/?A. • -< *

'

v *7

D. D.O B SER VATIONES PHIL0L0G1CM

in

PAULI II EP. ad CORINTH. cap. xii, v. 1-4.

QUAS,

CONS. AMPL. ORD. PHILOSOPH. UPSAL,

PUBLICO EX AMIN I MODESTE SUBJICIUNT

Mag. SVENO BERVEB. DIV. MIN. STIP. REGI.

GUSTAVUS RYDBERG,Stip. Fi or in.

VESTROGOTHL

IN ACROATERIO GUST. MAJ. D. XII JUNII MDCCXCY.Horis a. ra. folitis.

UPSALIJE,LITTERIS JOH. FR. EDMAN, RÜG. ACAD« TYPOGR»

S:M RiiE m:tisMAGNM FIDEI VIRO,

REVER ENDISSIM ODOMINO

gfMUTiGMB

S. S. THE0L0G1M DOCTORI,DIOECES. SCARENS. EPISCOPO,

VEN. CONSIST. PRTESIDI,GTMN. SCHOLARUMQUE

ET

REGII ORDINISde STELLA POLARI

MEMBRO,MEEGENATI MAXIM O

sacrum

debuerunt

PRESES et RESFONDENS.

OBSERVATIONES PHILOLOGIEIN

PAULI s EP. ad CORINTH. CAP. 12: 1-4.

§. I.

Jam, inde a remotiori anriquitate, legitima & juftainterpretatio libroram Novi Foederis, prsecipueautem EpiitoUrum Pauli, Viris fummi nominis vilaeft difncillirna , quinimmo multo difficilior atque im-peditior, quam Horrieri, Thycydidis, Polybii alio-rumque grsecorum Scriptorum. Et quidem jure.Etsnim alioquin, unde faäum estet, ut in nullumitve Grsecum Eve Latinum, vel difficiiiimum Scripto-rern tot, tant^que molis prodierint commentarii, exquibus interpretationes, jam vi quafi extrufse, jamfenius difficultate laborantes, attamen ex neceffitatequadam receptse, inoleverint, atque adeo ad noftramusquc aetatem transmisfae, ut vel inftru&isfimum inter¬preten! fubdole in fui adfenfum pertrahant. Liberefatemur, libros Novi Foederis, in iis quae norniamfidei & morum fpe£tant, eo nomine esfe perfpicuos,ut ad genium, quo cditi funt, temporis adcommo-dati, a luis Le&oribus, plebejis quoque & indo&is,facile ac (ine interpretis cura, ingenio & do£trina,intelligi potuerint. Unde causfam difficultatis, dequa querela agitari fölet, non femper penes Sacrostumöres, quin potius jam penes intcrpretes refide-re, jam tempori, quod e rebus aftis vivimus remo-tum, tribuendam esfe arbitramur. Accidit enimnon raro, ut in quorundam cxplicatione locorum

A 2 haeß-

4

haefitémus, propterea quod in ignoration e verfamurprifcorum, ad quos alluditur nonnunquam, rituum,hiftorix vetcris atque ecclefiarum & gentium flatuspriflini. Prsterea licet disAmuIandum non esfe vi-deatur, permulta JWjfr« facris litteris inesfe, quodlingua, qua exarats funt, dudum in vernaculisesfe defierit, quodque Sacri Viri, fnis Inferviencestemporibus, a cafti fermonis indole nonnihil inter-dum deflexerint, nihilo tamen minus haut minimainde fspenumero repetenda funt, quod interpretesinrerdum indolem Grscitatis tum purs tum Helie-nifticse, qua oportuit cura, bbi familiärem rton red»didcrint. Accedit, quod, in fenhi verborum eruen-do, interpretcs nonnunquam> nec ab omni partiumAudio alieni, nec a praejudicatis opinionibns libcrl,nec'critices fanioris prsbdio probe muniti, nec cs-teris ex Archsologia gentis fubfidiis fatis inftruffci,rem adgresfi lint. Unde non. potuit non evenire9ut vel poft rccentioris svi Phiioiogos, quorum im-mortales labores nulla non deprxdicabit stas, hincinde mesfis fuperfit, in quam falcem mittat pofteri-tatis folertia. Huc referendum putamus Iccum,quem noflrse qualicurnque disquifitioni (ubjeftum i-mus, &, prout tutuierint vires, in clariorem lucemproferre optamus. Quod , fpeeiminis academici lo-co, jam edituri conamen, enixe rogamus, velis B,L. undulgenter habere.

