LANEKO GAIXOTASUNEN OINARRIZKO ESKULIBURUAbiltegia.labsindikatua.org/Argitalpenak... ·...

2008

LLAANNEEKKOO GGAAIIXXOOTTAASSUUNNEENN OOIINNAARRRRIIZZKKOO

EESSKKUULLIIBBUURRUUAAesku hartzeko ezagutu, eraldatzeko esku hartu

AURKIBIDEA

1.SARRERA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .4

2. OINARRIZKO KONTZEPTUEN DEFINIZIOA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52.1. OSASUNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52.2. LAN OSASUNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52.3.KALTEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52.4.LAN BALDINTZAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .52.5.OSASUNAREN GAINEKO KALTEAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .6

2.5.1.Lan istripua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62.5.2.Laneko gaixotasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62.5.3.Lanarekin lotutako gaixotasuna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7

3.LANEKO GAIXOTASUNAK. ARAZOAREN NEURRIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8

4.LANEKO GAIXOTASUNEN KUDEAKETA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94.1.JAKINARAZPENA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .94.2.ADIERAZPEN PROZEDURA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .104.3.LANEKO GAIXOTASUNAREN PARTEA IZAPIDETZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114.4.LANEKO GAIXOTASUNENGATIK ESKURATZEN DIREN PRESTAZIOAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .114.5.PRESTAZIOEN ERREKARGUA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12

5.LANEKO GAIXOTASUNEN TAULA BERRIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135.1.LANEKO GAIXOTASUNEN TAULAKO EKARPEN BERRIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .135.2.LANARI DAGOKIONEZ ZEIN JATORRI DUEN SUSMA DAITEKEEN GAIXOTASUNAK . . . . . . . . . . . . . . . .165.3.ZERRENDA BERRIAREN GABEZIAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165.4.LANEKO GAIXOTASUNEN TAULAREN INDARGUNEAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165.5. HOBETZEKO PROPOSAMENAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .16

6. OSASUNAREN ZAINTZA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17

7. EKINTZA SINDIKALA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187.1. IKUSEZINA AGERIKO EGITEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187.2. GIZABANAKOAREN MAILATIK TALDE MAILARA IGAROTZEA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187.3. ZER EGIN? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .19

8. BIBLIOGRAFIA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .21

1. SARRERA

Lanak eragiten dituen kalteez ari garenean, lan istripuez (LI), laneko gaixotasunez (LG) eta lanarekin lotutako gai-xotasunez (LLG) ari gara. Azken horiek ez dute legezko irudirik eta, beraz, lan istripuen kontzeptuaren barruan sart-zen dira.

LIen erregistroa nahiko arrunta da, kausa-efektu erlazioa zuzenagoa baita (arriskua gauzatu egiten da eta une horre-tan gertatzen da lesioa) eta, beraz, azpierregistroa (ezkutatzea) ekiditeko kontrola (baita sindikala ere) handiagoa etaerrazagoa izan daiteke. LGak, aldiz, oso gutxitan hartzen dituzte kontuan gaur egun. Prozesu luzeak izaten dira, gaixo-tasun horietako asko enpresa berean edo beste enpresa batean lan egin edo lan bizitza amaitutakoan, handik egun,hilabete edo urte ba-tzuetara azaleratzen dira. Horiek izan daitezke aipatutako azpierregistroaren (% 75ekoa dela kal-kulatzen da) arrazoietako batzuk, baina arrazoi nagusia Mutuen, Prebentzio Zerbitzuen, Osasun Sistema Publikoaren,botere politikoen eta gai honetan eskumendunak diren administrazio publikoek duten interes falta da.

2006ko azaroaren 10ean argitaratutako 1299/2006 Errege Dekretuak LGen zerrenda berria ezarri du 1978ko zerren-daren ordez. Araua aldatzea beharrezkoa zen, 28 urteotan ekoizpen prozesuak, erabiltzen diren substantziak eta abar,zenbat aldatu diren kontuan hartuta.

Hala ere, aldaketa egin arren, ikusi dugu LGak ezkutatu egiten direla oraindik eta ED berria indarrean dagoenetik ezdirela gehiago deklaratu, alderantziz baizik, deklaratutako kasuen kopuruak behera egin du. Horregatik, sindikatuekegin behar diegu aurre osasun galera guztiei. LIak eta LGak agerian jarri behar ditugu aurre egiteko aukera izan deza-gun, pixkanaka edo kolpe bakar batez hiltzen gaituzten laneko arrisku horiek ezabatzeko.

Era berean, ez dugu ahaztu behar kasu gehienetan LIak eta generoari dagokionez neutroak diruditen patologiak lan-gile gizonezkoaren erreferentzia inplizituari eusten diotela, edota ukatu egiten dutela generoa aintzat hartu beharrekoaldagaia denik. Prebentziozko praktikak generoaren aldagaia aintzat hartu behar du eraginkorra izan dadin. Horrela,kontuan hartu behar dira emakumezkoen bereizgarri biologikoak eta egungo ekoizpen lanaren eta erreprodukziolanaren banaketa eta lanaldi bikoitzaren ondorioak.

Aurretik aipatutako guztiagatik, eskuliburu honen asmoa gure eguneroko borrokan LGak ezagutzen laguntzea da,horrela ezkutuan dauden gaixotasun horiek ageriko bihurtzeko eta gaixotasunak sortzen dituzten arriskuak deusez-tatzeko. Gaixotasun horiek hil egiten gaituzte, edota ez digute bizitzen uzten.

4

L A N E K O G A I X O T A S U N E N O I N A R R I Z K O E S K U L I B U R U A

2. OINARRIZKO KONTZEPTUEN DEFINIZIOA

2.1. OSASUNA

Hona hemen osasunaren definizioa izan litekeena:

- Fisikoki, psikikoki eta sozialki ongi egotea, ez gaixotasunik ez izatea bakarrik (Osasunaren MunduErakundearen, OMEren, eraketa akta, 1948). Horrek herritar guztiei ahalbidetzen diete gizarte bizitza betea etaekonomikoki emankorra izatea (Osasunaren Mundu Erakundearen, OMEren 30. batzarra, 1997).

- Funtzio gaitasuna mugatzen duen baldintzarik ez egotea. Baldintza horiek modu objektiboan neurtzekomodukoak izango dira (Richard Doll 1912-2005, epidemiologo ingelesa).

Osasuna objektiboki uler daiteke eta hala ulertu behar da, gizakiak bere egituran dituen maila ezberdinei aplikagarrizaizkien hainbat arau kontuan hartuta. Maila horiek fisiko-kimikoa, biologikoa, psikologikoa eta kulturala dira.

Era berean, osasuna ikuspuntu kolektibotik uler daiteke, norbanakoaren ikuspuntua ere aintzat hartu arren. Ulertzekomodu horren ikuspuntua prebentzioarena da sendabidezkoarena baino areago.

2.2. LAN OSASUNA

Lanaren Nazioarteko Erakundeak (LANE) eta OMEk honela definitzen dute lan osasuna:

Lanbide guztietako langileen ongizate fisiko, mental eta soziala sustatzea eta ongizate horri goi mailan eustea, lan bal-dintzen ondorioz osasunean sortzen diren kalteak ekiditea, lanean dituzten osasunerako arriskuetatik babestea eta langi-leari dituen gaitasun psikologiko eta fisiologikoaren arabera komenigarri zaion lanean hasteko eta bertan jarraitzeko auke-ra ematea. Laburbilduz, lana pertsonari egokitzea eta pertsona bakoitza bere lanari egokitzea (LANE/OME1950).

Ondorioz, lan osasunari ikuspuntu kolektibotik begiratzen zaio eta lanpostuan edo lanpostuagatik osasuna edo bizia ezgaltzea da helburua, zentzu zabalean ulertuta; hau da, helburua ez da norberak istripurik ez izatea bakarrik, baizikoreka, ongizate fisikoa, mentala eta soziala bilatzen da; alderdi fisikoak, higienikoak, ergonomikoak eta psikosozialakhartzen dira kontuan.

