NON ZER - argia.eus · Xabier Pikaza, teologoa “Agian matxinada handia ari da gertatzen eta ez...

2013KO OTSAILAREN 10A 3�

NON ZER

Jabetza: Komunikazio Biziagoa, S.A.L. Lehendakaria:Ixabel Bereziartua. Zuzendaria: Xabier Letona.Zuzendariaren albokoa: Pello Zubiria. Astekariko erredak-zio-burua: Estitxu Eizagirre. Asteko Gaia-Pertsonaia: MikelGarcia. Iritziak: Mikel Asurmendi. Kultura: Garbine UbedaGoikoetxea. Aisia: Unai Brea. Termometroa: Urko Apaolaza.Euskara: Onintza Irureta. Interneteko erredakzio-burua:Lander Arbelaitz. www.argia.com: Gorka Bereziartua, JonTorner. Multimedia: Axier Lopez. Argazkilaria: Dani Blanco.Produkzioa: ANTZA, S.A.L.Kudeaketa eta salmenta: Berdaitz Goia. Harpidetzak: KarlosOlasolo. Idazkaritza teknikoa: Aloña Soraluze. Publizitatea:Idoia Arregi, Maite Arrieta, Ixabel Bereziartua, Olatz Korta.Administrazioa: Marijo Aiertza, Mari Karmen Loiarte.Harrera: Jone Arzallus.HELBIDEAK: Gipuzkoa: Industrialdea, 15. 20160 Lasarte-Oria. Tel: 943 371545. Faxak: 943 373403 (erredakzioa),943 361048 (komertziala). Lapurdi, Nafarroa Beherea etaZuberoa: Xalbardin baita. 64122 Urruña. Tel: 559 476000.Faxa: 559 476001. Nafarroa: Gazteluko Plaza 44, 3. eskui-na. 31001 Iruñea. Tel: 948 222285. Bizkaia: Eleizalde 1, 2-D. 48600 Sopela. Tel: 94 6765580 POSTA ELEKTRONI-KOA. Komertziala: [email protected]. Harpidetzak: [email protected]. Erredakzioa: [email protected]. Interneten:www.argia.com. Lege.gordailua: NA 80-1963. ISSN: 0213-909X. Batzorde.parekidea: 72562 E. Inprimategia: AntzaS.A.L. Informatika: iametza interaktiboa, S.L. Urtebetekoharpidetza. Hego Euskal Herria: 145 euro. Ipar EuskalHerria: 176 euro. Espainia: 145 euro. Beste atzerriak: 182euro. Airez: 285 euro. Komunikazio Biziagoa S.A.L.Ametzagaiña Taldeko partaidea da.

Azaleko argazkia:DANI BLANCO

Azala: GARBINEUBEDA GOIKOETXEA

ASTEKO GAIAEMAKUMEA ELIZA KATOLIKOAN Komunitate txikietan dute

esperantza. ONINTZA IRURETA AZKUNE / 4

PERTSONAIAANGEL ERRO: «Umorea, gatza bezala, kontserbagarri ona da».

REYES ILINTXETA / 9

GAIAKESKOLA ETA ETXEA Nola indartu seme-alaben ikasketa

prozesua. ESTITXU EIZAGIRRE KEREJETA / 14

IRITZIAREN LEIHOAEUROPAR BATASUNA OBRETAN ASIER BLAS MENDOZA / 18ETA, ERAKUNDE ZIBILA BIHURTU PATXI ZABALETA / 19DÉJÀ VU KARLOS GORRINDO ETXEANDIA / 20CAN: ERREGIMENAREN ZUTABEA NOIZ ERORIKO

IVÁN GIMÉNEZ / 21GORA PRO NOBIS ASISKO URMENETA / 17TXANDAN (H)egia. IXIAR ROZAS / 20BERTSO BERRIAK Viva Chavez carajo! JOAKIN ARREGI “TXE” / 21ZIRTAK Liburu askeak. IRATXE ESNAOLA / 22

ERDIKO KAIERAIZASKUN ARANDIA: «Azken unean guraso ugari ez zen

gauza izan seme-alabak Habana barkuan sartzeko». MIKEL GARCIA IDIAKEZ / 23

ELEKATU-ELIKATU Euskaraz eta edukiz jantzi nahi duteBaiona. GARBINE UBEDA GOIKOETXEA / 26

LITERATURA XABIER ETXANIZ ERLE / 28 MUSIKA OLATZ KORTA / 29DENBORA-PASAK ANA ZAMBRANO, KIKE AMONARRIZ / 30ALEA Ez da kasualitatea. ESTITXU EIZAGIRRE KEREJETA / 31OSASUNA JABIER AGIRRE / 32LANDAREAK JAKOBA ERREKONDO / 33DENBORAREN MAKINA NAGORE IRAZUSTABARRENA / 34

TERMOMETROAIRATXE LOPEZ DE ABERASTURI: «Herri honi benetako

argazkia egingo dio Udalbiltzak». URKO APAOLAZA AVILA / 35ANGEL CALVO, FILIPINETAN APAIZ: «Herritarrek bizimodu

duina izan arte, ez dago bakerik». A. BELAUNTZARAN / 38HIZKUNTZA GUTXIAGOTUAK Kolonbiako enberak euren

hizkuntza idazten hasi dira. AMAIA UGALDE BEGOÑA / 40EKONOMIAREN TALAIAN JUAN MARI ARREGI / 43EUSKARA ALBISTEAK ONINTZA IRURETA AZKUNE / 43NET HURBIL Estatu Batuak zenbat eta ahulago, inperialistago.

PELLO ZUBIRIA KAMINO / 44MALTZAGATIK XABIER LETONA / 46

2013ko otsailaren 10a, 2.356. zenbakia

�4 2013KO OTSAILAREN 10A

ASTEKO GAIA

EMAKUMEA ELIZA KATOLIKOAN

Emakume kristauengana jo dugu, Eliza Katolikoaren barruan lanean ari direnengana.Emakumea bigarren mailakotzat duen erakundean nola sentitzen diren galdetu diegu eta zeregin dezaketen egoera diskriminatzailea gainditzeko. Segituan bereizketa egin dute: batetik,

Elizaren hierarkiaren diskurtsoa, eta bestetik, komunitatearena.

| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

Komunitate txikietan dute esperantza

DA

NI

BLA

NC

O



HILARI PAGAZAURTUNDUAK 18 urte zituenmoja sartu zenean, karmeldar Vedruna da.Munduan zehar ibili da urte luzez, eta 1990azgeroztik Donostiako Larratxo auzoan bizi da.68 urte ditu eta Caritasek Donostian atzerri-tarren arretarako duen egoitzan boluntariolanean aurkitu dugu. “Emakume feministanaiz. 20 urte nituenetik arduratu izan nauemakumearen gaiak. Orduan jada, emaku-mearen rolak aldatu egin behar zuela ustenuen, gizartean eta Elizan. Peaje askokoautopista zen. Orain ere peajeak ordaindubehar ditu emakumeak; gutxiago, Mendebal-dean bederen”. Dena dela, ustedu gaur egun ere borroka beraduela emakumeak.

Hilari Pagazaurtunduarekineta Itziar Egigurenekin hitz egindugu. Elizak emakumearenga-nako duen diskurtsoaz galdetutabiek egin dute bereizketa: gauzabat da Elizaren hierarkiak dioe-na eta beste bat parrokietako,komunitate txikietako Eliza. Ezdute uste, inondik ere, emaku-mearen rola berdin interpreta-tzen eta gauzatzen dutenikbatak eta besteak. Itziar Egigu-ren (1966, Aizarna, Zestoa) 16 urterekin hasizen organoa jotzen etxeko belaunaldi masku-linoak etenda. Katekista izan da eta gauregun oinarriko kristau elkarteen espiritualta-sunetik hurbil sentitzen da. Ez dago ados Eli-zaren hierarkiak daraman bidearekin: “Jesu-sen hitza ahaztu, edo hobeto esan,desbideratu du. Jesusek ez zuen desberdinta-sunik egin emakumeen eta gizonen artean,areago, Jesusek emakumeak ulertu eta askatuegin zituen. Eliza honek diskriminatu egitendu emakumea. Nik esan ohi dut, behin atzeraegiten hasita, pena dela Elizak Jesusen garai-raino ez egitea atzera”. Pagazaurtunduak ildohorri segi dio: “Hierarkiarekin ez naiz identi-fikatzen, aita santuarekin ere ez, aurrekoaren

ideologoa da. Gizon oso tradizionalak dira,egiturari itsatsiak. Horrek ez du esan nahi niez naizenik Eliza, kristau komunitateko kidenaiz, beraz Eliza naiz”.

Hierarkiaren eta oinarriko komunitatearenarteko bereizketa ez dute buruan soilik, egu-nerokoan horrela bizi dute Egigurenek etaPagazaurtunduak. Lehenengoak Aizarnako(Zestoa) elizan organoa jotzeaz eta Zumaianhainbat urtez katekesia emateaz gain, bestela-ko guneetan hartu du parte. Besteak beste,otoitz taldeetan aritu da eta hainbat erlijiota-ko sinestunak elkartu dituen bilkuretan hartu

du parte. Espiritualtasuneanaurkitu du erantzuna eta libera-zioa. Larratxoko karmeldarraere antzeko bideak jorratzen arida; otoitz taldeak, ebanjelioairakurtzeko taldeak. Komunita-te txikiak biltzen dira etxerenbatean, edo parrokian bertanere bai. “Parrokiak, orain direnmoduan bukatu egingo dira–dio Pagazaurtunduak–. Elizakhustutzen ari dira, emakumeakorain alde egiten hasi dira.Leherketa baino inplosioa ger-tatuko da, barrura puskatuko

da. Kristau komunitate txikietan sinesten dut.Gune horietan hausnartuko dugu emakumeeta gizonok, otoitz egingo dugu eta ebanje-lioa izango da gure abiapuntua”. Komunitatetxiki horietako batzuk parrokiatik bereizdabiltza, kideetako batzuek bietan egiten dutekristau bizitza, komunitatean eta parrokian,beste batzuk berriz ez doaz elizara. Badiraapaizak, komunitateetan parte hartzen dute-nak. Bi solaskideak etorkizuneko Eliza arizaizkigu irudikatzen.

Ebanjelioa irakurtzeko kendu betaurreko matxistakTeologo emakume gehiago aldarrikatzenditu Egigurenek, haiengandik aire freskoa

“Jesusek emakumeak ulertu etaaskatu egin zituen. Eliza honekdiskriminatu egiten duemakumea. Nik esan ohi dut,behin atzera egiten hasita, penadela Elizak Jesusen garairainoez egitea atzera”

Itziar Egiguren,kristau katolikoa

��

��



eta esperantza ailegatuko direlakoan. Jesu-sen garaiko kristau komunitateen bizimo-dua eta eredua, eta II. mendetik aurrera ger-tatutakoa bereizten dituzte Egigurenek etaPagazaurtunduak; Jesusen mugimenduakgenero berdintasuna aldarrikatzen zuen,baina II. mendeaz geroztik Elizak eredugreziarrari lehenengo, eta latindarrari gero,segi dio. Horregatik ditu beharrezkotzatEgigurenek teologo emakumeak, haiekikasten dutelako erlijioa, haiek gaitasunadutelako biblia, ebanjelioak, beste begibatzuez irakurtzeko. Teologo horien lanaizango da sinestunei jakintza transmititzea.Hainbat gizonezko ere, gogor ari dira eban-jelioen berrirakurketa ez-matxista jorratzen.Berrinterpretaziorako gaitasunaz ari garelakatekista emakumeek –gizonak urri dira–izan dezaketen eragiteko botereaz galdetudiogu: “Borondate handiz egiten dute lan,zoragarri, baina katekesi liburuak oso txin-txo eta leial jarraitzera behartu nahi dituzte,eta liburu horiek katekesia aspaldiko garaie-tan bezalaxe ematen erakusten dute. Ama-birjinaren kontzepzio zaharkituarekin segi-tzen dugu, adibidez”.

Emakumea diskriminatutaeta elizak emakumez betetaBazterrean du Elizak emakumea, ahotsik etabozkarik gabe, ardura karguetatik urrun.Eliza Katolikoko erlijiosoen %61 emaku-meek osatzen dute, eta %39 gizonek, alegia,apaizek, apezpikuek, erlijiosoek eta diakono-ek. Zerbitzatzen ari dira emakumeak: kate-kista lanean, elizak garbitzen eta apaintzen,misio taldeetan. Zergatik jarraitzen dute Eli-zan? Eta Egigurenen erantzuna: “Horrelahezi dituztelako, horretarako, eta berenburuari ez diote galdetu ere egiten. Hori aldebatetik, baina noski, Elizan daude sinestendutelako. Ni ere Elizan nago, Eliza atzerakoihonetan, eta maite dut. Horregatik min egi-ten dit. Baina ez du merezi etengabe amorruzbizitzea. Ahal dena egiten segi behar duzu”.

Hilari Pagazaurtunduak bizitza osoadarama moja. Nola eraman dezake hainbes-te urtez halako zama? “Galdera hau egitendidazuenean zeuentzako daukat galdera:‘Zu ez al zaude alderdi politikoren bateanedo bestelako talderen batean sartuta? Zukez al daukazu borrokan egin beharrik?’.Egipton Anaia Musulmanek irudi moduan

Jesusen ametsari beldurraDolores Aleixandre, teologoa

“Gotzain-batzarra beldur da, uste du bere eskubideakdefendatzen dituen emakume orok ordenazioa nahi duela.Kontua ez da hori. Ebanjelioak behetik gora bultzatzen du,norbait buru duen komunitate zirkularraz ari baita, etadenak anai-arrebak gara. Nire galdera da zergatik diogunhainbesteko beldurra Jesusen amets horri. Eta uste dutautoritatea eta boterea nahasten ditugula”.

MatxinadaXabier Pikaza, teologoa

“Agian matxinada handia ari da gertatzeneta ez gara konturatu. Mota bateko Elizahutsa gera daiteke, eta bitartean,ebanjelioari hobeto erantzuten diotenbizimoldeak ari dira sortzen. Bide horretanAmerikako Estatu Batuetako emakumeerlijiosoen mugimendua garrantzitsua da”.

Itziar Egiguren indarkeriamatxistaz: “Elizahierarkikoak nolaemango dio ahotsagizartean emakumeari,etxean ez dio emateneta? Emakumeenkontrako indarkeria osoepel salatzen duelairuditzen zait.Emakumearenmenpekotasuna dagoindarkeria horren azpian,eta menpekotasun horidesegin beharko lukeElizak, Jesusek deseginzuen bezala”.

ITZ

IAR

EG

IGU

RE

NE

KU

TZ

IA



erabili zuten emakumea eta orain desagerra-razi egin dute, iraultza sandinistak gauzabera egin du, eta eskuinak, zer esango dizutbada. Ni ez noa ez eskuinarekin ez ezkerra-rekin. Esan nahi dudana da beti borrokatubehar duzula emakume gisa. Fededuna naiz,ebanjelioan sinesten dut eta zoriontsu naizaukeratu dudan bidean. Borroka asko eginbehar izan dut eremuak irekitzeko eta beti

errespetatu naute. Nire adineko emaku-meek, ezkon bizitzan, askoz borroka gehia-go egin behar izan dute nik lortu dudanalortzeko”. Dena dela, aitortu digu gizarteakparekidetasunean aurrera gehiago eginduela Elizak baino.

Hari horri tiraka, Egigurenek ere emaku-meak gizartean bizi dituen bestelako zapalke-tak gogorarazi ditu: eder egon beharraren

Hilari Pagazaurtundua hierarkiaren etaherriaren arteko diferentziaz:“Hierarkiak ez du aurrera egin, bainaherriak bai. Adibidez, hierarkiak esangodizu bananduak, beste batekin badabil,ezin duela jauna hartu, baina apaizbatzuek ez dute betetzen. Hierarkiakantisorgailuen eta homosexualenkontra hitz egiten du, baina emakumekristau katolikoak antisorgailuakerabiltzen ari dira; lesbianak ere badiraElizan, eta taldeak antolatu dituztegainera. Ez begiratu hierarkiari, begiratuherritarrari, nahiz eta bigarren hori ezden hedabideetan azalduko.Prentsarentzat ikusgarriagoa da [JoséIgnacio] Munillak eta Rouco Varelakesandakoa, Elizako emakumeen aldekomugimendua baino”.

DA

NI

BLA

NC

O



zama da bat, diruarekiko menpekotasunabestea. Gizonaren pare egoteko izugarrizkoharria gainean hartu dugula dio: lan merka-tuan sartu bai, baina gainerako eremuetanaurrerapauso handirik eman gabe, alegia,etxean, haurren zaintzan etaabar. “Batzuetan gizarteanditugun diferentziak ez ditu-gu sentitzen eta Elizagatikdiogu ‘zein zaharkituak dau-den, nola dagoen emaku-mea!’”.

Apaizak emakume izateaez da kezka nagusiaDuela gutxi IngalaterrakoEliza Anglikanoak bozketaegin zuen emakumeakgotzain izan daitezkeen alaez erabakitzeko. Ezezkoaatera zen. Dena dela, Inga-laterran emakumeak apaizbadira eta beste herrialdebatzuetan gotzain ere bai. Eliza Katolikoanapaiz izateko aukerarik ez dute, eta hierar-kiak emakumearekiko duen diskurtsoa kon-tuan izanda, apaiz izango diren eguna utopiabaino ez da. Itziar Egigurenek eta HilariPagazaurtunduak Eliza nola bizi duten jabe-tuta, usaindu dugu ez dela preseski apaizenordenazioa haien ardura nagusia. Egigure-nek argi dauka: “Niretzat ez da eztabaidainteresantea. Ez dut emakumea gizonarenpare nahi, esan nahi dut ez ditudala botereegituran ikusi nahi, klerikalismoan. Idealalitzateke klerikalismoarekin bukatzea. Ema-

kumeok hitza eta eskumen betea behar ditu-gu, baina ez apaizen eredu klerikalari euste-ko”. Pagazaurtunduak ildo berari jarraitudio: “Ez diot ezetzik, bide hori ireki nahidutenen alde egingo dut, baina Elizak hala-

ko erresistentzia erakutsiduenez emakumearenga-nako, beste eremu batzukbilatu behar ditugu. Bestal-de, gaur egungo apaizgoa-rekin ez nago ados, etorki-zunean apaiza izatea bestezerbait izango da, ez dituzertan orain dituen ezauga-rriak eduki”.

Bitxia da, emakumea isila-razten duen erakundean bisolaskide hauek ez dirabaztertuak eta diskrimina-tuak sentitu egunerokokristau bizitzan. Izango duzerikusirik isilik egotekobatere intentziorik ez iza-

teak, haien izaera sendoak, baita genero ber-dintasunean sinesten duten fededun gizonakbidean aurkitu izanak (tartean apaizak).Tinko kritikatzen dute zapalketa, mindu etahaserretu egiten dira hainbat egoera ikusita,baina ez daukate borroka amorruz betetaegiteko asmorik. Biei baikortasuna darie,“fruitua emango du emakumeen eta gizonenlanak”, dio Egigurenek, etaPagazaurtunduak gaineratu:“Historia astindu behar dugu,eremua ireki eta atzerapausorikez eman”. n

58 URTE ditu Zumarragakoak (Gipuzkoa), 28 urtedaramatza katekesia ematen. Elizan emakumeak geroeta beharrezkoagoak direla uste du, apaizak gero etagutxiago direlako, “lekutxo bat uzten digute, beharradutelako”.

Zu nola sentitzen zara emakume gisa? Nik ez dut arazorik izan apaizekin, ondo sentitu naiz,erabakiak hartu ditut baimena eskatu gabe, nire iritziaeman dut. Batzuek aitortu didate emakumeak Elizandiskriminatuak garela.

Zu ez zara diskriminatua sentitu.Ni ez, eta lanean aritzen garen emakume talde osoa-ren izenean ausartzen naiz hori esatera. Orokorreanordea, Eliza ez da horrelakoa. Oso atzeratuta dago,oso itxita. Armiarma-sareak garbitzeko dauzka.

