Educación secundaria para persoas adultas

Páxina 1 de 33

Ámbito da comunicación

Módulo 3

Unidade didáctica 12

Emprego das tecnoloxías da información e da comunicación (II)

Educación a distancia semipresencial

Páxina 2 de 33

Índice

1. Introdución........................................ .........................................................................3

1.1 Descrición da unidade didáctica ................................................................................... 3

2. Secuencia de contidos e actividades ................ ......................................................5

2.1 � Galicia e as tecnoloxías da información................................................................... 5 2.2 � Texto en castellano. Conferencia de prensa............................................................ 6 2.3 � Dúas composicións escritas .................................................................................... 7 2.4 � A oración simple –revisión– (aspectos teóricos) ...................................................... 8 2.5 � O destino ................................................................................................................. 9 2.6 � Texto en castellano. Las Reliquias de La Muerte .................................................. 10 2.7 � O enxoval da noiva................................................................................................ 11 2.8 � Texto en castellano. Fortunata y Jacinta ............................................................... 12 2.9 � Dicionario da RAG................................................................................................. 13 2.10 � Texto en castellano: correctores ortográficos ........................................................ 14 2.11 � Traballamos coa sociolingüística ........................................................................... 15 2.12 � Os traballadores do metal recruarán as mobilizacións........................................... 16 2.13 � Texto en castellano. Aumentan los casos de quiebra en Galicia ........................... 17 2.14 � A fiestra valdeira.................................................................................................... 18 2.15 � Texto en castellano. Luces de bohemia................................................................. 19

3. Resumo de contidos ................................. ..............................................................22

4. Exercicios de autoavaliación ....................... ..........................................................23

5. Solucionarios...................................... .....................................................................25

5.1 Solucións das actividades propostas .......................................................................... 25 5.2 Solucións dos exercicios de autoavaliación ................................................................ 30

6. Glosario........................................... .........................................................................32

7. Bibliografía e recursos............................ ................................................................33

Páxina 3 de 33

1. Introdución

1.1 Descrición da unidade didáctica

Esta unidade denomínase Emprego das tecnoloxías da información e da comunicación II. Dedicaremos a esta unidade o equivalente a 16 horas lectivas. Pode distribuílas como me-llor lle pareza, pero o recomendable é que diariamente traballe con ela entre unha e dúas horas. Ademais, debe ter en conta as seguintes cuestións:

� A unidade contén textos e exercicios en galego e castelán, pois son as dúas linguas do ámbito coas que imos traballar.

� A unidade consta de dous tipos de textos ou contidos: uns que levan a etiqueta de as-pectos teóricos, que son os que debe comprender e memorizar; e outros que carecen de-sa etiqueta, que son os que debe ler e comentar.

Outra cuestión que se dá nesta e no resto de unidades é que os contidos e actividades están elaborados seguindo o que podemos chamar bloques de contidos. Son cinco: comunica-ción oral, comunicación escrita, coñecemento da lingua, lingua e sociedade, e educación literaria. En cada un deses bloques aténdese especificamente a unha determinada cuestión, tal e como os seus nomes indican.

Como poderá observar, logo de comezar a traballar coa unidade, nela non aparece de xeito explícito esa división por bloques. Isto fíxose así para lograr unha maior cohesión temática e estrutural. De todos os xeitos, as actividades e os contidos que abranguen cada bloque pódeos atopar no punto 3.

Logo de rematada a unidade deberá ser capaz de:

� Valorar a importancia da lingua oral como forma de comunicación universal, centrán-dose nas intervencións en simposios ou exposicións orais de temáticas variadas.

� Usar conscientemente os elementos paraverbais e non verbais que forman parte da in-tervención oral planificada.

� Utilizar a composición escrita como fonte de información e aprendizaxe, e como forma de comunicar experiencias, opinións e coñecementos propios.

� Utilizar a biblioteca e as TIC para obter, organizar e seleccionar información, e para empregala como modelo para a composición escrita.

� Utilizar as TIC para elaborar textos escritos ben presentados e correctos, aproveitando as posibilidades dos procesadores de textos e dos correctores ortográficos.

� Distinguir e utilizar oracións simples de diversos tipos nas dúas linguas do ámbito.

� Coñecer as normas de puntuación en relación coa cohesión sintáctica, e as normas or-tográficas, con aprecio dos seus valores funcionais e sociais.

� Utilizar estratexias de organización do traballo persoal para progresar na aprendizaxe.

� Interpretar e aproveitar as informacións lingüísticas que ofrecen os dicionarios interac-tivos e os correctores ortográficos dos procesadores de textos.

� Comprender a situación sociolingüística galega a través do estudo dos fenómenos de contacto de linguas.

Páxina 4 de 33

� Comprender e analizar o uso das dúas linguas do ámbito nas TIC.

� Coñecer e ler obras teatrais representativas das dúas literaturas do ámbito, e recoñecer nelas algunhas características temáticas e formais.

� Utilizar as bibliotecas virtuais.

� Consultar páxinas dixitais sobre talleres literarios e participar neles.

� Desenvolver a autonomía lectora e o aprecio pola literatura como fonte de pracer, e de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas.

Páxina 5 de 33

2. Secuencia de contidos e actividades

2.1 ���� Galicia e as tecnoloxías da información

Vexa os sete primeiros minutos do vídeo titulado Terceira sesión: Galicia e as tecnoloxías da información no seguinte enderezo web:

� [http://consellodacultura.org/mediateca/?p=302]

Páxina 6 de 33

2.2 ���� Texto en castellano. Conferencia de prensa

Vea el vídeo (desde el marcador de tiempo diez minutos y cuarenta y tres segundos hasta el minuto quince) titulado Conferencia de Prensa FEB-FIBA (30/10/08) en la siguiente di-rección web:

� [http://www.youtube.com/watch?v=mPtgDAq4zZI]

Si no funciona el enlace, entre en la página siguiente y en la ventana de buscar, escriba Conferencia de Prensa FEB-FIBA (30/10/08)

� [http://www.youtube.com]

Actividades propostas (textos 2.1 e 2.2)

S1. Texto 2.1. Vexa o texto e responda ás cuestións.

� Cal é o tema principal do texto?

� Que elementos paraverbais e non verbais utilizan os dous relatores que interve-ñen no vídeo? Razoe a resposta.

S2. Texto 2.2. Actividad en lengua castellana. Vea el texto y responda a las cuestio-nes.

� ¿Cuál es el tema principal del texto?

� ¿Qué elementos paraverbales y no verbales utiliza el ponente que interviene en el vídeo? Razone la respuesta.

Páxina 7 de 33

2.3 ���� Dúas composicións escritas

� En lingua galega. Elabore unha redacción (mediante un procesador de textos) onde manifeste a súa opinión, utilizando argumentos válidos, respecto dos contidos e das ac-tividades das unidades didácticas que leva feito ata o de agora. É dicir: parécenlle difí-ciles, moi doadas, longas, curtas, tediosas, etc. A redacción debe facela en lingua gale-ga. Cando a remate, páselle o corrector ortográfico, volva a corrixila manualmente e imprímaa.

� En lingua castelá. Elabore unha redacción (mediante un procesador de textos) na que debe falar sobre unha película que vira recentemente no cine e que lle gustara. Debe di-cir por que lle gustou e por que lles recomenda a outras persoas que a vexan. A redac-ción debe facela en lingua castelá. Cando a termine, páselle o corrector ortográfico, co-rríxaa outra vez manualmente e imprímaa.

Aínda que ao longo das unidades temos visto algunhas claves para a elaboración dun texto escrito pode que aínda lle resulte difícil realizar unha redacción escrita. Se é o seu caso, faga o seguinte:

� Busque en internet páxinas relacionadas coa redacción. Por exemplo:

[http://clubescritores.ning.com/profiles/blogs/reglas-practicas-para-redactar]

Ha atopar unha serie de cuestións (válidas para as dúas linguas do ámbito) que debe ter en conta para que unha redacción estea elaborada adecuadamente.

