera profesionalak identifikatu eta aplikatzen ditu, herrialde bakoitzarekin ezarritako protokolo-arauak eta haren ohiturak eta usadioak errespetatuz. Ebaluazio-irizpideak:
a) Atzerriko hizkuntza hitz egiten den erkidegoko ohitura eta usadioen ezaugarri esanguratsuenak definitu ditu.
b) Herrialdearen berezko gizarte- eta lan-harremanetako protokoloak eta arauak deskribatu ditu.
c) Sektorearen berezko alderdi sozio-profesionalak identifikatu ditu edozein testu motatan.
d) Atzerriko hizkuntza hitz egiten den herrialdearen berezko gizarte-harremanetako protokoloak eta arauak aplikatu ditu.
c) Edukiak
1. AHOZKO MEZUAK ULERTU ETA SORTZEA
prozedurazkoak
- Sektoreko mezu profesionalak eta egunerokoak ezagutzea. - Zuzeneko mezuak, telefono bidezkoak eta grabatutakoak
identifikatzea. - Ideia nagusia eta bigarren mailako ideiak bereiztea. - Ahozko mezuak igortzeko erabiltzen diren erregistroak hautatzea. - Ahozko diskurtsoa mantentzea eta jarraitzea: babesa ematea,
ulertzen dela adieraztea, azalpenak ematea eskatzea, etab. - Nahikoa ulertzeko soinuak eta fonemak egoki sortzea. - Gizarte-harremanen markatzaile linguistikoak, adeitasun-arauak eta
erregistro-desberdintasunak hautatzea eta erabiltzea.
kontzeptuzkoak - Sektoreko terminologia espezifikoa. - Gramatika-baliabideak: aditz-denborak, preposizioak, adberbioak,
lokuzio preposizionalak eta adberbialak, erlatibozko perpausak,
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
93
11. lanbide-modulua IN
GELES TEKN
IKOA
zehar-estiloa, eta bestelakoak. - Hots eta fonema bokalikoak eta kontsonantikoak. Konbinazioak eta
elkarteak.
jarrerazkoak
- Atzerriko hizkuntzak lanbide-munduan duen garrantziaz konturatzea. - Ulertzeko eta ulertarazteko interesa izatea eta hori errespetatzea. - Atzerriko hizkuntzan komunikatzeko norberaren gaitasunaz jabetzea. - Hizkuntza bakoitzaren berezko adeitasun-arauak eta erregistro-
desberdintasunak errespetatzea.
2. IDATZIZKO MEZUAK INTERPRETATZEA ETA ADIERAZTEA
prozedurazkoak
- Mezuak ulertzea hainbat formatutan: eskuliburuak, liburuxkak, oinarrizko artikulu profesionalak eta egunerokoak.
- Ideia nagusia eta bigarren mailako ideiak bereiztea. - Denborazko harremanak bereiztea: aurrekotasuna, gerokotasuna,
aldiberekotasuna. - Sektoreko berezko testu erraz profesionalak eta egunerokoak lantzea. - Lexikoa hautatzea, egitura sintaktikoak hautatzea, eduki adierazgarria
hautatzea, testuok egoki erabiltzeko.
kontzeptuzkoak
- Sektoreko terminologia espezifikoa. - Euskarri telematikoak: faxa, posta elektronikoa, burofaxa, web orriak. - Protokolo-formulak idazki profesionaletan. - Nazioarteko transakzioei lotutako dokumentazioa: eskabide-orria,
jasotze-orria, faktura. - Heziketa-zikloarekin lotutako konpetentziak, lanbideak eta lanpostuak.
jarrerazkoak - Ulertzeko eta ulertarazteko interesa izatea eta hori errespetatzea. - Beste kultura eta gizarteetako ohiturak eta pentsamoldea
errespetatzea. - Testuaren garapenean koherentziaren premia baloratzea.
3. HERRIALDEAREN BEREZKO ERREALITATE SOZIOKULTURALA ULERTZEA
prozedurazkoak
- Komunikazio-egoera bakoitzerako kultura-elementurik esanguratsuenak interpretatzea.
- Enpresaren irudi ona proiektatzeko portaera sozioprofesionala eskatzen duten egoeretan baliabide formalak eta funtzionalak erabiltzea.
kontzeptuzkoak - Atzerriko hizkuntza (ingelesa) mintzatzen den herrialdeen elementu soziolaboral esanguratsuenak.
jarrerazkoak - Nazioarteko harremanetan arau soziokulturalak eta protokolokoak
balioestea. - Bestelako usadioak eta pentsamoldeak errespetatzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
94
11. lanbide-modulua IN
GELES TEKN
IKOA
1) Sekuentziazioa Eduki multzoen aurkezpenak prestakuntza-prozesua errazten ez duenez eta horren premiei erantzuten ez dienez, behar-beharrezkoa da ibilbide didaktiko bat antolatzea, multzo horiekin laneko testuinguruko hizkuntza-komunikazioko egoera bati konponbidea aurkitzeko beharrezkoak diren ulermenezko eta adierazpenezko gaitasunak lortzeari lehentasuna emango diena. Modulu honen programazioa antolatzeko, prozedurek irakasteko prozesua zuzen dezaten proposatzen da, berebiziko garrantzia baitute hizkuntza bat komunikazio-tresna gisa irakasteko. Gainera, berehala erabilgarri izateak motibazioa sortzen du irakasleengan. Lanbidearen berezko komunikazio-egoera batek prozedura jakin batzuk dakartza eta horiek kontrolpean izan behar dira egoera eraginkortasunez konponduko bada. Eduki lexikalek, morfologikoek eta sintaktikoek ez lukete inongo zentzurik ulertu edo adierazi behar den mezu bat eraman edo transmitituko ez balute.
Horrenbestez, oinarrizko lau hizkuntza-gaitasunak, hots, entzumena, irakurmena, mintzamena eta idazmena garatzea da lortu beharreko helburua. Ikasleek nolabaiteko segurtasunarekin moldatu beharko dute atzerriko hizkuntzan, beren lanpostuak aurkezten dizkien egoeren aurrean. Irakasleek erabiliko dituzten metodologia eta materialak alde batera utzirik, lanbidearen berezko egoera erraz bat aukeratzea oso baliagarria izango da ikasleak beren ikaskuntzan bertan inplikatzeko. Egoera horren inguruan antolatuko dira dagozkion gramatika-egiturak (aditz-denbora, hiztegia, eta abar), hizkuntza-erregistroarekin, arau edo protokolo sozial eta/edo profesional egokiekin batera. Beharbada komenigarria izango litzateke hasieran modulua ikasleei aurkeztean horiekin batera gogoeta egitea, etorkizunean bizitza profesionalean aurrez aurre izango dituzten egoera ohikoenak zein izango diren ondorioztatzeko, eta lan egingo duten produkzio-sektorean atzerriko hizkuntza zein beharrezkoa izango duten eta beste ohitura eta kultura batzuetara irekitzea zein aberasgarria izango den konturatzeko. Gogoeta horrek ikasteko aukeretan irmotu beharko lituzke, gero eta autonomoagoak izan daitezen eta sortzen zaizkien arazoak konpontzeko gaitasuna izan dezaten beren lanpostuetan daudenean. Komenigarria da atzerriko hizkuntzak zikloko beste modulu batzuekin duen zeharkako erlazioa behin eta berriz azpimarratzea, jakitun izan daitezen zein lanbide-profiletarako prestatzen ari diren.
Azkenik, kontuan izan behar da, halaber, aurreko hezkuntza-etaparen ondorio den ingelesezko oinarrizko prestakuntza. Esperientziak erakusten digunez, ikaskuntza horretan zehar eskuratutako lorpenak askotarikoak izaten dira, gazte bakoitzaren idiosinkrasia pertsonalaren parekoak ia. Komunikazio-gaitasun batzuk urriak direla irizten bazaio edo taldearen aniztasunean oinarrizko ezagutzak homogeneizatu beharra antzematen bada, dagozkion ezagutzak osatu edo indartzeari ekingo zaio.
2) Alderdi metodologikoak Hizkuntza lanbide-munduan komunikatzeko tresna bezala ulertuta, metodo aktiboa eta parte-hartzailea erabiliko da ikasgelan. Erdi-mailako zikloak diren arren, arreta berezia eskaini beharko zaio ahozko hizkuntzari, lanbide-egoerek hala eskatzen dute eta.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
95
11. lanbide-modulua IN
GELES TEKN
IKOA
Ikasgelan ingelesa erabiltzen da beti eta irakasleak etengabe bultzatzen ditu ikasleak hura erabiltzera, nahiz eta zuzen mintzatu ez. Irakasleak konfiantza eman beharko dio ikasle bakoitzari, komunikatzeko aukeren jakitun izan dadin, aukerak baditu eta. Lehentasuna emango zaio mezuaren ulermenari zuzentasun gramatikalaren gainetik, eta ahoskera eta jarioa azpimarratuko dira, mezua hartzailearengana igarotzeko baldintzatzaileak dira eta. Talde-lanak gazteen hasierako lotsa gainditzen laguntzen du. Halaber, audio- eta bideo-grabazioak erabiliko dira, ikasleak bere burua behatzean eta bere akatsak aztertzean alderdi neketsuena hobe dezan; hots, ahozko mezuak sortzea. Hizkuntza bat ikasteak pertsonaren alderdi guztiak mobilizatzea eskatzen du, oso jarduera konplexua da eta. Irakasteko eta ikasteko prozesuan aplikatutako komunikazio-metodologia sektoreko enpresak (ahal dela ingelesak) bisitatuz edo jarduneko langileak gonbidatuz aberats daiteke. Hartara, lanbide-ingurunetik datozen eta lan-esperientzia duten horiek lanpostuaren ikuspegia, zailtasunak eta abantailak azalduko dizkiete etorkizuneko profesionalei.