Non ikusten duzu diskriminazioa?Vatikanoko II. kontzilioak aurrera egingo zuela ustenuen, baina frenoa jarri diote. Unitate pastoraletan,bailarako zenbait bileratan, deseroso sentitu naiz.Horietan entzun eta ikusi dut asko dagoela egiteko.Gure artean esan izan dugu: “Astebeteko greba egin-go gabenu emakumeok?”. Liturgian, katekesian, sen-dotzan, elizak garbitzen... gehienak emakumeak gara.Elizak dar-dar egingo luke.

Uste duzu emakumeek apaiz izateko eskubideaizan beharko luketela?Ez nau asko kezkatzen gai horrek. Agian, apaizekezkondu egin beharko lukete eta eguneroko bizitzaezagutuko lukete, zeren orain beste mundu bateanbizi dira. Jesus zen emakumearen defendatzailea.Orain zertan ari dira?

Mari Karmen Etxeberria, katekista eta misio taldeko kidea“Astebeteko greba egingo bagenu emakumeok Elizan?”

Erakunde baztertzaileaDones en l’Esglesia (duela 20 urte sortu zen taldehau Katalunian. 500 emakume biltzen ditu): “Penaematen digu, zeren gure eliza lotsagarri ari dageratzen. Emakumea baztertzen segitzen duenmunduko (Mendebaldean behintzat) erakundebakarra izango da”. (...) Erlijioso gehienakemakumeak dira, parrokiako zereginetan aridirenak ere bai, baita ospakizunetan parte hartzendutenak ere. Aita santua, kardinalak, gotzainak,presbiteroak eta zuzendaritza karguak dituztenguztiak gizonak dira. Elizak besteentzataldarrikatzen dituen giza eskubideak ez dituerrespetatzen etxe barruan”.


«Umorea, gatza bezala,kontserbagarri ona da»

Angel Erro: poeta zonbi eta Volgako batelaria.

ANGEL ERRO

| REYES ILINTXETA |

Argazkiak: Dani Blanco

PERTSONAIA

34 urte, 35 maiatzean.Eta oraindik ez daukat e-book-ik. Esaten dutbadaezpada ere norbait ari bada pentsatzenzer oparitu nire urtebetetzerako… Nik ustedut inork ez didala oparitzen mundu guztiakpentsatzen duelako aspaldidanik badudala.Horregatik aprobetxatzen dut elkarrizketetaneta toki publiko guztietan eskatzeko.

Horietako bat nahi zenuke?Bai. Bestalde, oraindik inguruan dauzkadanpaperezko liburu guztiak irakurtzeko bi

bizialdi beharko nituzke. Ez litzaidake inpor-tako, hala ere, bizitza gehiago eskatu beharizatea horretarako.

Ez zaizu arraro edo deseroso egiten euskarrielektroniko horretan irakurtzea? Paperezko liburuek badute guk ezagutzendugun geografia bat eta, alde horretatik,eroso ibil gaitezke. Bide ezaguna da eta aurre-ra eta atzera egin dezakegu ohituta gaudelako.Dena den, espazio berrien beldur ez da izanbehar. Duela gutxi Umberto Ecori horretaz


ANGEL ERRO

galdetu zioten, aurreko elkarrizketa bateanesana zuelako Internetek eta liburu elektroni-koek kulturaren gainbehera ekarriko zutela.(Gauza berari buruz galdetu zioten, norma-lean elkarrizketatzaileek nahi izaten baituteaurreko elkarrizketetan esandakoak errepikaditzala elkarrizketatuak) Eta orduan UmbertoEcok deklarazio hura zuzendu behar izanzuen esanez egiatan ez dela hainbesterako,eta abar. Norbaitek, akaso, oparituko zion e-book bat, ez niri bezala. Kontuz ibili behardugu kulturaren gainbeheraz hitz egitendugunean.

Eta idatzi? Ordenagailuan ala eskuz?Normalean ordenagailuz, oso erosoa delakozuzenketak egiteko eta abar. Dena den, esko-lan tabletarik eta arbel elektronikorik ezgenuenok ohitura dugu eskuz idazteko. Gai-nera adinean gora noalako edo, ideiakmomentuan ez apuntatzera ahaztu egitenzaizkit, nahiz eta gero idatzitakoa ikusi etaegiaztatu ehuneko handi batean hobe buruta-zio horiek ahaztu izan banitu. Darwinismopoetikoa izan daiteke hori.

Zuzenbidea ikasi, baina bokazio handirik gabe.Zergatik?Kontu praktikoengatik. Erosotasunagatikgehienbat, eta hori normalean aukerariktxarrena izaten da. Baina baita aukeratuenaere. Iruñean ikas zitekeen zerbait nahinuen, Opuseko unibertsitatera ez nuenjoan nahi eta NUPen hori zen letren alderagehien ler ratzen zena. Gainera etxeangauza praktiko bat nahi zuten. Ez naizdamutzen. Zerbaitetarako balioko zuen.Nire seriotasuna berresteko, adibidez,gizon serio izaten jarraitzeko. Neure burua-ri ere esaten nion idazle jende asko Zuzen-bidea ikasitakoa zela, Igor Estankona, adi-bidez. Berehala ikusi nuen argi, eta bukatubezain laster literatura kontuetara bideratunintzen.

Gasteizen Euskal Filologia ikasi eta doktoretzatesia prestatzen hasi zinen. Hori bukatzekoasmorik?Bizialdi honetan ez, edo, izatekotan, jubilatu-takoan.

2002an Eta Harkadian ni eta 2005ean Gorpu-tzeko humoreak.Liburu gehiago ez, oraingoz. Kontzientea naizbadaramadala denbora luzea libururik ateragabe. Eta faltan sumatzen dut jendeak galde-tzen didalako eta kazetariek ere bai. Ez da atse-gina elkarrizketak egitea, baina bere morboaere badu bestalde. Nik uste dut elkarrizketahonek txirrinta kenduko didala beste zortzi baturterako eta, horren ondorioz, hurrengo libu-ruaren kaleratzea berandutuko dela. Eta, aregehiago, ohartzen banaiz ez dela beharrezkoaezer egitea elkarrizketatua izateko, agian ez dutlibururik atera behar izango nire bizitza osoan.

Baina beharrezkoa al da libururik kaleratzea,gaur egun, idazle izateko?Gero eta gutxiago. Esaterako, egun uste dut


ANGEL ERRO

NORTASUN AGIRIA

Angel Erro duela 34 urte (1978ko maiatzaren 12an)sortu zen Burlatan. Zuzenbidean eta Euskal Filologianlizentziaduna, hizkuntza, literatura eta musika klasikoarenmaitale sutsua da. Euskaldunberria. Bi poesia libururenegilea: Eta harkadian ni eta Gorputzeko humoreak. Desiradesordenatuak liburuaren 14 egileetako bat eta harenharira sortu zen Ez dok armairu ikuskizuneko partaideizandakoa. Volgako batelariak eta 31 eskutik blogetan,ARGIA aldizkarian, Nafarroako Hitzan eta IruñerrikoEuskalerria Irratiko hiru saiotan zabaltzen ditu bere artikulueta gogoetak.

“Angel Erro ezizena aukeratu nuen, alde batetik, nire ale-man zaletasunak eta, bestetik, lotura bitxiekiko atxikimen-duak bultzatuta. Izen autoerreferentziala da. Bere buruaadierazten du nolabait. Euskara-alemana hiztegian“Angel” hitza bilatzen baduzu, euskarazko bere ordaina“Erro” da. Eta alderantziz. Die Angel alemanez atearenerroak adierazteko erabiltzen da. Bitxia iruditu zitzaidaneta izen artistikotzat-edo hartu nuen. Batzuetan nire bene-tako izena ahaztu eta guzti egiten dut eta Harkaitz Herre-ro izenaz norbaitek deitzen didanean, ezin dut harridurasentsazio txiki bat saihestu. Edonola, batek ez du inoizbere burua erabat ezagutzen. Dena da geure buruari kon-tatzen diogun kontakizun bat, entzun nahi duguna. Esate-rako, aurrekoan lagun batek iradoki zidan nire bi poemaliburuen izenburuetan (Eta harkadian ni eta Gorputzekohumoreak) agertzen diren “soberazko” H bitxi horiek nirebenetako izenaren agertze fantasmala direla. Nik ez nioninoiz horri erreparatu; izan ere, ez dut uste hala denik, etabiribilki ukatu nuen, beti pentsatu izan dudana eta poema-tegien izenaz galdetu didatenean erantzun ohi dudanaberrituz, hau da, hitz jokoak direla, lehen kasuan Antzina-teko Arkadia idilikoa, berde eta oparoa, errealitatearenzakartasunarekin konparatu nahi nuela, harkadiak euska-raz harritza esan nahi baitu, harkaitzez betetako tokia;bigarren kasuan ere (h)umore hitzaren bisemiarekin jolasaegiten nuen, gorputzeko isurkari klasikoei tinta eta haziagehituz, umore beltzez, hau da, malenkoniaz. Orain ezdakit hirugarren liburu batean H hizkia sartzera ausartukonaizen (ez dut uste), ezta, sartu nahi izatekotan, hitz joko-rik geldituko ote zaidan erabili gabea”.

Aitorpena


ANGEL ERRO

modu ezkutuan lehia bat ezarri dela euskalpoeten artean ikusteko zeinek uzten duenliburu batetik hurrengora tarterik handiena.Jon Benitok kaleratu zuen bere azkena bede-ratzi urte pasata edo Rikardo Arregi Diaz deHerediak bere hamalau urteko isiltasunarenondoren argitaratu du liburua. Agian horiizan daiteke olerkariak gogogabetzeko modubat: balio bat bada ahalik eta beranduen libu-ruak ateratzea, desagertze bidean sar daitez-ke. Beno, hau tontakeria bat da.

Liburu berririk ez, baina zenbait komunikabide-tan eta sare sozialetan ere etengabe ari zara zu.Inork ez daki garai honetatik zer geratukoden gogoangarri etorkizunari begira. Gertadaiteke, literaturaren eremuan beti ere, orainkontzienteki jorratzen ez dugun eremua iza-tea gerokoek baloratuko dutena. SeguruenikXVII. mendean idazleak ibiliko ziren erlijioz-ko liburuak idazten pentsatuz hori zela baliozuena eta hori izango zela euskal parnasorabidaliko zituena, fikziozko lanak eta kanone-tatik kanpo gelditzen zirenak oso bigarrenmailan utzita. Eta oso oker zebiltzan. Horidaukat nik kontsolamendu txikia. BeharbadaTwitterreko sarrerak izan daitezke liburuetanbilduak XXI. mendetik geldituko den gauzabakarra. Edo telebistako iragarkiak Shakes-peareren lanak bezala goraipatuko dituzte. Ezda ezer gutxietsi behar eta hori dela-eta arretahandia jartzen diet nik ARGIA eta bestemedioetarako idazten ditudan artikuluei.

Hizkuntzazale amorratua zara: ingelesa, fran-tsesa, alemana… eta latina, greziera pixka batere bai, noski.Bai, baina denetan maila diskretuan. Sinestenez didanari gonbitea egingo nioke nirekinSanferminetan ibiltzera hori egiaztatzeko,aste horretan au-pair edo antzeko jardunaldimoduko batzuk egiten baitira Iruñean etahemengo jendeak ez du Erasmus beka bate-kin inora joan beharrik hizkuntzak praktika-tzeko. Hitzak politak dira hizkuntza guztie-tan. Hitzak maite badituzu zenbat etahizkuntza gehiago ezagutu orduan eta back-ground gehiago ikusten diezu. Azaleko harre-mana izateari utzi eta maitemindu amorratubihurtzen zara.

Zure bi liburuetan eta artikulu askotan klasikoakberreskuratu eta hurbiltzen dizkiguzu egungo ira-kurleoi. Hori da zure ekarpen nagusietako bat?Nire “Ekarpem diem”. Lagun batek “klasi-kontzi” deitzen dit. Hala da, baina ez dakithori horrela den horrela delako edo lehenbi-ziko agerpen publikoa horrela eginda, este-reotipo hori ezarri nuelako eta gero topikoaelikatzen jarraitu ote dudan ohartu gabe.

Klasikoen bazterketa sistematiko horretan,pentsa daiteke irakaskuntzan ere zerbaitekhuts egiten duela?Agian aukeraketa txarra egiten da. Ez dakit,ez dut gogoan zer ematen ziguten guri, bainainpresioa izan dezaket, beharbada beste arlobatzuetan huts berdina egiten dutelako,jende gazteari aurkezten zaion aukeraketadela helduek kontsumitzekoa edo, aldiz, osomodu fosilduan eta infantilean.

Zer interesatzen zaizu egile hauengandik?Egon badago nolabaiteko prebentzio edobeldurra klasikoekiko, edo beharbada famatxarra besterik gabe, baina aldeko gauza bat,bederen, badute: denbora. Gaur egungo

OFF THE RECORD

Zirikatzailea, trufaria, azkarra eta dibertigarria.Kultura handikoa eta memoria on samarrekoa. Zitak,izenak eta datuak purrustadaka iristen zaizkio burura,eta handik mingainera esaldi luze eta konplexuetantxertatuta. Ideiak ideiekin kateatuz infinitoraino.Elkarrizketan zehar, behin baino gehiagotan galdugarela, galdu dugula haria daitort. Baina ez du axola.Angelek lasaia, atsegina eta ia baltsamikoa erebadakiela izaten esanen nuke nik. Norgehiagokaintelektual batean adiskide bezala nahiago nuke milabider, arerio baino.

Adiskide

Klasikontzi“Aspaldian vinilotempore esatenzidaten ‘zubezalako gazte batklasikoekin etahalako gauzetanzaletuta, zeinenbitxia’. Ez da hainharrigarria bainahori esatenbazidaten agianizango zenhutsune batdagoelako,merkatuko horma-hobi bat edo”.

gauzetan egina ez dagoen galbahea haienlanekin egina dago. Jende askoren eskuetatikpasa da eta ahaztu beharreko guztia ahaztuda, horregatik jende hori aintzat ez hartzeaharrokeria izan daiteke. Klasikoek baliodezakete, besteak beste, topiko batzuk deu-seztatzeko, onenak edo coolenak garela pen-tsatzea, adibidez. Geure burua galtzekoarriskua dago azken moda segitzeko joerazoro horrekin.

Umorea zure osagai nagusietako bat da?Bestea konpentsatzeko, nolabait, bestelamendez aldatu beharko nuke edo apaiz sartueta ez dut batere asmorik. Baina umorearekinkontuz ibili behar da. Ezin duzu zeure buruazesan “ironikoa naiz”, edo “umorea saiatzennaiz sartzen nire lanetan”, jendeak zure idaz-kiak begiratu eta ezer barregarririk ez aurki-tzea gerta daitekeelako. Nik bekatu hori jadaegina dut. Nire bigarren liburuan, Gorputzekohumoreak, umoreaz mintzo nintzela nioen.Halere jende askok aurreko liburua bainoserioagoa zela pentsatu zuen. Umorea egindezakezu nahi gabe edo nahita. Edozeinmodutan ere, era batera edo bestera izan, his-toriak zerbait erakutsi badigu bada umorea,gatza bezala, kontserbagarri ona dela. Nikesango nuke literaturako maisulan ia guztie-tan umore portzentaje handi bat dagoela.

Produkzio handia egiten duzu: ARGIA, Nafarroa-ko Hitza, Iruñerriko Euskalerria irratian hirusaio desberdinetan, sare sozialak… Nire inpresioa da ez dudala ezer egiten.Kontu aitorrezinak kenduta, gauzak gerora-tzen ematen dut eguneko denbora gehiena.Dena geroko uztea oso joera euskalduna da,Axular handiak, seguruena gazte denboratikproiektatuta zeukan baina hil aurreko urteanidatzitako liburu hartan argi utzi zigun bezala.

Volgako batelariak blogaren inguruko koadrilahorretan enfant terrible batzuk bildu zineten.

Hizkera juridikoan koadrilan aritzea agraban-tea da. Nik oso ongi pasa izan dut. Asko ikasieta lagun minak egin ditut bertan. Euskal kul-turak astinaldi bat behar zuelakoan geundeneta gauza serioak plazaratu nahi genituenmodu zirikatzailean. Blogen urrezko aroansortu zen; orain nik uste dut hori neurribatean pasa dela jada.

Euskalerria Irratian Iñigo Astiz eta Hedoi Etxar-terekin batera Poeta zonbien taldea eratuduzue. Agian hemendik poeta belaunaldi bat ateradaiteke. Eta emaitzak ere izan ditzake: IñigoAstizekin, eta hau erdi esklusiba da, lau esku-tan idatzitako poema liburu bat burutzen arinaiz. Nire itzulera poetikoa izan litekeena,beharbada. Gaia ez da serioegia, poema ziri-katzaileak euskal kulturaren inguruan. Ezeraterako ez balitz ere, behintzat ongi pasatuizana geldituko zaigu.

Poeta euskalduna izanda, zure herrikide gehie-nentzat ez zara oso ezaguna izanen. Ez duzuinoiz pentsatu erdaraz idaztea?Ni naiz kexatzen lehena euskara eta euskaldu-nak Nafarroan ikusezin bihurtu nahi gaituzte-lako, baina hala ere, oso erosoa iruditzen zaitjende artean diluitu ahal izate hori. Jende askokEuropa ekialdeko hiztuntzat hartzen gaituelairuditzen zait eta batzuetan sentitu edo fanta-seatu dut horrekin. Ikusi besterik ez dagobatzuek nola begiratzen zaituzten eta nola eus-ten dioten poltsari. Eroso sentitzen naiz jakin-da ez didatela zutabe bat eskatuko erdaraz.Euskara armairu handi eta erosoa da niretzat.Elkarrizketa hau bera seguru nago aitak ikusi-ko duela eta galdetuko didala ea zertaz ari nai-zen. Nire aitaz ari naizen paragrafo hau bera ezdu berak ulertuko eta hori lasaiga-rria zait. Sarrionandiak zioen kar-tzela-zainen aurrean euskara zelaeremu libre bakarra eta nik ere sen-tsazio hori daukat askotan. n


ANGEL ERRO

TwitterrenAngel Erroren txiobat Twiterren:“Euskararenzonifikazioa(vintage hori)Zesarren eranbaino ezin da.‘Navarra in treslinguisticas zonasdivisa est’http://la.wikipedia.org/wiki/Navarra#Linguae”.

Helburunagusia“Ongi pasatzea etaongi pasaraztea.Orain ez dakit osoAna RosaQuintana aldera ezote naizenlerratuko hauesatean, baina nikuste dut zoriontsuizateko gaudelamunduan. Plazanzaudela,jendaurreanatsegina izatensaiatzeabetebehar bat delairuditzen zait”.


Guraso denen nahia da euren seme-alabak aise molda daitezela eskolan,eta denen kezka da etxean zer jarreraeta jokabide hartu eskolarako joan-

etorria xamurrago gerta dakien.Nerea Agirre Mondragon

Unibertsitateko irakaslea da,HUHEZI fakultateko Ikaste-Irakaste

gunekoa, eta pista batzuk emandizkigu.

Testua:

| ESTITXU EIZAGIRRE KEREJETA |

ESKOLA ETA ETXEA

Nola indartu seme-alabenikasketa prozesua

AHALIK ETA eduki gehien pilatzeaz ardura-tzen zen eskola akademizistaren aurrean,egungo eskolaren helburua oinarrizko konpe-tentziak edo gaitasunak lantzea da. Agirrekkonpetentziak giltzekin alderatu ditu: “Garbieduki behar dugu eskolak bizitzarako oina-rrizkoak diren giltzak eskaini beharko lituz-keela. Eskolak aldaketa prozesu batean daude,oraindik bide asko dago egiteko baina konpe-tentzien norabidean doaz, eta oraindikbatzuetan eskolatik ematen den erantzuna ezda guztiz ideala. Gurasoek helburu horretankokatuta egon behar dute, jakin behar dutehori dela eskolaren funtzioa”. Halako ibaienizenak gaizki idaztea edo zazpiko taula ezmenperatzea baino ikuspegi zabalagoa eska-tzen du, beraz: “Bizitzarako oinarrizko giltzakdira zoriontsu izateko, ikasten ikasteko, bes-teekin elkarbizitzeko, inguruarekin harreman-du ahal izateko, modu autonomoan funtzio-natu ahal izateko gaitasunak, besteak beste”.

