MHLZ 2015 - 2. Atala (Ingurunea)

33
Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. atala: INGURUNEA

Transcript of MHLZ 2015 - 2. Atala (Ingurunea)

Mihiluze Uribe-KostaIkasketa materiala

2. atala: INGURUNEA

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

- Uribe Kosta itsasertzean kokatutako eskualdea da, Kantauri itsasoak bustitzen ditu gure lurrak. Ia osorik Butroe haranean zehar eta kostaldeko lurretan dago.

- Altuera txikiko eskualdea da, ez dago gailur garairik eta eremu lauak dira nagusi.

- Bizkaiko kostaldeak labar handiak eta hareatza txikiak ditu. Harritsua da guztiz eta mendiak paraje ditu. Bizkaiko kostaldeko mendiak lerrokatuta daude, itsasoaren parean.

Butroe harana

- Kantauri isurialdeko ibaiak laburrak eta emari handikoak dira. Ur-etorri erregularra dute urtean zehar, euria sarri egiten duelako.

- Aipatzeko moduko ibai bi ditugu gurean: Butroe itsasadarra eta Nerbioi ibaia. Lehenengoren bokalean hondartza eta dunak ageri dira. Bigarrenarenean ostera, hondartza, duna eta padurak.

- Erreka txikiagoak ere badira, euren urak aurreko ibaietara isurtzen dituztenak.

Nerbioi ibaia

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Klima ozeanikoa dugu Uribe Kostan. Itsasoak tenperatura epeldu egiten du, beraz, oso tenperatura leunak izaten dira gure eskualdean.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Euria sarri egiten du. Sopelako Marik eta Urdulizko Terek Xirimiria modu

berezi batean izendatzen dute: Euri Uberra

Ekaitza dagoenean, Marik eta Terek diotenez, “lehenengo dator yusturi, ta gero truboi”

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Uribe Kostan haizea itsasotik datorrenean, hezetasuna dakar eta barrualdetik datorrenean ordea, lehorragoa da. Jose Luisek eta Clarak azaltzen digute itsasoko haize horri “Haize Gallegoa” deitzen zaiola.

Galernak ere uda partean ohikoak dira, Faustinok azaltzen digun bezala.

Berangoko Juanek inguruan Luki (azeri) eta basakatu asko daudela azaltzen digu. Basurdeak ere badaude Uribe Kostan.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Ugaztunak animalia ornodunak dira. Azala ilez estalita izaten dute. Biparoak dira: Amaren sabelaren barruan garatzen dira.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Hegoak izan arren, saguzarra ugaztuna da.

Gauza bera gertatzen da balearekin. Itsasoan bizi bada ere, amaren sabeletik

jaiotzen da

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Hegaztiak animalia ornoduanak dira. Azala lumaz estalita izaten dute. Obiparoak dira, hau da, arrautzen bidez ugaltzen dira.

Galeperra

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Uribe Kosta itsasertzean kokatuta dagoenez gero, oso ohikoak dira itsasoko txoriak.

Itsas txoria edo kalatxoria

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Mirua

Uribe Kostan Beleari Erroia deitzen zaio

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Txorien gaineko siniskerak ohikoak dira. Mari Terek Kukuari buruzkoa kontatuko digu:

Arrainak uretako animalia ornodunak dira. Igeri egiteko hegalak izaten dituzte orokorrean. Gorputza ezkataz estalita izaten dute eta obiparoak dira. Zakatzen bidez hartzen dute arnasa.

Kostaldean ohikoa izaten da Durdoa arrantzatzea

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Arrainak sardatan batzen dira askotan.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Anfibioak uretan nahiz lehorrean bizi diren animalia ornodunak dira. Beti ere ingurune hezeetan egoten dira.

Jose Migelen arabera, zapuak onak dira lurrarentzat, baina esalege denez zorte txarra dakartela jendeak antzinean hil egiten zituen.