Metodo/testuliburu bat eta metodoak berak dakarren ikus-entzunezko materiala erabiltzeaz gain, ikastetxeak dituen beste audio- eta bideo-euskarri batzuk ere erabiliko dira, betiere lanbide-egoerak ardatz dituztenak. Halaber, benetako materialarekin lan egingo da (kartak, fakturak, gidak, liburuxkak...), eta web orri ingelesak kontsultatuko dira. Hizkuntza bat eskuratzea ikastunaren barne-faktore askoren emaitza da, eta pertsona bakoitzak behar, estilo, erritmo eta interes desberdinak ditu. Horregatik, beren beharretara egokitzen diren mota desberdinetako materialak (idatzizkoak, ahozkoak, irudiak, musika, teknologia berriak, eta abar) eskaini behar zaizkie ikasleei. Teknologia berriak ezin dira ikaskuntzatik kanpo geratu, lan-munduan eta gizartean ere ez baitira kanpoan geratuko: Internet, e-posta, burofaxa, etab. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Irakasleek dinamizatzaile eta bideratzaile gisa jardungo dute ikasgelan ahozko ingelesa erabil dadin, egoerak ahalik eta sinesgarrienak izan daitezen, eta ikasleak ahalik eta gehien inplikatuko dituzte beren ikaskuntzan eta materiala bilatzeko eta erabiltzeko lanetan. Lehentasunez, ingurune profesionalarekin lotutako materialak erabiltzea (erabilera-
eskuliburuak, liburuxkak, piezen edo produktuen krokisak), zenbakiak, datak, orduak, eskainitako produktuaren edo zerbitzuaren ezaugarri deskribatzaileak.
Sektoreko enpresei edota produktuei eta zerbitzuei buruzko ingelesezko publizitate-
materialak aztertzea, erabilitako hiztegi teknikoa eta adjektiboak barne. Arazo errazak konpontzea: bezero baten galderak, ezbehar txikiak, noizbehinkako
azalpenak. Bisitan datorren bezero atzerritar bati enpresaren edo lanpostuaren inguruko
informazio laburrak ematea. Unean uneko oharrak egitea norbaiti edo norbaiten mandatua uzteko, zereginari
buruzko zehaztasunak emateko, entregatzeko datak edo kantitateak adierazteko, sortutako arazoen berri emateko.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
96
11. lanbide-modulua IN
GELES TEKN
IKOA
Faktura / ordainketa-gutuna edota bidalketa/entrega baten onarpena aurkeztea eta azaltzea.
Ikasgelan lanbidearen egoera bat simulatzen duen ikasle talde baten elkarrizketak
bideoz grabatzea, geroago aztertzeko.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
97
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
12
12. lanbide-modulua LANEKO PRESTAKUNTZA ETA ORIENTABIDEA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Laneko prestakuntza eta orientabidea
Kodea: 1258
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 105 ordu
Kurtsoa: 2
Irakasleen espezialitatea: Laneko prestakuntza eta orientabidea (Bigarren Hezkuntzako irakaslea)
Modulu mota: Zeharkako modulua
Helburu orokorrak: 22 / 26
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Lan-munduratzeko eta bizitza osoan ikasteko hautabideak identifikatu ondoren, lan-aukerak hautatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Etengabeko prestakuntzaren garrantzia baloratu du, enplegatzeko aukerak zabaltzeko eta produkzio-prozesuaren eskakizunetara egokitzeko funtsezko faktore gisa.
b) Tituluaren lanbide-profilari lotutako prestakuntza-ibilbidea eta ibilbide profesionala identifikatu ditu.
c) Profilari lotutako lanbide-jarduerarako eskatzen diren gaitasunak eta jarrerak zehaztu ditu.
d) Tituludunarentzako enplegu-sorgune eta lan-munduratzeko gune nagusiak identifikatu ditu.
e) Lana bilatzeko prozesuan erabiltzen diren teknikak zehaztu ditu. f) Tituluari lotutako lanbide-sektoreetan autoenplegurako hautabideak aurreikusi ditu. g) Erabakiak hartzeko nortasuna, helburuak, jarrerak eta norberaren prestakuntza
baloratu ditu. 2. Talde-laneko estrategiak aplikatzen ditu, eta erakundearen helburuak lortzeko duten eraginkortasuna baloratzen du. Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
98
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
a) Profilari lotutako lan-egoeretan talde-lanak dituen abantailak baloratu ditu. b) Benetako lan-egoera batean osa daitezkeen lan-taldeak identifikatu ditu. c) Lantalde ez-eraginkorraren aldean, talde eraginkorrak dituen ezaugarriak zehaztu
ditu. d) Taldekideek bere gain hartutako denetako eginkizunen eta iritzien beharra ontzat
baloratu du. e) Taldekideen artean gatazkak sortzeko aukera erakundeen alderdi ezaugarritzat
onartu du. f) Gatazka motak eta horien sorburuak identifikatu ditu. g) Gatazkak konpontzeko prozedurak zehaztu ditu.
3. Lan-harremanen ondoriozko eskubideak baliatu eta betebeharrak betetzen ditu, eta lan-kontratuetan horiek onartzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Lan-zuzenbidearen oinarrizko kontzeptuak identifikatu ditu. b) Enpresaburuen eta langileen arteko harremanetan esku hartzen duten erakunde
nagusiak bereizi ditu. c) Laneko harremanaren ondoriozko eskubideak eta betebeharrak zehaztu ditu. d) Kontratazio-modalitate nagusiak sailkatu ditu, eta kolektibo jakin batzuentzat
kontratazioa sustatzeko neurriak identifikatu ditu. e) Lan-bizitza eta familia-bizitza bateragarri egiteko indarrean dagoen legeriak
ezarritako neurriak baloratu ditu. f) Laneko harremanak aldatu, eten eta deuseztatzearen arrazoiak eta ondorioak
identifikatu ditu. g) Soldata-ordainagiria aztertu du eta haren osagai nagusiak identifikatu ditu. h) Gatazka kolektiboko neurriak eta gatazkak ebazteko prozedurak aztertu ditu. i) Tituluarekin zerikusia duen lanbide-sektore bati aplikatzekoa zaion hitzarmen
kolektiboan adostutako lan-baldintzak zehaztu ditu. j) Lan-antolamenduaren ingurune berrien ezaugarriak identifikatu ditu.
4. Estalitako kontingentzien aurrean, Gizarte Segurantzako sistemaren babes-ekintza zehazten du eta prestazio mota guztiak identifikatzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Herritarren bizi-kalitatea hobetzeko funtsezko oinarri gisa baloratu du Gizarte Segurantzaren eginkizuna.
b) Gizarte Segurantzak estaltzen dituen kontingentziak adierazi ditu. c) Gizarte Segurantzako sisteman dauden araubideak identifikatu ditu. d) Gizarte Segurantzako sistemaren barruan enpresaburuak eta langileak dituzten
betebeharrak identifikatu ditu. e) Suposizio sinple batean, langilearen kotizazio-oinarriak, eta langileari eta
enpresaburuari dagozkion kuotak identifikatu ditu. f) Gizarte Segurantzako sistemaren prestazioak sailkatu eta eskakizunak identifikatu
ditu. g) Legez egon daitezkeen langabezia-egoerak zehaztu ditu. h) Oinarrizko kontribuzio mailari dagokion langabezia-prestazioaren iraupena eta
kopurua kalkulatu ditu. 5. Bere jardueraren ondoriozko arriskuak ebaluatzen ditu, lan-inguruneko lan-baldintzak eta arrisku-faktoreak aztertuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Enpresaren esparru eta jarduera guztietan prebentzioaren kulturak duen garrantzia baloratu du.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
99
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA b) Lan-baldintzak langilearen osasunarekin erlazionatu ditu.
c) Jardueraren arrisku-faktoreak eta horien ondoriozko kalteak sailkatu ditu. d) Tituluaren lanbide-profilari lotutako lan-inguruneetan ohikoenak diren arrisku-
egoerak identifikatu ditu. e) Enpresan dauden arriskuak ebaluatu ditu. f) Lanbide-profilari lotutako lan-inguruneetan, prebentziorako garrantzitsuak diren
lan-baldintzak zehaztu ditu. g) Tituluaren lanbide-profilari lotutako kalte profesionalen motak sailkatu eta
deskribatu ditu, bereziki lan-istripuei eta lanbide-gaixotasunei dagokienez. 6. Enpresa txiki batean, arriskuen prebentziorako plana egiten laguntzen du, inplikatutako agente guztien erantzukizunak identifikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Laneko arriskuen prebentzioan dauden eskubide eta betebehar nagusiak zehaztu ditu.
b) Enpresan prebentzioa kudeatzeko moduak sailkatu ditu, laneko arriskuen prebentzioari buruzko araudian ezarritako irizpideen arabera.
c) Arriskuen prebentzioari dagokionez, enpresan langileak ordezkatzeko moduak zehaztu ditu.
