Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

96
Natur ingurunean UDALEK dituzten ESKUMENEN gida TOKIKO AGENDA 21 Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila 65.zk. 2007ko Uztaila

description

TOkIkO aGenda 21 Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila 65.zk. 2007ko Uztaila © IHOBE 2007 ARGITARATZAILEA: Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa – IHOBE, S.A. EdukIA ETA ERREdAkZIoA: Iñigo Lazkano (EHU), Medio Natural-Udalsarea 21 ekitaldeko lanen aholkulari tekniko gisa dISEINuA: Dual xj – Comunicación & Diseño ITZuLPENA: Elhuyar LEGE GoRdAILuA: xxxx Paper birziklatuan eta klororik gabe zurituan inprimatua ESkuBIdE GuZTIAk ERRESERBATuTA

Transcript of Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

Page 1: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

TOkIkO aGenda 21

Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila65.zk. 2007ko Uztaila

Page 2: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

Ingurumen Estrategiaren Agiria Saila

Ingurumeneko Esparru Programa Saila bildumako tituluak www.ingurumena.net helbide elektronikoan ikus ditzakezu.

• 33.zk. 2004ko ekaina. “TOKIKO AGENDA 21. Partehartzeko mekanismoak martxan jartzeko gida”

• 34.zk. 2004ko ekaina. “Ore eta paperaren sektoreko enpresen ingurumen-ekarpena garapen iraunkorrari. 2004- 2006”

• 35.zk. 2004ko uztaila. “Hondakin arriskutsuen kudeatzaileen sektoreko enpresen ingurumen-ekarpena garapen iraunkorrari”

• 36.zk. 2004ko iraila. “Euskal Autonomia Erkidegoan mugikortasun iraunkorraren udal-planak egiteko gida praktikoa”

• 37.zk. 2004ko iraila. “Burdin Galdaketaren, ez-burdinazko Galdaketaren eta ez-burdinazko Metalurgiaren Sektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egiten dioten Ingurumenekarpena (2004- 2006)”

• 38.zk. 2004ko urria. “Tokiko Agenda 21. Aurrera egiteko komunikatzea. Prozesuan komunikatzeko estrategien eskuliburua”

• 39.zk. 2004ko otsaila. “Iraunkortasuna aintzat hartzen duten jaiak”

• 40.zk. 2004ko otsaila. “Euskal Autonomia Erkidegoko 2004ko Ingurumen Adierazleak”

• 41.zk. 2004ko azaroa. “2003ko Euskal Autonomia Erkidegoko Berotegi-efektua eragiten duten gasen emisioen inbentario”

• 42.zk. 2004ko abendua. “Euskal Autonomia Erkidegoan Plan eta Programen Ingurumeninpaktuaren Ebaluazio Bateratua Aplikatzeko Gida”

• 43.zk. 2005ko urtarrila. “Euskal Autonomia Erkidegoko Aztarna Ekologikoa”

• 44.zk. 2005ko apirila. “Euskal Autonomia Erkidegoko garraioaren kanpo-kostuak. MUGIKOST’05

• 45.zk. 2005ko ekaina. “Gazteak aldaketaren alde. Kontsumo iraunkorrerako hezkuntzako esku-liburua”

• 46.zk. 2005ko apirila. “Beira-, Zeramika- eta Karesektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egiten dioten ingurumenekarpena (2005-2006)”

• 47.zk. 2005ko maiatza. “Laburpena: Euskal Autonomia Erkiegoko Ingurumenaren Egoera 2004”

• 48.zk. 2005ko apirila. “Euskal Autonomia Erkidegoko lurzoruan eta biomasan dagoen karbono organikoaren inbentarioa”

• 49.zk.2005ko apirila. “Aalborgeko konpromisoak. Euskal udalerriek Europako iraunkortasunari egindako ekarpena”

• 50.zk. 2005ko maiatza. “50 Ingurumen Jardunbide Egoki, Udalerriak Eredu”

• 51.zk. 2005ko maiatza. “Mugikortasunaren aldeko 250 ekintza euskal udalerrietan (Ekinean mugikortasun iraunkorraren bidean)”

• 52.zk. 2005ko uztaila. “2004ko Industria Ekobarometroa”

• 53.zk. 2005ko iraila. “Berotegi-Efektua eragiten duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 2004”

• 54.zk. 2005ko urria. “Gainazalak Tratatzeko Sektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egiten dioten Ingurumenekarpena (2005-2006)”

• 55.zk. 2005ko azaroa. “Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan. 2005ko Ingurumen-Adierazleak”

• 56.zk. 2006ko apirila. “Nekazaritza eta Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan 2006ko Adierazleak”

• 57.zk. 2006ko maiatza. “IPPC Zuzentarauaren Eraginpean dauden Instalazioetan Ingurumen-baimen Integratua Eskatzeko gida”

• 58.zk. 2006ko uztaila. “Europako Batasuneko Ingurumen Ebaluazio Estrategikorako jardunbide Egokiei buruzko Eskuliburua”

• 59.zk. 2006ko uztaila. “Euskal Autonomia Erkidegoko Hondakinen inbentario bateratua. 2003”

• 60.zk. 2006ko urria. “Euskadiko udaletan Tokiko Agenda 21-en Ekintza Planen urteko programaziorako eta ebaluaziorako gida metodologikoa”

• 61.zk. 2006ko azaroa. “Euskal Autonomia Erkidegoko Aeronautikaren eta Espazioaren Sektoreko enpresek Garapen Iraunkorrari egindako ingurumen-ekarpena (2006-2008)”

• 62.zk. 2006ko abendua. “Berotegi-Efektua eragiten duten Gasen Emisioen Inbentarioa Euskal Autonomia Erkidegoan 1990-2005”

• 63.zk. 2007ko otsaila. “Gida metodologikoa Iraunkortasunaren Alderdi Soziala. Nola indartu Tokiko Agenda 21en alderdi soziala?”

• 64.zk. 2007ko martxoa. “Ingurumena Euskal Autonomia Erkidegoan. 2006ko Ingurumen-adierazleak”

• 65.zk. 2007ko uztaila. “Natur ingurunean Udalek dituzten Eskumenen gida”

• 66.zk. 2007ko apirila. “Osasuna eta Ingurumena. Euskal Autonomia Erkidegoan. 2007ko adierazleak”

© IHOBE 2007

ARGITARATZAILEA: Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoa – IHOBE, S.A.

EdukIA ETA ERREdAkZIoA: Iñigo Lazkano (EHU), Medio Natural-Udalsarea 21 ekitaldeko lanen aholkulari tekniko gisa

dISEINuA: Dualxj – Comunicación & Diseño

ITZuLPENA: Elhuyar

LEGE GoRdAILuA: xxxx

Paper birziklatuan eta klororik gabe zurituan inprimatua

ESkuBIdE GuZTIAk ERRESERBATuTADebekatuta dago publikazio hau erreproduzitzea, informazioa berreskuratzeko sistemetan gordetzea eta publikazio honen zati bat transmititzea, erabilitako bitarteko a edozein dela ere (elektronikoa, mekanikoa, fotokopia, grabazioa, etab.), jabetza intelektualaren eskubideen titularraren eta editorearen idatzizko baimenik gabe.

Page 3: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

TOKIKO AGENDA 21

Natur inguruneanUDALEK dituzten ESKUMENEN gida

Page 4: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida
Page 5: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

Esther LarrañagaEusko Jaurlaritzako Ingurumeneta Lurralde Antolamendusailburua

A u r k e z p e n a

ngurumen eta Lurralde Antolamendu Sailak, eta, oro har, Eusko Jaurlaritzak,

gure ondare naturala sendotzea eta biodibertsitatea babestea du lehenta-

sun nagusietako bat, Garapen Iraunkorraren Euskal Ingurumen Estrategiaren

(2002-2020) eta Ingurumeneko Esparru Programaren (2007-2010) bidez. Ho-

rretarako, udalerrien ditu ezinbesteko tresna, Euskal Autonomia Erkidegoan

iraunkortasun-politikak bultzatzeko lanabes.

Helburuak betetzeko behar dituzten laguntza tekniko eta baliabideak ema-

ten dizkie (eta emango dizkie beti) Eusko Jaurlaritzak Udalsarea 21 Iraunkor-

tasunerako Euskal Udalerrien Sareko partaideei. Sarearen helburua da Tokiko

Agenda 21en Ekintza Planak aplikatzea eta udal-kudeaketaren alor guztietara

hedatzea iraunkortasun-irizpideak. Udalsarea 21en esparruan sarean lan egitea

bultzatzen denez, Tokiko Agenda 21eko prozesuak indartu egin ditu horrek,

eta, gainera, efektu katalizatzailea eragiten du: udalek gero eta ekintza gehia-

go jartzen dituzte martxan, koordinazio handiagoa dago, eta ingurumen-jar-

dunbide egoki gehiago trukatzen dira hurbileko udalerrien artean.

Udalsarea 21en 2006-2009ko Plan Estrategikoan jaso den helburua aintzat

harturik (“Udalei trebakuntza teknikoa eta metodologikoa ematea Tokiko

Agenda 21 ezartzeko eta udal-kudeaketan iraunkortasuna txertatzeko”), uda-

letako eta udalaz gaindiko teknikariei eta Euskal Autonomia Erkidegoko hau-

tetsiei laguntzeko da, norberaren udal-esparruan dagoen ingurune naturala

berreskuratzeko, gordetzeko eta babesteko lanean.

Horretarako, gai horri dagozkion ekintza-eremuak ezagutu egin behar dira,

bai orokorrak (lurraldearen antolamenduari buruzko araudia), bai zehatzak (hi-

rigintza-legeak), ingurune naturala babestearen alderdi zehatzenak aztertzea

ahaztu gabe, besteak beste, eremu natural babestuak edo hori osatzen duten

elementuak: ibaiak, errekak, hezeguneak, kosta, mendiak, paisaia... Izan ere,

sakon eta zorrotz ezagutzea da, zalantzarik gabe, ingurumenaren kudeaketa

egokia lortzeko bide zuzenena, erakundeetako maila guztietan.

I

Page 6: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida
Page 7: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

1. SARRERA: GIDAREN HELBURUAK, JORRATZEN DITUENESPARRUAK ETA LANTZEKO METODOA 7

1.1. Gidaren helburuak 71.2. “Natur ingurunea eta biodibertsitatea”: hausnarketa eremua 81.3. Gida osatzeko metodologia 9

2. LURRALDE ANTOLAMENDUAN NATUR INGURUNEA BABESTEA 10

2.1. Lurralde antolamendua eta natur ingurunea: gogoeta orokorra 102.2. Natur ingurunearen babesa Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde antolamenduaren araudian 112.3. Inguru fisikoaren antolamendua “Lurralde Antolamendurako Arauetan” 12

3. HIRIGINTZAKO LEGERIAN NATUR INGURUNEA BABESTEA 20

3.1. Hirigintzako plangintza eta natur ingurunearen babesa 213.2. Natur ingurunea eta lurzoru urbanizaezina babestea 24

4. NATUR INGURUNEAREN BABESA NATURGUNEEN ARAUDIAN 32

4.1. Naturguneak babestea 324.2. Euskal Autonomia Erkidegoko babestutako naturguneak 354.3. Urdaibaiko Biosfera Erreserba 454.4. Euskal Autonomia Erkidegoko Natura 2000 sareko lekuak 464.5. Ordenamenduko beste kategoria berezi batzuen bidez natur inguruneak babestea 504.6. Naturguneak eta tokian tokiko eskumenak: hausnarketa orokorra 53

5. ELEMENTU NATURAL ZEHATZ BATZUEN BABESA: ITSASERTZAK, URAK, IBAI ETA ERREKAK, HEZEGUNEAK, MENDIAK ETA PAISAIA 60

5.1. Itsasertzak 605.2. Uren, ibai zein erreka alboen, eta hezeguneen babesa 655.3. Mendiak 795.4. Paisaia eta korridore ekologikoak 86

6. TOKIAN TOKIKO NATUR INGURUNEA AZTERTZEKO, ZABALTZEKO ETA BALIOZTATZEKO ADMINISTRAZIO TEKNIKAK 90

6.1. Lehen helburua: udalerriko natur ingurunearen egoera ezagutzea 916.2. Bigarren helburua: udalerriko natur ingurunearen egoera zabaltzea 926.3. Hirugarren helburua: udalerriko natur ingurunearen bilakaera analizatzea 93

A u r k i b i d e a

Page 8: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

6

I r u d i e n a u r k i b i d e a

Euskal Autonomia Erkidegoko Eremu Funtzionalak 11

RAMSAR: Nazioarte mailan garrantzia duten Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneak 34

Euskal Autonomia Erkidegoko parke naturalak 38

Euskal Autonomia Erkidegoko biotopo babestuak 39

Euskal Autonomia Erkidegoko Aparteko Zuhaitzen lokalizazioa 40

Natura 2000 Sarea: Euskal Autonomia Erkidegoko Hegaztien Babes Bereziko Eremuak 46

Natura Sarea 2000. Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL) Euskal Autonomia Erkidegoan 49

Natura Intereseko Guneak Euskal Autonomia Erkidegoan 51

Euskal Autonomia Erkidegoko Barruko eta Erkidego Arteko Arro Hidrografikoak 67

Euskal Autonomia Erkidegoko ibaien eta aintziren Kantaurialdeko eta Mediterraneoko isurialdeak 69

Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneak 77

Page 9: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

7

1. Sarrera: g idaren helburuak, jorratzen d i tuen esparruak eta lantzeko metodoa

1.1. Gidaren helburuak

uskal Autonomia Erkidegoko Garapen Iraunkorrerako Ingurumen Estrategiaren esparruan (2002-2020), natura eta biodibertsitatea babestea lortu beharreko helburu garrantzitsuene-takoa da. Estrategia hori Ingurumen Esparru Programa ezberdinez (lehenengoa 2002-2006ra bitarteko eperako onartu zen eta une honetan 2007-2010 eperakoa onartu da), Euskal Auto-nomia Erkidegoaren asmoa aniztasun biologikoa, sistema naturalen erabilera iraunkorra eta paisaien barietatea sendotzea da. Asmo horrekin, konpromiso jakin batzuk ezarri dituzte, hiru helburu zehatz lortzeko: ekosistema, espezieak eta paisaiak kontserbatzea eta babestea; horiek leheneratzea; azkenik biodibertsitatea aztertzea eta bere inguruan sentsibilizatzea.

Tokiko Ekintza Planak dira Tokiko Agenda 21en ardatzak. Tokiko Agenda 21ek tokian-tokian garapen iraunkorra sustatzeko funtsezko tresnak dira. Aipatutako planetan tokiko erakundeek datozen urteetan egin beharreko ekintzak jaso dira. Tokian-tokian lortu beha-rreko hainbat helburu eta ekintza daude, bertako kudeaketa eta politika iraunkortasunaren alde zuzen dadin.

Ildo horretan, udaletako arduradunek beren esparruaren barruan dagoen natur inguru-nea leheneratzeko, zaintzeko eta babesteko dituzten beharrei erantzuna emateko jaio da argitalpen hau.

Horregatik, gida hau Tokiko Agenda 21en prozesuan esku hartzen duten udal teknikariei, udalaz gainekoei eta Euskal Autonomia Erkidegoko hautetsiei dago zuzenduta nagusiki: di-seinu fasetik ezarpenera doa, natur ingurunea babesteko eta hobetzeko helburua daukaten ekintzak zehazteko eta orientatzeko balio dezan.

Horretarako, beharrezkoa da arlo honetako ekintza-esparruak ezagutzea, orokorrene-tatik hasita —lurralde antolamenduari buruzko araudia- zehatzenera -hirigintzako legeria—, tartean, natur ingurunea babesteko atal zehatzagoak (babestutako naturguneen teknika) edota hura osatzen duten askotariko elementuak (ibai eta errekak, hezeguneak, itsasertza, mendiak edo paisaia) aztertuta.

E

Page 10: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

8

1. S A R R E R A : G I D A R E N H E L B U R U A K , J O R R A T Z E N D I T U E N E S P A R R U A K E T A L A N T Z E K O M E T O D O A

1.2. “Natur ingurunea eta biodibertsitatea”: hausnarketa eremua

Natur ingurunearen eta, oro har, biodibertsitatearen gai-neko tokiko eskumenak zenbatekoak diren erabakitzeak eta aztertzeak aipatutako kontzeptuetan agertzen dena laburki justifi katzea eskatzen du. Natur ingurunetzat zer jo behar den interpretatzerakoan malgutasunez jokatuz egin nahi izan da lan hau, «natural» kontzeptua modu zabalean erabiltzeak eragiten dituen zailtasunak saihe-stuz, baina baita kontzeptua modu hertsi eta arautuan erabiltzea ere.

• «Natural» kontzeptua, zentzu zabalean, erabat identifi ka liteke ingurumenarekin. Askotan sino-nimo gisa erabiltzen dira natura eta ingurumena kontzeptuak. Bitarteko naturalen osotasuna, hau da, naturatik datorren guztia —eta ez gizakien esku hartze zuzen edo artifi zialetik—, natur ingurune kontzeptu zabalago baten barruan sar liteke: airea, ura, landaredia, fauna, bitarteko geologiko eta mi-neralak, atmosfera, lurzorua, etab. Adibidez, Eusko Legebiltzarrak onartu zuen 1/2005 Legeak, otsailaren 4koak, lurzorua ez kutsatzeko eta kutsatutakoa garbitzekoak, zera jasotzen du Auto-nomi Erkidegoko lurzorua kontserbatzeko printzi-pioen barruan —3. artikulua—: «Lurzoruaren fun-tzio naturalak kontserbatzea» eta «funtzioei ahal bezainbat eustea».Natur ingurunea aztertzea elementu horien guztien kontserbazioa eta erabilera, hala arlo kualitatiboan nola kuantitatiboan, arautzen dituen arau esparrua aztertzea bezain zabala izango litzateke, orduan. Ai-patutakoa bezalako abiapuntua hartzea ez litzateke batere eraginkorra izango gida honen helburueta-rako, ingurumen ordenamendu osoaren ikuspegi ia panoramikoa exijituko bailuke, ahaztu gabe natur elementu hauetako asko gizakiaren askotariko esku hartzea izan dutela eta dutela, duela milaka urtetik. Horrek zalantzan jar lezake aztertzen den inguru-nearen izaera natural hutsa.

• Bestalde, Natura (horrela, hizki larriekin) zuzenbi-dearen ikuspegitik hartu izan denean, ia beti bi ezaugarritara mugatu izan da: naturgune berezien babesa (parke, erreserba, eta bestelako fi gura kla-sikoen bidez), eta landaredia zein fauna basatien babesa. Hau da, adibidez, lege haien helburua (bes-teak beste, Euskal Autonomia Erkidegoan onartu-tako: Natura Kontserbatzeko 16/1994 Legea, ekaina-ren 30ekoa), natur ingurunea babesteari buruzkoa. Natura edo natur ingurunetzat hartu behar denari buruzko ikuspegi arau-emaile ohiko hori murritze-gia izan daiteke, batez ere, ingurumen paradigma berriak kontuan hartuta. Biodibertsitatea eta hura zaintzea, naturaltasun osoz, ingurumen politikaren ardatz gisa onartuta, ulertu behar dugu «natur in-gurune» deitu dugun hori babesteak hemen aipatu ditugunei baino eremu zabalagoei eragin behar die-la. Batez ere, kontuan hartuta natur ingurune-gune gizatiartu binomioa ez dela alternatiba guztiz abso-lutua, mailakakoa baizik: natur ingurune ia guztie-tan dago jadanik gizakiaren esku-hartzea edo eragi-na (kasu batzuetan izaera unibertsaleko fenomeno globaletatik eratorria bada ere: ozono geruzaren suntsiketa, klima-aldaketa, itsas mailaren igoera, ba-soen soiltzea, etab.). Bestalde, nahiko urbanizatuta dauden zenbait ingurunetan, kontserbazio eta ba-bes parametro batzuek mugatzen dute gizakiaren esku-hartzea.

Laburtzeko, lan honetan «natur ingurune» kont-zeptuaren barruan gizakien esku-hartze txikiagoa izan duten errealitateak (hiri edo industria garapen parame-troetan egiazta daiteke), fi siko edo juridikoak, sartzeko hautua egin da, edo beren natur ezaugarriengatik, eta haiek iraunarazteko, legeen arreta berezia jasotzen du-tenak. Gida honetatik ezabatu egin dira bai natur ele-mentuen kutsadura eta poluzioari buruzko atalak (airea, ura, lurzorua eta kutsadura akustikoa, adibidez), bai landarediaren eta faunaren azterketa bereziagoa —na-hiz eta faktore hori ezinbestekoa den biodibertsitateari

Page 11: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

9

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

babes global egokia emateko—. Aipamenen bat besterik ez dago, udalerriek eskumen gutxi dituztelako arlo ho-rietan.

Gida honen egiturak, beraz, honelako eskema dauka:

a) Hasteko, I. kapituluan, gidaren helburu nagusiak, jo-rratzen diren esparruak eta gida lantzeko metodolo-gia azaltzen dira.

b) II. kapituluan, natur inguruneak lurralde antolamen-duan duen eragina aztertzen da, bereziki, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauek «gune fi siko» gisa deskribatzen dutena; izan ere, eragin handia baitauka lurzoru urbanizaezinean mailak arautzerakoan.

c) Azken ildo horri jarraiki, III.ak hirigintza-araudian lurzoru urbanizaezina nola erregulatzen den jorrat-zen du, kontzeptua aipatuta, baita lege erregimena eta plangintza berezi baten bidez arautzeko aukerak ere. Euskal Autonomia Erkidegoan 2006an onartu-tako hirigintza-legeak ezartzen dituen baldintzetan dago oinarrituta hori guztia.

d) IV. kapituluan naturgune moten araudia aztertu dugu: kategoriak, haiek eragiten dituzten ondorio-ak, eta tokiko arduradunek bete behar duten fun-tzioa horiei guztiei dagokienez.

e) V. kapituluan udal esparruan maiz agertzen diren na-tur elementu batzuen oinarrizko araudia lantzen da,

modu errazean: itsasaldea, ibaiak eta ibaiertzak, he-zeguneak, mendiak, baita izaera soziokultural han-diagoa duen beste faktore bat ere: paisaia.

f) Azkenik, amaierako kapituluan (VI.ean) udal erakun-deek natur inguruneak babesteko politikak diseinatu eta zabaltzeko eskura dauzkaten teknika eta auke-ren zerrenda bat agertzen da laburki. Zerrenda hori ezagutaraztea, dibulgatzea eta bilakaera kontrolat-zea bultzatuko du gidak.

1.3. Gida osatzeko metodologia

Gida hau osatu duen Ekitaldea UDALSAREA 21en barruan dago (Iraunkortasunerako Udalerrien Euskal Sarea).

Lantalde hau hiru lurralde historikoetako, foru-al-dundietako eta Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamen-du eta Ingurumen Saileko arduradunez eta teknikariz dago osatuta (azken horren kasuan, IHOBE SAren bidez). 2004-2006 artean egin du lan, informazioa trukatuta, aldika mintegiak eta bilerak eginda, eta bestelako ekin-tzen bidez. Foru-aldundietako eta Eusko Jaurlaritzako hainbat sailek parte hartu dute. Gida egituratzeaz eta idazteaz, berriz, Iñigo Lazkano Brotons aditua (Euskal Herriko Unibertsitateko irakaslea) arduratu da. Gidan erabilitako arau-erreferentziak 2006ko abenduaren 1ean indarrean zeudenak dira.

Page 12: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

1010

2.1. Lurralde antolamendua eta natur ingurunea: hausnarketa orokorra

urralde antolamendua, 1983ko Lurralde Antolamenduaren Europako Kartak dioenaren ara-bera, zientzia arloa, teknika administratiboa, eta politika publikoa da; guztiak bat. Guztiak ikuspuntu orokorra du, eta bere helburua eskualdeen garapen orekatua eta lurralde espazio-aren antolaketa fi sikoa da, printzipio gidari bati jarraiki. Helburu guztien artean ondokoak aipa daitezke bereziki:

a) Bizi kalitatearen hobetzea.

b) Baliabide naturalen kudeaketa arduratsua.

c) Ingurumenaren babesa.

d) Lurraldearen arrazoizko erabilera.

Lurralde antolamendua, bere oinarrizko tresnaren bitartez: planifi kazioak arrazoizko erabilera ezarri nahi du, bertan aurrera eraman daitezkeen jardueren defi nizio eta kontrolaz. Antolamendu hau guztiz garrantzitsua da, zentzu zabalean, natur ingurune edo ingurune fi sikoari dagokionez; hots, lurraldea osatzen duten baliabide eta elementu multzoari dago-kionez.

Natur ingurunea hiri ikuspuntu soiletik aztertzea beharrezkoa da; baina ez da nahikoa. Hala da, urbanismoak, salbuespenak salbuespen, ez dio beharrezko arretarik ipini natur ingu-runeari; natur ingurunea, ia beti, azpiegiturak, industria eta eraikinak zabaltzeko eta garat-zeko area egoki moduan jo da. Alde batera utziz gero hiri araudiak inguruneari edo bertako elementuren bati egiten dizkion babeserako zertzeladak (paisaiaren babesa, landa inguru-nearen zaintzea, esparru eta multzo artistikoak, edo lurzoru urbanizaezinen jabeen betebe-har eta eskubideak erregulatzeko araudia bera), egia esan, udalez gaindiko egiazko lurralde planifi kazio politika egiten hasi aurretik, natur ingurunearekiko arreta eskasa izan da, oro har. Araudi sektorial batzuk aplikatuta (kostak, urak, naturguneak, etab.) arintzen zen, zati batean behintzat, lurraldearen oreka orokorrarentzat hain garrantzitsua den trataera homo-geneo, orokor eta orekatuaren gabezia.

Natur ingurunearen antolamenduak, ondorioz, bultzada garrantzitsua jaso du lurralde planifi kazioa zabaltzean. Eta, gainera, zehaztapen maila handiarekin. Ez da izan irizpide orokor eta generikoak ezartzea bakarrik (era batean edo bestean ulergarria litzatekeena, kontuan izanda arazo horiek zer lurralde eskalaz jorratzen diren lurralde antolamenduaren arloan), helburua bestelakoa izan da (eta, helburua, neurri handi batean, lortu da): urrats bat gehiago eman eta tresna berriak azaldu eta sortu, esaterako, egunero gehiago erabiltzen diren lurzoruaren erabilera matrizeak eratuta. Matrize horiek mugatu, zehaztu eta egokitu egiten dute (askotan modu loteslean, bestetan modu adierazlean, baina hainbat betebehar juridikorekin horiengandik urrunduz gero) baliabide naturalak eta naturguneak erabiltzeko asmoa dutenentzat benetako arau markoa.

2. Lurra lde anto lamenduan natur ingurunea babestea

L

Page 13: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

11

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

2.2. Lurralde antolamenduari buruzko euskal legedian natur ingurunea babestea

Euskadiko lurralde antolamendua ondoko tresna plani-fi katzaileen bidez egiten da:

a. Lurralde Antolamendurako Arauak (LAA) bestelako lurralde plangintzarako tresnak osatzeko erreferen-tzia marko orokorra osatzen du, baita hiri legedian aurreikusitako planak ere. LAAetara moldatu beha-rra daukate administrazio publikoek (autonomia er-kidegoak, foru aldundiak edo udalak) bere eskume-nen bitartez gara ditzaketen eta lurzoruan eragina duten plan, programa eta jarduerak.

Indarrean dagoen araudiaren arabera, LAAek ondo-ko zehaztapenak izan behar dituzte:- Babes berezia izan behar duten area edo zonen

defi nizio eta muga zehatzak. Horren helburua balio ekologikoa, kulturala edo ekonomikoa man-tentzea da, eta, bermatzea, bere kasuan, bertan dauden baliabide naturalen arrazoizko ustiatzeak, kasu bakoitzean aplikagarria den araudi zehatza-ren arabera.

- Nekazaritza ustialeku izateko egungo egokitasuna-gatik edo potentzialagatik babestu edo zabaldu behar diren lurzoruen defi nizioa; hala, horien eta etorkizuneko hiri garapenekoen artean proportzio egokia egon dadin.

LAAak behin betiko onartu dira 1997ko otsailaren 11ko 28/97 Dekretuaren bitartez (1997ko otsailaren 12ko 29. EHAA). 2006ko martxoaren 28ko 68/06 De-kretuak (2006ko apirilaren 5eko 67. EHAA) 18 hilabe-teko muga ezartzen du indarrean sartu zeneko egu-netik aurrera kontatzen hasita (hots, 2007ko urria-ren 6ra arte) udalerriaren hiri plangintza LAAetara moldatzeko. Hori guztia argi dago, LAAetan dauden arau eta erregelen aplikazio zuzenari kalterik egin gabe.

b. Lurralde Plan Partzialak (LPP) LAAek zehaztutako ha-mabost zonetan edo udalez gaindiko zonetan LAAek beraiek garatzen dituzten lurralde plangintza tres-nak dira, zona horietako bakoitzean arauek ezarri-tako antolamendu irizpideak zehaztuta.

Orain arte, ondoko area funtzionaleko LPPek behin betiko onarpena izan dute, besteak eratze fasean dauden bitartean:- Arabako Errioxa (2004ko abenduaren 28ko 271/04

Dekretua, 2005eko otsailaren 14ko 30. EHAA).- Araba erdialdea (2004ko abenduaren 28ko 277/04

Dekretua, 2005eko otsailaren 16ko 32. EHAA).- Laudio (2005eko urtarrilaren 25eko 19/05 Dekre-

tua, 2005eko martxoaren 23ko 57. EHAA).- Debabarrena (2005eko apirilaren 12ko 86/05 De-

kretua, 2005eko ekainaren 6ko 105. EHAA).- Debagoiena (2005eko apirilaren 12ko 87/05 Dekre-

tua, 2005eko ekainaren 6ko 105. EHAA).- Urola Kosta (2006ko otsailaren 21eko 32/06 Dekre-

tua, 2006ko martxoaren 24ko 59. EHAA).- Bilbo Metropolitarra (2006ko irailaren 26ko 179/06

Dekretua, 2006ko azaroaren 7ko 212. EHAA).

c. Lurralde Plan Sektorialak (LPS) lurraldean eragina duten eta Eusko Jaurlaritzako sailek egiten dituzten planak dira. Organo horrek onartu behar ditu esku-mena duen arlotan; edo bestela lurralde historikoe-tako foru organoek onartu behar dituzte, eskumen propioak dituzten arloetan.

Gaur arte autonomia erkidegoen inguruko ondoko LPSak onartu dira behin betiko:- Ibai eta erreken ertzen antolamendurako LPS (Kan-

taurialdeko isurialdea): 1998ko abenduaren 22ko 415/98 Dekretua.

- Ibai eta erreken ertzen antolamendurako LPS (Me-diterraneoko isurialdea): 1999ko abenduaren 28ko 455/99 Dekretua.

- Trenbideen LPS: 2001eko otsailaren 27ko 41/01 De-kretua (2005eko otsailaren 22ko 34/05 Dekretuak aldatua).

Page 14: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

12

2. L U R R A L D E A N T O L A M E N D U A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

- Energia eolikoaren LPS: 2002ko maiatzaren 14ko 104/02 Dekretua.

- Eremu hezeen babeserako eta antolamendurako LPS: 2004ko uztailaren 27ko 160/04 Dekretua.

- Ekonomia eta merkataritza jardueretarako lur-zoruak sortzeko LPS: 2004ko abenduaren 21eko 262/04 Dekretua.

Ondoko erkidegotako LPSak nahiko aurreratuak daude elaboratze prozesuan:- Basogintza eta nekazaritza inguruko LPS: hasieran

2005eko urtarrilaren 10eko Aginduaren bitartez onartua.

- Itsasertza babesteko eta antolatzeko LPS: hasie-ran 2005eko otsailaren 28eko Aginduaren bitartez onartua.

LAAek aurreikusten dute espresuki bestelako LPSak izango direla etorkizunean natur ingurunea anto-latzeko eragin handia izan dezaketenak, ondokoak esaterako:- Harrobi bihurtu daitekeen zonaren LPS.- Hiri hondakin solidoen zabortegien kudeaketarako

LPS, bizigabeak eta segurtasunekoak.- Baliabide turistikoen antolamendurako LPS.- Errepideen LPS.- Kirol portuen eta itsas aisialdirako instalazioen

LPS.- Telekomunikazioen LPS.- Garraio antolamendurako eta gas banaketarako

LPS.- Programa energetikoen LPS.- Kultur ondarearen LPS.

Hala eta guztiz ere, zerrenda hori (LAAen izendape-nak ditu) ez da itxia, eta eskumen sektorial propioak gauzatuta, administrazio autonomikoek edo lurralde historikotako foru organoek bestelako LPSak eman ahal dituzte, lurraldean eragin garbia dutenak.

LAA, LPP, LPS eta lurraldean eragina duten bestelako plan eta programek ingurumen inpaktuaren baterako ebaluazio egin behar dute (IIEB), Euskadiko ingurumena babesteko 3/1998 Legean aurreikusia, eta 2003ko uztai-laren 22ko 183/2003 Dekretuan garatua, bere hasierako onarpena aipatu Dekretua indarrean sartu aurretik egin bada salbu. Aipatu legearen arabera, ingurumen inpak-tuari buruzko txostena egiteko eskumendun ingurumen organoa autonomia erkidegokoa da, planaren onarpena lurralde historikoetan dagoenean salbu. Kasu horietan txostena ingurumen foru organoak egiten du (planak lurralde historiko bat baino gehiago hartzen duen ka-suetan salbu). Ingurumen babeserako den tresna horren analisi xehekatu eta sakona ondokoan dago: «Euskal Autonomia Erkidegoan plan eta programen ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua ezartzeko gida», IHO-BE Ingurumen Jarduketarako Sozietate Publikoak argita-ratua 2005ean.

2.3. Inguru fisikoaren antolamendua Lurralde Antolamendurako Arauetan

LAAen 8. atalak, “Ingurune Fisikoen Antolamenduari Buruzkoak”, egungo egoera, baliabideek izan beharre-ko rola eta lurzoru urbanizaezina (LUE) dute oinarri. Hori guztia eskaera sozial berrien eta lurraldearen egiturako aldaketen egoeraren barruan kokatuta dago.

LAAen ingurune fi sikoaren antolamenduaren irizpi-de eta helburu orokorrak ondokoak dira:

1. Lurraldeko puntu bakoitzean ekologia, paisaia, ekoizpen eta zientzia-kultura arloak bermatzea.

2. Lurrarekin bateragarriak ez diren jarduerengatik hondatu diren elementu eta giro naturaleko pro-zesuen hobetze, berreskuratze eta gaitzea.

3. Gutxi ustiatuta edo alferrik dauden baliabide na-turalen balioa hobetzeko jarraibideak ezarri.

4. Landa giroaren garapenean lagundu baliabide naturalen antolamendu egoki baten bitartez, us-tiatze iraunkorrean oinarrituta, tartean sartuta dauden alderdien adostasun eta parte-hartzeare-kin; eta dituen ahalmenak aisialdirako erabilita.

5. Lurraldearen ingurumen egoerari buruzko infor-mazio sistema ezarri; hala, martxan dauden in-gurumena babesteko ekintzak zuzendu, zabaldu eta aldatu daitezke.

Ingurune fi sikoari buruzko LAAen kapitulu honen ikuspuntuak hiru helburu ditu:

A) Baliabide naturalen kudeaketarako irizpide na-gusiak ezarri; lekuan ingurumen alderdiak sart-zeko oinarrizko arauak zehaztu; eta lurraldean garatu behar diren ekintzen jardute moduak de-fi nitu. Xede horixe du ondoko atalak: “Ingurune fi sikoko prozesu eta elementuen, eta, jarduera kontrolei buruzko arau orokorrak”.

B) Sailkatutako lurzorua urbanizaezin moduan an-tolatzeko irizpideak defi nitu, Antolaketa Kate-goriak ezarrita, eta, sailkapenerako izendapenak homogeneizatuta, eta, era berean, jarraibideak zehaztu kategoria bakoitzean erabilerak erre-gulatzeko. Lan hori ondokoan jorratzen da: “In-gurune Fisikoa Antolatzeko Kategorien Arau Be-reziak”.

C) Balore berezia izateagatik trataera berezia jaso behar duten lurraldearen area bereziak zehaztu, kontserbatu ahal izateko. Hala, ikuspuntu hori bideratua dago balio gehien duten elementu na-turalak mantentzera, ingurune fi sikoaren harrera gaitasunaren araberako jardueren eta plangint-zaren garapena lortzera, eta, gatazkan izango ez den garapen ekonomikoa ahalbidetzera, inguru natural erakargarrian eta kontserbazio egoera onean. Ekimenak zentzu honetan ondoko ata-lean biltzen dira: “Ekintza positiboko neurriak: Jardute proposamenak”.

Page 15: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

13

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

A . A rau o roko r rak

Arau Orokorrek, Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde guztiarekin lotuta eta hiri sailkapenetik aparte, gomen-dio eta arau-irizpide multzoa biltzen dituzte ingurune fi sikoko elementu batzuk tratatzeko (lurzorua, landare-dia, fauna, gainazaleko urak, lur azpiko ur-baliabideak, itsasbazterra, itsaso ingurua, paisaia, eta interes zienti-fi ko-kulturaleko aztarnategien babesa) eta, era berean, ingurune fi sikoan eragin zuzenagoa izan dezaketen bes-telako jardueren garapenerako (azpiegiturak, aterakun-tza jarduerak, hiri jarduerak eta eraikinen ingurukoak, hondakin solidoen zabortegiak, jarduera turistikoak eta aisialdikoak, nekazaritza jarduerak).

Jarraian, zehaztutako alderdi bakoitzean Arau Orokor hauen antolakuntza irizpide garrantzitsuenak azaltzen dira.

A.1. Ingurune fi sikoko elementu zehatz batzuei buruz

A.1.1. Lurzorua

• Lurralde antolakuntzako edozer prozesutan lehen-tasuna izan beharko du gaitasunak ustiatzen dituen erabilerak egokitzeak (hondatu gabe) eta berau mantentzeak.

• Baso masa guztiz beharrezkoa da lurzoruaren babes eta egonkortasunean. Antolaketa berean sartu be-harko dira, zentzu honetan, baso areen funtzioak ongi betetzen uzten ez duten kontu guztiak; bai ba-bestutako espazioak planifi katzearekin harremanak dutenak, bai baso kudeaketa orokorrarekin. Lurral-de helburuen arabera espezieak eta erabilera for-mak moldatzea ahalbidetzen duen lurraldeko baso eredua ezartzean oinarrizko hiru akziok izan behar dute guztiaren muina:

- Baso masak ordenatu optimizazio irizpideen ara-bera, kontuan izanda urtaro bakoitzaren ezauga-rriak, bai ekoizpen gehiena ematen duten masent-zat, bai mantsoago hazten direnentzat. Antolaketa honetan izango da ustiapen teknikei eta sail be-rrien landatzeei buruzko erregulazioa.

- “Funtzio babeslea duten Mendien Katalogoa” sor-tu, bereziki Erabilera Publiko moduan izendatue-na; horiek hiri informazioan bildu beharko dira. Ingurunearekiko tentuzko ustiaketaren bat egin behar den mendiak gehitu behar dira tresna ho-rretan, higadura prebenitzen eta lurra babesten duten garrantziagatik.

- “Paisaia arloko interesa, interes ekologikoa eta in-teres naturala duten korridoreen eta zonen katalo-goa” osatu.

• Baso LPSa osatuko da Euskadiko Landa Plan Estrate-gikoarekin bat. LPS honetan ondokoak zehaztuko dira: babeste xedea duten baso berritze proiektuak, lurraldearen ezaugarrien araberako baso ustiapen arauak, eta, egin beharreko beste ekintzak egungo lurzoruaren hondaketa prozesua geratzeko. Baso LPS hau:

1. Natura arriskuak prebenitzeko marko orokorra izango da, eta bere edukiak barnean izango ditu higadura edo irristatze arriskuak dauden zone-tako tratamendu begetalak, eta, hidrologia eta baso arloko zuzenketen beharrak; horretarako kontuan izango du Uholdeak Prebenitzeko Plan Integralean biltzen diren gomendioak.

2. Arrisku zona horien mugak izango ditu, eta, ho-rretarako, foru aldundiek egindako Kartografi a Geomorfologiko Sintetikoa izango dute oinarri. Zona horietako higadura eta irristatze arriskuak ebaluatuko dira, azpi-zonak zehaztuz eta bakoi-tzarentzako jardute proposamenak azalduz; era berean, gastu fi nantzarioak eta kudeaketa mo-duak ere adieraziko dira, lurzoruaren ezaugarriak kontuan izanda.

Baso LPSa onartzen ez den bitartean, aldi baterako arauak ezarri dira. Higadura arriskua dagoen zonetan eskumendun baso administrazioak landarediaren na-hastea edo lurzoruaren mugitzea ekartzen duen edo-zer jardueraren lizentzia emateko gutxieneko baldin-tza eta irizpideak ezarriko ditu. Hala, berme tekniko nahiko izango dira ziur egon gaitezen jarduera horrek ez duela inolako eragin negatiborik izango lurzorua-ren galera prozesuetan. Baso berritzeko jarduera pu-blikoak aipatu azterlanean zehaztutako arrisku han-dieneko zonetan eta nekazaritzarako okerren diren lurzoruetan zentratuko dira; bestalde, arrisku zonetan egon eta nekazaritza ekoizpena duten lurzoruetan, honen mugitzea ekartzen ez duten landatze teknikak zehaztuko dira.

• Nekazaritza lurzoruari dagokionez, antolamen-durako lehen urrats moduan, inbentario bat egin behar da, eta, dituen ezaugarri bereziak direla eta mantendu egin behar dira nekazaritza balio irizpi-deei eta lurraldearen nekazaritza bokazio irizpideei jarraiki.

• LPSak, LPPak eta udal hiri plangintzak lurzoruaren nekazaritzako gaitasun faktoreak eta hondatze prozesuen aurrean duten hauskortasuna izango di-tuzte kontuan obrak eta azpiegiturak lokalizatzeko garaian; era berean, baloreak kaltetzen direnean baztertu egingo dira lur horiek hirien garapen pro-zesuetatik eta ekonomia prozesuetatik . Babes hau zabaldu egin beharko litzateke, ekoizpena alde ba-tera utzita, nekazaritza erabilerak bideragarri izate-ko garrantzitsua izango diren lurretara; betiere Eus-kadiko Landa Plan Estrategikoak zehazten dituen landa garapen irizpideekin bat.

A.1.2. Landaredia

• Espazio zabal batean bertako lurrean garatutako erabilerarako antolatze ildoen esker bertako natur ingurunea balore berezi batekin mantendu bada, eta herritar gehienentzat erreferentzia ekologiko eta kultural moduan eratu bada, martxan diren antolatze-ildo horiek dira jarraitu beharrekoak bio-dibertsitatea eta endemismoa bermatzeko; era be-rean, habitaten eta aparteko espezien babesa zabal-du behar da Euskal Autonomia Erkidegoan.

Page 16: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

14

2. L U R R A L D E A N T O L A M E N D U A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

• Habitaten arteko korridore ekologikoak mantendu eta berritu behar dira, hala hartu-eman genetikoa bermatzeko.

• Lurraldean egiten diren ekintza guztietan landare-diaren babesa izango da kontuan, eta, bereziki, to-kian tokiko zuhaitzen babesa.

A.1.3. Fauna

• Faunak aske zirkulatzea oztopatzen duten barrera artifi zialak saihestu behar dira.

• Goi-tentsioko instalazioak jartzean hegaztien ele-ktrokuzioa saihestuko duten gailuak ipini beharko dira.

A.1.4. Gainazaleko urak

• LAAek ondokoa arautzen dute, oro har: Euskal Au-tonomia Erkidegoko urtegi, ibai (edo ur-laster eten-gabea) eta erreken (urtaroen araberako ur-lasterrak) aldamenetako hiriko lurrak, lurzoru urbanizaezinak eta urbanizagarriak. Ibai eta erreken ertzen anto-lamendurako LPSetan garatuko dira aurreikuspen hauek: bata Kantaurialdeko arrorako (1998ko aben-duaren 22ko 415/98 Dekretua) eta bestea, medite-rraneoko arrorako (1999ko abenduaren 28ko 455/99 Dekretua).

1. Gainazaleko Uren Babeserako Antolatze Katego-rian zehaztutakoak aplikatuko dira lurzoru ur-banizaezinean, horiek aipatutako elementuekin eta dagokion babes zonarekin daude osatuta. Aipatutako LPSetan zehazten dira sare hidrogra-fi koaren babes zonaren zabalerak ibai eta erre-kentzat, eta, aintzira eta urtegientzat, kontuan hartuta ohiko ur emari maximoa edo urtegiek hartzen duten ur kantitate maximoa. Udal plan-gintzak, uren araudi orokorrarekin bat, lurzoru mota honetan zabaldu ahal izango du Gainaza-leko Uren Babes Zona; zona horien ertzetatik 100 metrotara dagoen lurzoruaren erabilpena baldin-tzatua dago. Betiere kontuan hartu behar dira udalerriko ubide eta ur masen ezaugarri espezi-fi koak, eta ureztatze naturalaren irizpideak, eta Eusko Jaurlaritzaren Uholdeak Prebenitzeko Plan Integrala.

2. Lurzoru urbanizagarriaren gainazaleko uren ba-bes zonak espazio libren sistema-zona berdea izaera izan dezake. Hori nahitaezko lagapen doan bitartez izan ahalko da lurzoru urbanizaga-rriaren aldameneko sektorearen kargura. Lurzo-ru mota honetan ere, lurzoru urbanizaezinaren kasuan aipatu dugun moduan, udal plangintzak, uren araudi orokorrarekin bat, Gainazaleko Uren Babes Zona zabaldu ahal izango du.

3. Sare hidrografi koaren aldamenean dagoen hiri-lurzoruan, eta jada baden antolaketa mantentze-ko beharrezkoa denean, udal plangintzak babes zonaren zabalera murriztu ahal izango du lurzoru urbanizagarri edo urbanizatzeko egokia dena-rentzat. Aurretik murrizketa hori eta lurzoruaren

helburua arrazoitu egin behar dira. Dena dela, ur araudian zehaztutako erabilera publikoko zorrak mantenduko dira.

• Gutxieneko emari ekologikoa bermatzen denean soilik emango da gainazaleko urak ustiatzeko aukera.

• Debekatuta dago hondakin urak isurtzea zuzen edo zeharka itsasora, ubide publikotara, urtegitara, urez-tatze bideetara edo lur azpiko akuiferoetara, baldin eta hondakin ur horien konposizio kimiko, fi siko edo eduki bakteriologikoak ura kutsatu badezakete eta kalteak eragin osasun publikoan edo ustialekuetan. Hondakinak sor ditzaken edozer jarduerari baimena emateko (hondakinak sare nagusira bideratzen ba-dituzte salbu) frogatu egin beharko da hondakin ho-riek egoki tratatzen direla eta ez dituztela kutsatzen gainazaleko urak, lur azpikoak edo itsasokoak. Hon-dakin uren tratamenduak errespetatu egin beharko du hartzailearen autoaraztasun gaitasuna. Hala, amaierako uraren kalitateak (uraren azken erabile-raren arabera) araudiak exijitzen duenaren barruan egon behar du. Ubide publikoei dagokionez, kalita-te horrek bere legezko sailkapenean zehaztutako mugen barruan egon beharko du.

A.1.5. Lur Azpiko Ur Baliabideak

• Administrazioak kontrol eraginkorra egin beharko du akuiferoen inguruan, helburu bikoitzarekin:

- Uren kalitatea mantendu.

- Gehiegizko ustiapena saihestu.

• Toxikotasuna edo konposizio kimiko edo bakterio-logikoa dela-eta, gainazaleko edo lur azpiko urak kutsatu ditzaketen ura sortzen duten edonolako ins-talazio motek ezingo dituzte putzu, lubaki, galeria edo bestelakorik eraiki, hala, lurrak ur horiek xurga-tzeko aukera baldin badu.

• Putzu septikoak saneamendurako eraikitzea bai-mendu daiteke berme nahiko denean gainazaleko eta lur azpiko uren kalitatea ez dela arriskuan ja-rriko.

• Edozer motako hondakinak sortzen dituzten jardue-ren baimen eskaerek indarrean dagoen araudiak eskatzen dituen datu guztiak eman beharko ditu isuriak baimentzeko; baimenik gabe ez da isuririk egongo.

A.1.6. Itsasertzeko espazioa eta itsas ingurunea

• Kostaldean egiten den edozer jarduerak indarrean dagoen araudian xedatutakoa bete beharko du do-meinu publikoko zona itsasoko-lehorreko inguruan, igarotze, sartze eta babes zortasunek eragiten duten lurren inguruan edo eragin esparruaren inguruan. LPPak zehaztapen osagarriak eman ditzake, bere aplikazio eremuko analisi zehatzetan oinarrituta.

Page 17: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

15

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

A.1.7. Paisaia

• Paisaia guztiek kalitate maila altuena izan behar dute, lurraldeko alderdi sozio-ekonomikoen eta baldintza fi sikoen arabera. Beharrezkoa da, ordea, indar gehiago egitea ikusgarriagoak diren zone-tako paisaiak hobetzen eta herritarrek paisaia har-moniatsuagoa ikusten lagunduko duten zonetako paisaiak hobetzen. Horrexegatik, beharrezkoak dira katalogatzea paisaia trataera berezia izango duten zona bisualak eta bisualki negatiboa diren jarduerak ezartzea saihestu behar diren zonak. Bisualki iriste-ko errazago diren zonak katalogatzeko garaian ko-munikabideetan, hiriguneetan eta elementu kultu-ral eta natural berezietan zentratuko gara.

• Paisaia berezitasun naturalak (harkaitz, gailur, ehunka urteko zuhaitzak...) edo eraikitakoak (zain-tza dorrea, ermita, errota, garai bateko elektrizitate fabrikak) plangintzan zehaztuta geratu behar dute babes perimetroaren barruan, ikuste bidea kontuan hartuta.

• Egungo paisaiaren forma hausten duen obra edo jarduera orori exijitu behar zaio sor ditzakeen kal-teak gutxitzeko dagokion paisaia azterlana egitea eta paisaia konpontzeko eginbeharrekoak burutzea. Garraio azpiegitura berri orok proiektuan obra uni-tateak (aurrekontu egokiarekin) sartu beharko ditu paisaian egokitzeko. Beren ezaugarriengatik ikus-menerako inpaktu handia sor dezaketen instalazio-en kokapenak kontuan hartu beharko du paisaiako inpaktu orokorra (zabortegiak, ibilgailu hilerriak, txatarrak, goi-tentsioko lineak, irrati eta telebistako errepikagailuak, etab.).

• Paisaia babestearekiko sentsibilitate berezi hau jar-duera bakoitzari dagokion araudi sektoriala errespe-tatuz ere lor daiteke eta dagokion lurralde eta hiri plangintzan garatu beharko dira. Horrek, zehazki, espazio baztertu eta domeinu publikoen paisaia trataera aztertuko du. Era berean, aztertuko du ere edozer motako lurzoru publikoaren errekuperazio eta mugatzea, eta, bide edo izaera publikoko beste-lako elementuen gaineko zor zaintza.

• Lurzoru urbanizaezinean ez da onartuko kanpo ira-garkirik euskarri naturalean.

A.1.8. Interes zientifi ko kulturala duten aztarnategien babesa

• Lurzoru urbanizaezinean dauden aztarnategi arkeo-logiko eta paleontologikoak lurralde eta hiri plan-gintzan zehaztuko dira eta ondokoek adierazitako babes arau eta babes erregimenak izango dituzte: 7/1990 Legea, Euskal Kultur Ondareari buruzkoa; LAA berak (17. atalean, kultur ondarea antolatze-koa); eta dagokion plangintza sektoriala.

A.2. Ingurune fi sikoan eragina duten jardueren inguruan

LAAek ingurune fi sikoan modu zuzenagoan eragin de-zaketen jardueren garapena arautzen dute:

A.2.1. Azpiegiturak

• Azpiegitura ororen kokapen eta diseinuak hainbat aukera eman behar ditu lurraren ezaugarriei buruzko aurretiazko azterlanean edo azterlan paraleloan oi-narrituta; betiere, arauen ildoen arabera, ondoko alderdien eragina azaldu behar dute gutxienez:

- Lurraldearen kontserbazio balioak ekologia, ekoiz-pen, paisaia, zientzia eta kultura ikuspuntutik.

- Egun lurzoruak dituen erabilerak eta ustiaketak.

- Baldintza naturalak eta lurraldearen aukerak aipa-tu azpiegitura martxan jartzeko eta lokalizatzeko.

- Azpiegitura iragazkortzen laguntzen duten neu-rriak hartu korridore ekologikoen arteko lotura mantentze aldera.

• Azpiegitura berriak arau bereziek debekatzen ez duten landa lurzoruaren antolamendu kategoriatan koka daitezke, betiere, bertan zehaztutako babes neurri eta mugak kontuan izanda.

A.2.2. Aterakuntzazko jarduerak

• Jarduera mota honentzat baimenetan azaldu beha-rra dago debekatuta dagoela materiala biltzea alda-pa, amildegi, edo ubideetan, horiek uraren bidea oztopatzen badute, edo, material edo substantzia kutsakorren arraste arriskua ekartzen badute.

• Jarduera horiei trataera homogeneoa emateko erre-ferentzia markoa harrobi bihur Daitekeen Zonaren LPS izango da; horrek, kanpoan egin daitezkeen us-tialekuen kokapen posibleak adieraziko ditu.

• Udalerriaren hiri plangintzak jarduera horiek aurre-ra eramaten diren zonak adierazita izan behar ditu, baita erabilera hori izan dezaketenak ere.

• Plangintza sektorialak eta administrazio publikoen jarduerak saiatuko dira edozer obrak sortutako hon-dakin solido bizigabeak zuloak betetzeko material moduan erabiltzen aterakuntzazko jarduerak izan diren errestaurazio zonetan, izan ditzaketen ahal-men zientifi ko-didaktikoen kalterako izan gabe.

• LAAei dagokienez ez dira aterakuntzazko jarduera moduan hartuko prospekzioa eta meategi azterke-tak; horiek beren araudi zehatza izango dute.

A.2.3. Hiri-jarduerak eta eraikuntza arlokoak

• Euskal Autonomia Erkidegoko hiri garapenak dago-kion udal plangintzara moldatuko dira, eta, horiek unean indarrean dauden udalez gaindiko plan eta arauetara. Udal plangintzak kontuan izango du, modu berezian, hiri garapenerako edozer proposa-menek ingurune fi sikoan izan dezakeen inpaktua.

Page 18: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

16

2. L U R R A L D E A N T O L A M E N D U A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

• Euskal Autonomia Erkidegoko hiri garapenak aurre-ra eramateko oinarrizko aurrekontua erabiliko da, beste erabilerekin oreka mantenduta, eta lurraren balio naturalak, paisaia arlokoak zein ekoizpene-koak mantenduta. Arreta berezia izango dute etxe-bizitza erabilera duten bakandutako eraikinek. Ho-rien lurzoruaren okupazioaren gaineko eragina, eta ingurunean duten inpaktuarena okupatzen duten espazio fi sikotik harago doa.

• Etxebizitza bakanduak ezin dira eraiki lurzoru urba-nizaezinean nekazaritza ustiapenarekin harremanik ez badago behintzat.

• Familia bakarreko edo biko etxea landa giroan egi-teko eskariak landaguneetara zuzenduta egon be-har du, edo erabilera hori jasotzeko sailkatuta eta klasifi katuta dauden arloetara.

A.2.4. Hondakin solidoen zabortegiak

• Hondakin solidoen kontrola, trataera, biltegirat-zea, eta garraio kudeaketa eta lokalizazioa egiteko erreferentzia markoa Euskal Autonomia Erkidegoko Segurtasuneko Hiri Hondakin Bizigabe Solidoen Za-bortegien Kudeaketarako Lps izango da. LPS horiek, edo bere kasuan, udalerrien hiri plangintzak ondo-koak izan behar ditu:

1. Isuriak jasotzeko egokiak ez diren zonak adierazi, isuriak sortzen dituzten jarduera moten arabera; horretarako zehaztu arau hauetan udalerritarako ematen diren irizpideak.