§. II.Jafåis a Paulo in principe achajx urbe Corintho

Eccle-

A A *A-

fe—IIUMI_ l|1 i _ fe——

—v» -siF^r

Ecclefix Chriftianae fundamentis, temporis fuccesfucomplnrcs prodierunt Dolores, qui in res Religionisfuam coliocarunt operam, åt vcro diverfo, nec ubique probando kudio. Fuere enim inter illos,qui fibi fuisque dotibus praefidentes, Paulum incontemtnm adducere, atque ex Ejus in Corinthio-rum aninais deminuta exikimatione fui celebritati no-minis conkiltum ire voluerint. Hos pasfim tängersvidetur Apokolus in utraque ad Corinthios misfaEpiftola , VOCanS COS TreCpvcrico^ss i Cor. IV. 19. Kocvyoof^s-\as sv 7rgo<roo7rto H&f 8 v.u^icc 1 Cor. V. 12. Prsecipuevero capite decimo pokerioris Epikola? ad Corinth.adgreditur Apokolus fui deferfionern adverfus hosPfevd. Apokolos & calumniatores > qui id maxiniededisfent Ipfi crirnini, quod, qüum in Ipfo praeien-te fplendidum deprehendisfent nihil, nihil quod Apc-ftolicam Ipfius commendaret au&oritatem, (everibfi-mum tarnen & audacem in licteris ad Ecclefiam mis-fis fe exhibere fukinuerit. Sed talia argutanres per-pendere jubet v. 11. talem (e vel fuisie vel futurumesfe 7*cc^cvtcc reo egyso, quaÜS esfet reo Aoyu öl smi^eXoiVctT,eov. Quam quidem Apologiam Capite uhdecimoita continuat ut, praemisfa excufatione 7[s£ictvrc)\cyicz£fibi extortx a fuis adverfariis, dignitatem munerisfui ab eorum contemtu vindicet, v-anas eorum g!o-riationes vera curarum muneris fui celebratione itaquidem confundendo, ut inter alia ipfis ob oculosponat gravisfimos quos, pro Evangelio, exhaideraelabores, plagas fibi a Judseis infh&as, vincula &horrenda vitae pericula, qua?, fiti & fame presfus

A 3 ve-

6-V-m,.^ t—fs-f1 Yv

veftibusque deftitutus rcpecicis victbus terra mari-quc fubierat. Quibus in Eccleiiam Chriftianam e-numeratis meritis, progreditur Apoflolus ab initioCap. XII ad alia, de quibus audentior gloriaripotcrat.

§. III.V. I. Koivxct>&cii Sri 8 (rv/jtQegei fxoi : eÅevcöfjtxt yuq eis

Q7trcc<ncts vgft <x,7roxcc\v^eis Kt^/f?.V. 2. O/Jafi ccvSgoo7rov ev Xfi^oo, 7ft>o ertvv deKCCTSfnrecfoov

{eire ev aoofxocri, 8X ci$cc ' eire ev.ros rf? ghv/acctos , 8x oiSx, O©eos oiSev.j x^TSxyevrx rev rotsrov eoos rgirs 8%ccv8. —

V. 3. Kxf ol$cc tov t018t0v KvSßOü-kov (sits fV (too/umtly €17 sexr07 t8 aoopoiTos, 8x oiOcc. O Geos c/JfV.)

V. 4. Oti tigTfo&y t} eis rov 7totqxSetGov, v&j vjxzcrevccgftjrx ftjfxccrx, os 8x ej*ov uv&fWTroo ÅctÅwcu. Quam-vis Interpretes, qui fuam in hune locum diffi-ciliorem explicandum collocarunt operam, in rebusminoris momenti inter fe difcrepcnt, in eo tamenconfentiunt, Apoftolum hoc loco de femet ipfo lo-qui in tertia perlona , adeoque onrunxv & <x7roxcchv\piv,ad quam proyocat, Illi ipfi contigisfe a)\ Paulum fu-

isfe

a) v. Pauli zweiter Brief an die Korinther herausgebenund erklaret von Joh. Friedr. Schultz, Halle 17g* , ubiinter alia Celeb. Au£t. dicit: Zwar es liefe fieb nicht he~greifen, wie Erfcbeinungen , die ein andrer gebäht, fur Pau¬lum ein gegenftand des flohes werden können. Illuftr. Mi¬chaelis in anmerkungen fur Ungelebrte zu (einer tiber-fetzung des N. T. Dritter theil, Gottingen 1791 h. 1.ita disferit: Da er (Paulus) von Offenbarungen redet, derenEr ßcb rühmen kau y fv liehet jeder , daß Paulus ßlhft dieje

isfe uv&goä?.rov iftum ev usque sd tertium caelum F)abreptum; cumquc Ipfiim audisfe ^yura, quae hicu^nra c) dicuntur, quaequc cnarrare non licebac d):