� Acuda a unha biblioteca do seu contorno e busque nela algún libro que trate cuestións relacionadas coa elaboración de textos escritos. Cóllao en préstamo e léao na casa.

� Ademais de todas estas posibles solucións hai outra que é fundamental se quere elabo-rar redaccións adecuadas e ben estruturadas. Esa solución é a lectura: canto máis lea, maior capacidade terá para redactar textos, polo tanto, sempre que poida, aproveite para ler algún libro ou cómic, teña trinta ou duascentas páxinas. Utilice para iso a biblioteca do seu contorno.

Páxina 8 de 33

2.4 ���� A oración simple –revisión– (aspectos teóricos)

Na unidade 8, bloque 2 do módulo 2 (punto 2.10) vimos a oración simple e os seus tipos. Neste caso, imos volver sobre ela, pois é unha cuestión básica que debe quedarlle moi cla-ra. Para iso, volvémoslle pór neste apartado a teoría que xa viu nesa unidade. Ademais, tamén imos facer unha serie de actividades.

Lembre:

A oración simple caracterízase por ter como núcleo do predicado un verbo, arredor do cal se sitúan outros compoñentes que cumpren diferentes funcións: suxeito, CD, CI, comple-mento de réxime preposicional ou suplemento, complemento circunstancial, atributo (se o verbo é copulativo) e complemento predicativo (lembre que isto o viu na unidade 7 deste módulo 2). Só o verbo é imprescindible para a existencia dunha oración simple, os outros compoñentes son opcionais.

Ademais da estrutura que vimos de ver, as oracións simples tamén se poden distinguir entre elas pola intención que o falante queira expresar no seu discurso. Por exemplo, non é o mesmo dicir Ese rapaz é parvo? que Ese rapaz é parvo! Deste xeito, podemos distinguir varios tipos de oracións simples segundo a intención do falante:

� Enunciativas: traballa na agricultura.

� Interrogativas: imos ao cine?

� Volitivas (exprésase mandato, prohibición ou rogo): ven aquí agora!

� Exclamativas ou emocionais: que maneira de chover!

Páxina 9 de 33

2.5 ���� O destino

O outono chegara serodio, húmido e tristísimo. No ceo baixo unhas nubes pardas amoreábanse nunha capa de chumbo. O día gris de outubro cheo de néboa tremía de angustia; a desesperación saloucaba nos asubíos do vento e o murmurio da chuvia parecía o das bágoas que caen sen parar e non se deixan consolar. Porque ata onde chegaba a vista, había aldeas arrasadas, restos de bosques metrallados, ruínas de igrexas, os esqueletos negros das hortas queimadas. A guerra tripara con pés de ferro todo o país ata deixar a terra toda como un cemiterio no que só se vían chemineas vermellas, parecidas a lousas sepulcrais enchoupadas co sangue aínda fresco. Ata os campos xacían deshonrados, estragados, cheos de restos inmundos de homicidios, cascallos e incendios. Ata o ar cheiraba a putrefacción e a queimado. A morte entoaba o seu can-to nupcial de triunfo nos cadáveres e nas ruínas. E no este aínda se vían nubes negras de fume coroadas cos relampos vermellos dos incendios. Ardían alí algunhas aldeas, algunhas vilas, algúns pazos e o vento traía o ouveo sórdido, monó-tono e salvaxe de canóns furiosos. Entre tanto, o xentío entolecido fuxía polo longo camiño que serpeaba polos campos nubrados como un negro río de lama. Avanzaban os carros cargados de pertenzas e de nenos, bruaban unhas vacas le-vadas polo adival e ouveaban uns cans perdidos. Xurdían das lindes, dos entullos, dos bosques, dos tobos e fuxían a cal-quera parte do mundo, canto máis lonxe, mellor. Ás veces, tropezaba con eles un destacamento de cabalería galopando ás toas. Outras veces, irrompía algún automóbil cun barullo horroroso. Dispersábanse correndo un momento e, cando o perigo pasaba, volvían ó camiño. Dobrados baixo os seus vultos, mortos de cansazo, esfarrapados, famentos, deslizában-se nun silencio angustioso e tétrico. Tiñan as caras petrificadas de pavor e desesperación. Habíaos que fuxían xa dende había semanas enteiras sen descanso. Durmían nas cunetas, nos foxos e nas trincheiras abandonadas, comendo do que había, unhas veces os restos miserables das provisións, outras unha prea atopada por alí ou, máis a miúdo, unha pataca podre arrincada coas mans da terra xeada. [...]

St. Reymont, Władysław, O destino, tradución de Maria Boguszewicz e Ana Somoza Cornes, en BiVir (Biblioteca Virtual da Asociación de Tradutores Galegos), 2008)

Páxina 10 de 33

2.6 ���� Texto en castellano. Las Reliquias de La Muerte

Los dos hombres aparecieron de la nada, a unas yardas de distancia en un sendero angosto e iluminado por la luna. Por un segundo se quedaron quietos, apuntándose con las varitas el uno al pecho del otro: luego, habiéndose reconocido, las guardaron bajo sus capas y se pusieron a caminar, lado a lado, en la misma dirección.

– ¿Alguna novedad? -–preguntó el más alto de los dos.

–La mejor. –respondió Snape.

El sendero estaba bordeado a la izquierda por matorrales silvestres de lento crecimiento, a la derecha con un alto y pul-cramente recortado seto. Las largas capas de los hombres flameaban alrededor de sus tobillos mientras marchaban.

–Aunque podría ser tarde, vdijo Yaxley, sus rasgos fofos entraban y salían de la vista cuando las ramas de los árboles col-gantes interrumpían la luz de la luna-. Fue un poco más engañoso de lo que pensaba. Pero espero que esté satisfecho. Pareces confiar en que tu recepción será buena.

Snape asintió, pero no se explicó. Giraron a la derecha, a un amplio camino de acceso en el que desembocaba el sendero. El alto seto se curvaba alejándose de ellos, extendiéndose en la distancia más allá del par de impresionantes verjas de hierro que interrumpían el camino de los hombres. Ninguno de ellos dio un paso; en silencio ambos alzaron sus brazos iz-quierdos en una especie de saludo y pasaron a través del metal oscuro que era humo.

The yew hedges amortiguaban el sonido de los pasos de los hombres. Se oyó un susurró en algún lugar a su derecha; Yaxley sacó su varita, de nuevo probó no ser nada más que un pavo real blanco, pavoneándose majestuosamente a lo largo de lo alto del seto.

–Lucius siempre se lo tuvo muy creído. Pavos reales... –Yaxley metió su varita de vuelta bajo su capa con un resoplido.

Una hermosa casa solariega surgió en la oscuridad al final del recto camino, con luces destelleando en las ventanas con forma de diamante del piso inferior. En algún lugar del oscuro jardín más allá del seto una fuente estaba en funcionamien-to. La grava crujió bajo sus pies cuando Snape y Yaxley se apresuraron hacia la puerta principal, que se abrió hacia aden-tro ante su aproximación, aunque no había nadie visible que la abriera.

Rowling, Joanne K., Harry Potter y las Reliquias de La Muerte, Salamandra, Barcelona, 2008

Actividades propostas (textos 2.4, 2.5 e 2.6)

S3. Texto 2.5. Clasifique as seguintes oracións simples extraídas (e nalgúns casos modificadas) do texto atendendo á súa estrutura (verbo mais complementos) e á intención do falante.

O outono chegara serodio, húmido e tristísimo Avanzaban os carros cargados de pertenzas e de nenos?

A guerra tripara con pés de ferro todo o país! Tiñan as caras petrificadas!

A morte entoaba o seu canto nupcial de triunfo Durmían nas cunetas, nos foxos e nas trincheiras abandonadas

S4. Texto 2.6. Actividad en lengua castellana. Clasifique las siguientes oraciones simples atendiendo a su estructura (verbo más complementos) y a la intención del hablante.

Los dos hombres aparecieron de la nada. ¡Ninguno de ellos dio un paso!