2. Kontrolatu gabeko zabortegien baldintzak az-tertu; hala, ikusi ahal izango da bere kokapenak eta erabilerak zer inpaktu sortzen duen; inpaktu horiek zuzentzeko aurreikusi hitzarmen, epe eta baliabide fi nantzarioak, eta, bere kasuan, kontro-latu gabeko zabortegien itxiera edo deuseztapena antolatu erkidegoko ingurumen zerbitzuekin edo foru aldundikoekin.

3. Zabortegi berrien kokapen egokiena adierazi, lur horiek azpiegitura sistema orokor moduan kali-fi katuta.

• Debekatuta dago hondakin, zabor edo bestelako-rik edozer lekutan uztea; horretarako, prestatutako lekuak daude. Jarduera horiek egiteak plangintza haustea esan nahiko du. Hala, lurzorua bere jato-rrizko egoerara etorriko litzateke, erori daitekeen akzioetan inolako kalterik eragin gabe, dagokion araudi sektorialaren arabera.

A.2.5. Jarduera turistikoak eta aisialdikoak

• Jarduera horiek lurralde plangintza edo udal plan-gintza bidez arautzen dira, batez ere, motordun ibilgailuetan oinarritutakoak. Garapen plangintzak kontuan hartuko ditu lurrak kanpoan asialdirako di-tuen aukerak, eta adierazi egingo ditu asialdi erabi-lera emateko egoki diren zonak.

• Turismo kanpamenduak erabilera baimendu izan-go dira lurzoru urbanizaezinean ere, plangintzak

berak hala debekatzen ez badu. Baimena lortzeko, aplikagarria den araudi sektorialean zehaztutakoa bete beharko da. Inondik inora, baimen hau ez zaio emango bere lokomozio baliabideen bitartez ga-rraiatu ezin den aterpetxeari. Turismo kanpaleku izateko baimena lortzen duten fi nkek banaezin bal-dintza izango dute, eta hala egongo da adierazita jabego erregistroko albo oharrean.

• Golf zelaietan, ureztatzeko garaian ur birziklatua erabiltzen, jatorrizko topografi a errespetatzen eta zonara ongi egokituko den belar espeziea erabiltzen saiatu beharko da.

A.2.6. Nekazaritza-jarduerak

• Jarduera mota honentzako arau orokorra (nekaza-ritza, basozaintza, abeltzaintza eta akuikultura) ne-kazaritzan erabiltzen den lurrazala erabilgarri man-tentzea da. Jarduera horiek eta egungo nekazaritza lurzoruetan egiten diren erabilerak LAAetan eta lurralde plangintzan azaltzen denaren araberakoak izan behar dute.

• Euskal baserriak aktibo jarraitzeko nekazarien erren-ta dibertsifi katzea da aukera. Horretarako, martxan jar daitezke Euskadiko Landa Plan Estrategikoan zehaztutako jardute ildoak landa garapenerako eta natur ingurunea zaintzeko.

• Nekazaritza ustiapenekin lotutako eraikinek ustia-penaren intentsitatearekiko proportzio eta depen-dentzia erlazio egokia izan behar dute.

• Nekazaritza industrientzako hiri lizentziak lortzeko, eskumendun nekazaritza administrazioaren aurre-tiazko baimena beharrezkoa izango da.

• Basogintzako jarduerak Euskadiko Landa Plan Estra-tegikoan zehaztutako Baso LPSn adierazitakoarekin bideratuko dira (Eusko Jaurlaritzak 1994ko maiatza-ren 26an onartua).

B . A rau pa r t i ku l a r rak . l u r zo ru u rban i zaez i na ren ( LUE ) an t o l ake ta ka t ego r i ak , egungo e rab i l e rak ze i n po t en t z i a l ak , e t a ga i n j a r r i t ako ba l d i n t zak

B.1. Antolaketa kategoriak

Ingurune fi sikoari dagokion kapituluan LAAak zehazten dituzten Antolamendu Kategoriek lurraldea zona homo-geneotan zatitzen dute, har dezaketen jardueraren ara-bera defi nituta; eta, bakoitzari, ezaugarrien araberako erregulazio espezifi koa aplikatzen zaio. Proposatutako antolaketa kategoriak zazpi dira:

1. Babes berezia.2. ingurumen hobekuntza.3. Basogintza arloa.4. Nekazaritza-abeltzaintza eta landazabala.5. Mendiko larreak.6. Erabilera zehatzik gabe.7. Gainazaleko uren babesa.

Page 19: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

17

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Kategoria horietako batzuetan elkarrekikotasuna dago ingurune fi sikoaren gaitasunaren eta lurraldearen egungo errealitatearen artean. Besteen artean, identi-fi katutako bokazioarekin egungo erabilera egoera ego-kiago batetara egokitzeko ekiteke dauden akzio positi-boko neurriak garatzea da LAAen helburua.

Kategoria horiek funtzio bikoitza dute:

• Hiri plangintzak LUEren kalifi kaziorako erabili di-tuen izendapenak homogeneizatzea. LAAen osteko garapen planteamenduak eta hiri plangintza berak lurzoru mota horrentzat LAAek zehazten dituzten irizpide eta izendapenak dituen kalifi kazioa zehaz-tu behar dituzte. Hala ere, azpikategoria osagarriak gehitu daitezke aztertzen ari den zonaren ezauga-rrien arabera.

• Lurralde planifi kazioan eta udal plangintzan irizpide orokorrak ezarri antolamendurako, LUEn erabileren eta jardueren arautzea bideratuta. LAAen osteko garapen planteamenduak eta hiri plangintza berak lurzoru mota honentzat erabilera eta jardueraren arautze zehatzagoa ezar dezakete Antolaketa Kate-goria bakoitzean. Kontuan izan behar dira beti, LAA horietan izaera orokorrarekin xedatutakoak eta da-gokion lurraldearen baldintza bereziak.

B.1.1. Babes bereziko LUE

Kategoria hau ondokoei aplikatu behar zaie: ongi zain-dutako tokian tokiko basoak, itsasadar eta estuarioak, egoera onean dauden ibai sistemak, hondartzak, bar-nealdeko zona hezeak, itsaslabarrak, tontorrak edo lan-daredi berezikoak, eta, oro har, ekologia edota paisaia-ren kulturaren ikuspuntutik baliotsuak diren alderdiak.

Bereziki, kategoria hauetan ondoko areak gehitu behar dira:

• Prozesu ekologikoak mantentzen garrantzia dute-nak, hala nola, lurzoruaren babesean, akuiferoen errekargan, etab.

• Zaintze egoera onean dauden habitat natural lagi-nak direnak, desagertze arriskuan daudenak, edo, nazioarteko hitzarmen edo xedapen espezifi koen arabera babes berezia eskatzen dutenak.

• Mehatxupean dauden animalia edo landarediak dituena, edo, nazioarteko hitzarmen edo xedapen espezifi koen arabera babes berezia behar duten elementu endemiko edo espezie kantitate handiak dituenak.

• Landa paisaia edo paisaia malkartsuak direnak, eder-tasun paregabekoak edo balio kultural handikoak, hala nola, aztarnategi paleontologikoak, mineralak, etab.

• Elementu natural arraroak edo apartekoak dituzte-nak, edo interes zientifi ko berezia dutenak.

Area zerrenda hori osatzeko Natura Interesa du-ten Guneen Zerrenda Irekia dago (LAAen 21. ataleko 3.

eranskina). Zerrenda horietan dauden espazioek babes bereziko moduan hartuko dira lurralde plan partzialek edo udal plangintzak hala badiote.

Babes bereziko guneetan aplikatu beharreko iri-zpide orokorra gizakiaren esku-hartzea mugatzea da, aurreko egoera mantentzeko helburuarekin; eta zonan bertan ustialekurik bada, ustiapena modu iraunkorrean sustatu behar da, erabiltzen den baliabidearen berri-tzea bermatuta. Lurraldearen ikuspuntutik eta lurzoru erabilerak ematearen ikuspuntutik arau hauek eta era-torritako lurralde plangintzak ematen duten babesaz gain, ahal izango dute, eskumendun administrazioaren proposamen moduan, euskal araudiak ezartzen dituen naturguneen babeserako fi gura espezifi koetara gehitu (parke naturalak, biotopo babestuak, edo zuhaitz apar-tekoak).

B.1.2. Ingurumen hobekuntzako LUE

Kategoria hau ondokoei aplikatzen zaie: baso honda-tuak, sastraka zonak eta lurzoru baztertuak; baldin eta, barnealdean daudelako, edo balio handiagoko beste area baten alboan daudelako, beren kalitatea hobetzea onuragarritzat jotzen bada. Horregatik, area horiek era-biltzeko irizpide orokorrak garapena du helburu, egun-go egoera ekologikoki garatuago dauden egoeretara bideratuta.

B.1.3. Basoko LUE

Baso sistemetan, babes eta ekoizpen funtzioak nahas-tean, zaila da zehaztea edo baztertzea baso erabilera zer den. Horrexegatik, LAAek Antolamendu Kategoria moduan baso area bakarra hartzen dute. Area horren barruan daude, egungo egoeragatik edota erabilera aproposengatik (aldapa, arriskuak, arroen babesa, etab.) baso erabilerarako joera garbia dutenak. Ez dira kontuan hartzen egungo baso masa horiek, zona baxuan edo landazabalean dauden horiek, bertako zati modukoak baitira, eta, hortaz, nekazaritza eta abeltzaintza erabi-lerak izan ditzakete. Zona motaren arabera, ondorengo plangintzak kategoria honetan azpi-zonak bana ditzake, baso praktika, espezie eta trataerekiko dituen ezauga-rriengatik.

Baso zonetako erabilera irizpide nagusia basoak modu txukun eta zehaztugabean erabiltzea da, masen ekoizpen iraunkorra bermatuta. Irizpide hau kolokan jar-tzen ez duten jarduerak onartu beharko dira, arrisku na-turalak gutxitzetik eratorritako mugak kontuan izanda.

B.1.4. Nekazaritza, abeltzaintza eta landazabaleko LUE

Nekazaritzarako egokienak diren lurzoruak kategoria honetakoak dira. Horretaz gain, egun zaintzeko interes handiena ondoko zonetan dago: Kantaurialdeko landa-zabaleko mosaikoak, ureztatutako lurrak edo baratze erabilpena dutenak, Arabako Errioxako mahastiak eta Arabako lautadako nekazaritza estentsiboko zonak.

Page 20: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

18

2. L U R R A L D E A N T O L A M E N D U A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

Kategoria honetako trataera irizpidea lurzoruen nekazaritza gaitasunari eustea da, bai eta nekazaritza zein abeltzaintza jarduerak, eta, horiekin bateragarriak izanda, ekosistema eta nekazaritza paisaia zaintzen du-ten bestelako jarduerak ere. Hala ere, onar daitezkeen beste erabilerek, baita basogintzakoek ere, nekazaritza eta abeltzaintzarekin lotuta egon beharko dute. Balio agrologiko handiko lurzoruetako eraikitze prozesuei eta azpiegiturak ezartzeko prozesuei arreta berezia ipini beharko zaie kontrolatzeko garaian; era berean, arreta jarri behar zaie nekazaritza zonak zatitu eta bakantzen dituzten prozesu kaltegarriei.

B.1.5. Mendiko larreetako LUE

Mendiko larre moduan hartzen dira altu dauden nekaza-ritza guneak, mendiguneetako goiko guneetan daude-nak. Erabilera irizpide nagusiari dagokionez, aipatu be-harra dugu zona hauek mantentzeko nahia ez dagoela jarduera ekonomiko moduan ulertutako abeltzaintza us-tiaketarekin lotuta soilik. Alderantziz, aipatutako mendi larreak guztiz inguru baliotsuak dira ingurumenari, pai-saiari eta kulturari dagokienez. Beraz, zona horien an-tolatze irizpide nagusia artzaintzari modu iraunkorrean eutsiko zaiola bermatzea da, hala, area horiek babesteko erarik eraginkorrena sustatuta.

B.1.6. Erabilera zehatzik gabeko LUE

Talde honetako parte dira balio gutxiko larre eta sas-trakak, eta, kalitate gutxiko lurzoruak eta ekoizpen urriko nekazaritza zonak. Ez dute gainera balio esan-guratsurik, ekologia, paisaia, zientzia eta kulturari da-gokienez. Arrazoi horregatik, erabilpen irizpide orokor moduan ezarri da, zona horiek egon behar dutela le-henetsita bigarren eta hirugarren sektoreko jarduerak martxan jartzeko orduan, edo, ingurumenarekiko gogo-rragoak diren bestelako ekipamendu edo azpiegiturak ezartzeko orduan.

B.1.7. Gainazaleko uren babesen LUE

Antolaketa kategoria horretako parte dira Euskal Au-tonomia Erkidegoko ibai eta errekak, eta horien babes zonak, Ibai eta Erreken Ertzen Antolamendurako Lurral-de Plan Sektorialean behin betiko azaltzen denaren ara-bera. Zona horietan jarduteko irizpide nagusia ondokoa da: uraren kalitatea mantentzea, ubide eta urertzetan okupazioa eta aldaketak saihestea, eta arrisku naturalek ekar ditzaketen kalteak murriztea.

C. Ingurune fisikoa antolatzeko matrizea

Ingurune fi sikoa antolatzeko matrizean (atal honen amaieran dago), antolaketa kategoria bakoitzeko LA-Aek zehaztutako terminoetan jarduera-lurralde erlazioa azaltzen da. Errenkadak (antolaketa kategoriak) eta zutabeak (egungo erabilera eta jarduerak zein poten-tzialak) gurutzatuta, erabilera edo jarduera zehatz bat aurrera eraman daitekeen (edo ez) baldintzei buruzko emaitza lortzen da. Lau emaitza posible daude:

• “1”: erabilera edo ekintza egokia da.• “2”: erabilera edo ekintza onargarria da.• “2*”: aurreko kasuan bezalaxe onargarria da, baina

garatzeke edo jada osatuta dauden plangintza tres-netan edota erregelamenduetan arautu behar da.

• “3”: erabilera edo ekintza debekatuta dago.

Zazpi Antolamendu Kategoriak defi nitu diren modu berean, LAAek matrizean erabiltzen diren erabilera mota ezberdinen irispidea azaltzen dute. Defi nitutako erabilerak ondokoak dira:

A. INGURUMEN BABESA

1. Kontserbazioa2. Ingurumen hobekuntza

B. AISIA ETA ATSEDENALDIA

1. Erabilera publiko estentsiboa2. Erabilera publiko intentsiboa3. Jarduera zinegetikoak eta arrain-hazkuntzarekin lotutakoak

C. BALIABIDE PRIMARIOEN USTIAPENA

1. Nekazaritza2. Negutegiak3. Abeltzaintza4. Baso erabilera5. Nekazaritza industriak6. Aterakuntzazko jarduerak

D. AZPIEGITURAK

1. Garraiobideak2. Airetiko lineak3. Lurpeko lineak4. A motako zerbitzu ez linealen instalazio teknikoak5. B motako zerbitzu ez linealen instalazio teknikoak6. Hondakin solidoen zabortegiak

E. HIRI HAZKUNDEAK

1. Aurretik jada badiren nukleoetan oinarritutako hazkundeak2. Aurretik jada badiren nukleoetan oinarritzen ez diren

hazkundeak3. Erabilera Publikoko eta Interes Sozialdun Eraikinak4. Bakandutako etxebizitza LUEn5. Industria edo bilketa arriskutsuak

D . I ngu rune f i s i koa ren an to l amendu rako a rauen ga rapena e t a ap l i kaz i oa

LAAak lotesleak dira administrazio publikoekiko eta partikularrekiko. Lotura honek eraginkortasun zuzena izan dezake (aplikazio orokorreko arau zehatzetan azal-tzen direnean, eta bere helburua, izatez Euskadi guztian eragina duten prozesuen garapena bideratzea denean) edo ez zuzena (hiri eta lurralde plangintzan eskumena duten duten administrazio publikoei zehazki zuzenduta dagoenean eta araudiak biltzen dituen tresna eta fi gu-ra bidez garatu behar direnean). Gainera, LAAen lotura modu desberdinetan azal daiteke: espazioaren antola-mendu eta erabilera irizpideak ezarrita; LAAek egiten

Page 21: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

19

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

dituzten analisi eta balorazioekin bateraezinak direnak baztertuta; onargarriak diren irizpideen artean alternati-bak azalduta; edo, jardunbideak gomendatuta. Hala ere, kasu guztietan, LAAek era argi eta garbian azaldu behar dute ebazpen guztiak zer norabidetan egingo duten lan. Hori, LAAen 22. kapituluan egiten du: “LAAen aplikazio arauak”.

Zortzigarren kapituluarekin lotuta, ingurune fi -sikoaren antolamenduari buruzkoarekin lotuta, ondo-koa adierazten da:

a) Aplikazio zuzeneko ebazpen lotesle izango dira:

• Gainazaleko uren tratamenduarekin zerikusia du-ten Arau Orokor guztiak.

• Babes bereziko lurzoru urbanizaezinen antola-mendu kategoria arautzeko oinarrizko irizpideak (defi nizioa, erabilera irizpide orokorra, suertatu-tako jarduerak, onargarriak eta debekatuak).

• Gainazaleko uren babeserako lurzoru urbanizaezi-nen Antolamendu Kategoria arautzeko oinarrizko irizpideak (defi nizioa, erabilera irizpide orokorra, jarduera egokiak, onargarriak eta debekatuak).

• Udalerriko hiri plangintzak aterakuntzazko jar-duerak egiteagatik kaltetutako zonak adierazi be-harko dituenaren aurreikuspena, baita bestelako erabilerak izan ditzaketenak ere. Aurreikuspena Aterakuntzazko Jarduerei buruzko Arau Oroko-rretan dago.

• Nekazaritzarekin loturarik ez duten etxebizitza bakanduak lurzoru urbanizaezinean eraikitzeko debekuaren aurreikuspena. Aurreikuspena Hiri Jardueren eta Eraikuntza Arlokoen Arau Oroko-rretan dago.

• Ekintza positiboko neurrien barnean (jardute pro-posamenak) ondokoak sartzea: egundaino babes-tutako naturguneen zerrenda, antolamenduaren eta kudeaketaren igortzea araudi espezifi kora, eta etorkizunean zerrenda hori osatzeko aukera.

Ebazpen lotesle horiek berehalako aplikazioa dute LAAak indarrean jartzen diren unetik aurrera, apar-te utzita udalerriaren hiri plangintzak horietara ge-rora izango duen moldaketa.

b) LPPak idazteko, administrazio sektorialentzat (bai ekintza zuzena izan, bai LPSen bitartekoa izan) eta udalerriaren hiri plangintzarentzat irizpide, orien-tabide eta erreferentzia puntuak ondokoak izango dira:

• Ingurune fi sikoko prozesu eta elementuen ingu-ruan eta jardueren kontrolaren inguruan beste Arau Orokorrek biltzen dituzten arau, irizpide eta gomendioak.

• Arau Bereziak beste Ingurune Fisikoko Antola-mendu Kategoriei buruzkoak (hobetzeak inguru-men, baso, nekazaritza, abeltzaintza, landazabal eta mendi landa arloetan, eta erabilera zehatzik zehaztu gabe).

• Ekintza positiboko neurrien barnean (jardute pro-posamenak) natura interesa duten espazioen ze-rrenda sartzea (LAAen 21. ataleko, 3. eranskinen zehaztuta), bere kontzeptua eta funtzionalitatea lurralde eta hiri planifi kazioan; eta LAAen 8. ata-la ondokoen bitartez garatzeko beharra: Euska-diko Landa Plan Estrategikotik eratorritako LPSen bitartez, LPP, udalerriko hiri plan eta bestelako arauen bitartez, eta ingurune fi sikoan eragina du-ten LPSen bitartez, zehazki, Itsasertza Babesteko eta Antolatzeko LPSren bitartez (onartu gabe) eta Eremu Hezeen Babeserako eta Antolamendurako LPSren bitartez.

Eskumendun administrazioa irizpide, orientabide eta erreferentzia puntu horietatik urruntzen de-nean, behartuta dago hartutako erabakia arrazoi-tzera, baita gomendioei buruz informatzen duen helburuekin duen bateragarritasuna azaltzera ere.

c) 8. ataleko beste eduki guztia irizpide, erreferentzia, eta jardute orokorreko urrats hutsal dela kontside-ratzen da. Orientabide eta gomendio horietatik es-kumendun administrazioa urrun daiteke, behartuta egon gabe hartutako erabakia arrazoitzera, ezta gomendioei buruz informatzen duen helburuekin duen bateragarritasuna azaltzera ere.

Eduki horiek ondorengoak dira:

• 8. atala interpretatzeko gakoak: egungo egoera-ren diagnostikoa, eta, arazoak zein aukerak lurral-dearen eta baliabide naturalen ikuspuntutik.

• Etorkizuneko ikuspuntua: etorkizuneko erronkak.

• Ingurune fi sikoaren antolamenduaren irizpide eta helburu orokorrak LAAn.

• Eduki orokorrari erreferentzia eta Ingurune Fi-sikoaren Arauaren egitura.

Page 22: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

20

3. N a t u r i n g u r u n e a re n b a b e s a h i r i g i n t z a a r a u d i a n

atzuetan, natur inguruneak etekina atera du hirigintza araudiak zein plangintzak lurzoru jakin batzuk babesteko eskaintzen dituzten aukeretatik. Hirigintza plangintzarako bitarteko batzuk, batik bat berezitzat jotzen diren plan mota batzuk, mekanismo egokiak izan daitezke udalerriko inguru edo zona jakin batzuetako natur ingurunea zaintzeko, bi aldetatik zaindu ere: bai haren espazio osotasunaren defentsari dagokionez, bai eta ezaugarri bereziak gala-raz diezazkioketen funtsezko aldaketak saihesteari dagokionez ere. Bestalde, lurzoru mota jakin bat, kasu honetan lurzoru urbanizaezina, arau bidez hirigintza eta eraikuntza proze-suetatik kanpoko kategoria gisa ezartzea eta, batez ere, nekazaritza, abeltzaintza, basoa eta abarrekin zerikusia duten jarduerekin lotzea, baliagarria izan daiteke natur ingurunearen babesa sendotzeko. Lurzoru urbanizaezinari landa lur izena eman izan zaio historiako beste une batzuetan.

Euskal Autonomia Erkidegoak legedi propioa dauka hirigintza arloan, 2006tik: Lurzoruari eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legea, ekainaren 30ekoa. Arau hori 2006ko irailaren 21ean jarri zen indarrean, eta indartu egiten ditu hirigintzan jarduteko aukerak, baldin eta hirigin-tza politika hein handian natur ingurunea babestera zuzenduta baldin badago. Lurzoruaren erabilpena antolatzea, zuzentzea, gainbegiratzea eta kontrolatzea hirigintza publikoaren egitekoak dira, eta horren barruan sartzen dira ez bakarrik eraldatutako lurra, baita lurzoru naturala ere. 2/2006 Legeak garapen iraunkorra jotzen du hirigintzaren printzipio nagusitzat, eta horren edukia garatzen du.

Hirigintza eginkizun publikoak natur baliabideak zentzuz eta modu iraunkorrean erabil-tzen direla bermatu behar du eta, horrekin batera, lurralde eredu bat defi nitu behar du. Eredu horrek honako ezaugarriak izan behar ditu:

a) Garapen ekonomikoa eta soziala iraunkorrak eta eramangarriak izateko lagungarriak diren produkzio eta kontsumo prozesuak sustatu behar ditu.

b) Pertsonaren garapenari egokitutako ingurumen eskakizunak politika publikoetan eta jarduera pribatuetan txertatzea bultzatu behar du, ondare kolektibo, natural eta ur-bano osasungarri eta orekatua transmititu ahal izateko belaunaldiz belaunaldi.

Garapen iraunkorraren xedea da pertsona guztiei, naturaz eta paisaiaz ez ezik, ondare kultural, arkeologiko, historiko, artistiko eta arkitektonikoaz ere gozatzeko bidea eskaintzea. Hirigintza antolamenduak hiri garapenaren oinarri hauek hartu behar ditu irizpidetzat:

a) Ingurumen iraunkortasuna: ur-baliabide eta energetiko berriztagarrien kontsumoak gainditu ez dezan ekosistemek haiek berriz sortzeko duten ahalmena, eta berriztaga-rri ez diren baliabideen kontsumo erritmoak ez dezan gainditu baliabide berriztaga-rri iraunkorrak ordezkatzeko erritmoa. Halaber eragotzi behar da kutsatzaileak aire-ra isurtzeko erritmoak aireak, urak eta lurzoruak haiek xurgatzeko eta prozesa tzeko duten ahalmena gainditzea. Horretarako, hirigintza antolaketak energia berrizta-garriak erabili eta ustiatzea bultzatu behar du, baita eraginkortasun energetikoa lortzea, ahalik eta hondakin gutxien sortzea eta hiri sistemetan natur baliabideak aurreztea ere.

b) Lurzoruak dituen natur baliabideak babestea: bai horien produkzio balioengatik, bai erreferentzia delako hirigintza garapen iraunkorrerako tokiko estrategietarako.

B

Page 23: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

21

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

c) Lurzoruaren okupazio iraunkorra: lurra lehengo-ratzea, berriz erabiltzea, eta etxebizitza hutsak erabiltzea lehenetsi behar dira, hutsik dauden lurrak erabili ordez. Gainera, lurren sakabanake-ta eragotzi behar da, beraien funtzio nagusia bete dezaten, hau da: hiri, landa eta natur gu-neen ingurumen balioak babestea, batetik; eta, bestetik, ustiapenak modu egokian integratu eta kohesionatzea, mugitzeko ahalik eta behar txi-kiena sortzeko.

d) Eraikuntza eramangarria: lurrak birgaituz lor daiteke. Horretarako, lehentasuna eman behar zaie toki bakoitzeko jatorriko guneetan eraiki eta urbanizatutako ondarea leheneratzeari eta hutsik dauden etxebizitzak erabiltzeari.

e) Mugikortasun iraunkorra: ibilgailu motordunak inolako beharrik ez dagoenean erabiltzea saihe-stu behar da eta, horretarako, lehentasuna eman behar zaie ingurumena errespetatzen duten ga-rraiobideei, eta garraiobideak modu konbina-tuan erabiltzeko aukera planifi katu behar da.

Iraunkortasuna hiri plangintzaren oinarrizko iriz-pidetzat hartzeko garrantziaz ohartzeko, oso interes handikoak dira IHOBE, SAk argitaratutako gidaliburuok: «Hirien Plangintzan Aplikatu Beharreko Iraunkortasun Irizpideak» (2003) eta «Hirigintza plangintza iraungarri-tasun irizpideekin idazteko eskuliburua» (2004).

Ez da hori lurzoru naturalaren antolaketa eta era-bilera egokia nabarmentzen dituen hirigintzaren prin-tzipio orokor bakarra. 2/2006 Legeak jasotzen dituen gainerako printzipioek (herri interesaren menpe jartzea, plangintza eskumena, adostasuna, ordenamenduaren koherentzia, herritarren parte-hartzea eta herritarrak informatzea) esparru orokor bat fi nkatzen dute eta es-parru horrek helburu hori bera lortzea erraz dezake. Eta hala, pertsona guztiek beren beharretara egokitutako hiri eta natur inguruneaz gozatzeko duten eskubidea onartzen da, beste hainbat arauren artean.

3.1. Hirigintza plangintza eta natur ingurunearen babesa

A . Eg i t u razko an to l ake ta e t a l u r zo ru u rban i zaez i nean duen e rag i na

Plangintzaren bidez hirigintza antolaketa ezartzen da, eta hori lurzoruaren zehaztapenak espazioan eta den-boran ordenatzean datza. 2/2006 Legeak bi motatako hirigintza antolaketak bereizten ditu: egiturazkoak eta zehatzak. Lehendabizikoek plangintzaren alderdi ga-rrantzitsuenak jasotzen dituzte eta bigarrengoek, berriz, egiturazko antolaketak ezartzen duen esparru orokor hori osatzeko beharrezkoak diren zehaztapenak.

Planak sailkatzeko orduan, zera hartzen da kon-tuan: planen helburua udalerri baten egiturazko anto-

laketa egitea den, edo lurralde esparru jakin bat zehatz antolatzea den. Egiturazko antolaketa plan nagusia Hiri Antolaketarako Plan Orokorra da, eta udalerri osoa har-tzen du kontuan. Arau subsidiarioak erabili dituzte orain arte udalerri askotan, izenak berak dioen moduan, egi-turazko planen ordez. Antolaketa zehatza egiteko plan moten barruan badira plan berezi batzuk lurzoru urba-nizaezina natur inguruneko elementutzat hartzen dute-nak, eta hura babesteko aukera ematen dutenak.

Kontraesanak sortuz gero egiturazko antolaketaren eta zehatzaren artean, Hiri Antolaketarako Plan Oroko-rrean ezarritako egiturazko antolaketa nagusituko da. Baina, Hiri Antolaketarako Plan Orokorrean jasotako guztia ez da egiturazko antolaketa. Aldiz, antolaketa zehatzen planek (plan berezi batek, adibidez) aldatu ahal izango dituzte Plan Orokorrak lurzoru mota jakin ba tzuetan antolaketa zehatzak egiteko jasotzen dituen zehaztapenak. Horregatik dio legeak Hiri Antolaketa-rako Plan Orokorrak berariaz identifi katu eta bereizi be-har dituela antolaketa zehatzen plangintzari dagokion zehaztapenak, nahiz eta zehaztapen horiek Plan Oroko-rreko edukiak izan. Ondorioz, planen arteko erlazioa ez da fi nkatzen haien arteko hierarkia irizpideetan oinarri-tuta, kasuan kasuko zehaztapen motaren arabera baizik (egiturazkoa edo zehatza).

Egiturazko hirigintza antolaketak zehaztapen oro-kor batzuk ditu udalerri osorako, eta espezifi ko batzuk lurzoru mota jakin batzuetarako. Udalerri osorako ze-haztapenen artean, honakoak jasotzen ditu egiturazko antolaketak (beste hainbat zehaztapenen artean):

• Hiriaren bilakaeraren eta lurzoruaren okupazioaren estrategia.

• Udalerri osoko lurzoruaren sailkapena: urbanoa, ur-banizagarria eta urbanizaezina.

• Ingurumena babesteko, natura kontserbatzeko, paisaia eta elementu naturalak zein artifi zialak de-fendatzeko ildo nagusiak, bereziki kultur ondareari dagozkionak.

Lurzoru urbanizaezinean honako funtzioak ditu egi-turazko antolaketak:

a) Lurzorua sailkatzea: Horretarako, lurralde anto-laketarako tresnetan jasotzen diren lurzoru mo-tak kontuan hartu behar dira eta, hala badago-kio, Hiri Antolaketako Plan Orokorrak egokitzat jotzen dituen antolaketako azpimailak gehitu.

b) Lurzoru urbanizaezina antolatzea: Maila bakoi-tzean onartutako zein debekatutako erabilerak eta eraikuntzak aurreikusi behar dira.

c) Landa guneak mugatzea: hura antolatzeko iriz-pideak ezarri behar dira, plangintza bereziaren bitartez.

d) Lurzoru urbanizaezinean ezarri beharreko zuzki-durak eta azpiegiturak zehaztea, eta haien oina-rrizko parametroak adieraztea.

Page 24: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

22

3. N A T U R I N G U R U N E A R E N B A B E S A H I R I G I N T Z A A R A U D I A N

e) Lurzoru erreserbak mugatzea, herri ondarerako gordetzeko (egokia denean).

Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak eta Plangintza-rako Arau Subsidiarioek lurzoru urbanizaezinari eragiten badiote, haiek onartzeko edo aldatzeko ezinbestekoa izango da planek ingurumen inpaktuaren ebaluazio ba-teratua (IIEB) betetzea. Ebaluazio hori Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Oroko-rrak jaso zuen, eta uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuak garatu. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Ba-besteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, Autonomia Erkidegoa da ingurumen inpaktuari buruzko txostena egiteko eskumena duen ingurumen organoa, planaren onarpena lurralde historikoen esku dagoen kasuetan izan ezik. Kasu horretan, Aldundiko ingurumen orga-noak egingo du txostena (planak lurralde historiko ba-ten lurralde esparrua gainditzen duenean, edo lurralde historiko bati baino gehiagori eragiten dionean, salbu). Kontuan izan behar da Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legea inda-rrean jarri zenetik, Hiri Antolaketarako Plan Orokorren behin betiko onarpena udalei berei egokituko zaiela, zazpi milatik gorako biztanle kopurua badute; eta foru aldundiei, gainerako kasuetan.

Aipatu IIEB hori ingurumena babesteko tresna da eta sakon aztertuta dago «Euskal Autonomia Erkidegoko plan eta programen ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua aplikatzeari buruzko gida» izeneko lanean. Lan hori IHOBE-Ingurumen Jarduketarako Sozietate Pu-blikoak argitaratu zuen, 2005ean.

Hiri Antolaketako Plan Orokorren edukiari buruzko legezko hainbat eskakizunek, nahiz eta berez ez izan lur-zoru urbanizaezinari buruzkoak, zeharkako eragina izan dezakete natur ingurunearen babesean. Hala, honako hauek aipa daitezke:

• Eraikitzeko gehieneko bolumenak ezartzea urbanis-tikoki garatuko diren inguruentzat, eta, batez ere, gutxienekoak ezartzea, lurzoru motaren, erabilera-ren (bizitegi edo ez) eta kasuan kasuko udalerriaren arabera. Eraikitzeko gutxieneko kopurua ezartzeak murriztu egiten du garapen urbanistikorako beha-rrezkoa den lurzoruaren kontsumoa, eta lurzoru urbanizaezinaren eremuari eusteko nolabaiteko bermea da. Eremu horiei eustea oso garrantzitsua da gurea bezalako herri batean, lurraldea txikia de-lako.

• Hiri Antolaketako Plan Orokorreko egiturazko anto-laketak biztanleko bost metrotik gorako lurzoru bat gorde behar du, gutxienez, espazio libreen sarerako. Espazio libre horietan berdeguneak eta hiri parkeak egingo dira.

• Xehetasunezko antolaketan, Plan Orokorraren ga-rapenak berdegune eta espazio libreetarako gutxie-neko erreserba hori zabaldu behar du, eta barne hartu behar du zuhaitz bat landatu edo kontserba-tzea etxebizitza berri bakoitzeko, edo hirugarren zein industria sektorerako eraikitako ehun metro koadroko.

Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legeak adierazten du udal guztiek udal lurzoru ondarea eratu, horri eutsi eta kudeatu behar dutela. Ondare hori uda-laren gainerako ondasunetatik bereizita dago, eta on-dokoek osatzen dute: udalaren ondasun jakin batzuek (adibidez, hiri-lurzoru eta urbanizagarri gisa sailkatutako ondare-ondasunek, salbuespenak salbuespen) eta uda-laren hirigintza jardueratik lortutako baliabide ekono-mikoek (lurretan edo eskudirutan egindako lagapenek). Udalaren lurzoru ondarea udalaren lurzoru erreserbako guneetan dauden ondasunen eta eskubideen jabetza erosteko erabil daiteke, besteak beste. Udalak erosteko eta atzera eskuratzeko eskubideak izango ditu, eta ho-rietan oinarrituta erosiko ditu ondasunak zein haien gai-neko eskubideak. Bada, lege berriak dio lurzoru urbani-zaezinean babes bereziko erreserbak muga daitezkeela herri jabetza errazago lortzeko eta, hala badagokio, hori egokiro ustiatu edo erabiltzeko.

B . P l an be rez i ak e t a na t u r i ngu runea ren babesa

B.1. Plan berezien erregimen juridikoa

Hirigintza plan bereziek, egiten direnean, helburu edo xede zehatz bat dute: inguru edo monumentu bat ba-bestea, azpiegitura edo natur elementu jakin bat ezar-tzea eta abar. Izaera zehatz eta berezi horrek nabarmen bereizten ditu plangintza tresna orokor edo egitura-zkoetatik (Hiri Antolaketarako Plan Orokorra eta Arau Subsidiarioak), haiek udalerri osoko lurraldea hartzen baitute kontuan.

Plan bereziak berariaz jasota eta aipatuta egon daitezke hirigintza legedian, edo, bestela, sektore as-kotako administrazio legediaren arabera eginda (urak, errepideak, kostak, mendiak, energia eta abar). Hain zu-zen ere, faktore horrek baldintzatuko ditu haien balio juridikoa eta gauzatzeko prozedura. Lehenik eta behin, kontuan hartu beharko da sektore-legediak horrelako planen gainean dioenari (legediak, batzuetan, izen pro-pioa ere emango die, eta ez da agertuko «plan berezia» izendapena). Arloz arloko araudi horrek zehaztuko du nola egin behar diren berak barne hartzen dituen pla-nak (batzuetan hirigintza legediak ezarritakora joz), eta zer-nolako balio juridikoa eman behar zaien lurralde zein hirigintza plangintzako gainerako tresna orokorren aldean.

Hirigintza araudi orokorreko plan berezien arau-dian, horri dagozkion aurreikuspen zehatzak agertzen dira, eta komeni da haiek ezagutzea. Izan ere, arloz arlo-ko legediak horretara bideratzen gaitu, batzuetan. Arau orokorra da plan bereziak, antolaketa zehatzen planak direnez gero, egiturazko antolaketa planen mende ego-tea (Hiri Antolaketarako Plan Orokorra, nagusiki). Hori guztia kontuan izan arren, legediak onar dezake Esta-tuko gobernuak edo EAEkoak lurralde eta hirigintza plan orokorrak derrigorrez aldarazteko agintzea, baldin eta kontraesanak baldin badaude plan orokorren eta gober-nuek beren eskumeneko gaietan egindako plan berezien artean. Betiere, berrikusketa edo aldaketa egitean, arau

Page 25: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

23

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

bidez aurreikusitako prozedura jarraitu beharko dute, lurralde edo egiturazko plangintza haiek proposatutako plan berezira egokitzeko.

Plan partzialetako, hau da lurzoru urbanizagarriari dagozkion planetako zehaztapenen dokumentuen an-tzekoetan formalizatuko dira Plan Berezien zehaztape-nak, baina edukia beren xedera egokituta. Gainera, in-gurumen inpaktua ebaluatzeko arautegiak eskatutako dokumentazioa erantsiko da, hala badagokio. Eta hala, hurrengo dokumentu hauek izango ditu:

a) Informazio eta justifi kazio txostena.

b) Informazio planoak.

c) Antolaketa zehatzaren planoak.

d) Exekuzioa antolatu eta kudeatzeko arau nagu-sien azterketa.

e) Plan Orokorra garatzeko hirigintza arauak.

f) Ekonomia eta fi nantza arloko bideragarritasun azterketa.

Plan bereziek lurzoru urbanizaezinari eragiten ba-diote, haiek onartzeko eta aldatzeko kasu egin beharko zaio ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratua (IIEB) egiteko prozedurari. Prozedura hori Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Oroko-rrean dago aurreikusita, eta uztailaren 22ko 183/2003 Dekretuaren bidez garatuta. Horrez gainera, Euskal Au-tonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Bat-zordearen txostena ere kontuan hartu beharko da. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorraren arabera, Autonomia Erkidegoa da in-gurumen inpaktuari buruzko txostena egiteko gaitasuna duen ingurumen organoa, planaren onarpena lurralde historikoen esku dagoen kasuetan izan ezik. Kasu horre-tan, txostena dagokion aldundiko ingurumen organoak egingo du (planak lurralde historiko baten lurralde espa-rrua gainditzen duenean, edo lurralde historiko bati baino gehiagori eragiten dionean salbu). Gainera, Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeak beste betebehar bat eransten du: ebaluaketa bateratua egin behar da, lurzo-ru urbanizagarriari eragiten dioten eta arloz arlo banatu gabe dauden babes eta kontserbazio plan berezien inpak-tua neurtzeko. Lehenago aipatu den bezala, ingurumena babesteko tresna hau sakon aztertuta dago «Euskal Auto-nomia Erkidegoko plan eta programen ingurumen inpak-tuaren ebaluazio bateratua aplikatzeari buruzko gida» izeneko lanean. Lan hori IHOBE-Ingurumen Jarduketa-rako Sozietate Publikoak argitaratu zuen, 2005ean.

Arloz arloko legedian aurreikusitakoak alde batera utzita, udaletako plan bereziak, eskematikoki, hurrengo prozedura honetan oinarrituta egiten dira:

FORMULAZIOA • Udalak edo herri ekimenak (udalaren onarpen izapidearekin, bigarren kasuan).

• Herri ekimenekoa bada, ez da ezartzen isiltasunaren zentzurik eta eperik hasierako onespenerako.

HASIERAKO ONESPENA

• Udala. • Informazio publikoa (gutxienez 20 egun).

• Ingurumen organora bidaltzea, ingurumen inpaktuaren ebaluazio bateratuaren atariko txostena egin dezan, bi hilabeteko epean.

BEHIN-BEHINEKO ONESPENA

• Udala. • Hasierako onespenaren eta behin-behinekoaren arteko epea ezin da sei hilabetetik gorakoa izan.

• Ondoren, kasuari dagozkion derrigorrezko txostenak gainditu behar ditu (Lurraldearen Antolamendurako Batzordearena, ingurumen inpaktuaren gaineko behin betikoa, kostena eta abar).

BEHIN BETIKO ONESPENA

• Udala (herria 3.000 biztanletik gorakoa bada, edo Foru Aldundiak haren esku utziz gero).

• Foru Aldundia (gainerako kasuetan).

• Behin-behineko onespena behin betikoa da.

• Administrazioaren isiltasun negatiboa, plana herri ekimenekoa izan bada.

• Bi hilabeteko epean (plana Diputazioko erregistroan sartzen denetik), eman edo ukatu egin behar da behin betiko onespena.

• Erabakirik ez badago: administrazioaren isiltasun negatiboaren bidez.

Page 26: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

24

3. N A T U R I N G U R U N E A R E N B A B E S A H I R I G I N T Z A A R A U D I A N

B.2. Natur inguruneari buruzko plan bezerien tipologia euskal hirigintza legedian

Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legeak barne hartzen du Plan Berezien fi gura (Plan Orokorren egitura-zko antolaketa garatzeko eginda badaude, edo harekin zerikusia badute), baldin eta, hirigintza eraikigarritasuna aldatu gabe, xede hauetakoren bat badute:

1) Itsasertza antolatzea.

2) Barruti eta multzo historikoak eta artistikoak an-tolatzea, eta interes kultural edo arkitektonikoa duten eraikinak kontserbatzeko edo birgaitzeko zehaztapenak ezartzea.

3) Paisaia eta natur ingurunea babestea eta hobe-tzea, eta udalerriko landa guneak mugatzea eta antolatzea.

4) Herri azpiegitura eta zuzkiduren funtzionalta-suna babestea.

5) Hiri edo landa ingurunea kontserbatzea eta hobe-tzea.

6) Hiri hobetze eta berritzea lortzeko operazioak, eta hiri-lurzoruan herri zuzkidurak sortzea.

7) Azpiegiturak, zuzkidurak eta hornidurak ezarri eta zehaztea eta, lurzoru urbanizaezinari eragi-nez gero, aurreikusitako mugak errespetatzea.

8) Aurrekoen antzeko beste edozein.

Ikus daitekeenez, horrelako plan bereziak egitea justifi ka dezakete natur inguruneko hainbat elementu babesteak edo horretan garatu beharreko zenbait erabi-lera eta jarduera antolatzeak.

Babes eta kontserbaziorako plan berezien helburua da Hiri Antolaketarako Plan Orokorrek ezarritako anto-laketa osatzea. Horretarako, beren zehaztapenen xede diren elementu naturalak edota artifi zialak babesteko arauak erabiltzen dira eta, hala badagokie, haietan jaso gabeko beste arau batzuk ere ezarri ahal izango dira. Plan Bereziak honako elementuak babestu edo kontser-batzeko arauak jaso ditzake: itsasertza, paisaia, hiri edo landa ingurunea, eraikinak, instalazioak, baratzeak, lan-daketak, baso guneak eta ibai ekosistemak, baita beste edozein elementu natural edo artifi zial ere.

Dagokion babes eta kontserbazio plan berezian eza-rritakoari jarraiki, eta hirigintza arrazoiak medio, posible izango da indarrez desjabetzea, babestu beharrekotzat jotzen diren ondasunak zein eskubideak eskuratzeko. Natura, historia, zientzia, kultura, paisaia eta arkeologia ezaugarriek eragin dezakete babesteko behar hori.

3.2. Natur ingurunea eta lurzoru urbanizaezina babestea

A . Lu r zo ru u rban i zaez i na ren sa i l kapena , t ok i ko e skumenak e t a h i r i g i n t za ga rapen i r aunko r ra

Hirigintzaren ikuspegitik, lurzorua urbanizatua, urbani-zagarria eta urbanizaezina izan daiteke. Udalerri bakoi-tzak plangintza orokorra edo egiturazko antolaketa egiteko daukan tresnaren bidez egiten da udalerriko lur guztien hirigintza sailkapena. Hiri Antolaketarako Plan Orokorra izaten da tresna nagusia (edo Arau Subsidiario batzuk, eta kasu horretan ere hiru dira lurzoru motak: urbanizatua, urbanizagarria eta urbanizaezina). Horre-lako plangintza tresnarik ez duten udalerrietan lurzorua urbanoa edo urbanizaezina izango da bakarrik.

Estatuko oinarrizko legediaren arabera, ondoko ezaugarriren bat duten lurzoruak joko dira urbanizae-zintzat:

1. Mota honetan sartu beharreko lurzoruak dira lu-rraldea antolatzeko planetan edo arloz arloko le-gedian babes erregimen berezia izanik, legedia horrek berak eraldatzea onartzen ez dituenak. Ba-besteko arrazoiak hauek izan daitezke: paisaia, his-toria, arkeologia, zientzia, ingurumen edo kultura balioak izatea; arrisku naturalak izatea; edo jabe tza publikoa babesteko mugen eta bide-zorrengatik.

2. Plangintza orokorraren ikuspegitik, begiratu beha-rrekoak diren lurzoruak:

• Lehen atalean aipatu diren balioengatik (paisaia-ren arlokoak, historikoak, arkeologikoak, zienti-fi koak, ingurumen arlokoak eta abar).

• Nekazaritza, baso edota abeltzaintza balioagatik edo dauzkaten natur aberastasunengatik.

• Desegokitzat jotzeagatik hiri garapenerako, dela natur baliabideak zentzuz erabiltzeko printzipio-ak hala agintzen duelako, dela hirigintza araute-giak ezarritako lurralde edo hirigintza irizpide objektiboen ondorioz.

Hitz batean, lur batzuk nahitaez sailkatu behar dira lurzoru urbanizaezin gisa (lehen atalekoak), eta beste batzuk baliteke horrela sailkatu behar izatea, udalerri bakoitzeko plangintza orokorrak edo egiturazko anto-laketa tresnak (Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak edo, bestela, Arau Subsidiarioek) xedatutakoaren arabera. Bigarrenen kasuan, erabakitzeko askatasun handiagoa dago. Lurzorua urbanizaezin gisa sailkatzeko justifi kazio eta helburu asko daude: arrazoi gehiago egon daitezke lur batzuk lurzoru urbanizaezin gisa sailkatzeko (lurral-dearen antolaketak edo arloz arloko legediak ezarri-takoaren araberakoak).

Udalaren hirigintza plangintzak, halaber, erabaki dezake lur jakin batzuk lurzoru urbanizaezin izatea, ur-banistikoki garatzeko desegokitzat jotzen baditu.

Page 27: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

25

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Aurreikuspen hori 2000. urtean kendu zen, baina 2003an berriz ere jaso zen hirigintza legedian. Kentze hori oso eztabaidagarria zen, bai toki-autonomiaren ikuspegitik (lurzoru urbanizaezintzat jotzea araututako ahalmen bihurtzen zuelako: ez bazen frogatzen balio jakin batzuk zituela –paisaia, nekazaritza eta abar-, lur-zorua ezinbestean urbanizatutzat edo urbanizagarritzat jo beharko zen), bai garapen iraunkorraren ikuspegitik (lurzorua, ondasun urria izan arren, nahitaez urbanizatu beharko zen, balio horiek zituela frogatu ezean: uda-lak ezin zuen lurzorua urbanizaezin gisa sailkatu beste arrazoi batzuengatik, adibidez, espekulazioa saihesteko, aurreikuspen demografi koetara egokitzeko, eraikinak ez sakabanatzeko eta abar). Horregatik, 2003an, berriz ere jarri zen indarrean hiri garapenerako desegokitzat jotzen ziren lurzoruak udal plangintzetan urbanizaezin gisa sailkatzeko aukera (nahiz eta historia, arkeologia, zientzia, ingurumen edo gainerako baliorik ez izan). Bai-na beste baldintza batekin: sailkapena natur baliabideak zentzuz erabiltzeko printzipioetan oinarritzea (eta lurzo-rua baliabide horietako bat da), eta hirigintza araudiak ezarritako lurralde edo hirigintza irizpide objektiboen arabera egitea.

B . Lu r zo ru u rban i zaez i na ren kon t zep tua Euska l Au tonom ia E rk i degoko h i r i g i n t za l eged i an

Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legea inda-rrean jarri baino lehen, Euskal Autonomia Erkidegoko hiri antolaketa eta lurzoruaren erregimen arloko presazko neurriei buruzko 5/1998 Legeak, martxoaren 6koak, hiru lurzoru urbanizaezin mota ezartzen zituen: babestua (plangintzak lurzoru hori horrela sailkatzeko arrazoia zen berebiziko balioa zeukala nekazaritza, basogintza eta abeltzaintzarako, bertako natur baliabideak ustia-tzeko aukera zegoela, paisaia, historia edo kultur balio-ak zituela, bai eta fauna, fl ora edo oreka ekologikoa ba-besteko balioa ere), landa gunekoa (plangintzak horrela sailkatzeko arrazoia zen sei baserriko edo gehiagoko multzoak zirela, eta nortasuna ematen zien herri gune baten inguruan bilduta zeudela), eta arrunta (aurreko mailetan sartzen ez den lurzorua, hiri garapenetik kanpo uzten dena, eta nekazaritza zein abeltzaintzarako edo horiekin zerikusia duten aprobetxamenduetarako baino ezin erabil daitekeena). Lurzoru urbanizaezinaren sailka-pen hori ez zetorren bat lurzoru hori zazpi mailatan sai-lkatzeko proposamenarekin. Proposamen hori ingurune fi sikoa antolatzeko Lurralde Antolamendurako Arauetan jasotzen zen, eta ez zegoen inolako araurik baliokideta-sun egokiak ezartzeko.

Lurzoru eta Hirigintzari buruzko 2/2006 Legeak des-agerrarazi egin du lurzoru urbanizaezinaren sailkapen hori. Lege berriaren arabera, lurzoru bat urbanizaezin gisa sailkatzeko hurrengo irizpide hauek kontuan har-tuko dira:

a) Lurren hirigintza eraldaketa desegokia izatea

1. Babes erregimen berezi batean baldin badaude, lurraldea antolatzeko edozein tresnari jarraiki; edo

arloz arloko legedia aplikatzearen eragin zuzena-gatik; edo hirigintza antolaketak horrela sailkatzen dituelako beren nekazaritza, basogintza edo abel-tzaintza balioagatik; natur baliabideak ustiatzeko aukerengatik; edo beren paisaia, historia eta kultur balioengatik; hala nola fauna, fl ora edo oreka eko-logikoa babesteko duten balioagatik.

2. Arloz arloko legediari jarraiki, hirigintza eraldat-zeko debekuari lotuta badaude, jabetza publikoko elementuak babesteko edo zaintzeko.

3. Hirigintza eraldaketak egiazko arrisku hauek ekar-tzen baditu, edo ez baditu desagerrarazten: higa-dura, harri askatzeak, luiziak, suteak, uholdeak eta beste arrisku natural edo teknologiko handi bat-zuk, bereziki hondamendiak.

4. Beharrezkoa denean horien ezaugarriei eustea he-rriko edo herri intereseko azpiegiturak, zerbitzuak, zuzkidurak edo hornidurak osorik babesteko.

b) Lurrak desegokiak izatea hiri garapenerako

1. Hirigintza garapen ereduaren iraunkortasunerako tokiko estrategia errespetatuko dela bermatzeko, haien landa izaerari eustea beharrezko egiten du-ten ezaugarriak.

2. Tokiko lehen mailako sektore ekonomikoa susta-tzeko eskakizun bereziak, bereziki lehen mailari lotuta egotea justifi katzen duten ezaugarri geo-grafi ko edo jatorri izen ezagunak dituzten udale-rrietan.

C. Lu r zo ru u rban i zaez i na ren e r reg imen j u r i d i ko - u rban i s t i koa

C.1. Jabeen eskubideak

Urbanizaezin gisa sailkatutako lurzoruaren jabeek, oi-narrizko arautegiaren arabera, beren jabetza erabili, gozatu eta baliatzeko eskubidea dute, lurren izaeraren arabera. Lur horiek nekazaritza, baso, abeltzaintza eta ehiza helburuetarako erabili behar dituzte, edo natur baliabideen zentzuzko erabilpenarekin zerikusia duten beste zeregin batzuetarako. Betiere, kasu bakoitzean, legeek eta plangintzak ezarritako mugen barruan erabili beharko dituzte. Azken tresna horiek (legeak eta plan-gintzak) maila apalagoko beste eraikuntza erabilpen batzuk ezar ditzakete. Erabilera horiek lurren izaerare-kin bat baldin badatoz, lurzoru urbanizaezinaren jabeen hirigintza ahalmenak barne hartuko dituzte. Babes erre-gimen berezia duten lurzoruak aukera honetatik kanpo geratzen dira.

Salbuespen gisa, eta hirigintza legedian ezarritako prozedurari jarraiki, herri intereseko jarduketa espezi-fi koak ere baimen daitezke, betiere lurzoruak ez badau-de babes erregimen bereziren batean sartuta (lurralde antolaketako planei edo arloz arloko legediari jarraiki, dela beren paisaia, historia, arkeologia, zientzia, ingu-rumen edo kultura balioengatik, dela arloz arloko plan-

Page 28: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

26

3. N A T U R I N G U R U N E A R E N B A B E S A H I R I G I N T Z A A R A U D I A N

gintzan egiaztatutako natur arriskuengatik, dela jabetza publikoa babesteko mugaketen edo bide-zorren mende egoteagatik). Kasu horretan lurzoru horiek urbanizaezi-nak izango dira, eta ezingo da halako jarduketarik onar-tu. Izan ere, babes erregimen berezia ezin da bateratu herri intereseko jarduketa horren bidez lortu nahi den eraldaketarekin.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hiri-gintzari buruzko 2/2006 Legeak ildo horri berari jarrai-tzen dio. Lurzoru urbanizaezinaren jabetzatik eratorri-tako ahalmenak zein diren Lurralde Antolamendurako Arauek (LAA) eta gainerako lurralde zein hirigintza plangintzek arautuko dute. Jarduera horietan aritzeko, bitarteko teknikoak eta instalazio ohiko eta egokiak era-bili ahal izango dira. Nolanahi ere, jardute horiek ezingo dute hirigintza eraldaketa eragin edo lurzoruaren erabi-lera aldatu. Gainera, baldintza edafologikoak eta eko-logikoak babestea ahalbidetu beharko dute, hala nola bermatu higadura, uholde edo sute arriskuak zein herri segurtasunerako edo osasunerako arriskuak saihestuko dituztela.

Erabilera edo jarduera horietarako beharrezko eraikuntza edo instalazio lanak gauzatzean, kasu egin beharko zaie gaiagatik beragatik aplika daitekeen le-gedi zibil eta administraziozkoak ezarritako mugaketei. Gainera, dagokion lurralde zein hirigintza antolaketari jarraiki egin beharko da, eta aurretik kasu bakoitzari da-gozkion aginduzko lizentziak eta baimenak lortu behar-ko ditu.