2.3. KALTEA

Lanean izaten diren arrisku faktore ugariek gure osasuna kaltetu dezakete. Kaltea esaten diogu garapen fisiko, mentaleta soziala behar bezala gauzatzea eragozten edo zailtzen duen edozein ondoezi, txikiena izanda ere.

Oso garrantzitsua da ikuspuntu sindikal eta sozialetik begiratuta, osasunaren eta kaltearen definizio horiek defenda-tzea, definizio horiek baitira benetako osasun publikoak eta lan osasunak oinarrian izan behar dituzten definizioak.

2.4. LAN BALDINTZAK

Lan Arriskuen Prebentziorako Legearen 4.7 artikuluak lan baldintzatzat hartzen du langileen segurtasun eta osasunarentzatarriskuak sortzeko eragina izan lezakeen lanaren edozein ezaugarri. Definizio honetan honakoak behintzat sartuta daude:

- Lanerako zentroan dauden lokal, instalazio, ekipamendu, produktu eta gainerako tresnen ezaugarri orokorrak.

- Lan egiten den tokian dauden eragile fisiko, kimiko eta biologikoen izaera eta horien intentsitateak, kontzentra-zioak edo presentzia mailak.

E S K U H A R T Z E K O E Z A G U T U , E R A L D A T Z E K O E S K U H A R T U

5

- Arrisku horien sorreran eragina duten lehen adierazitako eragileak erabiltzeko prozedurak.

- Langileak jasan ditzakeen arriskuen neurriari eragiten dieten laneko gainerako ezaugarri guztiak, antolamen-duari dagozkionak barne.

Horrenbestez, osasunari eragiten diote kontratu motek, lanaldiak, ekoizpen eta erreprodukzio lanaren egungo bana-ketak eta abarrek. Alderdi horiek guztiek zerikusi handia dute bizi kalitatearekin eta osasunarekin. Hortaz, lan osasu-nari buruz ari garenean eta, beraz, laneko osasuna aipatzen dugunean, ez ditugu alderdi horiek ahaztu behar.

2.5. OSASUNAREN GAINEKO KALTEAK

LIek eta LGek bakoitzari dagozkion legezko definizioak dituzte. Definizio horiek gizarte segurantzak aitortzen etababesten dituen laneko kalteak eta gertakariak ere definitzen dituzte. Lanarekin lotutako gaixotasunen kontzeptua,ostera, legeak definitu gabe duen kontzeptua da eta askoz zabalagoa da aurreko ataletan biltzen ez diren kalteak etalesioak biltzen baititu.

2.5.1. Lan istripuaLegez LItzat hartzen da (GSLO, 115. art.), honako baldintzak betetzen dituena:

- Zauri, kolpe edo gaixotasun batek eragindako gorputzeko lesioa (psikikoak barne)- Besteren kontura lan egitea. (langile autonomoak ez dira hemen sartzen. Kontingentzia hori beren borondatez

estalita dutenak salbu, ez dira LItzat hartzen)- Batetik, lanaren eta lesioaren arteko eta, bestetik, lesioaren eta baliaezintasunezko egoeraren edo egoera babes-

tuaren arteko kausalitatezko harreman bikoitza.- Besteren konturako lanaren ondorioz sortu, izateko joera garatu edo larritu litezkeen patologia arruntak.

Lantokian lanean jardun bitartean jasandako lesioak, berez, laneko lesiotzat hartzen dira. Iuris tantum presuntzioadute (hau da, aurkako froga egiazkoa eta sinesgarria onartzen du eta jatorri arrunta duela argudiatzen duenak defen-datu beharko du). Hori istripua jasandako pertsonaren onerako da, egindako lanaren eta jasandako lesioaren artekokausalitate harremana frogatzeko betebeharretik salbuetsita gelditzen baita.

Gainera, LItzat hartzen dira lana egiteagatik sortzen diren gaixotasunak, LGen zerrendan (1299/2006 ED, 1.Eranskina) sartu gabekoak, baldin eta modu sinesgarrian egiaztatzen bada lan bat egitearen eta ondoren gaixotasunaagertzearen arteko kausalitate harremana. Gauza bera gertatzen da lan istripu baten ondorioz azaleratu edo larri-tzen diren lehenagoko gaixotasun edo akatsekin.

2.5.2. Laneko gaixotasunaLanbide baten eguneroko garapenerako arrisku baten eraginpean denbora batez egon izanaren ondorioa da LG.

GSLOren 116. artikuluaren (ekainaren 20ko 1/94 LED) arabera, xedapenen bidez onartutako (1299/2006 ED) LGen tau-lan zehazten diren jardueretan besteren kontura egindako lanaren ondorioz sortutako gaixotasun guztiak, LG bakoi-tzarentzat taula horretan adierazten diren elementu edo substantziek eragindakoak.

2004tik, langile autonomoek beren laneko gertakariak mutua batekin asegura ditzakete eta, horrela, gertakari horien-gatik kotizatu egiten dute. Ordutik, langile autonomoen LGak ere deklaratu egiten dira eta estatistiketarako ere kontuanhartzen dira.

Hortaz, gaixotasun bat lanekotzat hartzeko, honakoak beharrezkoak dira:

1. 1299/2006 Errege Dekretuaren 1. Eranskinean definitutako kausatzaileek eragindakoa izatea. (fisikoak, kimiko-ak, biologikoak, ergonomikoak edo bestelakoak izan daitezke eragile horiek).

6


2. Gaixotasun hori 1299/2006 Errege Dekretuan onartutako taulan agertzea.3. Langileak 1299/2006 Errege Dekretuaren 1. Eranskinean definitutako laneko jardueretan garatzea lana.

Gaixotasuna taulan agertzen ez bada, LI gisa deklaratu behar da GSLOko 115. artikuluan oinarrituta.

Behaketa aldia: Diagnostikoa atzeratu behar izan daiteke aldi horretan LGa aitortu eta onartu aurreko azterketa medi-koa egiteko. Sei hileko iraupena izan dezake, eta urte betera luza daiteke. Aldi horretan, berez, lanean jarraitzeko edoaldi baterako ezintasunaren ondoriozko laneko bajan egoteko aukera du langileak. Sindikatutik behaketa aldi horrekinbeti medikuaren baja izatea defendatuko dugu. Izan ere, bajarik gabe, laneko arriskuen eraginpean jarraituko genuke.

2.5.3. Lanarekin lotutako gaixotasuna LIak eta LGak icebergaren tontorra esan ohi zaiona dira lan osasunean.

Hala ere, badira aurretik aipatutakoak bezain garrantzitsuak diren beste arazo batzuk ere, baina horien azpierregistroahandiagoa denez, ahaztuak daude. LANEk lanarekin lotutako gaixotasun esaten die. Lanarekin zerikusia duten osa-sunaren gaineko kalte guztiak, lana kaltearen arrazoi bakar denean edo beste arrazoi batzuk ere badirenean;izan ere, osasun arazo bat larriagotu egin daiteke lanaren ondorioz eta, horregatik, beharrezkoa da arriskuhorien aurrean neurriak hartzea.

1299/2006 Errege Dekretuaren 1. Eranskinaren zerrendan agertzen ez direlako LGtzat hartu ezin diren gaixotasun askoLI gisa deklaratu daitezke eta hala deklaratu behar dira. Lantokian garatuenak izan arren arreta gutxien eskaintzenzaien patologiak arrisku psikosozialek eragiten dituztenak dira. Arrisku psikosozialetatik sor daiteke estresa, hau da,«erreakzio psikosomatikoak (giza organismoaren alterazioak) edo nahaste psikologikoak eragiten dituzten estutasu-nezko egoerek sorrarazten duten tentsioa»

Egindako kalkuluen arabera, lanak eragindako gaixotasunen % 64-% 77 ez dira lanak eragindako gaixotasun gisa erre-gistratzen, ezta LI gisa ere.