¿Alguna novedad? Lucius siempre se lo tuvo muy creído.

El sendero estaba bordeado a la izquierda. ¿No había nadie visible?

S5. Elabore dúas oracións enunciativas, dúas interrogativas, dúas volitivas e dúas exclamativas nas dúas linguas do ámbito.

Páxina 11 de 33

2.7 ���� O enxoval da noiva

alexandre VI Pontífice Máximo vai casar a súa filla querida, a amadisima lucrecia, cun mozo novo e galan, ollos verdes, cabelo crecho e mouro, barba bizarra, vinculeiro do Gran Ducado de Ferrara que damoi ben nos retratos −pensa para si o Santo Padre−, pero medoñento, asustadizo e cobarde, pois non é quen de vir personalmente á cerimonia das vodas e manda na súa representación ós irmáns e un cabaleiro exótico e vello que os acompaña Cabía agardar outra cousa dun home feito, que non e un rapazolo como eran os outros. Se él puidese volver atrás o reloxio da vida e gobernar ó seu favor o tempo, ese inimigo inexorable... Que distantes tamén para el os anos da mocidade. que lonxe os días felices de antano o lado do seu tío don Alonso, o Papa Calixto, o primero dos Borgia que sentou na cadeira de San Pedro... Dias de ambición e fartura, rosas novas nos xardíns, luz maravillosa dos longos seráns romanos... Os ollos da belísima Vannoza ardían co-mo cacharelas nas noites afervoadas do mes de agosto. Música de violiñas. Concerto de carricantas nas veigas e nos ca-miños, entre as sebes de mirto, cos amantes deitados enriba da herba nocturna e o ceo estrado de constelacións e planetas.

–Alza a mirada agora. Olla esa cupula inmensa que dá voltas sobre as nosas cabezas. Miles de ollos Miles de millóns de miradas prisioneiras no gran pano celeste..

–Vexo o Cisne avanzar polo firmamento-, di a muller-, alto, magnífico, coas suas enormes as despregadas. Parece unha daquelas vosas naus aragonesas que cruzaban o paso de Mesina

as naus son outras agora. Daquela aínda rodrigo non gobernaba a primeira de todas, a Grande Barca de Pedro o Pesca-dor. “E diante do Cisne, a Aguia”, segue a Vannoza a ler nas estrelas. “E diante da Aguia, o arco do Centauro... Tamén ve-xo a cauda pezoñenta e revirada do Alacrán. ¿Que significa?”. Hai un secreto arrepío na voz da namorada.

–Todo vén ordenado da Man do Creador.

–A frecha do Centauro apunta sempre ó corazón do veneno.

–Pero non se dispara nunca. Ameázanse entre eles. Ameazan o Universo todo.

Dun lado o Alacrán coa súa pezoña. Do outro lado, o Arqueiro Celeste. Así é tamén o equilibrio das cousas deste mundo, sempre a abalar entre a Furia e o Medo. Civitas Dei et civitas hominum. –Algunha vez alguén disparará esa frecha.

–Daquela será o final dos tempos todos.

Eran os ollos da Vannoza Catanei as máis ardorosas Estrelas, fogaradas de luz a incendiar o Universo. Eles sí que podían aburar a terra. o vello Pontífice que endexamais deixou de exercer coma un home sente o agarimo doce dos recordos, atal un perfume de almíscar, conturba o seu corazón e aviva os seus sentidos, acaso lixeiramente adurmiñados coa canga da vellez, pero non mortos. “Parece coma se a noite ardese”, di ela. Arden as caricias dos amantes: a furia dos corpos que se buscan e se apreixan, e a bóveda celeste vira paseniñamente enriba deles coma un grande arco luminoso

Fernández Freixanes, Víctor, O enxoval da noiva, Galaxia, Vigo, 1989

Páxina 12 de 33

2.8 ���� Texto en castellano. Fortunata y Jacinta

las noticias mas remotas que tengo de la persona que lleva este nombre me las ha dado Jacinto María Villalonga, y alcan-zan al tiempo en que este amigo mío y el otro y el de más allá, Zalamero, joaquinito Pez, Alejandro miquis, iban a las aulas de la Universidad. No cursaban todos el mismo año, y aunque se reunían en la cátedra de Camús, separábanse en la de Derecho Romano: el chico de Santa Cruz era discípulo de Novar, y Villalonga de Coronado. Ni tenían todos el mismo gra-do de aplicación: Zalamero, juicioso y circunspecto como pocos, era de los que se ponen en la primera fila de bancos, mi-rando con faz complacida al profesor mientras explica, y haciendo con la cabeza discretas señales de asentimiento a todo lo que dice. por el contrario Santa Cruz y Villalonga se ponían siempre en la grada más alta envueltos en sus capas y más parecidos a conspiradores que a estudiantes Allí pasaban el rato charlando por lo bajo, leiendo novelas, dibujando carica-turas o soplándose reciprocamente la lección cuando el catedrático les preguntaba. Juanito Santa Cruz i Miquis llevaron un día una sartén (no sé si a la clase de Novar o a la de Uribe, que explicaba Metafísica) y frieron un par de huevos. otras muchas tonterías de este jaez cuenta Villalonga, las cuales no copio por no alargar este relato. Todos ellos, a excepción de Miquis que se murió en el 64 soñando con la gloria de Schiller, metieron infernal bulla en el célebre alboroto de la noche de San Daniel. Asta el formalito Zalamero se descompuso en aquella ruidosa ocasión, dando pitidos y chillando como un sal-vaje, con lo cual se ganó dos bofetadas de un guardia veterano, sin más consecuencias Pero Villalonga y Santa Cruz lo pasaron peor, porque el primero recibio un sablazo en el hombro que le tuvo derrengado por espacio de dos meses largos, y el segundo fué cogido junto a la esquina del Teatro Real y llevado a la prevencion en una cuerda de presos, compuesta de varios estudiantes decentes y algunos pilluelos de muy Mal pelaje. a la sombra me lo tuvieron veinte y tantas horas y aún durara más su cautiverio si de él no le sacara el día 11 su papá, sujeto respetabilísimo y muy bien relacionado [...]

Pérez Galdós, Benito, Fortunata y Jacinta, Espasa Calpe, Madrid, 2008

Actividades propostas (textos 2.7 e 2.8)

S6. Revise o punto 2.13 da unidade 1 (bloque 1, módulo 1) e o 2.14 da unidade 6 (bloque 1, módulo 2), relacionados ambos coas normas ortográficas.

S7. Texto 2.7. Lea o texto. Contén numerosas faltas de ortografía e acentuación. Isto fai que a súa cohesión non sexa adecuada. Corríxao e volva escribilo (mediante un procesador de textos).

S8. Textos 2.8. Actividad en lengua castellana. Lea el texto. Contiene también nume-rosas faltas de ortografía y acentuación. Esto da pie a que a su cohesión no sea adecuada. Corríjalo y vuelva a escribirlo (mediante un procesador de textos).

S9. Textos 2.7 e 2.8. A corrección ortográfica e de puntuación que fixo nos dous tex-tos, para que serviu? Que facilita esa corrección? Razoe a resposta.

S10. Cre que saber puntuar e escribir con cohesión e coherencia, en determinados contextos, pode ser sinónimo de prestixio social? Por que? Razoe a resposta.

Páxina 13 de 33

2.9 ���� Dicionario da RAG

Dicionario da Real Academia Galega dispoñible en liña no seguinte enderezo: [http://www.edu.xunta.es/diccionarios/index.html]

Páxina 14 de 33

2.10 ���� Texto en castellano: correctores ortográficos

Actividades propostas (textos 2.9 e 2.10)

S11. Textos 2.9. Lea con atención o texto. Que tipo de información nos ofrece? Para que nos pode servir? Razoe a resposta.

S12. Texto 2.10. Actividad en lengua castellana. Observe el texto. ¿Qué tipo de infor-mación nos ofrece (el corrector ortográfico)? ¿Para qué nos puede servir? Razo-ne la respuesta.