Et

entzuckung gebäht haben majs; allein eben, weil ihm dafsRubinen fo unfcbicklicb vorkomt, fezt er nicht dafs jlEH.fondern ein umfchreibung — Rofenmullerus, in fiiis Scho-Jiis sd h; 1. cum multis aiiis, ita caiculos fubducit: Pau¬lus {v. 2.) ßc de fe loquitur, modeftia causfa; Jicut Sontra,ubi aliquid dicendum eß, quod odiojum eß, pro jecunda per-fona primam osfumit.

b) Beatorum fedes karvocarur rqiros isquvos 8c(v. 4.) 7iuqccoet(Toe (coli. Luc. 23. 43) o'o bona eximia 8cgaudia ineffabilia, quae ibi piis parata funr. Sunt tarnen,qui prae fe ferant, Tertium ccelum differre 3 Paradifo(v. 4) ira quidern, ut tertium ccelum fit Summum calam,in quo Deus habitar folus, Paradifus autem Sedes beato¬rum. Ut veteres taceam v. c. Irenaeum, Tertullianum,Ambrofium, Epiphanium, Grotius quoque diftinguit ter¬tium ccelum a Paradifo ita, ut per illud locum Glorie,quem poft refurre&ionem pii occupaturi fint; per huncvero locum folatii poft mortem & ante refurreÖionem,intelligat.

c) In N. T. hoc loco tantum 8c ita legitur hoc vo-cabulum; ut qusenam earum, quas habet notionum, inauxilium vocanda fit, dubii haereant interpretes. Pluri-mi tarnen, quos novi tam veterum quam recentiorum,reddunt aqqvjra qnyara per Ineffabilia verha cfr. Groritis,,V/olfius in Cur. philol. Bengelius in Gnom. — Whirbyin Paraphrafe and Coment, on the New Teftarn. ha¬bet. unjpcacable wovds — Recentifiimus methaphraft. Svec.exponit: Outjdgeiiga ord — Schleusnerus in Nov. Lex.Grseco - Latin. in N.T. vertit: inaudita Ineffabilia. Ab

89—S&—ft-S&

• "

'N4-V

Et denique ex his omnibus ioquendi formulis itaexpofitis concludunt Interpretes, Apoftolum hifcerevelationibus coelitus edicis fuperftrucre voluisfe au-ftoritatem, cui ccdere adverfarios fuos oportebat.

§. IV.Omnibus autem accuradori fubjiciendbus exa*

mini fericm textus Paulini, fcopum quem intendkApoftolus, nec non huic convenientem (ingulorum,quibus utitur, verborum (ignificatum, haud exiguanon posfunt non oriri dubia , quae forfitan id effici-unt, ut nullus non defidcrec cxplicationem hujus lo¬ci commodiorem ea, quae hacfcenus per omnium vo-litaveric ora. Omnium primum, ftatuentes Paulumh. 1. de (emet ipfo ioqui in tertia perfona, VerbisEjus obtrudimus fenfum, quem abhorret trita illaregula Hermenevtica: A finfu litt'era tion efi fe¬rnere recedendum, nifi evidens fummti hoc poflu¬te t necejfltas e), Deinde fi, ut mos eft, contende-

remus

his omnibus recedir Hammondus reddens: arcana verha.v. Ejus Nov. Teftam. ex Verfione Vulgata, cum para-phrali & adnotat. ad h. 1. — Eurn fequirur Iii. Michae¬lis 1, c. habens: Geheime werte. Rofenmullerus 1. c„ in¬terpretatur: res non dicendas.

d) « (feil. qvifAocrot) 8k ?£cv c&y&gcc>7rM "KctKvict&i interpre-tes lantum non om nes ita verrunt : qua non licet (feil,per impotenriam hominis) homini efoqui. Et Schleusne-rus 1. c. explicat hane fjjow ita: quibus emarrandis linguahumana non jujficit, qua ab hominibus narran c? explicarinon posflint.

e) Cfr. Rambachii Inftit. Herm. Sacree i Lib, $tCap. 6 §.