“Ez du ikasteko balio”“Balio al du ikasteko?” galdetu izan zen etxeaskotan umeari ikasketak ordaindu edo zuze-nean lanera bidali erabakitzeko. Oraindikguraso askoren sakoneko galdera hori da. Agi-rrek ikasle eredugarriaren irudia desegitea eta

aniztasuna ospatzea aldarrikatu du: “Anizta-sun handia dago pertsona guztion artean. Per-tsona bakoitzak pentsatzeko, ekiteko, sortze-ko modu ezberdinak ditugu. Guraso gisaaintzat hartu beharko genuke aniztasun han-dia dagoela ikaste-estiloetan, ikasteko-gaitasu-netan, erritmoetan eta interes nahiz motiba-zioetan. Positiboena litzateke gureseme-alabak zentzu horretan ahalik eta ongienezagutzea, pertsona bere osotasunean ikustea,bere gaitasun, jakin-min eta hutsuneekin.Horrela, hortik abiatuta lan egin ahal izangodugu”. Gainera, gaitasunak landu beharreko-ak dira: “Oso arriskutsua da gaitasunekikoikuskera estatikoa izatea. Pentsatzea gaitasu-nak aldaezinak direla, berezkoak, genetikoak...Momentu, ikaste-testuinguru eta modu apro-posak topatuz gero gaitasun horiek garatuditzakete pertsona denek. Berdin dio zer gai-tasun mailaz ari garen; baita gaitasun batean

GU

RU

SHA

KT

ISB

LOG

.CO

M


ESKOLA ETA ETXEA

hutsean bagaude ere, garatu daiteke. Eta pau-soak denontzat dira berdinak: 0tik 1era gara-tzen duenak 7tik 8ra garatzen duenaren neurribereko pausoa ematen du”.

Ahuldadeen aurrean zerPertsona denok ditugu landu beharreko alder-diak, eta umeek ere bai. Zer egin ebaluazioetangordinen zaizkigun puntu horiekin? Agirrekdenaren gainetik zer zaindubehar den azpimarratu digu:guraso eta umeen arteko lotura:“Garbi eduki behar dugu tes-tuinguru jakin batean, eskolan,alderdi batzuei lotuta egin denebaluazioa dela. Horrek ezin duinolaz baldintzatu guraso etaseme-alaben arteko harremana.Guraso eta umeek oso garbieduki behar dute hori”. Eskola-ko gaiek etxean tentsioa sortzenal duten aztertu dezake bakoi-tzak: “Batzuetan nota kontuakateratzen direnean gure jarreraaldatzen da, gorpuzkera eta ahots tonua, elka-rrizketa gelako intimitatetik sukaldeko mahairaeramaten dugu... Gauza izan beharko genukegai hau naturaltasunez lantzeko, adibidez sala-ko giro lasaian”. Eskolako arazoak erlatibiza-tzeko estrategia ere proposatu du Agirrek:“Inguruan bilatzea gure seme edo alabarentzatpositiboak diren erreferenteak, eta ibilbide aka-demiko bikaina egin ez dutenak. Askotan hel-duok ezkutatzen dugun gure ibilbide akademi-ko hori ere eurekin partekatzea, ikusteko askozgauza gehiago dagoela bizitzan ibilbide akade-miko horrez gain”.

Behin arazoa bere neurrira ekarrita eta ara-zoei adarretatik eusteko, oso lagungarria dahaurrari gabezia horiek gainditzeko berak badi-tuen baliabideak bilatzen laguntzea: “Arreta ezdugu zailtasunetan jarriko, hauei aurre egitekohaurrak dituen trebetasunetan baizik. Abileziahorietatik abiatuz zailtasunak gainditzeko edo

hobetzeko estrategiak aukeratzen ikasiko du”.Bere gaitasunez eta lorpenez kontziente iza-

teko, garrantzitsua da ongi egiten dituen gau-zak aitortzea eta baloratzea, beti ere goraipa-menetan erori gabe: “Gurasoon harrotasunaez denez horren arabera aldatuko, berak hartubehar du kontzientzia ongi egin duenaz”.Emaitzari bakarrik ez erreparatzeko ohartarazidu Agirrek: “Askotan ahazten ditugu bidea

bera edo egindako lorpentxoaketa jokabideak baloratzea. Gorai-patzean, gu gurasook, haurrakegin duen zerbaitengatik nolasentitzen garen azpimarratzekojoera dugu. Are interesgarriagoalitzateke berarengan edo bestepertsonengan izan duen eraginpositiboak azpimarratzea: horiegiten egon zaren bitartean jarre-ra lasaia edukitzeak egin beharre-koa arretaz burutzen lagundudizu, edo Mireni zeregina nolaegin azaldu zenion eta poz pozikdagoela dirudi…”

Eskolarekiko konfiantza eta ikuspegi kritikoaEbaluazioetan hasten dira arazoak eta horramugatzen da begirada etxe askotan. Agirrekzera gomendatu digu: “Garrantzitsua da eba-luatzeko sistema ezberdinen inguruan gura-soek ikuspegi irekia edukitzea eta seme-alabeiirekitasun hori transmititzea. Modu bateanerlatibizatzea. Ebaluazio gehienek eredu bathartzen dute, markatuta dagoena, eta ebalua-tzen dutena da ea ikaslea eredu horretara hur-bildu den edo ez. Seme-alabekin konpartitudaiteke zer den ebaluatzen dena, guk geukbadakigula nota horien irakurketa zabalagoaegiten”. Eta nola ez, gurasoak asko ikas deza-ke ebaluatuak izan direnei entzunda: “Gureseme-alabei eurek jaso duten nota horrekikoedo ebaluazioarekiko dituzten bizipenakentzutea garrantzitsua da. Eurek zer irakur-

“Arreta ez dugu zailtasunetanjarriko, hauei aurre egiteko

haurrak dituen trebetasunetanbaizik. Abilezia horietatik

abiatuz, zailtasunak gainditzekoedo hobetzeko estrategiak

aukeratzen ikasiko du”Nerea Agirre,

HUHEZIko irakaslea

ESKOLA ETA ETXEA

keta egiten duten entzutea”. Gurasoek umeeientzunda beren irakurketa egiten dute, bainalehenik ikuspegi denak jaso behar direla ohar-tarazi du Arrietak: “Arriskua dago gurasoekberen irakurketa egiterakoan epaitzea edozalantzan jartzea bai seme-alaba bera edo ira-kaslearen lana. Arrisku hori hartu aurretik,irakaslearen irakurketa jasotzea beharrezkoada gure ikuspegia osatzeko”. Guraso eta ira-kasleen arteko errekonozimendua eta elkar-errespetua da oinarria: “Guraso moduansaihestu beharko genuke haurrarekin elkarre-kintzan gaudenean irakasleen lana gutxiestea,ebaluazio eredu horren baliagarritasunazalantzan jartzea. Horrek ez du esan nahi batetorri behar dugunik, edo ezin dugunik ikus-pegi ezberdinez hitz egin”. Ebaluazioarengaineko gure ikuspegia zabaltzeko baliatudaitezke kurtso hasierako bilera eta urteanzeharreko guraso-tutore bilerak: haurrek lan-duko dituzten kontuak, egingo den ebalua-zioa, izango dituzten etxerako lanen izaerarenberri izatea. Eta zalantzen aurrean, tutorea-rekin harremanetan jartzea.

Norberaren irudi positiboa eratzen lagunduAutokontzeptua edo norberak bere buruarengainean duen irudia urteen poderioz eraiki-tzen da, elkarrekintzan, norberarentzat esan-

guratsuak diren pertsonekin (familia, irakas-leak, ikaskideak...). Auto-irudiak eragin naba-ria du nortasunaren garapenean, ikaskuntzaprozesuan eta norberaren eta besteekikoharremanetan. Autokontzeptu positiboariesker, ikasteko jarrera positiboagoa izaten da,autonomia, erabakiak hartu eta erantzukizu-nak onartzeko joera handiagoa (norberarenmugak argi izanik), frustrazioa onartzeko gai-tasun garatuagoa, harreman positiboagoakeraikitzeko gaitasuna...

Agirrek ohartarazten du haurraren auto-irudiaren berri izateko baliatu dezakegulaeskolari buruz kontatzen diguna, eta baita eba-luazio eta azterketen emaitzak ere: “Berak nola‘irakurtzen ditu’ bere notak eta horren araberabere buruaz zein irakurketa egiten du? Helbu-rua zer esaten ari den eta nola sentitzen denulertzea da. Epaitu gabe. Entzunaz”.

Hortik abiatuta lagundu ahalkodio gurasoak, bestelako mezuaketa erreferenteak eskainiz, bereauto-irudi hori modu positiboaneraikitzen. n

Etxerako bidaltzen diren eskolakolanen aurrean gurasoek nola jokatu iradoki diguAgirrek. Argia.com webguneko Gaitzerdi blo-gean duzue.


Asisko Urmeneta �

GORA PRO NOBIS - IRITZIAREN LEIHOA

18 � 2013KO OTSAILAREN 10A

IRITZIAREN LEIHOA

EUROPAR BATASUNEAN (EB) federalismopolitikoak ez du inoiz indar handirik izan.Erakunde hau sortzeko eta garatzekoarrazoi nagusia ekonomikoa izan da.Baina, integrazio ekonomiko gehienekkaltetu egiten dituzte eskualde pobreenak,aberatsen mesedetan. Horregatik, integra-zio adibide asko bortxaz gauzatu dira,AEBetako Gerra Zibilean Iparralde fede-ralistak Hegoalde konfederalistari garaituzionean bezala. Beste batzuetan, integra-zioak baketsuak izan dira, AlemaniakoMendebaldeak Ekialdea ekonomikokikolonizatu zuenean bezala.

Eskualde pobre batek integrazioa onar-tzeko motibo desberdinak izan ditzake:ondorio ekonomikoen gaineko ezjakinta-suna; eskualde aberatsago bati lotuzlaguntza ekonomikoa erdiesteko esperan-tza; edota nazio irudikatu baten batasunabultzatu nahia. Halere, bortxaz edobakean burutu diren integrazio gehienekhomogeneotasun linguistiko gradu altuadute beren alde. Horri esker, lurraldepobreetatik aberatsetara doan emigrazioaihes-hodi bezala funtzionatzen du protes-tak baretzeko. Alemania batu denetik,Ekialdeko gazteriak erruz emigratu duMendebaldera.

Egungo EBn Alemaniako batasunarenantzeko fenomeno bat bizi dugu kamerageldoan. Proiektu federal ekonomikoarensinboloa euroa da. Maila ekonomiko osodesberdinetako herrialdeek moneta berdi-na hartu dute eta gauzatu egin dute EBkinposatutako pribatizazioen agenda.Noren mesedetan baina? Esloveniakoenpresek ez dute gaitasunik Alemaniakpribatizatutako enpresa publikoak eroste-ko. Aldiz, alemanek erraz asko erosi ditza-

kete esloveniarrak. EBk eskualde abera-tsak gehiago aberastu eta pobreak gehia-go pobretu ditu.

Baina, EBk arazo bat du, munduko gai-nontzeko integrazio prozesu gehienetanez bezala, bere baitan aniztasun linguisti-ko oso handia du eta, beraz, emigrazioa-ren ihes-hodiak ez du behar bezala fun-tzionatzen. EBko agintariek integrazioekonomikoa laguntzeko ezinbestekoadute hertsiki lotuta dauden integraziopolitiko eta kulturalean sakontzea. Bideaez da erraza, potentzia ekonomiko etapolitikoen artean konpetentzia dagoelako.Batzuek (Britainia Handiak, Suediak...)erabaki zuten ez hartzea euroa, ziurrenikAlemaniarekin oso lotuta ikusten zutela-ko. Hausnarketa horren hurrengo faseada Britania Handian irekita dagoen ezta-baida: EB barnean mantendu lotura mal-guekin edo atera. 2015ean kontserbado-reek irabazten badituzte hauteskundeak,David Cameron-ek eztabaida argitu egin-go dela iragarri du 2017an egingo litzate-keen erreferendum batekin. Britania Han-diak hartuko lukeen erabakia irtetea balitz,beste herrialde batzuek antzeko hautuaegin dezakete. Ondorioz, EBko federali-zazio proiektuak abiadura azkartua hartu-ko luke estatuetan oinarrituta.

Bien bitartean, estaturik gabeko nazio-entzat federalizazio prozesutik kanpo gel-ditzea oso arriskutsua izan daiteke, horre-gatik estatua eskuratzeko premia.Eskoziak eta Kataluniak beraien bideahasi dute. Flandriak lurraldetasunarekinarazo bat du, baina bidea urratzen ari dasezesioaren atari gisa konfederazioa pro-posatuz. Euskal Herriak ordea, arazolatza du lurraldetasunarekin; ez da baka-rra, aipaturiko beste nazioen alboan barneaniztasun handiagoa du eta abertzaleek ezdute gutxieneko proiektu konpartiturikikuspegi sinbolikoan eta estrategikoan.Gure etxean edota Europan, nork hartu-ko du serioski euskal estatu baten proiek-tua bere oinarrizko sinboloakere eztabaidan dituena? EuskalHerria/Euskadi/ Nafarroa,ikurrina/Nafarroako bande-ra... n

Europar Batasuna obretanDA

NI

BLA

NC

O

Estaturik gabeko nazioentzat federalizazioprozesutik kanpo gelditzea oso arriskutsuaizan daiteke, horregatik estatua eskuratzekopremia. Eskoziak eta Kataluniak beraienbidea hasi dute

Asier BlasMendoza �

EHUKO

IRAKASLEA


IRITZIAREN LEIHOA

ALDEBAKARREKOTASUN PRINTZIPIOA. Bakegintzaeta normalkuntza demokratikoaren ibilbide orri-tzat aitortua izan den Gernikako Akordioan jaso-tzen da aldebakarrekotasun oinarria. Printzipiohorrek aldatu egiten ditu erro errotik ordura artealdarrikatu eta erabilitako bideak.

Borroka armatua behin betiko utzi zenetikhamabost hilabete igaro ondoren, argi baino argia-go dago Espainiako Gobernuaren zain geldituzgero, oraindik inolako urratsik eman gabe egonenginatekeela. Borrokaarmatuaren behin betikouztea ez zen inoiz gau-zatuko, baldin Estatuaelkar rizketa ematekozain geldituz gero.

Orain, berdin-berdingertatzen da eta gertatu-ko da. Estatuek ez duteelkarrizketako aukerarikemanen, eta ez dute ereespetxe politikaren alda-ketarik eginen. Zergatik?Amortizatuta daukatela-ko jokabide horrenzama politikoa. Armakuztea eta erakundea deu-seztatzea aitzakia dialek-tikoak dira onura politi-koak eskuratzear ren, Bilboko manifestazioerraldoia ezkutatzen saiatzea bezala.

Aldebakarrekotasunaren ildotik eman beharkodira beste bi urrats: armak uztea lehena eta ondo-ren ETA erakundea erakunde zibil soilik bihurtzeaeta aitortzea. Urrats horiek nola eta noiz eginbeharko liratekeen beste maila teknikoko gora-behera da.

Aldebakarrekotasun printzipioak ETAren izaeraeta jatorri politikoa azaltzen du, indarkeriarenondorioei giza mailako aterabidea ahalbidetuz etaindarkeriaren uztea ordainik gabea behar duelafrogatuz.

ERAKUNDE ZIBILA BIHURTZEAREN ZERGATIA.Bakegintzako protagonista Euskal Herria bera da.Bakea gainera, lehen mailako balorea den heineanezin da ez baldintzatu, ezta ezerekin trukatu eta

askoz gutxiago ordaindu ere. Herri etorkizunerakoerabakigarria gertatuko zaigu bakegintzan jokabideduinak eta printzipiozkoak erabiltzea.

Egia da Aieteko Konferentziak indarkeriarenondorioei buruzko elkarrizketa eskaria egin zielabi estatuetako gobernuei, ETAk borroka armatuautzi ondoren. Baina Espainiako eta Frantziakoestatuek, ezetza ozenki eman eta errepikatua dute.Alferrikakoa ez ezik, kaltegarria izanen litzatekenahi ez duenari elkarrizketa aldarrikatzen jarrai-

tzea. Aitzitik, gizartearenon-ikusia eta iritzia dairabazi beharrekoa; Eus-kal Herriko eta Espainia-ko gizartearena. Horixezen 1975eko eta 1976koamnistiaren aldeko kan-painek xedetzat zeukate-na eta orduko ahaleginaez zen oraingoa bainoerrazagoa, inork besterikuste badu ere.

Armak behin betikoentregatu ondoren, ETAerakunde zibi l soi l ikbihurtuko da eta horrelaaitor tu beharko luke.Izan ere, preso politiko-ak eta indarkeriaren

beste ondorioak dirauten bitartean, egokiagoadirudi ETA deuseztatu beharrean, erakunde zibilsoilik bilakatzea. Eta jakinaren gainean egonik,arbuiapen eta gaitzespen guztiekin hornituko dute-la lehen-lehen unetik.

ETA arrazoi politikoengatik sortu zen, arrazoipolitikoengatik hartu du borroka armatua behinbetiko uzteko erabakia eta arrazoi soilik politiko-engatik dagokio armak entregatu, erakunde zibilasoilik bihurtu eta dagokionean hutsaltzea.

Egoera berriak eskakizun guztiak aldarrikatzekoaukera sortuko du, amnistia barne, GernikakoAkordioak zehazki gogoratzen duen bezala. Bakeaez da oparitzen, askatasuna oparitzenez den bezala, baina bakea egitearrenbarne husten denak irabazten du herria.Euskal Herriak ETAren bukaera duinaeskatzen du. n

Patxi Zabaleta � ARALARREKO KOORDINATZAILE NAGUSIA

DA

NI

BLA

NC

O

ETA, erakunde zibila bihurtu

Armak behin betiko entregatu ondoren, ETA erakunde soilik zibil bihurtuko daeta horrela aitortu beharko luke. Izanere, preso politikoak eta indarkeriarenbeste ondorioak dirauten bitartean,egokiagoa dirudi ETA deuseztatubeharrean, erakunde zibil soilikbilakatzea. Eta jakinaren gaineanegonik, arbuiapen eta gaitzespenguztiekin hornituko dutela lehen-lehenunetik


Ertza, gandorra, hainbat hegaztik burugainean duten irtengune haragitsua edoburuko luma multzoa. Mendi baten hegia,haitzez osatua, egunotan elurtua, isil,hotzean eta izotzean otzan. Uhinen gainapartsua, azkenaldiko ziklo-genesiak etagaur goizaldean ere harrotua. Zenbaitegituratan (hezur, hazi, gorputz atal etaabarretan) agertzen den lerro irten etajarraia. 27 putrek han goitik jendetza ikusidute aldapa malkartsuan gora egiten.Esku hutsik, etxerik gabe, ahora eramate-ko mokadurik gabe, ots(a)ilean babesaemango dion gotorleku baten bi la .

Ertzean eta tolesduretan dagoen haragiepelaren bila. Michael Hanekeren Le tempsdu loup (Otsoaren denbora) filmean urikgabe geratzen zen gizartearen parabola-ren ifrentzu osagarria. Bai, esan dio lagunbatek besteari bide erdian, zatoz nirekinbaso-ertzera, horrela, bion artean faltadena osatuko dugu. Behin eta berriroerrepikatu dio, bion, hiruron, lauron,boston, seion, zazpion, zor-tzion, bederatzion, denonartean esan arte. (H)egi hara-gia, zu eta biok beste egitengaituena. n

HILABETE joan da eta urtarrilaren 12ko manifestazio-aren durundiak belarrietan kili-kili egiten jarraitzendu. Manifestari kopuruek, bestalde, estatistika hotzakpotolotzeko baino ez dute balioko, aurrerantzeandinamika berdinean jarraitzeko asmorik ez badago.Hurrengo urtera arte itxaroten geratu beharko dugu,bestela, datorren urtarrileko manifestazioan partehartuko duen jende kopuruakgora egin duen ala ez jakiteko. Etapozteko ondorioa aterako duguhamar mila lagun gehiago joandirela jakindakoan, presoek kar-tzelan jarraituko duten bitartean,herriak kalera noiz aterako dituenzain, zerutik etorriko zaien libera-zio eguna noiz etorriko zaienzain. Hori edo erresignazio kris-taua izan beharko dute, badute-nez gero, eta pentsatu zigorrabete beharko dutela haiek aukera-tutako borroka bidearen ondoriologiko eta naturala delako. ETAkoizateak horixe baitakar berez borroka izaerarekinbatera: militantismoa edo etsipena, norberaren patugisa. Baina bada beste biderik ere aurrekoak bezainduinak, eta da egokitzea bizi dugun egoera errealeraeta borroka dinamikoagoa egitea norberaren borro-ka-kontzientzari kalterik eragin barik, bizi duten ego-eratik libratzearren. Dena den, eta ni ez naiz iraganza-

le kasposoa, behin eta berriro iragan antzuaz elika-tzen den horietakoa, orainean bizirik dagoela senti-tzeko, faltan ditut duela hogeita hamabost urtekoespiritu elkartasunezkoak. Presoak euskal gizartearenparte oinarrizko ikustera iristen ginen garaietakoa.Gogoan ditut Amnistiaren Aldeko Astean antolatuziren manifestazio, mobilizazio eta greba politiko

etengabe eta emankorrak. Edozelan ahaztu Askatasunaren Ibi-laldia, Euskal Herri osoan zeharhainbat eta hainbat jende mobili-zatu zuena, presoak kaleratzea(amnistia) aldarrikatuz edota Eus-kal Herriaren izaera nazionalarenonespena. Gauza eta egoerabatzuk ez dira urteen joaneandeus aldatu, baina. Historia erre-pikatu egiten da ziklikoki. Etaeuskal gizartearen egungo egoerakoiunturalak zerikusi txikia duorain dela hogeita hamar urtekoa-rekin alderatuz. Baina badira

oraindik sendatu gabeko hainbat zauri, zornatzekobidean daudenak.

