Makinak

AURKIBIDEA

• MAKINAK ETA ZERTARAKO

ERABILTZEN DIREN:

1.1 Zer dira eta zertarako balio dute

makinak?

1.2 Makinak mekanikoak.

1.3 Makinak termikoak.

1.4 Komunikatzeko eta informazioa

erabiltzeko makinak.

• MAKINEN ZATIAK:

2.1 Egitura eta karkasa

2.2 Motorra eta zati higikorrak.

2.3 Zirkuitu elektrikoak eta

elektronikoak.

2.4 Sentsorea.

2.5 Adierazgailuak eta pantailak.

• ERAGILE MEKANIKOAK:

3.1 Hainbat eratako eragile

mekanikoak.

3.2 Engranajea.

3.3 Kremailera eta pinoi

mekanismoa.

3.4 Martxa aldagailuak.

• AURRERAPEN TEKNIKOAK ETA

GIZARTEA:

4.1 Lan egiteko moduen aldaketak

4.2 Garraiobideen aldaketak.

4.3 Osasungintzako aldaketak.

4.4 Komunikabideetako aldaketak.

4.5 Kulturako eta aisiako aldaketak.

Makina guztiek jarduerak errazago egiten laguntzen digute:

• Denbora gutxiago behar izaten dute zereginak egiteko.

Adibidez,kalkulagailuak eragiketak egiteko.

• Ahalegin gutxiago egiteko. Adibidez,torlojuak.

• Zereginak zehatz egiten laguntzen dute. Adibidez,robotak.

• Zeregin arriskutsuak egiten laguntzen digute. Adibidez,espazio-

zundak planetak esploratzeko.

• Makinen bidez energia eraldatu dezakegu. Adibidez,bonbila

energia elektrikoa argi energia bihurtzeko.

Zertarako balio dute makinek?

Makinak mekanikoak:

Makinak mekanikoak

erabiltzen dira objetu astunak

higitzeko eta altxatzeko.

Higidura sortzeko ere. Makinak

sinple batzuek indar

eraginkotasunez aplikatzen eta

indar handiagoa egiten

laguntzen digute,ahalegin

gutxiago egin behar izateko.

Makina mekaniko asko

eskukoak dira eta beste

batzuk automatikoak dira.

Makina Termikoa:

Berotzeko eta hozteko

erabiltzen diren makinei

,makina termikoa esaten zaie.

Beroa ematen duten makinak

dira:

Gas-galdarek,berogailuak eta

bitrozeramikazko plakek.

Hotza ematen duten makinak

dira:

hozkailua, aire girotuko

tresnak.

Komunikatzeko eta

informazioa erabiltzeko makinakElektrizitatearen, elekronikaren eta informatikaren bidez, hainbat

makina sortu dira. Komunikatzeko testua, soinuen hegazkinak,

bideoak, mapak, jokoak, telefonoa urrutira komunikatzeko, mp3

musika entzuteko,argazki kamera irudi finkoak, GPS orientatzeko,

bideo-kontsolak jolasteko ordenagailua hainbat gauza egiteko...

Makinak mundua asko aldatu dute.

Egitura eta karkasa

Makina baten egitura gainerako elementuak hartzen dituen oinarria da.

Karkasa edo estalkiak makinak babesten ditu eta elementuak

makinara lotzeko balio du. Karkasan jartzen dira makinaren

funtzionamendua kontrolatzeko elementuak.

Adibidez bideo-kontsolako baten botoiak.

Higidura sortzen duten makinak automatikoek

motor bat behar dute.

Erregaiz dabiltzen

motorrak

Ibilgailu gehienak beste

makina batzuek erabiltzen

dituzte. Adibidez: Motozerrek

eta zapalgailuek.

Motorra eta zati higikorrak

Pieza higikorrak eta eragile

mekanikoak

Motor

elektrikoak

Mota guztietako

makinetan daude.

Adibidez: Etxeko tresna

elektriko txikiak...

Zirkuitu elektrikoak eta

elektronikoak:

Energia elektrikoaren bidez

funtzionatzen duten makinetan

daude. Zirkuitu horiek

motorretara energia eramaten

dute. Baina ere energia

erabiltzen duten beste zati

batzuetara. Zirkuitu elektrikoen

osagaiak txikiak izaten dira.

Zirkuitu elektrikoak edo

elektronikoak dituzten makinek

sare elektrikora konektatuta

funtzionatzen dute.

Sentsoreak:

Sentsoren bidez makina jakin baten

makinaren barruko eta makinaz

kanpoko informazioa jaso dezake.

-Tenperatura-sentsorea:

Kanpoan zer tenperatura hartuta

erradiadore batek automatikoki pitz

eta itzal daiteke.

-Argi-sentsoreak:

Norbait igogailuan sartzen edo ateratzen

ari bada ez die igogailuko ateei ixten

uzten.

-Infragorri-sentsorea:

Urrutik kontrolatu daiteke urrutitik

aginteak emanez.

-Antena:

Adierazgailuak eta pantailak

Makinen funtzionamenduari

buruzko informazioa ematen

duten elementuak dira,

besteak beste abiadura eta

tenperatura adierazgailuak,

igogailuan. Sakeleko

telefonoan eta beste tresna

batzuetan.

Hainbat eratako eragile

mekanikoak

Makina mekanikoetan higidura eta indarra trasmititzeko erabiltzen

diren pieza higikorrak dira.