ii å ir < i

■ b-ii-^

rcmus Apoftolum modeftix fcnfu captum ita faosfubduxisfe calculos, nuliäm omnino idoneam asfequiposfumus rationem hujus indolis modeftiae. Id Al¬tem conftat, Eum, per totum caput antecedens , da¬ta opera repeterc moleftias, curas, pericula & ia-bores &c> quos pro Évangelio devorasfet, Sc id qui-dem eum in finem, ut magis pateret, in quantumdiflFerrent ftii mnneris asrumnse ab adverfariorum

. qui prasdicabant Evangelium, ut aliis praeeminerent &vi tam degerent in otio & afflucntia reriitri. Eani it&-que Apofloli modeftfam prorfus hngularem, & tam ,"

- antecedenti quam confequenti Ejus argumentandirationi plane inimicam reputaremus, (i äb initio Cap. „■12 tam obfctire fua proponeret mer i ca, ut tion nidvacillans & ambigüum de iis ferri posfet jüdickirn.Prascipue vero tanto majorem admirationem moveatcjusmodi modeftia, quanto certius conftat, Paulumexiftimare, hane fibi extortam, esfe tanti mo-menti, ut dignitas muneris Äpoftolici exinde vcl (lå¬ret vel penitus caderec. At vero, (1 vel concede

. remus, hoc tribuendum esfe humilitati animi, quodPaulus, poft tam audacem (uorum meritorum, qui-bus eminet Ejus Apologia, celebrationem, de femet-Ipfo loquatur in tertia perfona, nihilo tamen minusdi&u difficile erit, quomodo Apodolus, fi Ipfc ab-reptus fu is fe t in coelum, ignorare potuerit, utrumhac oceafione fueric inträ vel extra corpus» Quod(i vero hane admitteremus difficultatem plane inex-plicabilem, a fide tamen id prorfus abhorret, Apofto-lum, qui in refellendis hoftibus argnmentis uti foleat

- B gravis-

lo

gravisfimis, fuse Apologi# omnem fere vim & effi-caciam exindc detra&urum esfc, quod ilii adne&atcommemorationem rci cujusdam, qua protervitasinimicorum nc minime quidem frangi poterat. Nameo infolentiae procedentcs, ut ne quidem merita omni-bus obvia concederenc Apoftolo, quanto altiori fu-perciiio contemturi esfent ac fraudis arguisfent omnia pro illis tcftimonia, petita a quadam divinac7TTuaia vel cc7roxuÅu\ps, quam nemo praeter Apofto-lum conteftari potuit; quam Apoftolus fatetur conti-gisfe (ibi, nefcio utrum extra vel inträ corpus esfec,& in qua $njuarcc cc^tcc audita fuisfe refert? A fide alie-num eft, Apoftolum in illam imprudentiae culpamincurrere potuisfe, ut contra fuos perfri&ae frontisinimicos tam iubrica adhibuerit argumenta, ut ncquidem amicis integerrimis convinccndis fufficere vi-deantur. Dum opera Apoftoli verfatur circa miine-ris, quo fungebatur, defenfionem, nunquam omninoquidquam adferre folet, quod occafionem daret iddetrc&andi & ludibrio exponendi, auc legationemcoelitus acceptam in dubium vocandi. Huc quoqueaccedit, quod Apoftolus v. 6. dicat, ex o7iroicia , dequa quxftio eft, multas peti posfe conclufiones, quasin fuum vertcret commodum, fibi vero, id quomi-nus faciat, eo magis religioni esfe, quum non nififuis aaSevtioiis, laboribus, moleftiis &c. & rebus gctVisnixus, palmam fuis adverfariis dubiam reddere geftiret*