d) Laneko arriskuen prebentzioarekin zerikusia duten erakunde publikoak identifikatu ditu.
e) Enpresan, larrialdirik izanez gero jarraitu beharreko jardun-sekuentziazioa barne hartuko duen prebentzio-plana izatearen garrantzia baloratu du.
f) Tituludunaren lanbide-sektorearekin lotutako lantoki baterako prebentzio-planaren edukia zehaztu du.
g) Sektoreko enpresa baten larrialdi- eta ebakuazio-plana pentsatu du. 7. Prebentzio- eta babes-neurriak aplikatzen ditu, eta tituluari lotutako lan-inguruneko arrisku-egoerak aztertzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Kalteak sorburuan saihesteko eta, saihestezinak badira, haien ondorioak ahalik eta gehien murrizteko aplikatu behar diren prebentzio-teknikak, eta norbera eta taldea babestekoak zehaztu ditu.
b) Mota guztietako segurtasun-seinaleen esanahia eta hedadura aztertu ditu. c) Larrialdietarako jardun-protokoloak aztertu ditu. d) Larrialdietan, larritasun-maila desberdinetako biktimak daudenean, zaurituak
sailkatzeko teknikak identifikatu ditu. e) Istripuaren lekuan bertan hainbat kalteren aurrean aplikatu beharreko lehen
laguntzetako oinarrizko teknikak identifikatu ditu, baita botikinaren osaera eta erabilera ere.
f) Langileen osasuna zaintzeko eskakizunak eta baldintzak zehaztu ditu, eta prebentzio-neurri gisa duten garrantzia adierazi du.
c) Oinarrizko edukiak
1. LAN-MUNDURATZEKO ETA BIZIALDI OSOKO IKASKUNTZAKO PROZESUA
prozedurazkoak - Lan-ibilbiderako interes, gaitasun eta motibazio pertsonalak aztertzea. - Tituluari lotutako prestakuntza-ibilbideak identifikatzea. - Tituluaren lanbide-sektorea definitzea eta aztertzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
100
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
- Norberaren ibilbidea planifikatzea: Beharrekin eta hobespenekin bateragarriak izango diren epe
ertain eta luzerako lan-helburuak ezartzea. Uneko eta gerorako pentsatutako prestakuntzarekiko helburu
errealistak eta koherenteak. - Ibilbide-planaren, prestakuntzaren eta helburuen arteko koherentzia
norberak egiaztatzeko zerrenda bat ezartzea. - Lan-munduratzeko beharrezko dokumentuak betetzea (aurkezpen-
gutuna, curriculum vitaea...), eta test psikoteknikoak eta elkarrizketa simulatuak egitea.
kontzeptuzkoak - Lana bilatzeko teknikak eta tresnak. - Erabakiak hartzeko prozesua. - Sektoreko enpresa txiki, ertain eta handietan lana bilatzeko prozesua. - Europan ikasi eta enplegatzeko aukerak. Europass, Ploteus.
jarrerazkoak
- Tituludunaren lan- eta lanbide-ibilbiderako etengabeko prestakuntzak duen garrantzia baloratzea.
- Norberaren ikaskuntzaz arduratzea. Eskakizunak eta aurreikusitako emaitzak ezagutzea.
- Autoenplegua lan-mundura sartzeko hautabidetzat balioestea. - Lan-munduan egoki txertatzeko lan-ibilbideak baloratzea. - Lanarekiko konpromisoa izatea. Lortutako trebakuntza baliaraztea.
2. GATAZKA ETA LANTALDEAK KUDEATZEA
prozedurazkoak
- Antolakundea pertsona talde gisa aztertzea. - Antolamendu-egiturak aztertzea. - Kideek lantaldean izan ditzaketen eginkizunak aztertzea. - Antolakundeetako gatazken sorrera aztertzea: espazioak, ideiak eta
proposamenak partekatzea. - Gatazka motak, esku-hartzaileak eta horien abiapuntuko jarrerak
aztertzea. - Gatazkak ebazteko moduak, bitartekotza eta jardunbide egokiak
aztertzea. - Lantaldeen sorrera aztertzea.
kontzeptuzkoak
- Enpresa baten antolamendu-egitura, xede bat lortzeko pertsona-talde gisa.
- Talde motak sektoreko industrian, horiek dituzten eginkizunen arabera.
- Lantaldeen sorrera aztertzea. - Komunikazioa, taldeak sortzean arrakasta lortzeko oinarrizko
elementu gisa. - Lantalde eraginkorraren ezaugarriak. - Gatazka definitzea: bere ezaugarriak, sorburuak eta etapak. - Gatazkak ebazteko edo ekiditeko metodoak: bitartekaritza,
adiskidetzea eta arbitrajea.
jarrerazkoak
- Enpresa-helburuak lortzeko pertsonen ekarpena balioestea. - Antolamenduaren eraginkortasunean talde-lanak dituen abantailak eta
eragozpenak balioestea. - Talde-lanerako funtsezko faktoretzat komunikazioa baloratzea. - Lantaldeetan sor daitezkeen gatazkak ebazteko partaidetzazko jarrera
izatea. - Gatazkak ebazteko sistemak aztertzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
101
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
3. LAN KONTRATUAREN ONDORIOZKO LAN BALDINTZAK
prozedurazkoak
- Lan-zuzenbidearen iturriak aztertzea eta hierarkiaren arabera sailkatzea.
- Langileen Estatutuari buruzko Legearen Testu Bateginean arautzen diren lan-jardueren ezaugarriak aztertzea.
- Kontratu-modalitate ohikoenak formalizatu eta alderatzea, haien ezaugarrien arabera.
- Nomina interpretatzea. - Dagokion lanbide-jarduerako sektorerako hitzarmen kolektiboa
aztertzea.
kontzeptuzkoak
- Lan-zuzenbidearen oinarrizko iturriak: Konstituzioa, Europar Batasunaren direktibak, Langileen Estatutua, Hitzarmen Kolektiboa.
- Lan-kontratua: kontratuaren elementuak, ezaugarriak eta formalizazioa, gutxieneko edukiak, enpresaburuaren betebeharrak, enpleguari buruzko neurri orokorrak.
- Kontratu motak: mugagabeak, prestakuntzakoak, aldi baterakoak, lanaldi partzialekoak.
- Lanaldia: iraupena, ordutegia, atsedenaldiak (laneko egutegia eta jaiegunak, oporrak, baimenak).
- Soldata: motak, ordainketa, egitura, aparteko ordainsariak, soldataz kanpoko eskuratzeak, soldata-bermeak.
- Soldata kenkariak: kotizazio-oinarriak eta ehunekoak, PFEZa. - Kontratua aldatu, eten eta deuseztatzea. - Ordezkaritza sindikala: sindikatuaren kontzeptua, sindikatzeko
eskubidea, enpresa-elkarteak, gatazka kolektiboak, greba, ugazaben itxiera.
- Hitzarmen kolektiboa. Negoziazio kolektiboa. - Lan-antolamenduaren ingurune berriak: kanpora ateratzea, telelana...
jarrerazkoak
- Lana arautzeko beharra baloratzea. - Dagokion lanbide-jarduerako sektorearen lan-harremanetan
aplikatzen diren arauak ezagutzeko interesa izatea. - Aurreikusitako legezko bideak laneko gatazken ebazpide gisa aintzat
hartzea. - Langileen kontratazioan etika eskaseko eta legez kanpoko jardunak
baztertzea, batez ere premia handienak dituzten kolektiboei dagokienez.
- Gizartea hobetzeko agente gisa, sindikatuen eginkizuna aintzat hartu eta balioestea.
4. GIZARTE SEGURANTZA, ENPLEGUA ETA LANGABEZIA
prozedurazkoak - Gizarte Segurantzako sistema orokorra unibertsala izateak duen
garrantzia aztertzea. - Gizarte Segurantzaren prestazioei buruzko kasu praktikoak ebaztea.
kontzeptuzkoak
- Gizarte Segurantzako sistema: aplikazio-esparrua, egitura, araubideak, erakunde kudeatzaileak eta laguntzaileak.
- Enpresaburuen eta langileen betebehar nagusiak Gizarte Segurantzaren arloan: afiliazioak, altak, bajak eta kotizazioa.
- Babes-ekintza: osasun-asistentzia, amatasuna, aldi baterako ezintasuna eta ezintasun iraunkorra, baliaezintasun gabeko lesio
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
102
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
iraunkorrak, erretiroa, langabezia, heriotza eta biziraupena. - Prestazioen motak, eskakizunak eta kopurua. - Langileak euren eskubideen eta betebeharren inguruan aholkatzeko
sistemak.
jarrerazkoak - Herritarren bizi-kalitatea hobetzeko Gizarte Segurantzaren eginkizuna
aintzat hartzea. - Gizarte Segurantzarako kotizazioan nahiz prestazioetan iruzurrezko
jokabideak gaitzestea.
