Mitos y Leyendas del Paraguay

23
UNIVERSIDAD NACIONAL DEL ESTE FACULTAD DE FILOSOFIA MITOS Y LEYENDAS DEL PARAGAY ORIGEN TIPOS

description

Tau y Kerana sus 7 hijos y algunas leyendas - power point especial para trabajos practicos

Transcript of Mitos y Leyendas del Paraguay

Page 1: Mitos y Leyendas del Paraguay

UNIVERSIDAD NACIONAL DEL ESTE

FACULTAD DE FILOSOFIA

MITOS Y LEYENDAS DEL PARAGAY

ORIGEN

TIPOS

Page 2: Mitos y Leyendas del Paraguay

Mitos y Leyendas del ParaguayOrigen tipos

• Un mito es un relato tradicional que se refiere a acontecimientos prodigiosos, protagonizados por seres sobrenaturales o extraordinarios, tales como dioses, semidioses, héroes, monstruos o personajes fantásticos.

• Mombe’upy - leyenda: ha’e umi mombe’u ohechaukáva táva arandu, katuetei ñamomorã, ha ñanemomba’embyasýva. Mombe’upy ñemopyenda mba’e oikova’ekue ymave añetehápe, ha iñambue ohóvo oñemombe’uhápe, oñenohê térã oñemoîve

Page 3: Mitos y Leyendas del Paraguay

Mombe’upy oñemohenda kóicha

- Marangatukuéra rehegua: Sobre santosTechapyrã: Tupãsy Ka’akupe, San Blas.

- Tembiasa rehegua: HistóricasTechapyrã: Kurusu Bartolo, Kurusu Isabel.

- Máva rembiapo rehegua: Sobre héroes.

Techapyrã: Pa’i Sume

- Tenda rehegua: Toponímicas.Techapyrã: Lago Ypakarai, Ykua

Bolaños, Moñaikuare,Cerro Lambaré.

- Mymba rehegua: Sobre fauna.

Page 4: Mitos y Leyendas del Paraguay

• El origen de la mitología Guaraní se remonta al encuentro de Tau y keraná. Taú era un espíritu, Keraná era una niña de extraordinaria belleza que se pasaba los días durmiendo, por eso le pusieron por nombre Keraná (dormilona) y era la simpática personificación de la tribu. Taú se había enamorado de la joven doncella y pretendiendo conquistarla se había transformado en un apuesto joven. Al séptimo día consecutivo de sus visitas intenta raptar a la niña interviniendo Angatupyry (espíritu del bien), para evitar tan triste suceso. Este se traba en lucha con Taú durante siete días, pero las artimañas del mal pretendiente hacen que logre ventaja, dándose por vencido Angatupyry, maléfico.

Page 5: Mitos y Leyendas del Paraguay

• Taú ya dueño de la situación procede a raptar a keraná, lo cual causa profunda tristeza e indignación en el clan de nuestros primigenios antepasados pidiendo castigo ejemplar al raptor. Angatupyry hace de Taú objeto de una terrible maldición según la cual todos sus hijos se convertirán en monstruos. 

Así nacieron sucesivamente: Tejú Jagua; Mboi-Tu’î, Moñai, Jasyjatere, Kurupí, Ao Ao y finalmente Luisón. Todos ellos nacidos a destiempo (sietemesinos). 

Page 6: Mitos y Leyendas del Paraguay

• Al sobrevenir el último de estos engendros con la aparición del séptimo monstruo, surge en los cielos (como una advertencia de que los hombres deberán cuidarse de estos duendes) la conformación estelar de Las Siete Cabrillas, pertenecientes a las constelaciones del hemisferio sur.También en ese momento surgieron los azotes de la humanidad (que son siete) en sus categorías diversas; entre ellas se encuentran las siete grandes penas: el miedo, el dolor, el llanto, el hambre, la sed, la enfermedad y la muerte. 

Page 7: Mitos y Leyendas del Paraguay

• Y entre otras más siete, tenemos las que causan grandes aflicciones a la humanidad entera: la injusticia, el robo, la miseria, las pestes, el terremoto, el incendio y la guerra.Estas son, en síntesis, las desgracias que significan la presencia sobre la tierra de los siete monstruos engendrados por Taú Y KERANA

Page 8: Mitos y Leyendas del Paraguay

• Teju Jagua, Mbói Tu’ĩ, Moñái, Jasy Jatere, Kurupi, Ao Ao ha Luisõ.