Presoak kalera aterako baditugu, déjà vubat bizi beharko dugu nahitaez, eta buel-tatu eta berreskuratu sasoi bateko espiri-tua, kartzelatan dagoen gizajendea bertanusteltzen ikusi nahi ez badugu. n

IRITZIAREN LEIHOA

Déjà vu

Karlos Gorrindo EtxeandiaEUSKARA TEKN IKAR IA �

IxiarRozas�

IDAZLEA

IÑIG

OA

ZK

ON

A

DA

NI

BLA

NC

O

(H)egia

Bada beste biderik ere,aurrekoak bezain duinak,eta da egokitzea bizi dugunegoera errealera eta borrokadinamikoagoa egiteanorberaren borroka-kontzientzari kalterik eraginbarik, bizi duten egoeratiklibratzearren

IRITZIAREN LEIHOA

� 212013KO OTSAILAREN 10A

AZKEN BOLADAN, Iruñera dato-zen turista saldoek, ohiko bisitalekuez gain (Santo Domingo alda-pako ukuiluak, Estafetako bihur-gunea, zezen plaza...) txoko berribat aurkitu dute: San Bartolomegotorleku txikiaren harresikoarraila. Iruindarrok uste genuen iaez ginela ezertaz harritzen, bainaturista horiek arrakala xume batiargazkiak egiten ikuste hutsaklortu du harridura berriro guganpiztea. Nafarroako GobernukoTurismo Departamentuak lortuez duena Cerveraren eta Asiainensugetzarrak erdietsi du: Nafarroak(Shakespearek aurreikusi zuenbezala) mundu osoa harritu du.

Bistan denez, arrail horretanjadanik ez dago inongo gutun-azalik. Baina egon al zen noizbait?Ala guardia zibilek jarritako amuada han egondako dokumentubakarra? Eta gutuna existitubazen, zer zuen barruan? Agian,norbaitek Cerverari aurrea hartuzion eta argitaratu diren azkeneskandaluak arrail xume horreta-tik irtendakoak dira.

Agian, gutun-azal ospetsuhorretan azaltzen ziren azken urtehauetan UPNren eta PSNrenburuzagiek kobratutako 800.000euroko dietak, gehienak ezkutu-koak, aitortu gabeak. Edo Was-hington-en Nafarroako Kutxak2010ean irekitako bulegoarentruke (ia hasieratik itxita egondena) urtero ordaintzen den 3milioiko alokairua. Edo CANekzenbat diru ebatsi dien ehunkahiritarri lehentasunezko akziotraidore horien bidez. Edo azkenhiru urteotan enpresaren balantzeekonomikotik nola lurrundudiren 1.000 milioi euro... Edo

nork agindu zituen 80 milioikogalerak eragin zituzten hainbatinbertsio industrial, hori dena urtebakar batean (2011n, hain justu).Edo inpunitate, zigorgabetasunsentsazioa noraino iristen den 500euroko billeteak hain modu zaka-rrean garbitzeko, BarcinarenGobernuko kontseilari-ohia zenPejenaute gizajoak egin zuenbezala. Edo non dauden CANenIruñeko bulegoak saltzeagatikkobratutako 86 milioi euroak, etanortzuk (Barcinaz gain) erosizuten urteko %6ko interesa ber-matuta (euriborra %1era ez delairisten kontuan hartuta. Edo norkerabakitzen zuen UPN, PSN,patronala eta Nafarroako betikoerregimena kudeatu dutenen alde-ko mailegu malguegiak (nolabaitesateagatik) onartzea.

Hala ere, Cervera-Asiain aferakharrotutako hautsak ez dezala lau-sotu benetako mamia: Nafarroa-ko erregimenaren zutabe nagusia,Nafarroako Kutxa hain zuzen ere,elite ezagun baten proiektu farao-niko eta galgarriak finantzatzekotresna hutsa izan da: Gendulainmamu-hiria, Logroñoko autobi-dea, Nafarroako Ubidea, eta abar. Gutxi batzuek gogoratuko duteWashingtongo bulegoko inaugu-razio haluzinagarri hartan Urdan-garin bera izan zela, eta negozio-rako aholkulari bezala DeGuindos aukeratu zutela. OrainMiguel Sanz, Enrique Goñi etaYolanda Barcina epaitegian daudehaien txanda itxaroten, Palmakodukearekin berrironoiz elkartuko zain.Baina nola? Giltzape-turik edo gutaz barreegiten? n

Gizaki bat dugu HugoChavez dauka abizena.Simon Bolivarren nahiaberpizteko sortu zena.Sustraitik aldarrikatuzaskatasunaren lema.Hunkigarria ez al dahorrelako ekarpena?Iraultzaren komandantepobreen itxaropena.Gizarte humano batenerreferentzi gorena.Buruzagi originalazintzoa eta gardena.Eredu bolibartarrakdaukan zain emankorrena.

“Denok gara Chavez” horraherri xehearen mezua.Pasioz gainezka dagomaitasun horren pisua.Sinestun, ateo, edoindigenen errezua.Bakoitzak egoerarenneurriko konpromezua.Mendebaldeko leihotikagian da konplexua.Baina ALBAren izarrakargitzen du prozesua.Kostako da itzaltzeaberak piztutako sua.Hain zaila baita izatenChavez bezain amultsua.

Helburu zehatzak daudeChavezen konpromisoan.Misioak oinez jarriziraultzarako pausoan.Elkartasuna hedatuzetxean eta auzoan.Indarrak xahutu ditubolibartarren ondoan.Unez-une erantzunezdefentsan ta erasoan.Izar gorriaren ikurALBAren mapa osoan.Gorri-gorri dago lurrachavismoaren soroan.Frogatuaz goldean ezduela egin itsasoan. n

VivaChavezcarajo!

XD

Z

Joakin Arregi“Txe”

�

Doinua: Habanera.

BERTSOBERRIAK

Iván Giménez� KAZETAR IA

JAV

IER

BE

RG

ASA

CAN: erregimenaren zutabea noiz eroriko


IRITZIAREN LEIHOA -ZIRTAK

JACQUES BONNET idazle eta itzultzaile frantsesarenDes bibliothèques pleines de fantômes (Anagrama, 2010)liburutxoa irakurri berri dut durduzaz eta dardaraz.20.000 aletik gorako liburutegi pribatuaren jabe, libu-ruei dien maitasuna islatzen du haien kudeaketa zernekoso baina atsegingarri zaion kontatzen dihoaki-gun bitartean. Liburuak pilatu, ordenatu, babestu etairakurtzeko abenturak bizi du Bonnet etxeko bakar-dadean. Liburuekiko maitasunean hazi gara gutakoasko. Behinola, etxe propio baten eta berau liburuzbetetzearen ideia ere izan genuen. Apalategietakoliburu maiteez desegiteko ideiakikaratu gintuen, baina gaur gaur-koz, Bonneten liburuarenaurrean egonezina sentitu dut.Prekarietate ekonomikoak,aurrena, eta espazio faltak,hurrena, pilatze lanak eragotzizizkidaten, eta horrekin batera,apalategien aurrean galderabatek zeharkatu. Liburuei nienatxikimendua egoskorra zen. Etaliburuak pilatzea, esate batera,autoak pilatzearen pareko bazen?Are, jakintza gordetzen zutenliburuek autoek ezbezala, eta etxean gor-dez gozamenaren zir-kulazio librea ekiditen.Liburuak maitatzen dirabeste era batera ere. Iraku-rri eta solte utzi, oparitu,trukatu, Bookcrossing-apraktikatu. Jabetza gorestenikasi dugulako da askatzeamingarri, baina solte uzteaedukitzea baino plazentagodateke. Federico García Lor-cak 1931n bere jaioterrikoliburutegiko inauguraziorakoprestatu zuen Medio pan y unlibro diskurtsoan halaxe aitor-tzen zuen, erosten zituen libu-ruak oparitu egiten zituela.

Liburu fisikoen xarma arteaneskertzen dugunoi liburuguneaketa liburutegi askeak geratzen zaizkigu,Interneteko artxibo doakoez bestera.Duela bi urte Hernaniko Karbonera Etxe

Okupatuaren abaroan jaio zen Ikatza Liburugunepolitiko soziala datorkit gogora, non makina batjakintza trukatu den, izan liburuen sartu-irtenari, izaneztabaidei esker, jabetza pribatuaren aurkako kulturahedatzen beti. Demanda judiziala jaso zuten joan denabenduan eta desalojo arrisku pean dira egun. Proiek-tu hau babestea jakintza zirkulazioa babestea da, etakultura soilik merkatu ereduan txertatu nahi duenmodeloari zirrikituak zabaltzea. Bonnet-en liburutegipartikular demasiazkoaren gogorapenak derrigorrean

liburutegi publikoei diedan txera aitor-tzera ere banarama. Berauei esker

idazle egindakoak ez dira gutxi izan.Ray Bradbury-rentzat benetako uniber-

tsitateak ziren, aukera berberak eskain-tzen dituzten eskola bakarrak. Hainbatliburutegi publikoren itxieraren aurka

altxa zen eta Fahrenheit 451 aski argiga-rri dateke kasua ilustratzeko. Hain

zuzen, Guy Montag protagonista-ren abizena daraman Montagkolektiboa akordarazten dit,

2010ean sortu zen DonostiakoLiburutegi Askea. Edo Char-les Bukowski eta The burningof the dream poema-ulua, LosAngeles hiriguneko liburu-tegia kiskali zenean idatzia.Eta beste hainbeste liburu-

tegi maitale eta esker oneko.Aldea dago, bada, liburuaketxeko bakardadean isolatzea-ren eta eskuz esku pasieran ibil-tzearen artean. Ez ditut etxekoliburuak abolitu nahi, begi beti

berrituz so egin, baizik. Gureiragankortasuna eureniragankortasunarekin

nahastuz joaten utzi, sar-tzen laga. Bonnet-ek dios-kunez, Charles ValentinAlkan konposatzaile fran-

tziarra hilda topatu zuten1888ko martxoan bere

etxean, ustez bereliburuekiko maita-

sunak azpiratua, alegia, etxekoliburutegi erraldoiak zanpatua.Kasu! n

Iratxe Esnaola� IDAZLEA

DA

NI

BLA

NC

O

Liburu askeak

Antton Olariaga


IZASKUN ARANDIA‘AGUR ESATEA’ FILMAREN EKOIZLE ETA GIDOILARIA

«Azken unean guraso ugari ez zengauza izan seme-alabak

Habana barkuan sartzeko»1937an, gerra betean, Euskal Herriko 4.000 haur Habana itsasontzian sartu eta Britainia

Handira erbesteratu zituzten, erasoetatik babesteko. Gerra bukatu ostean, 250 haur ingurukez zuen itzultzerik izan eta gaur egun 80 eta 90 urte artean dituzten ume haien bizipenak

berreskuratu dituzte Agur esatea dokumentalean (REC eta Izar Films). Matt Richardsbritainiarrak zuzendu du filma eta Izaskun Arandia tolosarra aritu da gidoilari eta ekoizle.

Off ahotsak dira filmeko protagonistak, gerra-ko haurren hamalau ahots denera, garai harta-ko bizipenak kontatzen. Nolako esperientziaizan zen haiekin biltzea?Southampton Unibertsitatean aurkitu genituengrabaketak, hamalau baino askoz gehiago, etaingelesezkoak eta hunkigarrienak hautatu geni-tuen. Grabazioak erabiltzeko baimena eskatugenion unibertsitateari, baina baita haur bakoi-tzari ere, banan-banan, eta Erresuma Batukoizkina batetik bestera mugitu nintzen, hasiera-tik argi neukalako beraien bizitzan horrelasartu behar bagenuen beharrezkoa zela proiek-tua aurkeztea eta elkar ezagutzea. Faserik inte-resgarriena izan zen, pertsona bezala gehienbete nauena. Paco Robles izan zen ezagutunuen lehen haurra, 2011n, Londres kanpoal-dean, eta esan zidan: “Gutaz ahaztu dira”.Hitzez adierazi zuen haietako askok duten sen-timendua, itzuli zirenek omenaldiren bat edobeste jaso dutela, baina han geratu zirenek ez.Pacori zin egin nion ahal nuen guztia egingonuela historia ahaztu ez zedin.

Eta haientzat, nolako esperientzia izan zenoroitzapen horietan murgiltzea?Gogorra. 75 urte baino gehiago pasa dira,baina xehetasun ugari lehen aldiz kontatuzituzten, familiek eurek ez zituzten kontu askoezagutzen. Ez dakit lotsa puntu bat egongozen, edo familia ez arduratzeko kezka, bainaestoizismo hori oso british da, eta nolabait bar-neratu egin zutela esango nuke: gainerakoeikontatu ordez norberarentzako gorde etaaurrera segitzea. Horietako baten semeak esan

ERDIKO KAIERA

| MIKEL GARCIA IDIAKEZ |


ERDIKO KAIERA - IZASKUN ARANDIA

zidan hark baino gehiago nekiela nik harenaitari buruz. Batzuek, hala ere, ez dituzte hain-bat gauza gogoratzen, itsasontzian sartzekogutxieneko adina 7 urte izan arren gazteagoakere joan zirelako, faltsututako dokumentuekin.Eta beste hainbatek blokeatuta ditu oroitzape-nak, bada Ingalaterrara iritsi aurreko ezer oroi-tzen ez duenik ere, eta esanguratsua da hori,historia traumatikoak daudelako; biziraupensenarekin lotura du, nolabait.

4.000 haur asko dira, seme-alabengandikbanantzeko prest dauden guraso asko. Tes-tuinguruan kokatu eta ulertu beharreko eraba-kia da?Bai, oso erabaki azkarra izanzen, muturrekoa, pentsatzekodenborarik gabe hartua. EuskoJaurlaritzak egin zuen deia, hau-rrak bonbardaketetatik babeste-ko, eta berehala egin zen eba-kuazioa. Zerrendan 4.200dikgora ziren izena emandakoaketa barkuan azkenean ia 3.900joan ziren, beraz azken momen-tuan guraso ugari ez zen gauza izan semeaedo alaba uzteko. Oro har, amak izan zirenerresistentzia handiena jarri zutenak, emozio-nalago erreakzionatu zuten, eta aitek prakti-kotasunera jo zuten, beharbada gizonak poli-tikan aktiboagoak zirelako eta gertuagotikzekitelako zer zetorkien gainera. JosefinaStubbs-ek pasarte batean kontatzen du berebizitzan egin duen gauzarik gogorrena gura-soak agurtzea izan dela. Batzuek urte askorenondoren ikusi zituzten berriz aita eta ama,beste batzuei Ingalaterran zeuden bitarteanhil zitzaizkien gurasoak.

Agurraren momentuaz gain,beste batzuk ere bereziki gogoandituzte filmean. Agurraren aurre-tik, adibidez, gerra bera.Haurtzaro zoriontsua gogora-tzen dute, eta hori nola bat-batean moztu zen, gerrarekin.Askok komentatzen dute aitagauean bilera klandestinoetarajoaten zela, bonbardaketak gogo-ratzen dituzte edota nazionalak sartu heineanlekuz mugitu beharra zeukatela. Maria LuisaToole-k azaltzen du Donostiatik Zumaiarajoan zirela, amonaren etxera, ijitoen moduangurdira igota, eta ondoren Zumaiatik Bilbora,gero eta setiatuago zeudelako.

Barkuko bi eguneko bidaia ere nabarmentzendute. Ez zen xamurra izan…Traumatikoa egin zitzaien. 800 lagunentzakobarku batean 4.000 joan ziren, estu-estu, eta

itsasoa biziki harro zegoen, denak zorabiatu-ta eta goitika egiten. Francok La Cervera bar-kua bidali zuen, Habana bueltan ekartzeko,baina haurrak ez ziren jabetu. Konturatuziren barkuak bira eman zuela bat-batean,baina ez zehazki zer gertatu zen. KapitainakSOS deia bidali zuen Britainia Handira eta bibarku ingeles etorri ziren, Habana babestu etaLa Cevera uxatzeko.

Harrera ona egin zieten herritar britainiarrek,ez hainbeste Gobernuak. Deigarria da herrita-rren beraien grina.Bai, Gobernu britainiarrak ez zituen haurrak

nahi, baina lobby herritarrarenpresioa izugarria izan zen, kari-tateko eta bestelako elkarteenbitartez. Bilbora begiraleak bida-li zituzten eta bertako kontsulbritainiarraren bitartekari rolagarrantzitsua izan zen. Azke-nean, Gobernuak esan zuen,“ados, ekarri haurrak, baina ezdugu sosik jarriko”, eta herriakberak hartu zituen haurrak; pen-

tsa, 4.000 haur, oso ingelesa da charity kon-tzeptu hori, okerrago daudenak laguntzekopremia, oso barneratuta dute haien kulturaneta ohituta daude atzerriko jendea hartzen.

Euskal Umeen Kanpalekua ezarri zuten eta hanizan ziren lehen hiru hilabeteetan.Bai, euskal dantza taldeak, abesbatzak… sortueta ingeleseko ikastaroak hartu zituzten, baitagainerako ikasgaienak ere. Maiatza izan arren,euri-jasa izugarriak pairatu zituzten eta kanpa-denden inguruan hobiak egin zituzten, ura

barrura sar ez zedin. Une drama-tikoena, dena den, Bilbo erortzeaizan zen. Oso era hotzean emanzieten berria, bozgorailuetatik,eta denek gogoratzen dute histe-ria kolektibo modukoa piztu zelakanpalekuan, pentsatu zutelakosenitartekoak hil zizkietela. Kan-palekuan lehen aldiz sentituzuten benetan bakarrik zeudela,familiatik urrun, eta euren kabuzaurrera ateratzen ikasi behar izan

zuten. Ondoren, herrialdeko kolonietan saka-banatu zituztenean, kontziente izan zirenhasieran pentsatzen zuten hiru hilabeteetatikharago, luzerako iraungo zuela egonaldiak.