7 eragile daude.

GurpilakArdatzak Uhalak

edo

kateak

PalankaMalgukiak Biraderak

Kremailerak

Lehunak

dira.

Gurpiletan eta

motorretan

akoplatzen

dira eta haien

noransko

berean

biratzen dira.

Gurpil

batetik

bestera

trasmititz

en dute

higidura.

Indar bat

handitu edo

murriztu

egin

daiteke.

Trasmititu

egiten dute.

Energia

metatze

n dute.

Eskuko

zeinbat

makinatan

erabiltzen

dira.

Hortzak

dituzten pieza

luzangak dira

Engranajeak

Engranajeak bi eragilez edo gehiagoz osatuta mekanismoak dira.

Hortz deritzen irtengune batzuen bidez aholkatzen dira eragileak

elkarren artean.

Engranaje sinple bat bi gurpil horzdunez osatuta egon daiteke:

• Bi gurpil zuzenean akoplatzen badira,kontrako noranzkoan biratzen

dira.

• Gurpilak uhal edo kate baten bidez lotzen badira,noranzko berean

biratzen dira.

• Gurpilak hortz kopuru bera badute,abiadura berean biratzen dira.

• Gurpilek hortz kopuru desberdina badute,gurpil txikia gurpil handia

baino azkarrago biratzen da.

Kremailera- eta pino-

mekanismoa:

Gurpilak erabiliz, higidura zirkular bat

trasmititu eta biraketa-abiadura

alda dezakegu. Higidura zirkularra

higidura lineal bihurtzeko

engranaje berezi bat erabili behar

dugu: pino- eta kremailera-

makanismoa deritzo. Mekanismo

horretan,pinoi deritzon gurpil

horzduna kremailera batean

akoplatzen da.Pinoia alde batera

biratzen denean kremailera

bestera higitzen da eta alderantziz

gertatzen bada derdina da.

Martxa-aldagailuak:

Martxa- aladagailuak,esaten

zaie,ardatz baten bidez biraketa-

abiadura aldatzeko erabiltzen diren

engranajeei, gehienetan autoetan

eta txirrinduleta erabiltzen dira.

Txirrindulek dituzten martxak hainbat

gurpil horzdun dituzte.

Atzekoak,txikienak pinoi esaten zaie

eta aurrekoak,handiak,plater

deritze.Kate baten bidez

engranatzen dira. Pedalak platerak

biratzen dituzte biraderak dira.

Lan egiteko moduen aldaketak

• Makinek munduan asko aldatu dute lana.

• Makienei esker, langileek ez dituzte eskuz egin behar izaten lan

gogorrak eta nekagarriak.

• Bestalde, makina batzuek hainbat pertsonaren lana egin dezakete.

• Informatika eta elektronikak ere asko aldatu dute lan egiteko

modua zerbitzu-sektorean.

Garraiobideen aldaketak:Garraiobide berriei esker, hainbat

eratara higitzen gara gaur egun.

Duela ehun urte asko aldatu da

garraiobidea.

Pertsonak lantokietatik urrun bizi

gaitezke, eta trenez, autobusez,

autoz, edo beste garraioetan joan

gaitezke.

Oporretan, urrutiko herrialdetara

joan gaitezke hegazkinez, eta

beste toki edo kultura ikus

ditzakegu.

Salgaiak mundu osoan zehar

ibiltzen dira itsasontzietan eta

hegazkinetan.

Garraiobideak erregai fosilak

erabiltzen dituzte. Baina berotze

globala eragiten dute.

Osasungintzako aldaketak:Duela mede bat inguru ez zeuden

ez botikarik ez anestesiarik ezta

txertorik ere. Medikuek ez zekiten

nola kutsatzen ziren gaixotasun

asko eta asko. Gaur egun,

berdin hainbat motatako botika eta

txerto daude,eta X izpietako

tresnak,gorpu-tzaren barrualdea

ikusteko.

Osasungintzako aurrerapenei

esker luzaroan bizi gaitezke

Hala ere aurrerapena hoiek ez dira

mundu guztietako tokietara iritsi.

Komunikabideetako

aldaketak:

Elektrizitatea asmatu aurretik

oinezko edo zaldizko mezularien

bidez bidaltzen ziren mezuak.

Gaur egun

telebista,telefonoa,irratia eta

internet ditugu,horrela edozein

tokitako pertsonekin komunika

gaitezke. Posta elektronikoa posta

arrunta baino azkarragoa

da,segundo gutxi barru bidal

ditzakegu testudun,irudidun eta

soinudun mezuak munduko txoko

batetik bestera. Horretarako

konexioa duen tresna bat behar

dugu.

Kulturako eta aisiako

aldaketak:

Inprentaren sorrerak asko aldatu

zuen kulturatransmisioa duela

bosteun urte baino gehiago.

Inprentaren bidez,azkarrago

eta merkeago kopia zitezkeen

liburuak,horrela,kultura eta

entretenimendua jende

gehiagorengana irsteko.

Ondoren,zinema, irratia,tele-

bista eta Internet asmatu zen ,horrela

kultura sortzeko eta banatzeko

moduak aldatu ziren

bai ondo pasatzeko ere.

Amaiera!!! EGILEAK:

ARANTXA YERAY

OLAIA KAIET

JON ANDER