7

3. LANEKO GAIXOTASUNAK. ARAZOAREN NEURRIA

LGak ahaztuak daude. Izan ere, errealitate horren neurria aitortzeak enpresetan gauza gehiegi aldatzea ekarriko luke,botere ekonomikoek onartu nahi dituztenak baino gauza gehiago, hain zuzen.

Estatistika ofizialetan errealitatea ezkutatzen saiatzen dira eta hainbat iturriren eta egindako ikerlanen arabera, mun-duan gertatzen diren gaixotasunen % 10-% 20 lanarekin lotuta egon daitezke. Laneko Segurtasun eta OsasunerakoEuropako Agentziaren arabera, Europan gertatzen diren 167.000 heriotzetatik 8.000 LIei egozten zaizkie eta 159.000LGei. Espainian, hainbat ikerlanen arabera, 2005ean 16.125 pertsona inguru hil ziren lantokietan izan zituzten eraginenbidez sortutako gaixotasunen ondorioz eta LIen kasuan, berriz, 1.459 izan ziren hildakoak.

2007ko Biztanleria Aktiboaren Inkestatik (BAI) ateratako datuetatik ondoriozta daiteke Hego Euskal Herriko langileekjasaten dituzten gaixotasunei dagokienez, hogeita hiru gaixotasunetik bakarra deklaratzen dela.

LGengatik istripuengatik baino 10 aldiz hildako gehiago izaten dira.

Deklaratutako LGetatik, % 90 baino gehiago patologia muskuloeskeletikoak izaten dira (batez ere, tendoietako gaitzak,presioak eragindako nerbioen paralisia eta hezur eta muskuluetako bestelako gaitz batzuk) eta gainerako ia patologiaguztiak produktu toxiko edo arriskutsuen eraginpean egoteagatik gertatzen dira (batez ere, asma eta azaleko gaitzak).Eta horietatik ia denak gaixotasun arintzat hartzen dira.

Badira azken 10 urteotan deklaratu ez diren LGak ere. Aipagarria da, halaber, deklaratzen diren hipoakusia (lanekogortasuna) kasuen urritasuna. Urtean 20 inguru deklaratzen dira, laneko zarataren arazoa oso hedatua dagoen arren.Ez da lanaren eraginagatiko minbizirik deklaratu, ezta bestelako gaixotasun larririk eta hilgarririk ere.

LGen Errege Dekretuaren helburuetako bat azpierregistroa ekiditea da baina helburua ez da lortu. Gainera, azken hiruurteetako (2006, 2007 eta 2008) garai berdinak alderatuta (urtarriletik abuztura), azpierregistroak bere horretan eutsidio eta igo ere egin dela esan daiteke:

Datu horiek hainbeste aldiz salatu den kaltearen gutxiespenaren arazoaren neurria erakusten digute. Arazo hori lanistripuetan baino handiagoa da.

8


Her iotzakeragindako

LIak

LGen ondor iozko her iotzak gutxi

gorabehera Nafar roa 21 212 EAE 84 852 OORROOTT AARRAA 110055 11 ..006644

00

22000000

44000000

22000066 22000077 22000088

NafarroaEAEOROTARA

4. LANEKO GAIXOTASUNEN KUDEAKETA

4.1. JAKINARAZPENA

Elektronikoki bakarrik bete eta igorriko da LGen partea, CEPROSS (Gizarte Segurantzako Laneko GaixotasunenKomunikazioa) aplikazio informatikoaren bidez eta Gizarte Segurantzako Zuzendaritza Nagusira (Lan Ministerioa) igorri-ko da urtarrilaren 2ko TAS/1/2007 Aginduan onartutako ereduaren arabera. Eskatuz gero, pantaila inprimatu daiteke. TAS1/2007 Aginduko 2. artikuluaren arabera, Mutuak langileari LGaren partea eman behar dio langileak hala eskatuz gero.

• Nork prestatu eta izapidetzen du LGen partea?Laneko gertakarien aurrean babesa emateko ardura hartzen duen entitate kudeatzaileak edo kolaboratzaileak (Mutua)enpresak emandako informazioarekin (osasun zerbitzuak, 3 lanegun)

• LGen partearen hasierako komunikazioa egiteko epea.LG diagnostikatu eta hurrengo egunetik hasita, 10 lanegunen buruan.

• LGen partearen komunikazio osoa egiteko epea.LGaren hasierako komunikazioa egiten denetik kontatzen hasita, gehienez 5 lanegunen buruan.

• Zein dira deklaratzen diren LGak? Azaroaren 10eko 1299/06 Errege Dekretuaren bidez (aurrekoa 1978koa da) onartutako LGen taulan (1. Eranskinean)agertzen direnak.

Iruñea eta Gasteizko gobernuek lan administrazioko agintaritzari LGen jakinarazpenak igortzeko sistema bat ezarlezakete Lan Arriskuen Prebentziorako Legearen 23.3 artikuluan oinarrituta. Artikulu horretan argi ezartzen da lanadministrazioko agintaritzari beren zerbitzura lanean dituzten langileen osasunean izandako kalte guztiak jakinarazte-ko betebeharra duela enpresak, baldin eta kalte horiek lan egitearen ondorioz gertatu badira. Horretarako, jakinaraz-penak igortzeko prozedura arautu behar da. Erregistro hori CEPROSS (Gizarte Segurantzako Laneko GaixotasunenKomunikazioa) delakoaren osagarri gisa erabiliko litzateke. Estatu mailakoa soilik izango litzateke eta helburu epide-miologikoa izango luke, prebentziozko politika egokiei garrantzia emate aldera.

Oraingoan ere, ordea, Gasteizen eta Iruñean Madrilen egiten diren legeen ikusle huts izan dira eta kasu askotan, esku-men gabeziak langileen osasunarekiko eta bizitzarekiko benetako konpromisorik eza ezkutatzen du.

Laneko gaixotasunen kudeaketaren laburpen taula.


9

Langilea osasun sistemapubliko ra joango da.

Langilea prebentziozerbitzu ra joango da.

Osalaneko LOUn salaketa

Gaixotasunaren ka lifikazioa

GGAAIIXXOOTTAASSUUNN BBAATTEENN SSIINNTTOOMM AAKK

Mutuako osasun zerbitzuetara joko da

Gaixotasunar runtaren diagnostikoa

LGaren diagnost ikoa

Mutuar i jak inaraz i :

Entitate kudeatzai lear i jak inaraz i

Gaixotasunarruntaren diagnostikoa

Lanekoga ixotasunaren

susmoa

4.2. ADIERAZPEN PROZEDURA

1.- Osasun arazo bat sortzen denean eta lanarekin zerikusia izan dezakeen susmoa badago, zuzenean Mutuara joanbehar da, hala badagokio, LGa deklaratzeko. Deklarazioa egiteko, partea betetzeko langilearen oinarrizko datuakeskatuko dizkio Mutuak enpresari. Horrek ez du inola ere deklarazioaren prozedura geraraziko.

2.- Langileak beti izango du zuzenean GSINera joan eta gaixotasuna lanari lotuta egoteari buruz zehaztapen zuzenalortzeko, horri buruzko erabakia eskatzeko aukera.

3.- 1299/2006 Errege Dekretuaren 5. artikuluaren arabera, gure lehen mailako arretako sendagilearenera (familiamedikua), edota Osakidetza edo Osasunbideako sendagile espezializatuarenera joateko aukera ere badago.Sendagile horrek balioetsiko du gaixotasunaren jatorria lanean dagoela dion zantzurik ba ote dagoen. Hori horre-la balitz, gaixotasunaren jatorria lanekoa izateko susmoa duela dion diagnostikoa egin eta osasun sistema publi-koaren osasun ikuskaritzara igorriko du. Lan osasuneko unitatearen babesa ere izango du.

