• MAKINAK, ETA ZERTARAKO ERABILTZEN DIREN

- Zertarako balio dute makinak?

- Makina mekanikoak

-Makina termikoak

- Komunikatzeko eta informazioa erabiltzeko makinak

• MAKINEN ZATIAK

-Egitura eta karkasa

- Motorra eta zati higikorrak

- Zirkuitu elektrikoa eta elektronikoa

- Sentsoreak

- Adierazgailuak eta pantaila

AURKIBIDEA• ERAGILE MEKANIKOAK

-Hainbat eratako eragile mekanikoak

-Engranajeak

-Kremailera- eta pinoi-mekanismoa

-Martxa-aldagailuak

• AURRERAPEN TEKNIKOAK ETA GIZARTEA

-Lan egiteko moduen aldaketak

-Garraiobideen aldaketak

-Osasungintzako aldaketak

-Komunikabideetako aldaketak

- Kulturako eta aisiako aldaketak

MAKINAK,ETA ZERTARAKO ERABILTZEN DIREN

Zertarako balio dute makinak?

Makinak jarduerak errazten dizkigute:

• Zereginak egiteko denbora gutxiago.

• Esfortzu gutxiago.

• Zereginak zehatz egiten laguntzen dute.

• Lan arriskutsuetan laguntzen digute.

• Energiak eralda ditzakegu.

MAKINA MEKANIKOAK ETA MAKINA TERMIKOAK

Objetu astunak higitzeko, jasotzeko eta higidura sortzeko erabiltzen dira. Makina sinpleekin indar handiagoa egitea lortzen dugu. Eskuzko makinak eta automatikoak daude: Eskuzko makinak: pertsonek ematen diote energia. Makina automatikoak: energia elektrikoa edo erregaien energia erabiltzen dute.

Berotzeko eta hozteko erabiltzen diren makinak dira.

Makina termikoak

KOMUNIKATZEKO ETA INFORMATZEKO MAKINAK

Makina berriak sortu dira elektrizitateari, elektronikari eta informatikari esker, komunikatzeko, musika entzuteko, argazkietarako... erabiltzen ditugu.• Urrutira komunikatzeko: telefonoa, irratia eta telebista.• Musika entzuteko:CDa eta mp3a.• Irudi finko eta higikorrak graba daitezke argazki-

kamera eta bideo-grabagailuekin.• Orientatzeko: GPSa.• Jolasteko: bideo kontsolak.• Ordenagailuekin gauza asko egin daitezke. Jolastu, web

orriak bisitatu...

EGITURA ETA KARKASA

Makina batean egitura gainerako elementuak hartzen dituen oinarria da.

Karkasa edo estalkia makina babesten du, eta horrez gain, elementuak makinara lotzeko balio du.

Karkasaren gainean jarri ohi dira makinaren funtzionamendua kontrolatzeko elementuak.

MOTORRA ETA ZATI HIGIKOKORRAK

Higidura sortzen duten makina automatikoek motor bat behar dute.Bi motor motak daude:

• Erregaiz dabiltzan motorrak:

Ibilgailu gehienak eta beste makinak batzuek erabiltzen dituzte.

• Motor elektrikoa:

Mota guztietako makinetan daude.

• Pieza higikorrek eta eragile mekanikoek Motorraren higidura makinako beste zati batzuetara helarazten dute.

ZIRKUITU ELEKTRIKOAK ETA ELEKTRONIKA

Energia elektrikoaren bidez funtzionatzen duten makinetan daude.Zirkuitu horiek energia eramaten dute motorretara.

Zirkuitu elektronikoa osagaiak txiki-txikiak izaten dira.Zirkuitu batek milioika osagai izan ditzake;txipak,esate baterako.

Zirkuito elektrikoak edo elektronikoak sare elektrikora konektatuta edo pilen edo berriz kargatzeko baterien bidez funtzionatzen du.

SENTSOREAK

Makina jakin batek makinaren barruko eta makinaz kanpoko informazioa jaso dezake.

• Tenperatura-sentsore kanpoan zer tenperatura dagoen kontuan hartuta.

• Argi-sentsore igogailuko ateei ixten uzten, igogailuan sartzen edo ateratzen ari bada.

• Infragorri-sentsoreari esker,urrutik kontrola daiteke.

• Antena jasotzen du informazioa kanpotik.

ADIERAZGAILUAK ETAPANTAILAK

Makinaren funtzionamenduari buruzko informazioa ematen duten elementuak dira.Autoetan abiadura eta tenperatura-adierazgailuak. Igogailuan,zer solairutan gauden ageri da pantailan.