Aurreko bi ataletan lurraldearen antolaketa aipatu izanak (lurzoru urbanizaezina onargarria den esparrua zehaztean) argi uzten du garrantzitsuak direla, ondorio hauetarako, LAAek gai honetan egiten dituzten zehaz-tapenak, eta, bereziki, Ingurune Fisikoaren Antolaketa Nagusia.

Landa gune izenekoek erregimen berezia dute Eus-kal Autonomia Erkidegoan. Gune horietan jabeei eraiki-tzeko zenbait ahalmen aitortzen zaizkie (kasu batzuetan lurzoru urbanizaezina izan arren), nekazaritza eta abel-tzaintza erabilerari nahitaez lotuta egon gabe. Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera, lan-da gunea baserriz osatutako multzo bat da, nortasuna ematen dien herri gune baten inguruan bilduta dago, eta gutxienez sei baserri eta gehienez hogeita bost ditu.

Landa gune batek okupatutako lur eremua hiri-lur-zoru gisa sailkatu ahal izango du Hiri Antolaketarako Plan Orokorrak, legez hala behar denean (eta bere erre-gimen juridikoa lurzoru mota horrena izango da), edo, landa guneko lurzoru urbanizaezin gisa, eta kasu ho-rretarako lege erregimen berezi bat dago. Landa gune baten hirigintza antolaketa zehatza Hiri Antolaketarako Plan Orokorrean jaso daiteke, edo Udalak hori garatzeko egindako plan berezi batean.

a. Landa guneak zehatz antolatuko dituzten plangin-tza tresnek beharrezko zehaztapen guztiak ezarri behar dituzte, eta bereziki hauek:

• Eraikuntzari lotutako lursailen antolaketa.

• Eraiki daitezkeen lursailak; gutxienez sarrera zu-zena izan beharko dute, lehendik ere bazegoen kale edo plazaren batetik.

• Eraikuntza bolumena eta solairuen gehieneko kopurua. Inoiz ere ezingo dute bi solairu baino gehiago izan.

• Eraikina eta landa mugakideak zein bideak be-reizteko parametroak.

• Erabilera baimendu, bateragarri eta debekatuen erregimena

b. Edozein lurzoru motatan jabetza publikoa babes-teko ezarritako mugak eta bide-zorrak aplikaga-rriak izango dira landa guneko lurzoru mota urba-nizaezin honetarako.

c. Prozedura espezifi ko baten bidez mugarriztatu eta erregularizatuko dira lursailak, bai eta lortuko ere hirigintza zerbitzuak. Hori guztia araudiaren ara-bera egingo da.

d. Landa guneko lurzoru urbanizaezinean, plangint-zak ezingo du eraikitako eremua handitzea eragin, eta etxebizitza berrien kopurua ezingo da izan au-rretik dagoenaren %50etik gorakoa. Etxebizitzen kopurua ez da handitutzat joko aurrez zegoen ba-serriaren banaketa horizontala egiten bada, etxe-bizitza bi edo gehiago egiteko. Hirigintza anto-laketak ezarritako baldintza eta mugaketak betez egin beharko da hori.

e. Egungo eta aurreikusitako baserri guztien kopurua ezingo da izan hogeita bostetik gorakoa.

f. Plangintzak ezingo du defi nitu zuzkidura, horni-dura, espazio libre berri, edo trazaketa berriko kale zein plazarik; aurretik dauden mugak eta le-rrokatzeak erregularizatzeko aukera baino ez du emango.

Foru aldundiek beren lurralde historikoetan dauden landa guneen inbentarioak egingo dituzte, eragindako udalerriei entzun ondoren.

2/2006 Legea indarrean jarri baino lehen, eta Hiri Antolaketarako Plan Orokorraren edo arau subsidiarioen arabera, landa guneko lurzoru urbanizaezin gisa sailka-tuta zegoen lurra maila berean sartuta geldituko da lege berrian, maila horretan sartu eta sailkatzeko baldintzak betetzen ez baditu salbu; izan ere, orduan hiri-lurzoru gisa sailkatuko da. Horren arrazoia da aurreko legediak landa gunetzat hartzen zuela plangintzak horrela sailka-tutako lurzorua eta, horretarako, beharrezkoa zen han baserri multzo bat egotea. Multzo horrek sei baserrikoa edo gehiagokoa izan behar zuen eta nortasuna ematen zien herri gune baten inguruan bilduta egon. Aurreko legediaren arabera, plangintzak landa gune bakoitzeko hirigintza aprobetxamendua eta etxebizitza kopurua handi zezakeen, betiere aurretik zegoen kopuruaren bikoitza gainditu gabe. Era berean, egindako eta au-rreikusitako etxebizitzen kopuru osoa ezin zen hogeita hamarretik gorakoa izan. Aurreko araudiari jarraiki ga-rapena burutu duten landa guneak fi nkatuta geldituko

Page 29: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

27

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

dira, eta debekatuta izango dute landa gune sailkape-naren barruan gehiago garatzea. Gune horiek gehiago garatzeko, beharrezkoa izango da lehendabizi sailkape-na aldatzea, hau da: landa guneak izaera hori utzi eta hiri-lurzoru bihurtzea, eta garapen lurzoru izaera utzi eta hiri-lurzoru edo urbanizagarri bihurtzea, kasuari da-gokionaren arabera.

C.2. Lurzoru urbanizaezineko erabilerak eta jarduerak arautzea

Lurzoru urbanizaezinaren jabeei eskubideak ematea eta, aldi berean, zenbait betebehar edo obligazio ezartzea ulertzeko, hirigintza legediak lurzoru mota horretan bai-mentzen eta debekatzen dituen erabileren eta jardueren araudia aipatu behar da.

Horretarako, garrantzitsua da nabarmentzea hiri-gintza legedi berriak Eusko Jaurlaritza behartzen duela Euskal Autonomia Erkidegoko lurzoruaren erabileren sailkapen arautua egitera, eta hori nahitaez bete beha-rrekoa izango dela lurralde antolaketarako tresnak eta hirigintza antolaketarako tresna eta planak idazteko. Onarpen dekretuak defi nitu egin beharko du noraino arautzeko ahalmena duen Euskal Autonomia Erkide-goko herri administrazioek lurzoruaren erabilera jorratu eta informazioa emateko dauzkaten beste planen eta tresnen aldean. Dekretu hori 2/2006 Legea indarrean ja-rri eta urtebeteko epean egingo da.

Lurzoru urbanizaezina honelakoa da, Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera:

a) Ez da egokia hirigintza eduki edo helburua duten ekitaldien, erabileren edo jardueren euskarria iza-teko. Izan ere, aukeratutako lurzorua okupatzeko ereduaren arabera, desegokiak dira.

Espresuki debekatuta dago eraikuntza berriak egi-tea, helburua etxebizitzak egitea bada. Arau horrek ez du eragotziko, dena den, baratzezaintza edo abeltzaintza ustiapen ekonomiko bat etxebizitza gisa erabiltzeko baimena ematea jabe eta kudea-tzaileari, eta bere familia unitateari. Horretarako, beharrezkoa duela frogatu beharko du, eta etxe-bizitza ustiaketa horri lotuta geratuko da, funtzio-nalki eta era iraunkorrean. Aurreikuspen horiek betetzen direla bermatzeko, lege berriak zehatz arautzen ditu baserriak berreraikitzeko baimenak, hala nola baratzezaintza edo abeltzaintza ustiapen ekonomiko bati lotutako oinplano berriko etxebi-zitza eraikitzeko lizentziak. Arautze hori aurrera-go azalduko da, lurzoru urbanizaezinen lizentzien erregimena aztertzen denean.

b) Desegokia da hirigintzaren bidez eraldatzeko. Izan ere, lurzoruak dituen berezko balioak eta inguru-men arlokoak babestu behar dira. Legez aurreiku-sitako salbuespenak ez dira atal honetan sartzen (adibidez, landa guneetako salbuespenak).

Zuhaitz eremuak dituen eta basoko lurtzat hartu-ta dagoen lurzoru urbanizaezina ezingo da berriz sailkatu edo kalifi katu, sutea edo ingurumen kaltea

gertatuz gero, edo zeukan sailkapena justifi katu zuten ezaugarriak galdu baditu legez kanpoko mo-zketa batengatik, baldin eta horrek ekartzen badu gutxienez hurrengo hogei urteetan baso helburua galtzea. Oinarrizko legediak epe luzeagoa ezarri ahal izango du. Izan ere, Mendiei buruzko 43/2003 Legeak (2006ko apirilean onartutako erreformatik) epe luzeagoa ezartzen du, hogeita hamar urtekoa hain zuzen. Alabaina, suak hartutako baso lurren kasurako baino ez da, eta zenbait salbuespen onar-tzen ditu.

Lurzoru urbanizaezin gisa sailkatutako lurretan ondoko erabilerak onartuko dira: LAAek edo lu-rraldea antolatzeko arauek eta tresnek zentzuz eta landa izaeraren arabera erabiliak izan daitezen egokitzat eta doitzat jotzen dituztenak. Erabilera horiek, dena den, ezingo dute lurraren hirigintza eraldaketa eragin, eta ezingo dira erabili hirigintza helburuetarako.

Gogorarazi behar dugu LAAek, «ingurune fi siko-aren antolaketa mailei» dagokienez («babes be-rezia», «ingurumena hobetzea», «basoa», «nekaza-ritza, abeltzaintza eta landazabala», «mendi larre-ak», «azaleko uren babesa» eta «zehaztutako erabilera asmorik gabe»), arau nagusi baten bidez erregulatzen dituztela lurzoru urbanizaezin mota horien erabilera eta jarduerak. Arau nagusi horrek honela sailkatzen ditu: (1), onargarriak (2); onarga-rriak, plangintza izanez gero (2*); eta, debekatuak (3). LAAetan beretan zehazten da antolaketa es-pezifi ko horiek lurzoru mota bakoitzarentzat duten balioa, eta zehaztapen horiek lotesleak dira kasu batzuetan (adibidez, «babes berezia» eta «azaleko uren babesa» atalei dagozkien zehaztapenak). Ala-baina gainerako motei dagokienez, aholkuak dira eta baldintza jakin batzuk betetzeko eskatzen dute (irizpideak, iradokizunak eta orientabideak dira, hi-rigintza eta lurralde plangintza -orokorra edo arloz arlokoa- egiteko eskumena duten administrazio-entzat, eta haiek aholkuak betetzen ez badituzte, behartuta daude berariaz arrazoitzera hartutako erabakia, eta erabaki hori zein neurritan den bate-ragarria aholkuak aipatzen dituen helburuekin).

Lurzoru urbanizaezinean eraikuntza eta instalazio lanak baimentzeko, hurrengo baldintza hauek bete be-harko dituzte:

a) Ziurtatzea lurrek landakoak izaten jarraituko du-tela, eta biztanle gunea osatzeko arriskua saihes-tea. Izan ere, arrisku hori dago, baldin eta bizitegi eraikin bat egiteak eragiten baldin badu udal plan-gintzak ezarritako distantzia parametroen barruan bizitegi erabilerako gutxienez lau eraikin egotea.

b) Neurri egokiak hartzea, lurren eta inguruaren in-gurumen baldintzak zaindu, mantendu eta, beha-rrezkoa balitz, lehengoratzeko.

c) Ahalegintzea eraikuntza berriaren tipologia ingu-ruko landa arkitektura tradizionalera egokitzen; erabilitako materialei, fatxadaren osaerari eta erai-kinaren bolumetriari dagokienez, behinik behin.

Page 30: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

28

3. N A T U R I N G U R U N E A R E N B A B E S A H I R I G I N T Z A A R A U D I A N

d) Bermatzea bere kontura eutsiko zaiela herri azpie-gitura eta zerbitzuen kalitateari, funtzionaltasuna-ri eta zerbitzu mailari.

Hala ere, lurzoru urbanizaezinean hainbat jarduera gauzatu ahal izango dira:

a) Aplikagarria den arloz arloko legediak edo lurralde plangintzak herri interesekotzat jotako zuzkidu-rak, hornidurak eta jarduerak ezartzeko helburua, bakarra eta soil-soila, dutenak. Gainera, dagokion foru aldundiak interes publikotzat jo beharko ditu, eta erabaki hori hartu aurretik herritarrei informa-tzeko 20 eguneko epea eman behar die.

b) Herri administrazioek emango dituzten erabilerak eta zerbitzuak ezartzeko, hirigintza eta lurralde plangintzek aurreikusten dituzten obrak.

c) Hirigintza eta lurralde plangintzaren arabera, eta arloz arloko legedi egokiari jarraituz, proiektatu-tako bideak, eta horiek gauzatzeko zein manten-tzeko azpiegiturak edo sareak.

Gainera, lurzoru urbanizaezinean debekatuta daude hirigintzako partzelazioak, eta inola ere ezin da banake-tarik, bereizterik edo zatiketarik egin nekazaritza, baso edo antzeko legeetan ezarritakoaren aurka. Euskal Au-tonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera, hirigintza zatiketatzat hartzen da zatitze ekintza bera, lege ondorio guztiekin, honako kasuetan: zatiak edo lursailak osorik edo zati batean lur-zoru urbanizaezinean kokatuta badaude; zati, unitate edo lursail berri edo independenteetako bakoitzak har-tzen duen eremua txikiagoa bada nekazaritza legediak unitate txikientzat jotzen duena baino; onartutako jar-duera eta erabileretarako beharrezko azpiegitura edo zerbitzu kolektiboak baditu edo horiek izatea aurreiku-sita badago; edo, nolanahi ere, haiek urbanizatzea era-giten badu.

Nekazaritza ustiategien alorrean landaketa unitate txikienak arautzen dituen Euskal Autonomia Erkidegoko araudiak dio (168/1997 Dekretuak, uztailaren 8koa bera) Bizkaian 0,75 hektareakoak direla, Gipuzkoan hektarea batekoak eta Araban hektarea bat eta hiru artekoak, zo-nen arabera, eta kontuan hartuta ustiategiak idorrekoak edo ureztatuak diren.

Sailak zatitzeko ekintza ez bada hirigintzako partze-lazioa, Udalak bereizteko baimena eman beharko du.

D . Lu r zo ru u rban i zaez i nean e ra i k i t zeko l i z en t z i ak

D.1. Erregimen orokorra

Lurraren erabilera eta jarduera mota jakin batzuetarako, lurzoru mota gorabehera (urbanoa, urbanizagarria edo urbanizaezina), beharrezkoa da udalak aldez aurretik hi-rigintza-lizentzia ematea.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigint-zaren gaineko 2/2006 Legean aipatzen diren erabilerak honako hauek dira:

a) Birzatiketa proiektuetan sartuta ez dauden lur za-tiketak edo bereizteak, edo lursailak edo landak zatitzeko beste edozein ekintza. Lurzorua edono-lakoa izan daiteke.

b) Oinplano berrian mota guztietako instalazioak eraikitzeko eta ezartzeko lanak.

c) Aurretik dauden mota guztietako eraikuntzak, eraikinak eta instalazioak handitzeko lanak.

d) Eraldaketa edo berritze lanak, baldin eta eraikina-ren egitura edo konfi gurazio arkitektonikoari edo eraikuntzen, eraikinen eta mota guztietako insta-lazioen kanpoko itxurari eragiten badiete.

e) Barne antolaketa aldatzen duten lanak, edo eraikuntzak birgaitzeko helburua dutenak, erabi-lera edozein izanda ere. Horien barruan sartzen dira aurrez zegoen etxebizitza bitan edo gehiago-tan zatitzea eragiten dutenak ere.

f) Behin-behinekoz egin behar diren obrak.

g) Eraikuntzaren osagarri diren urbanizazio lanak.

h) Eraikuntzak eraistea, aurri zorian deklaratutako eraikinen kasuan izan ezik.

i) Edozein lurzoru motatako lur mugimenduak eta lurbetetze zein berdintze lanak.

j) Aridoak erauztea eta harrobiak ustiatzea.

k) Natur paisaiaren ezaugarriekin zerikusia ez duten hondakinak metatzea eta materialak biltzea, bal-din eta hura hondatzen edo andeatzen badute.

l) Eraikinak, murruak eta hesiak ixtea.

m) Bideak irekitzea, hala nola aldatzea edo zolatzea.

n) Aurrez fabrikatutako etxeak eta antzeko instala-zioak jartzea, behin-behinekoak izan zein behin betikoak.

ñ) Berotegiak jartzea.

o) Kale-plazetatik ikus daitezkeen txartelak eta pro-paganda hesiak jartzea, altxatuta badaude, edo egiturari eusteko balio duen elementu batean ber-matuta.

p) Lur azpian kokatzen diren edo horri eragiten dio-ten instalazioak.

q) Kable elektrikoak, telefonikoak edo antzekoak jar-tzea, hala nola telekomunikazio sareak edo energia garraiatzekoak, eta edonolako antenak paratzea.

r) Obrak edo haien zatiak lehen aldiz erabiltzea, hala nola haiek aldatzea eta, osorik edo zati batean, eraikinaren erabilerak bestelakotzea.

Page 31: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

29

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

s) Edozein establezimendu mota irekitzea; industria-lak, merkataritzakoak, profesionalak eta elkarteak, barne.

t) Hirigintza edo lurralde plangintzak babesten di-tuen zuhaitzak edo zuhaixka itxurako landareak moztea.

u) Urtegiak, putzuak eta herri ubideak zuzentzeko eta babesteko lanak egitea, eta bide pribatu zein kale-plazetarakoak, eta, oro har, lurraldearen an-tolaketari eragiten dion edozein lan edo erabilera mota.

v) Legeak araututako lurzoru urbanizaezineko erai-kun tzak.

w) Lurraldea eta hirigintza antolatzeko plangintzaren tresnek adierazitako beste edozein ekintza eta, oro har, obrak egitea edo lurzorua, lurpea edo hegala aurreikusitako ildoen antzekoetan erabiltzea era-giten duten jarduera guztiak.

Adierazi bezala, udalaren hirigintza plangintzak lizentzia behar duten erabileren edo jardueren espa-rrua zabal dezake, eta, horregatik, hori eskatzea edo ez (berariaz aipatutako ekintzetan izan ezik) herrien ara-berakoa da. Udal arautegiak, lizentzien ordez, aurrez idatzizko jakinarazpen bat bidaltzeko eska diezaioke in-teresdunari, egitekoak diren lanak garrantzi tekniko txi-kikoak badira, eta, beraz, ez bada beharrezkoa proiektu teknikoa aurkeztea, edo gogaikarriak, osasunaren aur-kakoak, kaltegarriak edo arriskutsuak ez diren jarduerak egiteko bada. Gauza bera gertatzen da arautegiak berak aurreikusten dituen beste edozein jarduerarekin. Udalak edozein unetan egiaztatu ahal izango du eskatutako bal-dintzak betetzen diren eta, eskatutakoarekin bat ez ba-dator, jarduera bertan behera uzteko agindu ahal izango du. Kasu horretan, erabakia arrazoitu beharko du.

Eskatutako hirigintza-lizentzia ukatzeak (arrazoitu-ta egon beharko du, nahitaez) berariaz adierazi beharko du lurralde eta hirigintza antolaketako edo bestelako zein arauren aurkakoa den ekintza, eragiketa edo jar-duera. «Bestelako» arauen gaineko aipamen horrek esan nahi du Udalak lizentzia emateko edo ukatzeko ez duela helburu izan behar hirigintza eta lurralde plangintza be-tetzea bakarrik, hau da, lurraldearen erabilerari eragiten dioten arloz arloko beste arautegi batzuk ere bete behar dituela (naturguneen gaineko araudia eta planak, natu-ra 2000 sarearen araudia, kostetako arloz arloko legeak, ur eta mendiei buruzkoak eta abar).

Udalez gaindiko interes orokorreko herri-lan jakin batzuk egin behar izanez gero (adibidez, portuak, ai-reportuak, autobiak eta autobideak, abiadura handiko trenak, urtegiak eta abar), arloz arloko arautegiaren arabera erabakiko du Udalak hirigintza-lizentzia eskatu behar duen edo ez. Euskal Autonomia Erkidegoko Lu-rraldearen Antolaketari buruzko 4/1990 Legearen arabe-ra, batik bat lurraldeari dagozkion herri-lanek (lurralde plan sektorialetan agertzen direnak eta Euskal Autono-mia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Batzor-deak hala deklaratu dituenak), ez dute udal lizentziarik

behar. Ez badago arloz arloko aurreikuspen espezifi korik arlo horretan, udala ez beste herri administrazio batek sustatu nahi dituen jarduerak ez badira batik bat lurral-deari dagozkionak, administrazio horrek egitasmoaren berri eman beharko dio Udalari. Udalak hiru hilabeteko epean jakinarazi behar du lizentzia emango dion edo ez, eta erabakiak arrazoitua izan behar du. Epe hori igaro ondoren jakinarazpenik ez badu jaso, herri administrazio sustatzaileak ondorioztatuko du egitasmoa bat datorre-la hirigintza legediarekin eta lurralde plangintzarekin, eta udalarekin hitz egin ondoren, egitasmoa berehala gauzatzen hasteko baimena eman ahal izango du.

Hirigintza lizentziak xedetzat baldin baditu Inguru-men Inpaktuaren Ebaluazioa (IIE) gainditu behar duten erabilerak edo jarduerak, lizentziaren edukiak zehaztu egin beharko du zein neurri aurreikusten dituen ingu-rumen organo eskudunak egindako inpaktu adierazpe-nean aipatzen den ingurumen inpaktua gutxitzeko, zu-zentzeko eta jarraitzeko. Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko 3/1998 Lege Orokorraren ara-bera, Autonomia Erkidegoa da adierazpen hori egiteko gaitasuna duen ingurumen organoa; egitasmoa onartze-ko edo baimentzeko funtsezko baimena lurralde histo-rikoen esku dagoen kasuetan izan ezik. Kasu horretan, adierazpena aldundiko ingurumen organoak egingo du (egitasmoak lurralde historiko baten lurralde esparrua gainditzen ez badu, edo lurralde historiko bati baino ge-hiagori eragiten ez badio).

Partikularrek egiten badituzte ekintza horiek jabetza publikoan (edo horren alboko zerrenda jakin batzuetan, legez ezarritakoaren arabera), orduan ere hirigintza-li-zentzia eskatuko da. Horrez gain, jabetza publikoaren jabe den erakundeak edo gaian eskumena duenak ere baimenak eman ahal izango dituzte. Hori guztia alde batera utzi gabe arloz arloko legedia. Arloz arloko le-gediak udalaren prebentziozko esku-hartzetik kanpo utz ditzake zenbait jarduera (bereziki Estatuko edo autono-miako administrazioek gauzatuz gero). Kasu horretan, hirigintza-lizentzia ere ez dute beharko.

Lurzoru urbanizaezinean baimendutako erabilere-tako bat zera da: aplika daitekeen arloz arloko legediak edo lurralde plangintzak herri interesekotzat jotzen dituen zuzkidurak, hornidurak eta jarduerak ezartzea helburu espezifi ko eta soil-soiltzat dituena. Betiere, be-harrezkoa da dagokion foru aldundiak jarduera horiek herri interesekoak direla adieraztea; ez jarduerak oroko-rrean, kasu jakin bakoitzean baizik. Baina deklarazioa egin aurretik, informatzeko hogei eguneko epea eman behar die herritarrei. Erabilera horiek, gainera, hirigin-tza baimen egokiak beharko dituzte, sektoreko legediak besterik ezarri ezean.

D.2. Lurzoru urbanizaezinean sailkatutako jardueren lizentzia

Baliteke, kasu batzuetan, lurzoru urbanizaezinean garatu nahi den jarduerarako ezinbestekoa izatea sailkatutako lizentzia lortzea. Dagokion alkateak ematen du lizentzia hori. Jarduteko lizentzia hori lortzeko prozedura arautu-ta dago otsailaren 27ko Euskal Autonomia Erkidegoko

Page 32: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

30

3. N A T U R I N G U R U N E A R E N B A B E S A H I R I G I N T Z A A R A U D I A N

Ingurugiroa Babesteko 3/1998 Legeko III. idazpuruko III. kapituluan. Jarduera lizentzia udalek eman behar dute, baina hori lortu baino lehen, gaitasuna duen ingurumen organoak txosten bat egin behar du.

Eskaera Udalari aurkezten zaio, proiektu teknikoare-kin eta deskripzio txostenarekin batera. Eskaera horrek zuzenean jaso dezake ezezkoa, hirigintza plangintzan edo tokiko arautegian oinarritutako arrazoiengatik. Hala ez bada, alkateak espedientea jendaurrean jarri behar du (hamabost egunez), eta zuzenean jakinarazi behar die lurzoruaren ondoan bizi direnei. Era berean, eska-tutakoaren edukiari buruzko osasun txosten nahitaezko eta lotesle bat eduki behar da. Udalak txosten arrazoitu bat egin behar du espediente osoari buruz, eta inguru-men organo eskudunari bidali behar dio. Organo esku-dun hori foru aldundia izango da, jarduerak egoitzadun hiri-lurzoruan egin nahi badira; edo Eusko Jaurlaritza, gainerako kasuetan (hortaz, lurzoru urbanizaezinean ere bai). Ingurumen organoak jarduerari buruzko txos-ten bat jaulki beharko du, gehienez ere hamabost egu-neko epean. Txosten hori loteslea izango da udal aginta-riarentzat, bai jarduteko lizentzia ematearen kontrakoa bada, bai neurri zuzentzaileak ezarri beharra erabakit-zen badu. Alkateak emango edo ukatuko du jarduteko lizentzia, eskaera aurkeztu eta sei hilabeteko epean. Ga-rrantzitsua da jakitea administrazioaren isiltasuna posi-tiboa dela, oro har, legearen arabera. Salbuespen hauxe da: ingurumen organoak aurkako txostena jakinarazi eta Udala txosten hori exekutatzekotan dagoenean.

Jarduteko lizentzia ematen ez den bitartean, udalek ezingo dute obra lizentziarik eman instalazio horietan sailkatutako jarduerak garatzeko.

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigin-tzaren gaineko 2/2006 Legearen arabera, xedetzat sai-lkatutako jardueren erregimenari atxikitako erabilerak edo jarduerak dituzten hirigintza-lizentziek zehaztu egin behar dituzte jarduera horiek erregulatzeko arau-tegiaren arabera bidezko diren neurri zuzentzaileak, eta baita benetan hartzen eta gauzatzen diren eta ondo funtzionatzen duten egiaztatzeko prozedurak ere.

Martxoaren 9ko 165/1999 Dekretuak, bestalde, II. eranskinean zehazten du zeintzuk diren baimenik behar ez duten lurzoru urbanizaezinetako jarduerak.

165/1999 Dekretuak araututakoaren arabera salbue-tsita dauden jarduerek ez dituzte baliogabetzen udalak esku hartzeko dituen eskumen guztiak. Jardun baino lehen, lurzoruak eragiten dioten sektoreetako araudiek eskatutako baldintzak bete beharko ditu (ingurumen eta osasun arlokoak, segurtasun industrialekoak eta abar), eta jabeek dokumentazio tekniko aplikagarria aurkeztu beharko dute Udalean. Horretarako, jardueraren ezau-garri zehatzei kasu egin beharko die. Hori aurkeztuta, jarduerak gauzatu behar diren lekuaren ondoko bizila-gunei jakinarazpen pertsonala helarazi beharko die Uda-lak eta, hamar eguneko epea eman, alegazioak aurkez daitezen. Dokumentazio tekniko hori Udaleko zerbitzu teknikoek egiaztatuta, eta alegazioak aztertuta, Udalak neurri osagarriak ezarri ahal izango ditu jarduerak ego-kiro gauzatzeko. Jardueren tituludunek, ondoren, uda-lari jakinarazi beharko diote instalazioak aurkeztutako dokumentaziora egokitzen direla eta, egoki izanez gero, ezarri diren neurri osagarrietara. Horretarako, instalazio mota horri dagozkion ziurtagiri teknikoak erantsi be-harko dituzte. Era berean, Udaleko zerbitzu teknikoek egiaztatze bisitak egin beharko dituzte, jarduerak modu egokian gauzatzen direla bermatzearren, eta instalazio-ak jabeek aurkeztutako dokumentazio teknikora egoki-tzen direla ziurtatzearren.

D.3. Baratzezaintza edo abeltzaintza ustiategiei lotutako eraikuntza lizentzia

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurzoru eta Hirigintzaren gaineko 2/2006 Legeak, 1997an Lurralde Antolamendu-rako Arauek ezarritako ildoari jarraiki, adierazten du lur-zoru urbanizaezinean debekatuta dagoela etxebizitza gisa erabiltzeko eraikin gehiago egitea. Baina bi salbue-spen aipatzen ditu:

• Lehendabizikoa (aurreko atal batean aipatua), landa guneen erregimen berezia da.

LIZENTZIARIK BEHAR EZ DUTEN LURZORU URBANIZAEZINETAKO JARDUERAK

1. Etxe-eskortak eta gehienez 20 abelgorri buru dituzten abeltzaintza ustiategi txikiak (ustiategian espezie bakar batekin aritzen badira), edo ustiategi baliokideak, ondoren adierazten diren proportzioen arabera

abelgorri buru bat = zaldi bat = txerri eme ugaltzaile bat = gizentzeko lau txerri = 10 ardi edo ahuntz = 10 untxi eme ama = 40 hegazti.

Ustiategian hainbat espeziek batera bizi behar badute, aurreikusitako abelburu guztien baliokidea kalkulatuko da abelgorri burutan, aurreko proportzioaren arabera, eta 20 abelgorri buruko muga berari eutsiko zaio.

Gehienez 25 txakur izan ditzaketen txakur zaindegiak ere barne hartzen dira (hazkuntza eta trebatzea).

2. Lanabesak, aleak, bazka eta ongarriak gordetzeko 1.000 metro koadrorainoko eremu erabilgarria duten nekazaritza biltegiak, instalatutako potentzia mekanikoa 25 kW-tik beherakoa bada, fi tosanitarioen biltegiratze espezifi koak salbu. Produktu horiek banatzeko guneak hartuko dira biltegi fi tosanitariotzat.

3. 3. Erregai likidoak edota gasdunak biltegiratzeko instalazioak (zerbitzugune, hornikuntza parke, banaketa instalazio edo antzeko instalazioen zati direnak izan ezik), gehienez ere 10.000 litroko edukiera badute; eraldatze guneak; errepikagailuak; eta antzeko instalazioak.

Page 33: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

31

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

• Bigarrena da baratzezaintza edo abeltzaintza us-tiapen ekonomiko bat etxebizitza gisa erabiltzeko baimena ematea jabe eta kudeatzaileari, eta bere familia unitateari. Horretarako, beharrezkoa duela frogatu beharko du, eta etxebizitza ustiaketa horri lotuta geratuko da, funtzionalki eta era iraunko-rrean.

Baratzezaintza eta abeltzaintza ustiategi bati lotu-tako eraikuntza baimena emateko, ezinbestekoa izango da ustiategi ekonomikoaren jabe eta kudeatzaileak hori ohiko etxebizitza gisa erabiltzea. Horretako, eskatzai-leak dagokion lurralde historikoko nekazaritza sailaren baimena eskatu beharko du aldez aurretik eta honako hauek egiaztatu beharko ditu, gutxienez:

a) Ustiategiak gutxieneko baldintzak betetzen ditue-la era autonomoan bideragarritasun ekonomikoa izateko.

b) Eskatzailea Gizarte Segurantzan dagokion erregi-men berezian sartuta dagoela, gutxienez eskaera egin baino urtebete lehenagotik.

c) Aurkeztutako azken errenta aitorpenean eskatzai-learen diru-sarrera arrunten %50 baino gehiago baratzezaintza edo abeltzaintza jardueraren ustia-penetik datozela.

Baimena urratuta edo hori baztertuta ematen diren lizentziak zuzenbide osoz deusezak izango dira.

Nolanahi ere, lurzoru urbanizaezinean bizitegi era-bilerarako eraikuntza lanak egitea baimentzen duten lizentziek lege baldintza bat bete beharko dute: gutxie-nez hogeita bost urte jarraian iraun behar du erabilera horrek kasuan kasuko baratzezaintza edo abeltzain tza ustiapen ekonomikoarekin, edo landa garapenaren berezko beste erabilera batzuekin duen loturak (ez da inolako etenik onartzen). Era berean, baratzezaintza

edo abeltzaintza erabilerekiko lotura egiaztatzeko balio duten lursailak baimendutako eraikinari lotuta geratuko dira hirigintza eta erregistro aldetik. Lege baldintza ez betetzeak legez kanpo utziko du bizitegi erabilera eta eraikuntza antolamendutik kanpo utziko. Bata zein bes-tearen berri jasoko da Jabetzaren Erregistroan, legez da-gokion eran. Urraketa gertatu ondoren, Udalak lizentzia iraungi dela adierazi beharko du. Aurretik, eragindako jabeari entzun beharko dio eta hark ez du kalte-ordaina jasotzeko inolako eskubiderik izango.

Ustiategien Erregistroan baratzezaintza edo abel-tzaintza ustiategi ekonomikoaren erregistroen edozein aldaketa eginez gero, Dagokion lurralde historikoko ne-kazaritza sailak Udalari jakinaraziko dio.

D.4. Baserriak berreraikitzeko lizentzia

Baserri baten berreraikuntza baimentzeko ezinbestekoa izango da horrek baserri gisa identifi katzeko modua ematen duen egitura bati eustea. Inoiz ere ezingo dira berreraiki eraikuntzak haien murruen hondarrak jato-rrikoen gailurrera iristen ez badira, eta, oro har, hondaki-nek ez badute modurik ematen jatorriko eraikinaren oi-nplano orokorra eta hasierako bolumetria ezagutzeko.

Hala ere, lurzoru urbanizaezinean baserriak eta bi-zitegi eraikinen berreraikitzea baimendu ahal izango da baldin eta behar bezala egiaztatutako ustekabe baten ondorioz edo ezinbestean erabiltezin geratu badira, baita sistema orokorrak ezartzeko, derrigorrez desja-betuak eta eraitsiak izan badira ere. Eskatzaileak udal administrazioari eskatu beharko dio berreraikitzeko, eta horretarako urtebeteko epea izango du, erabiltezin ge-ratu zenetik edo desjabetzea gertatu zenetik kontatzen hasita. Aipatu desjabetze kasu horretan, berreraikuntza babes berezikoa ez den lurzoru urbanizaezinean egin ahal izango da. Berreraikuntza lanak betiere, arau gisa, jatorriko eraikinaren osaera bolumetrikoa errespetatu beharko du.

Baserrietan berreraikuntza lanak egiteko lizentzia lortzeko, baldintza batzuk bete behar dira:

a) Proiektuak gutxienez hogei egun egon behar du jendaurrean.

b) Ustekabekoa, ezinbestea edo desjabetzea dela eta egin beharreko berreraikuntza kasuetan, bidezko txostenak eskatuko zaizkie berreraikuntza baimen-tzea ahalbidetzen duten gertaera eta gorabehere-tan esku hartu duten edo haien berri izan duten erakundeei.

Inoiz ere ezingo da baserrien birgaitzetzat hartu lurzoru urbanizaezinean kokatutako eraikinak bizitegi erabilerarako eraberritzea edo birgaitzea, lehenago ez badute legez bizitegi erabilerarik izan.

Page 34: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

32

E

4.1. Naturguneak babestea

A . Ze r da na t u rguneak babes t ea ?

kologiaren aldetik balio handia duten naturguneak gordetzeko kezkaren aurrekari nagusia 1872koa da. Hain zuzen, urte hartan Yellowstone Ameriketako Estatu Batuetako parke na-tural deklaratu zuten. Harrez gero, Europara ekarri zuten natura babesteko modalitate hori, eta hemen zabaldu egin zen. Hartara, naturguneen egiazko sektore politika sortu zen, baina politika hori ez zen beti zerikusia zuten politiketatik bereizten (hirigintza, basogintza edo ondare historikoa babestea). Hiri garapenak eta industria iraultzak eragindako efektu ne-gatiboen ondorioz sortu zen hainbat naturgune bere horretan gordetzeko beharra. Zaila da halako kontserbazio tekniken araubiderik aurkitzea XIX. eta XX. mendeen aurretik egindako legeetan. Hori ez da gertatzen ingurumena antolatzeko beste sektore batzuetan (ura, zarata edo airearen arloetan, adibidez).

Honako baldintza hauek betetzen badira, leku bat berariaz babestutako naturgunetzat jo daiteke: eremu zehatz eta mugatu bat bakantzea, hor egin beharreko erabileren eta jar-dueren arautegia izatea, ingurumen edo natur balio esanguratsuak izatea eta, batez ere, be-rezi izaera berariaz adierazita izatea. Estatuen barne politikak alde batera utzita, nazioarteko erakundeek hainbat estrategia eta gomendio eman dituzte eremu horiek sustatzeari eta al-dezteari dagokionez. Arlo horretan, nabarmentzekoa da Natura Babesteko Nazioarteko Elkar-teak 1948tik egin duen lana. Erakunde honen helburuak dira, alde batetik, nolabaiteko ho-mogeneotasuna ezartzea babestu beharreko eremuak kategoriatan banatzeko eta, bestetik, politika publikoak taxutzeko eta gauzatzeko iradokizunak eta jarduera ildoak proposatzea.

Beti izan dira arazo ugari onartzeko gune jakin batzuk egiazko santutegi edo museo naturalak balira moduan babestu behar direla.

• Aurkako lehen ahotsak eragindako pertsonenak izan ohi dira: eremu babestuaren ba-rruan diren herriek aldarrikatzen dute eskubidea dutela adierazpenak eragiten ez dien lurraldeetako herritarren baldintza beretan garatzeko ekonomikoki. Horrela, ordainen eta sustapen neurrien arazoa sortzen da, eta legeek ez diote beti behar bezala aurre egiten arazo horri. Ingurumenaren eta garapen ekonomikoaren arteko gatazka argien islatzen duen egoeretako bat da.

• Guneak babesteko sistemari eragiten dion bigarren faktorea masa turismoaren fenome-noa da. Horrek presio handia sortzen du eremu babestuetan gauza daitezkeen erabileren gainean. Eremuko balio natural nagusia da babes juridikoa eskaintzeko arrazoi garran-tzitsuena, eta, era berean, turismo ustiapenean interesa duten pertsona asko erakartzen ditu (eremuan eta ingurumarietan eraikitzea barne), bai eta aisia ustiatu nahi duten asko ere, eta horrek arazo asko sortzen ditu (masifi kazioa, zirkulazioa, zarata, hondakinak, eta abar).

• Eremu babestuak erabiltzeko eta horiez gozatzeko eskaerak gora egitea, halaber, neurri batean konponbidea izan daiteke eragindako herrien garapen ekonomikorako. Herri ho-riek guneen erabilera publikoari eta aisia gozatzeari lotutako zerbitzuak eman ditzakete. Hori diru sarrera iturri ona izaten da, eta eremu horretako hirigintza eta industria gara-penari legez jartzen zaizkion mugak konpentsa ditzake. Nolanahi ere, jokoan diren hiru interesen arteko oreka (ingurumen balioa, garapen ekonomikoa eta erabilera publikoa) zaila da, baina beharrezkoa da lehena ez dadin desnaturalizatuta geratu.

4. N a t u rg u n e e n a r a u d i a n n a t u r i n g u r u n e a b a b e s t e a

Page 35: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

33

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Naturguneak babesteko politikaren arrakasta neur-tzeko adierazle garrantzitsuenetakoak naturgune izen-datutako lurzoruen portzentajea erakusten du. Datuak bizkor aldatzen diren arren, eta nahiz eta ehunekoak aldatzen diren, oinarritzat hartutako naturguneen kon-tzeptu juridikoen arabera, Europako batez bestekoa %8 ingurukoa da. Euskal Autonomia Erkidegoaren ka-suan, esanguratsua da 1989. urtera arte (urte horretan Urdaibaiko Biosfera-erreserba deklaratu zen) ez zegoela juridikoki babestutako naturgunerik. 1997an, Euskal Au-tonomia Erkidegoko naturgune babestuek lurraldearen %5 hartzen zuten. Euskal Autonomia Erkidegoak zen-bait gune Garrantzi Komunitarioko Lekutzat (GKL) jo-tzeko, eta haiek Natura 2000 Sarean sartzeko proposa-menak Euskal Autonomia Erkidegoaren %20ri eragiten dio. Baina, horrek ez die eragiten babes erregimen be-reziaz babestutako eremu guztiei (adibidez, Urdaibaiko biosfera erreserbatik kostaldea eta padurak, ibaia eta Kantauriko artadiak bakarrik aipatzen dira). Estatu osoa kontuan hartuta, Natura 2000 Sareak lurraldearen %15 baino pixka bat gehiago hartuko duela espero da.

Nolanahi ere, ez da eragindako lurraldeen ehunekoa bakarrik hartu behar kontuan ingurumen politika ego-kia den edo ez erabakitzeko. Badaude aurrekoa bezain garrantzitsuak diren beste bi faktore: emandako babes maila eta babestutako sistema naturalen aniztasuna.

• Babestu beharreko naturguneen inbentarioa edo zerrenda egite hutsa eraginkorra baino, itxurake-ria izan daiteke. Izan ere, eremu bakoitzak ez badu erregimen berezia, edota ez badira eremu horretako baliabideak antolatzen, eremu bat zerrenda batean sartzeak ez du inolako ondorio juridikorik ekartzen. Ildo horretan dauden legeek oinarri eskasa daukate; alegia, antolakuntzako, planifi kazioko eta kudeake-tako esparruak ezartzen dituzte, eta horiek osatu egin behar dira nahitaez. Garapen lan hori ez bada egiten, ez dira lortuko legeetan aipatzen diren ba-bes helburuak.

• Gaur egun, naturguneak babesteko politika indar-tu egin da, bioaniztasuna zaintzeko ingurumen paradigma berri baten babespean. Paradigma hori 1992ko Rio de Janeiroko konferentzian ezarri zen, hain zuzen ere. Aniztasun Biologikoari Buruzko Hitzarmena urte horretako ekainaren 5ean onartu zen, eta zortzigarren artikuluan ondokoa zehazten da: alderdi kontratugile bakoitzak, ahal den neu-rrian eta egoki den heinean, «eremu babestuen edo biodibertsitatea babesteko neurri bereziak behar dituzten eremuen sistema bat ezarriko duela» (‘a’ letra), «ekosistemak eta habitat naturalak babes daitezen sustatuko duela, bai eta naturguneetan espezien multzo bideragarriei eutsiko diela» (‘d’ letra), eta «ingurumenaren aldetik egokia den ga-rapen iraunkorra sustatuko duela eremu babestuen ingurumarietan, eremu horien babesa handitzeko» (‘e’ letra). Garrantzitsua da babestutako lurzoruaren ehunekoa eta haren kontserbazio erregimena, baina ez hori bakarrik. Alegia, lurralde horretako ekosiste-men kontserbazioa bermatu behar da (hezeguneak, goi edo erdi mendia, basamortuak, eta abar).

B . Ze i n l eged i dago i nda r rean na tu rguneak babes t ea r i dagok i onez ?

Naturguneak babesteko legeetan lau alor bereiz dai-tezke, eta alor horien artean lotura estuak daude; izan ere, arautegi horiek eremu berean elkar daitezke. Ho-nako hauek dira lau alor edo maila horiek:

• Nazioarteko esparrua.

• Europako Batasuneko esparrua.

• Estatuko esparrua.

• Autonomia erkidegoetako esparrua.

B.1. Nazioartean

Naturgune batzuk zenbait estatuk izenpetutako nazio-arteko itunetan aipatzen dira. Itun horietan gune jakin batzuk babesteko fi gura solte multzo zabal bat agertzen da. Nagusiki, nazioartean garrantzia duten hezeguneei buruz ari gara (Ramsarko Hitzarmenean ezarri zituzten, 1971ko otsailaren 2an) eta baita biosfera-erreserbez ere (Unescoren 1971ko Gizakia eta Biosfera programaren barruan sortu ziren, eta Sevillako Nazioarteko Konfe-rentzian ezarri zituzten haren oinarriak, 1995eko mar-txoaren 20an).

Nazioarteko hitzarmen eta akordioek eremu horiei dagozkien aplikazio arauak zehazten dituzte. Hainbat kasutan, estatuek bete beharreko arau espezifi koak ere ezartzen dituzte (besteak beste: eremu jakin batzuk izen-datzea; horiei buruzko informazioa bidaltzea; eremu ja-kin batzuk babestea, balio naturalak eta kulturalak gor-detzeko; eta, eremu babestuak ez desklasifi katzea espa-zio berriak sustatu edo izendatu gabe). Kasu gehienetan, xedapen horiek oso malguak izaten dira, eta helburuak sinbolikoak baino gehiago juridikoak izaten dira. Hitzar-men horietan ez da mekanismo hertsatzailerik izaten, nahiz eta hitzarmen horiek barne antolamendua osatzen duten, eta nazioarteko arau ia guztietan mekanismo her-tsatzaileak izaten diren. Gune horietako ingurumenaren

Page 36: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

34

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

babesa handitu egingo da, baldin eta gune hori, lehen aipatutako kategorietan egoteaz gain, babestu beharre-kotzat jotzen bada Europako arauetan edo barne araue-tan oinarrituta. Hori sarritan gertatzen da.

• Euskal Autonomia Erkidegoan biosfera-erreserba bat dugu: Urdaibai. Unescok hala izendatu zuen 1984an, Eusko Jaurlaritzak proposatuta. Horrek azaltzen du, adibidez, erreserba horretako patrona-tuko kideetako bat Unescoren Gizakia eta Biosfera programako ordezkari bat izatea.

• Euskal Autonomia Erkidegoan diren nazioarteko garrantziko hezeguneak, eta Ramsar zerrendan agertzen direnak (Ramsar hirian 1971n izenpetu-tako hitzarmenaren esparruan sortu zen zerrenda hori) honako hauek dira: Urdaibai (1993), Laguardia –Carravalsecako urmaelak, Carralogroño eta Prao de la Paul (1996), Txingudi (2002), Ulibarri-Ganboa ur-tegiaren dandarra (2002), Añanako gatzagak - Cai-cedoko lakua (2002) eta Muskoko urmaela (2002). Azken hori Laguardiako urmaeletan ere badago.

B.2. Europako Batasunean

Naturguneen adierazpena, Europako erkidego zuzenbi-dearen eskakizunen arabera, bi arauren bitartez gauza-tzen da:

• 79/409/CEE Zuzentaraua, apirilaren 2koa, Hegazti Ba-satiak Kontserbatzeari buruzkoa: Estatuei Hegaztien Babes Bereziko Eremuak (HBBE) sortzeko betebeha-rra ezartzen die. Europako Batasuneko itsaso eta lur geografi aren baitan egokienak diren eremuak izan behar dute, kopuruei eta azalerari dagokienez. Ere-mu horietan, Zuzentarauko 1. eranskinean aipatzen diren hegazti basatiak babestu behar dira, bai eta era erregularrean iristen diren migrazio hegaztiak

ere. Horren helburua da ugalketa, muda eta negu-toki eremuak nahiz migrazioetan atseden hartzeko guneak babestea; garrantzi berezia ematen zaie he-zeguneetako ekoizpenari eta, batez ere, nazioarte-ko garrantzia dutenei.

• 92/43/CEE Zuzentaraua, maiatzaren 21ekoa, habitat naturalak eta fauna nahiz fl ora basatia babeste-koa: Estatuei Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE) sortzeko betebeharra ezartzen die. Espazio horiek Zuzentarauko 1. eta 2. eranskinean aipatzen diren espezieen habitat naturalak izan behar dute. Ezarri-tako izendatze prozedura nahiko konplexua da; izan ere, Autonomia Erkidegoek, Estatuko Administrazio-ak, Europako Batzordeak, eta, azkenik, berriro ere Autonomia Erkidegoek esku hartzen dute. Horrega-tik, KBE eremu horiek sortzeko prozesua gehiegi lu-zatzen bada, Europako Batzordeak Garrantzi Komu-nitarioko Lekuen zerrenda (GKL) onartzeko eraba-kiak ondorio juridikoak izango ditu, Kontserbazioko Eremu Berezitzat deklaratu aurretik ere, aurretiazko mekanismo gisa.

Bi eremu mota horiek, HBBE eta KBE eremuak, Euro-pako Natura 2000 Sare Ekologikoko zati dira. Gai horre-tako barne araudien arabera, autonomia erkidegoei da-gokie espazio horiek deklaratzea eta kudeatzea. Betiere, Estatuaren eskumenak errespetatu beharko dituzte, ere-mu horiek Parke Nazionalen mugen barruan badaude, edota, bereziki, jurisdikziopeko urei dagokionez.

B.3. Estatuan

Naturgune babestuei buruzko Estatuko oinarrizko arau-tegiaren funtsa 4/1989 Legean, martxoaren 27koan, dago. Lege hori Naturguneak nahiz Fauna eta Flora ba-satia Kontserbatzeari buruzkoa da. Lege hori (artikulu

Page 37: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

35

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

asko autonomia erkidegoetako oinarrizko arauak dira) hainbatetan aldatu da onartu zuten unetik gaur egun arte, bereziki, lege horren gainean Konstituzioaren juris-prudentziak hartutako erabakietara egokitzeko.

Naturguneak nahiz Fauna eta Flora Basatia Kont-serbatzeko 4/1989 Legean honako gune babestu mota hauek ezartzen dira:

a. Parkeak.

b. Natur Erreserbak.

c. Monumentu Naturalak.

d. Paisaia Babestuak.

e. Parke Nazionalak.

Legeak arreta berezia jartzen dio azken espazio ba-bestu mota horri. Nolanahi ere, hori ez da oso interes-garria Euskal Autonomia Erkidegoaren kasurako, gure lurralde esparruan ez baitago Parke Nazionalik. Horrez gain, kontuan hartu behar da Konstituzioaren Jurispru-dentziak onartzen duela autonomia erkidego bakoitzak aipatutakoez bestelako irudiak sortzea, edota horietako zenbait fi gura bakarrean bateratzea. Horrela, babes neurri propioak eratuko ditu. Baina, neurri horiek Le-gearen oinarrizko arauak errespetatu behar dituzte, eta arau horiek bost maila ezartzen dituzte autonomi erki-degoetako naturguneak sailkatzeko. Sailkapen horren helburua da koordinatu ahal izatea oinarrizko araudiari eta nazioarteko izendapenari zein homologazioari da-gokienez.

B.4. Autonomia erkidegoetan

Euskal Autonomia Erkidegoan naturguneak babesteari buruzko legeei dagokionez, hiru kategoria bereizi behar dira:

• 16/1994 Legea, ekainaren 30ekoa, Euskal Autono-mia Erkidegoko Natura Kontserbatzeari buruzkoa. Gai horren inguruko oinarrizko araua da, eta Esta-tuko oinarrizko arautegian ezarritakoa garatzen du (ez du ezer arautzen nazioarteko edo Europako Batasuneko arauak aplikatzetik ondorioztatzen di-ren espazio kategorien gainean). 16/1994 Legean, hiru naturgune babestu mota ezartzen dira Euskal Autonomia Erkidegorako: parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz apartekoak. Kategoria horiei deituko diegu «naturgune babestuak», adiera her-tsian.

• 5/1989 Legeak, uztailaren 6koak, Urdaibaiko Erre-serba babesteko eta antolatzeko erregimen berezia ezartzen du, eta 1984an Unescok egindako adieraz-pena araudi bidez gauzatzea du helburu.

• Lurralde Antolamendurako Araudiak (Lurraldea An-tolatzeko 4/1990 Legea, eta hura garatzen duten 1997ko Lurralde Antolamenduko Arauak) eta 3/1998 Legeak, Ingurumena Babesteko Lege Orokorrak, bi kategoria sortzen ditu (Natura Intereseko Guneak eta Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Gu-neak). Dena den, zentzu hertsian, ez dira aurrekoen

moduko naturguneak, baina irudi horiekin lotura puntu ugari dituzte.

4.2. Euskal Autonomia Erkidegoko naturgune babestuak

A . Babes t u t ako na t u rgunee tako a raud i en e t a po l i t i k en he l bu ruak

16/1994 Legeak, ekainaren 30ekoak, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babestekoak, honako helburu hauek ezartzen ditu:

a) Biztanleek baliabide naturalak era antolatuan erabiltzea, espezieen eta ekosistemen aprobetxa-mendu iraunkorra, nahiz leheneratzea eta hobe-tzea bermatzeko.

b) Ekosistema naturalen eta paisaiaren aniztasuna eta berezitasunak gordetzea, bai eta geologia in-tereseko eremuak babestea ere.

c) Oinarrizko ekologia prozesuei eta baldintza basa-tietan bizi diren fauna eta fl ora espezieen habita-tei eustea, aniztasun genetikoa bermatzeko.

d) Ondare naturalaren ekoizpen gaitasunari eustea.

Helburu horiek lortzeko, Euskal Autonomia Erkide-goko administrazio publikoek, beren eskumenek ahalbi-detzen duten heinean, eta titulartasuna eta erregimen juridikoa edozein izanik ere, honako printzipio oroko-rren arabera kudeatu behar dituzte natur baliabideak:

• Baliabide naturalak era antolatuan kudeatzea, al-bait onura gehien sor ditzaten egungo belaunaldien-tzat ekonomiaren, gizartearen eta ingurumenaren aldetik, baina, betiere, etorkizuneko belaunaldien beharrei eta nahiei erantzuteko gaitasuna murriztu gabe.

• Lurzorua erabiltzea emankortasuna galarazi edo kaltetu gabe.

• Nekazaritzarako egokiak diren lurzoruak horreta-rako erabiltzea, gaitasun biologikoari eta ekoizpe-nari eustea bermatuko duten teknikak erabiliz (ne-kazaritzan, abeltzaintzan eta basogintzan). Jarduera horretan inguruneko ekosistemak errespetatu be-harko dira, eta jabetzaren gizarte funtzioarekin bat egin beharko du.

• Ur baliabideak babestu egin behar dira isurpenen aurrean. Halaber, autoarazketarako gaitasunari eu-tsi beharko zaio eta gaitasun hori handitu, eta fauna eta fl ora ere babestu beharko dira.

• Landaredia babestu egin behar da, bereziki, basoak, landare multzoak, hesiak eta ibaiertzetako landare-dia; mendietako basoen ustiapena era ordenatuan egin behar da, behar sozio-ekonomikoen arabera eta eragin ekologiko txikieneko eremuetan sustatuz. Landaredia desagerrarazi den eraiki gabeko azalere-

Page 38: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

36

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

tan landareak berriro landatu behar dira, albait bi-zkorren, eta eremuko ezaugarrietara egokituta.

• Fauna eta fl ora basatia errespetatu egin behar dira, ondare naturaleko zatiak izaki, eta arriskuan diren espezieak gordetzeko eta leheneratzeko egin behar dira ahaleginak, batez ere.

• Itsas baliabideak guztion ondarea dira eta guztion zerbitzura egon behar dute. Hain zuzen ere, baliabi-de horiek albait errendimendu handiena eskuratze-ko moduan erabili behar dira, ustiapen ekonomiko arrazional eta eraginkorra eginez. Ustiapen horrek bateragarria izan behar du espezieak babestearekin eta komunitatearen ongizatea handitzearekin.

• Azpiegitura lanak eta, oro har, eraikuntza lanak, naturara eta paisaiara egokitu behar dira, inpaktua onargarria izan dadin.

• Ikasleek naturari buruz ikas dezaten sustatuko da, eta hezkuntzako proiektu zientifi koak gauzatuko dira, natura ezagutzeko eta kontserbatzeko.

• Natur ingurunea kulturarako eta aisiarako gune gisa erabiltzea bermatuko da.

• Ordainak bermatuko dira, baldin eta naturgune ba-bestuen arautegia ezartzeak errentak jaistea eragi-ten badu.