Zein da EAR eta Nafarroako egoera?EAEn:

- 2007-12-26ko 1. Instrukzioa, laneko gaixotasun gisa kalifikatu daitezkeen edo susmo hori har daitekeen gaixota-sunen komunikazio prozedurari buruzkoa.

Osasun sistema publikotik lehen mailako arretako sendagileen edota Osakidetzako espezialisten bidez, osasunikuskaritzari izapidetu behar zaio, eta horien bidez GSINari eta Mutuari LGen susmoa adierazteko aukera dago.

- 2007-12-11ko Osalanen Erabakia. Erabakiaren bidez ezartzen da prebentzio zerbitzuetatik Osalaneko LanOsasuneko Unitatera LGen kasu susmagarriak komunikatzeko prozedura. Prebentzio Zerbitzuek (PZ) LGen sus-moa OSALANeko Lan Osasuneko Unitateari adierazteko betebeharra dute. Izan ere, hori da PZen osasun jardue-ren osasun ikuskaritza egiten duena. PZak gaixotasunaren berri izan eta jakinarazten ez badu, Lan OsasunekoUnitatean sala dezakegu eta unitate horrek LGren susmorik ote dagoen berretsi eta jakinarazi egingo du. Eraberean, PZ ere zigortu beharko du, behar bezala ez jarduteagatik.

Nafarroan:

- LGen Erregelamendu berria egokitzeke dago (1299/2006 ED). Erregelamendu horrek jasotzen du osasun siste-ma publikoko sendagileek antzemandako patologiak izan dezakeen laneko jatorriaren berri autonomia erkide-goko erakunde eskumendunaren bidez erakunde kudeatzaileari/kolaboratzaileari (GSIN eta/edo Mutua) emate-ko aukera. Hala ere, aukera hau egon aurretik, Nafarroan LGen susmoa deklaratzen zitzaion Nafarroako LanOsasunaren Institutuari Osasunbidearen bidez. Institutuak GSINera eskaera bat igortzen zuen osasun zentroeta-ko sendagile zelatarien sarearen bidez:

- Lan osasunaren zaintza epidemiologikoa egiteko azpiprograma. Programa hori jatorria lanean izan deza-keten gaixotasunak identifikatzen saiatzen da modu bizkor eta sistematikoan. Sendagileen sareen deklara-zioen bidez osasun zentroetan artatzen diren gaixotasunak identifikatzen ditu.

- Horrek dakar jakinarazitako kasuen ikerketa egitea, zaintza epidemiologikoaren Buletinak prestatzea etasaio presentzialak egitea lehen mailako arretako taldeekin, horrela komunikazio sarea aktibo izateko.

- Lan osasuneko sendagile zelatarien sarea osasunaren arloko beste oinarrizko eremu batzuetara hedatzea.2008aren amaieran, 31 zentro daude sarean, guztira 221.863 pertsona (Nafarroako herritar aktiboen % 73).

10


Osakidetzako eta Prebentzio Zerbitzuetako sendagileak Osasun ikuskaritza / Lan osasun unitataea GSIN eta mutua

4.3. LANEKO GAIXOTASUNAREN PARTEA IZAPIDETZEA

* Izan litekeen epe luzeenari dagozkio egunak

4.4. LANEKO GAIXOTASUNENGATIK ESKURATZEN DIREN PRESTAZIOAK

Osasun laguntza, hau da:

• Sortutako kaltea erabat konpontzera bideratutako osasun laguntza.• Farmazia laguntza doan.• Prestazio osagarriak doan.• Prestazio ortopedikoak.• Osasun garraioa.

Era berean, prestazio ekonomikoak honakoak ere izan daitezke:

• Lana berreskuratzeko eta lanera berregokitzeko prestazioak (osasun tratamendua, lanbide orientazioa, lanbideheziketa)

• Aldi baterako ezintasunagatik (ABE) prestazioak


11

LGren DIAGNOSTIKOA GSIN EDO MUTUAREN ESKUTIK

PPaarrtteeaa pprreessttaattzzeekkoo eettaa iizzaappiiddeettzzeekkoo bbeetteebbeehhaarrrraa

Enpresa kolaboratzai leetako osasun zerbitzuek , diagnostikoa egin eta 3 lanegunen buruan jakinaraziko dutepartea prestatzeko eta izapidetzeko.

Amaierako komunikazioa: amaiera eragiten duen gertakaria gertatu ondorengo egunetik kontatzen hasita, 5 lanegunen buruan.

Hasierako komunikazioa: diagnostikoa egiten denet ik 10lanegun

Partearen datu g uztiak hasierako komunikazioa egiten den hurrengo egunetik kontatzen hasita , gehienez 5 lanegunen buruan igorri beharko dira. Horretarako, enpresak eskatutako info rmazioa eman beharko du epeak betetzeko.

Informazio hori igortzen ez b ada, Mutuaren partea izapidetuko da eta arau-haustea eskuduntza duen agintariar i jakinaraz iko za io.

Diagnostikoa

Erakunde kudeatzaileari edo

Mutuari jakinarazteaenpresa

kolaboratzaileak

Hasierakokomunikazioa

erakunde kudeatzailearen edo Mutuaren

eskutik

Datuen komunikazioa, enpresak informazioa

emanda Komunikazioa

0 eguna Diagnostikoa egiten denetik 3 egun

Diagnost ikoaegiten denetik

10 egun

Hasierako komunikazioa egiten denetik 5 egun

Ixten dene tik 5 egun

• Baliaezintasun gabeko lesio iraunkorrengatik (BGLI) prestazioak• Ezintasun iraunkorragatik (partziala, osoa, absolutua, elbarritasun handia) prestazioak• Heriotzagatik eta bizirauteagatik prestazioak

4.5. PRESTAZIOEN ERREKARGUA

LIen kasuan bezala, LG prebentzio neurrien gabeziagatik gertatzen denean, baliteke prestazio guztien % 30-% 50ekoerrekargua egitea.

Prestazioen errekargua GSINek konpontzen du eta enpresak ordaintzen du. Ofizioz has daiteke, lan ikuskaritzak pro-posatuta edo langilearen ekimenez.

Lan ikuskaritzak txosten baten bidez balioetsi behar du LI edo LG eta horien ondoriozko lesioak honakoaren ondorioizan ote diren:

“Arauzko prebentzio neurririk ez duten makinak, tresnak edo instalazioak, zentroak edo lantokiak, prebentzioneurri horiek erabilgarritasunik gabe edo baldintza txarretan dituztenak edo laneko segurtasun edo higiene-ko neurri orokor edo partikularrak edo oinarrizko osasungarritasun baldintzak betetzen ez dituztenak edo lan-gileak lan bakoitzera egokitzea, adinari, sexuari eta bestelako ezaugarriak kontuan hartzen ez dituztenak."

Lan ikuskaritzak enpresak bete behar dituen segurtasunaren arloko betebeharren bat ez dela betetzen egiaztatzenduenean eta ez betetze horrek gertatutako istripuarekin kausa-efektuzko harremana duela egiaztatu ondoren, presta-zio ekonomiko guztien errekargua proposatu beharko du. Errekargu horiek arau-haustearen larritasunaren arabera %30-50 areagotuko dira, Gizarte Segurantzako Legearen 123. artikuluan ezarrita bezala (1/1994 GSLO testu bategina).

Nolanahi ere, ikuskaritzak prozesu hori abiarazten ez badu, guk abiaraziko dugu, segurtasun eta lan osasunaren arlo-ko neurri orokorrak edo partikularrak ez direla bete adierazten duten datuak eskuratzen ditugunean.

Prestazioen errekarguaren kargu enpresak egingo dira, erantzukizun hori ezin baita bermatu. Istripuak eragindakokalteen ordainetan emandako prestazio guztiei aplikatuko zaie, adibidez ABEen prestazioari, baliaezintasun presta-zioei eta hildakoak sortu diren istripuen ondorioz emandako bestelako prestazioei (familiartekoentzat alarguntza,zurztasuna...)