§. V.Difficultatibus dudum allatis, ex noftro quidem

ju di-

Ü a vr i w v

,.«v~m v*,...i _

judicio, haud parum detrahitur, (i a recepta fcn-tentia, qua Paulo Ipfi hane «TrotaAtn^v contigisfe fta-tuicur, penitus recedimus. Quam quidem libertatem,ut fperamus, nemo audaccm, vel a regulis Herme«nevtices aberrantcm judicabit, quum textus praefensab Interprete nullo modo expofcat, ut ad Apofto-lum referat ea, quae Ipfe. difertis verbis, de alioquodam, quem rei & veritatis tertem adpellare pos-fet, praedicat. Quid? quod potiore forte jure, in-ftrui quis optaret, qui fa&um fit, ut fubje&um abApoftolo indicatum, temere nuliaque urgente neces^ficate commutaverit Interpretum licentia; praefettimnbi, id quod §. pr^cedenti egimus, extra dubiumpofirum videtur, argumenta, quae pro folemni hujusloci explicatione adferri folent, fcopum , quem inten«dit Apoftolus, infringerc potius quam firmare. No-vam itaque ingredientibus viam liceat nobis verbaApoftoli in (equentem modum 7ra^a^fa^v. — "Atquorjum bac djputo? Quid mea mtereft, ut labo-ribus ej ccrumnis, quas in commodum Eccleßc? per-tu h, enatrandis utter tus inheertam? En perdit am o*per am ! Eteritm me fugere non peteß, quam exiguipundens (it cujusvis in Jua ip(ius re tejlimonium,Supei efl ig itur, ut in partium vi ear um fubfidiumrevocem ea, qu<.e, ccelitus data revelatione, de metnetque muneris åignitate patefecit, cui jam Apofio*lus vivo, bccle(i(C Sum mus flätor & gnbemator.Novi quendarn integerrimce fidei Chnjhanum, (quemquidem nominare m prafenti non attinet) ad area-na Det confiha admisjnm. Utrum bic ipfe tigU

B 2 v Jui*

fuique compos, an praeter natura ordinem ecflaficorreptus, exbibitum teftimonium, /u>* amv-

mente, recepéfit , res eft quam, Deo folicognitam, ignoro. Id vero mihi ambiguum non eft,ipfum eunäem Virum fupra humilem mortahum Jphte-ra?n datum, & ad cceiites usque eveäum fuisfe. Csr-tijjimus fum, meum non fit enarrare,utrum vigil fuiqne compos, a» ecftafi correptus fue-rit, #d, Ofö foli refervatum reticeo) ad bea-?<jy pie defünftorum Jedes fuisfe transpofitum, ibi-gw ea de me pro lata audivisfe, fileve jtibeaifragilitatis fu# memor modejtia, inquam,bomini, quicunque vet fit, repetere nefas judico. Enteftem, quem pro muneris mihi demandati.dignitateconfidsnti qdpeHarem animo. Mea quahacunque me-rita venditando non nifi inanes captarem laudes.At vero, ut quoäarn modo conflaret, quot quantaquspro re Cbriftiana perpesjus Jim, a me impetrare nonpotero, quominus. vel ex hoc argumento eorum per-firingerem proterviam r qui res adverfits refbrmidan-*«■, ?/*£<!>« iwj quiloritatem fuppritnere ßudent„

•* ■ ' ' ^

7 . V * §•. vi.Dum cura Summi Numinis fa&um eft, utSau-

lus, hoftiii, quo in Religionem Chriftianam fereba-tur, animo abje&o, ardentisfimus evaferit Evangclispraeco, nemo Summae Providentias, cujus in Eccleftaplantanda tot tantaque exftiterunt documenta, alie-num exiftirmaverit, quod , per uyroKahv^iv &ot.tolciciv*recens aeeeptum Apoftolatum Pauli commendatiorem

redde-

fit ä v 2 4 n« £

—<r?NS|=-^r—■%% .'• * j

reddcret illis, qui Ejus ope vigilanii in mcliorem re-dirent frugcm. Id quod eo magis e re fuisfe v'ide-bitur, quum, quominus ita evenit, Apoftolo &. mii-neri Ejus ullus forfitan ncc aditus patuerit, nec fi-des data fuerit uila. Cum Hierofolymam venisfet, ve-hementi adeo percellebantur terrore ornnes ibi de-gentes Chriftiani, quippe qui (ibi pcrfuadere nequi-bant, Paulum Pharifeurn exuisfe, uc Barnabas neces-fum putaverit Ip(i fc com.item adjungere, qui adchorum caeterorum Apoftolorum novum Doloremduceret. Hanc fufpicionem fidei Pauli teftimoniumDivinum optime tollere potuit, utpote quod certisfi-mum faceret, Ipfum Eundem, qui ruinarrv rei Chri-flianae dudum moliebatur, jam ilii profperos datu-rum esfe fuccesfus. Deum teftirnonium de PauloAnaniae exhibuisfey extra aleam dubitationis ponitA£L 9. 11 fqq. & quantum quidem nobis'videre li¬cet, nihil adfurdi inde oriretur, fi reputaverimusAnaniam es(e illuro ev de quo Apofto-lus loquitur, & verba: 7rcgeucu: ori crxevcs euÅcyvjs y.01s$iv ovrcs , rov ßotsctcrcci ro:. ovoycc yov svoo7Ttcv -eSywv , ßöiai»x*oov j vimv rs i<Tqoc'/]\ v^ 151 esfe illa ^rjyxra ocftfYtTcc, quo-rum rcpetitioném humiljtas; animi cohibebat. Lucasapcllat Ananiam quod epitheton aprimcexprimi poteft per Pauiinam: uvS^amos ?V