Páxina 15 de 33

2.11 ���� Traballamos coa sociolingüística

En primeiro lugar, diríxase á unidade 9, bloque I do módulo 3, e revise os seguintes puntos teóricos: 2.20 (Formación, transformación, substitución, minorización e normalización das linguas), 2.23 (O bilingüismo e a diglosia) e no Glosario o termo conflito lingüístico. Logo de lidos eses puntos da unidade 9, debe facer o seguinte:

Actividades propostas (texto 2.11)

S13. Procure en internet que significa o seguinte termo: prexuízos lingüísticos e escri-ba a definición.

S14. Cre que en Galicia existe unha situación de conflito lingüístico? Razoe a respos-ta.

S15. Procure en internet dúas noticias que falen sobre prexuízos lingüísticos (unha delas non ten por que referirse necesariamente á situación en Galicia). Poña por escrito o tema principal de cada unha.

S16. Cre que en Galicia existen prexuízos lingüísticos respecto da lingua galega? Por que? Coñece algún exemplo ou caso real? Razoe a resposta.

S17. Diga dúas formas ou solucións que considere adecuadas ou útiles para eliminar os prexuízos lingüísticos en Galicia respecto do galego.

Páxina 16 de 33

2.12 ���� Os traballadores do metal recruarán as mobili-zacións

Noticia extraída da edición dixital d´A Nosa Terra (06/05/2009)

Páxina 17 de 33

2.13 ���� Texto en castellano. Aumentan los casos de quiebra en Galicia

Noticia extraída de la edición digital del periódico Xornal de Galicia (06/05/2009)

Actividades propostas (textos 2.12 e 2.13)

S18. Texto 2.12. Lea o texto e diga cal é o tema principal.

S19. Texto 2.13. Actividad en lengua castellana. Lea el texto y diga cuál es el tema principal.

S20. Textos 2.12 e 2.13. Ambos os textos son exemplos de uso das dúas linguas do ámbito nas TIC. Cre que o uso do galego na rede e equiparable ao do castelán? Cre que se debe potenciar o uso do galego en internet? Razoe a resposta.

Páxina 18 de 33

2.14 ���� A fiestra valdeira

SEGUNDO LANCE

Na casa de don Miguel e na mesma sáa. Vai caíndo o sol e cando rematen as esceas derradeiras será xa anoitecido. Don Miguel e doña Balbina. Ela sentada. Il, caviloso, vai dunha banda a outra.

Don Miguel. – Eu coido que o pintor ten razón en se opoñer. Un pintor non é un xastre remendón.

Doña Balbina. – ¿Faiche o retrato de balde?

Don Miguel. – Qué xeito tés de discurrir, Balbina. Non me fai o retrato de balde, pero cando llo encarguei non lle puxen isas condi-cións que agora se vos antoxan.

Doña Balbina. – Pois que cobre o seu traballo, o que fixo e mailo que agora se quer que faga. Por se empeñar en nos deixar un cadro que non nos gusta...

Don Miguel. – ¡Se il non se empeña, Balbina! Il, xa o dixo, está disposto a levar o cadro, mais non a enmendalo, ainda que lle en-chamos os petos de ouro.

Doña Balbina. – ¡Levalo il! ¡Pra amostralo a quen se queira rir á nosa conta! Non. Primeiro págaselle e ráchase. Ou chámase a outro pintor para que faga a enmenda.

Don Miguel. – ¿E coidas ti topar outro pintor que, en sabendo a hestoria ou en vendo o cadro, queira remendalo? Mira Balbina que os artistas de hoxe poden non ter moi listas as loubanzas pra a obra dos demáis, pero poñerlle man... ¡Como non queiras que chame a calquera pintaportas!...

Doña Balbina. – Eu o que digo é que non foste dabondo enérxico. Dándolle a razón en todo ¿cómo había de che facer caso? Cando veña outra vez falo eu coíl.

Don Miguel. – (Alarmadísimo) Non, Balbina, non. Falareille eu do xeito máis arroutado que poida, pero ti non. (Mira o reló:) Coido que xa non tardará en vir. (Pausa). ¿Cómo non viría hoxe Baldomero? Nin onte, nin noutronte. ¿Cántos días hai que non ven? (Escismando:) Catro. Sí, catro. A derradeira vez que falamos non era o de sempre. Nin siquera me quixo aconsellar niso da en-menda. Foise escabulindo, escabulindo, e nada me dixo.

Doña Balbina. – ¿Qué falla nos fai o seu consello? Ise Baldomero vaime parecendo máis raposo e, sobre todo, máis grusmia, do que sempre coidei.

Don Miguel. – ¡Grusmia! ¿Onde se lle veu endexamáis a envexa a Baldomero? ¿Grusmia de qué e de quén?

Doña Balbina. – Ben sei o que falo.

Don Miguel. – E ¿qué diaños tería que ver iso que dis que sabes coíse cadro?

Doña Balbina. – Ben sei o que falo.

Don Miguel. – Remataredes virándome tolo. As cousas ruíns, que non se poden dicir ben craras porque a vergonza non deixa di-cilas, deixádelas abicar e agachádelas deseguida co empeño de que eu pola miña conta entenda o que non quero entender. ¡Porque non quero ter isas entendedeiras, Balbina! (Preocupadísimo:) Grusmia, grusmia...

Doña Balbina. – Xa sei que non qués entender nada. Vivir ás escuras e moi contento é o que fai a tua groria. E antrementres...

Don Miguel. – Outra vez... ¡Antrementres, qué!

Doña Balbina. – Antrementres, vanche arrodeando os alabeeiros, rabuñando os grusmias e dispreciando a xente soberbia.

Don Miguel. – Coidarás que che entendín. Alabeeiros, grusmias, soberbios...

Doña Balbina. – Xa me dará a razón o tempo.

(Silencio longo e resentido.)

Don Miguel. – (Deténdose e tímidamente) ¿Mandástelle o traxe a Dourado?

Doña Balbina. – ¿Coidas que cho vai agradecer? Non coñeces ti...

Don Miguel. – ¿Mandástello ou non?

Doña Balbina. – ¿E non llo había de mandar? ¡O que tería que aturar un día e outro si non llo mandase! Non darías calado. Man-dei. Mandeillo hai un pouco por Matapitos. (Reparando en Matapitos que abica pola porta da dereita) Velahí o tés de volta.

(Chega Matapitos, co traxe pendurado do antebrazo.)

Don Miguel. – ¿Non estaba na casa?

Matapitos. – Estaba sí, señor.

Don Miguel. – E logo, ¿cómo non lle deixaste o traxe?

Matapitos. – Díxome que nono quería.

Doña Balbina. – Chea de ledicia insán:

¿Non che dicía eu que o tempo había de me dála razón? Axiña ma escomenza a dar.

Ahí tés aos soberbios... (Érguese e vaise).

Páxina 19 de 33

2.15 ���� Texto en castellano. Luces de bohemia

� ���� Ver Glosario: Esperpento

ESCENA PRIMERA

Hora crepuscular. Un guardillón con ventano angosto, lleno de sol. Retratos, grabados, autógrafos repartidos por las pare-des, sujetos con chinches de dibujante. Conversación lánguida de un hombre ciego y una mujer pelirrubia, triste y fatigada. El hombre ciego es un hiperbólico andaluz, poeta de odas y madrigales, Máximo Estrella. A la pelirrubia, por ser francesa, le dicen en la vecindad Madama Collet.

Max. – Vuelve a leerme la carta del Buey Apis.

Madama Collet. – Ten paciencia, Max.

Max. – Pudo esperar a que me enterrasen.

Madama Collet. – Le toca ir delante.

Max. – ¡Collet, mal vamos a vernos sin esas cuatro crónicas! ¿Dónde gano yo veinte duros, Collet?

Madama Collet. – Otra puerta se abrirá.

Max. – La de la muerte. Podemos suicidarnos colectivamente.

Madama Collet. – A mí la muerte no me asusta. ¡Pero tenemos una hija, Max!