Gehienak itzuli egin ziren gerra bukatutakoan,baina 250 bat han geratu ziren, tartean peliku-lako protagonistak. Batzuek ez zituzten guraso-ak berriz ikusi.Bai, Euskal Herrira bueltatzeko, haurrak nor-baitek galdegin behar zituen, baina gurasoak

“Momentuan, abandonatu eginzituztela sentitu zuten askok,nahiz eta adinarekin erabakia

arrazionalizatu. Halere,batzuek argi esan didate:

‘Nire seme-alabekin ez nukehalakorik egingo’”

“Paco Robles izan zen ezagutunuen lehen haurra. Esan zidan,‘gutaz ahaztu dira’, eta zin egin

nion ahal nuen guztia egingonuela historia ahaztu ez zedin”


gerran hil zirelako, erbestera alde egin zutelakoedo familiak erabaki zuelako hobe zela haurrahan geratzea, 250 ez zituzten galdegin. Horiere erabaki oso gogorra da, familia asko apur-tu ziren horrela. Momentu hartan, abandona-tu egin zituztela sentitu zuten askok, mindutaeman zituzten urteak, nahiz eta gero adinare-kin gurasoen erabakia arrazionalizatzekogauza izan diren. Hala ere, batzuek argi esandidate: “Nire seme-alabekin ez nuke halakorikegingo”. Baina egoera horretara iritsita zeregingo genukeen jakitea ez da erraza…

Eta zein iritzi dute orain: zorioneko izan zirela,hainbatek esan izan dien moduan, ala zoritxa-rreko, aberritik eta familiagandik urrun?Bizitzan aurrera ateratzeko borrokatu duenjendea da, segituan Bigarren Mundu Gerra pai-ratu behar izan zuten Britainia Handian bertan,baina denak oso baikorrak dira, eta ez dutgarraztasunik sumatu euren hitzetan, oroko-rrean gustura daude izan duten bizitzarekin etasortutako familiekin. Denborarekin ikusi duteEuskal Herrian geratu izan balira, errepublikarizateagatik agian asko sufritu beharko zuketela.Hori bai, euskal sentimenduari eutsi diote.Identitate arazoak aipatu dituzte, ez direlakosentitzen ez hango eta ez hemengo, baina kasugehienetan euskal kulturarekiko maitasunatransmititu diete ondorengo belaunaldiei.

Bitxia da protagonisten aurpegiak ez agertzeafilmean. Artxiboko irudi errealak eta animazioauztartu dituzue.Hainbat arrazoirengatik erabaki genuen ani-maziora jotzea: protagonistak orain oso hel-duak dira eta grabaketa ordu asko dira, gaine-ra ez da bidezkoa berriz horretatik guztitikpasaraztea. Halaber, haien haurtzaroaz hitzegiten du lanak. Eta bestalde, gaztetxoei inte-resgarri zaien zerbait eskaini nahi genuen,beraien lengoaiara eta bideo-jokoen look-eragerturatuz, teknika aldetik Waltz with Bashiranimazio filma oinarri hartuta.

Iñaki Salvadorren musika ongi uztartzen dakontakizunarekin.

Bai, berak sortu zuen musika guztia eta ame-tsetako kolaborazioa izan da. Iñakiri historiaerakutsi genion –urduri nengoen zer esangoote zuen– eta ikusi bezain pronto pianoaeskatu zuen segituan. Bi egunera zerbait bida-li zigun jada, proiektua hasieratik ulertu zueneta oso gustura gaude emaitzarekin.

Erakunde publikoen aldetik ez duzue proiektu-rako babesik aurkitu. Harrituta?Egia esan bai, nahiz eta Gipuzkoako ForuAldundiak diru pixka bat jarri duen, harritueta nahigabetu egin nau instituzioek interesikez izatea, nazioartean zabaltzeko proiektuerakargarria delako. Baina aurrera begira jarrinintzen eta hala egin dut lan hiru urtez, betiaurrera.

Crowdfunding eredua erabili duzue pelikulafinantzatzeko; badirudi bogan dagoela krisigaraiotan. Zergatik eman behar dio dirua herri-tarrak egitasmo jakin bati?Garai zailetan, jipoitua zaudenean piztu egitenda sormena, nahi duzuna egiteko moldeberriak aurkitu behar dituzu. Nik neuk erefinantzatu ditut besteen proiektuak, oso gustu-ko proiektua denean, gertuko jendearena batezere. Ekarpen txiki bat aski da, baina jendeaskok lotsa sentitzen du, 5 euro emateko adibi-dez, gutxi delakoan; 100 lagunek hori ematenbadute 500 euro dituzu, ordea. Kontuan hartubehar da baita ere zer eskaintzen diozun ekar-penaren truke (posterra, DVDa…). Guk hirukanpaina egin genituen, hiru plataformarenbidez: Kickstarter, Indiegogo eta Verkami.Dirua azken biekin lortu genuen batik bat,baina lehenengoarekin proiektua mundukobazter guztietara zabaldu zen eta babesa emanzigun horrek, jende pila batek idatzi zigulako.Azken finean, filmak konexio lana egin du:Facebooken talde bat sortu genuen hasieratiketa horren bidez jende andanak hartu du parte,euren aitona-amonen esperientziakontatuz, loturak eta harremanakeginez… Leku askotatik idatzidute eta proiektuak pelikula gaindi-tu du. n

Ikusgai“Gernikan izangoda estreinaldia,otsailaren 8an, eta beste herribatzuetan ereeskatu digute(Elorrio,Arrasate…).Interesa badago,herritarrek ikusinahi dute, bainaaretoetakoarduradunentzatez da lansalgarria. Orain,eskaini ahalizatea, jendeakikustea etakomentatzea dagarrantzitsuena,ahoz ahokopropaganda dagakoa”.

Ezkerreko bi irudietan, filmeko fotogramak. Eskuinekoetan, artxiboko irudiak, Habana barkuan eta Southampton inguruanumeentzat antolatutako kanpalekuan. Arandiaren hitzetan, konexio lana egin du filmak: “Jende andanak hartu du parte,euren aitona-amonen esperientzia kontatuz, loturak eginez... Proiektuak pelikula gainditu du”.


ERDIKO KAIERA

BELAUNALDI guztiek izango zuten segu-ruenik, euskararen presentzia eskasariaurre egingo dion tresna sortzeko tenta-zioa. Mamitzea erdietsi duen saio horie-tariko bat da Elekatu-elikatu elkartea.Joan den urteko apiril aldera eratu zen,elebitasunari irmoki kontra egiteko pla-nean. Izan ere, Baionan bada anitz kontueta ekimen, baina itzulpenaz lagundutabeti, irekiduraren estakuruaz, horrelako-etan esan ohi den bezala, “inor baztertuasenti ez dadin”. Emaitza, ordea, berez dabaztertzailea: hari nagusia frantsesakdarama, eta euskara apaingarri bilaka-tzen da, erakusgarri huts.

Langintza traketsa izan ohi da motahonetako elkarteen jarduna lerro zeha-tzez definitzea, intuizioz gauzak argixamar izanagatik ere. Zer ez diren, zerizan nahi ez duten, aldiz, agudo esanziguten Iban Thicoïpe, Ekhi Erremun-degi, Nora Arbelbide eta Amaiur Lujan-biok, taldearen izenean mahaian bilduzitzaizkigun lau kideek.

Elekatu-elikatuk ez du, kasura, mustxapelketarik antolatuko. Alde batetik,mus txapelketak izan badirelako, euskarahutsean ez badira ere. Baina bereziki,edonork egin dezakeelako. Ekitaldi apar-tak nahi dituzte, esan nahi baita bestelakoak,ezberdinak, inork antolatzen ez dituenak, etaahalaz edukiz jantziak.

Halaber, Elekatu-elikaturen helburua ereez da aldarrikapena. Nekez ikusten duteelkartea salaketa-kanpaina bat antolatzen,demagun, afixak frantses hutsez daudela-eta.

Praktika bera dute, izatekotan, aldarrikapena.Euskaraz bizi nahi dugu baino, euskaraz bizigara dute leloa.

Diru aferen esklabo ez direla izango ereargi izan dute hastapenetik: “Erabaki genuenez genuela ekitaldirik, kontzerturik edo denadelakorik antolatuko sosak ateratzeko. Ez

Urtea ere ez du Elekatu-elikatu elkarteak, baina ekimen interesgarriak proposatu ditudagoeneko, baionar euskaldunen eta bertaratu nahiko lukeen edonoren gozagarri. Hilerokoa

dute oraingoz hitzordua, azken ostegunez beti, naturaltasunez euskaraz bizitzeko guneakhauspotzeko xedez. Besteak beste, belaunaldi guztietako jendeak biltzea dute meritu.

Euskaraz eta edukiz jantzi nahi dute Baiona

| GARBINE UBEDA GOIKOETXEA |

ELEKATU-ELIKATU

2012ko irailetikhasita, bostekitaldi antolatuditu Elekatu-elikatuk. LoreaAgirrek eta KepaAltonagaksolasaldi banaeskaini zuten.Atzetik, Txorimugariak etabertso-afariaheldu ziren.Azkenik, JonMirandeidazleareningurukogaualdia.Ekitaldiak urririk(edo ahalik etamerkeen) izateadute xede.


ginela horretan sartuko”. Momentuz, bidegastuen truke etortzea proposatzen zaie gon-bidatuei, bideratzen diren ekimenak, hitzaldiaizan edo dena delakoa izan, doakoak izan dai-tezen. Esan gabe doa, taldean antolaketalanetan ari direnek ez dute fitsik kobratzen.Borondatezko ekarpenak, nolanahi, ongi eto-rriak dira, webgunean ikus daitekeenez.

Abiatu orduko hartutako beste erabakibat: taldeak ez du bozeramailerik izango, etakomunikazioa euskara hutsez egingo da beti.

Katu bakartiak, taldean ikusgarriagoZiurtasun batek ere akuilatu zituen ekimenhonetara bildutakoak: itxurak itxura, Baionanbadirela euskaldunak; festarako besterik ezelkartzeko ohiturak arrunt bestelako sentsa-zioa sortzen badu ere, uste baino euskaldungehiago direla Lapurdiko hiriburuan. Hainzuzen horrexegatik pentsatu zuten bereneskutik helduko zen eskaintzak aste barruaneta modu iraunkorrean egina behar zuela izan.Gaur gaurkoz, hilean behin luzatzen dute gon-bitea, azken ostegunean beti, jendearen ohitu-retan eta gogoan sar dadin. Tokiari dagokio-nez, hiria apurka haienganatzea dute asmoa,eta bilgunea aldatu egiten dute aldiko, elkartealeku bati lotua izan ez dadin, identifikazioaBaiona osora heda dadin. Orain arte, gauesko-la eta unibertsitateko aretoa ez ezik, besteelkarteetako egoitzak ere baliatu dituzte. Bes-teengana joz, besteak ere inplikatzen direlako.

Ez daramate erritmo makala. Oraintsuarte astelehenero bildu izan dira, hamar batlagun guztira. Maiztasun horri esker, elkarezagutu, ideiak atera, zenbait ildo finkatu,elkartea sortzeko agiriak eta gainerakoakprestatu, diru-laguntzetarako deialdietan pre-sentatu, diru-iturriak atzeman eta urtekoplangintza aitzinatu dute.

Bost ekitaldi antolatu dituzte lerrook ida-tzi artean. Azkena, Jon Mirandez gaualdia dei-turikoa, urtarrilaren 14an izan zen Hor Kon-pon elkartearen egoitzan. Itxaro BordakHaur besoetakoa izan zuen hizpide. LuzienEtxezaharretak Igela literatur aldizkariarenaipamena egin zuen, Ander IturriotzekMiranderen pentsamendua aztertu zuen etaPantxix Bidartek zenbait poema musikatueskaini zituen.

Belaunaldi guztietako jendea bildu zaieekitaldietan. Ez denetan jende bera, gaiarenaraberako publikoa baizik. “Kontent garahorregatik –aipatu ziguten lau kideek ahobatez –. Gaiagatik heldu da jendea, ez damilitantziaz etorri edo euskaraz delako. Hel-buru eta amets genuke horrela jarraitzea.Nork daki, beharbada urte batzuetara astero-koa bilakatzen da ekimena, eta publikoa hel-duko da antolatutakoa maite duelako, eta ezeuskaraz izaki kaka ere eginen dut. Naturalta-sunez eginiko hautua izan dadila”.

Sinboloa ere badute, goiko irudian ikusdaitekeenez. Elkarteari jarritakoizanaz jolasean aritzearen ondo-tik heldu zen, esatearen eta esa-tearen ondorioz: eleKATU, eli-KATU... n

Katu erratua da euskalduna

Baionako karriketan

nun eleka, nun elika, bila dabila

karrikaz karrika

beti kurri

noiztenka harrapatuz

bere gogo bihotzen hazkurri

Elikatuz elekatu eta elekatuz elikatu

gabiltza gu ere zenbait katu

euskal-katu erratu goseari

eman nahiz artetan afari

Xumetik hastea erabaki zuten.Taldea egonkortzen den

heinean ikusiko da bilakaeranondiko norakoa duen

TX

O

ERDIKO KAIERA - LITERATURA

2013KO OTSAILAREN 10A�28

URTE BATZUETAKO isilunearen ostean MariasunLandak bi lan argitaratu ditu haur eta gazteentzat2012ko hondarrean: Maitagarria eta desioa (Elkar)errealismo fantastiko korrontean koka daitekeennobela eta Marikanta eta inurriak ipuina (Erein).Azken ipuin honetan, izenburutik beretik nabariden bezala, Txitxarra eta inurriak alegia ezagunadugu hipotestua, baina oraingoan idazleak alegia-ren bestelako interpretazio eta bestelako kontaki-zuna eskaintzen dizkigu.

Txitxarra, denok dakigun bezala, ez da inurriabezain langilea eta gero komeriak izaten ditu neguaigarotzeko. Horixe dugu alegiaren ikaskizuna, geroaprestatzeko lan egin behar dela… baina Marikantatxitxarrak lan egin baino, nahiago du kantatu, etainurriei proposamen zehatza egiten die negua igaroahal izateko inurritegi barruan, bertako inurriei kan-tuan erakustea Inurrientzako Nazioarteko Abesba-tzen Lehiaketan parte har dezaten. Eta horrela kan-tuan igaro zuten negua inurriek. “Marikantak lanasko egin zuen baina are gehiago dibertitu. Animoaeta adorea ematen zion inurri taldeari inongo etsi-pen apurrik azaldu gabe. Eutsi goiari! Behin etaberriz. Azkenean, espero zitekeena baina pazientziaeta ardura handiagoko zomorrotxoa zela erakutsizuen.” Baina udaberria zetorrela sentitzean “arras-torik utzi gabe desagertu zen txitxarra inurritegitik”. Marikantak “negualdi bereziki atsegin eta erosoa

izan zuen. Babeslekua eta janaria izateaz gain, bereautoestimua handitu egin zen abeslari eta taldedinamizatzaile bezala. Gainera, artez bete zuela inu-rri triste eta aspergarri batzuen bizitza”. Irakurleak,baina, hasieratik suma dezakeen bezala Marikanta-ren asmoak ez dira guztiz zuzenak izan eta hori, argieta garbi ikus daiteke Leonor sorgin-orratzarekinduen elkarrizketan:

–Ez al dizu lotsarik ematen langile gaixo horiekengainatu izanak? –errieta egin zion Leonor sorgin-orratzak.

–Lotsa? Zer esan nahi du horrek?Horrelakoxeak dira txitxarrak. Berezkoa dute.Baina engainatuak izanda ere, inurriek kanten

alaitasunarekin egiten dute lan harrezkero. Izan ere,alegien ikaskizunetik ihesi, Landak bestelako ikaski-zuna eskaintzen digu ipuin labur honetan, artearenbalioarena, lagun giroan ondo bizitzearen garran-tziarena. Ondo pasatuz hobeto bizi garela alegia.

Ipuina sinplea da, azkar irakurtzen dena, etaJokin Mitxelenaren irudiek ederki islatzen eta eder-tzen dute narrazioa. Kontakizuna lineala da, hasie-ran dagoen aurkezpena kenduta, eta nahiko errazirudika dezakegu inurritegiko bizimo-dua bai eta hurrengo urteetakoa ere. n

XabierEtxaniz Erle

Marikanta eta inurriakMariasun Landa

Ilustrazioak: Jokin Mitxelena. Erein, 2012

Haur literatura

Lan egin eta dibertitu

MUSIKA - ERDIKO KAIERA


BADIRA EUSKAL MUSIKAREN HISTORIAN erroturikgeratu diren abestiak, hain gazte ez garenon memo-rian iltzaturik dauden doinuak, urteak pasa arrenoroimenean bereziki gorde ditugunak.

Gozategi taldearen abesti askok utzi dute guganarrasto hori, eta horietako hamahiru entzutekoaukera eman zaigu All Stars 1992-2012 disko berrihonetan. Hogei urteko ibilbidean egindako kanturikesanguratsuenak, taldearen historia markatu dute-nak nolabait, eta, batez ere, taldearen espiritua jaso-tzen duten abestiak birgrabatu dituzte Mikel Irazo-kiren zuzendaritzapean. Dudarik gabe, taldearenjarraitzaile izan direnentzat opari bikaina.

Trikitiaren berrikuspenari esker ezagutu zuenospea taldeak. 80etako hamarkadaren hasieran triki-tiak mugak zituen, bigarren mailakoa kontsidera-tzen zen, baserritarren edo zaharren musikatzathartzen zuten askok. Urte batzuk geroago, errome-rietatik zetozen taldeek –Tapia eta Leturia, Maixaeta Itziar, Gozategi….– ukitu bereziak eman zizkio-ten ordura arteko estiloari, batez ere bateriarenedota baxuaren laguntzaz, eta ohiko mugak apur-tzea lortu zuten. Hala, entzule berriengana iristekobidea zabaldu zen.

90etako hamarkadan Euskal Herrian eztandaegin zuen triki-pop-rock estilo honen eragile nagu-sienetakoa da Gozategi taldea. Arrakasta itzela izanzuen Manolo Escobar kantari espainiarraren abestibatean oinarritutako Nor-Nori-Nork izenekoak,sekulako oihartzuna izan baitzuen. Hala ere, Goza-tegiren unerik gorena Nirekin kantuarekin helduzen. Jon Maia bertsolariak bizkaieraz idatzitakoEmostaxu muxutxue… leloa ahoz aho ibili zen eta1996ko udako kanta izateaz gain, ordura arte trikitiaentzuten ez zen tokietara iristea lortu zen, eta zen-

bait irratitan zeuden mugak gainditzea, hala nola,Los 40 Principales gisako irratietakoa.

Gozategi taldeak, herrietako jaiak girotzekoaproposak ziren kantu arin eta dantzagarriakeskaintzen zituen eta plazak gainezka izaten zituen,zuzenekoen freskotasunaz disfrutatzen baitzutenzaletu eta jarraitzaile sutsu askok.

Bost urte geroago garai haietako sukarraldia jais-ten hasi zen eta Gozategi taldeak ere nabaritu zuen,bai diskoen salmentan, baita emanaldi kopuruan ere.

20 urteko ibilbidea, sei disko kalean, eta ehunkaemanaldiren ondoren, oraindik gazte eta nerabeakerakartzen jarraitzen dute. Taldearen esanetan, poz-garria da oso ondorengo belaunaldiek ere berenabestiak ezagutzea eta kantatzea, eta are pozgarria-go betiko zaleak haien alboan, jende artean jarrai-tzen dutela ikustea.

Bi hamarka eta gero, trikitilari belaunaldi batenordezkari garrantzitsuenetakoa izan den taldeakplazaz plaza jarraitzen du, emanaldi bakoitzeanahalik eta zukurik ederrena ateratzeko desioarieutsiz, bizipen horiei esker musikariizateak merezi duela zinez sinestenbaitute. n

Olatz Korta

All Stars 1992-2012Gozategi

Elkar, 2012

Jarraitzaileentzat opari bikaina


ERDIKO KAIERA - DENBORA-PASAK | ANA ZAMBRANO |

4 3 7

3 7 1 6 2

6 2 5 1 9

5 1

2 9 3

9 3

6 7 2 1 4

8 5 9 1 6

1 6 3

Erraza

Zaila

1 6 9 7

2 3

6 4

1 6

9 7 1

5 8

8 2

3 1

7 1 3 4

Erraza

Zaila

1

2

3

4

5

6

7

8

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ezker-eskuin:

1. Goibel, triste. Mesprezagarri, duintasunik gabeko. 2. Izugarri handi.Magnesioaren sinboloa. 3. Eginkizun, behar. Era, modua. 4. Geziak jaurtitzekoarmak. Zaldiei geldi daitezen esaten zaiena. 5. Merkurioaren sinboloa. Frantziakodepartamendu baten buru dagoen funtzionario. Pluralean, atearen erroak. 6. Joera, jaidura. Jariarazi. 7. Elur-erauntsi larri. Halaber. 8. Arrantza egiteko meta-lezko tresna. Greziar zibilizazioa eta kultura hartu.