Ananiam alloctitus eft Deus per quod Pau¬lus hoc loco apeiiat c^toct)*. Duplex c^uy.00 evenithac occafione, alterum. fuit Ipfi Ananias v. Io, alte-ruro Paulo v. 12, & forfitan fieri potuit, quod hocin causfa fuerit, cur vocabulum o-n'runu^ habeat plu*

B 3 rakm

ralem numerum. Ananias hac occafionc an vigilan «cftafi corrcptus fuerit, ncc Lucas ncc Paulusreferr, illius autem rei ignorantia, bis ab Apoftoloindigitata, (ignificare videtur, quod, quidquid fuis-fet, rei tamen veritas perfifteret immota. Ex aliislocis abunde cvincirnur o7rrocaices Sc cnrekukv^eis faflasfuisfe primis Chriftianis, tam svros quam e/.rcs eroo/jtoiTcs'conflitutis, &, nifi penitus fallimur, A£b 10. exhi-bet exemplum utriusque hujus generisCornelius videbat ev (pcae^s h. e. vigil, clare,v. 3. Petrus e contrario, per ecflafin vidit rev cuqctvcvfivsooyfxevov v. 10. fq. — Ille, me qualicunque judice,fuit ev c&pccri-) Hic autem exros goofjtccrcs' — Ad fidempronum eft, ftudio Ananitc ubique divulgatam fuisfetam infignem vtstcuiwv , & illius narrationem, farnaferentc, ad aures quoque Corinthiorum pervenisfe.Cum autem Apoflolus, media incedens via, ncc pror-fus filentio praeterire, nec plene ad hoc provocarevellet teftimonium

, uno tantum digico ad id inten-disfe illi fuffecit, dicendo: verba audita fuisfe, quaefunt Mo^tiTcc, & ne quis dubius hacreat de vero fenfuvocabuli u%c,-srov, Apoftölus Ipfc hoc explicavit per te-fiirnonium, quod non judicavit e£cy ÅecÅe/v cevB^x^oo h.e. per modeftiam reticendum, quamvis cuique benecompcrtum.

§. VII.Mens nobis quidem non efl auda&er contcncüe-

re , Ananiam fuisfe illum ev %£*«»«, cujus men-tionem injicit Paulus. Quod ti vero ovrccn» illa, de

qua

/?ü a lr 1 i v i

^ 'spt 15

qua quaeftio eft, alicubi in libris Novi Foederis me¬moria: prodita fuerit, nulla alia esfc videtur, quamquae Ananiae contigit. Cui opinioni fi albus addaturcalculus, multum lucis inde affundetur valde ambiguaequaeftioni, quo anno converfus fuerit Paulus, quaevero convcrfio, noftra explicatione acccpta, non po-tuit non accidere quatuordecim annos antequam haecexarata fuic Epiftola. Nemo nefcit, quanta difficul-tate laborec fententia eorum, qui converfionern Apo-ftoli longe antea evenisfc contendunt; nam, ut mul-ta alia incommoda reticeamus, hinc fa&um esfe con-ftat, ut haud pauca diftorta fuerint loca Novi Foe¬deris, praecipue in Epift. ad Galatas, quae efl: qua-fi bafis, qua nititur Chronologia primae periodi fie-culi Apoftolici. — Aräti, quibus haec opella circum-fcribitur, limites impediunt, quominus excurramusin hane difceptationem Chronologicam, de co autemconvi&i fumus, quod, computatione temporis, quoconvertebatur Paulus, ita inftituta ac nobis quidemarridet, tenues in auras evanefcant multa dubia, quaeGrotius, acerrimi ingenii vir, tanti habuit momenti,ut contra omnium codicum fidem, ex conjcftura coa&usfuerit integritatem texrus Paulini in dubium vocare*quin & corrigere, & quidem eam folum ob caus-fam, ut difficultates enodaret, quas alia ratia-ne expedire fruftra conatus eft.