B . Na tu rgune babes t uen t i po l og i a Na tu ra Babes t eko Legean

16/1994 Legeak, ekainaren 30ekoak, Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babesteari buruzkoak, hiru naturgu-ne babestu mota zehazten ditu:

1. Parke naturalak.

2. Biotopo babestuak.

3. Zuhaitz Apartekoak.

Horiei ezartzen zaizkie lege horretan xedatutako zehaztapenak. Naturgune babestutzat jo daitezke ho-nako baldintza hauetakoren bat edo gehiago jazotzen badira:

a) Komunitateko ekosistemen, paisaien edo erake-ta geologiko edo geomorfologikoen adierazgarri izatea.

b) Eragin nabarmena izatea ekosistemak egungo egoeran babesten, garapen prozesuen jarraipe-na bermatzen, espezieen migrazioa ahalbidetzen eta natur ingurunea erregulatzeko funtzioei ja-rraipena ematen.

c) Rol garrantzitsua izatea funtsezko prozesu ekolo-gikoei eusten.

d) Landare eta animalien komunitateak babestea ahalbidetzea, edozein espezie desagertzea saihe-stuz, eta material genetikoaren lagin hautatuak izateko.

e) Kontserbazio egoera onean diren, desagertzeko arriskuan diren edota, nazioarteko hitzarmenen nahiz xedapen zehatzen arabera babes berezia eskatzen duten habitat naturalen laginak izatea.

f) Arriskuan diren espezie gisa katalogatuta dauden, edota, nazioarteko hitzarmenen edo xedapen zehatzen arabera, babes berezia eskatzen duten animalia edo landare komunitateak egotea.

g) Arraroak edo bereziak izateagatik nabarmentzen diren elementu naturalak egotea.

h) Ikerketa zientifi koa, natur inguruneak interpreta-tzea edota ingurumen parametroak aztertzea eta kontrolatzea ahalbidetzea.

i) Ezaugarri ekologiko egokiak izanik, tokiko eta inguruneko komunitate eta herriei laguntzea. Eremua era ordenatuan garatzeko elementu di-namizatzailea izan behar du.

j) Natur inguruneko kultura, historia, arkeologia edota paleontologia balioak ondare kulturalaren isla adierazgarri eta baliotsuak izatea.

k) Edertasun bereziko edo balio kulturaleko landa paisaia osatzea, edota paisaia orokorraren baitan elementu bakandu eta esanguratsuak izatea.

Printzipioz, naturgune babestuak izendatzeko, 16/ 1994 Legean, ekainaren 30ekoan, Euskal Autonomia Er-kidegoko Natura Babesten duenean, xedatuta dauden hiru modalitateetako bat izan behar du. Ez da bazter-tzen eremu bereko zenbait tokitan babesguneak eratzea (Biotopo Babestua, parke natural baten barruan; Zuhaitz apartekoa, biotopo babestuaren edo parke naturalaren barruan). Naturgune horietan guztietan, gainera, ba-bestutako eremu periferikoak ezar daitezke, kanpoko ekologia edo paisaia inpaktuak saiheste aldera. Eremu periferiko horietan helburuak betetzeko beharrezkoak diren mugak jar daitezke.

B.1. Parke naturalak

B.1.1. Zer da parke naturala?

Paisaien edertasunarengatik, ekosistemen adierazga-rritasunarengatik nahiz faunaren, fl oraren edo eraketa geomorfologikoen berezitasunarengatik bereizten dira. Aginte publikoek esku hartu behar dute, baliabide na-turalak era ordenatuan aprobetxatzea eta erabilera pu-blikoa ematea bateragarriak izan daitezen balio ekolo-gikoak, estetikoak edo hezkuntzakoak kontserbatzeare-kin eta leheneratzearekin.

Naturgune bat parke natural izan dadin, Eusko Jau-rlaritzak hala deklaratu behar du, berariaz. Horretarako, lehenengo Parke Naturaletako Baliabide Naturalak An-tolatzeko Plana onartu behar du eta, gero, dekretua egin.

Page 39: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

37

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

B.1.2. Nola izendatzen da parke naturala?

Eremu bat Eusko Jaurlaritzaren dekretuz parke natural-tzat jo aurretik, izendapen horren eremuari dagokion Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana taxutu eta onartu behar da.

Baliabide Naturalen Antolamendu Plana taxutzeko, honako izapide hauek jarraitu behar dira:

1. Eremu jakin bateko Baliabide Naturalak Antola-tzeko Plana taxutzeko prozedura hasteko eraba-kia Eusko Jaurlaritzako Sail eskudunak hartzen du (gaur egun, Lurralde Antolamendu eta Ingu-rumen Saila arduratzen da horretaz). Sail horrek bideratu behar ditu prozedura hori sustatzeko nahiz eremu horrek parke naturalaren kategoria har dezan bultzatzeko ekimen publiko edo pri-batu guztiak. Ekimen horretan, honako hauek barne hartu behar dira, gutxienez: espazio geo-grafi koaren identifi kazioa eta, proposatzen due-naren arabera, plana taxutzea justifi katzen duen azalpen txostena.

2. Behin erabaki hori hartu denean, Baliabide Na-turalak Antolatzeko Plana taxutzen hasten da. Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak, ofi zioz edo alderdi batek hala eskatuta, planaren aurretiko dokumentua idatzi behar du. Aurretiko dokumentu horretan barne hartu behar dira da-gokion lurralde eremuko baliabide naturalak an-tolatzeko helburuak eta jarraibideak. Aurretiko dokumentu horren inguruko txostena dagokien foru aldundiek aztertu behar dute. Halaber, en-tzunaldi izapidea bete behar da interesdunen alde; eragindako eremuetako gizarte interesen titularren alde; baliabide naturalak ingurumen arloan babeserako legez onartutako printzipio orokorrak helburutzat dituzten elkarteen alde;

eta, antolatzekoa den lurraldeko udalen zein to-kiko erakunde txikiagoen alde.

3. Aurreko izapideak betetakoan, txostena eskatuko zaio Naturzaintzako Aholku Batzordeari. Txosten hori hilabeteko epean jaulkiko du, eta Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana behin-behinekoz onartuko da, Lurralde Antolamendu eta Inguru-men sailburuak hala aginduta.

4. Behin-behinekoz onartu eta gero, Baliabide Natu-ralak Antolatzeko Plana jendaurrean aurkeztuko da, hirurogei egunez. Izapide horren ondorioz, behin-behineko planeko irizpideak eta konponbi-deak nabarmen aldatzen badira, berriro ere jen-daurrean aurkeztuko da, lehengo baldintza be-retan. Fase hori amaitutakoan, edota informazio publikoko izapide berria ez bada beharrezkoa, planeko aldaketak ez direlako esanguratsuak, plana egin duen sailak Baliabide Naturalak Anto-latzeko Plana behin-behinekoz onartzea erabaki dezake.

5. Aurreko izapideen ondoren, Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Ba-tzordeak aztertu behar du Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana, eta horren inguruko txostena egin. Txosten hori hiru hilabeteko epean egin be-har du, espedientea jaso eta hurrengo egunean zenbatzen hasita.

Lurraldearen Antolamendurako Batzordearen txostena oso garrantzitsua da. Baliabide Natu-ralak Antolatzeko Planak erreferentzia egiten dionean Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauek Babestutako Naturgu-neen Sarean jasotzen ez den gune bati, Lurraldea-ren Antolamendurako Batzordearen txostenak proposatutako muga loteslea izango da. Kasu

Page 40: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

38

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

horretan, Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana taxutzeko prozedurarekin jarraitu ahal izateko, aurrez Eusko Jaurlaritzak onartu egin behar ditu Lurralde Antolamendurako Arauen aldaketak, bi elementu antolatzaileak bateratze aldera.

6. Eusko Jaurlaritzari dagokio Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana behin betikoz onartzea, Lu-rralde Antolamendu eta Ingurumen Sailak hala eskatuta. Hori dekretu bidez egin behar da, eta dekretu hori Euskal Herriko Agintaritzaren Aldi-zkarian argitaratu behar da. Jarraian, onartu eta argitaratu (maiz, aldizkarian bertan) egin behar da Parke Natural deklaratzeko Dekretua, baldin eta plana taxutzeko prozeduran katalogazioa egokitzat jo bada.

B.1.3. Zein parke natural daude Euskal Autonomia Erkidegoan?

Oraingoz, bederatzi Parke Natural daude Euskal Auto-nomia Erkidegoan. Parke naturalen zerrenda, eta parke izendatzen duen dekretuaren aipamena:

• URKIOLA (275/1989 dekretua, Abenduaren 29koa).

• VALDEREJO (4/1992 dekretua, urtarrilaren 14koa).

• ARALAR (169/1994 dekretua, apirilaren 26koa).

• GORBEIA (228/1994 dekretua, ekainaren 28koa).

• AIAKO HARRIA (241/1995 dekretua, apirilaren 11koa).

• IZKI (65/1998 dekretua, martxoaren 31koa).

• PAGOETA (254/1998 dekretua, azaroaren 29koa).

• AIZKORRI - ARATZ (76/2006 dekretua, apirilaren 4koa).

• ARMAÑÓN (176/2006 dekretua, irailaren 19koa).

B.1.4. Zein arauk zehazten ditu parke naturaletako erabilerak eta jarduerak?

Euskal Autonomia Erkidegoko parke naturalen kasuan, ahalbidetzen, baimentzen, errazten, mugatzen edo de-bekatzen diren erabilera eta jarduerak, oinarrian, hiru arautan zehazten dira: Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana onartzen duen Dekretuan, Parke Natural Deklara-tzeko Dekretuan, eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzentze-ko Plana onartzen duen Dekretuan.

B.2. Biotopo babestuak

B.2.1. Zer da Biotopo Babestua?

Biotopo Babestuak dira oinarrizko arautegian erreser-ba natural, monumentu natural edo paisaia babestua izendapena duten naturguneak. Biotopo babestuak sor-tzearen helburua hauxe da: ekosistemak, komunitateak, elementu biologikoak, interes geologikoko eremuak na-hiz natur inguruneetako toki zehatzak, edo berezitasun nabarmena, arrarotasun, edertasun ikusgarri edo age-riko interes zientifi koa duten eraketak babestea. Arra-roak, ahulak, garrantzitsuak edo bereziak direlako, balio berezia ematen zaie.

B.2.2. Nola izendatzen da Biotopo Babestua?

Arraroak, ahulak, garrantzitsuak edo bereziak direlako, ekosistema, komunitate edo elementu geologikoei balio berezia eman nahi zaienean (hau da, oinarrizko araute-gietan erreserba naturaltzat jotzen dena) eta biotopo babestu izendatu, ezaugarri horiek berretsiko dituen txosten bat egin behar da eta, ondoren, parke naturalen kasuan bezala, Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana egin eta onartu beharko da. Itxina mendigunearen kasu berezia alde batera utzita (Gorbeiako Parke Naturalaren barruko biotopo babestua da), egia esan, une honetara arte deklaratutako biotopoetan ez da aurretik halako

Page 41: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

39

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

planik egin. Hori dela medio, Euskal Autonomia Erkide-goko organo eskudunen arabera, ez dagokie oinarrizko arautegian jasotzen den erreserba natural kategoria. Hain zuzen ere, kategoria hori da baliabideak deklaratu aurretik antolatzea eskatzen duena.

Hori alde batera utzita, biotopo babestu izendapena lortzeko prozeduran nahitaez sartu behar da interesdu-nen entzunaldia. Gainera, eragindako gizarte eta erakun-de interesen titularrei galdetu egin behar zaie (besteak beste, jakina, udalei), eta lankidetza eskatu. Biotopo de-klaratzeko dekretua onartu aurretik, Euskal Herriko Natu-ra Zaintzeko Aholku Batzordeak (Naturzaintza)txostena egin behar du.

Eusko Jaurlaritza onartu eta Euskal Herriko Agintari-tzaren Aldizkarian argitaratutako biotopo babestuak de-klaratzeko dekretuan, dagokion eremuan baimentzen, sustatzen eta mugatzen diren jardueren erregimen juri-dikoa jaso ohi da, baita baimen daitezkeen eta debeka-tzen direnena ere. Biotopo babestuetan baliabideen us-

tiapena mugatu egingo da, ustiapena zaindu nahi diren balioak babestearekin bateragarria den kasuetan salbu.

B.2.3. Zein Biotopo babestu daude Euskal Autonomia Erkidegoan?

Gaur egun, Euskal Autonomia Erkidegoan bost biotopo babestu daude. Atxikitzen den zerrendan egun duten izena eta izendapena jasotzen dekretua ageri dira. Ho-rietako lehena, parke natural baten baitan integratu-tako biotopo babestu kasu bakarra da.

• ITXINA MENDIGUNEA (368/1995 dekretua, uztailaren 11koa).

• LEITZARAN IBAIA (416/1995 dekretua, irailaren 29koa).

• LAGUARDIAKO URMAEL MULTZOA (417/1995 dekretua, irailaren 19koa).

• INURRITZA (40/1997 dekretua, otsailaren 25ekoa).

• GAZTELUGATXE (229/1998 dekretua, irailaren 25ekoa).

Page 42: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

40

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

B.3. Zuhaitz apartekoak

B.3.1. Zer da Zuhaitz apartekoa?

Zuhaitz apartekoak dira ezaugarri ezohikoak edo nabar-menak dituztenak (tamaina, adina, historia, edertasuna, kokalekua, eta abar) eta horrexegatik ingurumen babes berezia merezi dutenak. Izendapen horrekin, zuhaitz bakanduak babesten dira, eta ez espezieak orokorrean. Zuhaitz apartekoen izendapenean adierazi egin behar dira egoki babesteko beharrezkotzat jotzen diren muga geografi koak, bai eta horietan egiten diren erabilera eta jarduerak arautzeko arautegiak ere. Praktikan, erabilera eta jarduerak arautzea ohikoa da orain arte deklaratu-tako zuhaitz apartekoen kasuan.

B.3.2. Nola izendatzen da zuhaitz apartekoa?

Ez dago jarraitu beharreko prozedura zehatzik, beraz, izaera orokorreko xedapenak taxutzeko ohiko prozedu-ra erabiliko da. Natura babesteko arauek eskatzen dituz-ten baldintza bakarrak honako hauek dira:

1. Deklarazio dekretua egiteko prozeduran, interes-dunen entzunaldia egin behar da eta eragindako gizarte eta erakunde interesen titularrei galdetu egin behar zaie. Hain zuzen ere, horien lankide-tza bilatuko da.

2. Euskal Herriko Natura Zaintzeko Aholku Batzor-deak (Naturzaintza) aurreko txostena egingo du eta, ondoren, Eusko Jaurlaritzak onartu beharko du izendapena, dekretu bidez.

Gaur arte, 26 zuhaitz izendatu dituzte zuhaitz aparteko, baina horietako bat desklasifi katu egin dute, ezinbesteak eragindako arrazoi naturalengatik. Egungo zerrenda honako hau da:

1. Zuiako pedunkuludun haritza (Araba)2. Arana ibarreko lizarra (Araba)

3. Lantarongo pinazi pinua (Araba)4. Gasteizko sekuoia (Araba)5. Artziniegako artea (Araba)6. Garaiko artea (Bizkaia)7. Muxikako artea (Bizkaia)8. Artzentalesko pedunkuludun haritzaren eta

ametzaren arteko hibridoa (Bizkaia)9. Zeanuriko hagina (Bizkaia)

10. Zeanuriko hagina (Bizkaia)11. Aizarnazabalgo artea (Gipuzkoa)12. Mutrikuko artea (Gipuzkoa) (Deskatalogatuta)13. Getariako artelatza (Gipuzkoa)14. Albizturgo duglas izeia (Gipuzkoa)15. Bergarako magnolia (Gipuzkoa)16. Gaubeako artea (Araba)17. Zigoitiako pedunkuludun haritza (Araba)18. Urkabustaizko hagina (Araba)19. Kanpezuko hagina (Araba)20. Kanpezuko ezkia (Araba)21. Donostiako artea (Gipuzkoa)22. Donostiako pedunkuludun haritza (Gipuzkoa)23. Hernaniko ginkgoa (Gipuzkoa)24. Altzoko pagoa (Gipuzkoa)25. Aiako hagina (Gipuzkoa)26. Arrasateko sekuoia (Gipuzkoa)

Zuhaitz apartekoak deklaratzeko dekretuek ondo-koa zehazten dute, eranskinetan: Zuhaitz apartekoaren zenbakizko kodea, espeziea, probintzia eta herria, egoera (UTM koordenatuak) eta ezaugarri esanguratsuak.

B.3.3. Zein arau aplikatzen zaie zuhaitz apartekoei?

Deklaratutako zuhaitz apartekoak kudeatzea dagokion foru aldundiaren zeregina da. Zuhaitz apartekoei ho-nako babes erregimena aplikatzen zaie:

a) Debekatuta dago horien produktuak edota za-tiak nahiz osotasuna aprobetxatzea, haziak edo

Page 43: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

41

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

propaguluak helburu zientifi koetarako biltzea salbu. Azken horretarako, dena den, kudeaketaz arduratzen den organoaren baimen administrati-boa beharko da.

b) Debekatuta dago horiek suntsitzea, hondatzea, markatzea nahiz edozein izaerako objekturen berme edo euskarri fi siko gisa erabiltzea.

c) Zuhaitzei baldintza onetan eusteko behar diren baso, landare eta osasun tratamenduak dagokion foru aldundiko organo eskudunak egin behar ditu, zuzenean edota Zuhaitz apartekoaren ja-bearekin egindako akordioen bitartez.

d) Zuhaitz apartekoek Babes Eremu Periferikoa dute. Eremu horrek adaburuaren proiekzioa eta horren inguruko hiru metroko lur zerrenda bar-ne hartzen ditu. Babes Eremu Periferiko horretan debekatuta dago zuhaitza edo lurzorua kalte di-tzaketen jarduerak egitea, bai eta sua piztea ere.

C. Babes t u t ako na t u rguneen p l an i f i kaz i oa

C.1. Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak (BNAP)

C.1.1. Zer da BNAP?

Baliabide Naturalak Antolatzeko Planak (BNAP) anto-lakuntzako tresna berebizikoak dira administrazio pu-bliko eskudunetarako; izan ere, hainbat elementu eta baliabide naturalen kudeaketa egokitzea ahalbidetzen dute, natura babesteko eta gordetzeko arauetan jasota dauden oinarrizko printzipio orokorrak berma daitezen. Legearen aldetik, planeamenduko tresna malguak dira. Hainbat intentsitate mailarekin, hainbat eremuren trata-mendu lehentasunezko eta integrala ahalbidetu behar dute, babestu beharreko baliabideak, naturguneak eta espezieak gordetzeko eta leheneratzeko.

Bereziki, BNAP horiek rol garrantzitsua dute natur-guneak babesten. Izan ere, nahitaez onartu behar dira, parke naturalak edo biotopo babestu jakin batzuk izen-datu aurretik. Babestutako naturgune horiek deklara-tzen badira aurretik BNAP behin betikoz onartu gabe, neurri handi batean, ez da eraginkorra izango.

C.1.2. Zer eduki behar du BNAPek?

BNAP direlakoetan honako hauek barne hartu behar dira:

a) Antolatu behar den lur esparruaren muga eta ezaugarri fi siko eta biologikoen deskribapena eta interpretazioa.

b) Lur horietako baliabide naturalen, ekosistemen eta paisaien babes egoera zehaztea. Horretarako, diagnostikoa eta etorkizunean izango duen bi-lakaeraren aurreikuspena jaso behar dira.

c) Erabileren eta jardueren inguruko muga oroko-rrak babestu behar diren guneen eta espezieen

kontserbazioaren arabera ezarri behar dira, bai eta lurraldea eremutan nola banatuta dagoen kontuan hartuta ere.

d) Legez ezarritako guneak babesteko halako erre-gimenen bat aplikatzea (parke naturala edo biotopo babestua), baldin eta hala badagokio. Kasu bakoitzean, gune horren lurralde mugak adierazi egin behar dira.

e) Sektore eta antolamendu politiketako erreferen-tziako irizpideak ezartzea, jarduera ekonomikoei eta sozialei, publikoei eta probatuei dagokienez.

f) Ingurumen inpaktua balioztatzeari loturiko jar-duerak, obrak edo instalazio publiko nahiz priba-tuak zehaztea.

g) Aplikazioaren emaitzaren jarraipen plana.

C.1.3. Noiz eta nola osatu behar dira BNAPak?

BNAPak egin daitezke baliabide naturaltzat jotzen den edozein elementutan garatzen diren erabilera eta jar-duera guztiak erregulatzeko. Nolanahi ere, ohikoena da BNAPak onartzearekin batera, eremu jakin bat naturgu-ne babestu deklara dadin, hain zuzen ere, hori aurretiko fasea baita. Zehazki, BNAP aurrez onartzea eskatzen da:

• Eremu bat parke natural deklaratzeko.

• Eremu bat biotopo babestu deklaratzeko, Estatuan dauden arau orokorren arabera erreserba naturala-ren kontzeptuarekin bat baldin badator.

C.1.4. Zer balio juridiko du BNAP batek?

BNAPak Eusko Jaurlaritzaren dekretuz onartzen dira, eta onartzen dituen dekretuan bertan jasotzen den eragina dute. Zehazki, bi aukera bereizi behar dira:

• Natura babestearekin eta gordetzearekin zuzenean zerikusia duten gaiei dagokienez, BNAPak derrigo-rrezkoak eta betearazleak dira. Kasu horretan, bere xedapenek mugatu egiten dituzte lurralde antola-menduko edo antolamendu fi sikoko beste edozein tresna. Izan ere, haien zehaztapenek ezin dituzte BNAPetako xedapenak aldatu.

Hori dela medio, lurralde antolamenduko edo an-tolamendu fi sikoko aipatu tresnak kontraesanean badaude BNAPekin, horietara egokitu behar dira, BNAP behin betikoz onartu eta urtebeteko epean. Egokitzapen hori gertatzen ez den bitartean, BNA-Pen zehaztapenak aplikatuko dira eta, edozein ka-sutan, lehendik diren lurralde antolamenduko edo antolamendu fi sikoko tresnen gainetik lehenetsiko dira.

• Beste edozein jarduera, plan edo sektore programa-ri dagokionez, BNAPek adierazle izaera izango dute eta zehaztapenak subsidiarioki ezarriko dira.

Bereziki interesgarria da BNAP bat egiteko prozedura hasteak ekartzen duen prebentzioko babes erregimena.

Page 44: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

42

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

• Behin BNAP bat egiteko prozedura hasi denean, ezin izango da errealitate fi sikoa edo biologikoa eralda dezakeen jarduerarik egin, baldin eta plan horren helburuak lortzea ezinezko bihurtzen badute, edo nabarmen zailtzen badute. Halakorik gertatzen bada, foru erakunde eskudunak ezagutzen dituen jarduera materialak nahiz izatezko jarduerak gel-diarazteko aginduko du.

• Prozedura hasteko erabakia hartutakoan, ezin izan-go da eman errealitate fi sikoa edo biologikoa al-datzea ahalbidetu dezakeen baimenik, lizentziarik edo emakidarik, ez bada plana kudeatzeko esku-mena duen foru organoaren aldeko txostenarekin. Agindu hori Lurralde Antolamendu eta Ingurumen sailburuak emango du, eta Euskal Herriko Agintari-tzaren Aldizkarian argitaratuko da. Baimena ema-ten duen administrazioak, ofi zioz edo aipatutako foru organo eskudunak hala eskatuta, txostena egitea eskatuko da, gehienez hilabeteko epean, eta izapidetutako administrazio espedientearen kopia bidali behar da. Txosten hori negatiboa izan daite-ke soilik izapidetutako espedientean egiaztatzen denean jarduera horrek ezinezko bihur dezakeela edo nabarmen zail dezakeela planeko helburuak lortzea. Baimena, lizentzia edo emakida emateko prozedurarekin jarraitzea ezinezkotzat jotzen duen espediente horretako ebazpenaren aurka, indarrean den legedian jasotako errekurtsoak jar daitezke.

Hori dela eta, interesgarria da zehaztea BNAP hasie-rako akordio baten ondorioa izan dela, nahiz eta be-hin betikoz onartu gabe egon (kasu batzuetan, ha-sieran ere ez), edota ez egon eragindako eremuaren katalogaziorik 16/1994 Legeko espazio babestuen tipologiaren barruan. BNAP bat egiteko hasierako erabakiak berak hainbat efektu juridiko sortzen ditu eragindako eremuan gauzatuko diren ekintzetan.

- Deba-Zumaia kostaldeko zatiaren BNAP (hasieran 2006ko ekainaren 14ko Aginduak onartu zuen; EHAA, 129; 2006ko uztailaren 7koa).

- Trianoko Mendien eremuko BNAP (hasieran 2006ko ekainaren 13ko Aginduak onartu zuen; EHAA, 129; 2006ko uztailaren 7koa).

- Añanako Diapiro eremuko BNAP ( hasieran 2004ko otsailaren 24ko Aginduak onartu zuen; EHAA, 66; 2004ko apirilaren 6koa).

- Inurritza eremuko BNAP (hasieran 2006ko aben-duaren 20ko Aginduak onartu zuena, EHAA 21, 2007ko urtarrilaren 30ekoa).

C.2. Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Planak

C.2.1. Zer da EKZP?

Parke natural bat deklaratutakoan, eta deklarazio ho-rren aurretik onartu beharreko BNAP onartu eta urtebe-teko epean, parke naturalaren Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (EKZP) egin behar da. Parke naturale-ko EKZPk bat etorri behar du aurretik BNAPek ezarritako irizpideekin.

C.2.2. Zer eduki izan behar du EKZPk?

Honako eduki hau izan behar du parke natural bateko EKZPk, gutxienez:

a) Parke naturala kudeatzeko arauak, jarraibideak eta irizpide orokorrak.

b) Parke naturalaren barruan garazten diren aisialdi eta ekonomia jarduerak antolatzeko arauak.

c) Parke natural bakoitzeko helburu zehatzak gara-tzeko programak egiteko jarraibideak, honako gai hauek kontuan hartuta: naturako fenome-noak babestea eta gordetzea, ikertzea eta inter-pretatzea; ingurumen heziketa; bisitarien erabi-lera eta gozamen publikoa; eta parkean edota parkeak eragiten duen eremuan bizi diren komu-nitateen garapen sozio-ekonomikoa.

d) Parkea sor zedin eragin zuten beste kontserbazio helburuei jarraiki, beharrezkotzat jotzen diren bestelako zehaztapenak.

C.2.3. Noiz eta nola osatu behar dira EKZPak?

Parke natural bateko EKZP parke natural izendapena jaso ondoren egin behar da, BNAP behin betikoz onar-tu eta urtebeteko epean. Honako hau da plana egiteko prozedura:

a) EKZPren hasierako dokumentua parkearen ku-deaketaz arduratzen den foru organoak idatzi behar du.

b) Hasierako dokumentu hori aztertu eta horren gaineko txostena egin behar da. Txostena bi hila-beteko epean jaulki behar da:

• Udalak eta tokiko erakunde txikiak,

• eremuko gizarte interesak ordezkatzen dituz-ten elkarteak,

• Naturzaintza Natura Zaintzeko Aholku Batzor-dea.

c) Aurreko izapidea osatutakoan, EKZP idatzi duen foru organoak Parke Naturaleko Patronatuaren esku utziko du onarpena.

d) Patronatuak berariaz onartzen badu EKZP proie-ktua, edota aurkezten den unetik bi hilabeteko epea igarotakoan ez badu adierazten guztiz edo zati batean aurka dagoela, foru organoak EKZP behin-behinekoz onartu beharko du.

e) Behin-behinekoz onartu eta gero, EKZPren txoste-na egin behar dute nahitaez Eusko Jaurlaritzako eta foru aldundietako hirigintza gaietako organo eskudunek. Txosten hori hilabeteko epean egin behar dute.

f) Jarraian, foru organo eskudunak honako hauek egingo ditu:

• Parkearen helburu zehatzak garatzeko pro-gramak egiteko araudiak onartuko ditu behin betiko, bai eta parkea kudeatzeko arauak, iriz-pideak eta ildo nagusiak ere;

Page 45: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

43

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

• EKZP Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Antolamen-du eta Ingurumen Sailera bidaliko du, eta ho-rrek planeko arauen zatia Eusko Jaurlaritzaren esku utzi beharko du, dekretuz onar dezan.

g) EKZP Eusko Jaurlaritzaren dekretuz onartuko da behin betiko. Dekretu horrek planeko arauei da-gokien zatia onartuko du, eta foru organo esku-dunak onartutako irizpideak, ildoak eta arauak eranskin gisa argitaratzeko aginduko du.

C.2.4. Zer balio juridiko du EKZPk?

EKZPek, printzipioz, bost urteko indarraldia dute. Epe hori igarotakoan, nahitaez berrikusi behar dira, eta onartzeko betetako izapide berei jarraitu behar zaie.

EKZPak, hierarkiaren aldetik, Parke Naturaletako BNAPetan ezarritako zehaztapenen azpitik daude, baina hirigintza planeamenduaren gainetik. Hartara, EKZPren zehaztapenak bateraezinak direnean indarrean den hi-rigintza planeamenduarekin, ofi zioz berrikusiko dute organo eskudunek.

D . Euska l Au tonom ia E rk i degoko na tu rgune babes t uen an to l amendua e t a kudeake ta

D.1. Zein administraziok du eskumena naturgune babestuak kudeatzeko?

Parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz aparte-koak kudeatzea naturguneen gaian eskumenak dituzten foru organoei dagokie. Kudeaketa horretan, honako funtzio hauek barne hartzen dira:

1. Urtero aurrekontua eta kudeaketa programa egi-tea. Hor BNAPetako zehaztapenak gauzatu direla jaso behar da, baldin eta hala egin bada.

2. Berezko zerbitzuetatik eratorritako funtsak nahiz kanpotik jasotako baliabideak administratzea.

3. BNAPen edo, hala badagokio, deklarazio arauan jasota dauden babes arauak bete daitezen zain-tzea, eta dagozkien txostenak eta baimenak ematea.

4. Zigortzeko ahalmena erabiltzea.

5. Indarrean diren legeetan edo BNAP eta EKZPe-tan aurreikusitako gainerakoa, besterik baldin badago.

D.2. Zer antolaketa izan behar du naturgune babestuak?

Naturguneetako foru erakunde eskudunek zuzendari-kontserbatzailea izendatu behar dute kudeaketarako, eta horrek hainbat espaziotan gauza ditzake jarduerak aldi berean. Zuzendari-kontserbatzaile horren funtzioak honako hauek dira:

1. Naturgune babestua antolatzeko tresnak susta tzea eta aplikatzea, behar diren jarduerak garatuz.

2. Ingurune fi sikoan administrazioek garatzen di-tuzten jardueretan laguntzea eta horiek nahitaez jakinaraztea, baldin eta espazio babestuko balia-bide naturaletan eragina badute.

3. Inbertsioen eta jardueren urteko aurrekontua eta urteko programa taxutzea, eta exekutatzea, be-hin onartutakoan.

4. Beharrezkotzat jotzen diren ekintzak sustatzea, espazio babestuaren alde egiteko.

5. Jardueren eta emaitzen urteko txostena egitea.

6. Gunea kudeatzen duen foru organoak ezarrita-koak.

Gainera, parke naturaletan organo aholkularia egon-go da, Patronatu deitua, eta parke naturalaren kudeake-ta organoei atxikita egongo da. Patronatuaren osaketa parke natural deklaratzeko dekretuan garatuko da, eta, halaber, horretan adierazi beharko dira Batzorde Iraunko-rraren osaketa eta horren funtzioak.

Parke naturaletako patronatuetan, honako erakun-de hauetako ordezkariek egon behar dute, gutxienez:

• Eusko Jaurlaritzakoak,

• dagozkion foru aldundietan parke naturalak kudea-tzen dituzten sailetakoak,

• Udaletakoak eta eragindako tokiko erakunde eta-ko ak,

• eragindako eskubideen titularrenak,

• ingurumena ikertzen eta proiektatzen esperientzia egiaztagarria duten elkarteetakoak,

• nekazaritza sindikatuetakoak,

• baso jabeen elkarteetakoak.

Page 46: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

44

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

Parke naturalen patronatuen funtzioak honako hau-ek dira:

a) Parkerako mesedegarri eta egokitzat jotzen di-tuen kudeaketak sustatzea eta gauzatzea;

b) Parke horretan ezarrita dauden arauak bete dai-tezen zaintzea;

c) EKZPak eta horien berrikuspenak onartzea;

d) urteko kudeaketa programak onartzea;

e) inbertsioen eta jardueren aurrekontua eta urteko plana onartzea;

f) jardueren urteko memoriak eta zuzendari-kon-tserbatzaileak landutako emaitzak onartzea, eta disfuntzioak zuzentzeko edo kudeaketa hobetze-ko beharrezkotzat jotzen dituen neurriak propo-satzea;

g) Parkearen eragin sozio-ekonomikoko esparruan konpentsazio moduan egingo diren jarduera proiektuak jakinaraztea;

h) Parke naturala gordetzeko, hobetzeko eta eza-gutzeko, nahiz eremua ekonomikoki eta sozialki garatzeko egokitzat jotzen dituen neurriak pro-posatzea;

i) Parkearen balioak aztertzeko, ezagutarazteko eta horiez gozatzeko jarduerak sustatzea eta bul-tzatzea;

j) Naturzaintzako Aholku Batzordearentzat urteko laburpen memoria egitea, naturgune babestuko kudeaketaren emaitzak eta estrategiak jasoz, zuzendari-kontserbatzailearen urteko txostena oinarritzat hartuz;

k) barne erregimeneko arauak onartzea eta aldat-zea;

l) Batzorde iraunkorraren esku uztea egokitzat jo-tzen dituen funtzio guztiak;

m) organo eskudunei proposatzea legearen helbu-ruak lortzeko beharrezkoak diren elkarlan hitzar-menak.

D.3. Zer eragin du eremu bat naturgune babestu izendatzeak?

16/1994 Legearen (Euskal Autonomia Erkidegoko natura zaintzeari buruzkoa), ekainaren 30ekoaren arabera, de-klarazio horrek honako efektu hauek eragiten ditu:

• Erabilera publikokotzat jotzea eragindako ondareak eta eskubideak, haiek desjabetu ahal izateko.

• Administrazio kudeatzaileak jabetza erosi eta be-rreskuratzeko dituen eskubideak baliatzea, jabetza-ren eremuaren barruan dauden lurrak «inter vivos» transmititzeko, kostu bidez.

• Naturgune babestuen mugen barruko lursailetan nahitaez jarri behar dira parke natural gisa identi-fi katzen dituzten seinaleak. Horrekin batera, zorta-sun honek eskatzen du fi nka mugakideek bidea utzi behar dutela eta baimena eman hura ezarri, zaindu eta erabiltzeko egin behar diren lanak egiteko. No-lanahi ere, deklaratzeko eta inposatzeko dagokion espedientea izapidetu behar da, eta, hala dagokio-nean, kalte-ordaina emango da.

• Naturgune babestuetan erabat edo zati batean sar-tuta dauden herrietako tokiko erakundeek lehenta-sunezko eskubidea izango dute espazioetan eskaini beharreko zerbitzuen prestazioen esleipenetan.

• Jabetza pribatuetako edo ondare eskubide edo inte-res legitimoetako titularrek kalte-ordaina jasotzeko duten eskubidea, nahitaez desjabetzeko legeetan jasota dagoenari jarraiki, baldin eta haiek desjabe-tza bidez kentzen badizkiete. Gabetze hori edozein eratan eginda ere, kalte-ordaina jasotzeko eskubi-dea izango dute.

D.4. Zer da Euskal Autonomia Erkidegoko Espazio Natural Babestuen Sarea eta nola antolatzen da?

Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko (parke naturalak, biotopo babestuak eta zuhaitz aparte-koak) 16/1994 Legeak, ekainaren 30ekoak, gune babes-tutzat jotzen dituen guneen multzoak Euskal Autonomia Erkidegoko Espazio Natural Babestuen Sarea osatzen du. Sare horrek honako helburu hauek ditu:

a) Gune horiek kudeatzeko sistema orokorrak koor-dinatzea.

b) Gune horiek kanpotik sustatzea, era homogeneo eta bateratuan.

c) Naturguneak eta bizitza basatia kontserbatzeko Estatuko eta nazioarteko programetan parte har-tzea.

d) Informazioa trukatzea beste babes sare edo sis-temekin, nahiz natura babesteari eta gordetzeari loturiko Estatuko edo nazioarteko erakundeekin.

Horretarako, Euskal Autonomia Erkidegoko Espa-zio Natural Babestuen Sarearen Erregistroa sortuko da. Horrek lurralde historikoetan sortzen direnekin batera jardungo du. Erregistro horrek izaera administratiboa izango du, publikoa izango da eta, oinarrian, informa-tzeko funtzioa izango du. Naturguneak erregistro horre-tako sarean ofi zioz sartuko dira, deklarazio araua Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu eta hamar eguneko epean. Sarearen erregistroa bi tresnaren bidez antolatuko da: Artxiboa eta inskripzioen liburua.

Erregistroaren artxiboan honako dokumentu hauek egongo dira:

a) Deklarazioko legezko araua.

b) Gunearen lurralde esparruaren mugaketa literal eta kartografi ko zehatza.

Page 47: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

45

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

c) Lurraldeko legeei eta administrazioari buruzko informazioa.

d) BNAP, baldin badago.

e) EKZP, baldin badago.

Inskripzio liburua prozedura informatikoen bitartez antolatuko da eta, naturgune babestu bakoitzerako, ho-nako datu hauek adieraziko dira:

a) Naturgune babestuaren identifi kazioa. Horri izae-ra korrelatiboko inskripzio zenbakia emango zaio.

b) Deklaratzeko legezko araua.

c) Hala badagokio, BNAP onartzeko araua, eta Eus-kal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu zeneko data.

d) Hala badagokio, EKZP onartzeko araua, eta Eus-kal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argitaratu zeneko data.

e) Azalera.

f) Naturgunean lurrak dituzten lurralde historikoak, udalerriak eta tokiko erakunde txikiak.

g) Patronatuko presidentearen eta idazkariaren identifi kazioa, baldin eta kargudun horiek baldin badaude.

h) Zuzendari-kontserbatzailearen identifi kazioa.

4.3. Urdaibaiko biosfera erreserba

A . U rda i ba i ko B i o s f e ra E r re se rba Babes t u e t a An to l a t zea r i Bu ruzko Legea ren e rag i na e t a he l bu ruak

Natura kontserbatzeko 16/1994 Legean aurreikusitako sistema alde batera utzita, posible da erkidegoko legegi-le batek lege berezi baten bitartez gune babestuaren ka-tegoria berezia ezartzea, eta, hartara, erregimen juridiko berezia ezartzea eremu jakin batzuetan. Euskal Autono-mia Erkidegoan, egoera hori Urdaibaiko Biosfera Erreser-ban bakarrik gertatzen da. Eremu hori gune babestua-ren kontzeptu zabalean barne har daitekeen arren, Ur-daibaiko Biosfera Erreserba Babesteko eta Antolatzeko 5/1989 Legean, uztailaren 6koan, jasota dagoenari jarrai-ki antolatzen eta arautzen da. Sortutako biosfera-erre-serba kategoria ez da egokitzen ez Estatuko oinarrizko arauetara ez eta Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Kontserbatzeko 16/1994 legera, ekainaren 30ekora, ere. Hain zuzen ere, Gizakia eta Biosfera nazioarteko progra-man oinarritzen da (MaB: Man and Biosphère); Unesco-rena da programa. Kontuan hartu behar da Urdaibaiko erreserban hainbat hirigune dagoela, eta industria eta turismo garapen handia dagoela. Horrelakorik ez da ger-tatzen bestelako gune babestuekin.

Urdaibaiko Biosfera Erreserba Babesteko eta Anto-latzeko 5/1989 Legea, uztailaren 6koa, egin zen Urdai-

baiko Biosfera Erreserbak erregimen juridiko berezia izan zezan, integritatea babeste aldera, nahiz gea, fl ora, fauna, paisaia, ura eta atmosfera, hots, azken batez, eko-sistemen multzoa, lehenera zedin sustatzeko. Izan ere, naturaren, zientziaren, hezkuntzaren, kulturaren, aisia-ren eta sozio-ekonomiaren aldetik interesgarriak baitira. Sortzen duen babes sistemak, osorik edo zati batean, ho-geita bi herriri eragingo dio. Sistema hori oso desberdina da natura babesteko arau orokorretatik, bai antolatzeko tresnei eta bai edukiari nahiz funtzioei zein erreserba an-tolatzeko eta kudeatzeko erregimenari dagokienez.

Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren Legeak (UBEL) be-reziki babestu beharreko gisa sailkatzen dituen eremuak zehazten ditu. Hain zuzen ere, honako hauek dira: itsasa-darreko, kostaldeko eta Kantauriko artadietako eremu batzuk, eta interes arkeologikokoak. Horien lurralde es-parrua legearen 1. eranskinean zehazten da, kartogra-fi koki. Eremu horiek barne hartzen dituzten lurrak ezin dira erabili haien helburua edo izaera eraldatzen duten edo babestu nahi den balio espezifi koa urratzen duten erabilietarako. Eremu horietarako ezartzen zen erabi-leren legezko erregimena behin-behinekoa zen, harik eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana (EKZP) indarrean sartu zen arte; zehazki, 242/1993 dekretuak, abuztuaren 3koak, onartu zuen plan hori. Baina, EKZPk honakoa egin dezake:

a) legeak baimendutako erabilerak debekatu edo mugatu, helburu edo muga generikoak betetze-ko sortzen diren behar berriak direla medio;

b) babes bereziko eremuen muga geografi koak handitu, baldin eta beharrezkotzat jotzen bada legearen babes helburua bermatzeko;

c) eremu horietan erabilera berriak baimendu, bal-din eta hori beharrezkoa bada natur ingurunea oneratzeko edo leheneratzeko jarduerak gauza daitezen.

Erreserbaren baitako gainerako lurrak ere EKZPren zehaztapenei jarraiki antolatu behar dira, baina soilik plana indarrean sartzen den unean lurzoru urbanizaezin gisa sailkatuta badaude. Hartara, EKZP funtsezko tresna da erreserba osoa antolatzeko. Legearen helburu bera du, baina arreta berezia jartzen zaie gainazaleko eta lurpeko urak babesteari; errekarga eremuak, tokiko landaredia masak eta lurraldearen erabilera tradizionalak, barne.

B . U rda i ba i ko E r re se rba An to l a t zea

guztien multzoa babestea eta leheneratzea da, berezi-ki, gainazaleko eta lurpeko urei nahiz tokiko landaredia masei dagokienez. Gainera, erreserbako lurzoru urbani-zaezinak arrazoiz erabiltzea bermatu behar du.

EKZP hori 242/1993 dekretuarekin, abuztuaren 3koarekin, behin betiko onartu zen arren, bi errefor-ma izan ditu (27/2003 dekretua, otsailaren 11koa, eta 181/2003 dekretua, uztailaren 22koa). Dena den, azkena baliogabekotzat jo zuen Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak, 2005eko apirilaren 28an.

Page 48: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

46

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

Urdaibaiko erreserbaren EKZP lurralde ekintzako planen bitartez garatuko da (horiek egiazko hirigintza plan berezitzat jotzen dira). EKZPk hemeretzi ingurumen unitatetan banatzen du erreserba, eta lurraldeko ekin-tza planek haietako bakoitzari eragin diezaiekete, edota ingurumen balioen eta naturaren arabera mugatutako gutxienez zazpi eremuri. Lurralde ekintzako plan horiek barne hartzen dituzte horietan integratutako maneiatze planak eta programak.

Legeak aurreikusten du EKZPrekin batera Jarduera Sozio-ekonomikoak Harmonizatzeko eta Garatzeko Pro-grama (JSHGP) izango dela, eta bat etorriko dela araudi honen babes helburuarekin. Programa hori sektore pla-netan garatuko da, eta administrazio eskudunek idatziko dute. Sektore planek ere babestea izan behar dute hel-buru eta Eusko Jaurlaritzaren onespena beharko dute. JSHGP 258/1998 dekretuak, irailaren 19koak, onartu zuen behin betiko. Balio juridikoari dagokionez, JSHGP sektore planak garatzeko arau orientatzailea da eta, hartara, adierazle izaera du. Beraz, proposatzen dituen estrategia, jarduera ildo eta garapen proposamenak ez dira lotesleak izango. Hala, gauzatzen diren sektore pla-nek eta unean uneko jarduerek egokientzat jotzen diren aurreikuspenak ezarri edo proposatuko dituzte. Propo-samen horiek izango dira agiri honetan jaso ez arren interesgarritzat jotzen direnak. Indarrean den EKZPren arabera, JSHGP sektore planen bitartez garatu behar da, eta horiek bermatu behar dute JSHGP egoki koordinatu dela lurraldeko, sektoreko, ingurumeneko eta abarreko gainerako tresnekin eta, zehazki, EKZPrekin berarekin eta garatzen dituzten tresnekin.

4.4. Euskal Autonomia Erkidegoko Natura 2000 sareko lekuak

A . Na tu ra 2000 sa rea : o i na r r i j u r i d i koa e t a t ok i en t i po l og i a

A.1. Basoko Hegaztien eta Hegaztien Babes Bereziko Eremuei buruzko Zuzentaraua (HBBE)

79/409/CEE Zuzentarauak, hegazti basatiak babesteari buruzkoak, helburu generikoak lortzeko barne hartzen dituen babes neurrien artean (Europako lurraldean nor-malean aske bizi diren hegazti espezie guztiak kontser-batzea) zera ezartzen du: estatu kideek Hegaztien Babes Bereziko Eremu (HBBE) gisa sailkatuko dituztela kopuru-tan eta gainazalean Zuzentarauaren 1. eranskinean aipa-tzen diren lurraldeak, Zuzentaraua aplika daitekeen itsa-so eta lur geografi aren baitan. HBBE horiek ere deklara daitezke erregularki iristen diren espezie migra tzaileen kasuan, nahiz eta 1. eranskinean ez aipatu. Hala, haien ugalketa, muda, hibernatze eta atseden eremuak babes-tuko dira. Halaber, garrantzi berezia jarri behar zaie he-zeguneei eta, batez ere, nazioarteko garrantzia dutenei.

HBBEak izendatzea autonomia erkidegoei dagokie. Betiere, Estatuaren eskumenak errespetatu beharko di-tuzte, eremu horiek parke nazionalen mugen barruan badaude, edota jurisdikziopeko urei eragiten badiete. Autonomia erkidegoek deklaratutako HBBEen berri emango diote Ingurumen Ministerioari, hark Europako Batzordeari jakinaraz diezazkion.

Aginte publikoek marjina duten arren HBBEak auke-ratzeko orduan, eremu horiek klasifi katzeko irizpide ornitologikoak erabiltzen dira. Irizpide horiek Zuzenta-rauan zehaztuta daude, eta honako hauek izan daitezke: batetik, 1. eranskinean zerrendatutako hegaztiak egotea, eta, bestetik, habitata hezegune gisa sailkatuta egotea.

Page 49: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

47

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Estatuak ezin ditu arrazoi ekonomikoak erabili izenda-pena saihesteko. Aginte publikoek marjina duten arren HBBE gisa lurralde egokienak aukeratzeko, ezin dute marjina hori izan eremu horietako gainazala aldatzeko edo murrizteko. Azken hori salbuespen arrazoiek baino ez dute justifi katzen, eta horiek Zuzentarauan aipatzen den helburu ekologikoaz gaindiko interes orokor bati ja-rraitu behar diote. Ondorioz, eskakizun ekonomiko eta aisiakoak ezin dira aintzat hartu interes orokor gisa.

Euskal Autonomia Erkidegoan honako HBBE hauek daude deklaratuta:

• Urdaibaiko biosfera erreserba (144 HBBE)

• Txingudi (243 HBBE)

• Salvada mendatea (244 HBBE)

• Gaubea. Arcena mendatea (245 HBBE)

• Araba hegoaldeko mendateak (246 HBBE)

• Izki (ES 2110019)

HBBEren gaineko arautegian ez dira aipatzen ere-murako aurretiko edo ondorengo planifi kazio eskakizu-nak, gunearen antolamendu berezko eta espezifi korako eskakizunak, deklarazioarako jarraitu beharreko proze-durarako eskakizunak, edota publizitateari buruzkoak. Izan ere, alderdi horiek guztiak planifi katzea erkide-gokoetako legeei dagokie (oraingoz, halako legerik ez dago Euskal Autonomia Erkidegoan). Baina garrantzi-tsua da nabarmentzea HBBEen gaineko erkidegoko ju-risprudentziak berariaz onartu duela espazio horietako publizitatea segurtasun juridikoaren printzipiotik era-torritako ondorioa dela. HBBEak mugatzen dituzten mapek indar lotesle eztabaidaezina izan behar dute. Ez bada hala, edozein unetan zalantzan jar daiteke HBBE-ren muga geografi koa. Justizia instantzia horrek onartu du, halaber, Hegazti Basatien Zuzentarauko hainbat be-tekizun bete egin behar direla, nahiz eta eremu hori for-malki ez egon HBBE deklaratuta. Horretarako baldin tza zera da: deklarazio hori justifi katzen duten hegaztiak daudela egiaztatzea.

A.2. Habitaten Zuzentaraua, Garrantzi Komunitarioko Lekuak (GKL) eta Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE)

Habitat naturalak nahiz fauna eta fl ora basatia kontser-batzeko 92/43/CEE Zuzentarauaren funtsezko helburua da garrantzi komunitarioa duten habitat naturalak eta fauna eta fl ora basatiari ongi eustea eta haiek lehenera-tzea, kontserbazio egoera onean egon daitezen. Hegaz-tiak ez dira multzo horretan sartzen, Hegazti Basatien Zuzentarauak dagoeneko babesten dituelako.

Habitaten Zuzentarauak ezarritako tresna nagusia Europako sare ekologiko bat sortzea da. Sare horretan Kontserbazio Bereziko Eremuak (KBE, zuzentarau hone-tan arautzen dira) eta Hegaztien Babes Bereziko Eremuak (HBBE, Hegazti Basatien Zuzentarauan dago) sartuko dira. Sare koherente horri “Natura 2000” deituko zaio. Sareak bermatu egin behar du “erkidegoan garrantzia

duten habitat naturalei eta fauna nahiz fl ora basatiko espeziei egoera onean eustea edo haiek leheneratzea”.

Helburu hori lortzeko, Habitaten Zuzentarauak xe-

hetasun handiz arautzen du (Hegazti Basatien Zuzenta-rauak ez bezala) KBE deklaratzeko jarraitu beharreko prozedura. Araudi horrek barne-zuzenbidea ordezkatu zuen, 1997/1995 Errege Dekretuaren eskutik. Dekretu horrek bioaniztasuna habitat naturalen eta fauna eta fl ora basatiaren babesaren bitartez bermatzea du hel-buru. 2003an, Kontserbazio Bereziko Eremuen legezko defi nizioa sartu zen legedian: interes komunitarioa du-ten espezien habitaten egoerari eusteko, edota, hala ba-dagokio, baldintza onetara leheneratzeko mugatutako espazioak, betiere, erkidegoko araudiei jarraiki.

Habitaten Zuzentarauak honako faseak aurreikus-ten ditu Kontserbazio Bereziko Eremu deklaratzeko:

1) Estatuek 1. eranskineko habitatak eta 2. eranskine-ko tokiko espezieak agertzen diren lekuen zerrenda proposamena bidali behar diote Europako Batzor-deari, Habitaten zuzentaraua jakinarazten den une-tik hiru urteko epean.

Babes Bereziko Eremu deklara daitezkeen tokien behin-behineko eta behin betiko izendapena auto-nomia erkidegoei dagokie. Nolanahi ere, Estatuak esku hartzea oso garrantzitsua da hainbat kasutan. Babes bereziko eremuak parke nazionaletan edota jurisdikziopeko uretan daudenean, Estatuari dago-kio izendapena proposatzea eta onartzea, nahiz eta aurretik dagokien autonomia erkidegoekin hitzartu behar den.

Autonomia erkidegoetako organo eskudunak dira KBE izenda daitezkeen eremuen zerrenda egingo dutenak. Eusko Jaurlaritzak, 1997ko abenduaren 23an, 25 habitateko zerrenda bat onartu zuen, hau da, guztira 92.471 hektarea babesteko eskatu zuen (EEuskal Autonomia Erkidegoko lurren %12), eta Ministerioari bidali zion. 25 eremu horien barruan sartu ziren ordura arte babestutako naturgune guztiak (parkeak eta biotopoak), baina horietako bi (Urdaibai eta Txingudi) zati batean soilik. Horiez gainera, une horretan babesteko irudi legalik ez zuten gainerako interes naturaleko eremuak ere sartu ziren zerrendan. Ondorengo bi akordiorekin (2000ko azaroaren 28koa eta 2003ko ekainaren 10ekoa) eremuen kopurua 52ra igo zen, alegia, lu-rren %20ra). Eusko Jaurlaritzak honako zerrenda hau proposatu zuen:

1. Gaubea (ES 2110001)

2. Sobron (ES 2110002)

3. Urkabustaiz uharteko hariztiak (ES 2110003)

4. Arkamo-Gibijo-Arrastaria (ES 2110004)

5. Omecillo-Tumecillo ibaia (ES 2110005)

6. Baia ibaia (ES 2110006)

7. Arreo-Caicedo Yuso lakua (ES 2110007)

8. Ebro ibaia (ES 2110008)

9. Gorbeia (ES 2110009)

10. Zadorra ibaia (ES 2110010)

Page 50: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

48

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

11. Zadorrako urtegiak (ES 2110011)

12. Ayuda ibaia (ES 2110012)

13. Arabako ordokiko harizti uharteak (ES 2110013)

14. Salburua (ES 2110014)

15. Gasteizko mendi altuak (ES 2110015)

16. Aldaiako mendiak (ES 2110016)

17. Barrundia ibaia (ES 2110017)

18. Kantauri mendatea (ES 2110018)

19. Izki (ES 2110019)

20. Ega-Berron ibaia (ES 2110020)

21. Laguardiako urmaelak (ES 2110021)

22. Entzia (ES 2110022)

23. Arakil ibaia (ES 2110023)

24. Arno (ES 2120001)

25. Aizkorri-Aratz (ES 2120002)

26. Izarraitz (ES 2120003)

27. Urolaren itsasadarra (ES 2120004)

28. Oria Garaia (ES 2120005)

29. Pagoeta (ES 2120006)

30. Garate-San Barbara (ES 2120007)

31. Ernio-Gatzume (ES 2120008)

32. Inurritza (ES 2120009)

33. Oriaren itsasadarra (ES 2120010)

34. Aralar (ES 2120011)

35. Araxes ibaia (ES 2120012)

36. Leitzaran ibaia (ES 2120013)

37. Ulia (ES 2120014)

38. Urumea ibaia (ES 2120015)

39. Aiako Harria (ES 2120016)

40. Jaizkibel (ES 2120017)

41. Txingudi-Bidasoa (ES 2120018)

42. Armañon (ES 2130001)

43. Ordunte (ES 2130002)

44. Barbadunen itsasadarra (ES 2130003)

45. Astondoko dunak (ES 2130004)

46. Gaztelugatxe (ES 2130005)

47. Urdaibaiko ibai sarea (ES 2130006)

48. Urdaibaiko kostaldea eta padurak (ES 2130007)

49. Urdaibaiko Kantauriko artadiak (ES 2130008)

50. Urkiola (ES 2130009)

51. Lea ibaia (ES 2130010)

52. Artibai ibaia (ES 2130011)

Zerrenda hori (toki bakoitzari buruzko informazioa ere sartu behar da, mapa, izendapena, kokapena eta hedadura barne) Ministeriori bidaltzen zaio, toki horiek Europako Batzordeari proposa dakizkion.

2) Jarraian, Batzordeak, estatuekin hala hitzartuta, Garrantzi Komunitarioko Lekuen (GKL) proiektua idatzi behar du, estatuek proposaturiko zerrenda oinarri hartuta. Garrantzi Komunitarioko Leku ho-

rietan nahitaez sartu behar dira lehentasunezko habitat naturalak edo espezieak, nahiz eta beste hainbat tokitan ere sar daitezkeen. Une horreta-tik aurrera, toki horiek Habitaten Zuzentarauko hainbat betekizun bete beharko dituzte.