Goitik behera:

1. Era berberean (bi hitz). 2. Lurraren satelite naturala. 3. Tinko, irmo. Hihaur.4. Samarioaren sinboloa. Upa, barrika. 5. Maltzurkeria, azpikeria. 6. Zementuzko pieza handi. Rhesus faktorea. 7. Arreske. Berehala, laster. 8. Gasolioa. 9. Amets egin. 10. Argazkiko udalerria. Pirataren edari. 11. Landare aledun. 12. ... gainetik, ororen gainean. 13. Zelaia, toki laua. 14. Norentzat atzizkia. 15. Fruitu, emaitza.

Ezker-eskuin:1. Hits, Bilau. 2. Alimale, Mg. 3. Lan, Moldea. 4. Arkuak, Iso. 5. Hg, Prefet,Gontz. 6. Aiher, Isurarazi. 7. Elurte, Orobat. 8. Amua, Helenizatu. Goitik behera: 1. Hala-hala. 2. Ilargi. 3. Tink, Heu.4. Sm, Upela. 5. Amarru. 6. Bloke, Rh. 7. Iel, Fite.8. Diesel. 9. Amestu. 10. Ugao, Ron. 11. Gari.12. Oroz. 13. Naba. 14. Tzat. 15. Zitu.

11 12 13 14 15

431869572

298517643

567423819

714382965

829675134

653941287

145798326

386254791

972136458

152943768

397186542

486257319

738465291

214798653

965312874

679821435

843579126

521634987

ARGIAk jakin duenez, Artur Mas,Kataluniako Generalitateko presi-dentea, bilera pribatu bat ari daprestatzen Bartzelonako TusetKaleko bere etxean Espainiakopresidente Mariano Rajoyrekin.

Heldu zaigun informazioarenarabera, Masen txakurra zaintzenduen pertsonak albaitaritza-zen-tro batera eraman zuen txakurra,isatsa moztu ziezaioten.

Bertako albaitari arduradunak,harrituta, hauxe galdetu omenzion:

– Baina zer dela eta moztunahi diozue isatsa txakur gaixoari?

Eta zaintzaileak erantzun:– Laster Mariano Rajoy etorri-

ko omen da etxera eta presiden-teak esan digu, ez duela nahiRajoyk pentsa dezan etxeko inorkongietorria ematen dionik!

Gurutzegrama Sudokuak

Artur Masen txakurra

Soluzioak

ASI

ER

SAR

ASU

A-C

C B

YSA

Kike Amonarrizen umorea


ALEA - ERDIKO KAIERA

Ez da kasualitateaBOST URTE BADIRA Mutrikuko ber-dintasun teknikariak martxoarenzortziko bueltarako emanaldi berezibat eskatu zuela. Ariko ziren ber-tsolari eta gai-jartzaileek, emailezperfilatu zuten saioa: Nola eramantaulara generoa gora eta generoabehera partekatu izan zituzten pen-tsamenduak? Nolako gaiak, nolakoaretoa, nolako posturak, nola giro-tua behar zuen? Emailezko iritzitrukean bota zuen gai-jartzaile ari-tuko zenak “(saio arruntetan) ezerez da kasualitatea”, eta horixebihurtu zen emanaldiaren titulu.

Geroztik horrelako hainbat egindira, titulu beraren pean. Hurren-goa martxoaren 22an harrapatukoduzu, Ezkio-Itsason. Hara joandaaurki dezakezuna hauxe da:� Partaidetza anitza. Emanaldienatzean ez dago talde finkorik, inorkez du bere copyright-ik. Parte hartuizan duten bertsolari horiek denekagertu dute generoaz (eta beraz,direnaz eta jendeak espero zuenaz)kezka eta esperimentatzeko gogoa.Normaltasuna astintzeko, ohikoaden eran gizon eta emakumeak ari-tzen dira kantari, baina ezohikoproportziotan: askotan mutila baka-rra izaten da, “saioko gizona”.Umorerako joko handia ematen du,eta bertsotan egunero ematen direnhainbat egoera bistaratzen ditu:bera da gehiengoaren tonura egoki-tu behar dena, bera da gizon denen

ordezkari, berak bakarrik egin behargizonkeriei buruzko adar-jotzeeiaurre...� Giro intimoa. Kandela argiakezaugarri bihurtu zaizkio emanaldia-ri. Entzule ugari bildu arren, gertuta-suna bilatzen da: bertsolariek publi-kotik oso gertu eta batzutan aulkiartetik kantatzen dute, konfiantzabilatzen da bertsolariek kortseakaskatzeko aukera izan dezaten.� Erronka heavya. Poz-pozik joaneta oholtzatik zintzilikatzeko gogozitzuli zenak konta dezake: horrelakoemanaldi batean aritzeko emozio-nalki indartsu egon behar du, edobestela bertsotan fuerte, desorekeiprobetxu ateratzeko. Eskatzen duizaerei ziri-sartzea, norbere buruarieta ondokoei errepasoa ematea...eta behin bertso-kabaretean arituziren haiek bezala, egoeraren arabe-ra moldeak hausteko gai direnakbihurtzen dira emanaldiko erregin.Gaiak oso baitira landuak, bainabertsolarien esku geratzen da uneo-ro gaiak lantzeko ohiko bideakurratzea: kantatzeko lekuak eta pos-turak hautatuz, gaiak aipatu ezdituen bertsolariak jokoan sartuz...� Musikaz “lagunduta”. Bestegaldera bat litzateke bertsolarieknoraino laguntzen dieten musika-riei. Herriko musikariak lotu izandituzte antolatzaileek, elkarlana bul-tzaz. Emanaldia baino pare batordu lehenago elkartuko dira denak

entseatzeko, eta musikariek presta-tutako doinuetan trebatuko dirabertsolariak. Horri esker hainbatkantu bertsotara ekarri dira, eta doi-nuen aniztasuna segurtatuta dago.� Gai-jartzaileak ere jolasarenparte dira. Saio bakoitzari forma,norabide edo zentzu bat emandiote. Batzutan esketx bidez jarridituzte egoerak, bestetan denokdaramagun motxilatik gauzak atera-tzea izan da saioaren helburua, badasaioaren ostean bertsolariei buruz-ko konklusioak egin dituenik...� Oreka. Genero gaietan inplikatu-tako antolatzaile bat egon ohi dasaioen atzean (berdintasun teknika-riak, militanteak...), gaiaren ingu-ruan ari diren bertsolariak biltzendira, parte hartzeko prest direnherriko musikariak elkartzen dira,gai-jartzaileek egin nahi dutena fro-gatzeko aukera baliatzen dute...Emaitza: bakoitzak bere lanketaegiten du, eta elkarrekin eguneanbertan bi orduko entsegua eginda,gustuz prestatutako emanaldiespontaneoa segurtatuta dago. Bat-batekora irekia baina bakoitzak bereeremutik zaindua. Arra-saterako Axpi marraz-kilariak egindako karte-la (irudian) horrenadibide. n

Estitxu Eizagirre Kerejeta


ERDIKO KAIERA - OSASUNA | JABIER AGIRRE |

Babeslea: iametza Interaktiboa

AZTERKETA UGARIK frogatuduten bezala, insomnioakkardiopatiak izateko arriskuagehitzen du, diabetesa etaobesitatea errazten ditu…Baina kontua ez da lo gutxiegitea bakarrik. Washingto-neko Medikuntza Eskolako(AEB) ikerketa batek frogatuduenez, kalitate eskasekoloak oroimena hondatu etaAlzheimerra izateko arriskuagehitu dezake.

Atseden biziberritzaileaOheratzerakoan arazorik ezizateak ez du ezinbesteanesan nahi ondo lo egitenduzunik. Hona hemen kon-tuan hartu beharreko gauzabatzuk: l Gauez hainbat aldiz esna-

tzea. Loaren zikloak hainbat fasedauka, eta behin eta berriz etetenbada, litekeena da loaldiaren faseriksakonetaraino ez iristea. Ez daahaztu behar fase horiexek direlagure gorputza osatzeko garrantzi-tsuenak. l Neke sentsazioarekin jaiki-

tzea. Neke hori justifikatuko duenarrazoirik ez badago (fibromialgia,tiroideko arazoak...), eta behar adinaordu –egunero zazpi edo zortzi– loegiten baduzu, zure atsedena bizibe-rritzailea ez den seinale.

Gaueko etsaiakl Esnarazten duten botikak.

Tiroideko arazoetarako erabiltzendirenek, bronkio-zabaltzaileek etabihotzerako sendagai batzuek loal-dia asalda dezakete. Diuretikoekesnaraz zaitzaketen gaueko kalan-break eragiten dituzte, Kanadan

oraintsu egindako ikerketa batenarabera. Kontsulta iezaiozu zuremedikuari, zalantzaren bat izanezgero.l Jadanik sumatzen ez ditu-

zun zarata-hotsak. Agian ohituegin zara inguruko kutsadura akusti-kora, eta zarata handia izan arren,lokartzen zara eta ez zaizu iruditzenhorrek eragiten dizunik. Hala ere,zarata horrek azaleko loaldi bateraeramango zaituzten mikro-esna-tzeak sortzen ditu zure garunean,eta horrek ez dizu behar bezala atse-den hartzen utziko. l Oheratu aurretik mugiko-

rra erabiltzea. Egunaren honda-rrean gailu teknologikoak erabil-tzeak loaldia zaildu egiten du, baitaokerragotu ere. Suediako Karolins-ka Institutuan egin duten ikerketabaten arabera, gailu horiek emiti-tzen dituzten erradiazioek loaldia-ren fase biziberritzaileetan sartzea

eragotzi eta fase sakonetan denboragutxiago pasatzea eragiten dute. l Alkoholarekin afaltzea.

Itxuraz eragin “lasaigarria” duenarren, edan eta lau ordura –lo zau-dela, beraz– alkoholak loaldiko ete-naldiak eragin eta apneak erraztu etalarriagotu ditzake.

Siesta txar batek atsedenari kalte egiten dio Arratsaldean siestatxoa egiteak loe-zina saihesten du, baina loaldia oke-rragotu dezake zenbait kasutan.Hogei minututik gorakoa bada, errit-mo biologikoa asaldatu eta gauekoloaldia ere aldrebestu egingo da.Siesta luzeek –30 minutu edo hortikgorakoek– suminkortasuna eta des-kantsatu ez izanarensentsazioa gehitzendute; gainera, batzuetanpazientea buruko minezesnatuko da. n

WW

W.D

RO

ZFA

NS.C

OM

Nola lo egin, hobeto eta gehiago bizitzeko

| JAKOBA ERREKONDO |[email protected]

LANDAREAK - ERDIKO KAIERA


INTSEKTUAK GARBITZEKO xaboiaoso ona da. Garbitu, jo eta garbi-tu, akabatu! Intsektuen ezaugarriberezienetakoa beren azala da.Azala dute egitura, eskeleto. Aza-letik arnasa hartzen dute. Azala dababesa. Eta kitina, argizari etaabarrek babesten dute azala bera.Horiei erasotzen die xaboiak.Eraso eta beren lana zapuztu.Horrela garbitu dezake xaboiakintsektua.

Egokiena potasa xaboia da.Etxean egindakoa onena. Hiruedo lau kilo egurren errautsarilitro bat ur nahastu, ongi irabiatueta egun pare batez utzi. Litro batlandare-oliori errauts orea pixka-

naka-pixkanaka erantsi eta nahasi.Krema baten trinkotasunarenantzekoa hartu behar du. Eltzebatean sutan jarri eta etengabemugituz loditu, xaboiaren tankerahartzen duen arte. Gatz pittin bateta limoi ttantta batzuk, banaka-banaka ondo nahasiz erantsi.Ontzi batean jaso eta hor duzu,zeu garbitzeko edo intsektuakgarbitzeko potasa xaboia. Naturalaskoa. Landare-olioa beharreananimali koipea ere ez da txarra.

Xaboia egiterakoan bezalabeste makina batean ere ona daerrautsa. Landare ttiki aldatuberriak edo ereindako hazietatikernetzen ari diren landarettoak

har, barraskilo eta bareen hozka-detatik babesteko errautsa zabaldubere inguruan. Landareak handi-tuta izanagatik har ttikien erasoabadute, azaren familiakoak adibi-dez, dozena erdi bat koilarakadaerrauts litro bete uretan ondoastinduta nahasi eta landarea ongibusti. Zurinak eta onddo zurienerasoa jasan duten landareak zuze-nean errautseztatu daitezke. Bara-tzean, lurra prestatzen deneanmetro koadroko kilo bat arte lasaibota, baina ohikoa baino simaurgehiago eman beharko diozu.Lurrari edo konpostari nahastezgero, gutxi jarri, bestela harennitrogeno guztia beretzat hartukodu eta. Errautsak potasio ugari du,gaitzei aurre egiteko lagungarriaeta elikagai aparta dena. Horrezgain karea ere badu, gure lur buz-tintsuetan lan ederra egiten duenosagaia. Horrexegatik, lurreko eli-kagaiak askatuz landareei mesedeederra egiten die. Tomateak beza-la, pH altuko lur basikoa atseginduten landareei ere ederki lagun-tzen die. Aldatzerakoan, zuloanpittin bat eman. Urmael edo urte-girik baduzu, eta algek bertanpagotxa badute, horiek atzeratze-ko era ona da errauts pixka bateranstea.

Horretarako, noski,neguko suen errau-tsak eta hausterreakjaso egin behar. n

Ernetzen ari diren landarettoak barraskiloen hozkadetatik babesteko ona duzu errautsa.

WW

W.1

23R

F.C

OM

Hausterrea


ERDIKO KAIERA - DENBORAREN MAKINA | NAGORE IRAZUSTABARRENA |

NINIVE (EGUNGO IRAK), XII.MENDEA. Petachiach Ratisbona-ko errabinoa Mesopotamia ipa-rraldean bidaiatzen ari zela, exe-kuzio berezi baten lekuko izanzen: “Niniven bada elefante bat.Handia da eta otordu bakoi-tzean bi gurdi lasto jaten ditugutxi gorabehera. Sultanak nor-bait heriotzara kondenatzenduenean, elefanteari esaten dio:‘Pertsona hori erruduna da’, etaelefanteak ezpainaz (sic) akusa-tua jaso eta hil egiten du”.

Duela 4.000 urte ingurubururatu omen zitzaien gizakieielefantea arma hilgarritzat era-biltzea. Erromatarrek, kartagoa-rrek eta mazedoniarrek noiz-behinka erabili zuten metodohori. Baina elefante asiarra afri-karra baino errazagoa da etxeko-tzen eta, horregatik, nagusikiAsian findu eta hedatu zen tek-nika.

Exekuzio horiek agintarienboterearen sinbolo ziren; erre-gea piztiarik handiena beremenpe atxikitzeko gai bazen,bizitza eta heriotza nahieran administratzeko gai ereizango zen.

Kontinentearen mendebaldean exekuzioa nagusikielefanteak kondenatua tronpaz zanpatzean zetzan,errabino bidaiariak azaldu bezala. Baina Asiako hego-mendebaldean agintariek irudimen handiagoa zuten:krimena larria ez bazen, elefanteak kondenatuarenburua edo sabelaldea zanpatzen zuen hankaz, eta herio-

tza berehalakoa zen; baina laidoalarritzat joz gero, hil aurretikkondenatuari oinazea eragitekobide bihurriagoak erabiltzenzituzten.

Esaterako, elefanteari marra-zak jartzen zizkioten letaginetan,eta horretarako bereziki trebatu-tako ugaztun handiak kondena-tua pixkanaka ebakitzen zuen.Marrazarik erabiltzen ez zenean,ikuskizuna ez zen hain odoltsua,baina zigortuari tronpaz eustenzion bitartean hankez harenhezurrak txikitzeko gai zen ele-fantea. Metodo horrekin paki-dermoak kondenatuaren gor-putz atalak erauzi eta ikusleenodol gosea ase zezakeen. Indianbeste teknika bat zuten gogoko:kriminala elefantearen atzekohanketara lotzen zuten, eta ani-maliak herrestan eramaten zuen.Kondenatuak nahikoa sufrituzuela erabaki ondoren, elefan-teari atzerantz ibiltzeko agintzenzioten, eta kito.

Baina elefanteak ez zirenbeti borrero hutsak, eta ordalia

gisa ere erabili izan ziren: akusatua frogatu ezin zite-keen krimen baten erruduntzat bazuten, elefantearenaurka borrokatzera eramaten zuten. Akusatua bizirikateraz gero, hau da, unibertsoko astro guz-tiak haren alde lerrokatzen baziren eta hil-tzeko bereziki trebatutako elefantea nagiakerabat jota bazegoen, errugabetzat jotzenzuten. n

200 urte Harrotasuna eta aurrejuzkuak argitaratu zutela

200 URTE bete dira Harrotasuna etaaurrejuzkuak nobela ezaguna lehenen-goz argitaratu zenetik, eta urte batzukgehiago Jane Austenek (irudian) ida-tzi zuenetik. 1797an amaitu zuenAustenek nobelaren lehen bertsioa,21 urte zituela. Idazlearen aitak edito-re bati eskaini zion lana, baina harkuko egin zion argitaratzeari. 1813an,

nobela berrikusi eta izenburua aldatuondoren, Thomas Egerton editoreakerosi zituen eskubideak 110 liberarentruke, Austenek 150 eskatu arren.Lehen edizio hartan ez zen egilearenizenik agertu, ezta Austen hil arteanateratako gainerako edizioetan ere.200 urtetan nobelaren hogei milioikopiatik gora saldu dira. n

Elefanteak epaile eta borrero

Arrastoak

XVIII. mendearen erdialdeko irarlana, elefantebidezko exekuzioa irudikatzen duena.

BE

LLIN

PRIN

T


TERMOMETROA

2012ko martxoaren 31n aurkeztuzenuten Udalbiltza berregiteko nahia,zer sukalde lan egin duzue aurretik?Egoera politiko berriak gauza askoekarri ditu eta horietako bat daUdalbiltza. Zain zegoen kontuazen eta orain errazagoa da laneanhastea. Alderdien arteko sukaldelan normala izan da, beste gai asko-rekin egiten den moduan. Azke-nean, ez da bakarrik Udalbiltza,aukera berriak zabaldu dira, esate-rako Bildu gisako koalizio bat osa-tzeko.

Hautetsien iritziak biltzen jardunduzue orain arte.Aste bakarrean ehun erantzunbaino gehiago jaso genituen. Batzukoso zuzenak izan dira, baina bestebatzuek ekarpen sakonak egindituzte. Horren gainean balorazioaegin beharko dugu orain.

Eta zer sumatu duzue orokorreanerantzun horietan?Zehatz-mehatz ezin dut askorikaurreratu, ez da galdetegi errazaaztertzeko. Dena den, gauza batzuknahiko argi ikusten dira, esaterakoelkarlanerako nahia, hori behin etaberriz azaldu da hautetsien erantzu-netan.

Zenbat zinegotzik eman dute atxiki-mendua?Azkeneko datuen arabera 1.206lagunek eman diote babesa Udalbil-

IRATXE LOPEZ DE ABERASTURI

Gasteizen jaioa, 1974an. Turismo ikasketak egin zituen Deustuko Unibertsitatean. EA alderdiko kide da, eta Arabako Batzar Nagusietan batzarkide izan zen 2003tik 2007ra.

Egun Gasteizko Udalean zinegotzi dabil Bilduren izenean. Udalbiltza berregituratzeko taldeeragileko bozeramaile da. Martxoaren 2ko batzar eratzailea antolatzen dabil orain.

“Hamairu urte hauetan Udalbiltzaren bi espresioek egindako gauza on etatxarretatik ikasi behar dugu”.

| URKO APAOLAZA AVILA |Argazkiak: Josu Chávarri

«Herri honi benetako argazkiaegingo dio Udalbiltzak»


TERMOMETROA - IRATXE LOPEZ DE ABERASTURI

tzari, zinegotzi eta alkateen artean.Zenbaki borobilak dira, areagoalkateen atxikimenaren kasuan,kopuru polita bildu dugu. Bainaateak ez daude itxita, hemendikgutxira askoz gehiago izan gaitezke.

Udalbiltza 1999an sortu zen, bainalaster barruko batasun hori hautsiegin zen eta bi sentsibilitate sortuziren, tartean ETA jarduera armaturaitzuli zen… Zer irakaspen atera dai-teke iragan horretatik?Deia egin genuenean garbi esangenuen: 13 urte hauetan Udalbiltza-ren bi espresioek egindako gauzaon eta txarretatik ikasi behar dugu.Gauza asko gertatu dira eta horiekkontuan hartu behar ditugu derri-gorrez. Momentu hartan zailtasu-nak izan ziren, baina egoera askoaldatu da eta orain ez dago inolakoarrazoirik bananduta egoteko.