12


5. LANEKO GAIXOTASUNEN TAULA BERRIA

Lehen esan bezala, 1299/2006 Errege Dekretuak (abenduaren 19ko BOE) LGen zerrenda berria ezartzen du 1978koa-ren ordez. Espainiako araudia Europako Batzordeak gai honen inguruan 2003an emandako 670/CE gomendiora ego-kitzen du taula berriak.

ED berriaren zioen azalpenean adierazten da arau berri honen bidez, LGen egungo azpierregistroa konpondu, hain-bat gaixotasunek jatorria lanean izateari buruz ditugun egungo ezagutzei egokitu eta industria prozesuetako eragilekimikoen erabileran egindako aldaketak sartu nahi direla.

Europako gomendioari jarraiki, bi LG mota ezarri dira; alde batetik, Errege Dekretuaren 1. Eranskinean LG gisa har-tzen direnak eta, bestetik, 2. Eranskinekoak. Azken horietan sartzen dira laneko jatorria dutela susmatzen den gaixota-sunak eta etorkizunean, jatorri hori ziurtatzen bada, pixkanaka, 1. Eranskinean sartuko dira.

LGen berri ematen duenari dagokionez, berrikuntza zera da, mutuetako sendagileez gain, orain enpresako preben-tzio zerbitzuko sendagileek eta osasun sistema publikoko profesionalek ere LGak jakinarazteko aukera dutela. GSINenegingo dute jakinarazpena.

Azkenik, Lan eta Gizarte Segurantzako Ministerioak eta Osasun eta Kontsumo Ministerioak ED honetan onartutako tau-lan agertzen diren gaixotasunak diagnostikatzeko gida bat prestatu beharko dutela ezartzen da.

5.1. LANEKO GAIXOTASUNEN TAULAKO EKARPEN BERRIAK

- Jatorria lanean duen minbiziari dagokion talde bat sortu da.- Eragile kimikoek, biologikoek eta muskuloeskeletikoek eragindako LGen inguruko xehetasun gehiago eman dira.- Osasun sistema publikoen kolaborazioa sartu da; hau da, Osakidetza eta Osasunbidea (NLOI) (EBk 2003an LGen

Europako Zerrendari buruz egindako gomendioan oinarritua)- Osasun arloko langileak sentsibilizatzea LGen inguruko ezagutza eta diagnostikoak hobetzeko- LGen susmoa jakinarazteko obligazioa - LGen taula egokitzeko prozedura ezartzen du- 1978ko taulan agertzen ez ziren LGak sartu dira.- LG bat sor dezaketen jardueren zerrenda zehaztugabea. Alde horretatik, kontuan izan behar da zerrenda ez dela

batere zehatza eta, beraz, laneko jarduera jakin bat zerrendan ez agertzeak ez du esan nahi LGtzat hartu beharez denik.

Laneko jardueren ondoan «etab.» agertzen da, beraz, laneko jarduera gehiago ere hor sar litezkeela ulertu beharda, zerrendan zuzenean sartuta ez badaude ere. Kasu horretan, ez dago pertsona horrek produktu horrekin lanegin duenik frogatu beharrik. Nahikoa da langilearen ogibidean produktu horrekin lan egin ohi dela edo zela fro-gatuta.

Horrenbestez, zerrenda irekiagoa da eta gaixotasun mota bakoitzean arrisku faktore bera duten hainbat jarduerabiltzeko aukera ematen du. Adibidea:


13

11997788KKOO TTAAUULLAA 22000066KKOO TTAAUULLAA

Zapata r iaren izte rra ren aurreko fasziako bursitisa.

Izte rra ren aur reko fasziako burs it isa. Zapatar iak eta izter ra ren aur reko alderdian etengabe presioa egitea eskatzen duten lanak.

Arotza ren esternoiaren aurreko bursitisa

Esternoiaren aur reko bursit isa. Arotza eta esternoia ren aur reko guneanetengabe presioak egitea eskatzen duten lanak.

Gaixotasuna legezko LGen zerrendan agertzen bada «iuris et de iure» presuntzioa izaten du; hau da, ez du onartzenlesioa lanekoa izatearen aurkako frogarik. Horrek esan nahi du langileak ez duela frogatu behar gaixotasuna lanak era-gindakoa denik; nahikoa da LG taulan laneko gaixotasun gisa agertzen dela adieraztea.

LGak (1. Eranskina) 6 talde handitan sailkatzen dira zerk eragiten dituen kontuan hartuta:

• 1. taldea: eragile kimikoak.• 2. taldea: eragile fisikoak.• 3. taldea: eragile biologikoak.• 4. taldea: beste ataletan agertzen ez diren substantziak eta bestelako eragileak arnastea.• 5. taldea: beste ataletan agertzen ez diren eragileek azalean eragindakoak.• 6. taldea: eragile kartzinogenoak.

Lehen ikusi dugun bezala, gaixotasun talde bakoitzaren barruan honako informazioa ematen du zerrendak: gaixota-suna, eragilea eta azpieragilea. LG guztiek kode bat dute esleituta.

1. taldea: eragile kimikoakFaktore eragileen aurreko zerrendari dagokionez, berrikuntzarik esanguratsuenetakoa da arriskua sortzen duten hain-bat eragile kimiko berri eta horiei dagozkien jarduerak zerrendan sartu izana. Honako produktuak erabiltzen dira:

• Antimonioa eta horren deribatuak• Binilbentzenoa (estirenoa) eta dibinilbentzenoa• Epoxidoak• Poliuretanoak (isozianatoak)• Organo fosforodunak eta karbamatoak• Organo klorodunak• Nitrogeno oxidoa• Substantzia fotosentsibilizatzaileak • Eragile kartzinogeno ugari.

2. taldea: eragile fisikoak.Talde honetako aldaketa handiena gaixotasun berriak sartzea izan da. Adibidez, erradiazio ultramoreen eraginpeanegotearen ondoriozko gaixotasun oftalmikoak eta ahotsa behartzeagatik sortutako ahots kordetako noduluak.

Patologia osteomuskularren ordena hobetu egin da. Bursitisa, tendinitisa, nerbioen paralisia eta abarren eragileen arte-an presioa eta errepikatzen diren mugimenduez gain, jarrera behartuak sartu dira arrisku faktore bezala. Meniskokolesioekin erlazionatutako jarduerak ere ugaritu egin dira. Lehen lurpeko meatzeekin lotutakoak bakarrik hartzen zirenkontuan, eta orain, berriz, belauniko edo pikotxean denbora luzez egotea eskatzen duten lanekin lotutakoak ere aint-zat hartzen dira.

Laneko gorreriari dagokionez, arrisku axialeko jarduera gehiago gehitu dira, hala nola, bibrazio mekanikoen eragin-pean egoteak sorrarazten duen patologia.

Eragile batzuentzat eragina sor lezaketen lan jardueren zerrenda luzatu egin da. Esaterako, artelanen zaharberritzai-leak artsenikoaren kasuan, hondakin arriskutsuen tratamendua kadmioaren kasuan, zementuaren fabrikazioa kromoa-ren kasuan eta azido zianhidrikoa eta horren deribatuen erabileraren kasuan, lehenengo aldiz sartu dira metalak gar-bitzeko gaien fabrikazioa, hainbat industria prozesutako errekuntzen isuriak eta horien erabilera laborategian.

Esan liteke aurreko taulan baino hobeto zehazten direla patologiak eta kausa ergonomikoak, eragina sor dezaketenlanbideak aipatu gabe, eta hortaz, alde horretatik mugarik jarri gabe.