GKLen zerrenda sei urteko epean egin behar da, Habitaten Zuzentarauak jakinarazten duen unetik zenbatzen hasita; alegia, hasierako aurreikuspe-nen arabera, 1998ko ekainerako. Epeak nabarmen gainditu dira. Prozesua erabat gelditzea saiheste-ko, eskualde biogeografi koen arabera onartzen da GKLen zerrenda, ez multzo bakarrean. 2002ko urtarrilean lehen zerrenda argitaratu zen, eskual-de geografi ko makaronesikoari buruzkoa (erraze-na da, bi estaturi bakarrik eragiten diolako; hain zuzen ere, Azoreak, Madeira, eta Kanariar Uhar-teak bakarrik barne hartzen ditu). 2004ko urtarri-lean, Alpeetako eremu biogeografi koari dagokion zerrenda argitaratu zen (Alpeak, Pirinioak, Ape-ninoak eta iparraldeko mendi ferroeskandinavia-rrak). Kasu bietan, Batzordeak berak adierazi zuen onartutako zerrendak ez zirela aski, estatuek ez baitzituzten proposatu Zuzentarauaren baldin-tzak betetzeko beharrezko toki guztiak. 2004ko abenduaren 7ko erabakiaren bitartez, Batzordeak, 92/43/CEE Zuzentarauari jarraiki, Atlantikoko es-kualde biogeografi koko garrantzi komunitario-ko lekuen zerrenda argitaratu zuen (DOUE L-387, 2004ko abenduaren 29koa). 2006ko uztailaren 19ko erabakiz, erakunde berak Mediterranioko es-kualde biogeografi koari dagokion zerrenda onar-tu du (DOUE L-259, 2006ko irailaren 21ekoa) eta, hartara, Euskal Autonomia Erkidegoko GKLen ze-rrenda osatu da.

3) Europako Batzordeak Garrantzi Komunitarioko Lekuen zerrenda aukeratu eta onartutakoan, es-pazio horiek Babes Bereziko Eremutzat izendatzen dituzte autonomia erkidegoek lehenbailehen eta, gehienez ere, sei urteko epean. Hau da, hasieran aurreikusi zen prozedurak gutxienez 2004ko ekai-nera arte irautea, baina, adierazi bezala, epeak na-barmen atzeratu dira.

B . Leku ba t Na tu ra 2000 Sa rean sa r t zeak e rag i t en d i t uen adm in i s t r az i o be t ek i zunak

Espazio bat GKL, KBE edo HBBE deklaratzean ondorio juridiko handiak eragiten ditu. Ondorio horiek, Euro-pako Batasuneko arauetan nahiz barne arauetan daude zehaztuta.

• GKL bada, Europako Batzordeak hala izendatzen duen unean, zerrendetan sartzen duen unean, ale-gia, honako betekizun hauek sortzen dira:

1. Eremu horietan neurri egokiak hartu behar dira habitat naturalak eta espezieen habitatak hon-datzea saihesteko, eta espezieetan eragina duten aldaketak ere saihesteko. Izan ere, aldaketa ho-riek eragin nabarmena izan dezakete babes ho-netako helburuak lortzeari dagokionez.

Page 51: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

49

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

2. Edozein plan edo proiektuk aipatu lekuei eragin ahal badie (dela banaka dela beste plan edo proie-ktuekin bateratuta), nahiz eta plan horrek harre-man zuzenik ez izan lekua kudeatzearekin, edota beharrezkoa ez izan, zein eragin izan di tzakeen aztertuko da. Azterketa hori, betiere, lekua babes-teko helburuak aintzat hartuta egingo da.

3. Lekuko eraginen balioztapenak ondorio negati-boak izanik ere, eta konponbide alternatiborik ez egonagatik ere, plan edo proiektua halabe-harrez egin behar bada, lehen mailako interes publikoko arrazoiengatik (gizarte edo ekonomia izaerako arrazoiak barne), beharrezkotzat jotzen diren konpentsazio neurri guztiak hartuko dira, Natura 2000ren koherentzia globala babesten dela bermatzeko. Baldin eta leku horretan lehen-tasunezko habitat naturala eta/edo espeziea ba-daude, giza osasunari eta segurtasun publikoari loturiko arrazoiak bakarrik argudia daitezke; edota ingurumenerako funtsezko garrantziko eragin positiboak ekartzea; edo, lehen mailako interes publikoko bestelako arrazoi premiazkoak. Azken kasu horretan, Batzordeari galdetu behar-ko zaio aurrez.

• KBE bada, autonomia erkidegoek hala izendatzean, aurreko betekizunez gain (tokia GKL deklaratzen denetik indarrean jarriko direnak) beste bat ere

eransten da: Autonomia erkidegoek beharrezko kontserbazio neurriak zehaztu behar dituzte. Ho-riek, hala dagokienean, kudeaketa plan egokiak ekarriko dituzte (bereziak edo beste garapen plan batzuetan integratuak), eta baita toki horietako ha-bitat naturalen edo espezieen ekologia eskakizunei erantzungo dieten neurri arautzaile, administratibo edo kontratuzkoak ere.

• Hegaztien Babes Bereziko Eremua bada (HBBE), au-tonomia erkidegoek hala izendatzen duten uneaz geroztik, honako betekizunak eragingo ditu. He-gazti Basatien Zuzentarauak beharrezko neurriak hartzera behartzen du, jasota dauden hegazti es-pezieen dibertsitate eta habitaten azalera nahikoa zaintzeko, hari eusteko edo leheneratzeko eta, ho-rretarako, honako neurri hauek hartu beharko dira:

a) babes eremuak sortzea;

b) eustea eta antolatzea, babes eremuen barruan eta horietatik kanpo diren habitatetako eskaki-zun ekologikoei jarraiki;

c) suntsitutako biotopoak oneratzea;

d) biotopo berriak garatzea.

HBBEen barruan, neurri egokiak hartu behar dira habitatak kutsatzea edo hondatzea saihesteko, bai eta

Page 52: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

50

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

hegaztiei eragiten dieten perturbazioak saihesteko ere, baldin eta faktore horiek arau hauen helburuen gainean eragin nabarmena badute. HBBE eremuetatik kanpo ere, estatu kideek ahalegina egin behar dute kutsadura edo-ta habitatak hondatzea saihesteko.

Habitaten Zuzentaraua aplikatu aurretik deklaratu-tako HBBE eremuetan, zuzentarau honek GKLetarako ezarritako betekizunak bete behar dira, Hegazti Basa-tien Zuzentarau zorrotzagoen ordez. HBBE izan behar luketen arren hala deklaratu ez diren eremuek Hegazti Basatien Zuzentarauaren menpe jarraituko dute, eta ez Habitaten Zuzentarauaren menpe. Nolanahi ere, inda-rrean jarraitzen du Hegazti Basatien Zuzentarauan es-tatu kideei kutsadura saihesteko egiten zaien eskaerak. Zehazki dioena da babes eremuetatik kanpo, estatu ki-deek habitatak kutsatzea edo hondatzea saihesten saia-tu behar dutela.

Azken fi nean, Natura 2000 Sarea osatzen duten ere-muetan (GKL, KBE eta HBBE) lurralde eta hirigintza pla-neamenduko ahalmen publikoak baldintzatzen dira, bai eta horietan proiektu publikoak onartzea eta baimenak nahiz lizentziak ematea. Ez du axola gaitasun horiek Esta-tuak, erkidegoek, foru aldundiek edo tokiko administra-zioek baliatzen dituzten. Adierazten diren jardueretatik edozein eginda ere, Europako arauetan eskatzen diren elementuak baldin badaude, Hegazti Basatien eta Habi-taten Zuzentarauen eskakizunak bete behar dituzte.

Interesa dela medio, eta Natura 2000 Sareak tokiko eskumenei eragiten diela ikusita, Europako Batzordeak Habitaten Zuzentarauko alderdi garrantzitsuenei buruz egindako gidak aipatuko ditugu, «Natura 2000 guneak kudeatzea. Habitatei buruzko 92/43/CEE Zuzentarauko 6. artikuluko xedapenak» (Europako Komunitateetako Argitalpen Ofi zialen Bulegoa, Luxenburgo, 2000) eta «Assessment of plans and projects signifi cantly affecting Natura 2000 sites. Methodological guidance on the pro-visiones of Article 6(3) and (4) of the Habitats Directive 92/42/EEC» (Offi ce for Offi cial Publications of the Euro-pean Communities, Luxenburgo, 2002).

4.5. Natur inguruneak babestea, ordenamenduan aurreikusitako beste kategoria berezi batzuen bidez

A . Na tu ra I n t e re seko Guneak

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamenduko maiatzaren 31ko 4/1990 Legean jasotzen denez, Lurralde Antolamendurako Arauek bereziki babestu behar diren eremuen mugak eta defi nizioa zehaztu behar dituzte, besteak beste. Horren helburua da balio ekologikoak, kulturalak edo ekonomikoak zaintzea eta, hala badago-kio, eremuen baliabide naturalak arrazoiz ustiatzea, kasu bakoitzean aplika daitezkeen lege zehatzei jarraiki.

LAAk, aipatu aurreikuspena betetze aldera, zera jaso-tzen du ingurune fi sikoaren antolamenduaren barruan:

• Batetik, ordu arte onartuta zeuden naturguneen ze-rrenda egiten du (Urdaibaiko Biosfera Erreserba; Ur-kiola, Gaubea, Aralar, Gorbea eta Aiako harria parke naturalak; Leitzaran ibaia, Carralogroñoko, Carra-valsecako eta Prao de la Paulgo urmaelak eta Itxina biotopo babestuak). Espazio horiek antolatu eta ku-deatzeko arauak natura babesteko lege orokorrek eta garapen legeek nahiz Urdaibaiko Biosfera Erre-serbako legeek ezartzen dituzte (aipaturiko plani-fi kazio tresnak barne).

• Baina zerrenda hori irekitzat jotzen da; izan ere, gune berriak izenda daitezke, eta zerrenda osatzen joango da. Hori dela medio, LAAen 21. kapituluko 3. eranskinean, era ez-loteslean, naturaren aldetik interesa duten hainbat leku aipatzen dira, horien balioak gordetze aldera. Zerrenda honako hau da:

1. Ranero Harriak (Bizkaia)

2 Izkiz (Araba)

3. Aizkorri (Araba eta Gipuzkoa)

4. Entzia (Araba)

5. Pagoeta (Gipuzkoa)

6. Gaztelugatxe-Matxitxako (Bizkaia)

7. Gorliz-Armintza (Bizkaia)

8. Armintza-Bakio (Bizkaia)

9. Otoioko mendiak eta itsaslabarrak (Bizkaia)

10. Zierbena eremua (Bizkaia)

11. Pobeña padurak eta Arena hondartza (Bizkaia)

12. Mendexa-Berriatua kostaldea (Bizkaia)

13. Ordunte mendiak (Bizkaia)

14. Jaizkibel mendia (Gipuzkoa)

15. Bidasoako padurak eta terrazak (Gipuzkoa)

16. Uliako itsaslabarrak (Gipuzkoa)

17. Getariako San Anton (Sagua) (Gipuzkoa)

18. Mutriku-Saturrarango itsaslabarrak (Gipuzkoa)

19. Mendizorrotz errekak (Gipuzkoa)

20. Aitzuri punta (Mendata)-Zumaia (Gipuzkoa)

21. Urola ibaiaren itsasoratzea (Gipuzkoa)

22. Inurritzako dunak eta itsasadarra (Gipuzkoa)

23. Garate-Santa Barbara (Gipuzkoa)

24. Arno-Olatz mendia (Gipuzkoa)

25. Aginagako urtegia (Gipuzkoa)

26. Andutz mendia (Gipuzkoa)

27. Oria itsaslabarreko paduretako lekuak (Gipuzkoa)

28. Haranerreka ibarra (Gipuzkoa)

29. Atxulondo-Abaloz (Gipuzkoa)

30. Izarraitz (Gipuzkoa)

31. Adarra-Usarbelartza (Gipuzkoa)

32. Ernio-Gaztume (Gipuzkoa)

33. Kareketa-Irukurutzeta-Agerre Buru (Gipuzkoa)

34. Murumendi (Gipuzkoa)

35. Araxes-Jazkugañe eta Basabe ibarra (Gipuzkoa)

36. Gorostiaga mendia (Satui) (Gipuzkoa)

Page 53: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

51

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

37. Halbinagoia pagadia (Araba)

38. Zuia ibarraren hondoko hariztiak (Araba)

39. Godamo mendiko hariztia (Araba)

40. Luzuriaga hariztia (Araba)

41. Arzubiaga hariztia (Araba)

42. Mezkia hariztia (Araba)

43. Añua hariztia (Araba)

44. Arreo-Caicedo Yuso lakua (ES )

45. Olandina urmalea (Apellaniz) (Araba)

46. La Solana muinoko erkameztia (Araba)

47. Kripango artederretak (Araba)

48. Navaridasko artederreta (Araba)

49. Dueñasko pinudia (Labranza) (Araba)

50. Lasernako abariztia (Araba)

51. Udalaitz (Bizkaia eta Gipuzkoa)

LAAek Natura Intereseko Guneak dauden udalerriak zehazten dituzte, bai eta horietan diren balioak ere (pai-

saia, geologia, paleontologia, fauna, botanika, etnogra-fi a, arkeologia, didaktika edo aisiaren aldetik). Eremu horien irismena zehazteko, Eusko Jaurlaritzaren Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Saileko 1:25.000 kartogra-fi a erabiliko da balioztatzeko erreferentzia gisa.

Natura Intereseko Guneak izaten dira baso klima-tikoak, itsas eragineko ekosistemak (dunak, padurak, itsaslabarrak, uharteak eta estuarioak), barneko hezegu-neak, harkaitzak, itsas zatiak eta sasi klimatikoak dituz-ten eremuak. Gune horiek guztiak oso interesgarriak dira autonomia erkidegorako, eta oso ahultzat jo daitezke, oso txikiak direlako eta hor gauzatzen diren erabileren-gatik.

Natura Intereseko Guneen zerrendan aipatutako gu-neak:

• Euskal Autonomia Erkidegoko Natura babesteko eka i naren 30eko 16/1994 legean zehazten diren babes fi gura zehatz batzuen barruan sar daitezke, Administrazio eskudunak hala proposatuz gero. Ho-rrek espazio bakoitzaren antolamendu eta kudeake-

Page 54: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

52

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

tari eragingo dio. Hain zuzen ere, horrela gertatu da hainbatetan:

IZKI (2) • Parke Naturala

PAGOETA (5) • Parke Naturala

AIZKORRI (Aizkorri-Aratz) (3) • Parke Naturala

ARMAÑON (Raneroko Haitzak) (1) • Parke Naturala

INURRITZA (22) • Biotopo Babestua

GAZTELUGATXE (6) • Biotopo Babestua

• Lurralde nahiz hirigintza antolamenduko planea-mendu tresnek kontuan har ditzakete, lurraldea antolatzeko eta sailkatzeko proposamenetan. Kasu horretan, planeamendu tresna horiei egokitzen zaie espazioak fi sikoki mugatzea, adierazitako balio na-turalak kontuan hartuz. LAAetako ingurune fi sikoko antolamendu matrizeari jarraiki, Natura Intereseko Guneak osatzen dituzten espazioek babes bereziko lurzoru urbanizaezin kategoria izateko, Lurralde Plan Partzialek edo Udaleko hirigintza planeamen-duak hala ezarri beharko dute. Hori gertatzekotan, Natura Intereseko Gune horietan ezarri beharreko erabilera irizpide nagusia bereziki babestu beharre-ko lurzoru urbanizaezinari ezarri behar zaion ber-bera izango da: gizakiaren esku hartzea mugatzea, lehendik den egoerari eusteko bermatzeko eta ere-mua aprobetxamenduen mende badago, aprobetxa-mendu hori era iraunkorrean egitea sustatu behar da. Azken hori lortzeko, erabiltzen den baliabidea berrituko dela bermatu behar da.

• Euskal Autonomia Erkidegoak proposaturiko GKLen zerrendako zati izan (nahiz eta denak ez diren) eta, Natura 2000 Sarea osatzeko prozesuaren azken fa-sean, Kontserbazio Bereziko Eremu izendatuak izan.

B . I ngu rumenaren a l de t i k sen t i ko r rak d i ren guneak

Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko otsailaren 27ko 3/1998 legeari jarraiki, honakoak jotzen dira Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Gunetzat: dituen ingurumen balioengatik eta haien ahultasunaga-tik ingurumena gehiago hondatzeko arriskua duten ere-muak. Eusko Jaurlaritzari dagokio, ingurumen organoak hala proposatuta, Ingurumenaren aldetik Sentikorrak diren Guneak onartzea. Horretarako, aurretik, Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumen Batzordeak txostena egin beharko du.

Hain zuzen ere, gutxienez ondokoak jotzen dira In-gurumenaren aldetik Sentikorrak diren Gunetzat (Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumena Babesteko otsaila-ren 27ko 3/1998 Lege Nagusia promulgatu zen unean hiri-lurzoru gisa sailkatuta zegoen lurraldea salbuetsita, betiere):

a) Itsasoko-lehorreko jabari publikoak eta horiek babesteko zortasuna.

b) Domeinu publiko hidraulikoa; korronte zuzeneko ubide naturalak, lakuetako ohantzeak eta ubide publikoetako gainazal urtegiak, barne. Halaber, polizia eremuari nahiz ertzetako babes zorrei da-gozkien eremuak ere barne hartzen dira, baldin eta katalogatuta badaude, betiere.

c) Akuiferoen karga eremuak, nahiz kutsaduraren aurrean oso sentikorrak diren eremuak, baldin eta katalogatuta badaude.

d) Natura interes handiko eremuak, katalogatuta baldin badaude.

e) Historia edo arte ondarearen zati izateagatik katalogatuta dauden lekuak, horien ingurunea barne.

Ingurumenaren aldetik sentikorrak diren guneen zerrendan, badira batzuk legeen arabera hala izenda-tuta daudenak zuzenean, baina beste batzuen kasuan, Eusko Jaurlaritzaren katalogoan jasotzen badira baka-rrik joko dira sentikortzat). Aipatu katalogoa onartu arte, ingurumenaren aldetik gune sentikortzat joko dira Lurralde Antolamendurako Arauetan Natura Intereseko Gunetzat hartzen direnak eta, betiere, arau horietan aurreikusitako erabilera erregimenaren menpe egongo dira.

Zer ondorio ditu gune bat Ingurumenaren aldetik Sentikor izendatzeak? Bi ondorio ditu:

• Batetik, proiektu edo jarduera batzuek ingurumen inpaktu azterketa bat gainditu behar dute, inguru-menaren aldetik sentikorra den eremuan egin be-har badira bakarrik.

• Bestalde, hainbat arau urratzen badira Ingurume-naren aldetik Sentikorrak diren Guneetan, gertaera larrigarritzat jotzen da legean ingurumenaren aur-kakotzat jotzen diren urraketak egitea, eta dago-kion administrazio isuna jarriko da.

C. Gune be rez i zeha t z ba ten babesa h i r i g i n t za p l ang i n t za be rez i ba t en b i dez : Tx i ngud i ren kasua

Aurreko kapituluan ikusi dugunez, natur inguruneak plan berezien bidez ere babes daitezke. Plan berezi hori udalerri batean egiten bada, ingurumen aldetik interes-garria den udalerri barruko gune bat babesteko, plan berezi hori baldintzatuta egongo da, Hiri Antolamen-duko Plan Orokorraren edota arau subsidiarioen men-pe egongo delako. Alabaina, ingurumenaren aldetik eskuduna den Eusko Jaurlaritzako sailak plan berezi bat onartzen duenean, egoera ezberdina da. Hirigintzako legeek ahalbidetuko dute plan hori udalerriko hirigintza antolamenduko tresna orokorren gainean jartzea. Bes-tetik, plan bereziaren fi gurari esker (adibidez, hori dago onartuta Txingudi eremuan), bizkor esku hartu da ingu-rumenaren aldetik zalantzarik gabeko interesa duen ere-muan, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Natura Babes-teko 16/1994 legea onartu baino lehen egin da.

Page 55: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

53

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Hain zuzen ere, Txingudi Eremuko Baliabide Natu-ralak Babesteko eta Antolatzeko Plan berezia 1994ko uztailaren 29ko aginduak (Irun herriari dagokionez), eta 2001eko irailaren 26ko aginduak (Hondarribia he-rriari dagokionez) onartu zuten behin betiko. Dena den, plan berezi hori egiteko eta behin-behinekoz onartzeko erabakia naturgune legearen onarpena baino lehena-gokoak izan ziren.

4.6. Naturguneak eta tokian tokiko eskumenak: hausnarketa orokorra

ENaturgune jakin batzuk babesteko arauen eta poli-tikaren esparruan, tokiko erakundeek rol garrantzitsua izan dezakete. Jakina, politika horrek eskatzen duen babes helburua lortzeko, prozesu horretan esku hartzen duten administrazioek bateratuta ekin behar dute (er-kidegokoak, foru izaerakoak eta, batez ere, tokikoak); funtzionamendu horren oinarria da, hain zuzen, admi-nistrazio arteko lankidetzaren printzipioa. Toki horiek babesteko ahaleginarekin bat, Tokiko Agenda 21en programak diseinatu nahi dira. Zehazki, honako alderdi hauek kontuan hartu behar dira, prozesuan udalek eta bestelako tokiko erakundeek esku hartzeko duten mo-duari dagokionez:

A) Aztertu ditugun guneetako askoren deklarazio prozeduran ohikoa da tokiko erakundeek parte hartzea, entzunaldia, kontsulta edo informazio publikoko mekanismoen bitartez, bai zuzenean deklarazio prozesuan, eta bai planeamendua bera taxutzean. Planeamendua, batzuetan, gunea ba-bestu aurretik egin behar da. Une horretan, uda-lek eta gainerako tokiko administrazioek beren oharrak, iradokizunak, alegazioak eta iritziak aurkeztu behar dituzte, hartu nahi den erabakia-ren oinarrizko alderdiei dagokienez: gunearen hedadura, banaketa, erabilera erregimena, anto-lakuntzako aurreikuspenak, eta abar. Horregatik, tokiko erakunde horrek behar adina informazio izan behar du deklarazioak bere udalerri barruan eragingo duen lurraldearen gainean, bai eta hor diren ingurumen arazoen gainean eta gune hori babesteak tokiko interesei edo bizilagunei eragingo dizkien zailtasunen gainean ere. Hori bereziki garrantzitsua da araudi aurreikuspenen helburuak itxuraz une honetara arte natura ba-lioak babesteko sistemarik ez duten lurrak eremu babestu izendatzea den kasuetan, edota, horie-tan, babes sistemarik izanda ere, aski ez denean.

B) Arreta berezia jarri behar zaie naturgune mota jakin batzuek duten planifi kazio bereziari. Plani-fi kazio tresna horiek (Baliabide Naturalak Antola-tzeko Planak eta Erabilera eta Kudeaketa Zuzen-tzeko Planak) nagusitu egingo dira, oro har, to-kiko hirigintza planeamenduen gainean, baita izaera orokorra dutenen gainean ere, baldin eta gunea babesteari buruzkoak badira. Ondorioz, udalek bi planifi kazio sistema horien artean kon-traesanak saihestu behar dituzte, bereziki, hiri

plangintza osoa berrikusten denean edo zati ba-tzuk aldatzen direnean. Askotan, kontraesanak erraz konpon tzen dira, arauak berrikusita. Ohikoa da (eta, batzuetan, egokia) Hiri Antolamenduko Plan Orokorrak eta Planeamenduko Arau Subsi-diarioek planifi kazio espezifi koaren mende uztea babestutako gune batek eragiten dion inguru-nea arautzea. Beste kasu batzuetan, naturgunea planifi katzeko tresna espezifi ko horiek hirigintza legeen eta tokiko planeamenduaren esku uzten dute garatzekoa den erabilera edo jarduera arau-tzea. Baina ez dugu gunearen deklarazioak bila-tzen duen babes helburua alde batera utzi behar eta, beraz, ez da egokia indarrean dauden eta horren kontrakoak diren hiri plangintzako xeda-penak ezartzea.

C) Aurrekoen antzeko hausnarketak egin daitezke gune babestuan udal lizentziak emateari buruz. Baliabide Naturalen Antolamendu Plana taxu-tzean, prozedura hasita dagoenean, ezin dira egin gunearen errealitate fi sikoa eta biologikoa aldatzen duten ekintzak, baldin eta planaren helburuak lortzea ezinezko egiten edo nabar-men zailtzen badute. Behin-behinekoz onartuta dagoenean, plana kudeatzeko foru organo esku-dunaren aldeko txostena ezinbestekoa izango da baimena, lizentzia edo emakida lortzeko (Udala-renak barne), baldin eta baimen horiek errealita-te fi sikoa edo biologikoa aldatzen duten ekintzak gauzatzea ahalbidetzen badute. Horrela saihets daiteke indarrean den hirigintza planeamendua ezarriz gunea babesteko helburuen aurkako li-zentziak ematea. Horretatik guztitik ondorioz-tatzen da komunikazio eta informazio bideak ezarri behar direla (formalak edo informalak) administrazio eskudunekin, planak egin edo ku-deatzeko, horien taxutze prozeduran partaide-tzari erreferentzia egite soiletik haratago. Udalak informazio egokia eskatu eta jaso behar du pla-nen egoerari, lortu nahi diren helburuei, saihestu nahi diren jarduerei, eta abarri buruz. Izan ere, bestela, ezinezkoa izango litzateke legeetan jaso-ta dauden jardueren gaineko kontrol eskumenak erabiltzea.

Baliabide naturalen antolamendu plana onartu-takoan eta espazio babestua deklaratutakoan, udal lizentziak emateko baldintzak planifi kazio tresna horrek jarriko ditu. Besteak beste, zer da-goen debekatuta eta zer baimenduta zehazteaz gain, prozedurazko eskakizunak ezar ditzake, jar-duera jakin batzuetarako baimenak eskuratzeko: organo kudeatzailearen aurretiko txostena, ingu-rumen inpaktuaren azterketa, eta abar. Udalak eskakizun horiek guztiak aintzat hartu behar ditu espazio babestuari eragiten zaion kasuetan lizen-tziak emango duen edo ez erabakitzeko. Gauza bera egin behar da gune horiek Natura 2000 Sa-rean badaude, nahiz eta ingurumen planifi kazio zehatzik ez izan.

D) D) Arauetan jasota dauden naturgune guztiak kontuan hartuta, parke naturalen eta Urdaibaiko biosfera erreserbaren kasuan bakarrik aurreikus-

Page 56: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

54

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

ten da tokiko erakundeek parte hartzea haiek kudeatzeko organo aholkularietan (Patronatuen Batzarrak eta Batzorde Iraunkorrak). Partaide tza hori askotarikoa da, baina ia beti bermatzen da, gutxienez batzarren kasuan, tartean diren udal guztiek parte hartuko dutela. Garrantzitsua da udaletako ordezkariek, parte hartzen duten orga-no guztietan, gunea babestearen inguruko espe-rientziak, informazioa eta arazoak trukatu eta za-baltzea (aurretik eta ondoren). Horren helburua da esparru bakoitzean auzi horien inguruan era-baki kontraesankorrak hartzea saihestea.

E) Naturguneei eusten laguntzeko eta eragindako herriei ordaina emateko, eragin sozio-ekono-mikoko esparruak zehaztu behar dira. Eremu horiek naturgunea dagoen udalerriek osatzen dituzte, eta haien babes eremu periferikoa ere barne hartu behar du, halakorik baldin badago. Eremu horietan jarduera sozio-ekonomikoko pro-gramak gauzatu behar dira, eta bereziki garran-tzitsua da tokiko erakundeek duten ahalmena gunea kudeatzeko zerbitzuen emakida emateko. Legeak lehentasunezko eskubidea ematen die to-kiko erakundeei emakidak eman edo ez erabaki-tzeko.

Naturguneen planifi kazioa, antolamendua, babe-sa, kudeaketa eta erabilera betetzea bermatzen duen fi nantzaketa tokiko administrazioen balia-bideetatik ere etor daiteke. Hau da, babes horre-tatik ondorioztaturiko behar batzuk udalen au-rrekontuen bidez ordain daitezke (osorik edo zati bat). Hortaz, Udalak aurreikuspen bat egin behar-

ko du, daukan gastu ahalmenaren arabera zein esku hartze izan dezakeen zehazteko. Nolanahi ere, arlo horretan, oso garrantzitsutzat jotzen da lankidetza hitzarmenak egitea eragindako ad-ministrazio guztien artean, espazioa babesteko. Bereziki garrantzitsua da hitzarmen horien bidez babestutako lurralde esparruaren baitako herriak sozio-ekonomikoki garatzeko programak egitea. Batez ere, programa horien helburu askok tokiko interes agerikoa dutelako: azpiegiturak sortzea, jarduera tradizionalak hobetzea, tokiko biztan-leak babesak eta gunearen kudeaketak sorturiko jardueretan sartzea, landa etxeak oneratzea, ar-kitektura ondarea babestea, eta abar. Kasu asko-tan, udalerriek ezin izaten diete bakarrik aurre egin gastu horiei.

F) Azkenik, aipatzekoa da guneak babesteko tokiko politikak ez duela zertan araudi honetan ager-tzen diren aplikazio berak arautu. Hain zuzen ere, hainbat kasutan gerta daiteke tokiko erakun-de jakin batek interesa izatea bere udalerriko ere-mu bat babesteko, haren balio ekologikoak direla medio, eta eremu hori ez egotea aipatu ditugun gune babestuen kategoria edo tipologietan. Izan ere, agian beste administrazio batzuentzat gune horien ingurumen balioa ez baita oso garrantzi-tsua izango (nahiz eta tokiarentzat garrantzitsuak izan), edo agian guneak azalera txikiegia izango duelako. Kasu horietan, udalek eremu horri ingu-rumen babes berezia eman diezaiokete, adibidez hirigintza planeamenduaren bitartez (orokorra edo berezia). Baina babes maila txikiagoa da, le-hen azaldutako naturguneak babesteko politika orokorrean sartuta dauden guneekin alderatuta.

Page 57: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

55

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1U

rdai

bai

Urk

iola

Gau

bea

Gor

beia

Aral

arAl

ako

Har

ria

Izki

Pago

eta

Aizk

orri

-Ar

atz

Arm

añon

PATR

ON

ATU

AK.

BAT

ZAR

RA

1ES

TATU

KO

AD

MIN

ISTR

AZIO

A

1EU

SKO

JAU

RLA

RIT

ZA

52

11

11

11

11

EAEk

o AD

MIN

ISTR

AZIO

A

3 (B

iz)

2 (B

iz-A

r)2

(Ar)

2 (B

iz-A

r)2

(Gip

)2

(Gip

)1

(Ar)

3 (G

ip)

2 (G

ip-A

r)2

(Biz

)FO

RU

ALD

UN

DIA

K

6 (2

2tik

)8

(8tik

)1

8 (8

tik)

7 (6

tik)

6 (5

etik

)7

(3tik

)4

(3tik

)11

(11t

ik)

2 (2

tik)

UD

ALAK

13

1 (A

dmin

. bat

zarr

ak)

6 (A

dmin

. bat

zarr

ak)

ENTI

TATE

LO

KAL

TX

IKIA

K

11

11

1 (e

do e

ntzu

tets

ua)

1 (e

do e

ntzu

tets

ua)

1 (A

r zi

entz

ia

erak

unde

a)1

(edo

ent

zute

tsua

)2

(EHU

tik e

ta

zien

tzia

era

kund

etik

)1

(EHU

)EH

U E

DO

OR

DEZ

KAR

I ZI

ENTI

FIK

OAK

1U

NES

CO

(MaB

pro

gram

a)

1 (U

rdai

bai B

iosf

era

Erre

serb

a)1

1 (A

r)1

1 (G

ip)

1 (G

ip)

1 (A

r)1

(Gip

)1

1 (B

iz)

ING

UR

UK

O E

RAK

UN

DE

EKO

LOG

ISTA

K

1 (z

ient

if)1

(zie

ntif)

ING

UR

UM

ENA

BAB

ESTE

KO

EAE

ko

ERAK

UN

DEA

1 (b

otor

ik g

abe)

11

11

11

11

1ZU

ZEN

DAR

IA/

KO

NTS

ERB

ATZA

ILEA

1IN

GU

RU

KO

KU

LTU

RA-

ERAK

UN

DEA

11

(Ar)

11

(Gip

)1

(Gip

)1

(Ar)

1 (P

agoe

ta)

1M

END

I FED

ERAZ

IOA

EDO

MEN

DI

SOZI

ETAT

EA

11

1EU

SKAD

IKO

BAS

OG

INTZ

A EL

KAR

TEEN

KO

NFE

DER

AZIO

A

11

1 (G

ip.-e

koa)

BAS

O J

ABEE

N E

RAK

UN

DEA

31

(Har

anen

Lan

da

Gar

apen

erak

o er

ak.)

1IN

GU

RU

KO

BAS

O-N

EKAZ

ARIT

ZA

SEK

TOR

EA

11

(Ar)

12

(Gip

)2

(Gip

)1

(Ar)

1 (e

rem

uan

ezar

ria))

11

(Biz

)EU

SKAL

HER

RIK

O N

EKAZ

ARIT

ZA

SIN

DIK

ATU

AK E

DO

ER

AKU

ND

EAK

11

1EU

SKAL

HER

RIK

O M

END

I N

EKAZ

ARIT

ZAR

EN F

EDER

AZIO

A

21

11

11

JAB

EEN

ELK

ARTE

A

11

1 (G

orb)

11

1 (Iz

ki)

11

1 (A

rmañ

on)

EHIZ

A ET

A AR

RAN

TZAK

O

LUR

RAL

DE

FED

ERAZ

IOAK

ED

O

SOZI

ETAT

E ED

O K

LUB

AK

11

11

11

1PR

ESID

ENTE

A

1 (P

res.

Kon

s.

Koop

.)1

1 (Id

azk.

)2

(Eni

rio-A

rala

r m

anko

mun

itate

a)

1 (A

ltzol

a Bi

gant

xate

gi

Elka

rtea

)4

(par

tzue

rgoa

k))

2 (E

rabi

lera

pu

blik

oko

men

diet

an

emak

idad

unak

/Es

pele

olog

ia ta

ldea

k)

BES

TE B

ATZU

K

2425

1525

2219

1817

3413

GU

ZTIR

A

Page 58: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

56

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

Urdaibai

Urkiola

Gaubea

Gorbeia

AralarAlako H

arriaIzki

PagoetaAizkorri-

AratzArm

añonPATR

ON

ATUAK

BATZO

RD

E IRAU

NK

OR

RA

32

11

11

11

EAEko ADM

INISTR

AZIOA

2 (Biz)2 (Biz-Ar)

2 (Biz-Ar)1

12

(Gip-Ar)

1 (Biz)

FOR

U ALD

UN

DIAK

2 (22tik)1 (8tik)

12 (8tik)

1 (6tik)1 (5etik)

2 (3tik)1 (3tik)

2 (11tik)

2 (2tik)U

DALAK

11

1EN

TITATE LOK

AL TXIKIAK

1 (botorik gabe)1

11

11

11

11

ZUZEN

DAR

IA/K

ON

TSERB

ATZAILEA

1EN

IRIO

-ARALAR

M

ANK

OM

UN

ITATEA

1B

EEN ER

AKU

ND

EA

11

12

11

3 (partzuer. bat)1

BATZAR

REAN

OR

DEZK

ATUTAK

O

BESTE ER

AKU

ND

E, TALDE,

ENTITATE ETA IN

STITUZIO

AK

1 (Batzarrekoa)1

11

11

11

11

PRESID

ENTEA

11 (Patronatukoa)

1 (Patronatukoa)ID

AZKAR

IA

2425

1525

2219

1817

3413

GU

ZTIRA

Page 59: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

57

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Urda i ba i ko B i o s f e ra E r re se rba

Aitorpena eta erregimen jurdikoa:

• 1989ko uztailaren 6ko 5/89 Legea (1989ko uztailaren 29ko 145. EHAA).

• 1997ko urriaren 31ko 15/97 Legeak aldatua (1997ko azaroaren 17ko 220. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Abuztuaren 3ko 242/1993 Dekretua (1993ko abendua-ren 7ko 235. EHAA).

• Otsailaren 11ko 27/2003 Dekretuak (2003ko mar-txoaren 5eko 46. EHAA) eta 2003ko uztailaren 22ko 182/2003 Dekretuak aldatua (abuztuaren 19ko 160. EHAA).

Araudiaren garapena:

• Azaroaren 24ko 313/1992 Dekretua, Patronatuak eman beharreko txostenei buruzkoa (1992ko abenduaren 21eko 247. EHAA).

• Lankidetza Kontseilua sortzen duen otsailaren 14ko 164/1995 Dekretua (1995ko otsailaren 14ko 164. EHAA), abuztuaren 29ko 197/1997 Dekretuak aldatua (1997ko irailaren 18ko 178. EHAA).

• Irailaren 29ko 258/1998 Dekretua, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren jarduera sozio-ekonomikoen egokitzape-nerako eta garapenerako egitaraua onartzen duena (1998ko urriaren 21eko 200. EHAA).

• Abenduaren 21eko 446/1999 Dekretua, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako Patronatuan udal ordezkariak hautatu eta izendatzeko arauak fi nkatzen dituena (2000ko urtarrilaren 7ko 4. EHAA).

• Abenduaren 21eko 447/1999 Dekretua, Urdaibaiko Biosfera Erreserbako Patronatuan biosfera erreserba-ren azterketan eta babesean izen ona duten biosfe-ra erreserbaren eremuko elkarte ekologista eta kon-tserbazionistek izango duten ordezkaritza izendatze-ko modua eta ordezkaritzaren indarraldia arautzeko dena. (2000ko urtarrilaren 7ko 4. EHAA).

• 2004ko azaroaren 18ko Agindua, Lurralde Antolamen-du eta Ingurumen sailburuarena, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren Artadi Kantauriarren Lurralde Ekintza-rako Egitasmoa behin betiko onartzeko dena (2004ko abenduaren 30eko 249. EHAA).

Urk i o l ako pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Lehenengo BNAP: Otsailaren 22ko 102/1994 Dekretua (1994ko martxoaren 21eko 55. EHAA).

• Bigarren BNAP: Ekainaren18ko 147/2002 Dekretua (2002ko abuztuaren 9ko 150. EHAA).

Deklarazioa:

• Abenduaren 29ko 275/1989 Dekretua (1990eko urtarri-laren 4ko 3. EHAA).

• Otsailaren 15eko 93/1994 Dekretuak (1994ko mar-txoaren 16ko 52. EHAA); apirilaren 25eko 252/1995 Dekretuak (1995eko maiatzaren 22ko 95. EHAA); eta ekainaren 2ko 97/1998 Dekretuak, Urkiola parke na-tural izendatzeari buruzko Dekretuko 6. atala indar-gabetzen duena (1998ko ekainaren 17ko 112. EHAA), aldatua.

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Lehen EKZP: Abenduaren 5eko 505/1995 Dekretua (1996ko urtarrilaren 25eko 18. EHAA).

• Bigarren EKZP: Maiatzaren 30eko 111/2006 Dekretua (abuztuaren 8ko 150. EHAA).

Gaubeako pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Urtarrilaren14ko 3/1992 Dekretua (1992ko otsailaren 10eko 27. EHAA).

Deklarazioa:

• Urtarrilaren14ko 4/1992 Dekretua (1992ko otsailaren 11ko 28. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Lehen EKZP: Otsailaren 28ko 174/1995 Dekretua (1995eko apirilaren 3ko 65. EHAA). Ekainaren24ko 155/1997 Dekretuak aldatua (1997ko uztailaren 14ko 133. EHAA).

• Bigarren EKZP: ekainaren18ko 146/2002 Dekretua (2002ko abuztuaren 1eko 145. EHAA).

Gorbe i ako pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Ekainaren 28ko 227/1994 Dekretua (1994ko abuztua-ren 16ko 154. EHAA).

Deklarazioa:

• Ekainaren 28ko 228/1994 Dekretua (1994ko abuztua-ren 16ko 154. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Martxoaren 31ko 66/1998 Dekretua (1998ko ekainaren 3ko 102. EHAA).

Euskal Autonomia Erkidegoa Aitortutako Guneen Araudia

Page 60: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

58

4. N A T U R G U N E E N A R A U D I A N N A T U R I N G U R U N E A B A B E S T E A

Ara l a rko pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Apirilaren 26ko 168/1994 Dekretua (1994ko uztailaren 4ko 126. EHAA).

• Uztailaren 13ko 146/2004 Dekretuak aldatua (2004ko uztailaren 27ko 142. EHAA).

Deklarazioa:

• Apirilaren 26ko 169/1994 Dekretua (1994ko ekainaren 29ko 123. EHAA).

A iako Ha r r i a pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Apirilaren 11ko 240/1995 Dekretua (1995eko ekaina-ren 6ko 105. EHAA).

Deklarazioa:

• Apirilaren 11ko 241/1995 Dekretua (1995eko ekaina-ren 6ko 105. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Apirilaren 16ko 87/2002 Dekretua (2002ko maiatzaren 2ko 81. EHAA).

I z k i pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Martxoaren 31ko 64/1998 Dekretua (1998ko maiatza-ren 4ko 80. EHAA).

Deklarazioa:

• Martxoaren 31ko 65/1998 Dekretua (1998ko maiatza-ren 4ko 80. EHAA).

Erabilera eta kudeaketa plan gidaria:

• Urriaren 10eko 200/2000 Dekretua (2000ko azaroaren 2ko 210. EHAA).

• EKZPren zati arau-emailearen aldaketa 2005eko otsai-laren 8ko 26/2005 Dekretuaren bitartez (otsailaren 21eko 35. EHAA).

Pagoe ta pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Irailaren 29ko 253/1998 Dekretua (1998ko urriaren 28ko 205. EHAA).

Deklarazioa:

• Irailaren 29ko 254/1998 Dekretua (1998ko urriaren 28ko 205. EHAA).

A i zko r r i - A ra t z pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Apirilaren 4ko 76/2006 Dekretua (2006ko apirilaren 21eko 76. EHAA).

Deklarazioa:

• Apirilaren 4ko 75/2006 Dekretua (2005eko maiatzaren 19ko 94. EHAA).

Page 61: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

59

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Armañon pa rke na t u ra l a

Baliabide Naturalak Antolatzeko Plana:

• Irailaren 19ko 175/2006 Dekretua (2006ko azaroaren 29ko 228. EHAA).

Deklarazioa:

• Irailaren 19ko 176/2006 Dekretua (2006ko azaroaren 29ko 228. EHAA).

I t x i na Mend iguneko b i o t opo babes t ua

Deklarazioa:

• Uztailaren 11ko 368/1995 Dekretua (1995eko abuztua-ren 30eko 165. EHAA).

Le i t za ran i ba i ko b i o t opo babes t ua

Deklarazioa:

• Irailaren 29ko 416/1995 Dekretua (1995eko urriaren 20ko 201. EHAA).

Lagua rd i ako a i n t z i r aguneko b i o t opo babes t ua

Deklarazioa:

• Irailaren 19ko 417/1995 Dekretua, Carralogroño, Ca-rravalseca eta Prao de La Paul aintziren ingurukoa (1995eko urriaren 20ko 201. EHAA).

• Azaroaren 29ko 255/1998 Dekretua, Muscoko aintzira biotopoa eransteko eta izendapena aldatzeko (1998ko urriaren 16ko 197. EHAA).

I n u r r i t za i ngu ruko b i o t opo babes t ua

Deklarazioa:

• Otsailaren 25eko 40/1997 Dekretua (1997ko martxoaren 11ko 48. EHAA).

Gaz te l uga t xe b i o t opo babes t ua

Deklarazioa:

• Irailaren 15eko 229/1998 Dekretua (1998ko urriaren 2ko 188. EHAA).

Zuha i t z apa r t ekoak

Deklarazioa:

• Maiatzaren 16ko 265/1995 Dekretua (1995eko ekaina-ren 8ko 108. EHAA).

• Apirilaren 16ko 80/1996 Dekretua, Gipuzkoako Lurrral-de Historikoan dagoen Mutrikuko artea zuhaitz apar-tekoen zerrendatik ezabatzeko dena (1996ko maiatza-ren 2ko 2. EHAA).

• Otsailaren 11ko 23/1997 Dekretua, zuhaitz apartekoen bigarren aitorpena egiten duena (1997ko otsailaren 25eko 38. EHAA).

Euskal Autonomia Erkidegoko Natura 2000 sarean inte-res komunitarioko lekuen zerrendara erants daitezkeen guneen proposamena: 1997ko abenduaren 23ko, 2000ko azaroaren 28ko eta 2003ko ekainaren 10eko Eusko Jaur-laritzaren akordioak (EHAAn argitaratu gabe).

Tx i ngud i

Baliabide Naturalak Babesteko eta Antolatzeko Plan Berezia:

• 1994ko uztailaren 29ko Agindua, Irungo udalerriari buruzkoa (1994ko abuztuaren 25eko 161. EHAA).

• 2001eko irailaren 26ko Agindua, Hondarribiko udale-rriari buruzkoa (2001eko azaroaren 2ko 212. EHAA).

Page 62: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

60

5. E l e m e n t u z e h a t z b a t z u e n b a b e s a : i t s a s e r t z a k , u r a k , i b a i a k e t a e r re k a k , h e z e g u n e a k , m e n d i a k , p a i s a i a e t a k o r r i d o re e k o l o g i k o a k

5.1. Itsasertzak

tsasertzarekin eta hori osatzen duten zerrendekin lotutako erregimen juridikoa uztailaren 28ko 22/1988 Itsasertzetako Legean dago bilduta, funtsean. Arau horretan honakoak ezar-tzen dira:

• Itsasoko-lehorreko jabari publikoko ondasunen sailkapena zein defi nizioa, eta horien ti-tulartasun publikoaren babesari buruzko erregulazioa.

• Ondasun horien erabileraren erregulazio juridikoa, bai administrazio publikoen aldetik, bai partikularren aldetik, baita horren ondorio ekonomiko-fi nantzarioak ere.

• Itsasertzaren ondoan dauden lursailetan ezartzen diren zortasunak eta mugak.

• Arau hori betearazteko zigor-sistema.

• Kostaldeari buruz Estatuak, autonomia erkidegoek eta tokiko agintaritzek dituzten esku-menak.

Hondartzak, itsasoko-lehorreko guneak, jurisdikziopeko urak, eremu ekonomikoko ba-liabide naturalak eta plataforma kontinentala Estatu mailako itsasoko-lehorreko jabari pu-blikoko ondasunak dira, Konstituzioak ezartzen duenaren arabera. Itsasertzetako 2/1988 Le-geak honako eduki hauek barne hartzen ditu:

I

Page 63: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

61

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

• Itsasoko-lehorreko eremuak zehazten ditu, baita hondartza-eremuak ere. Bi elemetu horiei, batera hartuta, “itsasertzak eta itsasadarretako ertzak” esaten zaie, Legearen arabera. Hondartzak eta itsasoko-lehorreko eremuak udal-barrutien barruan daude.

• Estatuaren itsasoko-lehorreko jabari publikokoak ere badiren zenbait elementu gehitzen ditu, urert-zen kontzeptuan sartzen ez badira ere:

- Itsasertzerako sarbidea, materialen metaketagatik edo itsaso-eremu bat kentzeagatik, edozein izan-da ere horren arrazoiak.

- Itsasoari kendutako lursailak, eraikuntza-lanen zuzeneko edo zeharkako ondorio gisa, eta itsaser-tzean egindako lehortze-lanak.

- Itsasoak hartutako lursailak, edozein arrazoiren-gatik bere ibilguaren barruan geratu direnak.

- Nabarmen bertikalak diren itsaslabarrak, gailurre-raino itsasoaren ondoan daudenak edo itsasoko-lehorreko jabari publikoko eremuetan daudenak.

- Jabari publiko gisa mugatutako lursailak, edozein arrazoirengatik hondartzaren, itsaslabarraren edo itsasoko-lehorreko eremuaren ezaugarriak galdu dituztenak.

- Barruko uretan edo jurisdikziopeko uretan dau-den harkaitzak, baita arrazoi naturalen ondorioz jurisdikziopeko uretan edo barrualdeko uretan edo ibaietan osatzen diren uharteak ere, itsasal-dia nabarmentzen den lekuraino; edonola ere, bi kasuetan aurretik zeuden jabego-eskubideak ber-matuko dira.

- Emakidadunek beren esku dagoen itsasoko-leho-rreko jabari publikoko azalera bat osatzeko eran-tsi dituzten lursailak, emakidaren klausuletan hala ezartzen denean.

- Itsasertzaren mugakide diren lursailak, itsasoko-lehorreko jabari publikoan sartzeko erosten dire-nak.

- Aipatutako jabarian Estatuak egindako lanak eta instalazioak.

- Kostak argiztatzeko eta itsas-eremuetan seinaleak jartzeko lanak zein instalazioak.

- Estatuaren esku dauden portuak eta portu-instala-zioak.

• Jurisdikziopeko uren eta barrualdeko uren erregu-lazioak berariazko legedia du, ibilgua eta lurpea barne (urtarrilaren 4ko 10/1977 Legea), baita eremu ekonomikoko eta plataforma kontinentaleko natur baliabideei buruzko erregulazioak ere (otsailaren 20ko 15/1978 Legea).

Euskal Autonomia Erkidegoak ez du oraindik bera-riazko legedi propiorik sortu bere itsasertzari buruz. Hala ere, gai horri dagokionez, posible da autonomia erkide-goaren eremuko arau-erreferentzia batzuk aurkitzea. Otsailaren 27ko 3/1998 Legeak (Euskal Autonomia Erki-degoko Ingurumena Babesteko Lege Nagusia) adminis-trazio publikoek itsasertzari dagokionez bete beharreko zenbait printzipio eta helburu ezartzen ditu. Hala ere, horiek guztiak generikoak dira:

• uren kalitatearen eta itsasertzaren kalitatearen mai-la egokia lortzea eta horri eustea;

• eremu horietako ingurumena hondatzeko arriskua saihestea;

• ur-ertzek duten korridore ekologiko izaera berma-tzea, ahal den neurrian;

• itsasertza behar bezala zaintzen eta babesten dela bermatzea, babesari eta leheneratzeari lotutako be-harrezko neurriak hartuta;

• kostaldeko eremuak modu iraunkorrean erabiltzen direla ziurtatzeko planak egitea;

• itsasoko-lehorreko jabari publikokoak diren onda-sunak zentzuz erabiltzen direla zaintzea, horien izaera eta helburua kontuan hartuta eta paisaia, in-gurumena eta ondare historikoa errespetatuta;

• hezeguneak zaintzea, horiek babesteko eta lehe-neratzeko helburuak eta neurriak fi nkatuta, horiek hobeto ezagututa eta horien hondatzea saihestuta.

Horrez gain, ezin dugu ahaztu lege horrek berak itsasoko-lehorreko jabari publikoa eta horren babes-zor-tasuna ingurumen aldetik sentikorrak diren gune gisa hartzen dituela, sailkapen horrek juridikoki dakartzan ondorio guztiekin.

Horrez gain, aipatu beharrekoa da Euskal Autono-mia Erkidegoko Lurralde Antolamendurako Arauek Itsa-sertza Antolatzeko eta Babesteko Lurralde Plan Sekto-riala egitea aurreikusten dutela (egun egiten ari dira); bestalde, Hezeguneetarako Lurralde Plan Sektorialak (aurrerago aztertuko dugu horren edukia) kostaldeko hezeguneei lotutako aurreikuspen garrantzitsuak barne hartzen ditu.

A .Honda r t zak e t a i t s a soko - l eho r reko e remuak : kon t zep tu e t a e r reg imen j u r i d i koa

Itsasertzetako legediaren arabera, itsasertzak eta itsasa-darrak honako hauez osatuta daude:

• Itsasoko-lehorreko eremua

Itsas-lehorreko eremua edo itsasbeherako lerro edo itsasgora bizi ekinozialaren arteko eremuaren artean eta ezagututako denborale handienetan olatuek jo-tzen duten arteko muga edo, gainditzen duenean, gehienezko itsasgora bizi ekinozialaren lerro artera-ino. Defi nizio horri beste bi aurreikuspen gehitu be-har zaizkio: zonalde hau ibaien ertzetara hedatzen da itsasgoren eragina nabarmen egiten den lekuetaraino; itsasoko-lehorreko eremuaren kontzeptuaren padurak, albuferak, marjalak, zingirak eta, oro har, itsasgoren joan-etorrien ondorioz, olatuen ondorioz edo itsasoko uraren fi ltrazioagatik ureztatzen diren lur beheak.

• Hondartzak

Material solteen gordailu-zonaldeak; hala nola, hon-darrak, legarrak eta hartxintxarrak, barnean sartuta ebakiak, bermak eta dunak, hauek landaredia izaki ala ez, itsasoaren edo itsas-haizearen eraginez edo beste arrazoi natural batzuen eraginez sortu direnean.

Page 64: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

62

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

Itsasertzetako legeak sistema sinple bat ezartzen du itsasoko-lehorreko jabari publikoa erabiltzeko erregime-na zehazteko.

• Erabilera publikoa eta izaeraren araberakoa

Paseatu, egon, bainatu, nabigatu, ontziratu eta leho-rreratu, arrantza egin, landareak eta itsaskiak hartu eta inolako eraikuntza- edo instalazio-lanik eskatzen ez duen antzeko beste edozer jarduera, betiere, inda-rrean dagoen araudiaren arabera egiten badira. (Era-bilera askea, publikoa eta doakoa).

• Administrazioak eman beharreko baimena eskatzen duten erabilerak

Estatuaren Administrazioak ondasun horiek (erabat edo partzialki) erabiltzea, bere eskumenaren barruko helburuak betetzeko; hala nola, ikerketak eta azter-ketak, eraikuntza-lanak, instalazioak edo zerbitzuak. (Erreserbak).

Autonomia erkidegoek ondasun horiek erabiltzea, por-tu berriak edo garraiobideak eraikitzeko edo dagoene-ko daudenak zabaltzeko edo aldatzeko. (Esleipena).

Ondasun horiek desmuntagarriak ez diren instalazioz edo lanez betetzea. (Emakida).

Intentsitate-, arrisku- edo errentagarritasun-egoerak batera gertatuz gero, inolako instalaziorik edo eraikun-tzarik eskatzen ez duten erabilerak; halakorik eskatuko balute, instalazioek desmuntagarriak izan behar dute, edo ondasun higigarri gisa sailkatzeko modukoak izan behar dute. (Baimena). (Bada erregimen juridiko berezi bat isurpen-baimenetarako eta agregazioak erauzteko baimenetarako).

Baimen horiek Estatuko Administrazioak eman be-har ditu, lurretik itsasora botatzeko isurien kasuan izan ezik; kasu horretan, tokiko administrazioari dagokio bai-mena ematea.

Itsasoko-lehorreko jabari publikoa kasu honetan soilik har daiteke: duten izaeragatik bestelako kokape-nik onartzen ez duten jarduerak egiteko edo instalazio-ak sortzeko. Edozein izanda ere eskatzen den baimena edo baimen hori ematen duen administrazioa, espresu-ki kanpo geratzen dira babes-zortasunean ere debeka-tuta dauden erabilerak, honako hauek izan ezik: hirien arteko garraiobideak eraikitzeko edo aldatzeko lanak, legeak onartzen duen mailatik gorako trafi ko-intentsita-tea duten bideak hobetzeko lanak (zerbitzuguneak bar-ne, Ministroen Kontseiluak horiek erabilera publikokoak direla baieztatu ondoren) eta betegarri gisa erabil dai-tezkeen obra-hondakinen isurketak, horretarako baime-na edukiz gero. Horrez gain, debekatuta dago baimenik gabe ibilgailuak eremu horietan uztea edo eremu ho-rietatik ibiltzea, baita bertan kanpatzea ere. Azaroaren 27ko 54/1997 Legeak, Sektore Elektrikoa Arautzeari buruzkoak, salbuespen berri bat ezarri zuen: salbuespen gisa eta behar bezala bermatutako erabilera publikoko arrazoiak direla medio, Ministroen Kontseiluak, Sus-tapen, Ingurumen, Industria eta Energia Ministerioek hala eskatuta, goi tentsioko linea elektrikoak jartzeko baimena eman ahal izango du itsasoko-lehorreko jabari

publikoko eremuetan, betiere, horiek hondartza ingu-ruetan edo babes berezia behar duten beste eremuetan jartzekoak ez badira.