1999an Euskalduna Jauregian ezarri-tako printzipio berak aldarrikatu ditu-zue. Baina zein lirateke Udalbiltzarenhelburu zehatzak?Helburuak berak dira. EuskalHerria desegituraturik dago, baiadministrazioari eta baita lurralde-tasunari dagokionez ere. Bestalde,oraingo marko juridikoak ez dieerantzuten euskal herritarren beha-rrei, ez daukagu estatu propiorik etanazio borondateak ez du erantzu-nik. Udalbiltzak egoera horri buelta

emateko tresna izan behar du,horretan lagundu behar du.

Sektoreen artean bilerak egin ditu-zue, zertarako? Gaur egun Euskal Herria datutannola dagoen ez dakigu. Ekonomia-ren, enpleguaren edo etxebizitzareninguruan EAEko datuak, Nafarroa-koak eta Akitaniakoak –Iparralde-koak ere ez baititugu– banatutadaude. Gipuzkoak Errioxarekin hasdezake lan ildo bat, eta aldiz Ipa-rraldearekin ez du egiten, errazagolitzatekeen arren. Baina daturik ezdugunez, ezin jakin. Udalbiltzakhorretan ere lagundu behar du,datuak eskaini eta beharrak nondauden jakiteko.

Zinegotzien %18ak eman dio babesaoraingoz. Ez al du hanka motz gera-tzeko arriskurik?1999an EAJko zinegotzi guztiakbatera sartu ziren eta orain ez dahori gertatu, baina uste dugu hau ezdela definitiboa, Udalbiltzak badau-

ka abertzale ororentzat konexioberezi bat. 2011ko hauteskundeenondoren Bilduk aukera zuen proze-su hau guztia bakarrik hasteko,zinegotzi kopuru ederra dauka-eta.Baina gauzak beste modu bateraegin nahi ditugu, aniztasunak ema-ten digu indarra eta lanean jarraitubehar dugu.

Zein izan da EAJren ingurutik jasoduzuen erantzuna Udalbiltzan ezparte hartzeko?Herri honetan beti dago hauteskun-deren bat edo horrelako zerbait, etazaila da erabakiak hartzea. Kontak-tuak izan ditugu exekutibekin etabehin eta berriz esan dugu ateakirekita ditugula.

Aurreko Udalbiltzaren proiektu sen-doenetako bat “Zuberoa Garatzen”izan zen. Identitatearen aldarrikape-netik harago, zer egin dezake Udal-biltzak orain gauden egoera ekono-mikoari begira?Benetako argazkia egin behardugu. Nazio eraikuntza bultzatze-ko adar asko dago, ez da soilik hitzpolitiko potoloak esatea, alor guz-tietan eraiki daiteke: gizartean,kirolean, hain txarto pasatzen ariden lehen sektorean… Baina lehe-nik ikusi behar dugu argazki oro-kor hori zein den, horregatik jarridugu prozesu parte hartzailea mar-txan. Martxoaren 2ko biltzarretikaterako den zuzendaritzak finkatu-ko ditu lehentasunak, hausnarketaegin ondoren.

Aukeren artean dago diru-lagun-tzak eta funtsak sortzea?Lehen ere egin da halakorik.Udalbiltzaren lana herrietatiksumatu ahal izango da, haute-tsiek esango dute zein direnbeharrak eta arazoak, eta herri-tarrek ikusi ahal izango duteekimen horiek eragina dutelaberen herrian. Erakundearenudal izaera aprobetxatu behardugu herritarrengandik gertua-

go egoteko, guk dugu gure herria-ren berri.

EAk Udalbide barruan egin zuen ibil-bidearen zati bat. 2006an esan zuenUdalbide “dirulaguntzak kudeatzekoleihatila” bihurtu zela.

“Udalbidek 2012ko Aberri Egunean kaleratutako oharrean zioen hasierakoprintzipioek balio dutela egungo egoera politikorako. Beraz, ez dugu ustearazorik egon daitekeenik”.

“Bilduk bazuen aukeraprozesu hau guztia bakarrikhasteko, zinegotzi kopuruederra dauka, baina nahiagoizan dugu gauzak bestemodu batera egin”


IRATXE LOPEZ DE ABERASTURI - TERMOMETROA

Orain ez dago inolako arrazoirik biespresio horiek egoteko. Esaterako,Jesus Mari Agirrezabala Udalbitza-Udalbideren lehendakari orde izan-dakoa, orain lanean ari da Udalbil-tzaren berrantolaketan. Dena den,Udalbidek 2012ko Aberri Eguneankaleratutako oharrean zioen, hasie-rako printzipioek balio dutela egun-go egoera politikorako. Beraz, ezdugu uste arazorik egon daitekee-nik.

Bilduk agintzen duen udaletan ezdiote Eudeli kuota ordainduko. Eudelbarruko tira-bira horiek eraginik izanal dute Udalbiltzak babes gehiago ezizateko?Asko hitz egin da Udalbiltza etaEudeli buruz, baina gauza guztizezberdinak dira. Ez dakit nahitapiztutako polemika izan ote denedo zer gertatu den. EudelenEAEko udal guztiak eta Nafarroa-ko batzuk daude eta batik bat ahol-kularitza teknikoa eskaintzen du.Udalbiltza zazpi lurraldeetako nazioerakundea da, helburu guztiz dife-rentea duena. Kontua da denboranbat egin dutela Udalbiltzarenberrantolaketak eta Bilduk Eudeliegin dizkion kritikek.

Baina kritika horiek kalte egin dioteUdalbiltzari?Kalte egin badiote, ez dugu uler-tzen zergatik. Gu beste gauza batezari gara. Dena den, Bilduk ez diokritika Eudeli berari egin, funtzio-namenduaren eta izaeraren ingu-ruan hausnarketa sakona eginbehar dela esan du, eta ez duguerantzunik jaso. Bildu da EuskalHerriko lehen indarra udal ere-muan eta Eudelen zuzendaritzanez dugu ordezkaririk, herritarrekbozkatu dutena ez dago islatuazuzendaritza horretan. Bainaaskoz okerrago dena, udalak larridauden garaiotan, Eudel desager-tuta dago.

Katalunian udalek protagonismoberezia izan dute, erreferendumakantolatu dituzte eta euren burua“udalerri katalan independente” izen-datu. Zer hausnarketa eragiten dizuehorrek?Udalen lana ezinbestekoa da, horre-gatik du Udalbiltzak halako garran-

tzia. Katalunian gertatutakoaz askoikasi dezakegu, azken batean udalenbidez gauza mordoa egin dezakegu,eta ziur halako ekimen ugari irtengodirela. Proiektu bat aurrera ateranahi duzunean, ideia guztiak ongietorriak izaten dira, eta beste tokie-tan gertatzen ari denari erreparatubehar diogu sinergia horiek aprobe-txatzeko.

Herri honetan badaude soberanistakez diren herritarrak, zinegotziak etaudalak. Udalbiltzak zer eskaini die-zaieke?Udalbiltza Euskal Herria aintzathartzen dugunon bilgunea da. Horigarbi daukagu eta helburuak hordaude. Ezin ditugu zalantzan jarri.

Tira, PPko zinegotziak ez dut usteinoiz Udalbiltzara etorriko direnik.Baina Euskal Herria eraikitzekomodu asko daude, ez bakarrikidentitate edo burujabetza kontue-kin. Zinegotzi batek ikusten badubere herria indartuta atera litekee-la, errazago izango zaio Udalbil-tzan parte hartzea. Noski, bakoi-tzak bere tokia izango du. Guk

garbi duguna da edonorentzatirekita dagoen erakundea dela, ezdiogu inori betorik jarriko, Eus-kaldunako bost printzipioak argiizanda, beti ere.

Izan duzue kontakturik alderdisozialistako ordezkariekin?Talde eragileak ez. Hori alderdibakoitzaren lana da, exekutibenbidez harreman horiek izatea.

Martxoaren 2ko batzarraren ondo-ren, zein izango da agenda?Batzar horretan zuzendaritzaberria hautatuko dugueta bera izango daproiektu espezifikoeiizenak eta epeak jarri-ko dizkiena. n

Gasteizko Udalean PP eta EAJ aurrekontuen inguruan akordiora iritsiizanak zeresana eman du azken asteotan. Bi alderdien arteko harreman

onaren adibide garbitzat dute askok. Iratxe Lopez de Aberasturirenustez testuinguru zabalagoan ulertu behar da akordio hori.

“Erabakia ez da hemen hartu. Abenduan oso une txarrak bizi izanzituzten, Javier Maroto alkatearen eta Gorka Urtaran EAJko bozera-mailearen arteko eraso pertsonalak eta guzti. Orain, Basagoiti eta Ortu-zarren deia jaso dute, eta Kutxabanken hasi zena –gero BizkaiakoAldundian segida izan duena–, hona iritsi zaigu. Horrek esan nahi du ezdirela Gasteizko herritarrei begira egindako aurrekontuak izango. Nolaedo hala sinatu behar zuten.

PP urte osoan esaten aritu da dirurik ez zegoela, eta akordiora iritsiostean hara zer esan duen Ogasuneko zinegotziak, hitzez hitz: ‘Akor-dioa dagoenean, diru gehiago dago’. Orain geratzen zaiguna da jakiteaaurrekontu zehatza zein den, oraindik medioetan irten diren gauzabatzuk baino ez baitakizkigu.

Egia esanda, PPk bultzatu dituen proiektu guztiak hor daude, ezdute ezer kendu, horiek mantentzeko dirua egongo al da? Orain artemurrizketa izugarriak izan dira, enplegua suntsitu dute, kontratupeanzeuden ehun programa baino gehiago desagertarazi dituzte, gizartegaien ingurukoak, udal bandarenak...”.

«Aurrekontu hauek ez diraherritarrei begira egin»

“Asko hitz egin da Udalbiltzaeta Eudeli buruz, baina gauzaerabat ezberdinak dira. Ez dakit nahita piztutakopolemika izan ote den edo zer gertatu den”


TERMOMETROA

Filipinak, Asiako herrialde katolikoena.Ezin ahaztu ordea espainiarrek Fili-pinak konkistatu baino mende batlehenago iritsi zirela musulmanakhona. XV. mendean hegoaldekoirlak (Mindanao, Basilan, Jolo etaSulu) sultanerriek kontrolatzenzituzten. Azken urteetan gatazkapuri-purian egon da irla hauetan.

Gatazka hau ulertzeko noraino eginbehar dugu atzera?Prozesu historikoa izan da, lehenikespainiarren kolonizazioa eta Ame-riketako Estatu Batuena gero. Ame-rikarrek lurralde antolaketa politikadesegokiak egin zituzten, lurrakkolonoei eta atzerriko enpresei sal-duz. Gerora Filipinetako gober-nuek politika honekin jarraituzuten. Musulmanak historikokimarjinatuak sentitu dira beraienakziren lurretan, diskriminazio horrekpobreziara eraman ditu eta armakhartzea izan da erantzuna.

Azken 40 urteak bereziki gogorrakizan dira.1970ean Mairuen AskapenerakoFrente Nazionala (MAFN) sortu zenMindanao hegoaldean, musulmanakgehiengoa diren tokian. 1972an Ferdi-nand Marcosen gobernuak lege mar-tziala jarri zuen martxan, diktaduraurteak izan ziren. Estatuak indarraerabili zuen musulmanen aurka etahauek armekin erantzun zuten. Lauurte iraun zuen gerra zibila piztu zen,gatazkak gaurdaino iraun badu ere.

Eta zu Basilan irlara iritsi berria.1972an iritsi nintzen EspainiakoGaztela lehorretik eta hura paradi-sua zen niretzako. Hango errekur-tso naturalekin aho zabalik geratunintzen, petrolioa, gasa, mineralaketa lur oso emankorra dituen irla daBasilan.

Egoera zeharo aldrebestu zen ordeaparadisuan.Gerra piztu zen goizetik gauera etagu ez geunden prestatuak egoeraberrirako. Hilketak, bahiketak,gizarte zibila zatitua, gerra despla-zatuak... Lanean jarraitu genuenhala ere, Claret eskolako zuzendari

izan nintzen, gau eskolak martxanjarri nituen, gerra desplazatuekinlanean hasi ginen. Egoera jasangai-tza bihurtu zen arte. Adiskideakbahitu eta hil zizkidaten, Basilanirla utzi zuen azken apaiza izannintzen.

Film bat izan zitekeen. Izan zitekeen, istorioak mila ditut;Marcosen gobernuak mairuen taldearmatuko kide izatea egotzi zidanliderra ezagutzen nuelako. Gerora,talde komunistako kide izatea ego-tzi zidaten. Nik ordea, pobrezia etainjustiziak sufritzen zituztenen aldeegiten nuen lan.

ANGEL CALVO, FILIPINETAN APAIZ

Angel Calvo (Valladolid, Espainia) misiolaria eta apaiza da Filipinetan. 40 urte iraun duengatazkaren testigu izan da. Musulmanen eta Gobernuaren bake akordio definitiboa bidean

da. Benetako bakea ordea, ezberdintasun sozialak gainditutakoan lortuko dela dio.

«Herritarrek bizimodu duinaizan arte, ez dago bakerik»

| AGURTZANE BELAUNZARAN |

Argazkia: Pedram Yazdani

Angel Calvok Mindanaoko Bakearen Astea antolatu ohi du. Atzealdean, bertakogazteek ospakizun horren harira margotutako murala.


ANGEL CALVO - TERMOMETROA

Tartean, sei urteko geldialdia eginzenuen.Baina berriro itzuli nintzen Filipine-tara eta egoera asko okertu zen.

Zertan?Talde armatuak ugaldu ziren. Aska-pen Islamiarrerako Fronte Mairuak(MILF), Filipinak hegoaldean esta-tu independentea eskatzen zuen.1991n Abu Sayyaf talde armatuasortu zen, talde erradikalenetanerradikalena. Horrez gain, Basila-nen gerrilla txiki ugari sortu ziren.Biolentzia ikaragarria zen.

Abu Sayyaf diozu. Liderra oso gertu-ko izan zenuen ezta?Khadaffy Janjalani liderra nire ikasleizan zen Basilan irlan. Unibertsitateislamiar batean ikasteko aukera izanzuen eta handik ideia oso erradikale-kin etorri zen. Abu Sayyafeko kideaskok ere aukera bera izan zuten,batzuek Afganistanen borrokatuzuten. Bahiketak ziren dirua lortze-ko modua. Hainbat ekintza eginzituzten eta hildako asko eragin.Ameriketako Estatu Batuek eskuhartu zuten talde islamiar honenkontrako borrokan, Al Kaedarekinlotura zutelakoan. Azken urteetanzorionez ez dute ekintzarik egin.

Azalduko didazu gatazka hau zifra-tan?40 urteko gerra, 120.000 hildako, bimiloi gerra desplazatu, 15.000 gerri-llarik armak utzi beharra eta gerrazauriak zenbatezinak dira.

1996an MAFN-k bake akordioa sina-tu zuen.Akordio honen ondoren sortu zen

RAMM (Mindanao MusulmanekoLurralde Autonomoa), Nur MisauriMAFNko liderra gobernadore izanzelarik. MILF-k inoiz ez zuen onar-tu Akordio hau.

16 urte geroago lortu dute MILF-koek Cory Aquino presidentearekinBake Akordioa sinatzea. Zer gertatuda orain bake akordioa sinatzeko?Denborak erakutsi du RAMM-ekez duela funtzionatu. Sinatu berriden akordioan, statu quoa ezin delaonartu aipatzen da. Musulmanenbizi baldintzek bere horretan jarrai-tzen dute, aberastasun natural han-diko irlak dira haienak, baina Filipi-netako lurralderik pobreenak izatenjarraitzen dute.

Zertan aldatuko da egoera?Bangasamoro (Mairuen herria)izeneko lurraldea definitzeko erre-ferenduma egingo da musulmanakgehiengoa diren tokietan. Akordiohonetan, Estatuak eskumen gehia-go emango dizkio lurralde berria-ri, zergak bildu eta ezartzeko, baitabaliabide naturalak kudeatzekoere.

Sharia aplikatzea eskatzen dute. Akordioan ondo definitu beharkoda sharia nori aplikatu eta zein neu-rritaraino. Ez da estatu islamiarbatean bezala aplikatuko, ziur nago

hortaz, baina musulmanak ez dire-nen eskubideak errespetatzea ezin-bestekoa izango da.

Azken bake akordioa izango al da?Aquinoren gobernua populista daeta baiezkoan nago. Asia HegoEkialdeko gatazkarik luzeena nozi-tu dugu. Bakea ordea ez da akor-dioen bidez lortzen, bakea besteeremu batean dago.

Zein da eremu hori?Ezberdintasun sozialak, injustiziaeta pobrezia sufritzen dutenek bizi-modu duina izan arte ez da bakerikizango, norbanakoaren sinesmenakkontuan hartu gabe, izan musulmanedo kristau.

Elizak zer dio?Gatazka eremu erlijiosora eramandu beti eta ni oso kritikoa naizhorrekin. Elizak Jainkoaren egiadefendatu du, agintari islamiarrekAlarena eta elkarren arteko xextrakez du ezer konpondu.

Musulmanen eta kristauen artekoelkarbizitzan zubi lana egiten ari zara:pulpitutik elkar ulertzearen aldekomezuak ematen dituzu, chabacanozeta ingelesez, erlijio ezberdinetakoliderrak biltzen dituen elkarteko sor-tzailea zara…Nire lana gizarte zibilaren ongiza-teari loturik egon da. Benetako lana,bakean eta elkarbizitzan sinestenduten herritarrena da. Botereandauden askok nire lanaez dute gustuko, horiberaien arazoa da, nioso gustura nago egitendudanarekin. n

“Musulmanak historikokibaztertuak izan diraeuren lurrean, hortikdator gatazka”


TERMOMETROA

Kolonbiako toki askotan elkarte indigenek hartu dute euren eskolen kudeaketa. Chocón,Enbera herriko Orewa elkarteak enberera idatzi eta eskolan erakusteko bidea hasi du.

Alfabetoa, hiztegia eta eskolarako materialak sortzen hasi dira.

KANPOTARRAK IZAN DIRA orainarte enberen kulturaren gainean zeredo zer idatzi dutenak. Sarritanaditu horien testuetan akatsak ego-ten dira, enberek eurak gezurrakesan dizkietelako ziurrenik. 2008raarte, euren kultura babestekoasmoz, komunitateko liderrek enbe-rera ez idazteko erabakia hartuzuten. Ez zuten ondo hartzen enbe-rak ez zirenak euren kulturari edohizkuntzari buruz galdezka etor-tzea. Ez idaztea euren kultura gor-detzeko bidea izan da. Izan ere, zer-tara joaten dira zuriak hara? Urreaeta petrolioa ustiatzera, lurrak har-tzera, osasun sistema tradizionala-ren gainean galdezka... Mesfidantzaedukitzea ez da harritzekoa.

Enberak Kolonbian, Panamaneta Ekuadorren bizi dira, eta gutxigorabehera 70.000 lagun dira.Kolonbian bizi dira gehienak,Ozeano Barea aldean, iparretikhegora. Chocó Panamaren ondoandago eta Kolonbian enbera gehienbiltzen duen departamentua da.

Gobernuak hala erabakita,2008an, Kolonbiako eskualde guz-tietan jarri zituzten eskolak, etaorduan Chocóko enberak eskolarenbitartez gaztelania ikasten hasiziren. Andoni Barreña hizkuntzala-riak azaldu duenez, “eurek ez daudegaztelania ikastearen aurka, bainabeldurtu egin ziren eskolaren bidezgaztelania bakarrik indartzen zela-ko, eta ez euren hizkuntza”.

Hasieran Chocóko elizbarrutiakeduki zuen eskolen ardura. Elizba-rrutiak Orewa elkarte indigenarekinoso harreman onak zituen eta ados-tu zuten eskola guztietan enbererahiztun bat egon behar zela irakasle,nahiz eta titulurik ez izan. Irizpideaahozko dena enbereraz egitea zen,baina idatzizko guztia gaztelaniazzegoen. 2010ean Orewa elkarteakhartu zuen eskolen ardura, eta era-baki zuten euren hizkuntzan idaz-ten hasi behar zirela. Horretarako,aholkularitza eskatu zioten EHUkoMunduko Hizkuntza Ondarearen

UNESCO Katedrari, EuskalHerrian euskaragaz izandako espe-rientziagatik. Mikel Mendizabalbiologoak eta Andoni Barreña hiz-kuntzalariak jardun dute egitasmo-an lanean.