5. ARRISKU PROFESIONALAK EBALUATZEA
prozedurazkoak
- Lan-baldintzak aztertu eta zehaztea. - Arrisku-faktoreak aztertzea. - Segurtasun-baldintzei lotutako arriskuak aztertzea. - Ingurumen-baldintzei lotutako arriskuak aztertzea. - Baldintza ergonomikoei eta psikosozialei lotutako arriskuak aztertzea. - Enpresaren arrisku-esparruak identifikatzea. - Lanbide-eginkizunaren araberako arrisku-protokoloa ezartzea. - Lan-istripuaren eta lanbide-gaixotasunaren artean bereiztea.
kontzeptuzkoak
- Arrisku profesionalaren kontzeptua. - Enpresan arriskuak ebaluatzea, prebentzio-jardueraren oinarrizko
elementu gisa. - Profilari lotutako lan-ingurunearen berariazko arriskuak. - Antzemandako arrisku-egoeren ondorioz langilearen osasunean
eragin daitezkeen kalteak.
jarrerazkoak
- Prebentzio-jardueraren fase guztietan prebentzioaren kulturak duen garrantzia.
- Lanaren eta osasunaren arteko lotura balioestea. - Prebentzio-neurriak hartzeko interesa azaltzea. - Enpresan prebentziorako prestakuntza ematearen garrantzia
balioestea.
6. ENPRESAN ARRISKUEN PREBENTZIOA PLANIFIKATZEA
prozedurazkoak
- Planifikazio- eta sistematizazio-prozesuak bideratzea, oinarrizko prebentzio-tresna gisa.
- LAP Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko oinarrizko araua aztertzea.
- LAParen arloko egitura instituzionala aztertzea. - Lan-ingurunerako larrialdi-plan bat egitea. - Zenbait larrialdi-plan bateratu eta aztertzea.
kontzeptuzkoak
- Lanak giza osasunean eta segurtasunean dituen ondorioak. - Eskubideak eta betebeharrak laneko arriskuen prebentzioaren arloan. - Erantzukizunak laneko arriskuen prebentzioaren arloan. - LAPean eta osasunean esku hartzen duten agenteak, eta horien
eginkizunak. - Prebentzioaren kudeaketa enpresan. - Langileen ordezkaritza prebentzioaren arloan (LAPeko oinarrizko
teknikaria).
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
103
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA - Laneko arriskuen prebentzioarekin zerikusia duten erakunde
publikoak. - Prebentzioaren plangintza enpresan. - Larrialdi- eta ebakuazio-planak lan-inguruneetan.
jarrerazkoak
- LAParen garrantzia eta beharra baloratzea. - LAPeko eta LO Laneko Osasuneko agente gisa duen posizioa
baloratzea. - Erakunde publikoek eta pribatuek LOan errazago sartzeko egindako
aurrerapenak baloratzea. - Bere ezagutza baloratzea eta dagokion kolektiboaren larrialdi-planei
zabaltzea.
7. ENPRESAN PREBENTZIO ETA BABES NEURRIAK APLIKATZEA
prozedurazkoak
- Norbera babesteko hainbat teknika identifikatzea. - Norbera babesteko neurriak erabiltzeko garaian enpresak eta
banakakoek dituzten betebeharrak aztertzea. - Lehen sorospenetako teknikak aplikatzea. - Larrialdi-egoerak aztertzea. - Larrialdietarako jardun-protokoloak egitea. - Langileen osasuna zaintzea.
kontzeptuzkoak - Banako eta taldeko prebentzio- eta babes-neurriak. - Larrialdi-egoera batean jarduteko protokoloa. - Larrialdi medikoa / lehen laguntzak. Oinarrizko kontzeptuak. - Seinale motak.
jarrerazkoak - Larrialdien aurreikuspena balioestea. - Osasuna zaintzeko planen garrantzia baloratzea. - Proposatutako jardueretan bete-betean parte hartzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Edukiak sekuentziatu eta antolatzeko proposamen hau ikasleak egiten ari den heziketa-zikloa amaitzean jarraituko duen lan-munduratze ibilbidearen logikan oinarritzen da; hau da: zikloa amaitzen duenetik lana lortu eta lan horretan finkatu arte edota lan-harremana amaitu arte eman beharko dituen urratsak. Ikasleak jarraituko duen ibilbideak 4 une hauek izango ditu:
a) Lana bilatzea. b) Enpresan sartzea eta egokitzeko aldia. c) Lanpostuan jardutea. d) Lan-harremana amaitzea eta enpresa uztea.
a) Lana bilatzea:
Heziketa-zikloa amaitu ondoren ikasleak egin beharreko lehen gauza lana bilatzea da, eta hori da LPO moduluaren hasieran eduki horiek garatzeko proposamenaren arrazoia. Zehazki, gai hauei buruzko edukiak garatuko dira:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
104
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
• Lanbide-proiektua eta -helburua. • Europan lan egin eta ikasteko aukerak. • Lan publikoan, pribatuan edo norberaren konturakoan sartzea. • Lana bilatzeko informazio-iturriak.
b) Enpresan sartzea eta egokitzeko aldia:
Jarraian, ikasleak lana bilatzeko prozesuan arrakasta izan badu, enpresan sartzeko garaia iritsiko zaio. Lan-bizitzaren aldi horretan, honako eduki hauekin lotutako gaitasunak erabili beharko ditu:
• Lan-zuzenbidea eta haren iturriak. • Lan-harremanen ondoriozko eskubideak. • Kontratazio-modalitateak eta kontratazioa bultzatzeko neurriak. • Gizarte Segurantzako sistema. • Laneko hitzarmen kolektiboak. • Enpresan sartzeko informazio-iturriak.
c) Lanpostuan jardutea:
Lanpostu berrian sartu eta egokitzeko hasierako aldia gaindituta, lanpostuan jarduteko aldia etorriko da. Aldi horrek legez jasotako edozein suposiziotan lan-harremana amaitu arte iraungo du. Hona hemen aldi horrekin lotutako edukiak:
• Lan-baldintzak: soldata, lanaldia eta lan-atsedenaldia. • Soldataren edo nominaren agiria eta horren edukiak. • Gizarte Segurantza: prestazioak eta izapideak. • Kontratua aldatu eta etetea. • Langileak euren eskubideen eta betebeharren inguruan aholkatzea. • Langileen ordezkaritza. • Negoziazio kolektiboa. • Laneko gatazka kolektiboak. • Talde-lana. • Gatazka. • Lan-antolamenduaren ingurune berriak. • Langileentzako onurak antolamendu berrietan. • Arrisku profesionalak. • Prebentzio- eta babes-neurriak planifikatu eta aplikatzea.
d) Lan-harremana amaitzea eta enpresa uztea:
Lan-harremana amaituz gero, ikasleak aldi horri aurre egiteko beharrezko gaitasunak izan beharko ditu. Eduki hauek garatu behar dira:
• Lan-kontratua deuseztatzea eta horren ondorioak. • Hartzekoen likidazioa edo kitatzea. • Gizarte Segurantzarekin lotutako izapideak: bajak. • Kontzeptua eta egoera babesgarriak langabezia-babesean. • Langileak euren eskubideen eta betebeharren inguruan aholkatzeko
sistemak.
Lan-harremana amaitzegatik ikasleak enpresan jarraitzen ez badu, lana bilatzeko prozesuari ekin beharko dio berriz ere, enpresan sartzeko aldi berri bat hasiko du, etab.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
105
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA 2) Alderdi metodologikoak
Hasiera batean, egokia dirudi irakasleak moduluaren edukiak aurkeztu eta garatzea, hurbileneko gizarte- eta ekonomia-ingurunea erreferente gisa hartuta betiere. Bigarren fasean, garrantzi handiagoa emango zaio ikaslearen partaidetza eraginkorrari. Horretarako, kontzeptuak zehazteko, eta abileziak eta trebeziak garatzeko bidea emango dioten jarduerak egingo dira, taldeka nahiz banaka: ikasleen esperientzia pertsonalen berri ematea, prentsako albisteak erabiltzea, Informazioaren eta Komunikazioaren Teknologien (IKT) erabilera. Talde-lanari eta sortzen diren gatazkei buruzko atala jorratzeko, ikasgelaren ingurunean izaten diren gatazkak, ikasle eta irakasleen arteko harremanak, familiako eta lagun arteko gatazkak... erabil daitezke; aldeen portaerak eta arazoen konponbideak aztertzearren. Modulua garatzean, egokia dirudi adituen laguntzara jotzea (enpresa-batzordeetako kideak, sindikatuetako ordezkariak, lan-arloko abokatuak, etab.), laneko egoerak eta gatazkak hurbiletik ezagutzeko. Laneko arriskuen prebentzioari dagokionez, egokia dirudi lehen laguntzetako eta suteak itzaltzeko praktikak egitea, lantokietara bisitak egitea... Horretarako, erakundeen laguntza behar da, hala nola Gurutze Gorria, Osalan, Lan Ikuskaritza, suteak itzaltzeko zerbitzuak... Kontuan izan behar da ikasleak, modulua gainditu ondoren, laneko arriskuen prebentzioko oinarrizko mailako jardueretarako beharrezkoak diren lanbide-erantzukizunak hartzen dituela. Gainera, metodologiari dagokionez, komeni da moduluaren edukiak metodologia aktiboen bidez garatzea, hala nola: talde-lana eta PBL-AOI arazoetan oinarritutako ikaskuntza. Azkenik, lana bilatzeko teknikak behar bezala garatzeko, komenigarria litzateke kasu praktiko bat aurrera eramatea eta ikasleek benetako enplegu-bilaketa egitea simulatzea: horretarako normalean erabiltzen diren dokumentuak egingo dituzte (curriculuma, aurkezpen-gutuna) eta komunikabide ohikoenetan agertzen diren lan-eskaintzak aukeratuko dituzte.