Estatuaren esku dauden portuen kasuan (Euskal Au-tonomia Erkidegoan Bilbokoa eta Pasaiakoa soilik), aza-roaren 26ko 48/2003 Legeak, mota horretako portuetako zerbitzuak eta erregimen ekonomikoak arautzen ditue-nak, honako hau ezartzen du: portu-jabari publiko ho-rren erabilera dagokion berariazko araudiaren arabera arautuko dela, eta araudi horretan aurreikusten ez diren gaietan baino ez dela aplikatuko itsasertzetako legedia.

Horrez gain, 1988ko Itsasertzetako Legeak hondar-tzen antolakuntzari buruzko berariazko zenbait irizpide ezartzen ditu:

• Hondartza-zerbitzuetarako eraikinak hondartzatik kanpo jarriko dira, legeak ezartzen dituen gehie-nezko tamainak eta gutxieneko distantziak errespe-tatuta.

• Hondartzan jartzeko instalazioek (sasoiko zerbitzuei dagozkienak barne), itsasgoran hondartzak duen azaleraren erdia baino gutxiago hartu beharko dute. Instalazio horien banaketa Administrazio Au-tonomikoak egingo du eta, halakorik ezean, modu homogeneoan egingo da hondartza guztian.

B . Mugak i de d i ren l u r sa i l ek i ko mugak e t a zo r t a sunak

Itsasertzetako legediak itsasertzeko eremu gisa sailka-tutako eremuen ondoko lursail guztien (hondartzak eta itsasoko-lehorreko eremua) gaineko muga- eta zor-sis-tema ezartzen du. Zor eta muga bakoitzaren kokapena zehazteko, aipatutako itsasertz horren barruko lerrotik abiatu eta proiekzio horizontala hartzen da kontuan.

Jarraian azaltzen diren mugak eta zorrak ezin dira preskribatu, eta legearen bidez ezartzen dira zuzenean. Horrez gain, muga eta zor horiek kostaldeko lursail guz-tietan aplikatzen dira, kasuan kasuko berariazko arau-diak ezartzen duena kontuan hartuta, nazio-segurta-sunerako interesgarriak diren horietan izan ezik. Azken horiek berariazko araudi baten bidez arautuko dira. Au-tonomia erkidegoek itsasertza babesteko araudi propioa sor dezakete, legearen zortasunek eta mugek gutxiene-ko erregulazio osagarria baino ez baitute eskaintzen.

B.1. Igarotze-zortasuna

6 metroko lerro bati aplikatzen zaio (lerro hori 20 me-trora zabal daiteke zeharkatzeko zailak edo arriskutsuak diren eremuetan) eta lerro horrek libre geratu behar du zaintza-ibilgailuentzat eta oinezkoentzat. Zor horretatik kanpo geratuko dira bereziki babestuta dauden kostal-deko eremuak; kasu horietan, berariazko araudia hartu beharko da kontuan.

Zonalde horietan kasu hauetan soilik sar daiteke:

• Itsasoko-lehorreko jabari publikoan lanak egin be-har direnean (kasu horretan, hartu beharreko lerroa

Page 65: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

63

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

antzeko beste batengatik ordezkatu behar da, ibil-gailuak eta oinezkoak bertatik igaro daitezen).

• Itsas pasealekuak egin behar direnean: oinezkoen-tzako pasealekuak lehenetsiko dira.

Igarotze-zortasuna kasu guztietan aplikatuko da, edozein izanda ere lurzoruaren hirigintza-sailkapena. Lursailean 1988ko Itsasertzeko Legearen aurretiko lanak edo instalazioak daudenean:

• Aurreko legearen arabera eskatu beharreko baime-nik ez badute, instalazio eta lan horiek eraitsi egin-go dira, betiere, interes publikoko arrazoiak direla-eta Estatuko Administrazioak horiek legeztatzen ez baditu.

• Lan edo instalazio horiek aurreko legediarekin bat badatoz, baina lege berriarekin bateragarriak ez badira, horiek egokitzeko aldaketa txikiak egin dai-tezke, Estatuko Administrazioaren baimenarekin; alabaina, ez inolaz ere onartutako lan edo instalazio horiek fi nkatzeko edo modernizatzeko lanik, ezta horiek handitzeko edo horien desjabetze-balioa areagotzeko lanik ere. Arau hori bera legeztatutako lanen edo instalazioen kasuan aplikatuko da.

B.2. Sartzeko zortasuna

Itsasora sartzeko zortasuna itsasoko-lehorreko jabari pu-blikoaren ondoko lursailetan aplikatuko da, sarbidearen helburuak eta izaerak eskatzen duen luzerari eta zaba-lerari erreparatuta. Lurralde-antolamendurako planek eta tresnek itsasaldera joateko eta ibilgailuak inguruan uzteko behar adina leku aurreikusi beharko dituzte, guz-tiak ere jabari publikotik kanpo, bereziki babestuta dau-den eremuetan izan ezik (horietan, berariazko araudia hartuko da kontuan). Sarbideen beharra ez da kopuruz zehaztuko, hiri-lursailetan edo lurzoru urbanizagarrie-tan izan ezik: azken kasu horietan, ibilgailu-zirkulazio-rako sarbideen arteko tartea 500 metrokoa izango da, eta oinezkoentzako sarbideen arteko tartea, berriz, 200 metrokoa.

B.3. Babes-zortasuna

100 metroko eremua da, 200 metroraino zabal daitekee-na, Estatuko Administrazioa kasuan kasuko autonomia erkidegoarekin eta udalarekin ados jartzen bada. Babes-zortasunak barne hartzen duen zonaldean lau jarduera-talde bereiz ditzakegu:

1. Baimen beharrik gabeko erabilera askeak

Laboreak eta landaketak soilik, betiere, igarotze-zor-tasunean ezarritakoa errespetatuta, baita lehen 20 metrotan zenbait itxitura-muga ere.

2. Administrazio Autonomikoak baimendutako erabilerak eta instalazioak

• Duten izaeragatik bestelako kokapenik onartzen ez duten jarduerak, lanak edo jarduerak edo itsasoko-

lehorreko jabari publikoaren erabilerarako komeni-garriak direnak.

• Kirol-instalazio irekiak.

• Lubetak egitea, baso-zatiak ebakitzea eta zuhai tzak moztea, baldintza jakinetan.

3. Estatuko Gobernuak eta salbuespen gisa soilik baimen ditzakeen instalazioak

• Hiri arteko garraiobideen eraikuntza edo aldake-ta, edo urtean eguneko 500 ibilgailutik gora izaten dituzten bideen aldaketa edo horien zerbitzu-gu-neen aldaketa (araudiaren arabera, baimen hori ez da ezinbestekoa horrek zeharkako eragina baino ez badu babes-zortasunean).

• Goi-tentsioko linea elektrikoen instalazioa.

• Bizileku gisa erabiliko diren eraikinak, bereziki, ga-rrantzitsuak badira eta arrazoi ekonomikoengatik itsasertzean egin behar badira, betiere, aurrean hondartzak, hezeguneak edo bereziki babestu be-harreko beste zonaldeak dituzten babes-zortasune-ko eremuetan eraikitzen ez badira.

• Beste leku batean jar daitezkeen arren, eta, itsasoko-lehorreko jabari publikoak erabiltzeko beharrezkoak ez izan arren, aurreko puntuan aipatutako egoerak biltzen dituzten industria-instalazioak.

4. Erabat debekatuta dauden erabilerak eta instalazioak

• Agregazioen suntsiketa dakartenak.

• Hondakin solidoen, lan-hondarren eta araztu ga-beko hondakin-uren isurketa (lehenbiziko biak bai-menduta daude, betegarri gisa erabilgarriak dire-nean eta baimen egokiak dituztenean).

• Kartelen, hesien edo ikus-entzunezko bitartekoen bidezko publizitatea (eraikinetako aurrealdean ikus-eremua murriztu gabe jartzen direnak izan ezik).

Babes-zortasunaren aplikazioari lotutako babes-neu-rrien intentsitatea ikusita, araudiak egindako aurreikus-penak pixkanaka aplikatzea aurreikusten du, kostaldeko lursail bakoitzaren hiri-sailkapenaren arabera:

• Lurzoru urbanizaezinetan eta programatu gabeko lur zoru urbanizagarrietan babes-zortasuna erabat apli katuko da, oso-osorik.

• Hiri-lurzoruan, babes-zortasunaren aplikazioa 20 metrora murriztuko da (hala ere, bada berariazko araudi bat eraikuntza hori baino distantzia txikiago-ra dagoenerako).

• Lurzoru urbanizagarrien kasuan, funtsezko ideia da-goeneko esleituta dauden hiri-aprobetxamenduei eustea da.

Babes-zortasun horren eraginpean geratzen diren aurretiko eraikinak edo instalazioak daudenean, Admi-

Page 66: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

64

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

nistrazio Autonomikoak baimena emanez gero, horiek hobetzeko eta konpontzeko lanak egin ahal izango dira, betiere, horien tamaina handitu gabe eta lan horiek erai-kinetan ekar dezaketen balio-handitzea desjabetze-ka-suetan kontuan hartu gabe.

B.4. Eragin-eremua

Planeamenduak ezarritako zabalera duen zonalde ba-teko hirigintza-antolamenduak (horren gutxieneko za-balera 500 metrokoa izango da, itsasertzeko barruko mugatik aurrera) honako irizpide hauek errespetatu be-harko ditu:

• Hondartza eta ibilgailuen trafi korako bideak dituz-ten eremuetan, ibilgailuak uzteko lurzoruak gorde behar dira, igarotze-zortasunaren eraginpetik kan-po dauden eremuetan utziko direla bermatzeko.

• Eraikinek hirigintza-legediak ezarritakoari egokitu behar dute.

• Pantaila arkitektonikoak edo bolumenen pilaketa saihestu behar dira. Horretarako, eremu horretako eraikuntza-dentsitateak udalean lurzoru urbaniza-garriaren edo urbanizagarri izateko egokia den lur-zoruaren batez besteko eraikuntza-dentsitatearen parekoa edo hori baino txikiagoa izan behar du.

C. I t s a soko - l eho r reko j aba r i pub l i koa ren ga i neko t ok i ko e skumenak

Itsasertzetako legediak udal-eskumenak autonomia er-kidego bakoitzak fi nkatzen duen esparrura mugatzen ditu, honako gai hauei dagokienez:

1. Itsasoko-lehorreko jabari publikoko mugaketen berri ematea.

2. Emandako baimen mota guztien berri ematea (erreserbak, adskripzioak, emakidak...).

3. Dagokion kasuan, hondartzan jar daitezkeen saso-iko zerbitzuak ustiatzea, tokiko erregimenaren araudiak zuzeneko edo zeharkako kudeaketa-rako ezartzen duen edozein modu erabilita.

4. Hondartzak eta eremu publikoak garbitasun- eta osasun-egoera egokietan mantentzea, eta Es-tatuko administrazioak salbamenduari eta giza bizitzen segurtasunari buruz ezarritako arauak kontuan hartzea.

Zehazki, Euskal Autonomia Erkidegoaren kasuan, abuztuaren 20ko 196/1997 Dekretuak arautu egiten du babes-zortasuneko eremuetan erabilpen-baimenak ema-teko prozedura, eta lurretik itsasora isurketak egiteko baimenei buruzko prozedura. Urari buruzko ekainaren 23ko Euskal Autonomia Erkidegoko 1/2006 Legeak Ura-ren Euskal Agentziaren eskuetan uzten du babes-zor-tasuneko eremuetan erabilpen-baimenak emateko eta baimen horiek zaintzeko, ikuskatzeko eta zigortzeko ardura.

Prozedura horietan honako arlo hauek aurreikusten dira: dagokion kasuan, udalaren hirigintza-ziurtagiri bat eskatzen da, proposatutako erabilera indarrean dagoen planeamenduarekin bat datorrela ziurtatzeko. Horrez gain, kasu bakoitzari dagokion udalak txosten bat aur-keztu behar du ebazpenaren aurretik eta erabakia uda-lari jakinarazi behar zaio.

Hala ere, honako hauek dira itsasertzetako araudiak tokiko erakundeen eskumenetan dituen ondorio esan-guratsuenak:

• 1988ko itsasertzetako Legeak kostaldeko udalerrie-tako hirigintza-planeamendu guztia baldintzatzen zuen. Lehenik eta behin, zorren ondorioek zuten garrantziagatik, batez ere, itsasertzen mugakide di-ren lursailetan. Bestalde, lege horrek Estatuko Ad-ministrazioaren derrigorrezko txosten lotesle bat gehitzen zuen (egia esan, bi ziren: bata hasierako onarpenaren aurrekoa eta, bestea, behin betiko onarpenaren aurrekoa) lege horrek barne hartzen zituen itsasertzeko eremu guztietan eragina izan lezaketen lurralde- eta hirigintza-antolamendurako tresna guztien gainean.

• Interes orokorreko lanak Estatuko Administrazio-aren esku daude eta ez dira tokiko administrazioen edozein kontrol-jardueraren mende egongo; horrez gain, beste administrazio publikoek ere ezin izango dituzten lan horiek bertan behera utzi.

Hona hemen interes orokorreko lanak: jabari pu-blikoa babesteko, defendatzeko eta zaintzeko lanak, edozein izanda ere horiek barne hartzen dituzten onda-sunen izaera edo jatorria; itsasorako sarbide publikoei lotutako lanak, planeamenduan aurreikusten ez direnak; hondartzak sortzeko, berreskuratzeko eta leheneratze-ko lanak; itsasoan eta barruko uretan egindako lanak, autonomia erkidegoen eskumenei kalterik egin gabe; eta itsasertzak zein itsas-seinaleak argiztatzeko lanak.

Interes orokorreko lanak egiteko, txosten bat eska-tuko zaio dagokion autonomia erkidegoari eta udalari; horiek hilabeteko epea izango dute proposatutako lana lurraldearen planifi kazio-tresnekin bat datorren ala ez adierazteko, indarrean dagoen hirigintza-planeamen-dua oinarri hartuta. Txosten horiek egiten ez badira, al-dekoak direla ulertuko da. Ezadostasuna egongo balitz, Ingurumen Ministerioak Ministroen Kontseiluan aurkez-tuko du txostena: kontseilu horrek erabakiko du proie-ktua gauzatzea egokia den ala ez. Egokia dela erabakiz gero, planeamendua aldatzeko edo berrikusten hasteko prozedura hasteko agindua emango du, dagokion lege-dian ezarritako izapideak kontua hartuta. Aurretik aipa-tutako tresnarik ez badago edo interes orokorreko lana horietan aurreikusita ez badago, proiektua dagokion autonomia erkidegora eta udalera bidaliko da; horiek planeamendua idatzi edo berrikusi egingo dute proiek-tuaren ebazpenetara egokitzeko. Horretarako, sei hila-beteko epea izango dute proiektua onartzen den unetik aurrera. Epe hori igaro ondoren planeamenduaren ego-kitzapenik egiten ez bada, lanak aurrera eramateko ino-lako oztoporik ez dagoela ulertuko da.

Page 67: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

65

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

5.2. Uren, hezeguneen eta ibai- eta erreka-ertzen babesa

A . E r r i be rak ze i n zo r t a sun -e remuak e t a po l i z i a , u ra r i bu ruzko Es t a t uko a raud i an

A.1. Erriberak

Urari buruzko Legearen arabera (uztailaren 20ko 1/2001 Lege Dekretua, 2003an eta 2005ean erreformatua), jaba-ri publiko hidraulikoa honako elementu hauez dago osa-tua: ur kontinentalak (bai azalekoak, bai berriztagarriak diren lurpekoak, berriztatzeko behar duten denbora kontuan hartu gabe), ur-laster naturalen ibilguak (eten-gabeak edo etenak, nahiz eta salbuespen batzuk egon), aintziren, urmaelen eta azaleko urtegien hondoak ibilgu publikoetan, akuiferoak (baliabide hidraulikoen antola-mendu-jarduerei dagokionez) eta itsasoko ura gezatze-tik datorren ura.

Uraren Legeak honako defi nizio hauek ezartzen ditu:

• Urertzak ibilgu publikoen alboko zerrendak dira, ur beheen mailatik gora kokatuak.

• Ertzak ibilguen mugakide diren lursailak dira.

• Ur-laster eten edo etengabe baten ibilgu naturala ohiko uhaldi maximoetan urez estalita geratzen den lursaila da.

A.2. Zortasun eta polizi zonak

Uraren Legeak ezartzen duenez, ertzak bi mugen mende daude:

a. Bost metroko zabalera duen zortasun-eremu bat, erabilera publikoa izango duena eta araudien bi-dez erregulatzen dena.

Horren helburua ibilguaren zaintzaz arduratzen diren langileei bidea ematea da, baita ibai-arran-tzari lotutako jardueretarako eremua eskain-tzea, ondasunen zein pertsonen salbamendua edo, noizbehinka edo beharrezkoa den kasue-tan, ontzien lehorreratzea edo amarratzea ere. Zortasun-eremuan, jabeek askatasun osoz landa ditzakete zuhaitzak ez diren espezieak, betiere, horiek zortasun- edota zor-eremu horretan adie-razitako helburuari lotutako betebeharrak bete-tzea eragozten ez badute. Alabaina, ezin dute ezer eraiki baimenik gabe: baimen hori, gainera, oso kasu justifi katuetan soilik emango da, kasuan kasuko berariazko araudia errespetatuta. Zuhai-tz-espezieak landatzeko baimena ur-gaietan es-kumena duen erakundearen esku dago.

b. Ehun metroko zabalera duen ur-poliziarako ere-muan honako lurzoru-erabilerak eta jarduerak baldintzatuko dira: lursailaren erliebe naturala-ren aldaketa nabarmenak, agregazioen erauzke-ta, mota guztietako eraikinak (behin-behinekoak edo behin betikoak) eta ibaia haztean korrontea oztopa dezakeen edo uren jabari publikoa kal-te dezakeen erabilera edo jarduera oro. Urari

buruzko Euskal Autonomia Erkidegoko 1/2006 Legearen arabera, ur-poliziarako eremuetan zer erabilera baimenduko diren eta bertan zer erai-kin egingo diren erabakitzea Uraren Euskal Agen-tziaren esku geratuko da.

Itsasoaren bokaletik hurbil dauden eremuetan, urte-gien ondoko inguruetan edo ibilguen zein ertzen baldin-tza topografi koek edo hidrografi koek pertsonen eta on-dasunen segurtasunerako beharrezko egiten dutenean, bi zonaldeen zabalera aldatu ahal izango da, araudiak ezartzen duen moduari jarraituta. Edonola ere, aintzi-ren, urmaelen eta urtegien ertzak ur-korronteetarako fi nkatutako zor- eta polizia-eremuen mende geratuko dira.

Benetan premiazkoa bada, behin-behineko babes-lanak egin ahal izango dira ibilguen ertzetan.

Ur-gaiak kudeatzeko printzipio nagusietako bat arro hidrografi koarekiko errespetua da. Arro hidrografi koa bokale, estuario edo delta bakar batetik itsasoratzen den ura garraiatzen duten ur-laster, ibai eta, zenbaite-tan, aintzirek drainatzen duten lurraldea da. Baliabidea kudeatzeko unitate gisa harturik, arro hidrografi koa zatiezina da. Arro hori hainbat autonomia erkidegotan dagoenean, ur-gaietan esku hartzeko administrazio-eskumenak Estatuaren esku geratzen dira, Konfedera-zio Hidrografi koen bidez (hala ere, eskumen batzuen kudeaketa autonomia erkidegoen esku utz ditzakete). Arroa autonomia erkidego bakar batean dagoenean, berriz, eskumena autonomia erkidego horren esku ge-ratzen da, eskuarki.

B . Euskad i ko U ren Legea ren i np l i kaz i oak

2006. urtean, Euskal Autonomia Erkidegoak ur-gaiei buruzko legedi propioa lortu du. Urari buruzko ekai-naren 23ko 1/2006 Legea da, eta hona hemen horren helburu nagusiak: ingurumenari lotutako funtsezko helburuak zehaztea, eta uren babesa zein erabilera arau-tzea, baita zigorren erregimena ere; Uraren Euskal Agen-tzia sor tzea, zuzenbide pribatuko erakunde gisa. Agen-tzia horren xedea legeak ur-gaietan ematen dizkion eginkizunak kudeatzea da; ur-gaiei eta lan hidraulikoei buruzko planifi kazio- eta zerga-erregimenak ezartzea; eta hornikuntzari, saneamenduari eta arazketari lotu-tako arau nagusiak zehaztea.

Urari buruzko 1/2006 Legeak administrazio publiko-ek errespetatu beharreko printzipio nagusi batzuk ezar-tzen ditu:

a) Mugapen hidrografi koen kudeaketaren eta pla-nifi kazioaren batasunarekiko errespetua.

b) Tratamendu eta planifi kazio integrala, uraren ekonomia, baliabidearen iraunkortasuna, horren egoeraren kontrola eta horren neurrizko erabi-lera.

Page 68: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

66

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

c) Koordinazioa, administrazioen arteko elkarlana, gardentasuna eta erabiltzaileen zein erakundeen parte-hartzea, uraren politika egiteko eta aplika-tzeko prozesuan.

d) Uraren kudeaketa publikoaren eta lurraldearen antolakuntzaren zein ingurumenaren kontserba-zioaren, babesaren eta leheneratzearen arteko bateragarritasuna.

e) Hornikuntza-, saneamendu- eta arazketa-zerbi-tzu publikoen eraginkortasuna, hornikuntza uni-bertsala lehenetsita.

f) Elkartasuna, erantzukizuna eta uraren kudeaketak zein erabilerak eragindako kostuen ordainketa.

g) Uraren inguruko gaiei buruzko informazioa guz-tiontzat eskuragarri izatea; zehazki, isuriei eta ur-masen egoerei buruzko informazioa.

h) Urak eragindako uholdeen eta sarraskien ingu-ruko prebentzio-politika.

i) Ura ondasun publikotzat hartzen duen politika sustatzea, merkatuko legeetatik eta salerosketa askearen legeetatik kanpo.

Euskadiko lurraldea sei arro hidrografi kotan bana-tzen da:

• Barrukoak (12): Asua, Barbadun, Butron, Estepona, Galindo, Gobelas, Oka, Lea, Artibai, Deba, Oiartzun eta Urola.

• Komunitate artekoak (14): Karrantza, Aguera, Ibai-zabal, Oria, Urumea, Bidasoa, Ebro, Puron, Omecillo, Baia, Zadorra, Arakil, Inglares eta Ega.

Urari buruzko 1/2006 Legeak funtsezko erakunde bat sortu zuen: Uraren Euskal Agentzia, hain zuzen.

Hona hemen Uraren Euskal Agentziaren egitekoak (tokiko erakundeen eskumenetan eragin handiena dutenak azpimarratzen dira):

a. Lege horrek planifi kazio hidrologikorako aurreikusten dituen tresnak egitea eta horiek Gobernuari aurkeztea. Gobernuak tresna horiek onar edo alda ditzake, baita horien inguruko izapideak egin ere.

b. Elkarteen arteko arroen Estatu mailako planifi kazio hidrologikoan parte hartzea, gai hori arautzen duen araudia oinarritzat hartuta.

c. Ondare publiko hidraulikoa babesteko jarduerak bultzatzea, bereziki kontzesio eta baimen administratiboei dagokienez, baita ondare publiko hidraulikoari buruzko araudiaren aurkako lege-hausteak zigortzeko ere.

d. Uraren inguruko gaien xedapen orokorren proiektuak egitea, eta horiek Euskal Autonomia Erkidegoko aginte eskudunetan aurkeztea.

e. Estatuko Administrazioak transferitutako, emandako edo eskuordetutako eskumenak gauzatzea.

f. Interes orokorreko obra hidraulikoak.

g. Uren Erregistro Nagusiaren antolakuntza eta funtzionamendua.

h. Babestutako Eremuen Erregistroaren antolakuntza eta funtzionamendua.

i. Indarrean dagoen araudiaren araberako arauen eta zergen aplikazioak aztertzea.

j. Indarrean dagoen legediak uraren inguruan ezartzen dituen zergak kudeatzea, likidatzea, biltzea eta ikuskatzea.

k. Plan nagusiei, arau subsidiarioei, plan partzialei eta plan bereziei buruzko informazio loteslea ematea, horien hasierako onarpenaren ondoren. Txosten horrek udal-planeamenduaren eta ondare publiko hidraulikoaren babesaren eta erabileraren arteko lotura bakarrik izango du hizpide, sektore- edo ingurumen-arrazoiengatik aplika daitezkeen beste lege batzuk diotenari kalterik egin gabe. Bi hilabeteko epean ez bada igortzen edo jakinarazten baiezko moduan ulertuko da.

l. Plan nagusiei, arau subsidiarioei, plan partzialei eta plan bereziei buruzko informazio loteslea ematea, horien hasierako onarpenaren aurretik. Txosten horrek Euskal Autonomia Erkidegoko interes orokorreko lanen eta udal-planeamenduaren arteko lotura bakarrik izango du hizpide, sektore- edo ingurumen-arrazoiengatik aplika daitezkeen beste lege batzuk diotenari kalterik egin gabe. Bi hilabeteko epean ez bada igortzen edo jakinarazten baiezko moduan ulertuko da.

m. Gobernuari urez gainezka egin dezaketen eremuen erabilera mugatzeko proposamena egitea, pertsonen eta ondasunen segurtasuna bermatze aldera.

n. Lurreko eta itsasoko isurietarako baimena ematea.

o. Itsasoko-lehorreko zor-eremuetan baimenak ematea, baita eremu horiek zaintzea eta ikuskatzea ere.

p. Bere eskumeneko gaiei lotutako diru-laguntzak ematea.

q. Araudiek egiteko agintzen dioten eraikuntza-lan guztiak egitea, batez ere, hornikuntza-, saneamendu- eta ureztatze-politikari begira, baita kudeaketa-erakundeen eta erabiltzaile-elkarteen kontrolari begira ere.

r. Ondare publiko hidraulikoaren kontserbazioa bermatzea, gaian eskudunak diren administrazioekin batera.

Page 69: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

67

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Zuzenbide pribatuko erakunde publiko horrek izaera juridiko propioa eta lanerako eskumen osoa du. Uraren Euskal Agentzia ingurumen gaietan jarduten duen Eusko Jaurlaritzako Sailaren barruan dago.

Uraren Euskal Agentzia zenbait gobernu-, kudeake-ta- eta aholkularitza-erakundez osatuta dago eta, horie-tako batzuetan, udal-partaidetza ere sartzen da.

• Agentzia horren Zuzendaritza erakundea kudeatzen eta ordezkatzen duen organo exekutiboa da. Eusko Jaurlaritzak izendatzen du organo horren titularra, ingurumen gaietako saileko titularraren proposame-nak kontuan hartuta.

• Administrazio Kontseilua Agentziaren gobernu-or-ganoa da, eta Euskal Autonomia Erkidegoko Ad-ministrazioko ordezkariz eta foru aldundietako or-dezkariz dago osatuta, modu paritarioan.

• Erabiltzaileen Batzarra Agentziaren partaidetza-or-ganoa da: Legebiltzarrak hautatutako bi kidez gain, organo horretan Euskal Autonomia Erkidegoko Ad-ministrazioaren ordezkariek, ur-gaietan eskudunak diren administrazioetako ordezkariek eta erabiltzai-le-elkarteetako ordezkariek parte hartzen dute (era-biltzaileen kasuen, Batzarreko kide guztien herena baino gehiago osatu behar dute).

• Euskal Autonomia Erkidegoko Ur Kontseilua Agen-tziaren organo erabakitzailea eta aholkularia da, partaidetza-erregimenean, eta honako hauek osa-tuko dute: Euskal Autonomia Erkidegoko Adminis-trazioko ordezkariek, foru aldundietako ordezka-riek, Estatuko ordezkariek, erabiltzaileen ordezka-riek eta naturaren babeserako taldeen elkarteetako ordezkariek.

Page 70: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

68

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

Urari buruzko 1/2006 Legearen alderdi interesgarrie-netako bat Euskal Autonomia Erkidegoko planifi kazio hidrologikoaren arautzea da. Planifi kazio hori honako tresna hauen bidez gauzatzen da:

1. Euskadiko Mugape Hidrografi koko Plan Hidrolo-gikoa.

2. Neurriei buruzko programa.

3. Xehekapenezko plan eta programa hidrologikoak.

Euskadiko Mugape Hidrografi koko Plan Hidrologi-koak indarrean dagoen legedi nagusiak ur-gaietan ezar-tzen dituen erabakiak barne hartzen ditu, baita honako beste alderdi hauek ere:

a) Ur-masaren eta inguruaren ezaugarriak, presio antropikoen eta horiek ur-masetan duten era-ginaren ezaugarriak zein inguru sozio-ekono-mikoaren eta egungo hornikuntza-, saneamen-du- eta uholdeen aurkako babes-sistemen ezau-garriak.

b) Ur azpiko eta azaleko ur-baliabideen ebaluazioa, baita horren erabileraren eta eskuragarritasuna-ren ebaluazioa ere.

c) Egungo eta etorkizuneko beharren identifi ka-zioa, eskariaren kudeaketa egokia, berrerabilpe-na eta erabilera eraginkorra oinarri hartuta.

d) Ur-masak eta inguruak babesteko eta lehenera-tzeko ildoak zein proposamenak, eta ustiapenari, isuriei eta erabilerei lotutako arauak.

e) Baliabideen eta eskarien arteko balantzea ezar-tzea, eta oinarrizko azpiegiturak zein beharrrezko jarduerak zehaztea.

f) Planaren eta horren fi nantzaketaren analisi eko-nomikoa, kostu-etekinen analisiaren ikuspegitik, ingurumen-kostuak barne, baita kostuen lehene-ratze-printzipioaren analisia ere

Euskadiko Mugape Hidrografi koko Plan Hidrolo-gikoa arauek ezartzen duten prozeduraren bidez egingo da, herritarren partaidetza bermatuta, 2000/60/CE Zu-zentarauaren arabera eta administrazio publikoen esku-hartzearekin.

Neurrien programaren helburua Euskal Autonomia Erkidegoan Legearen III. atalean uraren inguruan ezar-tzen diren ingurumen-helburuak lortzea da.

Eusko Jaurlaritzak bere egin ahal izango ditu xehe-kapenezko plan edo programa hidrologikoak, ur-masa, eremu geografi ko, ekosistema edo sektore ekonomiko baterako ingurumen-helburuen lorpenak hala gomen-datzen duenean.

Neurrien programen edo xehekapenezko planen edo programen onarpena Eusko Jaurlaritzaren esku ge-ratuko da, horren eskumenen alorrean, araudien bidez ezartzen diren prozeduren arabera. Prozeduretan arreta

berezia jarriko da administrazioen partaidetzan. Premia-zko kasu justifi katuetan, prozedurak aukera eman be-harko du neurrien programan edo xehekapenezko plan edo programa hidrologikoetan aldez aurretik aurreikusi gabeko jarduerak gauzatzeko, baita aurreikusitako zen-bait jarduera bertan behera uzteko ere.

Urari buruzko 1/2006 Legean aurreikusitako pla-nifi kazio-tresnek Lurralde Plan Sektorialen ondorioak izango dituzte lurraldearen antolakuntzari dagokionez. Horiek egiteko prozesuan Euskal Autonomia Erkidegoko Lurraldearen Antolamendurako Batzordeak parte hartu beharko du.

Ingurumenaren eta naturaren babeserako legeek babestutako eremuak izaera horrekin hartu beharko dira planifi kazio hidrologikoko tresnetan. Gainera, zenbait eremu, arro, akuifero edo ur-masa bereziki babestu ahal izango dira beren ezaugarri naturalengatik edo interes ekologikoagatik, ingurumenaren eta naturaren babese-rako legeen arabera. Plan hidrologikoek eremu horien sailkapena eta horiek babesteko berariazko baldintzak bilduko dituzte.

Planifi kazio hidrologikoaren araudi horren osagarri gisa, eta, nolanahiko administrazio-jarduerari dagokio-nez, honako hau ezartzen da: lur azpiko edo azaleko ur kontinentaletan edo horien ibilguan edo ertzetan eragi-na izan dezaketen edozein planetan, programatan edo jardueratan baliabidearen eta inguruaren babesa, zain-tza zein leheneratzea lehenetsiko da. Zehazki, lurraldea-ren eta hiriaren antolakuntza-planek eta -tresnek horiek guztiak babesteko neurri egokiak ezarri beharko dituz-te, baita sor daitezkeen eskariak eta bitarteko teknikoak zein fi nantzarioak aurreikusi ere, plana edo programa ingurumena errespetatuta gara dadin.

Urari buruzko 1/2006 Legean udal-eskumenetan eragin handiena duten alderdien inguruko azalpen txi-ki hau amaitzeko, arau zehatz baten aipamena egingo dugu: arau horren arabera, planifi kazio hidrologikoan aurreikusitako lan publiko hidraulikoak ez dira udal-bai-menaren mende egongo, baldin eta Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamenduko Legean ezarritako betekizunak betetzen badituzte. Era berean, udalaz gaindiko izaera edo interesa duten lan hidraulikoak ere ez dira baimen horren mende egongo. Tokiko erakun-deek beren lurraldetan egingo diren lan hidraulikoen proiektuei buruzko informazioa eman eta jasoko dute, horiek egin aurretik.

C. I ba i e t a e r reka e r t zen i ngu ruko Lu r ra l de P l an Sek to r i a l a

Lurralde Antolamendurako Arauek, «inguru fi sikoaren antolakuntza»ri buruzko 8. atalean, lurzoru urbanizaezi-naren antolamendu maila gisa hartzen du «Azaleko Uren Babesa», ibaiez eta errekez eta horren babes-ere-muaz osatutakoa. Horren antolakuntza garatua eta ze-haztatua Euskal Autonomia Erkidegoko Ibai eta Erreka Ertzen Lurralde Plan Sektorialak barne hartzen du. Bi isu-rialdeetako (Kantauri isurialdea eta Mediterraneoko isu-

Page 71: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

69

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

rialdea) arazoak desberdinak direnez, bi plangintza egin dituzte, isurialde bakoitzarentzat bat: abenduaren 22ko 415/1998 Dekretuak behin betiko onartzen du Kantauri isurialdearen Lurralde Plan Sektoriala; abenduaren 28ko 455/1999 Dekretuak gauza bera egiten du Mediterra-neoko isurialdearekin. Bi plangintzek hainbat xedapen komun dituzte eta, beraz, biak batera azalduko dira, desberdinak diren alderdiak bereizita.

Kantauri isurialdeari dagokionez, honako hau na-barmentzen du planak: gure ibaiek aldizka eragiten di-tuzten uholdeen inguruko gertakari tamalgarriek gaia sakon eta serio aztertzeko beharra mahaigaineratzen dute. Gure bailaren osaketa geografi koaren eta lurzo-ruaren sakontasunaren zein eskasiaren ondorioz, zuzen-zuzen kolonizatu izan dira gure inguruan dauden ibar urriak. Horretarako erabili diren antolakuntza-irizpideek ez dituzte kontuan hartu gure ibaien beharrak. Medite-rraneoko isurialdeko planak ez du isurialde horren arazo hidraulikoei buruzko hausnarketa orokorrik egiten; ala-baina, arro hori Ebro ibaiaren arro hidrografi koan sartu

izanaren funtsezko datua sakon aztertzen du, horrek dakartzan eragin garrantzitsuengatik, bai arauei, bai es-kumenei, bai kudeaketari dagokionez.

Lurralde Plan Sektorialaren antolakuntza-eremua ho-nela dago osatuta:

• 100 metroko zabalera duten lurzoru-zerrenden mul-tzoa, ur-ibilgu guztien ertzetan kokatuak, ibaiak jaiotzen direnetik itsasora (Kantauri isurialdean) edo Ebro ibaira (Mediterraneoko isurialdean) iristen diren arte; Mediterraneoko isurialdearen kasuan, Arabako Lurralde Historikoan dagoen Ebro ibaiaren ezkerraldea ere sartzen da.

• Urtegien (bi isurialdeetan) edo aintziren zein urmae-len (Mediterraneoko isurialdean) inguruan kokatu-tako 200 metroko lurzoru-zerrendak.

Lurralde Plan Sektorialak honako arro hauek barne hartzen ditu Bizkaian: Kalera, Karrantza, Kadagua eta

Page 72: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

70

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

Aguera ibaien arroak, eta Artibai, Lea, Oka, Sollube, Estepona, Butroi, Gobela, Asua, Galindo, Barbadun eta Nerbioi eta Ibaizabal ibaietako arroen lurralde guztiak, eta Bizkaiko kostaldera iristen diren kostako erreken gai-nerako arro txiki guztiak. Gipuzkoari dagokionez, plan horrek Bidasoa, Urumea eta Oria ibaien arroak ere barne hartzen ditu, baita Jaizubia, Oiartzun, Añorga, Iñurritza, Urola, Narrondo, Deba eta Saturraran ibaietako arroen lurralde guztiak, eta Gipuzkoako kostaldera iristen diren kostako erreken gainerako arro txiki guztiak. Plan horre-tako aurreikuspenek bat egiten dute sarri kostaldeen in-guruko legediarekin; beraz, behar-beharrezkoa da horien guztien arteko koordinazioa. Kostaldeen legediak lursail mugakideetan ezartzen dituen mugez gain, plan horren arauak ere derrigorrez bete behar dira. Kontuan hartu beharra dago Urdaibaiko Biosfera Erreserban berariazko araudia aplikatzen dela; gauza bera gertatzen da Inurrit-za ibaiarekin (Biotopo Babestuaren araudian oinarritzen da), Txingudiko eremuarekin (plangintza urbanistiko be-rezia du) eta Lurralde Antolamendurako Arauetan Na-tura Intereseko Guneen zerrenda irekian agertzen diren ibaiadarren eremuekin (Zierbena, Pobeñako Padurak eta Arena hondartza, Leako eta Berriatuko kostaldeko iba-rrak, Urola ibaiaren bokalea, Iñurritza ibaia eta bertako duna, Oria ibaiko Paduaren enklabeak); hala ere, arau-di horien kalterik gabe, kasu horietan guztietan Euskal Autonomia Erkidegoko Ingurumenaren Babes Nagusiko 3/1998 Legeak xedatutakoa bete beharko da.

Mediterraneoko isurialdean, Lurralde Plan Sektoria-lak Puron, Omecillo, Ega, Araia eta Ebro ibaietako arroak barne hartzen ditu Araban, baita Zadorra, Inglares eta Bayas ibaietako arroen lurralde guztiak ere. Beraz, Bi-zkaiko zenbait udalerritakoak diren Bayas ibaiaren ingu-ruko lurraldeak ere barne hartzen ditu, baita Bizkaiko eta Gipuzkoako zenbait udalerritakoak diren Zadorra ibaiaren inguruko lurraldeak ere.

Lurralde Plan Sektorialak honako kontzeptu hauek defi nitzen ditu: ibaia (10 km koadroko arro-azalera baino handiagoa duen ur-ibilgua); erreka (1 eta 10 km koadro bitarteko arro-azalera duen ur-ibilgua); isurketa (1 km koadroko arro-azalera baino txikiagoa duen ur-ibilgua); urtegia, ibilguaren zabalera (ohiko uhaldi maximoetan urek duten maila zehazten duena; elkarren segidako 10 urte esanguratsuren arteko batez bestekoaren bidez kalkulatzen da); ertza (ezker-eskuin ubidearen ondoan dagoen lursaila); eragin-eremu (Urari buruzko Legea-ren ur-polizien ingurua), ubideak babesteko edo ubide-erretiroak (eraikuntzari eta urbanizazioari dagokionez), arro-azalera, aintzira eta urmaela.

Ibaien eta erreken antolakuntza ezartzen duen araudia honela egituratzen da:

• Bada ubide guztietan aplikatu beharreko araudi na-gusia. Araudi horren oinarrizko hizpidea honako hau da: kultur interesa duten elementuak, ur-hornikun-tzarako urtegiak eta ubideetatik hurbil dauden az-piegiturak babestea.

• Horrez gain, ibai-ertzetan egindako zonifi kazioaren araberako araudi berezitu bat ere sortu da (inguru-men-osaketaren eta osaketa urbanistikoaren arabe-

ra), baita ibaien tramifi kazioen araberakoa ere (arro hidraulikoen arabera). Puntu zehatz bakoi tzean aplikatu beharreko araudia hiru osagaiekin lotu-tako baterako araudiaren aplikazioaren ondorioa izango da.

C.1. Ubide guztietan aplikatu beharreko araudi orokorra

Lurralde Plan Sektorialak kultur interesa duten ibai-er-tzetako zenbait elementu babesteko jarraibideak eta irizpideak ezartzen ditu:

• Kultur interesa duten zubiak. Kasu horietan eta, ba-tez ere, hiri-eremuetan kokatutako zubien kasuan, kasu bakoitza udal-planeamenduan aztertu behar-ko da. Edonola ere, uholdeen prebentziorako ara-zo hidraulikoak konpontzeko alternatibek erabat errespetatu beharko dute inguruko hiri-eremua. Hirigintza-garapen berriak gara daitezkeen lekue-tan kokatuta dauden zubien kasuan, planeamendua idazteko orduan komenigarria izango litzateke in-guruaren azterketa hidrauliko orokorra egitea, ga-rapen-lanak hasi aurretik esku hartzeko alternatiba guztiak ebaluatuta. Hori guztia Euskal Ondare Kul-turalari buruzko 7/1990 Legeari (ondasun kultural gisa aitortzen badira) kalterik eragin gabe egingo da. Lurralde Plan Sektorialak berak ere ahaleginik handienak egiteko iradokizuna egiten du alterna-tiba hidraulikoek 85 zubi errespeta ditzaten (25 Bi-zkaian, 32 Gipuzkoan, 28 Araban).

• Hirigune historikoak. Eremu horiek babesteko eta birgaitzeko politikak bateragarria izan behar du uholdeak saihesteko beharrezko ibilguak birbide-ratzeko, zuzentzeko, zabaltzeko edo irekitzeko lanekin. Udal-planeamendua idazteko prozesuan, berariazko azterketa hidraulikoak eta urbanistikoak egin behar dira ondarea zaintzeko helburuak eta uholdeen arazoak konpontzeko bideak uztartu ahal izateko. Hirigune historikoetan ez dira kon-tuan hartuko eraikinak baztertzeko araudi honetan ezarritako parametroak, puntu bakoitzean dagoen berariazko arazoa baizik, kasu bakoitzari dagozkion alternatibak aztertuta, eta komenigarritzat jotzen diren konponbideak aplikatuta.

Lurralde Plan Sektorialak honela defi nitzen du ba-bes-eremua: 200 metro luze den perimetro-zerrenda, aintziren, urmaelen edo urtegien gehienezko mailari dagokion puntutik neurtzen hasita. Aipatutako eremua-ri dagokionez, Lurralde Plan Sektorialaren erabakiak zehatz-mehatz garatuko dituen plan berezi bat idatzi behar da.

• Urtegia babesteko eremu horretan egin nahi den edozein jarduerak aipatutako plan berezi horretako berariazko araudia errespetatu beharko du.

Mediterraneoko isurialdean honako hau zehaz-ten da: ur-hornikuntzarako urtegien, aintziren edo urmaelen ondoan urbanizagarri gisa sailkatutako lurzoruen kasuan, 50 metroko gutxieneko babes-ze-

Page 73: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

71

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

rrenda ezarri beharko da eraikinak urtegiekin, ain-tzirekin eta urmaelekin mugatzen diren lerroaren, eta uren ohiko gehienezko mailaren artean.

• Plan berezi horren onarpenarekin batera Lurralde Plan Sektorialak erabilera komenigarrien, onarga-rrien (zenbait baldintzarekin) eta debekatuen ingu-ruko araudia ere ezartzen du, Lurralde Antolamen-durako Arauetan ezarritakoa oinarri hartuta.

• Horrez gain, udalerri bakoitzeko hirigintza-planea-mendu orokorrean lurzoru urbanizaezinetan dau-den ur-bilketa esanguratsuenak aipatu behar dira, baita horiei lotutako babes-neurriak ezarri ere.

Halaber, Lurralde Plan Sektorialak ubideen ondoko lur azpiko azpiegitura linealen instalaziorako erretiro-erregimena ezartzen du (adibidez, hodi biltzaileak, gas-bideak, ura bideratzeko hodiak, telekomunikazio-sareak, etab.). Hala, hiru eremu bereizten dira:

• Landa-eremua: 15 metro, bertako bide baten azpian jartzen direnean izan ezik. Hodi biltzaileak eta beste hodi hidraulikoak muga horretatik kanpo gera dai-tezke behar bezala justifi katzen direnean.

• Garatutako eremuak: azpiegiturak tokiko bideen edo espaloien azpian instalatuko dira, baita bidera-tzeen arkubarneretan ere.

• Hiri-garapen berrietarako erabil daitezkeen ere-muak:ahal den heinean azpiegiturak urbanizazio berriaren bide edo espaloi azpietan jarriko dira.

Behar bezala justifi katutako salbuespenetan izan ezik, azpiegitura linealak ezin izango dira landa-ere-muetako bideratzeetan jarri. Ibilgu-gurutzapenak beha-rrezko bideratzeen bidez konponduko dira. Azpiegitu-ren instalazioak natur interesa duten elementu guztiak errespetatu beharko ditu, behar bezala aztertutako ezi-nezko kasuetan izan ezik. Azpiegitura horien diseinuak eremu bakoitzeko landaredia leheneratzeko aukera eman beharko du.

Mediterraneoko isurialdean ezartzen denez, Ara-bako ureztatze-sistemak instalatzeko eta mantentzeko, Ebro Arroko Plan Hidrologikoak eta Arabako Ureztatze Sistemen Planak xedatutakoari jarraitu behar zai.

C.2. Ingurumen-osaketaren araberako araudia

Ibaien eta erreken ertzak lau mailatan sailkatuko dira bakoitzaren ingurumen-osaketaren arabera.

Hori zerrendatzeko ordena defi nitutako babes-mo-ten artean ezarritako hierarkiari dagokio. Dena dela, eremuak ez dira beren artean baztergarriak.

Page 74: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

72

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

Kalifi kazio berezirik gabeko eremuek ingurugiro-babeserako oinarrizko politika nagusi baten gai izan behar dute. Lurralde Plan Sektorialaren arabera, poli-tika horrek honako alderdi hauek barne hartu beharko lituzke:

• Aplikatu beharreko irizpide nagusia ahal den neu-rrian ertzetako baldintza naturalak zaintzea izango da, dagoen padurako edo erriberako landarediari eusten lagunduta eta paduren birsortzearen edo zu-haitzik gabeko erriberak birlandatzearen bidez de-gradatutako ertzak berreskuratzea sustatuta. Uhol-deen aurrean babesteko, azpiegiturak eraikitzeko edo hirigintza-garapena sustatzeko ubideratzeak edo, errektifi kazioak beharko dituzten ubideei da-

gokienez, esku-hartze horiek ibaiaren ubidea haran osoaren marko espazialean integratzea erraztuko duten tratamenduekin egiten ahaleginduko gara.

• Landa-eremuetako ibai-ertzetarako oinarrizko arauak erabilera egokiak, baimenduak (zenbait baldintzare-kin) eta debekatuak fi nkatzen ditu. Erregimen hori bera da bi isurialdeetan..

C.3. Uholdeen prebentzioari eta jarduera hidraulikoei buruzko berariazko araudia

Lurralde Plan Sektorialak barne hartzen dituen ur-ibilgu guztietarako, puntu bakoitzeko adar-arroaren azalera-ren arabera, 8 ibai-tartetan banatzea ezarri da.

IBAIEN ETA ERREKEN ERTZAK LAU MAILATAN SAILKATUKO DIRA BAKOITZAREN INGURUMEN-OSAKETAREN ARABERA

Lehentasunezko Natura Intereseko Eremuetako Ertzak

• Parke Naturalak, Biotopo Babestuak, Urdaibaiko Biosferako Erreserba, plan bereziak babestutako Txingudiko eremua, Natura 2000 sarerako proposatutako tokiak eta LAAetan Natura Interesekotzat hartzen diren guneak dira.

• Babeserako irizpide nagusiak Ubideak Babesteko Eremu bat ezartzen dute, ingurua aldatzeko edozein jarduera debekatuta.

• Berariazko arauetara bideratzea. Antolamendu-araurik ez badu: landa-eremuko ertzetan 50 metroko gutxieneko muga-lerroa jarri behar da natur inguruaren edozein aldaketa egiteko (salbuespenak salbuespen).

• Landa-eremuetan erabileren inguruko erregulazio nagusia aplikatzen da, debekatutako erabilerei lotutako zenbait aldaketarekin.

Ondo zaindutako landaredia duten ertzak

• Mota hau ubideetako erriberetan eta ertzetan dagoen landarediaren artapen-egoeraren arabera defi nitzen da, zaintzea komeni den landaredia duten ertzak dituzten ibai-tarteak hautatuta.

• Ertz horietan dagoen landaredia zaindu nahi da ekosistema bere egoera klimatikotik gertu dagoenean, edo klimaxerako bilakaera erraztu izaera biguna duten birsortzeko esku-hartzeen bidez, landaredia baliotsuari eusteko ahaleginean.

• Natur ingurunean aldaketak egiteko, landa-eremuko ertzetan, gutxienez, 10 metroko tartea utziko da urertzeko landaredi-orlaren kanpoaldearekiko.

• Landa-eremuetan erabileren oinarrizko araudi generikoa aplikatzen da, zuhaitzen mozketa eta ertzetako zuhaixken kasuan izan ezik: kasu horietan, berariazko araudi sektorialari jarraituko zaio.

Higadura- eta lerradura-arriskua edo/eta akuiferoen urrakortasuna duten ertzak

• Higadura- edo/eta lerradura-arriskua duten zonatako ertzak. Ubidetik gertu dauden lurzoru ahulak edo/eta mendi-hegalen ezegonkortasuna duten guneak dira, higadura arazoak eta maila bateko zein besteko lerradurak izateko arriskua dutenak.

• Euskal Autonomia Erkidegoko Akuiferoek Poluzioaren (altua edo oso altua) aurrean duten Urrakortasunaren Mapan defi nitutako eremuak .

• Eremu horietan aintzat hartu beharreko irizpide nagusia landare-estalkiari eustea izango da, baita narriatuta dagoen kasuetan edo existitzen ez den kasuetan hori hobetzea edo ezartzea ere, higadura-prozesuen garapenari aurre egiteko funtsezko tresna gisa. Halaber, landare-estalkiaren narriadura dakarten edo lur-mugimenduak berekin dakartzaten jarduerak ekidingo dira.

• Zona horietan lurzoruaren ezarpen-propietateen arabera hautatutako zuhaitz-espezieak edo zuhaitz-formakoak landatzea edo ereitea erraztuko da, higadura-prozesuak ekiditeko kultur prozedurarik egokienei jarraiki.

• Landa-eremuetan erabileren inguruko erregulazio nagusia aplikatzen da, debekatutako erabilerei lotutako zenbait aldaketarekin.

Berreskuratzeko premia duten ertzak

• Hondakindegiak, zabortegiak, hondeaketak, betelanak, ubideratze-lanak eta abar direla eta degradatutako lurrak dira. Halaber, kategoria honetan hartu dira barne beste edozein arrazoi dela eta beren kalitate ekologikoa gutxitu duten edo gomendioen arabera aktiboki birsortu behar diren eremuak.

• Ertz horietan aplikatu beharreko irizpide orokorra hondakindegiak eta zabortegiak direla eta degradatutako, edo ubideratzeak edo beste mota batzuetako obrak direla eta alteratutako enklabeen berreskuratzeari eta zaharberritzeari heltzea izango da. Ingurumena hobetzeko jarduerak sustatuko dira, ubidearen morfologia naturala berreskuratzeko eta erriberetako landaredia edo padurak lehengoratzeko esku-hartzeen bidez.

• Landa-eremuetan erabileren erregulazio nagusia aplikatuko da.

Page 75: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

73

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

IBAI-TARTEAK Adar-arroaren azalera, kilometrotan

VI 600 km2 < C

V 400 km2 < C ≤ 600 km2

IV 200 km2 < C ≤ 400 km2

III 100 km2 < C ≤ 200 km2

II 50 km2 < C ≤ 100 km2

I 10 km2 < C ≤ 50 km2

0 1 km2 < C ≤ 10 km2

00 C ≤ 1 km2

I. eta VI. mailetako ibai-tarteak ibaiaren kontzep-tuari dagozkie; 0 mailakoak, errekei edo ubideei; eta 00 mailakoak, berriz, isurketei. Lurralde Plan Sektorialak ibai-tarteen sistema hori xehatzen du arro guztietako ur ibilgu bakoitzean; Ertzen Antolamenduari buruzko Mapetan hori guztia grafi koki irudikatuta dago. Osagai hidraulikoko alderdiak, 1/25.000 eskalan; alabaina, 0 mailakoak ez dira berariazko identifi kazio batekin ager-tzen informazio grafi ko horretan. 00 mailakoak, berriz, ez dira grafi koetan agertu ere egiten.

Uholde daitezkeen eremuei buruzko berariazko araudia honela labur daiteke:

• Landa-eremuan

Oro har, eta, azpiegiturak gauzatzeko ez bada, debe-katuta egongo da 0,5 km2 baino gehiagoko adar-arroa duten ubideak estaltzea. Hori baino isurialde-azalera txikiagoa duten ibai-tarteetan ere estalitako ubidera-tzeak ekidingo dira, batez ere, solidoak eta fl otatzai-leak arrastatuko direla aurreikusten denean. Salbues-pen izango dira behar bezala justifi katutako ezinbes-teko kasu nabarmenak.

Ildo horretatik, urpean gera daitezkeen eremuetan baimentzen diren behin-behineko eraikuntzak eta instalazioak (negutegiak...) hidraulikaren ikuspegitik komenigarriena den norabidean kokatu beharko dira, fl ota dezaketen edo hustuketa-bideak oztopa ditzake-ten material edo elementuen pilaketa mugatuko da, eta zorrotz murriztuko da hiri- edo industria-jatorriko inerte edo hondakin solidoen metaketa.

• Hiri arteko komunikazioetarako azpiegiturek betetzen dituzten ertzetan

Ibaietako ertzetan proiektatutako hiri arteko komu-nikazioetarako bide berriak 500 urteko errepika-denbo-rako ur-boladek ez eragiteko moduan diseinatuko dira.

• Garatutako eremuetan

500 urteko ur-boladen eraginez urpean gera dai-tezkeen eremuetan, planta berriko eraikinetan de-bekatu egingo da 500 urteko uholde-kotatik behera pertsonen egoitza iraunkorrak izateko etxebizitzak eta lokalak gaitzea.

10 urteko ur-boladen eraginez, urpean gera daitezkeen eremuetan uholderen bat gertatuz gero, erabili ezinik

gera daitezkeen segurtasuneko edo/eta larrialdiko eki-poak instalatzea debekatuta egongo da. Dagoeneko instalatutako ekipoei dagokienez, premiazkoa da ho-riek arriskutik kanpo dauden eremuetara eramatea.

Gaur egun, 10 urteko ur-boladen uholde-kotatik be-hera kokatuta dauden merkataritza eta industriako guneetan hondakin solidoak edo edozein motatako konposatuak, arrastatuz edo disolbatuz gero baliabi-de naturalak polui ditzaketenak, edo/eta pertsonent-zat eta ondasunentzat arriskutsuak izan daitezkeenak metatzea ekidingo da.

Kokapen arrazoiak direla-eta, urpean gera daitezkeen areatan kokatu behar duten zerbitzu eta ekipamendu komunitarioetarako eta beren instalazioak uholde-ko-tatik behera dituzten edo kota horietatik igarotzen di-ren garraio publikoko zerbitzuetarako, pertsonak eta ondasunak zaintzeko egoki irizten diren neurriak ber-matuko dituen Barne Larrialdiko Plan bat prestatuko da, administrazioarekiko lankidetzan.

Urpean gera daitekeen gune baten perimetroaren ba-rruan kokatzen diren lurpeko aparkalekuen kasurako, pertsonak arriskutik kanpo dauden puntuetarantz ate-ratzeko beharrezko neurriak hartuko dira.