Max. – ¿Y si Claudinita estuviese conforme con mi proyecto de suicidio colectivo?

Madama Collet. – ¡Es muy joven!

Max. – También se matan los jóvenes, Collet.

Madama Collet. – No por cansancio de la vida. Los jóvenes se matan por romanticismo.

Max. – Entonces, se matan por amar demasiado la vida. Es una lástima la obcecación de Claudinita. Con cuatro perras de carbón, podíamos hacer el viaje eterno.

Madama Collet. - No desesperes. Otra puerta se abrirá.

Max. – ¿En qué redacción me admiten ciego?

Madama Collet. – Escribes una novela.

Max. – Y no hallo editor.

Madama Collet. – ¡Oh! No te pongas a gatas, Max. Todos reconocen tu talento.

Max. – ¡Estoy olvidado! Léeme la carta del Buey Apis.

Madama Collet. – No tomes ese caso por ejemplo.

Max. – Lee.

Madama Collet. – Es un infierno de letra.

Max. – Lee despacio.

Madama Collet, el gesto abatido y resignado, deletrea en voz baja la carta. Se oye fuera una escoba retozona. Suena la campanilla de la escalera.

Madama Collet. – Claudinita, deja quieta la escoba, y mira quién ha llamado.

La voz de Claudinita. – Siempre será Don Latino.

Madama Collet. – ¡Válgame Dios!

La voz de Claudinita. – ¿Le doy con la puerta en las narices?

Madama Collet. – A tu padre le distrae.

La voz de Claudinita. – ¡Ya se siente el olor del aguardiente!

Máximo Estrella se incorpora con un gesto animoso, esparcida sobre el pecho la hermosa barba con mechones de canas. Su cabeza rizada y ciega, de un gran carácter clasicoarcaico, recuerda los Kermes.

Max. – ¡Espera, Collet! ¡He recobrado la vista! ¡Veo! ¡Oh, cómo veo! ¡Magníficamente! ¡Está hermosa la Moncloa! ¡El único rincón francés en este páramo madrileño! ¡Hay que volver a París, Collet! ¡Hay que volver allá, Collet! ¡Hay que renovar aquellos tiempos!

Madama Collet. – Estás alucinado, Max.

Páxina 20 de 33

Max. – ¡Veo, y veo magníficamente!

Madama Collet. – ¿Pero qué ves?

Max. – ¡El mundo!

Madama Collet. – ¿A mí me ves?

Max. – ¡Las cosas que toco, para qué necesito verlas!

Madama Collet. – Siéntate. Voy a cerrar la ventana. Procura adormecerte.

Max. – ¡No puedo!

Madama Collet. – ¡Pobre cabeza!

Max. – ¡Estoy muerto! Otra vez de noche.

Se reclina en el respaldo del sillón. La mujer cierra la ventana, y la guardilla queda en una penumbra rayada de sol ponien-te. El ciego se adormece, y la mujer, sombra triste, se sienta en una silleta, haciendo pliegues a la carta del Buey Apis. Una mano cautelosa empuja la puerta, que se abre con largo chirrido. Entra un vejete asmático, quepis, anteojos, un perri-llo y una cartera con revistas ilustradas. Es Don Latino de Hispaus. Detrás, despeinada, en chancletas, la falda pingona, aparece una mozuelo: Claudinita.

Don Latino. – ¿Cómo están los ánimos del genio?

Claudinita. – Esperando los cuartos de unos libros que se ha llevado un vivales para vender.

Don Latino. – ¿Niña, no conoces otro vocabulario más escogido para referirte al compañero fraternal de tu padre, de ese hombre grande que me llama hermano? ¡Qué lenguaje, Claudinita!

Madama Collet. – ¿Trae usted el dinero, Don Latino?

Don Latino. – Madama Collet, la desconozco, porque siempre ha sido usted una inteligencia razonadora. Max había dis-puesto noblemente de ese dinero.

Madama Collet. – ¿Es verdad, Max? ¿Es posible?

Don Latino. – ¡No le saque usted de los brazos de Morfeo!

Claudinita. – Papá, ¿tú qué dices?

Max. – ¡Idos todos al diablo!

Madama Collet. – ¡Oh, querido, con tus generosidades nos has dejado sin cena!

Max. – Latino, eres un cínico.

Claudinita. -Don Latino, si usted no apoquina, le araño.

Don Latino. – Córtate las uñas, Claudinita.

Claudinita. – Le arranco los ojos.

Don Latino. – ¡Claudinita!

Claudinita. – ¡ Golfo!

Don Latino. – Max, interpón tu autoridad.

Max. – ¿Qué sacaste por los libros, Latino?

Don Latino. – ¡Tres pesetas, Max! ¡Tres cochinas pesetas! ¡Una indignidad! ¡Un robo!

Claudinita. – ¡No haberlos dejado!

Don Latino. – Claudinita, en ese respecto te concedo toda la razón. Me han cogido de pipi. Pero aún se puede deshacer el trato.

Madama Collet. – ¡Oh, sería bien!

Don Latino. – Max, si te presentas ahora conmigo en la tienda de ese granuja y le armas un escándalo, le sacas hasta dos duros. Tú tienes otro empaque.

Max. – Habría que devolver el dinero recibido.

Don Latino. – Basta con hacer el ademán. Se juega de boquilla, maestro.

Max. – ¿Tú crees?...

Don Latino. – ¡Naturalmente!

Madama Collet. – Max, no debes salir.

Max. – El aire me refrescará. Aquí hace un calor de horno.

Don Latino. – Pues en la calle corre fresco.

Madama Collet. – ¡Vas a tomarte un disgusto sin conseguir nada, Max!

Páxina 21 de 33

Claudinita. – ¡Papá, no salgas! Madama Collet. – Max, yo buscaré alguna cosa que empeñar.

Max. – No quiero tolerar ese robo. ¿A quién le has llevado los libros, Latino?

Don Latino. – A Zaratustra.

Max. – ¡Claudina, mi palo y mi sombrero!

Claudinita. – ¿Se los doy, mamá?

Madama Collet. – ¡Dáselos!

Don Latino. – Madama Collet, verá usted qué faena.

Claudinita. – ¡ Golfo!

Don Latino. – ¡Todo en tu boca es canción, Claudinita!

Máximo Estrella sale apoyado en el hombro de Don Latino. Madame Collet suspira apocada, y la hija, toda nervios, co-mienza a quitarse las horquillas del pelo.

Claudinita. – ¿Sabes cómo acaba todo esto? ¡En la taberna de Pica Lagartos!

Actividades propostas (textos 2.14 e 2.15)

S21. Textos 2.14 e 2.15. Lea os textos e responda ás seguintes cuestións.

� Cal é o tema principal de cada texto?

� Estes dous textos son obras teatrais. Por que?

� Busque en bibliotecas virtuais (na Galega e na Cervantes) a quen pertencen os textos anteriores (2.14 e 2.15) e cando foron escritos (pode axudarse tamén da Wikipedia e da Galipedia). Escriba unha breve información sobre cada un dos autores de ambos os textos.

S22. Na unidade 4, bloque 2 do módulo 1 (punto 2.24) vimos o que son os talleres li-terarios e propuxémoslle que participase nun. Nesta ocasión e, para que se de-senvolva adecuadamente e sen problemas neste tipo de obradoiros, animámolo a que volva repetir a experiencia. Probe nun dos talleres literarios propostos na unidade 4 ou noutro que considere oportuno.

Páxina 22 de 33

3. Resumo de contidos

Bloque de comunicación oral (secuencia de contidos e actividades 2.1 a 2.2)

� Aprendemos a valorar a importancia da comunicación oral a través de textos orais tales como simposios ou exposicións orais de temáticas variadas.

� Aprendemos a valorar e utilizar os elementos paraverbais e non verbais na intervención oral planificada.

Bloque de comunicación escrita (secuencia de contidos e actividades 2.3)

� Elaboramos –nas dúas linguas do ámbito– dúas composicións escritas como forma de comunicar experiencias, opinións e coñecementos propios.