• 1) Teju Jagua: Hete ojogua umi teju tuichávape, ha oguereko pokõi jagua akã. Kóva ha’e Tau ha Kerana memby ypykue. Hete tuichágui ndaikatúi oipuru mbarete oguerekóva. Okaru yvakuéra, eirete oguerúva chupe ipehẽngue Jasy Jatere.

Page 9: Mitos y Leyendas del Paraguay

• 2) Mbói Tu’ĩ: Kóva ha’e Tau ha Kerana memby mokõiha, hete mbói ha iñaka tu’ĩ. Oje’émi hese Ha’eha mba’e he’õ rerekuára. Avei ha’e pira, mbusu, ysapy ha yvoty ñangarekohára.

Page 10: Mitos y Leyendas del Paraguay

3) Moñái: Kóva hina Tau ha Kerana memby mbohapyha. Ñu ha yvytu jára, ipokovívare ha mondaháre oñangareko ha oipytyvõ. Omondáva omono’õ Cerro Yyytykuápe, ko’ağa hérava Cerro Kavaju Atyrápe. Avare Tume ohapyva’ekue itakuápe ha upe guive opyta héra Moñaikuare.

Page 11: Mitos y Leyendas del Paraguay

*4) Jasy Jatere: Kóva hina Tau ha Kerana memby irundyha. Ko mitã’i yvágaicha hesa hovy asy ha kuarahy mimbícha iñakãrague sa’yju. Oğuahẽvo asajepyte ndaje osẽ omosarambi mborayhu ha tetia’e.

*Oje’e hese opívo oguataha ha oguerekoha ipópe ka’a rakã pehẽngue ome’ẽva ichupe mba’ekuaaita. Oipurúva oguerokañy hağua mitã oguaraháva ipehẽngue Ao-Ao.

Page 12: Mitos y Leyendas del Paraguay

• 5) Kurupi: Kóva hina Tau ha Kerana memby poha. Karia’y karape oikóva asajepyte ka’aguýre

• ñemiháme. Oikóje ohapera’arõ mitãkuña osẽva asajerei hógagui, Kurupi ojuráne katuete ha ogueraha

• ka’aguy hesakãhápe kapi’ipe rovyũ ha hyakuãvureíva ári orairõ ombotarova térã ojuka peve.

Page 13: Mitos y Leyendas del Paraguay

6) Ao Ao: Kóva hina Tau ha Kerana memby poteĩha. Oje’e Ao Ao oikoha kure ka’aguýramo ha ijatyha hendivekuéra; oiko hağua oñondive kuimba’e ro’o rapykuéri. Ndaje kuimba’ekuéra ojehekýi hağua

Ao Aógui, ojupí yvyra raka rehe; ha upéicha jave Ao Ao ojo’o yvy ha oity yvyra, ho’u hağua kuimba’e.

Page 14: Mitos y Leyendas del Paraguay

• 7) Luisõ: kóva hina Tau ha Kerana memby pokõiha. Ojogua peteĩ jaguápe; ivai, hesa vera ha iñakãguasu. Pyharepyte vove oho ojapajeréi te’ongue ári, upévare hesa’yju ha ine. Oĩramo kuña imembýva pokõi kuimba’e, pe ipahaguéva ha’eva’erã katuete Luisõ. Pyhare reñandúramo oñarõva ha opoko nde py ipo ro’ysãme, ha’e Luisõ nemomarandúva nde ára paha

Page 15: Mitos y Leyendas del Paraguay

Tava Tovatime oiko’akue petei ñande ypykuéra hérava Hose ava guaraní oñemongaraiva’ekue. Ha’e ojapo ta’anga tupãope guarã. Petei jey oho yvyra rekávo ka’aguýpe. Upépe osê chupe guaikurukuéra, kyhyjepópe oñani pe ka’aguy mbytére oikuaágui ko’ava ndohayhuiha chupe. Guaikurukuéra ohupytypotoaite jave ojuka haguã Hosépe, kova oñemoi petei yvyra poguasu kupépe, oñesu ha oñembo’e tupasýme:-Chemokañymína ko’a guaikuru resa renondégui, aníkena ehejatei che recha hikuái Tupãsymi