• Hirigintza-garapen berrietarako erabil daitezkeen eremuetan

Hirigintza-garapen berri guztiak urpean gera ez dai-tezkeen eremuetan kokatuko dira lehentasunez. Hi-rigintza-bilbe berrien diseinuak eta morfologiak beti hartuko dituzte aintzat ur-boladaren emariarekiko gutxieneko erresistentzia hidrodinamikoaren hirigin-tza- eta egitura-osaketaren irizpideak, gisa horretan emariaren fl uxua eta drainatzea erraztuta.

Jarduera hidraulikoen gaineko berariazko araudiari dagokionez, Lurralde Plan Sektorialak honako hau ezar-tzen du:

• Oro har, estalitako ubideratzeak ekidingo dira; hala ere, planak zenbait salbuespen onartuko ditu, be-tiere, baldintza jakin batzuk betetzen badira. Pixka-naka-pixkanaka dauden estaldurak kentzen ahale-ginduko gara, batez ere 5 km2 baino gehiagoko arro drainatzaileak dituzten ubideei dagokienean. Jada hiri-garapen intentsibo oso fi nkatua duten 5 km2 baino gutxiagoko arro drainatzaileak dituzten ubi-deetan dauden estaldurei bagagozkie berriz, horiek egoki dimentsionatzen saiatuko gara.

• Honako kasuetan beharrezkoa izango da alternatiba hidraulikoei eta ingurugiroaren eraginen zuzenketa-ri buruzko azterketa bat, adar-arro guztia kontuan izango duena: urbanizazio-prozesuetan edo ibarre-tako betelanerako zein lur-berdinketarako jarduke-tetan, ubidearen trazadura errektifi katzea, etab.

• Hirigintza-garapen berriko guneetan, ibaien bizita-sun ekologikoa errazteko, uholdeen prebentzioa eta erriberako landarediaren zaintza bateragarri egingo

Page 76: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

74

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

dituzten ubideak bideratzeko eta errektifi kaziorako irtenbide bigunak (ezponda berdeak, berriz landa daitezkeen harri-lubetak, ubide bikoitzak eta abar) hartzea proposatzen da. Zona horietan ubide bikoi-tzeko formulak erabiltzea gomendatzen da; izan ere, horiek hobeto egokitzen dira ibaiko uren maila baxuetako baldintzetara eta ibaietako dinamika hi-draulikora.

C.4. Hirigintza-osagaiaren araberako araudi zehatza

Ertzetako zonifi kazio xehatua ezartzen da, hirigintza-garapen maila nagusiaren arabera.

• Ertzak landa-eremuan

Hirigintza-planeamenduan urbanizaezintzat hartzen den lurzorua da, oro har. Hiri arteko komunikazio-az-piegiturarik ez dago bertan.

• Hiri arteko komunikazioetarako azpiegiturek betetzen dituzten ertzak

Hirigintza-garapeneko eremuen kanpo-perimetroan kokatuak. Bertan, hiri arteko komunikazio-azpiegitu-ren sareak daude: autopistak, autobideak, sare nagu-siko errepideak eta trenbideak.

• Ertzak garatutako eremuetan

Ertz horietan, hirigintza-garapenaren prozesua nabar-men fi nkatuta egoten da: hiri-lurzoruak, landaguneak, zenbait eremu jakin, erdi fi nkatutako lurzoru urbani-zagarria, etab.

• Hirigintza-garapen berrietarako erabil daitezkeen ertzak

Eremu horietan hirigintza-okupazio berriak aurreikus-ten dira. Oro har, eraikuntza-profi l baxuko lurzoru ur-banizagarriak izaten dira. Maila horretan sartzen dira landa-eremuetako birsailkapen-eremuetako ertzak.

Eremu horietako bakoitzari lotutako araudi garran-tzitsuena honako hau da:

• Landa-eremuan

- Ubide publikoko muga banatzeko lerroarekiko gu-txieneko tarte bat gordeko da. Erretiro hori honakoa izango da: 50 metrokoa urtegietarako, lakuetarako eta urmaeletarako, zein III, IV, V eta VI mailetako ibai-tarteetarako, 30 metrokoa I eta II mailetako ibai-tarteetarako, 15 metrokoa 0 mailako ibai-tar-teetarako, edota Urei buruzko Legekoa 00 mailetako ibai-tarteetarako. Erretiro horiek lur naturalaren al-terazioa dakarten esku-hartze guztietan aplikatuko dira (eraikuntzetan, mota guztietako instalazio edo eraikinetan, fi nko nahiz desmuntagarrietan, lur-ber-dinketa edo -mugimenduetan eta abarretan).

- Horrez gain, ubidearen bi aldetako 100 metroko za-balerako banda batean lurzoru urbanizaezinak be-rezko dituen eraikuntzak, jarduerak eta lurzoruaren erabilerak bakarrik ahalbidetuko dira.

- Landa-eremuko ertzak dituzten ubideetan ez da tra-zaduraren alteraziorik, estaldurarik edo errektifi ka-zio artifi zialik egingo.

• Hiri arteko komunikazioetarako azpiegiturek betetzen dituzten ertzak

- Landa-eremuetako erretiro minimoen erregimena aplikatuko da; hala ere, kasu horretan, hiri arteko komunikazio-sare nagusien azpiegiturek natur ingu-runean eragiten dituzten ondorioak onartu beharko dira. Azpiegituraren tamainaren arabera udal-pla-neamenduak Lurralde Plan Sektorialak ezarritakoa indargabe dezake; beraz, azpiegitura jakin baten eraikuntza-lanak udal-araudi sektorialaren bidez gauza daitezke.

- Obra publiko edo azpiegitura horiek kentzeko iriz-pideen artean, Arroen Plangintza Hidrologikoen iri-zpideak ezartzen dira, baita Urari buruzko Legeak zor-eremuetarako ezartzen duen 4 metroko zerren-dari eustea -ezinezkoa denean izan ezik-, eta natur interesa duten elementuak zein ertzetako landare-dia zaintzea eta babestea ere, ezinezkoa denean izan ezik.

• Ertzak garatutako eremuetan

- Garatutako eremuetako ertz gisa hartutako ertzetan gutxieneko eraikuntza-erretiroek eraikuntzaren eta ibaiaren arteko bat-egite espazial aski handia ber-matuko dute eta, hala badagokio, baita uholdeen aurrean defendatzeko etorkizunean beharrezko izango diren obren bideragarritasuna ere. Muga ba-natzeko lerro edo ubideratze defi nitua dagoen ala ez kontuan hartuta, erretiro-lerro desberdinak eza-rriko dira. 15 edo 30 metro VI tarteko mailetan, 15 edo 25 metro V tarteko mailetan, 15 edo 22 metro IV tarteko mailetan, 12 edo 16 metro III tarteko maile-tan, 10 edo 14 metro II tarteko mailetan, eta 10 edo 12 metro I eta 0 tarteko mailetan.

Mediterraneoko isurialdeko Lurralde Plan Sektoria-lak berariazko erregimena ezartzen du Ebro ibai-rako: erregimen horrek kategorizazio bakarra zehaz-ten du, ibilguaren homogeneotasuna eta uretatik gorako zerga-azalera handia dela eta. Hona hemen eraikuntza-lanek errespetatu behar duten gutxiene-ko erretiroa: 30 metro etxebizitzak fi nkatuta dau-den hiri-lurzoruan (ubideratze-lerroa dutenean), 50 metro etxebizitzak fi nkatuta dauden hiri-lurzoruan (muga banatu gabeko ubideratze-lerroa dutenean) eta 50 metro industria-poligonoetan.

Erretiro horiek lotesleak izango dira eraikuntza be-rrien kasuan eta izaera adierazgarria izango dute jada egindako eraikuntzak artatzeko, birmoldatze-ko eta ordezteko eragiketen kasuan.

- Eraikuntza berrirako ezarritako erretiroen koadro nagusira egokitzen ez diren garatutako eremuetako ertzetako ubideetako eraikuntza erretiroak modu xehekatuan fi nkatu eta justifi katuko ditu udalerri bakoitzeko plangintza orokorrak, Lurralde Plan Se-ktorialak fi nkatutako zenbait baldintza eta irizpide oinarri hartuta.

Page 77: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

75

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

• Ertzak hirigintza-garapen berrietarako erabil daitezkeen eremuetan

- Ertz horietan jada garatutako hirigunetako ertze-tako eraikuntza- eta urbanizazio-tarteak baino han-diagoak planteatzen dira. Ubideratzeko eta ertzak tratatzeko obrak oraindik defi nitu gabe daudela eta kasu guztietan erretiroak ubide publikoaren muga banatzeko lerro teorikoari dagozkiola hartu da abia-puntutzat.

- Gutxieneko hiru erretiro-lerro ezartzen dira: bata, eraikuntzarako, bestea, urbanizazio-lanetarako eta, azkena, –ez da beti halakorik izaten- eremuan ondo zaindutako landaredia duten ertzak dauden kasue-tarako.

Kantauri isurialdean lerro horiek 35, 20 eta 25 me-trokoak dira VI tarteko mailetan, 30, 15 eta 20 me-trokoak V tarteko mailetan, 26, 11 eta 16 metrokoak IV tarteko mailetan, 20, 8 eta 10 metrokoak III tarteko mailetan, 16, 6 eta 8 metrokoak II tarteko mailetan, eta 12, 2 eta 4 metrokoak I eta 0 tartetako mailetan.

Mediterraneoko isurialdean, berriz, lerro horiek 35, 20 eta 25 metrokoak dira VI tarteko mailetan, 30, 15 eta 20 metrokoak V tarteko mailetan, 26, 11 eta 16 metrokoak IV tarteko mailetan, 20, 8 eta 10 me-trokoak III tarteko mailetan, 16, 6 eta 8 metrokoak II tarteko mailetan, eta 15, eta 5 metrokoak I eta 0 tartetako mailetan. Ebro ibaiaren kasuan, eraikun-tza- eta urbanizazio-lanetarako gutxieneko erreti-roa 50 eta 30 metrokoa izango da, hurrenez hurren, etxebizitza-poligono berrietarako, eta 100 eta 70 metrokoa, berriz, industrialde berrietarako.

Erretiro horiek lotesleak izango dira eraikuntza be-rrien kasuan, eta izaera adierazgarria izango dute jada egindako eraikuntzak artatzeko, birmoldatze-ko eta ordezteko eragiketen kasuan.

C.5. Ibai eta erreka ertzen inguruko lurralde plan sektorialarekiko lotura

Hasiera batean, ibai- eta erreka-ertzei buruzko Lurralde Plan Sektorialeko erabaki guztiak lotesleak dira (irizpi-deak), kultur intereseko elementuen kasuan (kultur in-teresa duten zubiak eta hiriguneak, batez ere) izan ezik; azken kasu horretan, erabakiak aholkuzkoak izango dira, hau da, udal-planeamendurako iradokizunak.

Udal-plangintzak lurzoru urbanizaezineko ubideen ertzetan “Lurrazaleko Urak Babesteko Lurzoru Urbani-zaezina” kategoria ezarriko du, Lurralde Plan Sektoria-lean fi nkatzen den zabalera kontuan hartuta. Udal-plan-gintzak, ubidearen bi aldetako 100 metroko zerrendari dagokionez, Lurralde Plan Sektorial honetan jasotako irizpideak hartu beharko ditu barne.

Egungo instalazioak edo eraikuntzak, udal-plangin-tzaren arabera egindakoak, Lurralde Plan Sektorialean ezarritakoaren aurkakoak direnak, ez dira antolamen-dutik kanpoko gisa kalifi katuko, aitzitik, udal-plangintza izango da kasu bakoitzean, dagokion azterketaren ondo-ren, egoki irizten diren zehaztapenak ezarriko dituena. Hasiera batean, Lurralde Plan Sektoriala indarrean sartu

zenean oraindik hasierako onarpena ez zuten hirigintza-planeamenduetan plan hori aplikatu beharko da.

D . Hezeguneen P l an Sek to r i a l a

Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneen araudia He-zeguneen Plan Sektorialaren bidez onartu dute. Uztaila-ren 27ko 160/2004 Dekretuan onartu zuten behin betiko (azaroaren 19ko EHAA).

Hezeguneak, oro har (bai kostakoak, bai barrual-dekoak), biosferako ekosistema aberatsenetakoak eta bitxienetakoak dira, baita hauskorrenetakoak ere. Gune horiek nahiko ugariak dira Euskal Autonomia Er-kidegoan, bi arrazoiri esker: batetik, kostaldeari esker, itsasoko interfasean garatutako estuarioak sortzen bai-tira bertan. Bestetik, klima euritsuari eta substratu- eta orografi a-motari esker. Izan ere, horien bidez, ur-masak pilatu eta hainbat motatako aintzirak, padurak eta pu-tzuak sortzen dira lurralde osoan. Horiez gain, aipatze-koak dira ere dauden urmael artifi zialak (meatze-ustiate-gietan, Bizkaian, eta ureztapen-lanetarako, Araban) eta urtegiak. Hezegune horiek guztiek garrantzi handiko unitate funtzionalak osatzen dituzte, horien barruan gertatzen diren prozesu hidrologiko eta ekologikoen-gatik. Oso eginkizun garrantzitsua dute biobertsitateari eusteko orduan, baita erregulazio hidrikoa bermatzeko orduan ere. Hezeguneek hainbat prozesu nagusitan (ma-teria organikoaren ekoizpena, sare trofi koen manten-tzea, elikagaien birziklapena) duten eginkizunak eragin zuzenak ditu hainbat arlotan; esaterako, edateko uraren hornikuntzan eta, oro har, uren ekosistema-kalitatean. Hala ere, hainbat mendetan, hezeguneak baztertutako eremuak izan dira, eta nekazaritza-jardueretarako edo hirigintza-garapenerako erabili izan dira.

Alabaina, azken urteotan, jarrera aldaketa garran-tzitsua gertatu da horiekiko. Hezeguneek interes handia pizten dute gizartean, horien natur baliabideen dibertsi-tatea eta berezitasuna dela-eta. Bestalde, eremu horiek oso kokapen pribilegiatuak izaten dituzte, gehienean. Horren guztiaren ondorioz, hezeguneetako lurzoruak inolako bereizketarik gabe erabiltzen dira sarri, eta ho-rietako ingurumen-egoera hondatu egiten da. Kostalde-ko nahiz barrualdeko hezeguneak larriki hondatzen ari dira, giza jardueraren ondorioz gehienean. Hori dela eta, komeni da jarduera horiek guztiak arautzea, hondatze-egoera hori atzeraezin bihurtu aurretik

Urari buruzko Legeak hezeguneen inguruko araudi laburra ezartzen du. Araudi horren arabera, hezeguneak eremu zingiratsuak dira, artifi zialki sortutakoak barne. Horien mugaketa berariazko araudiaren arabera egin-go da, eta eremu horiei eragiten dieten jarduera guz-tiek administrazioaren baimena beharko dute. Ur- eta ingurumen-gaietan eskudunak diren administrazioak elkarlanean arituko dira hezeguneak eraginkortasunez babesteko, eta horien kudeaketa iraunkorra bultzatze-ko, batez ere, natura eta paisaia aldetik interes berezia duten hezeguneen kasuan.

Eremu horiek babesteko lehen mekanismoa hezegu-neei buruzko hitzarmena izan zen: nazioartean garran-

Page 78: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

76

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

tzia duen hitzarmen hori Ramsarren (Iran) sinatu zuten 1971ko otsailaren 2an. Ramsarreko zerrendan Euskal Autonomia Erkidegoko sei hezegune daude: Urdaibai (1993), Guardiako aintzirak (1996), Txingudi (2002), Ulibarri-Ganboako urtegia (2002), Añanako gatzagak /Arreo-Caicedo Yusoko lakua (2002) eta Salburua (2002).

Euskal Autonomia Erkidegoko Lurralde Antolamen-durako Arauen arabera (1997), Hezeguneen Lurralde Plan Sektoriala (8. ataleko 7.c sailean), Inguru Fisikoaren Antolamendurako Arauaren garapen-tresnetako bat da, eta horren edukia jarraian azalduko dugu.

Hezeguneen Lurralde Plan Sektoriala idatzizko do-kumentazioz (informazio-memoria, justifi kazio-memo-ria, antolakuntza-memoria, aplikazio-arauak, jarduteko proposamenak eta eranskinak –plangintzarekiko eragi-nak, esparru juridikoa, Euskal Autonomia Erkidegoko he-zeguneen inbentarioa eta bibliografi a–) eta dokumentu kartografi koz osatuta dago (antolamendu-planoak eta Euskal Autonomia Erkidegoko hezeguneen banaketari buruzko mapa). Justifi kazio- eta antolamendu-memo-riak, aplikazio-arauak eta hezeguneen inbentarioa arau gisa hartzen dira. Gainerako dokumentu guztiak infor-maziozkoak dira, eta ez dira Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialaren barruan sartzen. Aipatutako planak mu-gagabe egon daiteke indarrean; hala ere, plana aldizka berrikus daiteke (indarrean sartu eta lau urtera plana be-rrikusteko aukera egiaztatu behar da) (20. art.).

Hona hemen hezeguneen defi nizioa (1. art.): pa-durak, gune zingiratsuak edo putzuz betetzen direnak, lokatz- edo zohikatz-guneak; naturalak edo artifi zialak izan daitezke, iraunkorrak edo aldi batekoak, ur-jario gelditu, moteldu edo lasterrekoak, eta ur geza, gazi edo gazikarakoak (gatz-edukia edozein dela ere). Era be-rean, hezegunetzat hartuko dira itsasbeheran, gehienez, bost metro sakon diren itsas ureko guneak. Horrez gain, hezeguneen barruan daude inguruko kosta- eta ibai-ere-mu guztiak, baita bost metro sakon baino gehiago diren itsas ureko guneetan dauden uharteak edo hedadurak ere. Sailkapen horretatik kanpo geratzen dira ibai-ibil-guak, horiek berariazko tresna baitute: ibai eta erreka ertzen inguruko lurralde-planeamendua, hain zuzen. Hezeguneei buruzko Lurralde Plan Sektorialaren eta bes-te arloko plan batzuen arteko bateragarritasunari dago-kionez, honako hau ezartzen da:

• Portuko jabari publikoetan eragina badute, Hezegu-neei buruzko Lurralde Plan Sektorialeko erabakiak portuetako xedapenetara (oraindik ez daude onar-tua) edo kasu bakoitzari dagokion arloko araudira egokitu beharko dira (19. art.).

• Jabari publiko hidraulikoari edo itsasoko-lehorreko jabari publikoari dagokionez, Hezeeguneen Lurral-de Plan Sektoriala urari eta kostei buruzko legedia-ren mende geratuko da.

• Ibai- eta erreka-ibilguekin mugatzen diren II. talde-ko hezeguneak «lehentasunezko Natura Intereseko Eremuen ertz»en barruan daude. Horiek Erreken eta Ibaien Ertzen Antolamenduari buruzko Lurralde Plan Sektorialean zehazten dira.

Hona hemen Hezeguneen Lurralde Plan Sektoria-laren helburuak (2. art.): hezegune bakoitzaren inguru ekologikoaren, paisaiaren, ekoizpen-jardueren eta al-derdi zientifi ko-kulturalen babesa bermatzea; honda-tutako hezeguneen paisaia, fauna, fl ora eta landaredia leheneratzeko eta hobetzeko aukera bultzatzea; eta na-tur baliabideen birbalorazioa bultzatzeko jardunbideak ezartzea. Hiru helburu generiko horietako bakoitzean, planak horiek lortzeko mekanismoak zehazten ditu. Pla-naren lehen xedapen gehigarriak hezeguneetarako jar-dunbide nagusi batzuk ezartzen ditu.

Alabaina, plan horrek hezeguneak arautzeko fun-tsezko lau tresna ezartzen ditu:

1. Euskal Autonomia Erkidegoko Hezeguneen Inben-tarioa.

2. Hezeguneen sailkapena.

3. Hezegune babestuen katalogoa.

4. Erabilerak eta jarduerak arautzeko matrizea.

Euskal Autonomia Erkidegoko Hezeguneen Inbenta-rioa (5. art.) informazioa emateko eta gune horiek zain-tzeko tresna irekia da; tresna hori hezeguneen bilakaera ezagutzeko eta, kasuaren arabera, eremu bakoitzak be-har bezala babesteko neurriak ezartzeko sortu zuten.

Inbentarioa mantentzeko eta eguneratzeko ardura Eusko Jaurlaritzako Lurralde Antolamendu eta Inguru-men Sailari dagokio. Hasiera batean, Inbentarioak pla-naren 1. eranskinean bildutako hezeguneak barne har-tzen ditu (372 guztira: horietatik 258 Araban daude, 67 Bizkaian eta 47 Gipuzkoan). Edozein pertsona juridikok, fi sikok, publikok edo pribatuk hezegune jakin bat sartze-ko eskaera egin dezake Eusko Jaurlaritzan, betiere, heze-gune horrek babesteko moduko balioak baditu. Eskaera behar bezala aurkeztu behar da eta, horrekin batera, hezegunearen garrantziari buruzko informazio teknikoa eta zientifi koa aurkeztu beharko da. Hezegunea Inben-tarioan sartzeko azken erabakia sailburuaren esku dago; horrek, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian argita-ratuko du bere erabakia, dagokion lurralde historikoan. Hezegune bat onartzen duen Aginduak honako alder-di hauek barne hartu beharko ditu, gutxienez: babestu beharreko balioak eta hezegunea babesteko zein zain-tzeko helburuak, hezeguneari zuzenean eragiten dioten xedapenak eta planak, eta inbentarioan sartu beharreko eremuaren eskalako mugaketa kartografi koa. Inbenta-rioak datu-base bat ere izango du, eta Euskal Autonomia Erkiegoko hezegune guztiei buruzko informazio garran-tzitsua agertuko da bertan.

Antolakuntza-proposamenaren garapen-maila eta kasu bakoitzean aplikatu beharreko araudia zehazteko helburuarekin, planak Euskal Autonomia Erkiegoko he-zeguneak hiru multzotan sailkatzen ditu:

• I. taldea: naturgune gisa (Parke Naturala, Biotipo Ba-bestua edo Urdaibaiko Biosfera Erreserba) aitortu-tako hezeguneak. Talde horretan hogeita zazpi ere-mu daude (16 Araban, 6 Bizkaian eta 5 Gipuzkoan),

Page 79: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

77

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Page 80: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

78

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

eta horien antolakuntza ez dago Hezeguneen Lu-rralde Plan Sektorialaren esku, hezegune bakoitza-ren berariazko araudiaren esku baizik.

• II. taldea: 20 hezegune dira, guztira, eta bi mota be-reizten dira: indarrean dagoen lurzoruari buruzko hirigintza-plan bereziak babestutakoak (bakarra dago: Txingudi) eta Lurralde Plan Sektorialaren bidez araututakoak (19 dira guztira: horietatik 8 kostaldekoa dira, eta 11 barrualdekoak. Lurraldeei dagokienez, 7 Araban daude, beste 7 Bizkaian eta gainerako 5ak Gipuzkoan). Hona hemen azken 19 horiek: Barbadun itsasadarra, Butroi itsasadarra, Lea itsasadarra, Artibai itsasadarra, Deba itsasadarra, Urola itsasadarra, Inurritza itsasadarra (Biotopo Ba-bestuari buruzko araudiarekin zerikusirik ez duten alderdiei dagokienez), Oria itsasadarra, Santa Bar-barako putzua, Olandina urmaela, Arreo-Caicedo Yusoko lakua, Vicuña urmaela, Navaridas urmaela, Salburuako hezeguneak, Lacorzana urmaela, Astra-buduako ibarreko hezegunea, Bolueko bailarako putzuak, Añanako gatzagak eta Etxerreko putzua.

Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak arreta berezia eskaintzen die II. taldeko hezeguneei. Horiek guz-tiak Babestutako Hezeguneen Katalogoan sartzen dira (I. taldekoak bezalaxe) eta, horrez gain, planak beste zenbait ataletan ere aipatzen ditu hezegune horiek. Horrela, antolakuntzaren eremu espaziala zehatz-mehatz agertzen du: alderdi horri dagokio-nez, hainbat irizpide aplikatzen dira kostako edo barrualdeko hezeguneen kasuan (7. art.), eta bera-riazko araudia ezartzen da horietako bakoitzaren-tzat (14. eta 15. art.); araudi horrek kasu bakoitzean erabilerak eta jarduerak arautzeko matrize nagusiak ezartzen duena osatzen du.

• III. taldeak: Inbentarioan agertzen diren gainerako hezeguneak barne hartzen ditu. Kasu horretan, he-zegune horiekiko babesa udal-planen mende dago, hasiera batean.

Babestutako Hezeguneen Katalogoa (6. art.) Euskal Autonomia Erkidegoko hezegune garrantzitsuenen ba-besa bermatzeko sortu zen. Hasiera batean, Katalogo horrek I. eta II. taldeetako hezeguneak barne hartzen ditu (hau da, 47 hezegune).

Katalogoa mantentzeko eta eguneratzeko ardura Lurralde Antolamendu eta Ingurumen Sailari dagokio. Inbentarioan bezalaxe, edozein pertsona juridikok, fi -sikok, publikok edo pribatuk hezegune jakin bat sartze-ko eskaera egin dezake Eusko Jaurlaritzan, betiere, heze-gune horrek babesteko moduko balioak baditu. Eskaera behar bezala aurkeztu behar da eta, horrekin batera, hezegunearen garrantziari buruzko informazio teknikoa eta zientifi koa aurkeztu beharko da. Hezegunea Kata-logoan sartzeko edo hortik ateratzeko azken erabakia Eusko Jaurlaritzaren esku dago, Lurralde Antolamendu eta Ingurumen sailburuaren proposamena kontuan har-tuta eta erabakia publikoki argitaratuta, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkarian eta dagokion lurralde histo-rikoko aldizkarian argitaratu beharreko dekretu bidez. Hezegune bat onartzen duen dekretuak honako alder-

di hauek barne hartu beharko ditu, gutxienez: babestu beharreko balioak eta hezegunea babesteko eta zain-tzeko helburuak, hezeguneari zuzenean eragiten dioten xedapenak eta planak, babes-erregimena zonifi kazioa zehaztuta, katalogoan beharreko eremuaren eskalako mugaketa kartografi koa eta zonifi kazioa.

Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak erabilerak eta Jarduerak Arautzeko Matrizea Ezartzen du (12. art.), Lurraldearen Antolamenduari buruzko ildoetan ezarri-tako ereduari jarraituta. Egia esan, bi matrize dira: bata, kostako hezeguneentzat eta, bestea, berriz, barrualde-ko hezeguneentzat. Horietako bakoitzean, lehendabizi, balizko erabilerak eta jarduerak zehazten dira (8. art.). Erabileren eta jardueren inguruko arauak fi nkatzek or-duan, Lurralde Antolamendurako Arauetan horiei buruz ematen diren defi nizioak eta sistematizazioa hartzen dira kontuan. Hala ere, planaren helburuak eta arautu-tako zonaldeen berariazko ezaugarriak ikusita, kasu ba-tzuetan horiek gehiago zehazten dira. Bestalde, lurzorua arautzeko hainbat maila fi nkatzen dira, Arauek lurzoru urbanizaezinen inguruan ezartzen duten lurralde-ere-dua kontuan hartuta (10. art.). Hala ere, Hezeguneen Lu-rralde Plan Sektorialak, ekosistema horien ezaugarrien berariazkotasuna kontuan hartuta, antolamendurako azpimaila gehigarriak ezartzen ditu kasu batzuetan, eremu edo sektore bakoitzeko erabileren eta jardueren inguruko arauak eremuaren harrera-gaitasunaren eta berezitasunen araberakoak izan daitezen.

Jarduerak eta erabilerak arautzeko matrizeak bi faktorerekin (erabilerak eta jarduerak antolakuntza-mai-lekin) gurutzatzen dira eta hainbat emaitza lor daitezke. Beraz erabilerak sustatuak (1), onargarriak (2) edo de-bekatuak (3) izan daitezke. Erabilera sustatuak helburua lortzeko eragin positiboa duten edo izan dezaketen era-bilerak dira; erabilera onargarriak, berriz, eragin negati-borik ez dutenak. Berariaz adierazi ala ez, sustatuak edo onargarriak ez diren erabilera guztiak debekatuak dira, hezegunearen bilakaeran eragin negatiboa dutelako eta, horrenbestez, fi nkatutako helburua lortzea eragoz-ten dutelako (9. art.). Erabilera onargarriak baldintza-tuak izango dira, horien eraginak erabilera sustatua eta hezegunearen ezaugarriak arriskuan jar ez ditzan.

Hori dela eta, erabilera onargarriei (2) dagokienez, hainbat azpiemaitza bereiz daitezke, erabileren baldin-tzapenaren arabera: akuiferoak ez kutsatzea (bat edo bi izartxo), horien garapena udal-planaren arabera (c letra) edo arloko planaren arabera (letra f), beste baldintza ba-tzuen arabera (d eta e letrak) edo, kostako hezeguneen kasuan, erabilera sektore jakin batean kokatuta dagoen ala ez kontuan hartuta (a letra) edo erabilera hori zo-nalde horretan espreski debekatuta ez dagoela kontuan hartuta (b letra).

Ikus dezakegunez, matrize horiei emango zaien in-terpretazioa derrigorrez osatu behar da hezegune bakoi-tzaren berariazko arauekin: II. taldeko hezeguneen ka-suan, arau horiek Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialeko 14. eta 15. artikuluetan zehazten dira.

Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak barne hartzen dituen erabakiak eta xedapenak hiru motatan sailkatzen

Page 81: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

79

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

dira, horiek juridikoki eraginkorrak izan daitezen (17.1. art.):

• Zuzenean aplikatzeko arauak, lotesteak eta Lurralde Plan Sektoriala indarrean sartu bezain laster aplika-tuko direnak.

• Administrazio publikoei zuzendutako ildo lotesleak, ildo horien eragina zeharkakoa da, horiek kasuaren araberako erakunde eskudunen mende baitaude.

• Eraginkortasun loteslerik gabeko gomendioak, le-rakunde publikoen eta partikularrek Lurralde Plan Sektorialak araututako jarduerak bideratzeko sor-tuak. Horien helburua planaren helburu generikoak lortzeko gomendagarriak eta positiboak diren aho-lkuak ematea da; alabaina, horien garapena eta aplikazioa beste tresna juridiko-administratibo ba-tzuen esku dago.

Lurraldearen Antolamendurako Arauetan erabili-tako metodoan ez bezala (atal bakoitzeko ebazpenen izaera fi nkatzen zen, sailez sail), Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialak beste sistema bati jarraitzen dio. Lurral-de Plan Sektorialaren aurreikuspenak modu desberdi-nean aplikatzen dira lurzoruaren hirigintza-sailkapena-ren arabera (17.2. art.):

• Hiri-lurzoruen edo garatzeko asmoa izanik hasie-rako onespenik ez duten lurzoru urbanizagarrien (plan berezia, plan partziala) kasuan Lurralde Plan Sektoriala izango da ildo nagusia.

• Hasierako onespena duten gainerako lurzoruen (hi-rikoak edo urbanizagarriak) kasuan, Lurralde Plan Sektorialak zenbait jarduera baino ez ditu gomen-datuko.

• Urbanizaezintzat sailkatutako lurzoruan, Lurralde Plan Sektorialaren aplikazioa dagokion hezegunea sailkatuta dagoen taldearen mende dago. I. taldeko hezeguneen kasuan, hezegune horretan babestu-tako eremuari dagokion araudi propioa aplikatuko da. Hezegunea II. taldekoa bada, Lurralde Plan Se-ktorialaren araudia aplikatuko da zuzenean; araudi hori loteslea da hirigintza-planerako (Txingudiren kasuan izan ezik). III. kasuko hezeguneen kasuan, udal bakoitzeko hirigintza-planak zehaztuko du talde horretako zer hezegunek dituen ingurumen-, natura- eta/edo paisaia-balioak. Sakoneko azterke-ta zehatzen bidez, hezegune horien babesa ezarri ahal izango dute, baita horien inguruko erabileren erregimena ere. Hezegune bakoitzari Lurralde Plan Sektorial honetan zehaztutako antolakuntza-maila bat emango zaio, 1. eranskinean biltzen diren tipo-logien arabera.

Udalerri bakoitzak urtebete izango du bere hirigin-tza-plana Lurralde Plan Sektorialera egokitzeko, plan hori indarrean sartzen denetik aurrera. Lurzoru urbani-zaezinen kasuan, udal-planak Hezeguneen Lurralde Plan Sektorialean ezarritakoaren arabera fi nkatuko du arlo-en sailkapena; horretarako, azpimaila gehigarriak sortu ahal izango dituzte lurralde bakoitzaren berezitasunen

arabera. Horrez gain, udal-planari dagokio hezeguneen mugak ezartzea. Horretarako, maila zabalagoan egin beharko ditu hezeguneak, lurraldean, behar bezala txer-tatzeko behar diren egokitzapen guztiak (18. art.).

5.3. Mendiak

A . Mend i en i ngu rumen -babesa

A.1. Mendiei buruz indarrean dagoen araudia eta eskumenak

Mendien babesa eta zaintza arautzen duen oinarrizko marko juridikoak Mendien inguruko 2003ko azaroaren 21eko 43/03 Legea du oinarri (2006ko apirilaren 28ko 10/06 Legeak moldatua). Arau horiek Estatuaren esku-menaren pean xedatu dira mendi, baso ustiapen eta ingurumen arloen inguruan. Arau horri kalterik sorra-razi gabe, Euskadiko Autonomia Estatutuak Autonomia Erkidegoari mendi-basoen, oihanen erabilera eta zerbi-tzuen, abelbideen eta bazka-larreen inguruko eskumena onartzen dio (10.8. art. Estatutuak Autonomia Erkide-goko AE).

Hala ere, 27/1983 Legeak, azaroaren 25ekoak, Auto-nomia Erkidego Osorako Erakundeen eta bertako Lurral-de Historikoetako Foruzko Jardute Erakundeen arteko harremanei buruzkoak 7.a.9. artikuluan baieztatzen du azken horien eskumen esklusiboa mendi-baso, ustiale-ku, oihan zerbitzu, abelbide, bazka-larre, basozaintza eta nekazaritza eta baso lurzoruen zaintza zein hobe-kuntzan. Horrexegatik, adibidez, mendien inguruko oinarrizko araudi berriak zehazten du testuan zehar autonomia erkidegoei erreferentzia egiten zaien bakoi-tzean ulertuko dela erreferentzia egiten zaiola ere Eus-kadiko Lurralde Historikotako foru organoei. Mendien inguruko eskumen esklusiboa foru organo horiek dute Lurralde Historiko bakoitzeko erregimen juridiko priba-tiboaren arabera, eta barnean daude arautze, erregela-mendu, administrazio (ikuskaritza barne) eta berrikuste ahalmenak.

Page 82: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

80

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

Mendien arloko foru eskumenaren inguruan hiru Lurralde Historikoek araudi espezifi koa dute: 1986ko uz-tailaren 4ko 13/86 Foru Araua, Arabako mendien erregi-mena arautzen duena; 1994ko ekainaren 2ko 3/94 Foru Araua, Bizkaiko mendi eta babestutako naturguneen ad-ministrazioari buruzkoa; eta 2006ko urriaren 20ko 7/06 Foru Araua, Gipuzkoako mendiei buruzkoa. Foru Arau horiek Lurralde Historikoek gai honetan dituzten esku-menen harira xedatu dira, eta, Bizkaia eta Arabakoak, gainera, baita konstituzioaren aurrekoa zen mendiei buruzko Estatuko legezko araudiak ezartzen zuen marko juridikoaren ildora ere (1957ko ekainaren 8ko Mendien Legea). Gipuzkoako mendiei buruzko Foru Araua men-dien inguruko Estatuko legera moldatuta dago (2003ko azaroaren 21eko 43/03 Legea), baina ez dago moldatuta, ordea, 2006an lege horri egin zitzaion erreformara. Hori dela eta, foru araudi horiek guztiak ez daude guztiz mol-datuta mendiei buruzko indarrean dagoen oinarrizko arauditik ondorioztatutako betebeharretara; hala ere, esan beharra dago helburu hori lortzeko testu berriak sortze-fasean daudela. Horra hor non sor daitezkeen desakordioak eta kontraesanak mendiei buruzko oina-rrizko legedian eta indarrean dauden Foru Arauetan xe-datutakoaren artean.

A.2. Mendi kontzeptu juridikoa

Mendi moduan ondokoa ulertzen da, gaiaren inguruko oinarrizko araudiaren arabera: edozer lur mota bertan baso, zuhaitz, zuhaixka, sastraka eta belar espeziea hazten bada, bai bat-batean bai ereite edo landatze prozesuen ondorioz, eta, ingurumen, babes, ekoizpen, kultura, paisaia edo jolas funtzioak dituena edo izan di-tzakeena. Ez dira mendi izango ez nekazaritza laboran-tzan erabiltzen diren lurrak, ez hirikoak, ez eta autono-mia erkidegoak (edo, lurralde historiko bakoitzak, hala badagokie) baztertzen dituen bestelakoak bere baso eta hiri araudian. Gainera, baso araudi horrek berak zehaztu ahal izango du lurraldearen ezaugarrien arabera unitate administratiboaren gutxieneko dimentsioa mendi mo-duan zer tratatu behar den jakin ahal izateko, eta, hala, mendiei buruzko araudia aplikatzeko.

Ondokoak mendi moduan tratatu behar direla ere zehazten da:

a. Lugorriak, harkaitzak eta hareatza.

b. Mendiaren zerbitzurako eta mendian bertan dau-den eraikin eta azpiegiturak.

c. Arauak zehazten dituen mugak eta baldintzak betetzen dituen abandonatutako nekazaritza lu-rrak, betiere, bere baso egoeraren ezaugarri na-barmenak hartu baditu.

d. Lur oro, aurretik zehaztutako ezaugarriak bete gabe, baso erabilerara eraldatzeko edo zuhaitzak sartzeko helburura gehitzen denean, aplikagarria den araudiaren arabera.

e. Nekazari lurretako basoguneak, autonomia erki-degoak zehaztutako gutxieneko azaleradunak.

Nekazaritzarekin, basogintzarekin eta artzaintzare-kin lotutako izaera anitza duten lurrek mendiei buruzko araudia izango dute aplikagarri baso ezaugarri eta ustia-penari dagokionez, nekazaritza eta abeltzaintza ezauga-rriak direla-eta dituzten araudien kalterako izan gabe. Baso ustialeku moduan ondokoa ulertzen da: ustialeku zurgaiak eta zuretarakoak; barnean daude, era berean, baso biomasa, eta hainbat ustialeku mota: kortxoarena, larreak, ehizarakoak, fruituenak, onddoenak, landare aromatikoenak eta sendabelarrenak, erle produktuak eta bestelako produktuak eta zerbitzuak mendientzat esanguratsuak diren merkatu baliodunak.

Mendiak babestutako naturguneak badira edota horien parte badira, bertako araudi espezifi koaren bidez arautzen dira; era berean, mendiei buruzko oinarrizko araudiko xedapenak ere kontuan izan behar dira, betie-re, bestearekin kontraesanik sortzen ez badute. Mendiak babestutako naturgune izendatzeko prozedurarako be-harrezkoa izango da eskumena duen baso organoak par-te hartzea, baldin eta organo hori organo deklaratzailea ez den beste bat baldin bada.

A.3. Basoen ingurumen-antolamenduaren printzipio nagusiak: Mendiaren funtzio soziala

Mendiek, edozer izanda euren titulartasuna, gizarte funtzio esanguratsua dute, bai baliabide naturalen iturri moduan, bai hainbat ingurumen zerbitzuren hornitzaile moduan, esaterako, lurzorua eta ziklo hidrologikoa ba-besteko; karbono atmosferikoaren fi nkatzeko; biologi aniztasuna gordetzeko, eta, era berean, paisaiaren oi-narrizko elementuetakoa da. Baliabide eta aberastasun horiek guztiak onartzean, eta, horietaz gizarte guztia baliatzen dela ikusiz, administrazio publikoek nahitaez mendiak zaindu, babestu, berritu eta hobetu behar di-tuzte, eta era berean, aprobetxamendu antolatua buru-tu behar dute.

Oinarrizko araudi berriaren helburua mendiak ba-bestea eta mantentzea da, euren berritzea, hobetzea eta aprobetxamendu arrazionala sustatuz; betiere, guztiaren oinarrian taldekako solidaritatea izango da. Horrexega-tik, hainbat irizpide iradokitzaile ezarri dira:

a) Mendien kudeaketa iraunkorra.

b) Mendien funtzio anitzen betetze orekatua, ingu-rumen, ekonomia eta gizarte balioetan.

c) Baso planifi kazioa lurralde antolamenduaren mar-koan.

d) Baso ekoizpenak sustatzea, eta bai horri lotutako sektore ekonomikoak ere.

e) Enplegua sortzea eta landa garatzea.

f) Baso ekosistemetako biodibertsitatea berritzea eta mantentzea.

g) Ingurumen babesaren inguruko nazioarteko akzi-oen helburuen baso politikaren txertatzea, be-reziki basamortutze, klima aldaketa eta biodiber-tsitatearen arlokoak.

Page 83: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

81

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

h) Administrazio publikoen arteko lankidetza baso politikak egiteko eta burutzeko garaian.

i) Gaiarekin lotura duten gizarte eta ekonomi se-ktoreek baso politiketan parte hartzea.

j) Zuhurtzi irizpide edo ikuspuntua; hala, biodi-bertsitate biologikoaren galera edo murrizketa esanguratsua gertatzeko mehatxu handia baldin bada, ezin izango da aitzakia moduan ipini froga zientifi korik ez dagoela, eta mehatxu hori saihe-steko edo murrizteko neurriak ezin izango dira atzeratu.

k) Mendiak klima aldaketara moldatzea, erresilien-tziara eta erresistentziara bideratutako kudeake-ta bidez.

Mendiak modu iraunkorrean kudeatu behar dira, ingurumen alderdiak eta jarduera ekonomiko, sozial eta kulturalak uztartuz. Hala, natur ingurunea mantentzeaz gain, lana sortzen da eta landa giroko garapen aukerak eta bizi kalitatea handitzen laguntzen da. Aipatutako irizpide iradokitzaile horietako asko bilduta zeuden jada, guztiz edo partzialki, lurralde historikotako baso araudian.

2006ko lege erreformak mendietako sarrera pu-blikoaren arazoa arautu du. Sarrera hori eskumendun administrazio publikoek arautu ahal izango dute. Erre-pide saretik kanpo dauden basoko pistetatik motordun ibilgailuekin ibiltzea mugatu egingo da, eta ondokoeta-ra mugatuta egongo da: bide-zorrak, administrazio pu-blikoei dagokien nekazaritzarekin eta basogintzarekin

lotutako kudeaketa, zaintza lanak eta sute itzaltzeak. Basogintza alorreko administrazioak, salbuespen gisa, motordun ibilgailuak igarotzea baimen dezake; betiere ziurtatuz gero, errepidea egokia dela, sarreran seinaleak egoki ipinita daudela, titularrek onartzen dutela, eta mantentzea zein erantzukizun zibila bere gain hartzen dituztela. Zaintza, su-itzaltze eta kudeaketarekin ze-rikusirik ez duten pertsonen sarrera mugatu ahal izango da, aurreikusitako arrisku handiko zonetan su arriskurik bada; neurri hori argi eta garbi jakinaraziko da.

B . Mend i en sa i l kapena

B.1. Mendi publikoak eta mendi pribatuak

B.1.1. Mendi publikoak: Domeinu publikoko mendiak (sailkatuak, komunak eta bestelakoak) eta ondare-mendiak

Mendi publikoak Estatu, autonomia erkidego, udal en-titate eta bestelako zuzenbide publikoko entitateenak diren mendiak dira. Mendi publikoak honela sailka dai-tezke:

JABARI PUBLIKOKO MENDIAK

a) KatalogatuakErabilera Publikoko Mendien Katalogoaren barnean daudenak.

b) KomunalakUdal entitateak dira jabeak, baina ustiapena inguruko bizilagun guztiei dagokie.

c) Bestelako erasandakoakErabilera edo zerbitzu publikoaren eraginpekoak, betiere katalogatutakoen eta komunalen ezaugarriak ez dituztenak.

ONDARE MENDIAK

Jabego publikoko mendiak baina ez direnak jabari publikokoak.

Baso jabari publikoko mendiak besterenezinak, preskribaezinak eta enbargaezinak dira, eta ez daude ti-tulartasuna kargatzen duen inolako zergari lotuta. Jaba-ri publikoko mendiak kudeatzen dituen administrazioak izaera publikoa eman diezaioke natur ingurunearekiko errespetua erakusten duen erabilerari, betiere, irabazi-asmorik gabe egiten bada eta indarrean dagoen arau-diaren arabera; bereziki, aplikagarriak diren kudeaketa eta planifi kazio tresnetan aurreikusten denarekin, eta bateragarriak direnean legez ezarrita dauden ustiapen, baimen eta kontzesioekin. Era berean, baimen-egilespe-nak egitera behartuko ditu, dagokion baso araudiaren arabera, beren intentsitate, arrisku maila eta errenta-garritasuna direla eta, hala behar duten jarduerak; eta kontzesio-egilespenak egitera behartuko ditu baso ja-bari publikoko erabilera pribatiboa gauzatzen duten jarduerak.

• Katalogatutako mendiak

Erabilera Publikoko Mendien Katalogoa izaera admi-nistratiboa duen erregistro publikoa da, eta bertan

Page 84: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

82

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

ematen dute izena erabilera publikoko deklaratu-tako mendi guztiek. Katalogo honen barruan daudela kontsideratzen dira 2003ko oinarrizko lege berriaren aurretik erabilera publikoko moduan deklaratutako mendi guztiak. Aipatutako Katalogoan ondoko mendi publikoak sar daitezke:

1. Mendi babesleen ezaugarri batzuk edo bestelako babes bereziko fi gurak betetzen dituztenak (eta kudeaketa mota horietako mendi bakoitzarentzat zehaztutako helburuetara hertsiko da).

2. Egungo egoeran ezaugarri horiek guztiz bete ez, eta berritu, zuhaitzak sartu edo basoa hobetzeko asmoa dutenak, horiek babesteko helburuarekin (eta kudeaketak mendi babesleentzat zehaztutako helburu berdinak izango ditu).

3. Autonomia erkidego bakoitzak bere araudian ezar-tzen dituenak.

• Mendi komunalak

Mendi komunalak udal entitateen pean dauden men-diak dira, baina ustiapena inguruko bizilagun guztiei dagokie. Hala eta guztiz ere, legez mendi horiek jabari publikoko moduan daude sailkatuta. Mendiei buruzko foru araudiak ondokoak zehazten ditu: ustialeku ko-mun zehatzak, horien lehentasun esleipen sistema, eta horiek erabiliko dituzten bizilagunen baldintza subjektiboak. Mendi mota horien egoera modu as-kotarikoa izan daiteke. Askotan, ustiatzeen inguruko udal ordenantzek arautzen dituzte edota erabilerek edota tradiziozko ohiturek; izan ere, batzuetan es-kubideak udal zehatz bateko bizilagunei dagozkie, besteetan kontzejuko bizilagunei dagozkie (Araban), eta beste batzuetan partzuergoko biztanleei (Entzia, Iturrieta, Gipuzkoako Partzuergo Txikia, eta, Gipuzkoa zein Arabakoak), ustialekuak udalerri ezberdinetako biztanleenak izatea ere posible da (kasu batzuetan, gainera, bi lurralde historiko ezberdinetakoak: Araba eta Gipuzkoa); baserri zehatz batzuek ere ondasuna-ren titulartasuna banatuta izan dezakete, eta gainera, baserri horiek udalerri ezberdinetakoak izan daitezke.

Gainera, aipatu beharra daude lurralde historiko bakoitzak mendiaren jabetzaren inguruan dituen da-tuak. Arabaren kasuan, adibidez, gehienak titulartasun publikoa dute, eta, gainera, sailkatuta daude (ehuneko laurogei bat); Gipuzkoa eta Bizkaiaren kasuan egoera guztiz bestelakoa da, mendi pribatuak dira gehien.

B.1.2. Mendi pribatuak

Mendi pribatuak zuzenbide pribatuko pertsona fi siko edo juridikoenak dira, bai indibidualki edo bai jabeki-detza erregimenean. Mendi pribatuak bere titularrak kudeatzen ditu, eta berak kontrata ditzake kudeaketa lanetarako zuzenbide publiko edo pribatuko pertsona fi siko edo juridikoak, edo, bestela, mendia bera kokatua dagoen lekuaren ardura duten baso organoak.

Mendi pribatuen kudeaketak egokitu beharra du, kasuan kasu, dagokion kudeaketa tresnara edo baso

plangintzara, eta, aplikazioa dagokion baso organoak berrikusiko du.

B.2. Mendi babesleak eta bestelako babes bereziko fi gurak dituzten mendiak

B.2.1. Mendi babesleak

Babesle izendapena jaso dezakete titulartasun pribatu edo publikoa duten mendi edo baso lurrek ondoko ka-suetako batean daudenean:

a) Arro hidrogafi koen buruan daudenak eta erre-gimen hidrologikoaren erregulazioan nabarmen parte hartzen dutenak, elur jauziak eta uholdeak saihestuz, eta herri, labore eta azpiegiturak ba-bestuz.

b) Lurzoruak zaintzeko lanen lehentasun ingurue-tan egotea, higadura prozesu, eta, baso zein hi-drologia zuzenketen aurrean, eta, bereziki, duna kontinentalen kasuetan.

c) Lurra edo arrokak erortzea murriztu edo saihes-ten dutenak, urtegiak lurperatzea saihesten du-tenak, eta, laboreak zein azpiegiturak haizetik babesten dituztenak.

d) Ura hartzeko azaleko eta lur azpiko lekuen babes perimetroan egotea.

e) Arroen plan hidrologikoetako parte izan eta in-gurumen interesa duten ibai zatien parte izatea.

f) Autonomia erkidegoko araudiak zehazten dituen beste batzuk.

g) Baso zona babestu gisa izendatua egotea Baliabi-de Naturalak Antolatzeko Planean edo Baso Ba-liabideak Antolatzeko Planean.

Mendi babesleak kudeatzeko moduaren helburua baso masaren egonkortasuna lortzea da; bere kasuan, saihestu egingo da mendien zatitze ekologikoa eta baso-metodoak aplikatuko dira ondokoak kontrolatzeko, ba-tez ere: higadura, sute arriskuak, elur, haize, eta uholde kalteak edota mendiaren ezaugarri babesleak arriskuan jarriko dituzten bestelako arriskuak.

Mendiei buruzko Foru Arauek mendi babesle izenda-pena titulartasun pribatukoei soilik eman diezaiekete ez baitaude 2006ko mendiei buruzko oinarrizko araudira moldatuta.

B.2.2. Bestelako babes bereziko fi gurak dituzten mendiak

Autonomia erkidegoek titulartasun publiko edo priba-tuko mendien babes bereziko bestelako fi gurak ezarri ahal izango dituzte, ondoko ezaugarritakoren bat bil-tzen dutenak, besteak beste:

a) Biologia dibertsitatearen alde egin dezatela, sis-tema ekologiko mantenduta, fl ora zein fauna ba-bestuta edo genetika dibertsitatea zainduta.

Page 85: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

83

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

b) Ondokoak izatea edo horien parte izatea: ba-bestutako naturguneak, Sare Natura 2000ko ere-muak, biosfera erreserbak edo bestelako legezko babes fi gurak. Bestela, eragin-esparruetan ere egon daitezke edo paisaiako elementu esangu-ratsua izan daiteke edo horren parte izan.

c) Sute arrisku handiko eremuen barnean egotea.

d) Bere baso balioen esanahi bereziagatik.

f) Autonomia erkidegoko araudiak zehazten dituen beste batzuk.

Mendi horien kudeaketaren helburua mendia zain-tze egoera egokian mantenduko dela bermatzea da, edo, bere kasuan, izendapen hori sustatu zuten balioak lehengoratzea.

B.2.3. Bi mendi mota horientzako arau komunak

Mendi babesle izendapena edo babes bereziko beste-lako fi gura eskumendun basogintza arloko administra-zioak egingo du. Aurretik txostena egingo da, eta, kasu guztietan, jabeak eta mendia kokatzen den udaleko en-titateak esaten duena entzun beharko da. Nahitaez xede honetarako sortu behar den erregistro publiko adminis-tratiboan azaldu beharko du izendapenak. Bere txerta-tzea sustatu zuten egoerak desagertu ostean, prozedura bera jarraitu beharko da sailkapenetik ateratzeko.

Titulartasun pribatua duten mendi babesle eta bes-telako babes bereziko fi guren kudeaketa beren jabeen ardura da. Horiek eskumendun basogintzako adminis-trazioari mendien antolamendurako dagokion proiektua edo plan dasokratikoa aurkeztu behar diote, eremuan indarrean dauden baso baliabide eta baliabide naturalak antolatzeko planifi kazio tresnak eskuragarri ez badau-de. Mendi mota horietan jartzen diren mugak (ekologia, babes edo gizarte funtzioengatik) ekonomikoki kon-pentsatuko dira.

Mendi babesle eta bestelako babes bereziko fi guren kudeaketa eremuan indarrean dagoen planifi kazio tres-nara moldatuko da, mendien antolaketa proiektua edo plan dasodratikoa ez badu. Tresna hori ere ez balego, mendi horietan egin nahi diren ustialekuak eskumendun baso organoak baimendutakoak izan beharko dira; eta, betiere, izendapena emateko izan ziren balioak manten-duko direla bermatu beharko da.

Mendi horien kudeaketa tresnen parte izango dira neurri zehatzak mendi horien eta antzeko sailkapena dutenen artean, edo mendi horien eta beste babestu-tako edo interesdun naturguneen artean, ibai abelbi-deen zehar eta komunikazio naturaleko beste bidetatik korridore biologikoak ezartzeko; horren guztiaren hel-burua herrien isolamendua saihestea, eta, espezie eta dibertsitate genetikoaren nahastea sustatzea da.

C. Baso -p l an i f i kaz i oa : baso -ba l i ab i deen an to l amendu p l anak

Mendiei buruzko oinarrizko araudi berriak baso baliabi-deak antolatzeko planak sortu ditu (BBAP). Baso plani-fi kazio tresnak dira, lurralde antolamenduaren markoan tresna bat eratuta.

Gogoratu beharra dago Euskadiko Lurralde Anto-lamendurako Arauek (8. kapitulua, 5.2. atala, a.3 pa-ragrafoa) azaltzen dutela jada Basogintzako Lurralde Plan Sektorialaren beharra, Euskadiko Landa Plan Estra-tegikoaren arabera. Egun Nekazaritzako, Basogintzako eta Natur Inguruneko Lurralde Plan Sektoriala sortze prozesuan dago (informazio publikoko urratsa egina da jada), eta, horrek antolatze tresna bakarrean bilduko ditu nekazaritza eta basogintzako planifi kazio sektoria-lak dituen betebeharrak. Argitu beharreko oinarrizko kontuetako bat Nekazaritzako eta Basogintzako Lurral-de Plan Sektorialaren eta mendiei buruzko oinarrizko araudian ezarritako BBAPen artean dagoen tartea da.

BBAPak egin aurretik mendi izendapena duten lurrak zehaztu behar dira, oinarrizko araudiaren eta dagokion baso araudiaren arabera. BBAPen lurralde eremuak ezau-garri bereziak dituzten baso lurraldeak izango dira; ezau-garri geografi ko, sozio-ekonomiko, ekologiko, kultural edo paisaia arloko homogeneoak dituztenak eskualde hedaduran edo horren baliokidean, hain zuzen ere. Hala eta guztiz ere, eskualdekatze edo sailkapen administra-tibora molda daitezke, baita lurralde antolamenduak proposatzen dituenetara ere, jada badirenak. Dagokion baso organoak egindako proposamenaz baso lurraldeak zehaztu beharko dira eta horiei dagokien BBAP eman be-harko zaie; betiere, baso produktuen merkatu baldintzak, mendiek sortutako zerbitzu eta onurak, edo baso arloko egoki diren bestelako alderdiak lurralde horietan garran-tzi sozio-ekonomiko berezikoak direla irizten denean.