ERAGILE MEKANIKOAK

Eragile mekanikoak higidura eta indarra transmititzen duten pieza higikorrak dira. Mota hauetakoak daude:

• Gurpilak: Leunak eta horzdunak dira.• Ardatza: Gurpiletan eta motorrean akoplatzen dira. • Uhalak: Gurpil batetik beste batera transmititzen dute higidura.• Palankak: Indar bat handitu edo murriztu eta transmititu egiten dute.• Malgukiak: Energia metatzen dute.• Kremailerak: Hortzak dituzten pieza luzeak dira.

Mekanismoa esaten zaio hainbat eragilez osatutako multzoari.

ENGRANAJEAK

KREMAILERA ETAPINOI-MEKANISMOA

• Gurpilak erabiliz, higidura zirkular bat transmititu eta biraketa-abiadura alda dezakegu. Higidura lineal bihurtu nahi baldin badugu, engranaje berezi bat erabili behar dugu: pinoi- eta kremailera- mekanismoa.

• Mekanismo horretan, pinoi deritzon gurpil horzduna kremaileran akoplatzen da. Pinoia biratzen duenean, kremailera noranzko batean higitzen da eta pinoia kontrako noranzkoan biratzen denean, kremailera beste noranzkoan higitzen da.

Pinoia

Kremailera

MARTXA-ALDAGAILUAK

• Martxa-aldagailuak edo transmisio aldagailuak dira biraketa-abiadura aldatzeko erabiltzen diren engranajeak. Autoetan eta bizikletetan erabiltzen dira.

• Martxak dituzten biziletak gurpil horzdunak dituzte. Atzekoak dira txikienak eta pinoi deritze, aurrekoak handiagoak dira eta plater deritze. Pinoiak eta platerak kate batean engranatzen dira.

• Pedalak platerak biratzen dituzten biraderak dira, higidura atzeko gurpilera iristen da katearen bidez. Higidura horrek bizikleta bultzatzen du.

AURRERAPEN TEKNIKOAK ETA GIZARTEA

LAN EGITEKO MODUEN ALDAKETAK:Makinek asko aldatu dute lan-mundua.

• Makinei esker, langileek ez dituzte eskuz egin behar lan gogor eta nekagarrienak. Garabiek eta hondeatzeko makinek egiten dute lana.

• Makina bat hainbat pertsonaren lana egin dezake.Uzta-makina

hainbat nekazarien lana egiten du,eta robot industriala zenbait langileren lana fabriketan.Hori dela eta, jende askok galdu du lana.

• Informatika eta elektronika asko aldatu dute; ordenagailuen, fotokopiagailuen eta faxen bidez.

GARRAIOBIDEEN ALDAKETAK:

Duela ehun urtetik asko aldatu dira garraiobideak.

• Pertsonak trenean, autobusean, autoan edo beste garraiobideren

batean joaten dira lanera.

• Urrutiko herrialdeetara joan gaitezke hegazkinez.

• Salgaiak mundu osoan zehar ibiltzen dira itsasontzietan eta hegazkinetan.

• Erregai fosilak erabiltzen dituzte, eta berotze-globala eragiten dute.

OSASUNGINTZAKO ALDAKETAK

Duela mende bat inguru ez zegoen erradiografiarik, anestesiarik eta txertorik. Medikuek ez zekiten nola sortzen ziren gaisotasun asko. Gaur egun, botikak eta txertoak daude. X izpietako tresnak erabiltzen dira, gorputzaren barrualdea ikusteko.Osasungintzako aurrepenei esker, luzaroan bizi gaitezke.

KOMUNIKABIDEETAKO

ALDAKETAK

Elektrizitatea asmatu aurretik, oinez edo zaldien bidez bidaltzen ziren mezuak. Gaur egun, telebista, irratia, telefonoa eta Internet ditugu.Posta elektronikoak posta arrunta baino azkarrago da, segundu gutxi batzuen buruan bidali ditzakegu testudun, irudidun eta soinudun mezuak munduko-txoko batetik bestera.

KULTURAKO ETA AISIAKO ALDAKETAK

Inprentaren sorrerak asko aldatu zuen duela 500 urte baino gehiago. Inprentaren bidez azkarrago eta merkeago kopia zitezkeen liburuak, kultura eta entretenimendua jende gehiagorengana iristen da.

Gerora, zinema, internet, irratia, telbista asmatu zituzten eta horrek asko aldatu zuen kultura sortzeko, banatzeko eta ongi pasatzeko moduak.

BUKAERA

Egileak: Lander, Aritz, Amaya eta Silvia.