Leyendas del Paraguay • Tupãsy Ka’akupe Mombe’upy

(FOLKLORE)

Page 16: Mitos y Leyendas del Paraguay

Ase ramo ko’agui tekovére, ajapóta ndéve nera’anga yvyrágui, nemomora haguã opavaveoikóva guive ko yvy ape ári. Tupasý ohendu iñe’ê ha umi guaikuru oguahêvo ijypýpe, iñipytûmba ijerére ha ndohechai hikuái moôpa okañy Hose.Ou jevývo Tovatî me, Hose vy’ape omombe’u Pa’ikuerape ojehu’akue chupe ka’aguypýpe,ha mba’épa ojapose oipopepývo Tupãsyme.

Page 17: Mitos y Leyendas del Paraguay

Pa’ikuera oguerohoryeterei pe ojaposeva ha he’i chupe:-Ejapona mokoi Tupãý ra’anga, petêi tuicháva, tupaópe guãra ha ambue michîvéva, nde rógape guarã.

Heta ara ohasa rire pe Tupãsy ra’anga michivéva oguereko’ákue hógape Hose,ojereraha Tupão Ka’akupépe. Ko’ága peve pe ta’anga oime Tupão Ka’akupépe ha upepeveojeho opa tendágui poapy jasypokõipe, ojechauka hagua jerovia ha mborayhu Tupãsyme

Page 18: Mitos y Leyendas del Paraguay

• KA,A Peteî áraje Ñande Ru ou tujamíramo

oguatávo yvy ape ári ha ikane’ômarô oheka peteî ogami opytu’u haĝua.

Ohohápe, mavave ndoipe’ái chupe hóga rokê. Maymáva oñembotavypa chugui.

Ipahápe oĝuahê peteî tujami rógape. Upéva ombohasa chupe hógape, ome’ê chupe y ha tembi’u ha okemi haĝua avei ome’ê chupe. Upe tujami oikóje itajýra ndive ha mokôive oñangareko porâ Ñande Ru rehe

Page 19: Mitos y Leyendas del Paraguay

• Ohecharamógui tujami ha tajýra reko marangatu, Ñande Ru ojevývo yvágape omoheñóije yvy ári tujami róga korapýpe peteî ka’avo pyahu.

• Upéi oĝuahêkuri tujami rendápe Ñande Ru remimbou; ombo’eva’ekue tujami ha tajýrape mba’éichapa oipuru’arâ ka’avo pyahu, ombohérava ka’a, opytáva mokôivéva poguýpe.

Page 20: Mitos y Leyendas del Paraguay

Kurusu Isabel

Oiko ndaje ñorãirõ guasu aja, Cerro Corápe. Upe peve oguahê peteî kuñakarai hérava Isabel ha imembykuña’i Hetaiterei oî omanóva upe ñorãirõme, mbovy tekove opyta, umíva apytépe oî Isabel ha imembykuña’i, avei kuimba’e ha kuña iñembyahýi ha ijyuheijoáva.�

Péicha, oîháicha, oñepyrû oipykúi tape oguahê haguãicha Concepción peve, opytáva 50 légua upégui. Pe tapére heta oî ho’ava kane’ogui, oî avei omanóva yuhéi ha ñembyahýigui. �

Page 21: Mitos y Leyendas del Paraguay

Mbyry’aieterei umi árape, pe yvy haku, ha’ekuéra katu pynandi oguata, heta ohasa asy. Hetaiterei árama ndaje ndokyveihague upe rupi.Namombyryvéima, oguahêmbotáma hikuái, Isabel ha imembykuña’i ndive oho peteî karai tujami oñemoñe’e ha oipytyvõva chupekuéra. Peteî ára asajepotáma gotyo Isabel ho’a, oñeñandu vai, hoi’useterei. Pe karai omoñeno peteî yvyramáta guýpe opytu’umi haguã ha ojerure pe mitãme oho haguã ogueru y isýpe guarã.Oguahê jeývo pe mitãkuña’i hasê isy rete ypýpe.

Page 22: Mitos y Leyendas del Paraguay

Pe tendápe omohenda hikuái peteî kurusu ha oñemombe’u upe araite guive oipytyvõha opavave umi ojeroviávape hese.

Page 23: Mitos y Leyendas del Paraguay

Aguyje peẽme ĝuara