3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Erreferentziazko produkzio-sektorea deskribatzea:
• Erreferentziazko produkzio-sektorearen bilakaera aztertzea. • Sektorean enplegatzeko aukerak identifikatzea. • Estatistikak eta taula makroekonomikoak erabiltzea.
Lan-harremanen motak eta lan-kontratazioen modalitateak identifikatzea:
• Lan-zuzenbidearen iturriak aztertzea. • Lan-kontratazioaren formak identifikatzea. • Lan-kontratuaren ondoriozko eskubideak eta betebeharrak identifikatzea (gizarte-
babeseko sistema barne dela).
Lantaldeak eta gatazkak ebazteko teknikak zehaztea: • Lantaldeen tipologia identifikatzea. • Gatazkak eta horiek ebazteko moduak aztertzea.
Lanbide-jardunaren ondoriozko arrisku motak identifikatzea:
• Lanbide-jardunak berekin dakartzan arriskuak ebaluatzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
106
12. lanbide-modulua LAN
EKO PR
ESTAKUN
TZA ETA OR
IENTABID
EA
• Laneko arriskuen prebentzio-teknikak identifikatzea.
Prebentzio-plan jakin bat diseinatzea eta dauden beste batzuekin alderatzea: • Lehen laguntzetan erabiltzen diren teknikak identifikatzea.
Lana bilatzeko erabiltzen diren baliabide motak deskribatzea:
• Lana bilatzeko prozesuaren faseak identifikatzea. • Lana lortzeko beharrezko dokumentazioa betetzea. • IKTak lana bilatzeko tresna gisa erabiltzea. • Bizialdi osoko ikaskuntzaren garrantzia baloratzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
107
13. lanbide-modulua EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
13
13. lanbide-modulua ENPRESA ETA EKIMEN SORTZAILEA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Enpresa eta ekimen sortzailea
Kodea: 1259
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 63 ordu
Kurtsoa: 2
Irakasleen espezialitatea: Laneko prestakuntza eta orientabidea (Bigarren Hezkuntzako irakaslea)
Modulu mota: Zeharkako modulua
Helburu orokorrak: 19 / 20 / 21 / 22 / 23 / 24
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Ekimen sortzaileari lotutako gaitasunak ezagutu eta aintzat hartzen ditu, eta lanpostuen eta enpresa-jardueren ondoriozko eskakizunak aztertzen ditu. Ebaluazio-irizpideak:
a) Berrikuntzaren kontzeptua, eta gizartearen aurrerabidearekin eta pertsonen ongizatea areagotzearekin duen lotura identifikatu du.
b) Kultura ekintzailearen kontzeptua, eta enpleguaren eta gizarte-ongizatearen sorburu gisa duen garrantzia aztertu du.
c) Norberaren ekimenaren, sormenaren, prestakuntzaren eta lankidetzaren garrantzia baloratu du, jarduera ekintzailean arrakasta lortzeko ezinbesteko eskakizuntzat.
d) Sektoreko enpresa txiki eta ertain bateko enplegatuaren lanerako ekimena aztertu du.
e) Sektorean hasten den enpresaburu baten jarduera ekintzailea nola garatzen den aztertu du.
f) Jarduera ekintzaile ororen elementu saihestezintzat aztertu du arriskuaren kontzeptua.
g) Enpresaburuaren kontzeptua, eta enpresa-jarduera garatzeko beharrezko eskakizunak eta jarrerak aztertu ditu.
2. Enpresa txiki bat sortzeko aukera zehazten du, enpresa-ideia aukeratzen du eta haren bideragarritasuna oinarritzen duen merkatu-azterketa egiten du, jardun-ingurunearen gaineko eragina baloratuta eta balio etikoak gaineratuta. Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
108
13. lanbide-modulua EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
a) Negozio-ideiak sortzeko prozesu bat garatu du. b) Tituluarekin lotutako negozio baten esparruan ideia jakin bat hautatzeko prozedura
sortu du. c) Hautatutako negozio-ideiaren inguruko merkatu-azterketa egin du. d) Merkatu-azterketatik ondorioak atera ditu eta garatu beharreko negozio-eredua
ezarri du. e) Negozio-proposamenaren balio berritzaileak zehaztu ditu. f) Enpresen gizarte-erantzukizunaren fenomenoa eta enpresa-estrategiaren elementu
gisa duen garrantzia aztertu ditu. g) Tituluarekin zerikusia duen enpresa baten balantze soziala egin du, eta sorrarazten
dituen kostu eta mozkin sozial nagusiak deskribatu ditu. h) Sektoreko enpresetan, balio etikoak eta sozialak gaineratzen dituzten ohiturak
identifikatu ditu. i) Tituluarekin zerikusia duen enpresa txiki eta ertain baten bideragarritasun
ekonomiko eta finantzarioari buruzko azterketa egin du. j) Enpresa-estrategia deskribatu du eta enpresaren helburuekin lotu du.
3. Enpresa-plan bat egiteko eta, ondoren, hura abiarazi eta eratzeko jarduerak egiten ditu. Dagokion forma juridikoa hautatzen du eta, horren arabera, legezko betebeharrak identifikatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Enpresa baten oinarrizko eginkizunak deskribatu ditu eta enpresari aplikatutako sistemaren kontzeptua aztertu du.
b) Enpresaren ingurune orokorraren osagai nagusiak identifikatu ditu; batik bat, ingurune ekonomiko, sozial, demografiko eta kulturalarenak.
c) Berariazko ingurunearen osagai nagusi diren heinean, bezeroekiko, hornitzaileekiko eta lehiakideekiko harremanek enpresa-jardueran duten eragina aztertu du.
d) Sektoreko ETE baten ingurunearen elementuak identifikatu ditu. e) Enpresa-kulturaren eta irudi korporatiboaren kontzeptuak, eta horiek enpresa-
helburuekin duten lotura aztertu ditu. f) Enpresaren forma juridikoak aztertu ditu. g) Hautatutako forma juridikoaren arabera, enpresaren jabeek legez duten
erantzukizun-maila zehaztu du. h) Enpresen forma juridiko bakoitzarentzat ezarritako tratamendu fiskala bereizi du. i) Indarrean dagoen legeriak ETE bat eratzeko exijitutako izapideak aztertu ditu. j) Erreferentziazko herrian sektoreko enpresak sortzeko dauden laguntza guztiak
bilatu ditu. k) Enpresa-planean, forma juridikoa aukeratzearekin, bideragarritasun ekonomiko eta
finantzarioarekin, administrazio-izapideekin, diru-laguntzekin eta bestelako laguntzekin zerikusia duen guztia barne hartu du.
l) ETE bat abian jartzeko dauden kanpoko aholkularitza eta administrazio-kudeaketako bideak identifikatu ditu.
4. ETE baten oinarrizko kudeaketa administratibo eta finantzarioko jarduerak egiten ditu: kontabilitate- eta zerga-betebehar nagusiak identifikatzen ditu, eta dokumentazioa betetzen du. Ebaluazio-irizpideak:
a) Kontabilitatearen oinarrizko kontzeptuak eta kontabilitate-informazioa erregistratzeko teknikak aztertu ditu.
b) Kontabilitate-informazioa aztertzeko oinarrizko teknikak deskribatu ditu, batez ere, enpresaren kaudimenari, likideziari eta errentagarritasunari dagokienez.
c) Tituluarekin zerikusia duen enpresa baten zerga-betebeharrak zehaztu ditu.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
109
13. lanbide-modulua EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
d) Zerga-egutegian zerga motak bereizi ditu. e) Sektoreko enpresa txiki eta ertain batentzako merkataritza eta kontabilitateko
oinarrizko dokumentazioa bete du (fakturak, albaranak, eskabide-orriak, kanbio-letrak, txekeak eta bestelakoak), eta dokumentazio horrek enpresan egiten duen bidea deskribatu du.
f) Banku-finantzaketako tresna nagusiak identifikatu ditu. g) Dokumentazio hori enpresa-planean barne hartu du.
c) Oinarrizko edukiak
1. EKIMEN SORTZAILEA
prozedurazkoak
- Tituluari lotutako sektorearen jardueran berrikuntzak dituen ezaugarri nagusiak aztertzea (materialak, teknologia, prozesuaren antolamendua, etab.).
- Ekintzaileen faktore garrantzitsuenak aztertzea: ekimena, sormena, lidergoa, komunikazioa, erabakiak hartzeko ahalmena, plangintza eta prestakuntza.
- Jarduera ekintzailean arriskua ebaluatzea.
kontzeptuzkoak
- Sektoreko berrikuntza eta garapen ekonomikoa. - Kultura ekintzailea gizarte-behar gisa. - Enpresaburu kontzeptua. - Ekintzaileen jarduna sektoreko enpresa bateko enplegatu gisa. - Ekintzaileen jarduna enpresaburu gisa. - Ekintzaileen arteko lankidetza. - Enpresa-jardueran aritzeko eskakizunak. - Negozio-ideia lanbide-arloaren esparruan. - Kultura ekintzaileari lotutako jardunbide egokiak tituluari dagokion
jarduera ekonomikoan eta toki-esparruan.
jarrerazkoak - Izaera ekintzailea eta ekintzailetzaren etika baloratzea. - Ekimena, sormena eta erantzukizuna balioestea ekintzailetzaren
bultzatzaile gisa.