3. taldea: eragile biologikoakInfekzio arriskua frogatu den prebentzio, osasun laguntza eta jardueretan lan egiten duten pertsonen lanak eraginda-

14


ko gaixotasun infekziosoak ere sartu dira, baina ez dira sartu eragile biologikoei buruzko 644/1997 ErregeDekretuaren 1. taldean sartutako mikroorganismoak, hau da; gizakietan gaixotasunak eragin ohi ez dituzten eragileak.

Zerrenda berriak lehen ez zeuden jarduerak biltzen ditu pertsonei animaliek edo horiek produktu edo gorpuzkiek ku-tsatzeko aukera dagoen gaixotasun infekzioso edo bizkarroiek eragindakoen atalean.

Beste atal batzuetan sartu gabeko gaixotasun infekziosoei eta bizkarroiek eragindakoei dagokienez, mikosia eta legio-nella sartu dira, baita horiekin lotutako jarduera berriak ere.

4. taldea: beste ataletan agertzen ez diren substantziak eta bestelako eragileak arnasteaTalde honetan, jarduera berriak gehitu zaizkie silikosia, pneumokoniosi, asbestosi eta beste hauts mineral batzuek era-giten dituzten gaixotasunei.

Silikosia, pneumokoniosia, asbestosia, kanabosia eta bagazosiaren kausatzaileez eta aluminioaren, metal gogorren,talko hautsaren eta Thomas zepaz gain, agente patogeno ugari zerrendatu eta sailkatu dira.

Honakoak gehitu dira gaixotasun gisa:- Amiantoak eragindako pleurako edo perikardioko gaitzak (4. taldea. C eragilea, 02 azpieragilea)- Widia altzairuak eragindako pneumokoniosia (4. taldea, E eragilea, 01 azpieragilea)- Siderosia (4. taldea, E eragilea, 02 azpieragilea)- Jatorri ezberdineko zehaztu gabeko substantziek eragindako errinokonjuntibitisa (4. taldea. H eragilea, 01 azpie-

ragilea).- Kanpotiko albeolitis alergikoa (4. taldea, H eragilea, 03 azpieragilea).- Arnasbideko disfuntzio erreaktiboaren sindromea (4. taldea, H eragilea, 04 azpieragilea)- Fibrosi interstizial zedarrigabea (4. taldea, H eragilea, 05 azpieragilea)- Neuropatia interstizial zedarrigabea (4. taldea, H eragilea, 07 azpieragilea)- Errinokonjuntibitisa, urtikaria, angiodermiak, asma, albeolitisa, metalen sukarra eta beste gaixotasun batzuk, kasu

honetan pisu molekular gutxi duten substantzien (metalak eta horien gatzak, egur hautsa, farmaziako produktuak,substantzia kimiko plastikoak, gehigarriak...) eraginpean egoteagatik sortuak – (4. taldea, I eragilea)

5. taldea: beste ataletan agertzen ez diren eragileek azalean eragindakoak.Talde hau berregituratu egin da eta orain eragileen arabera dago egituratuta gaixotasunen arabera egituratu beharrean.

Talde honetan sartu diren jarduera arriskutsuen kopuruak igoera nabarmena izan du. Horren erakusgarri, hidrokarbu-ro alifatikoen deribatu halogenatuak, azido organikoak, azaleko arazoen kausatzaileen eraginpean egotea eskatzenduten jarduerak.

Honakoak gehitu dira gaixotasun gisa:- Eragile infekziosoek sortutako arazo dermatologikoak (5. taldea, D eragilea, 01 azpieragilea)

6. taldea: eragile kartzinogenoak.Eragile kartzinogeno berriak gehitu dira, hala nola, berilioa, kadmioa, hidrokarburo aromatiko poliziklikoa, egur gogo-rraren hautsa, radona, nitrobentzenoa, azido zianhidrikoa, zianuroak, zianogenoaren eta akrilonitriloen konposatuak.

Honakoak gehitu dira gaixotasun gisa:- Artsenikoaren eraginpean egoteagatik Bowen-en gaixotasuna (6. taldea, C eragilea, 03 azpieragilea)- Azaleko lesio premalignoak (6. taldea, J eragilea, 01 azpieragilea)


15

5.2. LANARI DAGOKIONEZ ZEIN JATORRI DUEN SUSMA DAITEKEEN GAIXOTASUNAK

Onartutako LGen taulaz gain, 2. Eranskina ere prestatu da. Eranskin horretan gaixotasunen zerrenda osagarri bat agertzenda. Gaixotasun horien jatorria lanekoa dela susmatzen da eta baliteke etorkizunean LGen taulan, 1. Eranskinean sartzea.Honakoak dira: 31 agente kimikoen eraginpean egoteagatik sortutako gaixotasunak, bibrazio bertikalek eta hotzak sor-tutako 2 gaixotasun, hainbat substantzia arnasteagatik sortzen diren arnas gaitzak, amiantoaren eraginpean egoteaga-tik sortutako laringeko minbizia eta 1124/2000 Errege Dekretuko C1 eta C2 substantzia kartzinogenoen eraginpeanegoteagatik sortutakoak.

5.3. ZERRENDA BERRIAREN GABEZIAK

Hona hemen zerrenda berriaren gabezia garrantzitsuenak:

- Zamak eskuetan hartuta ibiltzeagatik sortutako bizkar eta gerrialdeko lesioak LG bezala ez hartzea. Kasurik one-nean, gehiegizko esfortzua egiteagatik gertatutako LI gisa erregistratu dira.- ED honetan ez da Europako gomendioan aipatzen diren nahaste psikosozialen (gutxienez estresak, burn out dela-koak eta mobbingak eragindakoak) ikerketa sustatzeko gomendioa sartu- Prestazioari eskaini zaio arreta gehien, ikerketaren, zaintza epidemiologikoaren eta prebentzioaren kaltetan.

5.4. LANEKO GAIXOTASUNEN TAULAREN INDARGUNEAK

- Berandu bada ere, 1978ko taularen bilakaerari egokitzea (29 urte)- Osasun sistema publikoaren inplikazioa.- Europako zerrendaren 1. Eranskinera gehitzen diren LG guztiak automatikoki Espainiako taularen 1. Eranskinean

sartuko dira- Kalifikazio irizpideak bateratu dira.- Minbizi okupazionalari protagonismo handiagoa eman zaio.

5.5. HOBETZEKO PROPOSAMENAK

- LGen parteen edukietatik abiatuta, prebentzioa eta zaintza epidemiologikoa indartzea.- Froga zientifikoetan oinarrituta, ikerketa sustatzea eta behar adina baliabide ekonomikorekin hornitzea- Gizarte Segurantza-Prebentzioa-Osasuna sistemen artean oreka eta parekidetza lortzeko lankidetza.- Lehendik dauden informazio sistemak koordinatzea.

16


6. OSASUNAREN ZAINTZA

LG bat eragiteko arriskua duten lanpostuak bete behar dituzten enpresa guztiek honako betebeharrak dituzte:

- Lanpostu horiek beteko dituzten pertsonak onartu aurretik, pertsona horiei mediku azterketa egitea (GSLOko196. art.)

- Aldizkako mediku azterketak

Enpresaren kontura egingo dira mediku azterketak LG bat jasateko arriskua dutenei derrigorrez egin behar zaizkie.Enpresak ordaindu behar ditu joan-etorrien gastuak eta soldata osoa baldin eta LG batengatik horiek jasotzeariuzten badiogu (GSLOko 196. artikulua).

Hainbat kasutan, mediku azterketen maiztasuna arriskuen ebaluazioa zehaztutako arrisku mailaren araberakoa da.

Osasuna zaintzeko egindako mediku azterketetan aldi baterako ezintasuna ez dakarren LGen baten sintomaren batagertzen bada, baina sintoma horrek okerrera egitea pertsona beste lanpostu batean jarrita ekidin badaiteke, enpre-sak lekualdaketa hori egin beharko du, izan behin-behinean edo behin betiko.