Narrastiak lehorreko ornodunak dira. Dena den, badaude uretan ibiltzen direnak ere. Batzuek lau hanka dituzte, beste batzuek ez dute hankarik. Narras ibiltzen dira, arrastaka. Azala ezkataz estalita dute. Obiparoak dira.

Luisek dioenez, Uribe Kostan 2 metroko sugeak ere ikusi izan dira!

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Animalia ornobakoek ez dute orno edo bizkarrezurrik. Batzuetan, azal lodi edo oskola izaten dute, gorputza babesteko.

Moluskuak oskoldunak (garroak eta maskorra dituzte) edo oskolbakoak (azal bigunekoak) izan daitezke. Lolaren esanetan, lehen Uribe Kostako Kostaldean askoz molusku gehiago zeuden.

Barakila BareaElaia Enara, hegaberaGauna Armiarmak egiten duen sareaHamarratza OlagarroaMarrajoa TiburoiaSarda Arrain taldeaSugendila SugandilaTxirpilota PinpilinpauxaUgaraxoa IgelaUrandra Anfibioen taldeko animalia, sugendilaren antzekoa, baina

handiagoaLukia AzeriaErroia Belea

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Hona hemen gure inguruan aurkituko ditugun landareetako batzuk

Gorostia

Landaretza atlantikoa deritzona dugu gurean.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Haritza, edo Uribe Kostan, Haretza

Artea

Uribe Kosta inguruko berezko arbolak dira pagoa, haritza eta artea. Gerora landatzen hasi ziren Pinua edota Eukaliptua

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Dionisioak azaltzen digunez, Uribe Kostan

ENBORRAri MAKURRA esaten

zaio

Uribe Kostan fruta arbolarik ohikoena sagarrondoa da

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Loreetatik sortzen dira fruituak, eta hauek ematen dituzte haziak. Fruitu batzuk jan egiten dira, adibidez, gaztainak.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

gaztainondoa

Gaztainen pintxodun zorroa Txirtiloa da

Okaranakmadariak

Sagarrez gain, inguruko baserrietan bazeuden bestelako frutak

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Irasagar edo menbriloa

mahatsak

Asuna

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Asunen sustraien ura ona omen da katarroarentzako eta baita koloesterolarentzako ere

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

Kostaldean itsas belarrak bildu eta saldu egiten ziren, ondoren botikak egiteko.

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

mantzanilea

Abaroa Zuhaizpeko bebesgunea, gerizpeaIhiztokia PutzuaLabarra Itsasbazterreko amildegiaLandamina Loreak hazten diren larrea edo

zelaiaLantzarra Belar latzagoak hazten diren

zelaiaSakosta Sakonune txikiaZeharrunea Leku edo gune lauaEnborra Makurra

Mihiluze Uribe-Kosta Ikasketa materiala 2. Atala: INGURUNEA

2. eta 3. FROGAk:TRIBUAREN BERBAKeta EROGLIFIKOAK

Eta ikasitakoarekin, Mihiluze lehiaketan aurkituko dituzuen frogak prestatu ditzakezue!!

2. froga: TRIBUAREN BERBAKDefinizio bakoitzari berba bat dagokio. Huts eginez gero, asmatutako berbak galdu eta abiapuntutik hasi beharko duzu berriro

HITZAK-Hamarratza

-Makurra-Sakotxa-Asuna

-Sagarrondoa-Gauna

Armiarmak egiten duen sareaSakonune txikiaEnborra, Uribe KostanOlagarroaBere sustraien ura katarroarentzako

ona daUribe Kostako fruta arbolarik

ohikoena

ErantzunakArmiarmak egiten duen sarea: GaunaSakonune txikia: SakotxaEnborra, Uribe Kostan: MakurraOlagarroa: HamarratzaBere sustraien ura katarroarentzako ona da:

Asuna Uribe Kostako fruta arbolarik ohikoena:

Sagarrondoa

3. froga: EROGLIFIKOAKBila ezazu irudi, hitz eta elementu desberdinek osatzen duten eroglifiko honen erantzuna.

+ D + A

Erantzuna

BASURDEA