2. ENPRESA ETA BERE INGURUNEA
prozedurazkoak
- Enpresa-ideiak zehazteko tresnak aplikatzea. - Internet bidez, sektoreko enpresei buruzko datuak bilatzea. - Garatu beharreko enpresaren ingurune orokorra aztertzea. - Lanbide-arloko ereduzko enpresa bat aztertzea. - Indarrak, ahuleziak, mehatxuak eta aukerak identifikatzea. - Merkatu-azterketaren ondorioetatik abiatuta, negozio-eredua
ezartzea. - Erabakitako ideiaren gainean berrikuntza-ariketak egitea.
kontzeptuzkoak
- Enpresaren betebeharrak berariazko ingurunearekiko eta sozietate osoarekiko (garapen iraunkorra).
- Lan-bizitza eta familia-bizitza bateragarri egitea. - Sektoreko enpresen erantzukizun soziala eta etikoa. - Merkatu-azterketa: ingurunea, bezeroak, lehiakideak eta hornitzaileak.
jarrerazkoak - Enpresaren balantze soziala aintzat hartu eta baloratzea.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
110
13. lanbide-modulua EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
- Genero-berdintasuna errespetatzea. - Enpresa-etika baloratzea.
3. ENPRESA BAT SORTZEA ETA ABIARAZTEA
prozedurazkoak
- Marketin-plana ezartzea: komunikazio-politika, prezioen politika eta banaketaren logistika.
- Produkzio-plana prestatzea. - Sektoreko enpresa baten bideragarritasun teknikoa, ekonomikoa eta
finantzarioa aztertzea. - Enpresaren finantzaketa-iturriak aztertzea eta haren aurrekontua
egitea. - Forma juridikoa hautatzea. Tamaina eta bazkide kopurua.
kontzeptuzkoak
- Enpresaren kontzeptua. Enpresa motak. - Enpresa baten funtsezko elementuak eta arloak. - Zerga-arloa enpresetan. - Enpresa bat eratzeko administrazio-izapideak (ogasuna eta gizarte-
segurantza, besteak beste). - Lanbide-arloko enpresentzako diru-laguntzak, bestelako laguntzak eta
zerga-pizgarriak. - Enpresaren jabeek duten erantzukizuna.
jarrerazkoak - Proiektuaren bideragarritasun teknikoa eta ekonomikoa zorrotz
ebaluatzea. - Administrazioko eta legezko izapideak betetzea.
4. ADMINISTRAZIO FUNTZIOA
prozedurazkoak - Kontabilitate-informazioa aztertzea: diruzaintza, emaitzen kontua eta
balantzea. - Dokumentu fiskalak eta lanekoak betetzea. - Merkataritza-dokumentuak betetzea: fakturak, txekeak, letrak, etab.
kontzeptuzkoak
- Kontabilitatearen kontzeptua eta oinarrizko ideiak. - Kontabilitatea, egoera ekonomikoaren irudi zehatz gisa. - Enpresen legezko betebeharrak (fiskalak, lanekoak eta
merkataritzakoak). - Dokumentu ofizialak aurkezteko eskakizunak eta epeak.
jarrerazkoak - Sortutako administrazio-dokumentuei dagokienez, antolamendua eta
ordena baloratzea. - Administrazioko eta legezko izapideak betetzea.
d) Orientabide metodologikoak Modulu hau irakatsi eta ikasteko prozesua antolatu eta garatzeko, honako gomendio hauek iradokitzen ditugu:
1) Sekuentziazioa
Modulu honi ekiteko, komenigarria litzateke ikaslea jarrera ekintzailearekin mentalizatzea, bai norberaren konturako bai besteren konturako langile gisa.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
111
13. lanbide-modulua EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
Ondoren, enpresa-ideien inguruan gogoeta eginaraziko zaio eta ideia horiek hautatzeko metodologia egokiak erakutsiko zaizkio. Lehentasunez, dagokion lanbide-arloaren ingurunean lan egingo dute; baina, hala ere, ez dira baztertzen beste lanbide-sektore batzuk. Enpresa-ideia garatzen jarraituko da: merkatu-azterketa egin, negozio-ideia jorratu, ideia horren euskarri den enpresa diseinatu eta, ikuspegi sozialetik, etikotik eta ingurumenekotik, ingurunearen gaineko eragina baloratu. Enpresa-plana egingo da. Horretarako, haren bideragarritasun teknikoa, ekonomikoa eta finantzarioa eta beste alderdi batzuk aztertuko dira, besteak beste, marketin-plana, giza baliabideak eta forma juridikoa. Azkenik, kontabilitatearen, zergen eta administrazio-kudeaketaren inguruko oinarrizko kontzeptuak azalduko zaizkio ikasleari. 2) Alderdi metodologikoak Modulu honetan, irakasleak entrenatzaile-lana egingo du batik bat. Proiektuen tutoretza eramango du eta, taldearen beharren arabera, bideratzaile gisa jardungo du. Irakasleak helburuak aurkeztu eta bideari ekiteko beharrezko ezagupenen sarrera laburra egin ondoren, ikasleak berak landuko du enpresa-proiektua arian-arian, bere konturako nahiz besteren konturako ekintzailetza-gaitasunak bereganatzearren. Ikasleak bere proiektuan aurrera egiten duen neurrian, irakasleak beharrezkoak diren ezagupenak sartuko ditu, azalpenen bidez edota ikasgelan garatutako jardueren bidez. Gainera, hainbat liburu edo artikulu irakurtzera bultza dezake ikaslea, horien edukia kurtsoko proiektura egokitze aldera. Irakasleak ikasleen ikasteko prozesuaren jarraipen hurbilekoa eta banan-banakoa egin behar du. Horretarako, kontrol-zerrenda batean, aurrerapenak eta zailtasunak idatziz jaso behar ditu sistematikoki. 3) Jarduera esanguratsuak eta ebaluazioaren alderdi kritikoak
Ekintzaile-mentalizazioan sentsibilizatzea:
• Euskadiko enpresa-sarea identifikatzea: sektoreak, tamaina, forma juridikoa, etab. • Enpresaburuaren ezaugarriak eta gaitasunak jasoko dituen erretratua egitea. • Enpresaburu izatearen abantailak eta eragozpenak bilduko dituen taula egitea. • Sektorean alderdi berritzaile txikiak identifikatzea. • Besteren konturako ekintzailearen, norberaren konturako ekintzailearen eta
gizarte-ekintzailearen arteko desberdintasunak eta antzekotasunak aztertzea, talde-laneko indukzio-tekniken bidez.
Enpresa-ideiak garatzea:
• Merkatuaren beharrei erantzungo dieten negozio-ideiekin taula bat egitea. • Lantaldeak sortzea eta horiek garatu beharreko ideiak hautatzea. • Merkatu-azterketa bat egitea, ingurunea behatuta, Internet erabilita, etab. • Hautatutako negoziorako AMIA (ahuleziak, mehatxuak, indarrak eta aukerak)
matrizea egitea. • Ideiari alderdi sortzaileak eta berritzaileak aplikatzea. • Negozio-eredua prestatzea, alderdi etikoak, sozialak eta ingurumenekoak
kontuan izanda.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
112
13. lanbide-modulua EN
PRESA ETA E
KIMEN
SOR
TZAILEA
Enpresa baten bideragarritasuna eta abiaraztea: • ezarritako ereduari jarraituz enpresa-plan bat egitea. • Finantza-erakunde bati mailegua eskatzea (ahal dela, benetako izapideen bidez). • Enpresak eratzeko inprimakiak betetzea. • Internet erabilita, diru-laguntzak eta bestelako laguntzak bilatu eta aztertzea. • Enpresa-planak bateratu eta defendatzea.
Administrazio-izapideak aztertu eta betetzea:
• Diruzaintzako plan bat, emaitzen kontua eta egoera-balantzea aztertzea. • Dokumentu fiskalak eta lanekoak betetzea. • Merkataritza-dokumentuak betetzea: fakturak, txekeak, letrak, etab.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
113
14. lanbide-modulua LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
14 14. lanbide-modulua LANTOKIKO PRESTAKUNTZA a) Aurkezpena
Lanbide-modulua: Lantokiko prestakuntza
Kodea: 1260
Heziketa-zikloa: Laborategiko eragiketak
Maila: Erdi-maila
Lanbide-arloa: Kimika
Iraupena: 380 ordu
Kurtsoa: 2
Irakasleen espezialitatea: Analisia eta kimika industriala (Bigarren Hezkuntzako irakaslea) Laborategia Prozesu-eragiketak Makinen mantentzea eta mekanizazioa (Lanbide Heziketako irakasle teknikoa)
Modulu mota: Lanbide-profilari lotua
Helburu orokorrak: Guztiak
b) Ikaskuntzaren emaitzak eta ebaluazio-irizpideak 1. Enpresaren egitura eta antolamendua identifikatzen ditu, eta horiek enpresak egiten duen zerbitzu motarekin erlazionatzen ditu.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Enpresaren antolamendu-egitura eta arlo bakoitzaren eginkizunak identifikatu ditu. b) Enpresaren egitura sektorean dauden ereduzko enpresa-antolamenduekin alderatu
du. c) Zerbitzuaren ezaugarriak eta bezero mota enpresa-jardueraren garapenarekin lotu
ditu. d) Zerbitzugintza garatzeko lan-prozedurak identifikatu ditu. e) Jarduera behar bezala garatzeko giza baliabideen beharrezko konpetentziak
baloratu ditu. f) Jarduera honetan ohikoenak diren hedabideen egokitasuna identifikatu du.