� Utilizamos a biblioteca e as TIC, tanto para obter, organizar e seleccionar información, como para empregala como modelos para a composición escrita.

� Utilizamos as TIC para elaborar textos escritos ben presentados e correctos, aprovei-tando as posibilidades dos procesadores de textos e correctores ortográficos.

Bloque de coñecemento da lingua (secuencia de contidos e actividades 2.4 a 2.10)

� Revisamos os tipos de oracións simples que existen nas dúas linguas do ámbito.

� Vimos a importancia que ten coñecer as normas de puntuación e as ortográficas, para manter a cohesión sintáctica dun texto.

� Valoramos a importancia de coñecer e saber utilizar as normas ortográficas e de pun-tuación nas dúas linguas do ámbito, apreciando os seus valores funcionais e sociais.

� Utilizamos estratexias de organización do traballo para progresar na aprendizaxe.

� Vimos e analizamos as informacións lingüísticas que ofrecen os dicionarios interacti-vos e os correctores ortográficos dos procesadores de textos.

Bloque de lingua e sociedade (secuencia de contidos e actividades 2.11 a 2.13)

� Comprendemos a situación sociolingüística galega a través do estudo dos fenómenos de contacto de linguas (conflito lingüístico e interferencias).

� Comprendemos e analizamos o uso das linguas do ámbito nas TIC.

Bloque de educación literaria (secuencia de contidos e actividades 2.14 a 2.15)

� Lemos dous fragmentos de obras teatrais nas dúas linguas do ámbito, recoñecendo al-gunhas características temáticas e formais.

� Utilizamos as bibliotecas virtuais como unha fonte de recursos para consultas de diver-so tipo.

� Consultamos e participamos en páxinas dixitais sobre talleres literarios.

� Desenvolvemos a nosa autonomía lectora e o aprecio pola literatura como fonte de pra-cer, de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas.

Páxina 23 de 33

4. Exercicios de autoavaliación

1. Sinale dúas bibliotecas virtuais na rede (unha en galego e outra en castelán)

� Biblioteca Virtual Cervantes e Wikisaber. � Biblioteca Virtual Galega e Wikipedia. � Galipedia e Consello da Cultura Galega. � Biblioteca Virtual Galega e Biblioteca Virtual Cervantes.

2. Por que se caracteriza a oración simple?

� Por ter como núcleo do predicado un verbo, arredor do cal se sitúan outros compoñentes que cumpren diferentes funcións: suxeito, CD, CI, complemento de réxime preposicional ou suplemento, complemento circunstancial, atributo (se o verbo é copulativo) e complemento predicativo.

� Por ter como núcleo do predicado un substantivo, arredor do cal se sitúan ou-tros compoñentes que cumpren diferentes funcións: suxeito, CD, CI, comple-mento de réxime preposicional ou suplemento, complemento circunstancial, atributo (se o verbo é copulativo) e complemento predicativo.

� Por ter como núcleo do predicado un verbo, arredor do cal se sitúan outros compoñentes que cumpren diferentes funcións: suxeito, CD, CI, complemento de réxime preposicional ou suplemento, complemento circunstancial, atributo (se o verbo non é copulativo) e complemento predicativo.

� Por ter como núcleo do predicado un adxectivo, arredor do cal se sitúan outros compoñentes que cumpren diferentes función: suxeito, CD, CI, complemento de réxime preposicional ou suplemento, complemento circunstancial, atributo (se o verbo é copulativo) e complemento predicativo.

3. Segundo a intención do falante, que tipos de oracións existen?

� Enunciativas, volitivas e exclamativas ou emocionais. � Interrogativas, volitivas e exclamativas ou emocionais. � Enunciativas, interrogativas, volitivas e exclamativas ou emocionais. � Enunciativas, interrogativas, volitivas e expositivas.

4. En que beneficia aos lectores que un texto estea ben puntuado e respecte a ortografía?

� En nada. � Favorece a súa cohesión e, daquela, a súa comprensión por parte do lector. � Favorece a súa cohesión e coherencia. � En que queda máis bonito.

Páxina 24 de 33

5. Que tipo de información nos pode ofrecer un dicionario?

� Léxica. � Gramatical. � Sociolingüística. � Léxica e gramatical.

6. Que son os prexuízos lingüísticos?

� Xuízos de valor emitidos sobre unha lingua co propósito de provocar o seu re-xeitamento.

� Xuízos emitidos sobre unha lingua ou sobre os falantes dela co propósito de provocar o seu rexeitamento.

� Xuízos de valor emitidos sobre unha lingua ou sobre os falantes dela co propó-sito de provocar o seu rexeitamento.

� Xuízos de valor emitidos sobre unha lingua ou sobre os falantes dela co propó-sito de prestixiala socialmente.

7. Dúas características dos textos teatrais son?

� A aparición de numerosos personaxes neles. � Claridade, brevidade e obxectividade. � A estrutura de diálogo e a existencia de didascalias. � As didascalias e o emprego de abundantes metáforas.

Páxina 25 de 33

5. Solucionarios

5.1 Solucións das actividades propostas

S1. Texto 2.1.

� Tema principal do texto.

Galicia e as tecnoloxías da información.

� Elementos paraverbais e non verbais.

���� Paraverbais: os dous relatores falan cun volume de voz adecuado que fornece a comprensión do seu discur-so; a velocidade: os relatores falan cunha velocidade normal; a entoación é, polo xeral, uniforme, é dicir, pre-domina un ton expositivo.

���� Non verbais: o primeiro relator utiliza uns xestos e movementos que reforzan o dito no seu discurso de xeito adecuado pero o segundo ten (nun primeiro momento) os brazos cruzados e apoiados sobre a mesa, sendo isto algo inadecuado nunha exposición oral planificada. Alén diso, utiliza tamén algúns xestos que reforzan o dito no seu discurso.

S2. Texto 2.2.

� Tema principal del texto.

La posibilidad de realizar en España un mundial de baloncesto.

� Elementos paraverbales y no verbales.

���� Paraverbales: el relator habla con un volumen de voz adecuado que favorece la comprensión del discurso; la velocidad: el relator habla con una velocidad considerable, sin realizar pausas en su discurso, lo que puede dificultar la comprensión del mismo; la entonación es, por lo general, uniforme, es decir, predomina el carácter expositivo del discurso.

���� No verbales: el relator apenas utiliza gestos que refuercen su discurso, tan sólo hace algunos movimientos con su cuerpo que pueden indicar un cierto nerviosismo.

S3. Texto 2.5.

���� O outono chegara serodio, húmido e tristísimo Enunciativa / Verbo + CC

���� A guerra tripara con pés de ferro todo o país! Exclamativa / Verbo + CC

���� A morte entoaba o seu canto nupcial de triunfo Enunciativa / Verbo + CD

���� Avanzaban os carros cargados de pertenzas e de nenos? Interrogativa / Verbo + CC

���� Tiñan as caras petrificadas! Exclamativa / Verbo + CD + CPvo

���� Durmían nas cunetas, nos foxos e nas trincheiras abandonadas Enunciativa / Verbo + CC

Páxina 26 de 33

S4. Texto 2.6.

���� Los dos hombres aparecieron de la nada Enunciativa / Verbo + CC

���� ¿Alguna novedad? Interrogativa / Se sobreentiende el verbo haber (“¿hay alguna novedad?”): Verbo + CD

���� El sendero estaba bordeado a la izquierda Enunciativa / Verbo copulativo + atributo

���� ¡Ninguno de ellos dio un paso! Exclamativa / Verbo + CD

���� Lucius siempre se lo tuvo muy creído Enunciativa / Verbo + CD

���� ¿No había nadie visible? Interrogativa / Verbo + Adyacente de (nadie, sujeto): visible (adjetivo)

S5.

Galego Castelán

Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

Se deberán seguir las indicaciones de la actividad para su correcta resolución.

S6.

Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

S7. Texto 2.7.