Langilearen egoerarekin bateragarria den lanpostu batera lekualdatuta ere, lehengo postuan jasotzen zuen soldataberdina jasotzeko eskubidea du, esleitu dioten lanpostu berriari soldata baxuagoa badagokio ere.

Enpresak lekualdaketa ezin dela egin iritziz gero, langileari baja emango zaio, aurrez laneko ikuskaritzarekin halaadostuta eta Enpleguko Institutu Nazionalean lana eman diezaioten lehentasuna emango zaio. Kasu horretan, enpresa-ren kontura soldata osoaren baliokidea den diru-laguntza jasotzeko eskubidea du, gehienez hamabi hilabetez. Epehori beste sei hilabetean luzatu ahal izango da GSINen kontura, eta beste hamabi hilabetez Enpleguko InstitutuNazionalaren kontura.

Sindikatutik, lekualdaketa eta lanpostua egokitzeko aukera defendatuko dugu beti; izan ere, enpresak lekualdaketa ezinduela egin erabakiz gero, erabaki hori idatziz justifikatu beharko du. Hitzarmen kolektiboetan langilearen osasun ego-erarekin bateragarria den beste lanpostu bat bermatzen duten klausulak sartu behar dira.

Lanetik kanpoko mediku azterketak ere egiten dira, hau da, laneko bizitzan jasaten diren arriskuen eraginpetik hara-goko azterketak. Jarraipen horrek honakoak aurreikusten ditu:

- Laneko elementu kartzinogenoen arriskuak.- Arrisku biologikoak eta eragile kimikoak.- Binilo monomeroaren kloruroa.- Zarata.- Amiantoa- Erradiazio ionizatzaileak.

Enpresak langileei derrigorrezkoak diren hasierako mediku azterketak eta aldizkakoak ez egitea arau-hauste LARRIAda laneko arriskuen prebentzioari dagokionez. Arau-hauste horrek, gainera, enpresak egiten ditu LGen prestazio guz-tien zuzeneko erantzule. % 30-% 50eko prestazio ekonomikoen errekargua ere hor sartzen da


17

7. EKINTZA SINDIKALA

Gure esku-hartze sindikalak arriskuak ezabatzea izan behar du oinarrian. Horrek izan behar du beti gure lana gidatu-ko duen araua. Ezabatu ezin diren arriskuak, balioetsi egin behar dira eta arrisku horiek ahalik eta txikienak izan dai-tezen prebentzio neurriak hartu behar dira. Hala ere osasunak kaltea jasaten badu, honako esparruetan egin behardugu lan:

- Ikusezina ageriko egitea- Gizabanakoaren mailatik talde mailara igarotzea

7.1. IKUSEZINA AGERIKO EGITEA

Aipatu bezala, erregistratutako LIak eta batez ere onartutako LGak icebergaren tontorra besterik ez dira osasunarengaineko kalteei dagokienez. Asko dira estatistika ofizialetan agertzen ez diren kalteak, eta kalteak ezkutatze horrenatzean laneko arriskuen eraginaren benetako neurria dago. Osasunaren gaineko kalteak honakoa dakarkie zuzeneanenpresei: lesioen kausak ikertzea eta kaltea berriz gerta ez dadin neurriak hartzea. Jasaten ditugun arriskuak agerianjartzen ez baditugu, lan baldintzek bere horretan jarraituko dute eta, beraz, langileok arrisku horien eraginpean egon-go gara.

Ideia nagusia behin kalteak onartuta prebentzioa egitea da

Kalteak aitortzen ez badira (LI eta LG)

EZ dira haiek eragin zituzten arrazoiak ikertuko

EZ dira lanpostuen arriskuak aitortuko

EZ dira arriskuen ebaluazioak identifikatuko

EZ dira prebentzio neurriak hartuko

Langileok gaixo jartzen jarraituko dugu

Prebentzioa enpresan eta prebentzio neurriak, oro har, osasunari eragindako kalteei buruzko datu ofizialetan oinarrit-zen dira haien arrakasta edo porrota mugatzeko. Horien arabera, bitarteko gehiago edo gutxiago jartzen dira, eta beraz,mutuek eta prebentzio zerbitzuek egiten dituzten LIen eta LGen azpierregistroa saihesteak –erakunde horien ardurahandiena patologien laneko jatorria ukatzea da, beren funtzioak betetzea baino– errealitatea ezagutzen eta hura aldat-zen lagunduko digu.

7.2. GIZABANAKOAREN MAILATIK TALDE MAILARA IGAROTZEA

LGren susmoa dagoen guztietan, ahaleginak egin beharko ditugu gaixotasun hori laneko gaixotasuntzat har dadin, etakasu jakin horri konponbidea emateko; baina baita kolektiboaren mesedea bilatzeko ere, kasu bat egon bada oso liteke-ena baita gehiago egotea. Hortaz, gure ikuspegiak kolektiboa izan behar du, guztiontzat positiboak izango diren konpon-

18


bide globalak aurkitzeko.Patologiak lanean eragindakoak direla aitortzea abantaila handia da honako arrazoi hauek direla-eta:

Eraginpeko pertsonarentzat:- Prestazio ekonomikoak- Prestazioak jasotzeko baldintzak (beharrezko kotizazio aldia)- Prestazioen errekargua- Balizko ondorioak eta kalte-ordainak- Arriskuen balorazioa- Lanpostuaren prebentzio neurriak

Neurri kolektiboak- Parte-hartzea bultzatzen da- Konpromiso handiagoa langile taldearen osasuna zaintzeko- Arriskuen balorazioa- Lanpostuaren prebentzio neurriak

7.3. ZER EGIN?

Lanean gaudela kalterik jasaten badugu Mutuara jo behar dugu, edo laneko gorabeherak kudeatzen dituen norbai-tengana, eta horretarako enpresan asistentzia partea eskatuko dugu (enpresak ezin digu ukatu). Mutuan honako gauzahauek gerta daitezke:

- lesioaren jatorria lanean dagoela ez onartzea- jatorria lanean dagoela onartzen dute baina medikuaren alta goizegi jasotzen da, edo guztiz sendatu gabe bidal-

tzen gaituzte lanera.

Egoera horien aurrean honako hau egin beharko dugu:

- Asistentzia medikoaren txostena idatziz eskatzea.- Mutuaren ezezkoa idatziz eskatzea, hau da, patologiak jatorria lanean duela ez onartzea edo alta goizegi eman

digutela... eta era berean gu horrekin ados ez gaudela dioen dokumentu idatzia erakutsiko dugu.- Horretarako, Mutuaren instalazioetan nahitaezko erreklamazio liburua jar dezaten eskatu beharko dugu idatziz

jasota gera dadin ez gaudela ados eskaini diguten arretarekin, eta gure ustez alta goizegi eman digutela, edo kal-tea gure lanaren ondorioa izan dela adierazteko.

- Enpresaren aurrean, sindikatuko ordezkaria bertan dela, Osasuna zaintzeko prebentzio zerbitzuaren esku-har-tzea eskatzea, errekonozimendua egin ondoren, beharrezko zehaztapenak egin ditzan. Zerbitzu horrekOSALANeko laneko osasun unitateari LGren susmoa jakinarazteko betebeharra du. Ez badu jakinarazten, unitatehorren aurrean salaketa jar dezakegu, gertakizunarekiko jarrera har dezan eta Prebentzio Zerbitzuaren ez-bete-tzearen aurka jardun dezan. Nafarroan, ikusi dugun bezala, ez dago aukera hori baliatzerik ez baitago horriburuzko araurik.

- Lehen mailako arretako medikuarengana joatea. Bertan, bi gauza gerta daitezke:- EZ digu baja emango patologiaren jatorria lanean ez dagoela uste baituelako. Diagnostikoa eta hark eginiko

balorazioa idatziz eskatuko diogu, eta jarraian Mediku ikuskaritzara joango gara baja eskatzera eta LGren sus-moaren jakinarazpena egitera.