2. Lanbide-jarduera garatzean ohitura etikoak eta lanekoak aplikatzen ditu, lanpostuaren eta enpresan ezarritako prozeduren arabera.
Ebaluazio-irizpideak:
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
114
14. lanbide-modulua LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
a) Aintzat hartu eta justifikatu ditu: Lanpostuan beharrezkoa den langileen eta denboraren eskuragarritasuna. Lanposturako beharrezkoak diren jarrera pertsonalak (puntualtasuna, enpatia,
besteak beste) eta profesionalak (besteak beste, ordena, garbitasuna eta erantzukizuna).
Jarrerazko eskakizunak lanbide-jarduerak dituen arriskuen prebentzioaren aurrean.
Lanbide-jardueraren kalitatearekin zerikusia duten jarrerazko eskakizunak. Lantaldearekin eta enpresan ezarritako hierarkiekin lotutako jarrerak. Lanaren esparruan egiten diren jardueren dokumentazioarekin zerikusia
duten jarrerak. Profesionalaren jardun egokiarekin lotuta, esparru zientifikoan eta teknikoan
lan-munduratzeko eta berriro laneratzeko prestakuntza-beharrak. b) Laneko arriskuen prebentzioari dagokionez lanbide-jardueran aplikatzekoak diren
arauak eta Laneko Arriskuen Prebentzioari buruzko Legearen oinarrizko alderdiak identifikatu ditu.
c) Lanbide-jarduerak dituen arriskuen arabera eta enpresaren arauen arabera jarri ditu abian norbera babesteko ekipamenduak.
d) Garatu dituen jardueretan ingurumena errespetatzeko jarrera izan du. e) Lanpostua edo jarduera garatzeko eremua antolatuta, garbi eta oztoporik gabe
mantendu du. f) Zuzendu zaion lanaz arduratu da, jasotako argibideak interpretatuz eta betez. g) Egoera bakoitzean ardura duen pertsonarekin eta taldekideekin komunikazio
eraginkorra ezarri du. h) Gainerako taldekideekin koordinatu da eta sortzen diren gertakaririk
adierazgarrienak komunikatu ditu. i) Bere jardueraren garrantzia eta zereginen aldaketetara egokitzeko beharra baloratu
du. j) Lana garatzean arauak eta prozedurak aplikatzeaz arduratu da.
3. Biltegiratzeko eragiketak egiten ditu, kalitate eta segurtasuneko arauak aplikatuta. Ebaluazio-irizpideak:
a) Biltegiaren atalak identifikatu ditu. b) Laborategian erabilitako produktuak sailkatu ditu, kalitateko eta segurtasuneko
irizpideak jarraituz. c) Analisiak egiteko beharrezko produktuak eta materialak hartu eta bidali ditu. d) Biltegiko materialaren eta produktuen inbentarioa egin du, ezarritako protokoloak
jarraituta. e) Produktuak eta laginak ezarritako protokoloari jarraiki ontziratu eta etiketatu ditu. f) Produktuak ezarritako arauen arabera biltegiratu ditu. g) Produktuak arriskuak prebenitzeko eta ingurumena babesteko arauak jarraituz
maneiatu ditu.
4. Laginak analisia egiteko prestatzen ditu, enpresaren prozedurak jarraituz.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Analizatuko diren laginak hartzeko prozedurak identifikatu ditu. b) Laginak hartu ditu, enpresaren prozedurak aplikatuta. c) Laginak etiketatu eta biltegiratu ditu, enpresaren prozeduren arabera. d) Laginak garraiatu eta kontserbatu ditu, ezarritako baldintzak betez.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
115
14. lanbide-modulua LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
e) Laborategiko lagina lortzeko, lagin gordina tratatu du, eta enpresaren metodoak aplikatu ditu.
f) Lagina disolbatu du, enpresaren prozedurak aplikatuta. g) Interferentziak ezabatu ditu, prozedura normalizatuak jarraituta. h) Lagin mikrobiologikoak prestatu ditu, erabiliko diren teknikekin erlazionatuta.
5. Saiakuntzak edo analisiak egiten ditu, enpresaren prozedurak aplikatuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Hainbat material mota ezaugarritu ditu, eta beren aplikazioekin lotu ditu. b) Saiakuntza suntsitzaileak eta ez-suntsitzaileak egin ditu, enpresaren ekoizpen-
prozesuan parte hartzen duten material mota ezberdinekin. c) Analisi kimikoak egin ditu, ezarritako prozedurak aplikatuta. d) Produktu ezberdinen konstante fisikoak eta propietate optikoak zehazteko probak
egin ditu. e) Saiakuntza mikrobiologikoak egiteko instalazioak eta tresneria identifikatu ditu, eta
beren erabilera edo aplikazioarekin erlazionatu ditu. f) Saiakuntza mikrobiologikoak egin ditu, enpresaren prozeduren arabera. g) Biomolekuletan saiakuntzak egin ditu, saiakuntza-teknikak interpretatuta.
6. Laborategiko tresneria eta zerbitzu osagarrien mantentzea egiten du, enpresaren prozedurak aplikatuta.
Ebaluazio-irizpideak:
a) Tresneria koipeztatzeko eta neurketa-tresnak kalibratzeko eragiketak egin ditu. b) Lan-eremuaren baldintzak mantentze-lanak egiteko egokiak direla egiaztatu du. c) Mantentze-lanak lan-baimenean ezarritako baldintzei jarraikiz egiten direla
egiaztatu du. d) Mantentze-lanek iraun duten bitartean arriskuen prebentzioaren eta ingurumen-
babesaren inguruan ezarritako neurriak hartu ditu. e) Laborategietako tresneria osagarri eta segurtasuneko tresneria nagusiak
ezaugarritu ditu. f) Uraren arazketako eta gasen hornikuntzako instalazioen mantentzea egin du,
ezarritako protokoloak jarraituta. g) Bero eta hotzeko instalazioen mantentzea egin du, ezarritako protokoloak jarraituta. h) Huts-ekoizpeneko tresneriaren mantentzea egin du. i) Tresneria garbitzeko eragiketak egin ditu.
c) Lanpostuko ikaskuntza-egoerak: Jarraian, lantokiko egonaldian ikasleak gara ditzakeen jarduerak islatzen dituzten zenbait lan-egoera adierazten dira:
Enpresaren antolamendu-egitura in situ aztertzea: • Enpresaren egitura, antolamendua eta arlo bakoitzaren eginkizunak
identifikatzea. • Zerbitzugintza garatzeko lan-prozedurak identifikatzea. • Enpresaren jarduerak garatzean ohitura etikoak eta lanekoak aplikatzea,
honako jarrera-eskakizun hauek mantenduta: jarrera pertsonalak (puntualtasuna eta enpatia, besteak beste). jarrera profesionalak (ordena, garbitasuna eta erantzukizuna, besteak
beste)
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
116
14. lanbide-modulua LAN
TOKIKO
PRESTAKU
NTZA
kalitatea jarduera profesionalean. lantaldearekiko eta enpresan ezarritako hierarkiekiko harremanak.
Laborategiko jardunbide egokiak aplikatzea lan-egoera ezberdinetan garatuko diren
jardueretan.
Biltegiratzeko eragiketak egitea, kalitate eta segurtasuneko arauak aplikatuta hurrengoei dagokienez: • produktuak eta materialak hartzea eta bidaltzea. • biltegiko materiala eta produktuak sailkatzea eta inbentarioa egitea. • produktuak eta laginak ontziratzea eta etiketatzea. • produktuak maneiatzea eta biltegiratzea.
Laginak analisia egiteko prestatzea enpresaren prozeduren arabera, laginak behar
bezala egokituta eragiketa mota bakoitzaren bidez eta horiek kutsatzea edo aldatzea saihestuta.
Substantzia baten ezaugarri fisikoak eta fisiko-kimikoak identifikatzeko edo
zehazteko parametro guztiak neurtzea.
Material baten propietate mekanikoak zehazteko saiakuntza suntsitzaileak eta ez-suntsitzaileak egitea, bai eta saiakuntza metalografikoak eta korrosiokoak ere.
Analisi kimikoak egitea, analisiak egiteko teknika guztiak erabilita, eta enpresan
ezarritako prozedurak aplikatuta.
Proba mikrobiologikoak egiteko instalazioak, materialak eta tresneria prestatzea, eta eskatutako garbitasun- eta asepsia-baldintzak mantentzea, desinfektatzeko eta esterilizatzeko metodo fisikoak eta kimikoak aplikatzearen bidez.
Lagin biologikoetan proba mikrobiologikoak eta biokimikoak egitea, enpresan
ezarritako prozedurak aplikatuta.
Laborategiko zerbitzu osagarriak prestatzea eta lehen mailako mantentzea egitea, enpresan ezarritako protokoloak jarraituta.
Sektorean erabil daitezkeen instalazioak eta tresneria mantentzeko oinarrizko
teknikak aplikatzea, honako hauek, besteak beste: • elementu mekanikoak. • instalazio pneumatikoak. • instalazio hidraulikoak. • instalazio eta makina elektrikoak.