Alexandre VI, Pontífice Máximo, vai casar a súa filla querida, a amadísima Lucrecia, cun mozo novo e galán, ollos verdes, cabelo crecho e mouro, barba gallarda, vinculeiro do Gran Ducado de Ferrara que dá moi ben nos retratos −pensa para si o Santo Padre−, pero medorento, asustadizo e covarde, pois non é quen de vir persoal-mente á cerimonia das vodas e manda na súa representación ós irmáns e un cabaleiro exótico e vello que os acompaña. Cabía agardar outra cousa dun home feito, que non é un rapazolo como eran os outros. Se el pui-dese volver atrás o reloxo da vida e gobernar ó seu favor o tempo, ese inimigo inexorable... Que distantes ta-mén para el os anos da mocidade. Que lonxe os días felices de antano ó lado do seu tío don Alonso, o Papa Calixto, o primeiro dos Borgia que sentou na cadeira de San Pedro... Días de ambición e fartura, rosas novas nos xardíns, luz marabillosa dos longos seráns romanos... Os ollos da belísima Vannoza ardían como cachare-las nas noites afervoadas do mes de agosto. Música de violiñas. Concerto de carricantas nas veigas e nos ca-miños, entre as sebes de mirto, cos amantes deitados enriba da herba nocturna e o ceo estrado de constela-cións e planetas.

–Alza a mirada agora. Olla esa cúpula inmensa que dá voltas sobre as nosas cabezas. Miles de ollos. Miles de millóns de miradas prisioneiras no gran pano celeste...

–Vexo o Cisne avanzar polo firmamento-, di a muller-, alto, magnífico, coas súas enormes ás despregadas. Pa-rece unha daquelas vosas naves aragonesas que cruzaban o paso de Mesina.

As naves son outras agora. Daquela aínda Rodrigo non gobernaba a primeira de todas, a Grande Barca de Pe-dro o Pescador. “E diante do Cisne, a Aguia”, segue a Vannoza a ler nas estrelas. “E diante da Aguia, o arco do Centauro... Tamén vexo a caúda pezoñenta e revirada do Alacrán. ¿Que significa?”. Hai un secreto arrepío na voz da namorada.

Páxina 27 de 33

–Todo vén ordenado da Man do Creador.

–A frecha do Centauro apunta sempre ó corazón do veleno.

–Pero non se dispara nunca. Ameázanse entre eles. Ameazan o Universo todo.

Dun lado o Alacrán coa súa pezoña. Do outro lado, o Arqueiro Celeste. Así é tamén o equilibrio das cousas des-te mundo, sempre a abalar entre a Furia e o Medo. Civitas Dei et civitas hominum.

–Algunha vez alguén disparará esa frecha.

–Daquela será o final dos tempos todos.

Eran os ollos da Vannoza Catanei as máis ardorosas estrelas, laparadas de luz a incendiar o Universo. Eles si que podían aburar a terra. O vello Pontífice, que endexamais deixou de exercer coma un home, sente o agarimo doce dos recordos, cal un perfume de almiscre, conturba o seu corazón e aviva os seus sentidos, acaso lixeira-mente adurmiñados coa canga da vellez, pero non mortos. “Parece coma se a noite ardese”, di ela. Arden as caricias dos amantes: a furia dos corpos que se buscan e se apreixan, e a bóveda celeste vira de vagariño enri-ba deles coma un grande arco luminoso.

S8. Textos 2.8.

Las noticias más remotas que tengo de la persona que lleva este nombre me las ha dado Jacinto María Villa-longa, y alcanzan al tiempo en que este amigo mío y el otro y el de más allá, Zalamero, Joaquinito Pez, Alejan-dro Miquis, iban a las aulas de la Universidad. No cursaban todos el mismo año, y aunque se reunían en la cá-tedra de Camús, separábanse en la de Derecho Romano: el chico de Santa Cruz era discípulo de Novar, y Villa-longa de Coronado. Ni tenían todos el mismo grado de aplicación: Zalamero, juicioso y circunspecto como po-cos, era de los que se ponen en la primera fila de bancos, mirando con faz complacida al profesor mientras ex-plica, y haciendo con la cabeza discretas señales de asentimiento a todo lo que dice. Por el contrario, Santa Cruz y Villalonga se ponían siempre en la grada más alta, envueltos en sus capas y más parecidos a conspira-dores que a estudiantes. Allí pasaban el rato charlando por lo bajo, leyendo novelas, dibujando caricaturas o soplándose recíprocamente la lección cuando el catedrático les preguntaba. Juanito Santa Cruz y Miquis lleva-ron un día una sartén (no sé si a la clase de Novar o a la de Uribe, que explicaba Metafísica) y frieron un par de huevos. Otras muchas tonterías de este jaez cuenta Villalonga, las cuales no copio por no alargar este relato. Todos ellos, a excepción de Miquis que se murió en el 64 soñando con la gloria de Schiller, metieron infernal bu-lla en el célebre alboroto de la noche de San Daniel. Hasta el formalito Zalamero se descompuso en aquella rui-dosa ocasión, dando pitidos y chillando como un salvaje, con lo cual se ganó dos bofetadas de un guardia vete-rano, sin más consecuencias. Pero Villalonga y Santa Cruz lo pasaron peor, porque el primero recibió un sabla-zo en el hombro que le tuvo derrengado por espacio de dos meses largos, y el segundo fue cogido junto a la esquina del Teatro Real y llevado a la prevención en una cuerda de presos, compuesta de varios estudiantes decentes y algunos pilluelos de muy mal pelaje. A la sombra me lo tuvieron veinte y tantas horas, y aún durara más su cautiverio, si de él no le sacara el día 11 su papá, sujeto respetabilísimo y muy bien relacionado. [...]

S9. Textos 2.7 e 2.8.

A corrección realizada nos dous textos serve para entendelos correctamente cando os leamos. Antes desa co-rrección, os textos carecen de cohesión. Isto dificulta en exceso a comprensión de calquera tipo de texto.

S10.

Si, é sinónimo de prestixio social en moitas ocasións. Imaxine que traballa nunha empresa e que o superior lle pide que elabore un informe sobre a actividade da empresa no último mes. E non só llo encargaron a vostede senón tamén a outro compañeiro, para dese xeito poder comparar datos e detectar posibles erros. No caso de que os dous informes fosen correctos, imaxine que o seu non conteña faltas de ortografía e puntuación, entanto que o do seu compañeiro, si. Isto, por unha parte, dificultaría a comprensión do informe por parte dos seus su-periores pero tamén deixaría unha mala imaxe do autor, dando a impresión de que carece de formación. Neste caso, xa que logo, estaríamos falando dese prestixio social ao que se alude na pregunta da actividade.

Páxina 28 de 33

S11.

Información léxica (significado das palabras ) e de tipo gramatical (dinos a que xénero e número pertence a pa-labra definida (s.m. > singular, masculino). Pódenos servir para coñecer o significado da palabra definida, resol-ver dúbidas lingüísticas (por exemplo, escribimos unha redacción e non lembramos se a palabra “sal” é de xé-nero masculino ou feminino...).

S12. Texto 2.10.

En este caso, el corrector ortográfico nos indica que la palabra “últimamente” debe llevar acento al ser un ad-verbio terminado en –mente. En caso de que redactemos (mediante el procesador de textos) un escrito y utili-cemos esa palabra en él y no sepamos o nos olvidemos de acentuarla, el corrector nos indicará ese fallo nues-tro y nos permitirá corregirlo adecuadamente.

S13.

Xuízos de valor emitidos sobre unha lingua ou sobre os falantes dela co propósito de provocar o seu rexeita-mento.

S14.

Si, existe, pois en Galicia temos dúas linguas en contacto en situación de diglosia. Isto provoca que haxa o cha-mado “conflito lingüístico”.

S15.

Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

S16.

Resposta aberta. Depende da percepción que o alumno ou alumna teña da realidade en que vive e no contexto social onde se mova habitualmente.

S17.

Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

S18. Texto 2.12.