Hala exijitzen duen babestutako naturgunea delako, BBAP emateke duen eremuaren lur berak hartzen dituen Baliabide Naturalen Antolamendu Plana (edo baliokide-ren bat) baduenean, plan horrek BBAP izaera izan de-zake, betiere, baso organoaren aldeko txostena badu eta organo hori Baliabide Naturalen Antolamendu Plana onartu duena ez bada.

BBAPen dokumentazio eta edukiei dagokienez, izen-da penarekiko mendekotasunik gabe, ondoko elemen-tuak izan ditzakete:

a) Lur eremuen zehaztapena eta ingurune fi siko eta biologikoen karakterizazioa.

b) Lurralde horietan dauden paisaia eta mendien analisi eta deskripzioa: erabilera, egungo ustia-penak (bereziki, tradiziozkoak) eta jada badiren babes fi gurak, aberebideak barne.

c) Alderdi juridiko-administratiboak: titulartasuna, katalogatutako mendiak, mankomunitateak, ja-been elkarteak, antolaketa proiektuak edo bes-telako kudeaketa edo planifi katze tresna balioki-deak.

Page 86: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

84

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

d) Ezaugarri sozioekonomikoak: demografi a, esku-lan espezializatuaren erabilgarritasuna, langabezi tasak, basogintza arloko industriak, barnean dau-de basoko biomasako energiaz baliatzen direnak eta landa-turismoa garatzera bideratutakoak.

e) Lurraldearen erabileraren araberako zona sailka-pena. Helburuak, bateragarritasuna eta lehenta-sunak.

f) Beharrezkoak diren ekintzen planifi kazioa pla-nean zehaztutako helburuak bete ahal izateko, barnean egongo lirateke: baso berritze aurreikus-penak, baso eta hidrologia berriztapena, suteen prebentzioa eta itzaltzea, jolas erabileraren eta mendi antolamenduaren arautzea, dagokionean, kontuan izanda, ehiza, arrain eta onddo antola-mendua.

g) Administrazioaren eta jabeen artean mendiak ku-deatzeko akordioak, hitzarmenak eta kontratuak egiteko markoa ezartzea.

h) Mendiak ustiatzeko eta antolatzeko gidalerroak ezartzea, betiere, ekosistemak arriskuan ez direla jarriko bermatuta eta mendien ekoizpen gaita-suna mantenduko dela ziurtatuta.

i) Kontrol, jarraipen eta ebaluazioen inguruko oi-narrizko irizpideak eta plana berrikusteko epeak.

BBAPak egitean alderdi asko izango dira kontuan nahitaez: udal entitateei egindako kontsultak, baso jabe pribatuei euren ordezkapen organoen bitartez egindako kontsultak, erasandako bestelako bidezko erabiltzai-leei egindako kontsultak eta interesa duten bestelako erakunde zein gizarte agenteei egindako kontsultak; era berean, kontuan izan behar dira ere informazio publiko-rako tramiteak.

BBAPen edukia nahitaezkoa eta exekutiboa izango da mendiei buruzko araudiak jasotzen dituen gaietan. Gainera, izaera adierazgarria izango dute bestelako jar-duera, plan edo programa sektorialekiko.

Administrazio publikoek mendiak antolatzeko te-knikak sustatu behar dituzte eta ekonomikoki lagundu behar dute. Mendi publiko edo pribatuek ondoko ku-deaketa tresnaren bat izan behar dute: mendi antolake-ta proiektua, plan dasokratikoa edo bestelako kudeake-ta tresna baliokideren bat. Betebehar hori ez dute izan-go autonomia erkidegoek, beren basoen ezaugarrien arabera, zehazten duten gutxieneko azaleratik behera dauden mendiek (Euskal Autonomia Erkidegoan kasuan, lurralde historikoak direla ulertzen da). Tresna horiek mendiaren titularrak edo eskumendun baso organoak eskatuta egingo dira, eta azken horrek, kasu guztietan, onartu egin beharko luke. Tresna horien gauzatzea uni-bertsitate mailako basogintza inguruko titulazioa duten profesionalek gidatu eta berrikusi behar dute, eta erre-ferentzia moduan, kasuan kasu, mendia kokatzen den BBAPa izan behar dute.

Baso baliabideen ustiatzeak dagokion BBAPean (egina daudenean) mendi kudeaketarako ezarritako

aginduen arabera egingo dira. Moldatuko dira ere, ka-suan kasu, indarrean dauden mendi antolamenduaren proiektuan zehazki ezartzen denari, plan dasokratikoari edo kudeaketa tresna baliokideari. Baso organoak zur-gaiak ez diren ustialekuak arautuko ditu. Ustialeku horiek, eta bereziki, larreek, baso kudeaketarako da-gokion tresnan edo mendia kokatzen den BBAPan es-presuki araututa egon beharko dute. Mendiei buruzko foru araudiak biltzen zituen aipatutakoen antzeko baso kudeaketa tresnak.

“Arabako Mendien 13/1986 Foru Arauak (mendi publiko edo pribatuentzat) antolatze proiektuak, plan teknikoak eta urteko ustiapen planak biltzen ditu. Ustiatze eta hobetze plan fakultatiboek sailkatutako mendiak eta mendi babesleak biltzen dituzte, plan teknikoa edo antolatze proiektua izan bitartean. Espresuki zehaztutako salbuespenetan izan ezik, beste guztietan ez da baimenduko inolako ustiatzerik Foru Aldundiak onartutako plan edo proiektu teknikoan zehaztuta ez dagoenik”.

“Bizkaiko Mendien 3/1994 Foru Arauak antolamendu planak, plan teknikoak, urteko ustiapen eta hobetze planak, eta bestelako plan eta proiektu osagarriak erregelamenduz zehaztea aipatzen du. Tresna horiek sailkatutako mendiei eta mendi babesleei aplikatzen dira. Basogintza, gizarte edo ekonomia arloan garrantzitsuak direla ziurtatua duten mendi partikular ez babesleei dagokienez, eskumendun foru departamentuak titularrari antolamendu plana edo plan teknikoa idazteko eskatu ahal izango dio, eta exijentzia ez bada betetzen, berak idatzi ahal izango du. Gainera, Bizkaiak bertako baso espezie zehatz batzuk babesteko eta mantentzeko araudi zehatza du (1997ko urriaren 14ko 11/97 Foru Araua). Bertan, baso masa zehatz batzuen plan tekniko babesleak aurreikusten dira,espezie zehatz batzuek nagusiki, edo eurak bakarrik bizi diren mendi publiko edo pribatuetan”.

“7/2006 Gipuzkoako Mendiei buruzko Foru Arauak planifi kazio eta baso kudeaketa tresnak aurreikusten ditu, esaterako: baso antolamenduari buruzko gidalerroak, baso baliabideen antolamendu planak (BBAP), sailkatutako mendien ustiatze planak, baso antolamendu proiektuak eta baso kudeaketa iraunkorreko plan teknikoak (PTGFS”.

Zortasun edota polizia guneek, eta jabari publiko hidraulikoen eraginpeko guneek, itsasoko-lehorrekoek, errepidetakoek edota trenbidetakoek eragindako men-dietako aprobetxamenduek ez dute behar izango jabari horietako eskumendun organoen baimenik. Hala izango da, betiere, mendi horiek kudeaketa tresnak badituzte, eta horien onarpena, dagokion baso organoak egin-dakoa, aipatutako jabari publikoko kudeaketa organoek behar bezala jakinarazi badute.

D . H i r i - p l an i f i kaz i oa e t a baso -an to l amendua

Hiri plangintza tresnek, baso lurren kalifi kazioan eragina dutenean, beharrezko izango dute, oinarrizko araudia-ren arabera, eskumendun basogintzako administrazio-ren txostena. Txosten hori loteslea izango da kataloga-tutako mendiak edo babesleak badira.

Hiri araudi nagusiak, gainera, baso balioa irizpide posible moduan du lurzorua urbanizaezin moduan sai-

Page 87: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

85

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

lkatzeko. Hala jasotzen da, era berean, mendien foru araudian.

Bizkaiko Mendien 3/1994 Foru Arauak zehazten du hiri plangintzako tresnek erabilera publikoko mendiak eta babesleak urbanizaezin eta babes bereziko moduan hartuko eta sailkatuko dituztela. Kalifi kazio horren edo-nolako aldaketak basogintzan eskumena duen sailaren onarpen zehatza behar du. Aurreikuspen horrek, ordea, ez du eraginik izango legeak izendatutako erabilera pu-blikoko edo interes bereziko lan edo obretan, baldin eta lurralde edo hiri antolamendu tresnetan sartuta badau-de edo aurreko eskumendun administrazioek gauzatzea onartu badute; administrazio horiek bere araudi zeha-tzaren arabera jokatuko dute.

Gipuzkoako Mendien 7/2006 Foru Arauak agintzen du hiri kalifi kazioen ondorioz baso erabilera eta ustiape-nean aldaketak dituzten mendiek, mendi izaera izaten jarraituko dutela kalifi kazio aldaketa irmoa izan arte. Ja-bari publikoko mendiak eta mendi babesleak baso erabi-lerako lurzoru urbanizaezin moduan hartuko eta kalifi ka-tuko dituzte hiri plangintzako tresnek, eta, hiri plangint-zako dokumentuetako plan eta memoriatan azaldu egin beharko dira. Izaera orokorreko eta garapen izaerako hiri tresnek, plan bereziek, berrikuspenek edo aldaketek edo, hala badagokio, aurrerapenek, ur publikoen zorta-sun-zonan dagoen landarediari eta mendiei eragiten die-tenean behin-behineko onarpenaren aurretik basogintza administrazioaren nahitaezko txostena behar dute. Onar-

pen prozeduran behin betiko onarpenik aurreikusten ez bada, txostena hasierako onarpenaren aurretik eskatu beharko da. Ez da egokia izango onarpen hori ematea txostena eskatu eta bi hilabete igaro arte behintzat. Txos-ten hori loteslea izango da jabari publikoko mendietan edo mendi babesleetan eragina badu, baso lurren muga, kalifi kazio eta arautze erregulazioaren arloan.

Mendi baten baso erabileraren aldaketak, interes orokorrak sustatuta ez bada, berezitasun batzuekin, ezohiko izaera izango du, eta, eskumendun baso or-ganoaren aldeko txostena behar izango du, eta bere kasuan, mendiaren titularrarena. Erretako baso lurren berritzea bermatzeko debekatuta dago erretako men-diak edo baso lurrak, gutxienez, hogeita hamar urtean birkalifi katzen dituen edozer erabaki hartzea. Debeku hori deusezta daiteke ezohiko kasu batean, basoaren sutearen aurretik erabilera aldaketa aurreikusita balego ondokoren batean:

a) aldez aurretik onartutako plangintza tresna.

b) onartzeke dagoen plangintza tresna, aldeko in-gurumen ebaluazioa egina badu, edo berau be-harrezkoa ezean, informazio publikoko tramitea pasatuta balu.

Basoen eta mendiko beste erabilera batzuen bate-ratzearen ondorioz, foru araudiak distantzia erregimena zehazten du euren artean.

BIZKAIKO MENDIEN 3/1994 FORU ARAUA

1. Aurretik dauden eraikinei dagokienez, etxebizitza funtzioa dutenei dagokienez, hain zuzen ere, bai aldi baterako etxebizitzak izan edo ez, distantzia ondokoa da: baimendutako landarediaren artean gehien dagoen espeziearen mozte garaiko batez besteko altuera eta erdi, gutxienez.

2. Basoaren ostean eraikitako etxeek ezingo dute exijitu distantzia horiek errespetatzea edota mantentzea, ez eta mendia moztu eta berriz ere zuhaitzak landatzera ekiten zaionean ere.

3. Ez da distantzia hori gorde beharko nekazaritza tresnak gordetzeko balio duten eraikinekiko, eta, oro har, ez da gorde beharko etxebizitza moduan erabiliko den edozer eraikinekiko.

4. Basoek larre, belardi, fruta-arbola eta laboreekiko mantendu beharreko distantzia ondokoa da: landarediaren artean gehien dagoen espeziearen mozte garaiko batez besteko altueraren herena, muga komunetik hasiko da kontatzen.

5. Bide orokor eta aberebideei dagokionez, landatutako sail horien kanpo mugarekiko hiru metroko distantzia gordeko da.

6. Baso zonaren barruan dauden lur zatietako sailen arteko distantzia ez da izango bi metro baino gutxiagokoa.

7. Distantzia erregimen honetatik kanpo geratuko dira ondokoak: ibaien eta bideen izkinetan alineazio sinpleak sortzen dituzten sailak, etxalde eta mugen banaketarako balio dutenak, haize-babes funtzioa dutenak, eta dekorazio funtzioa dutenak, betiere, isolatuak badira.

GIPUZKOAKO MENDIEN 7/2006 FORU ARAUA

Edozer baso berritze egitean kontuan hartu beharko dira baso sailen eta inguruko etxaldeen arteko distantziak arautzen dituena; alderdien arteko akordioak, ohiturazko ordenantzak edo bertako ohiturak salbu, muga komunetik ondoko distantzietara egin beharko dira:

• Baso sailen artean: 2 metro.

• Laborantza, zelai edo fruta arbolen sailekiko:a) 6 metro eukalipto motako espezietan.b) 4 metro bestelako espezie hostotsuetan.c) 3 metro erretxinadun edo konifera espezietan.

• Landetxe edo bestelako nekazaritza erabilera duten eraikinekin mugan: 40 metro lineal eraikinekiko. Basoaren ostean eraikitako etxeek edo nekazaritza erabilera duten eraikinek ezingo dute exijitu distantzia horiek errespetatzea edota mantentzea, ez eta mendia moztu eta berriz ere zuhaitzak landatzera ekiten zaionean ere.

Page 88: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

86

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

E . Uda l - e skumenak mend i e i dagok i onez

Udalek mendien inguruan dituzten eskumenak, oinarri-zko legezko araudiaren arabera, ondokoak dira:

1. Udala titularra den mendien kudeaketa, Erabilera Publikoko Mendien Katalogoan ez daudenetan.

2. Udala titularra den sailkatutako mendien ku-deaketa, dagokion baso araudian hala ezartzen denean.

3. Udalaren titulartasuneko baso ustiapen guztien errendimendu ekonomikoaren disposizioa, xe-datutakoaren kalterako izan gabe sailkatutako mendien hobetze funtsarekin erlazionatuta, edo, bere kasuan, dagokion baso araudian xedatu-takoaren kalterako izan gabe.

Sailkatutako mendien titularrak diren udal enti-tateek hobetze funtsa batean arauz zehaztutako zenbatekoa ipini beharko dute. Funtsaren hel-burua Erabilera Publikoko Mendien Katalogoan dauden mendiak hobetzea eta zaintzea da. Ipini beharreko zenbatekoa ez da baso ustiapenen ba-lioaren edo mendian garatutako beste jarduera edo okupazioekin ateratako etekinen % 15 baino gutxiago izango. Aipatutako funtsa foru baso or-ganoak kudea dezake, edo horrek udal entitate titularrari eman diezaioke ardura.

4. Nahitaezko txostenen igortzea, Erabilera Pu-blikoko Mendien Katalogoan dauden eta bere titulartasuna duten mendien kudeaketa tresnak sortzeko prozesuan.

5. Mendien oinarrizko arauetan aurreikusitako bes-telako nahitaezko txostenen igortzea, bere titu-lartasuneko mendien inguruan.

6. Lege honen gai xedean, espresuki ematen dizkion bestelakoak, dagokion baso araudiak edo aplika-garriak diren bestelako legeak. Hala nola, BBA-Pak egiteko orduan udal entitateak kontsultatu behar dira. Era berean, udal ordenantzak eman ditzakete bere titulartasuneko mendien erabilera eta ustialekuak erregulatzeko, betiere, mendiei buruzko araudi orokorrean xedatzen dena erres-petatzen badute.

Arabako Lurralde Historikoan udal erregimena na-hiko berezia da, eta mendiei dagokien eskumen banake-tan eragina du. Kontzejuak udal entitateak dira lurralde izaeradunak, pertsonalitate juridiko propioa dute eta jar-duteko gaitasuna dute. Bere jurisdikzioa lurralde muga baten barnean gauzatzen du, betiere, udalerriak osatzen duen lurralde azalera baino txikiagokoa. Arabako kon-tzejuak arautzen ditu 1995eko martxoaren 20ko 11/95 Foru Arauak. Kontzeju oro ofi zialki aitortutako udalerri baten barnean dago eta bere eskumenak gauzatzeko lurraldea du (kontzeju terminoa). Erakundea Kontzeju Irekia edo Itxia izan daiteke, beti Erregidore Presidentea izango du, eta Administrazio-batzarra laguntza moduan. Mendien inguruan kontzejuei aitortzen zaizkien eskume-

nen artetik ondokoak aipa daitezke: “Kontzejuaren lan-da-bideetako, mendietako, iturrietako, eta erabilerako eta zerbitzu publikoetako gainerako ondasunetako poli-zia” eta “bere ondarearen administrazioa, kontserbazioa eta arautzea, basoa barne”. Foru araudi zehatz bat ere bada Kontzejuen ondasunen eta ustiapenen erregimena arautzen duena; nahiz eta Mendiei buruzko Foru Arauan biltzen diren ustiapenak, dagokien kontzejuko ordenan-tzak eta mendiei buruzko foru araudiak arautu.

5.4. Paisaia eta korridore ekologikoak

A . Pa i sa i a ren babesa

A.1. Paisaia kontzeptu juridikoaren garapena

Naturako beste ondasun eta osagaiekin gertatzen ez den bezala (hala nola, airea, ura edo lurzorua), paisaiak ez du juridikoki babes berezirik izan duela gutxi arte. Paisaia-ren babesa orain arte ez da era zuzenean egin, baizik eta, batez ere, sektore horretan naturgune babestueta-rako, kultur ondarerako edo hirigintza ordenamendu-rako zegoen araudiaren bidez. Lurralde antolamendutik ere nabarmendu izan dute batzuetan osagai hori babes-teko beharra.

Atzerapen handi samar horren eta paisaia babesteko politikan zehaztapen ezaren arrazoietako bat kontzeptu hori kontzeptualizatzeko dagoen zailtasuna da. Paisaia-ren ideiak berak arazoak sortzen ditu. Lehenik eta be-hin, kideko beste natur errealitate batzuetatik bereizte-ko zailtasunagatik (ekosistemak, nekazaritza ingurunea, zenbait inguruneren balio estetikoa, etab.). Bestalde, paisaia kontzeptuak aldaketak izan ditu une historikoen arabera, eta babesteko beharra gailendu denean, beti ikusmolde elitista samarrari begiratu izan zaio: inguru bereziki ederrak babestu behar dira edo garrantzia kul-tural argiarekin lotura dutenak. Horrek, gainera, paisaia babestearen beharra irizpide benetan baloratiboekin lotzera garamatza, eta, ondorioz, irizpide horiek nahiko erlatiboak ere badira.

Paisaiaren zaintza juridikoaren balioa azken ur-teetan asko hazi da, batez ere, zenbait estatuk Paisaia-ren Europako Hitzarmena onartu eta sinatu zutenetik, 2000ko urriaren 20an, Florentzian. Hitzarmen hori lehen mailako dokumentu juridikoa da eta balio handia du, paisaia kontzeptua ingurumen-ondare juridiko eta auto-nomo gisa zehaztu eta botere publikoen aldetik beraria-zko babesa izan dezan.

A.2. 2000ko Paisaiaren Europako Hitzarmena

2000ko Paisaiaren Europako Hitzarmenak paisaiaren ohiko kontzeptu elitista gainditu eta ideia demokra-tikoagoa ematen dio. «Paisaia» hitzak lurraldeko edo-zein zati izendatzen du, biztanleen ulertzeko modua kontuan hartuta, eta bere izaera faktore natural edota gizatiarretatik sortzen da, baita haien arteko erlazioeta-tik ere. Hitzarmenean paisaiari buruz ematen den defi ni-zio horretatik zenbait ondorio atera daitezke:

Page 89: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

87

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

• Izaera subjektiboa duen osagaia sartzen du paisaia-ren defi nizio juridikoan: biztanleen ulertzeko modua. Osagai subjektibo horrek berak demokratizatzen du paisaiaren ikusmoldea; izan ere, nolabaiteko memo-ria edo norbanakoaren zein taldeko identitatearen kontzeptura eramaten baitu paisaiaren kontzientzia eta lurraldearen kultura. Horregatik, Hitzarmenak “paisaiaren kalitatearen helburua” agintari publiko eskudunek egindako adierazpena dela dio, biztan-leek beren bizi-inguruaren paisaia ezaugarriei buruz paisaia zehatz baterako dituzten nahiak.

• Paisaia naturala izan daiteke, edo gizakiak egindako ekintzen ondorioz sortua edo biak aldi berean. Ba-bestu beharreko paisaiaren ideia ez dago edertasun naturalei lotuta bakarrik. Hitzarmenaren arabera, paisaiaren babesak paisaia baten beharrezko edo berariazko alderdien kontserbazioa eta mantentzea biltzen ditu, osaketa naturalaren bidez edo gizakia-ren parte-hartzearen bidez sortutako bere ondare balioek hala frogatzen dutenean.

• Aurreko guztiaren ondorioz, Hitzarmena lurralde osoan erabiltzen da, naturguneak, landaguneak, hiriguneak eta hiriguneetako inguruak barne (esta-tuek lan tresna hau sinatu edo berresteko garaian aurkako salbuespenik jarri ezean). Lurreko guneei eta barruko zein itsasoko urei eragiten die. Berezi-ki ederrak direla pentsa daitekeen paisaietan zein egunerokoetan erabiltzen da, baita hondatutakoe-tan ere.

• Hitzarmena sinatu duten botereek tokiko eta he-rrialdeko mugen arteko elkarlana bultzatuko dute-la hitz ematen dute, eta, behar izanez gero, paisaia birbaloratuko duten programa komunak egin eta abiaraziko dituztela.

Paisaiaren Europako Hitzarmen hori sinatu dutenek erabiltzeko garaian barruko eskumenen banaketa, kons-tituzio oinarriak eta administrazio-antolamendua hartu behar dituzte aintzat, subsidiariotasun oinarria errespe-tatuta, Tokiko Autonomiaren Europako Karta kontuan hartuta. Dena dela, Hitzarmen horren xedapenak ez dio-te trabarik egiten alor honetarako zorrotzagoak diren beste batzuei. Horiek, lan tresna nazionaletan edo na-zioartekoetan egon daitezke eta lotesleak izan daitezke, gaur egungoak edo etorkizunekoak.

Sinatzaileek izaera orokorreko zenbait neurri har-tuko dituztela hitz ematen dute:

a. Paisaia, juridikoki, biztanleen bizi-eremuan fun-tsezko osagai gisa onartzea, kultura eta natura ondarearen dibertsitatearen bizi-eremu eta bere nortasunaren oinarri.

b. Paisaien babeserako, kudeaketarako eta antola-mendurako neurriak zehaztu eta praktikan jarri, aurrerago zehazten diren zenbait neurri partiku-lar zehatz hartuta.

c. Herritarren, tokiko eta lurraldeko agintarien eta paisaia politiken sorkuntza eta gauzatzeak ze-haztutako gainontzeko eragileek parte hartzeko neurriak zehaztu.

d. Paisaia, lurraldearen antolamenduaren eta hiri-gintzaren politikan eta kultura, ingurumen, ne-kazaritza, gizarte eta ekonomia politiketan sartu, baita paisaiaren inguruan eragin zuzena edo ze-harkakoa izan dezaketen gainerako politiketan ere.

HITZARMENA LORTZEKO HAR DAITEZKEEN NEURRI BEREZIAK BAT BAINO GEHIAGO DIRA

A. Sentsibilizaziorako • Gizarte zibilaren, erakunde pribatuen eta agintari publikoen sentsibilizazioa handitu paisaien balioaren, zereginaren eta eraldaketaren inguruan.

B. Trebakuntza eta hezkuntza

• Paisaiaren ezagupenean eta parte-hartzean adituen trebakuntza bultzatzea.

• Paisaiaren politikari, babesari, kudeaketari eta antolamenduari buruzko diziplina askotako trebakuntza programak bultzatzea, sektore pribatuko zein publikoko profesionalentzat eta eragiten dien elkarteentzat.

• Eskoletan eta unibertsitateetan irakaspenak bultzatu, interesa duten irakasgaietan, paisaiarekin eta bere babesarekin, kudeaketarekin eta antolamenduarekin lotura duten balioak landuta.

C. Identifi katzeko eta kalifi katzeko

• Berezko paisaiak identifi katzea lurraldearen osotasunean.

• Bere ezaugarriak aztertu, baita horiek eraldatzen dituzten dinamika eta presioak ere.

• Eraldaketei jarraipena egin.

• Paisaiak kalifi katu, eragindako eragile eta herriek egotzi dizkieten balio partikularrak kontuan hartuta.

Hori guztia, politika horrek eragiten dien eragileak mugiarazita. Identifi kazio eta kalifi kazio lanak Europan antolatutako esperientzia eta metodologia trukeen bidez zuzenduko dira.

D. Paisaiaren kalitatearen helburuak

• Paisaiaren kalitaterako helburuak jarri identifi katutako eta kalifi katutako paisaientzat, galdeketa publikoa egin ondoren.

Page 90: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

88

5. E L E M E N T U Z E H A T Z B A T Z U E N B A B E S A …

A.3. Tresna juridikoak paisaia babesteko

Euskal Autonomia Erkidegoan ez dago 2000ko Floren-tziako Paisaiaren Europako Hitzarmena garatzeko pai-saiaren babeserako araudi nagusi eta zehatzik. Baina bada araudi ugari eta sakabanatua lan tresna horrek paisaia babesteko alorrean dituen helburuak lortzeko. Aurreikuspen horiek partzialki aztertzeko paisaiaren ba-beserako diren ondorengo arauak azter daitezke:

a. Lurraldearen antolamenduan sartuta dauden lan tresnak.

b. Arauak eta hirigintza-planak.

c. Babestutako naturguneei buruzko arauak.

d. Arau nagusiak.

a. Lurralde antolamenduko lan tresnetan sartutako arauak

Lurralde Antolamendurako Arauen helburuetako bat lu-rraldeko puntu bakoitzerako, besteak beste, bere paisaia balioen kontserbazioa bermatzea da. Horretarako:

i. Ildo nagusietan, natura, paisaia eta ekologia aldetik garrantzia duten inguru eta korridoreen katalogoa egitea proposatzen da.

ii. Ildo nagusi horietan paisaia babesteko aurreikuspen zehatzak hartzen dira barne (ikus II. kapitulua).

iii. Paisaiak, gainera, ingurune fi sikoa antolatzeko ka-tegoria zehatz dezake; hala nola, babes bereziko gunea. Horrela kalifi katzen dira landa-paisaiak edo malkartsu harmoniatsuak, ohiz kanpoko edertasuna edo kultur balioa dutenak; adibidez, paleontologia-aztarnategiak, mineralak, etab. Baina paisaiaren ba-lioari beste kategoria batzuetarako erabilera irizpide nagusi gisa ere egiten zaio erreferentzia, hala nola abere, nekazaritza, landa eta larre menditarretako esparruetan.

b. Hirigintza arauak eta planak

i. Hirigintza araudiaren arabera, paisaia balioen pre-sentziak hirigintza planteamendu orokorrean, lur-zorua urbanizaezin gisa sailkatzea ahalbidetzen du, balio horiek babesteko.

ii. Gainera, lurzoru urbanizaezin mota horretan lurral-de antolamenduaren planen edo sektoreko araudia-ren arabera, besteak beste, bere eraldaketarekin bat ez datozen babes erregimen bereziren baten menpe dauden lurzoruak sartu behar dira nahitaez, paisaia balio horiek aintzat hartuta.

iii. Hirigintza nagusi eta autonomoaren antolaketaren garapenean, paisaiaren babesari eta hobekuntzari zein natur inguruneari buruzko plan bereziak egin beharko dira, beharrezkoa bada

c. Babestutako naturguneei buruzko arauak

Paisaiaren babesa izan da naturguneak kontserbatzeko araudia inspiratu duen oinarri iradokitzaileetako bat. Euskadiko Naturaren Kontserbaziorako 16/1994 Legeak dituen helburuak zehazterakoan, “sistema naturalen eta paisaiaren aniztasuna eta berezitasuna” hartzen du bere gain. Paisaia, ondorioz, leku zehatz bat babestu-tako naturgune izendatzeko kontuan hartu beharreko naturako osagaietako bat izan daiteke. Eta nahiz eta Es-tatuko oinarrizko araudian badagoen babestutako pai-saiaren kategoria zehatz bat (Euskadiko kasuan Biotopo Babestu gisa sartuko litzateke), ez du ezerk lurralde bat bere paisaia balioengatik Parke Natural gisa edo Biotopo Babestu gisa izendatzea eragozten, administrazioaren aldetik zuhurtziarakotasuna erabilita. Urdaibaiko Bios-fera Erreserbaren berezko lege-araudiak (5/1989 Legea) helburuen artean Erreserbako paisaia bere osotasunean babestea dauka, baita berreskurapena bultzatzea ere.

Paisaiaren babesa, babestutako gune mota desberdi-netan (Parke Naturalak, Biotopo Babestuak eta gainerako kategoriak), gune bakoitzaren araudi erregulatzaile zeha-tzean mugatuko da: kasu bakoitzean dauden gunearen araudi adierazlean, planifi kazio tresnetan (Baliabide Na-turalak Antolatzeko Plana zein Erabilera eta Kudeaketa Zuzentzeko Plana), etab. Ondorio horiek izan ditzan har daitezkeen neurri-kopuru zabal eta heterogeneoak ez du uzten horiei buruzko zerrenda zehatzik egiten: paisaia-ren morfologia eraldatuko duten zenbait erabilera de-bekatzea (eraikuntzak, elektrizitate lineak, mendi-pistak, negutegiak, lur-mugimenduak, etab.), ohiko paisaiaren kontserbazioa eta zaharberritzea bultzatzea (murruetan, landaretzan, nekazaritza-lanetan, sestra-kurbaren labo-reetan, etab.), inpaktu bisuala eskatzea zenbait ekintza-tarako, ingurumenean duen eragina kontuan hartuta edo gabe, fotomuntaiak edo antzekoak erabilita, besteak bes-te. Teknika-zerrenda horrek ematen duen babesak babes-tutako naturgune bakoitzaren barne paisaia besterik ez du hartzen, edo gehienez, bere inguruko babes eremuak, baldin badaude. Horrek, sistema hori paisaiaren babes sistema berezi bihurtzen du, lehen aipatutako ikuskera elitistaren ildotik. Zehazki, euskal araudia naturguneetan hiri inguruko guneak jartzean lortu nahi diren helburuez ari denean, eragin ekologikoak edo kanpoko paisaiaren eraginak saihestu beharra aipatzen du.

Azkenik paisaiaren harmonia hausteak babestutako naturguneetako araudian aurreikusitako arau-hauste zehatzetan ezar daitekeen balizko isun administratiboa handitzen du.

d. Arau nagusiak

Ez dago araudi zehatzik Euskal Autonomia Erkidegoan paisaiaren babesaren inguruan, nahiz eta aztertu ditu-gun arauetako batzuk (hala nola, Lurralde Antolamen-durako Arauetako paisaiari buruzko arau nagusietan daudenak) asmo orokorra izan, gune zehatz edo lurzoru kategori jakin bati buruzkoak ere badira, arau lotesleak ez izanik ere, gomendio hutsak baizik.

Arautze orokor bat, nahiz eta oso zatikatua egon, otsailaren 27ko Ingurumenaren Babeserako 3/1988 Le-

Page 91: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

89

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

gedi Nagusian dago. Legeak erreferentzia egiten dion kontzeptuaren barruan paisaia espresuki sartzen da beste natur baliabide edo osagai batzuekin batera, hala nola airea, ura, lurzorua, fl ora eta fauna. Eskuduntza esparruaren barruan, paisaiaren kontserbazioa da admi-nistrazio publikoei egozten zaien helburuetako bat, bio-dibertsitatearen kontserbazioaren politika eremuan. Na-hiz eta paisaiaren zaintzak ingurumen-araudiaren beste helburu batzuekin lotura duen, bereziki kostaldearen beharrezko babesaren eremuan. Itsasoko-lehorreko ja-bari publikoko ondareen zentzuzko erabilera zaintzeko, bere izaera, helburuak eta paisaiarekiko, ingurumena-rekiko eta ondare historikoarekiko errespetua, arlo ho-rretan, administrazio publikoek duten politikaren beste oinarrietako bat da.

1994ko Euskadiko Naturaren Babeserako Kontserba-zio Legeak zehazten du euskal administrazio publikoek, beren eskuduntzen eremuan, egungo baliabide natura-len aldeko kudeaketa zainduko dutela, bere titularitatea eta erregimen juridikoa alde batera utzita, azpiegitu-ra eta eraikuntza oinarrien arabera egingo direla, eta, beren eragina onargarria bada, naturari eta paisaiari egokitu behar dutela. Izaera orokorreko betebeharra da (baina erlatiboa: duen inpaktuaren arabera beteko da edo ez da beteko), lurralde autonomo osoan erabili ahal izango da, eta ez da egongo etorkizunean sortuko den edo izendatuko den babestutako naturgune baten menpe.

B . Ko r r i do re eko l og i koak

Ingurumen garrantzi handiko guneen arteko loturazko edo iragazkortasun irizpideak ezarri beharra arau bat-zuetan dago agerian:

• 1997ko Euskadiko Lurralde Antolamendurako Arau-ek «Interes natural, paisajistiko eta ekologikoa du-ten eremuen eta korridoreen katalogoa» sortzea proposatu zuten. Fauna aske ibiltzea eragozten duten hesi artifi zialak ez sortzeko betebeharra ere aipatzen zuten.

• 1992ko maiatzaren 21eko Batzordearen 92/43/CEE Zuzentarauak, inguru natural eta fauna zein fl ora basatien babesari dagokiona, bere hamargarren ar-

tikuluan zehaztu zuen, beharrezkoa denean, agin-tari publikoek, beren lurralde antolamenduaren eta garapenaren politika nazionalaren esparruan, eta bereziki Natura 2000 sarearen koherentzia eko-logikoa hobetzeko, fauna eta fl ora basatiarentzat funtsezko garrantzia duten paisaiako osagaien ku-deaketa bultzatzen ahaleginduko direla. Osagai horiek, egitura lineal eta jarraia dutelako (hala nola ibaiak eta beren ibaiertzak edo zelaiak mugatzeko ohiko sistemak), edo lotura puntu direlako (hala nola urmaelak eta ibar-basoak) funtsezkoak dira mi-graziorako, geografi aren banaketarako eta espezie basatien arteko trukaketa genetikorako.

• Garapen Iraunkorraren Euskadiko Ingurumen Estra-tegian (2002-2020), Ingurumen Esparru Programa 2002-2006k, Euskal Autonomia Erkidegoan, korrido-re ekologikoak ezartzea hartu zuen zuen konpromi-sotzat.

Duela gutxi arte, loturazko irizpideak lurraldearen planifi kazioan, habitaten eta espezie-taldeen zatiketa eta isolamendua saihesteko, zenbait azpiegitura proie-ktutako plangintzatan eta gauzatzean besterik ez da erabili, hala nola errepideak eta abiadura handiko tren lineak; izan ere, lurraldea asko zatitzen dute. Euskal Au-tonomia Erkidegoko Korridore Ekologikoen Sarea ezar-tzean, migrazioa, banaketa geografi koa eta espezie ba-satien arteko trukaketa genetikoa hobetuko duten pai-saiako osagaien kudeaketaren bila dabil. Faunak dituen mugikortasun patroi desberdinak intereseko naturgu-neen arteko lotura, habitaten zatiketa eta sakabanaketa saihesteko, zenbait espazio-mailatan (eskualde gainekoa, eskualdekoa, tokikoa) aurre egin beharra ikusten da. Hala, eskualde mailan, Euskal Autonomia Erkidegoan, Natura 2000 sarearen barruan sartzeko proposatutako guneen artean loturazko korridore ekologikoak zehaztu dira. Bertan biltzen dira bere habitata zatikatzeko arris-kua duten espezie basatiak.

Proposatutako sarea eta dituen edukiak lurraldea planifi katzeko garaian balorazioa egiteko lehen mailako faktore bat da, batez ere, han kokatuta dagoen gunean plan bat (IIEB) edo egitasmo bat (Ingurumen Inpaktua-ren Azterlana, IIA) onartzeko behar den ingurumenaren balorazioa egiteko garaian.

Page 92: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

90

rain arte, gida honetan tokiko erakundeek, zenbait arlo eta sektoretan (lurralde antolamen-dua, hirigintza, babestutako naturguneak, kostaldeak, urak, ibaiak eta bere ertzak, eremu hezeak, mendiak, paisaia eta korridore ekologikoak) natur ingurunea babesteko izan dezake-ten zeregina aztertu dute, batez ere, ikuspegi arautzailetik eta eskumenen aldetik. Baina ez da ahaztu behar, inolaz ere, udalek dituzten botere eta eskumen generikoak jardun egin daitezkeela eta zehazki ingurune fi siko eta naturalaren balizko babesarekin zerikusia duten helburuetara bidera daitezkeela.

Hala, mota desberdineko erregulazio teknika generikoak (batez ere tokiko ordenantzen eta hirigintzako plangintzen bidez) erabil ditzakete tokiko korporazioetako arduradunek: sustapenekoak (laguntzak, diru-laguntzak, sariak, errekonozimendu formalak, etab. eman-da), antolakuntzakoak (organo edo erakundeen sorrera, parte-hartze publikoaren hainbat mailarekin), hitzarmenekoak (partikularrekin, enpresekin edo beste erakunde publiko edo pribatuekin egindako akordioak, itunak, kontratuak, etab.), administrazio-informazioari buruzkoak (generikoa edo espezifi koa, zerbitzu nagusien bidez edo zentro espezializatuak sortuta), etab. Horren helburua natur ingurunearen kudeaketa iraunkorra egitea da, orain arte aztertutako sektoreetako ohiko planteamendu mugatua alde batera utzita.

Azken fi nean, tresna guztiak tokiko korporazioen esku uztean datza, natur ingurunearen kudeaketa egokia egiteko, ingurumenaren ikuspuntutik. Alde horretatik, arreta hiru helburu-tan jarri behar da bereziki:

a) Udalerri horren natur ingurunearen egoera ezagutzea.

b) Jendeari, oro har, egoera hori jakinarazi eta horri buruzko informazioa eman.

c) Natur ingurune horren egoerak denboran duen bilakaera aztertzen lagunduko duten kontrol eta egiaztapen parametroak ezarri (bereziki adierazleen sistema malgu eta erraz baten bidez).

6. Tokian tok iko natur ingurunea azter tzeko, zabal tzeko eta bal ioztatzeko admin istraz io teknikak

O

Page 93: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

91

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

Horregatik, jarraian transkribatu duguna tokiko jar-dueretarako aukeren katalogo ireki eta zabala besterik ez da. Natur ingurune horri lotutako ingurumen izaerako hainbat esperientziatan oinarrituta egin da, eta horie-tako asko Tokiko Agenda 21en Ingurumen Ekintza Plane-tatik ateratakoak dira. Tokiko edozein erakunderen esku dagoen aukeren inbentario zabala zehazten saiatu gara, ekintza-mota bakoitzaren eskuduntza arau markoaren azterketa sakona egin beharrik izan gabe –gidaren era-bilera arrazoiengatik–. Udalerri bakoitzak hemen pro-posatzen diren ekintza edo ekintzak aurrera eramateko aprobetxamendu eta eskuragarritasun maila aztertu be-harko du, jokoan dauden zenbait faktoreri begiratuta:

• Lehenik eta behin, udalerri guztiek, nolabait, ekiteko pauso berak jarraitzea nahi dute. Tokiko korporazio bakoitzak hemen proposatzen diren neurri bat edo batzuk hartzeko beharra ikusi beharko dute, baina ez dira inolaz ere, ez derrigorrezkotzat ez lotesletzat joko.

• Bestetik, logikoa da pentsatzea korporazio bakoi-tzak eman beharreko lehen pausoa udalerriaren beraren natur ingurunearen egoera aztertzea dela. Horren inguruko azterketak (orokorrak edo partzia-lak) egoteak edo ez egoteak, hiriaren ezaugarriak eta geografi koak, dauden baliabide pertsonal eta materialen araberako ekintzen aukerak edo inguru-men aldetik (edo beste mota batekoak) jarriko diren lehentasunek baldintzatuko dute.

Azken fi nean, katalogo horretan zenbait jokabide, aukera eta teknika sartu dira udalerriaren natur inguru-nea EZAGUTZEKO, ZABALTZEKO eta ANALIZATZEKO.

6.1. Lehen helburua: udalerriaren natur ingurunearen egoera EZAGUTZEA

Garatu beharreko balizko ekintzak ondorengoak lirateke:

• Eskala egokian udalerri osoaren kartografi a zeha-tza egin natur ingurunearen azterketa, jarraipena eta kontrola egiteko. Jada badaude jokabide horiek abiarazteko laguntzak eta diru-laguntzak.

• Ikuspegi arautzailetik aztertu diren udalerriko natur ingurunearen zenbait alderdi biltzen dituen fi txa deskribatzaile bat egitea: lurzoru urbanizaezina mu-gatu (zehaztapenak barne), bertan emandako plan-gintza berezia, udalerriko lurraldearekiko naturgu-neek duten lotura, izendatutako zuhaitz apartekoen presentzia, udalerritik igarotzen diren ibai eta erre-ken zerrenda eta horien sailkapen-zonifi kazioa da-gokion sektore planean, itsasoko-lehorreko jabari publikoko eremuaren (baldin badago) zehaztape-na, eta kosta-zortasunak eragindako zintak, baita balizko gune hezeak (dagokien katalogazioarekin), udalerrian kokatutako mendi publiko eta pribatuen inbentarioa, korridore ekologikoek udalerrian duten eraginaren analisia, etab. ere. Era horretako fi txak, udal eskumenak erabiltzean, kanpoko zein barruko

kudeaketarako koordinazio tresna baliagarriak izan daitezke, noizean behin eguneratuta.

• Udal azterketa bat egin, udalerrian natur inguru-neak duen egoerari buruzko gida edo katalogo gisa. Azterketa hori, dagoen egoera, ingurumena-ren inguruko diagnosia eta egin beharreko balizko ekintzak deskribatzen saiatuko da, eta Tokiko Agen-da 21etik sortutako Ekintza Planeko ataletako bat osatu ahalko luke. Natur inguruneari buruzko udal azterketa horiek lurralde eta hirigintza planifi ka-ziorako oinarri izan daitezke, baita iraunkortasun irizpideak hartuta ere, dituen ezaugarrien arabera egindako tokiko erabilera kudeatzeko. Natur ingu-runeari buruzko gida edo katalogo honek, gutxie-nez, ondorengo alderdiak bildu beharko lituzke:

1. Bete-betean edo zati bat udalerrian kokatuta dauden babestutako naturguneak.

2. Udal intereseko habitatak, aurrekoetatik des-berdinak, ahal den neurrian adierazita, bere leku, natura, erabilera eta titularitate ezauga-rriak. Ekintza Planetan ez ezik, hirigintza planen tresnen etorkizuneko berrikuntzetan ere kon-tuan hartu ahal izango lirateke.

3. Udalerrian kokatutako mendiak eta horien sai-lkapen juridikoa, titularitatea, landaketak eta espezieak.

4. Landaretza mapak, natur osagai bakoitzaren kalitatea kontuan hartuta, eta, batez ere, lan-darez betetako guneak eta ingurumen balioko landaretza azpimarratuta.

5. Dunak eta idorren aztarnategiak.

6. Udalerrian dagoen fauna eta fl ora (hegaztiak, arrain-hazkuntzetan erabiltzen diren espezieak, anfi bioak, moluskuak, etab. barne) edo behin-tzat ingurumen aldetik azpimarragarriak diren gune zehatzetan, bereziki katalogoan mehatxa-tuta azaltzen direnak edo, adierazle ekologiko gisa, paper bereziki garrantzitsua izan dezake-ten espezieak. Bestalde, kontu handia izan be-har da fauna eta fl ora mehatxa dezaketen inba-ditzaileak izan daitezkeen espeziekin.

7. Udal interesa duten zuhaitzak, bai landa lurzo-ruan (betetzen duen lurzorua zein den adierazi-ta eta zein espezie den), bai hiri-lurzoruan. Hor, aurreko parametroekin batera, agian zenbait aleren berezitu ahal izango litzateke (kopurua, espeziea, adina, neurria, ezaugarriak, ingurua, funtzioa).

8. Geologia interesa duten guneak (harpeak, an-tiklinalak, leizeak, kartsak), baita gailurreria edo harkaitzak ere.

9. Edertasun bereziko paisaia bereiziak.

10. Lurzoru urbanizaezinetako aisia guneak, bere ezaugarriak identifi katu eta eskura duten diru-kopurua.

11. Korridore eta ibilbide ekologikoak, bidezidor naturalak, natur ibilaldiak, hiriguneetan koka-

Page 94: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

92

6. T O K I A N T O K I K O N A T U R I N G U R U N E A A Z T E R T Z E K O , Z A B A L T Z E K O E T A B A L I O Z T A T Z E K O A D M I N I S T R A Z I O T E K N I K A K

tutako eta ingurumen aldetik interesa duten bidezidorrak.

12. Iturburu, iturri, putzuen inbentarioa, baita lehor daudenak baina garbitu eta berreskuratu ahal izango liratekeenak ere.

13. Lurzoru urbanizaezinetako txabolak, aterpeak edo beste instalazio batzuk (kokapena, titulari-tatea, helburua, ezaugarriak, etab.) zehaztuta.

14. Andeatutako elementu artifi zialen edo landa ingurunean erabileraz kanpo daudenen (negu-tegiak, elektrizitate dorreak, etab.) inbentarioa, horiek ezabatzeko plana diseinatzeko asmoz.

• Aurreko tokiko natur ingurunearen katalogoarekin batera edo katalogoaren barruan inguru horretako lurzoruaren erabileren bilakaeraren azterketa egitea.

• Aurreko ataletan aipatu ditugun ikerketak egiteko garaian zenbait udalerriri zuzenean gaiari heltzea zail samarra gerta dakioke. Unibertsitatearekin, espezial-dutako fundazioekin edo ingurumenaren babeserako elkarteekin (batez ere udalerrietako lurralde eremua-ri lotutakoak) hitzartutako beka, diru-laguntza, sari, akordio (baita beste administrazio batzuen parte-har-tzearekin ere) bidez, inbentario horiek pixkanaka egi-ten joan ahal izatea proposatzen da.

• Inkestak eta galdeketak egitea udalerriaren egoerari, lehentasuna duten ekintzei eta gai horretan udal poli-tikaren garapenaz duten pertzepzioari buruz herrita-rrek duten iritzia jakiteko.

6.2. Bigarren helburua: udalerriko natur ingurunearen egoera ZABALDU

Behin, aurreko atalean aipatu bezala, udalerriak bere na-tur ingurunean dauden zenbait egoerari buruz nahikoa informazio duenean, prozesuaren hurrengo pausoa lor-tutako datuak publikoki zabaltzea izango litzateke; ho-

rretarako, udalerriak era askotako informazio teknikak izan ditzake:

• Solasaldiak, seminarioak, jardunaldiak, udalerriaren egoera naturalari buruzko tailerrak antolatzea, bai publiko zehatz eta jakinarentzat (udal teknikariak, hezitzaileak, elkarteak, kaltetutako pertsonak) bai hiritar guztientzat, oro har.

• Liburuak, monografi ak, katalogoak, gidak, liburux-kak, triptikoak, mapak, etab. argitaratzea. Bertan, era batean baino gehiagotan, konplexutasun eta luzera desberdineko datuak azalduko dira tokiko natur inguruneari buruz.

• Tokiko natur inguruneari buruzko informazio-tau-lak jarriko dira, bai dagokien udal-zerbitzuetako bulegoetan, bai kanpoan, bereziki orientabide hori ematea garrantzitsua den lekuetan (jolasguneetan, bidezidor-sareen sarreretan, ikuspegi puntuetan, etab.), betiere, inguruan ongi integratzen badira.

• Begiraleku, ibilbide ekologiko, garrantzizko natur-guneak, eta abarren kokapena orientatzeko seina-lizazioa.

• Tokiko natur ingurunearekin lotura duten behin-be-hineko edo behin betiko erakusketak egitea. Jada eginak dauden zenbait esperientzia aprobetxaga-rriak dira: interpretazio zentroak sortzea (adibidez, babestutako naturguneetan, nahiz eta kasu horie-tan espazioaren kudeaketan bat egiten duten uda-lerri guztien eta administrazioen arteko lankidetza gomendagarria izan); natur inguruneari buruzko sail espezifi koak tokiko turismo bulegoetan; ingu-ruko natur inguruneari erreferentzia egiten dioten ingurumen heziketako zentro espezifi koen sorrera; inguruko landare espezieak jasoko dituzten baso didaktikoak edo botanika-parke txikiak; ale bakoi-tzak bere ezaugarri nagusien azalpen txiki bat izan-go du.

• Irteerak antolatzea, ariketa didaktikoak aire librean, Eskolako Agenda 21en barruan edo publiko oroko-

Page 95: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

93

N A T U R I N G U R U N E A N U D A L E K D I T U Z T E N E S K U M E N E N G I D A

■ T O K I K O A G E N D A 2 1

rrago batentzat bisitaldi gidatuak, inguruko natur ingurunearen ezagutza sakontzeko asmoz.

• Azterketa, datu eta informazio horiek guztiak uda-laren web orrian jartzea; horrez gain, gaiarekin lo-tura zuzena duten arau erregulatzaileak (udal-or-denantzak eta hirigintza-planak), herritarrak parte hartzeko eztabaida-guneak, iradokizunetarako pos-tontziak, argazki-katalogoak sar daitezke.

6.3. Hirugarren helburua: udalerriko natur ingurunearen BILAKAERA ANALIZATZEA

Azkenik, beharrezkoa da udalak tokiko natur ingurunea-ren bilakaeraren denbora-azterketan buru-belarri sar-tzea, inguru horretan beren jokabideek duten eragina zein den egiaztatzeko balioko duten ingurumen-adiera-zle sistema erraza poliki-poliki osatuta. Jarraian propo-satzen diren adierazleak gutxi gorabeherakoak beste-rik ez dira. Horietako batzuk tokiko korporazio batzuk onartutako ingurumen ekintzen programetan azaltzen dira sarri; beste batzuk aldiz, lurralde maila zabalagoe-tako adierazleen berdinak dira, eta administrazioen ar-tean behar den koordinazioa izanik, zailtasun handiegi-rik gabe zehaztu ahal izango lirateke:

• Lurzoru urbanizaezinen hektarea kopurua eta bere portzentajea udalerriaren azalera osoarekiko. Auto-nomia Erkidegoko ingurumen-adierazleetan (Ihobe) lurzoruaren artifi zialtasun maila deitzen da. Adiera-zle horren urteko kalkulua egitea oso garrantzitsua izango litzateke lurzoru mota horren etengabeko kontsumoa nabaritzeko, eta lurraldearen antolaketa iraunkorrarekin bat datorren edo ez ikusteko. Ahal balitz, datu hori gehiago zehaztu ahal izango litzate-ke lurzoru urbanizaezinaren sailkapenaren helburua zein den gehiago zehaztuta (basokoa, babes be-rezikoa, nekazaritza eta abeltzaintzakoa, etab.), lu-rralde antolaketan proposatutako motaren arabera. Diseinatzen diren eta lurzoru urbanizaezina berriro

sailkatzen duten hirigintza lanetan eraikuntza-den-tsitatearen bilakaera izan daiteke lurzoruaren kon-tsumoa neurtzeko beste osagai garrantzitsuetako bat. Adierazle horrek kalkuluan arazoak sor ditzake lurzoru urbanizaezinetik doan garraio azpiegiturak, energiak, eta abarrek osagaiei erreferentzia egiten dienean. Kontuan hartu beharreko beste osagai bat, nahiz eta agian ez den hain nabaria, udalerriko titu-lartasun publikoko lurzoru urbanizaezinen portzen-tajea da.

• Antzeko adierazlea egin ahal izango litzateke na-turgune baten babes bereziko erregimena duten udalerriko hektarea kopurua eta udalerriak orotara duen azalera, eta, bereziki, lurzoru urbanizaezina erlazionatuta. Hori da, Autonomia Erkidego mai-lan (ingurumen-adierazleak, Ihobe) biodibertsitate eta paisaiatzat jotzen dena. Komenigarria litzateke, dena den, eragin horiek lortzeko erabiliko litzate-keen naturguneen kontzeptua: parke naturalak eta biotopo babestuak besterik ez diren, Natura 2000 sa-reak eragindako guneak bertan biltzen diren, Lurral-de Antolamendurako Arauetan Natura Intereseko Guneei, korridore ekologikoei, etab. erreferentzia egiten ote dien. Adierazle orokor bat erabiltzea ere egokia izango litzateke, baita zenbait espazio mo-tatarako beste zehatzago batzuk ere, zailtasun han-dia baitu erantsitako datuak besterik ez erabiltzeak, batez ere, lurzoruko zati berak sailkapen osagarriak izan ditzakeelako (parke naturala izan daiteke, eta, aldi berean, Natura sareko zati, eta, ondorioz, ingu-rumen aldetik sentikorra den gunea, etab.).

• Nahiz eta bere interesa zenbait kasutan kualitatiboa baino kuantitatiboa izan zitekeen, adierazle gisa erabili ahal izango litzatekeen beste datu interesga-rri bat, lurzoru urbanizaezinean urtean emandako lizentzia kopurua (lanak egiteko, sailkatutako jar-duerena, etab.) izango litzateke.

• Baso inbentarioan adierazten diren datuetatik abia-tuta, egokia izango litzateke udalerriko baso gunee-tan dagoen landaretza autoktonoaren portzentajea

Page 96: Natur ingurunean udalek dituzten eskumenen gida

94

6. T O K I A N T O K I K O N A T U R I N G U R U N E A A Z T E R T Z E K O , Z A B A L T Z E K O E T A B A L I O Z T A T Z E K O A D M I N I S T R A Z I O T E K N I K A K

kalkulatzea, baita udalerriaren baso lurzoruarekiko irabazitako edo galdutako baso lurzoru kopurua (globala eta erlatiboa), edota udalerriko azalera osoarena ere. Gauza bera egin ahal izango litzateke urtero landatutako eta moztutako lurzoruari buruz, ratioa kalkulatuta (Tokiko Agenda 21en adierazlee-tan (Ihobe, 2003) azaltzen den bezala), bereziki, zu-haitz-kopuruei dagokienez.

• Zailtasun handiagoak izan ditzake udalerrian dau-den fl ora eta faunaren kopuruen erabilerei buruzko adierazleak erabiltzeak udalerrian dagoen biodiber-tsitate maila zehazteko. Azterketa zehatzik ezean, lurralde maila zabalagoan egindako lanetatik lortu-tako datuak erabili ahal izango lirateke, edo bestela, garrantzia handiko espezien azterketetara bakarrik mugatu bere erabilera.

• Hondatutako naturguneen zerrenda egin ahal izan-go litzateke, bere kopurua eta zabalera adierazita, baita nekazaritzarako lurzoru zabalera zehaztuta (ez du zertan lurzoru urbanizaezinarekin bat etorri behar) ere. Urtero, prozesu horretan, degradazio prozesu horretatik berreskuratutako naturguneen kopurua, bere eragina termino absolutuetan eta portzentajezkoetan egiaztatzeko aukera legoke, baita nekazal alderdia galdu duten nekazal lurren azalera (osoa eta portzentajezkoa) ere.

• Beste era bateko jarduerek bigarren mailako adie-razgarriak sortu ahal izango lituzkete: natur ingu-runeari buruz herritarrei aldiro egindako inkestak, gaiari buruzko urteko argitalpenak, jarduera eta parte-hartzaile kopurua udalak antolatutako sola-saldietan, jardunaldietan, irteeretan, etab.