Laneko arriskuen prebentzioari buruzko arauen arabera jardutea, honela:
• arriskuak identifikatzea laginak eta erreaktiboak hartzean eta manipulatzean, eta saiakuntzak eta analisiak egitean.
• segurtasun-neurriak aplikatzea. • norbera babesteko ekipamendua erabiltzea.
Ingurumena babesteko arauen arabera jardutea, honako hauei dagokienez: sortutako hondakinen kontrola eta sailkapena, horien alderdi kutsatzaileak eta tratamendua.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
117
4 4. GUTXIENEKO ESPAZIOAK ETA EKIPAMENDUAK
4.1 Espazioak:
PRESTAKUNTZA ESPAZIOA AZALERA (m²) / 30 IKASLE AZALERA (m²) / 20 IKASLE
Balio anitzeko gela 60 40
Analisi kimiko eta fisiko-kimikoen laborategia
120 90
Saiakuntza fisikoen laborategia
120 90
Mikrobiologiako eta bioteknologiako laborategia
120 90
4.2 Ekipamenduak:
PRESTAKUNTZA ESPAZIOA EKIPAMENDUA
Balio anitzeko gela - Ikus-entzunezko ekipoak.
- Sarean instalatutako PCak. - Proiekzio-kanoia. - Internet.
Analisi kimiko eta fisiko-kimikoen laborategia
- Erreaktiboak gordetzeko segurtasun-armairua. - Destilagailua. - Balantza analitikoa. - Desmineralizazio-zutabea. - Irabiagailu magnetiko bero-emailea. - Huts-ponpa. - Zentrifugadorea. - Lehortzeko labea. - Mufla. - Laborategiko material orokorra. - Lurrungailu birakaria. - Bahegailua. - Errota. - Lagingailuak. - Espektrofotometro ikusgai ultramorea. - pH-metroa. - Konduktimetroa. - Berogailua. - Elektroforesiko tresneria.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
118
Saiakuntza fisikoen laborategia
- Balantza. - Probetak prestatzeko tresneria. - Durometroa. - Dentsimetro sorta. - Alkoholimetro sorta. - Polarimetroa. - Kalibreak eta mikrometroak. - Termometro multzoa. - Abbe errefraktometroa. - Turbidimetroa. - Biskosimetro sorta. - Likido eta solidoen piknometroak. - Urtze-puntua zehazteko tresneria. - Saiakuntza fisikoetako oinarrizko materiala.
Mikrobiologiako eta bioteknologiako laborategia
- Lupa binokularra. - Balantzak. - Autoklabea. - Homogeneizagailua. - Jario laminarreko kanpaia. - Hazkuntza-labeak. - Hozkailua eta izozkailua. - Mikrobiologiako material orokorra. - Pipeta automatikoak. - Koloniak kontatzeko tresneria. - Mikroskopiako tresneria. - Elektroforesiko tresneria.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
119
5
5. IRAKASLEAK 5.1 Irakasleen espezialitateak eta irakasteko eskumena Laborategiko Eragiketak heziketa-zikloko lanbide-moduluetan.
LANBIDE MODULUA IRAKASLEEN ESPEZIALITATEA KIDEGOA
1249. Kimika aplikatua • Analisi eta kimika industriala • Bigarren Hezkuntzako irakaslea
1250. Laginketa eta laborategiko eragiketa unitarioak
• Laborategia • Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
1251. Proba fisiko-kimikoak.
• Laborategia
• Prozesu-eragiketak
• Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
1252. Laborategiko zerbitzu osagarriak.
• Laborategia
• Prozesu-eragiketak
• Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
1253. Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza
• Laborategia • Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
1254. Mikrobiologia eta biokimikako oinarrizko teknikak
• Laborategia • Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
1255. Analisi kimikoko eragiketak
• Analisi eta kimika industriala • Bigarren Hezkuntzako irakaslea
1256. Material-saiakuntzak
• Laborategia
• Prozesu-eragiketak
• Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
1257. Laborategiko biltegiratzea eta banaketa
• Laborategia
• Prozesu-eragiketak
• Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
0116. Mantentze elektromekanikoaren printzipioak
• Prozesu-eragiketak
• Mekanizazioa eta makinen mantentzea
• Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
E-100. Ingeles teknikoa • Ingelesa • Bigarren Hezkuntzako irakaslea
1258. Laneko prestakuntza eta orientabidea
• Laneko prestakuntza eta orientabidea
• Bigarren Hezkuntzako irakaslea
1259. Enpresa eta ekimen sortzailea
• Laneko prestakuntza eta orientabidea
• Bigarren Hezkuntzako irakaslea
1260. Lantokiko prestakuntza
• Analisi eta kimika industriala • Bigarren Hezkuntzako irakaslea
• Prozesu-eragiketak
• Laborategia
• Mekanizazioa eta makinen mantentzea
• Lanbide Heziketako irakasle teknikoa
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
120
6 6. LANBIDE MODULUEN ARTEKO BALIOZKOTZEAK
LOGSE 1/1990 LEGEAN EZARRITAKO HEZIKETA ZIKLOETAKO LANBIDE MODULUAK
LABORATEGIKO ERAGIKETAK HEZIKETA ZIKLOKO LANBIDE MODULUAK (LOE 2/2006)
Laborategiko oinarrizko eragiketak 1250. Laginketa eta laborategiko eragiketa
unitarioak 1252. Laborategiko zerbitzu osagarriak
Saiakuntza fisikoak eta fisiko-kimikoak 1256. Material-saiakuntzak 1251. Proba fisiko-kimikoak
Kimika eta analisi kimikoa 1255. Analisi kimikoko eragiketak 1249. Kimika aplikatua
Proba mikrobiologikoak 1254. Mikrobiologia eta biokimikako oinarrizko teknikak
Laborategiko informazioa eta segurtasuna 1253. Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza
Laborategiko Eragiketetako teknikariaren tituluari dagokion lantokiko prestakuntza
1039. Lantokiko prestakuntza
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
121
7 7. TITULUKO LANBIDE MODULUEN ETA KONPETENTZIA ATALEN ARTEKO TRAZABILITATE ETA EGOKITASUN LOTURAK 7.1 Konpetentzia-atalen egokitasuna lanbide-moduluekin, horiek baliozkotu edo salbuesteko.
KONPETENTZIA ATALA LANBIDE-MODULUA
UC0321_2: Makinak, tresneria eta energia sortzeko eta banatzeko instalazioak eta zerbitzu osagarrietakoak erabiltzea. UC1534_2: Logistikako eremu eta instalazio osagarriak prestatzea industria kimikoaren alorrean.
1252. Laborategiko zerbitzu osagarriak 1249. Kimika aplikatua
UC1535_2: Produktu kimikoak kargatzeko, deskargatzeko, biltegiratzeko eta ontziratzeko eragiketak egitea.
1257. Laborategiko biltegiratzea eta banaketa
UC1536_2: Kontrola egitea produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean.
1250. Laginketa eta laborategiko eragiketa unitarioak 1251. Proba fisiko-kimikoak 1255. Analisi kimikoko eragiketak
UC0048_2: Zuzen fabrikatzeko arauak, segurtasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betez jardutea.
1253. Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza
Oharra: Heziketa-ziklo honetan matrikulatutako pertsonek tituluaren barnean hartzen diren konpetentzia-atal guztiak 1224/2009 Errege Dekretuaren arabera egiaztatu badituzte –1244/2009 Errege Dekretua, uztailaren 17koa, lan-esperientziaren bitartez edo prestakuntza-bide ez-formalen bitartez eskuratutako lanbide-konpetentziak onartzeari buruzkoa–, honako lanbide-modulu hau izango dute baliozkotuta: 0116. Mantentze elektromekanikoaren printzipioak.
LABORATEGIKO ERAGIKETAK
122
7.2 Lanbide-moduluen egokitasuna konpetentzia-atalekin, horiek egiaztatzeko.
LANBIDE-MODULUA KONPETENTZIA-ATALA
1249. Kimika aplikatua 1252. Laborategiko zerbitzu osagarriak 0116. Mantentze elektromekanikoaren printzipioak
UC0321_2: Makinak, tresneria eta energia sortzeko eta banatzeko instalazioak eta zerbitzu osagarrietakoak erabiltzea. UC1534_2: Logistikako eremu eta instalazio osagarriak prestatzea industria kimikoaren alorrean.
1257. Laborategiko biltegiratzea eta banaketa 0116. Mantentze elektromekanikoaren printzipioak
UC1535_2: Produktu kimikoak kargatzeko, deskargatzeko, biltegiratzeko eta ontziratzeko eragiketak egitea.
1250. Laginketa eta laborategiko eragiketa unitarioak 1251. Proba fisiko-kimikoak 1255. Analisi kimikoko eragiketak
UC1536_2: Kontrola egitea produktu kimikoak hartzean eta bidaltzean.
1253. Laborategiko segurtasuna eta antolakuntza
UC0048_2: Zuzen fabrikatzeko arauak, segurtasunekoak eta ingurumenari dagozkionak betez jardutea.
HEZKUNTZA SAILA
Lanbide Heziketako Sailburuordetza
DEPARTAMENTO DE EDUCACIÓN
Viceconsejería de Formación Profesional
Vía Galindo Kalea, 14 48910 – Sestao, Bizkaia T. 944 47 40 37 F. 944 47 38 62 www.ivac-eei.eus [email protected]