- BAI baja emango digu, baina gertakari arruntagatik. Osasun zerbitzu publikotik LG susmoa izapidetu deza-kete ofizioz, EAEko ikuskaritza medikoaren bitartez, zein Nafarroako programa zelatarien bitartez.

- Batzordeari jakinaraztea GSINean patologiaren laneko jatorria erreklama dezan eta ekintza horiek gaitzetsi ditza-ten dagokion enpresaren atalean.


19

Sarritan LGa onartzeko zailtasunak Mutuara joan baino lehen agertzen dira, enpresan bertan, hura baita lesioaren lane-ko jatorria hasieratik onartu nahi izaten ez duena. Egoera horiei aurre egiteko honako hau egin beharko dugu:

- Sindikatutik bertatik osasunari eragindako kalteez arduratzeko enpresan aurreikusitako jarduteko modua aldezaurretik berrikustea. Eta arreta berezia eskaini ondokoei: non eta nola erregistratzen diren LGak eta nork ematendituen Mutuarentzako asistentzia parteak.

- Edozein istripu beti jakinaraztea (adibidez edozein sustantziaren isurtzea) enpresako egitura hierarkikoari bere-hala, eta ez egun batzuk igaro ondoren.

Aintzat hartu behar dugu jatorria lanean duen lesio bat behar bezala kalifikatzeak duen garrantzia. Ez badugu laneaneragindako lesiotzat hartzen honako ondorio hauek ditu enpresarentzat:

- Aurkezturiko ezbeharren eta LGen datuak errealak ez izatea.- Gertaturikoa ez zaio Laneko ikuskaritzari/auditoretzari jakinarazten, eta hortaz, ez du egoera zuzentzeko neurriak

ezartzeko betebeharrik izango.- Enpresak, beraz, ez du erantzukizunik izango eraginpeko pertsonaren osasunean etorkizunean izan ditzakeen

ondorioen aurrean.- Baja gertakari arruntak eragindakoa denez Osasun sistema publikoaren ardura izango da baja hori ordaintzea eta

ez Mutuarena. Ondorioz Mutuak diru asko aurreztuko du eta fondo horiek osasun zerbitzu pribatua sustatzekoerabiliko ditu.

- Era berean, kanpora begira, laneko lesio arruntak desbideratzeak berekin dakar ezbeharren zifra ofizialak leun-tzea edo makillatzea.

Kaltea aitortu ondoren, ikerketa partaidetua egin dadin eskatu behar dugu, baita zuzentzeko neurriak aplika daitezenere. Sindikatuen erantzunak LI larrien edo heriotza eragiten duten LIen aurrean hartzen den bide bera jarraitu beharkodu. Ildo horretatik, prestazioen ordainketatik haratago doazen erantzukizunak eskatzeko aukera ere aintzat hartu behardugu.

Errealitatea eraldatu behar dugu, eta horregatik 1999an LANEk zehazturiko lan duinaren eta lan zuzenaren kontzeptuagaratu behar dugu. Kontzeptu integratzailea da hori eta lan produktiboaren sinonimo borobila; bertan, eskubideakbabesten dira, eta horrek diru-sarrera egokiak sortzen ditu, baita gizarte babes egokia ere. Horrek esan nahi du,bestalde, nahikoa lan dagoela, eta bazterkeriarik gabe, hau da, guztiok izan behar dugula diru-sarrerak lortzeko auk-erak baliatzeko bidea. Garapen ekonomiko eta sozialerako joera ezartzen du eta horren arabera enpleguaren erreal-itateak, diru-sarrerenak eta babesarenak bat egin dezakete gizarteko arauei eta langileen eskubideei kalterik eragingabe.

Horretarako, honako hau egin behar dugu:

- LANEKO BALDINTZAK HOBE DITZATEN eskatzea- LANEKO EZEGONKORTASUNAREN AURKA BORROKATZEA- PREBENTZIOARI lehentasuna ematea- KALTEAK BISUALIZATZEA- Jatorria SALATZEA eta ERANTZUKIZUNAK eskatzea (mobilizatzea eta hurrengo eguneko lana)- LAN ANTOLATUA

Lanak hil egiten du, baina ez hori bakarrik, indargabetu egiten gaitu, eta zahartu, hau da, lan batzuek akabatu egitengaituzte eta beste batzuek ez digute bizitzen uzten.

20


8. BIBLIOGRAFIA

- 1299/2006 Errege Dekretua, azaroaren 10ekoa, Gizarte Segurantzan gaixotasun profesionalak onartzeari etahoriek jakinarazteko eta jasotzeko irizpideak ezartzeari buruzkoa.

- TAS/1/2007 Agindua,urtarrilaren 2koa,gaixotasun profesionalaren partearen eredua ezartzen duena,hura egi-teko eta jakinarazteko arauak ematen dituena eta dagokion datu pertsonalen fitxategia sortzen duena.

- 1/1994 Errege Dekretua, ekainaren 20koa, Gizarte Segurantzako LEGE Orokorraren testu bategina onartuzuena.

- 1273/2003 Errege Dekretua, urriaren 10ekoa, langile autonomoen gizarte segurantzako erregimen bereziansartutako langileen gertakari profesionalen estaldura erregulatzen duena,eta norbere konturako langileen aldibaterako ezintasunagatiko prestazioaren zabaltzea erregulatzen duena.

- Abenduaren 7ko 1993/1995 Errege Dekretua, Gizarte Segurantzako lan istripu eta gaixotasun profesionalenmutuen lankidetzari buruzko erregelamendua onartzen duena.

- Otsailaren 21eko 250/1997 Errege Dekretua, Gizarte Segurantzako lan istripu eta gaixotasun profesionalenmutuen lankidetzari buruzko erregelamendua aldatzen duena.

- Abenduaren 29ko 30/2005 Legea, 2006. urterako Estatuko Aurrekontu Orokorrei buruzkoa.

- 31/1995 Legea, azaroaren 8koa, Lan Arriskuak Prebenitzeari buruzkoa.

- 39/1997 Errege Dekretua, urtarrilaren 17koa, prebentzio zerbitzuen erregelamendua onartzen duena.

- Nafarroako laneko osasunaren arloko zaintza epidemiologikoaren azpiprograma.

- Osasun sailburuordearen, Osalaneko zuzendari nagusiaren eta Osakidetzako zuzendari nagusiaren 2007koabenduaren 26ko 1. instrukzioa, laneko gaixotasun gisa kalifika daitezkeen gaixotasunak edo jatorriz lanekoakizateko susmagarriak direnak jakinarazteko prozedurari buruzkoa.

- Osalan, Laneko Segurtasun eta Osasunerako Euskal Erakundeko zuzendariaren 2007ko abenduaren 11ko ebaz-pena, jatorriz lanekoak izateko susmagarriak diren gaixotasunen kasuak prebentzio zerbitzuetatik Osalanekolaneko osasun unitateari jakinarazteko prozedura.

- EPA 2007

- www.mtas.es web orriko estatistikak

- OME: Life Styles and Health risk at the work place.

- LANE, http://www.ilo.org/global/Themes/Safety_and_Health_at_Work/lang--es/index.htm


21

22


LABen EGOITZAK . LAN OSASUNA

BILBO Rekalde Zumarkalea, 62tel: 94 470 69 [email protected]

DONOSTIA San Blas, 1 beheatel: 943 45 86 [email protected]

GASTEIZ Fermin Lasuen, 13 beheatel: 945 25 58 [email protected]

IRUÑEA Martxelo Zelaieta, 75-2 A atea, B3-22tel: 948 22 11 30iruñ[email protected]

LANEKO GAIXOTASUNEN OINARRIZKO ESKULIBURUAbiltegia.labsindikatua.org/Argitalpenak... ·...

Documents

Transcript of LANEKO GAIXOTASUNEN OINARRIZKO ESKULIBURUAbiltegia.labsindikatua.org/Argitalpenak... ·...