Os traballadores do metal recruarán as mobilizacións.

Páxina 29 de 33

S19. Texto 2.13.

Aumentan los casos de quiebra en las familias y empresas gallegas durante el primer trimestre del año.

S20. Textos 2.12 e 2.13.

Resposta aberta, pero a dedución lóxica, botando un ollo ao emprego das dúas linguas do ámbito na rede é que o uso do galego nas TIC é moi inferior ao do castelán, polo que si que é necesario potenciar o seu uso dentro delas.

S21. Textos 2.14 e 2.15.

� Tema principal de cada texto

���� Texto 2.14. A teima de Doña Balbina cun cadro que non lle gusta e con Don Miguel, ao que lle bota en cara que non queira ver a malicia que existe nas persoas.

���� Texto 2.15. La necesidad de MAX de conseguir dinero con el libro que Don Latino le vendió. El tema está tra-tado con gran ironía.

� Son obras teatrais. Por que?

Por varias razóns, pero principalmente porque están escritos mediante a técnica do diálogo, típica do teatro, e cada un dos textos consta de didascalias, que nos dan indicacións sobre a escenografía da obra, os personaxes dela, etc. Estas didascalias favorecen a súa representación real nun teatro.

� Breve información sobre cada un dos autores de ambos os textos.

���� Texto 2.14. Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

���� Texto 2.15. Se deberán seguir las indicaciones de la actividad para su correcta resolución.

S22.

Cumprirá seguir as indicacións da actividade para a súa correcta resolución.

Páxina 30 de 33

5.2 Solucións dos exercicios de autoavaliación

1. Sinale dúas bibliotecas virtuais na rede (unha en galego e outra en castelán)

� � � � Biblioteca Virtual Galega e Biblioteca Virtual Cervantes.

2. Por que se caracteriza a oración simple?

� Por ter como núcleo do predicado un verbo, arredor do cal se sitúan outros compoñentes que cumpren diferentes funcións: suxeito, CD, CI, complemento de réxime preposicional ou suplemento, complemento circunstancial, atributo (se o verbo é copulativo) e complemento predicativo.

� � �

3. Segundo a intención do falante, que tipos de oracións existen?

� � � Enunciativas, interrogativas, volitivas e exclamativas ou emocionais. �

4. En que nos beneficia a nós –coma lectores- que un texto estea ben puntuado e que respec-te a ortografía?

� � Favorece a súa cohesión e, polo tanto, a súa comprensión por parte do lector. � �

5. Que tipo de información nos pode ofrecer un dicionario?

� � � � Léxica e gramatical.

Páxina 31 de 33

6. Que son os prexuízos lingüísticos?

� � � Xuízos de valor emitidos sobre unha lingua ou sobre os falantes dela co propó-

sito de provocar o seu rexeitamento.

�

7. Dúas características dos textos teatrais son?

� � � A estrutura de diálogo e a existencia de didascalias. �

Páxina 32 de 33

6. Glosario

E ���� Esperpento Segundo a Real Academia Galega, é “persoa ou cousa extravagante , fea ou absurda”. Máis especificamente, o termo utilízase na segunda acepción deste dicionario, para desig-nar un estilo literario creado por Ramón María del Valle-Inclán (e a Xeración do 98), e que se caracteriza pola deformación grotesca da realidade, ao servizo dunha implícita intención crítica da sociedade. Como afirmou Valle-Inclán en Luces de Bohemia (obra representativa do estilo e onde este é definido), "o sentido tráxico da vida española só pode ofrecerse cunha estética sistematicamente deformada". Esta técnica empregouse tamén na triloxía Martes de Carnaval e ten os seus precedentes en Quevedo e Francisco de Goya. Algu-nhas das súas características son:

���� O grotesco como forma de expresión:

– Degradación dos personaxes. – Reificación ou cousificación dos personaxes, reducidos a simple signo ou a bone-

cos. – Animalización ou fusión de formas humanas e animais. – Literaturización da linguaxe coloquial, frecuentemente con intertextualidades. – Abuso do contraste. – Mestura de mundo real e de pesadelo. – Distorsión da escena exterior.

���� Deformación sistemática da realidade:

– Aparencia de burla e caricatura da realidade. – Significado profundo, semitransparente, cargado de crítica e intención satírica que

constitúe a auténtica lección moral.

���� Presenza da morte como personaxe fundamental.

Esta técnica teatral fixo de Valle-Inclán un precedente cinematográfico, debido aos conti-nuos cambios de escenario e á profusión de historias durante o desenvolvemento da obra, que finalmente acababan por cruzarse. O texto que se considera fundacional acerca do tema é a escena XII de "Luces de Bohe-mia", onde Max Estrella, o protagonista da obra, di: "Los héroes clásicos reflejados en los espejos cóncavos dan el Esperpento. El sentido trágico de la vida española sólo puede darse con una estética sistemáticamente deformada. (...) Las imágenes más bellas en un espejo cóncavo son absurdas. (...) La deformación deja de serlo cuando está sujeta a una matemática perfecta. Mi estética actual es transformar con matemática de espejo cóncavo las normas clásicas”. Como se ve, a idea de esperpento está asociada a unha percepción do autor acerca da mestura entre grandeza e grotesco que se considera propia da socie-dade española. Máis que un estilo ou unha técnica teatral, o esperpento é unha poética (é dicir: un xeito de crear) que consiste en retratar feitos e personaxes dunha determinada maneira. Segundo di Valle-Inclán nunha entrevista concedida ao xornal ABC, a acción e os personaxes dramáticos poden ser ollados "de xeonllos" (como na épica), "como se fosen eles nós mesmos" (como no teatro de Shakespeare), "... y hay otra tercera manera, que es mirar el mundo desde un plano superior y considerar a los personajes de la trama como seres inferiores al autor, con un punto de ironía. Los dioses se convierten en personajes de sainete. Esta es una manera muy española, manera de demiurgo, que no se cree en modo alguno hecho del mismo barro que sus muñecos". Unha das reflexiones máis importantes que formula a creación esperpéntica é se se trata dunha imaxe deformada da realidade ou se se trata da imaxe fiel dunha realidade deforme.

Páxina 33 de 33

7. Bibliografía e recursos

Bibliografía

� Alarcos Llorach, Emilio, Gramática de la lengua española, Espasa, Madrid, 1999.

� Dieste, Rafael, A fiestra valdeira, Ediciós do Castro, Sada, 1997.

� Fernández Freixanes, Víctor, O enxoval da noiva, Galaxia, Vigo, 1989.

� ILG e RAG, Normas ortográficas e morfolóxicas do idioma galego, ILG e RAG, Vigo, 2003.

� ILG e RAG, Vocabulario ortográfico da lingua galega, ILG e RAG, 2004.

� Pérez Galdós, Benito, Fortunata y Jacinta, Espasa Calpe, Madrid, 2008.

� RAG, Dicionario da Real Academia Galega, Xerais e Galaxia, Vigo, 2000.

� RAE, Diccionario de la lengua española (2 tomos), Espasa Calpe, Madrid, 2008.

� Rowling, Joanne K., Harry Potter y las Reliquias de La Muerte, Salamandra, Barcelo-na, 2008.

� St. Reymont, Władysław, O destino, tradución de Maria Boguszewicz e Ana Somoza Cornes, en BiVir (Biblioteca Virtual da Asociación de Tradutores Galegos), 2008.

� Valle Inclán, Ramón María Del, Luces de bohemia, Espasa Calpe, Madrid, 2006.

Ligazóns de internet

� [http://www.anosaterra.org/]

� [http://www.consellodacultura.org/]

� [http://www.digalego.org/]

� [http://www.galipedia.org]

� [http://www.xornal.com/]

� [http://www.edu.xunta.es/diccionarios/index.html]

� [http://es.geocities.com/portaldelengua/varios/redaccion/redaccion.htm]

� [http://es.wikipedia.org]

� [http://es.wikipedia.org/wiki/Esperpento]

� [http://es.youtube.com]