Irakasleen formazioaEnberena izan da hasierako ekime-na eta komunitatea dabil helburuakfinkatu eta lan egiteko modua disei-natzen. Euskaldunek han aholkularilan soila egin dutela argi duBarreñak: “Ez dute nahi gure esko-la egiterik. Amesten duten gizartea

Enberek ez dute haien hizkuntza idazterik nahi izan, horrek galaraziko zuelakoan.

Kolonbiako enberak eurenhizkuntza idazten hasi dira

HIZKUNTZA GUTXIAGOTUAK

| AMAIA UGALDE BEGOÑA |

Argazkiak: Barreña eta Mendizabalek utziak


HIZKUNTZA GUTXIAGOTUAK - TERMOMETROA

eraikitzeko eskola egin guradute, euren kosmobisiotik,euren kulturatik eginda-koa”. Hizkuntzalariak kon-tatu duenez, enberekeurenganako errezelo askoizan dute: “Kostatzenzitzaien ikustea gu ere indi-genak ginela, ez ginela zuritipikoak. Esaten diegugurea ere galtzeko zoriandagoela, geuk ere edukidugula kosmobisioa”.

Idazketarako prozesuanhiru helburu daude: orto-grafia finkatzea, hiztegiaosatzeko hitz-bilketa egiteaeta irakasleak eskolakomateriala sortzeko gaitzea.Horrez gainera, sentsibili-zazio eta identitate kontuak landudituzte formazio tailerretan. “Asko-tan pasatzen da –dio AndoniBarreñak– horrelako herrietanholakoak esatea: ‘Zertarako ikasibehar dute gure hizkuntza eskolan?Etxean ikasiko dute; eskolan gazte-lania’. Enberei ez diet egundohorrelakorik entzun”. Tailerretanparte hartu duten irakasleak gazteakdira, batxilergoa dutenak gehienak.Zerotik idatzizko kodea sortzenibiltzea zirraragarria izan da euren-tzako: “Dozenaka aldiz entzun dut;‘nire hizkuntzan idazten dudanlehen hitza da’”.

Sistema ortografikoa lantzen hasiziren 2010ean, eta 12 bokal eta 20kontsonante zehaztu zituzten. Hiz-tegia eratzeko orduan, arloka,eremu semantikoak lantzen jardunzuten tailerretan: giza-gorputza,senideak eta gizartea, etxea, egural-dia, lurraldea, zentzumenak, zenba-kikuntza eta eragiketak... Hiztegiaberatsa da enberena, gauza askoizendatzen dituzte. Esaterako, klito-risa esateko berba bat daukate, gukberriz, kontzeptu hori zientziatikhartu dugu.

Irudi alfabetoak eta hiztegi ilus-tratuak egin dituzte, hiztegia eratu,eta gero umeak eskolan alfabetatze-ko erabiltzeko. Hitz-bilketa Chocónhitz egiten diren hiru aldaeretanegin dute. Tailerrak kontzentrazioeskolarra dagoen herrietan egitendituzte –eskolara egun batzuetarakojoaten dira, eta gero herrietara buel-tatu–. Andoni Barreñak herriansortutako interesa nabarmendu du:“Komunitatean egiten dena munduguztiak ikusten du. Tailerretarahainbat ume eta nagusi gerturatuizan dira, eta eurek ere marraztu,azaldu eta ikasi dute”.

200 orduko ikastaroa 2012anIaz, Orewa elkarteak eta Fucla uni-bertsitate publikoak, UNESCOKatedraren laguntzarekin, 200 ordu-ko Etnolinguistika Diplomaturaikastaroa diseinatu zuten. 60 irakas-lek hartu zuten parte, Quibdónen,Chocóko hiriburuan. Ikastaroarenhelburu nagusia irakasleak material-gintzan trebatzea izan da.

Unibertsitatean egin zuten ikas-taroa, eta hasieratik enberera erabil-tzeko erabakia hartu zuten; lehen

aldia zen enberera uniber-tsitatean modu sistemati-koan erabili zena. Eginda-ko gauzen artean, TachiPedea (gure hitza) aldizkariadago, Chocón enbererazidatzitako lehen aldizkaria.Thachi tua liburuxkan, bes-talde, mapak biltzen hasidira, eskualdetakoak, ibaie-takoak, baratzetakoak...

Eta hemendik aurrera...Eskola-umeak hasi diraenberera irakurtzen etaidazten ikasten. Barreñakbaloratu duenez, irakasleekikastaro intentsibo gehiagobehar dituzte: “EuskalHerrian irakasle esperien-

tzia handia duen jendea joan behar-ko litzateke hara, gaitasun horitransmititzera”. Enberek ikastaroahiriburuan bakarrik ez egitea eskatudute. Arazoa da horretarako diruaeta antolaketa behar dela. Orewaelkarteak, gainera, egitasmo berribat dauka: ikastaroa diplomaturabihurtu gura dute, unibertsitatekobi kurtsoren parekidea, Kolonbiakounibertsitate sisteman sartzeko.Chocóko unibertsitateagaz nego-ziatzen dabiltza. Arazo bera dago,ordea; diplomatura hiriburuan egin-go litzateke, eta askok gaitz dutehara joatea: “Bi egunetako bidaiabehar izaten da sarri. Horri ikasta-roa bera eta aste osoa bertan egoteagehituz gero, diru asko da, izuga-rrizko esfortzua da”.

2012ko abuztuan, Chocóko Hiz-kuntza Enberaren lehen biltzarraegin zuten. Aditu ugari bildu ziren,eta han izan ziren Mendizabal etaBarreña ere. Biltzarrak oihartzunaizan zuen Kolonbian.Idatzizko lehen berbahorien atzetik amets etalan askoko urteak datozenbera herriarentzat. n

Babeslea: Hondarribiko Udala

Irakasle gazteak ari dira ortografia, hiztegia eta eskolarakomateriala prestatzen.


EUSKARA ALBISTEAK - TERMOMETROA| ONINTZA IRURETA AZKUNE |

HAURREN POBREZIA eta gazteen langabezia; azkenegunotan erabili diren bi termino. Egungo krisi eko-nomikoaren ondorioz bizi dugun errealitate gordinaadierazteko bi espresio dira. Merkatuen (banku han-diak, finantza erakundeak, inbertsio funtsak, multina-zionalak…) kapitalismo basatiak sorturiko krisia dahonakoa. EAEko Arartekoak egindako Krisiaren eragi-na haurrengan: EAEko errealitatea txostenaren arabera,Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako 15 urtetik beherako35.000 adingabe inguru pobrezia arriskuan da. Arris-ku tasa %3,5etik %6,2ra igaro da lau urtetan, hau da,%77 hazi da. Zeini eragiten dio? Guraso bakarra–gehienak emakumeak– duten seme-alabei, hala nolaatzerriko nazionalitatea dutenei eta 35 urtetik behera-ko gurasoak dituzten haurrei. Euskal Herrian 2012an229.555 lagun zeuden lanik gabe. Kopuru horren zatihandi bat gazteak dira, bi gaztetik bat lan bila dabil

baina ez du aurkitzen, eta soldata jasotzen duten gaz-teen %65ak behin behineko lan kontratua du. Ezdugu eskura Euskal Herri osorako datu ofizial zeha-tzik. Espainiako Estatuan –Hego Euskal Herriabarne– gazteen langabezia tasa, 25 urtetik beherakoe-na, %55ekoa da.

Administrazioek euren aurrekontuetan egoera horileuntzeko politikak onartu beharko lituzkete, etaproiektu faraonikoak ahaztu: Bizkaiko ahaldun nagu-siak proposatutako Urdaibaiko bigarren Guggen-heim-a, Pasaiako kanpo portua, edota ekonomiari etagizarteari kalte egin diezaiokeen AHTa bera. Erabili-tako diru eta inbertsio oro, gutxi izan lite-ke gazteen langabeziari eta haurrenpobreziari aurre egiteko.

Juan Mari Arregi

Haurren pobrezia eta gazteen langabezia

36 UDALERRIK Gipuzkoako ForuAldundiarekin batera, obra eta zerbi-tzuetan euskara bermatzeko egitas-moa abiatu dute. Lehiaketetara aur-kezten diren enpresa eta erakundeekeuskara irizpideak zorrotzago betebeharko dituzte hainbat alorretan:zerbitzua zein hizkuntzatan eskaini

behar den, langileen euskara maila,kontratatuen euskara maila, hizkun-tza paisaia eta abar. Zigor EtxeburuaAldundiko Euskara zuzendariakadierazi duenez, irizpideak legebihurtzeko bidea jarraitu nahi dute,Kataluniako Generalitateak eginduen moduan.

Gipuzkoako hainbat udalerrik kontratu publikoetanpisu handiagoa emango diote euskarari

EKONOMIAREN TALAIAN - TERMOMETROA

Bahea

“Dozenaka eliteko kirolari euskaldun(euskaradunak alegia) dauzkagu.Dozenaka. Kirolari horietako askoketa askok, bloga edo twitter nahizFacebook-eko profila sortua dute,erdaraz beti. “Soberako eta sekula-ko ekoizpen aberatsa” daukagunezeremu guztietan euskaraz, zertarakohoriek “ere” aktibatu ezta? Gu betiaukerak galdu eta galdu… noizarte?

Hain zaila ote da erakunde publiko-etatik (izan udal, foru aldundi edojaurlaritzak), edo ikastolen elkartetikedo euskaltegien sareetatik, edo eki-men euskaltzale pribatutik adibidez,horietako batzuengana jotzea euskarahutsezko webguneak eta bestelakoakegin ditzaten laguntza eta sustapenaeskainiz?

Zakurrentzako ez, baina hain eus-kaldun nahi omen ditugun haur etagazteentzako, ez litzateke oso lagun-garria? Ez luke horrek lagunduko eus-karari erakargarritasuna ematen? Ezlitzateke hori hamaika manifestazioeta kanpaina baino eraginkorragoaizango?”

Euskalerria Irratiakoraingoan erelizentziarik ez

EUSKALERRIA IRRATIA laugarrenaldiz aurkeztu da NafarroakoGobernuak banatzen dituen irratibaimenetara, eta orain ere emisiobaimenik gabe geratu da. Iruñerakobi irratirentzako baimen banaketazegoen. COPEk 73,05 puntu lortuditu eta Ser kateak 72,43 puntu.Euskalerria Irratiak 72,05 lortu ditu.1988an ir ratia abian jar ri zenezgeroztik, lizentzia lehiaketetara aur-kezteaz gain auzitegira ere jo duIruñeko irratiak, baina ez du ondo-rio baikorrik izan. Europako Batzor-deak berak ere, behin baino gehiago-tan aholkatu dio Nafarroako

Gobernuari Euskalerria Irratia emi-titzeko baimenik gabe zergatik dago-en aztertzea. Gobernuko Komuni-kazio zuzendari Edurne Eliokadierazi du egin berri duten lizentziabanaketa “gardena, xehea eta objek-tiboa” izan dela. Mikel Bujanda irra-tiko zuzendariak honakoa adierazidu Berria egunkarian: “Proiektuankonfiantza genuen, baina bagene-kien nork erabakitzen zuen”.

Itzain erabiltzaileak zuzeu.com-en esanak:


TERMOMETROA - NET HURBIL

War News zerbitzutik hartu dugunargazkian, agentziak dioenez, ShaneBordonado soldadu iparramerikarra azaltzenda 2008ko abuztuaren 4an Irakeko AlAssiriyah hiriko karriketan patruilatzen,auzoko umeak jarraika dituela. Julian Gosoziologoak arrazoi ematen dio ImmanuelWallerstein filosofoari honek azaltzenduenean hegemonia bakoitzak bere burualegitimatu nahi duela balio unibertsalakeskainiz. Holandarrek bezala britainiarreketa yankiek ere merkataritza irekiaaldarrikatzen zuten. Horrez gain,holandarrek erlijio tolerantzia aipatzenzuten, eta britainiarrek zibilizazioa, civilizingthe natives, funtsean merkataritzaren bidezlortu beharrekoa. AEBek modenization edodevelopment (garapena) eskaintzen dizkieteatzeratutako herrialdeei. Orain Txina aridenez hegemonia bila, ikusi beharko da zeinbalio unibertsal berri dakartzan eskuetan.

AFGANISTAN ETA IRAK AHAZTUbezain laster ekingo diete AEBekgerra eta inbasio berriei. Hori eidago idatzita AEBek bezala mun-duan hegemonia erabili duten ere-duan: benetako indarra ematenduen nagusitasun ekonomikoaahuldu ahala, mendean eduki nahidituen eskualdeetan bortizkeriamilitarrez jokatu beste biderik ez duaurkituko. Julian Go soziologoamerikarra mintzo da horrela.

Bostongo unibertsitatean Agintepolitikoaren eta Gizartearen Teoriairakasten duen Julian Gok bere bos-garren liburua du Patterns of Empire:the Britsih and American Empires.1688 to the Present (Inperio ereduak:inperio britainiarra eta amerikarra.1688tik gaur arte). Liburuko ideiaklaburrean eskaini dizkio AlexDohertyri New Left Project aldizkari-rako.

Goren iritzian potentzia handibatek beste ezer hoberik egin ezinduenean erabiltzen du inperialis-moa, hau da, eskualde batean arma-da zuzenean sartu, eskualdea kolo-niatzat bereganatu edo okupatzea.Azken aukera taktikotzat. Badakigarestia dela direct imperialist joka-tzea.

Estatu batek nagusitasun ekono-mikoa duelarik ez dago horretaraheltzeko bezain desesperatua. Goekmultinazional handi batekin aldera-

tzen du. Multinazionalek nahiagodituzte merkatu libreak, badauzka-telako kapitalak eta baliabidea aur-kari txikiagoak menderatzeko mer-katu librean –zeinak ez baitirabenetan libreak, argitzen du Gok,horregatik maite dituzte korpora-zioek–. Baina abantaila hori ez dau-katenean, orduan konkurrentziantranpak egiten dituzte, etekinak etamerkatuaren kuotak ziurtatzeko.

Estatu batek berdin, munduannagusi baldin bada nahiago du statusquoak jarraitzea. Aldiz, estatua ahul-tzen hasi delarik, inperialismoakbalio dio nagusigoari heltzeko.Hala egin zuen Britainia HandiakXIX. mendean eta berdin AEBekXX.ean. Gok dioenez, II. MunduGerratik 1970eko hamarkada arteanhegemonia nabarmena eduki zutenAEBek, eta geroztik gainbeherahasitakoan ugaritu zituzten eskuhartze militarrak eta inbasioakmunduan zehar. Horren araberaVietnamgo gerra litzateke arauaberresten duen salbuespena.

Elkarren antzekotasun handiakaurkitu dizkie Julian Gok britainia-rren eta yankien inperialismoei.Ahultzen hasitakoan eraso milita-rrak gehitzeko joeraz gain, bi inpe-rialismoek egin dituzte ahaleginaketa bi ez onartzeko inperioak zirela.AEBetan denbora luzez herritarrenartean baina baita akademikoen

artean ere ukatu egin da. Berdin egi-ten zuten ingelesek, denbora luzezempire edo imperialism kontzeptuakusatzen baitzituzten NapoleonenFrantziaz aritzeko. Oso beranduhasi ziren britainiarrak modu libresamarrean aipatzen British Empire.

Datozen gerra berriakJulian Gok aurreko ikerlanetanaztertuta dauzka Puerto Rico etaFilipinetan AEBek egindakoak.Hain zuzen, bi kasuok aipatzendituzte intelligentsia iparramerikarre-ko askok defenditzeko yankiek ezdutela inperialismoa egiten, demo-krazia eta merkatu librea direnberen balioak esportatzen dituztela,demokrazia ezarri omen zuten biherrialde horiek lekuko.

Baina alde batera utzirik norbaitisistema demokratiko bat indarrezezartzearen ironia, erantzun duGok: “Puerto Ricon eta FilipinetanAEBek aurrean zeukaten lekukoelite bat lehendik hezia demokrazia-ren ideietan, eta AEBk kolabora-tzaileak behar zituzten. Haiekmeneratzeko, Amerika kolonialekofuntzionarioek ‘zaindaritza demo-kratikoa’ (democratic tutelage) ezarrizieten.

Ez zuten, ordea, berdin eginSamoan edo Guamen, hauetako eli-teak gehiago ikusten zituztelako‘salbai zintzo’ moduan”. Bide batez

Bertako askok aipatzen duten arren Amerikako EstatuBatuen hegemonia ezberdina dela historian zehar ikusi

diren beste inperioekiko, yankien inperialismoak aurretikHolandak eta Britainia Handiak ezarritakoen eredu oso

antzekoa darabil. Julian Go soziologoak aurreikusi du AEBekatzerri politika gogortu egingo dutela berriro.

Estatu Batuak zenbat eta ahulago,

inperialistago

| PELLO ZUBIRIA KAMINO |


- TERMOMETROA

esanda, britainiarrek antzeko demo-cratic tutelage ezarri zioten India han-diari XIX.ean.

Hala ere, potentzia handien araueta eskemak ez dituzte beraiekbakarrik erabakitzen, mendean har-tutako herrien erreakzioek baldin-tzatzen dituzte hein batean. Horre-la, dio Julian Go, nekez erabillezakete AEBek eredu kolonial tipi-koa, herrialde baten anexio eta kon-trol erabatekoa. Borroka antikolo-nialek erakutsi diete zerbait.

Alternatibak britainiarrek bereksortu zituzten XIX.ean zenbaitlekutan. Alde batetik, kontrol infor-mal bat, lekuko bezero edo morroi(client latinezko cliens hitzetik dator:nagusi batek babestu eta sustatzenduen menpekoa) edo aliatuak bila-

tuz. Bestetik, bide askoz erasoko-rragoa, eraso militarra edo/eta aldibaterako okupazio militarra. Biga-rren hau erabiliko dute klientelis-moak porrot egin duenean.

Saddam Hussein AEBen clientbat zen, eskema inperialistan. Bainaegoskortzen hasi zen eta nork agin-tzen duen erakutsi behar izan zio-ten. “Gehienetan horrela gertatzenda, lehenbizi mehatxu ekonomikoa,laguntzak eten eta enbargoak ezarri.Gero, honek ere huts egin badu,inbasio militarra, argi eta garbi.

Horixe ikusi dugu azken hamar-kadotan AEBak larritu ahala berenhegemonia ahultzen ari zelako, geroeta inbasio militar eta okupaziogehiago. Eta nik esango nuke horre-lako gehiago ikusiko ditugula dato-

rren hamarkadan, bai behintzatAfganistan eta Irakeko gerrak ahaz-tu bezain laster”.

Iparramerikarrak gerra berrietansartu, Barak Obamarekin oraintxeateratzen ari direnean nola edo halaIrakekotik?

Baiki, dio Gok. Inperio guztieta-ko jendeen moduan, AEBetakoekere memoria laburra dute, eta eko-nomiak makaltzen segitzen duena-rekin bateratsu ari dira indartzenmehatxuen erretolikak: “Inperialis-moa gehienetan mehatxuan oinarri-tzen da justifikazio bila. Bestalde,Irak eta Afganistanen motz geratuarren, US Army da munduko indarmilitar gotorrena”.

Hori zaio beldurgarria soziolo-goari: ekonomiaz gero eta ahulagoadabilen potentzia militarki mun-duan nagusi dela. Hori da esateabezala indar militarra baizik ez dau-kala. Horra arrazoirik handienapentsatzeko indarra erabili egingoduela bere burua gehiago makal-tzen ez ikustearren.

“Pentsa ezazu auzoko mutiko lis-karzale ezjakin, bortitz eta kankai-luenak galdu egin dituela berengoxokiak ahulagoak diren mutikoenkontra. Zer espero duzu egingoduela? Ohartzen naiz konparazioatxoro samarra dela. Baina heinbatean ez da gertatzen ari denetikoso ezberdina. Eta beldurgarria da,zeren eta ondoren ez baita etorrikoAEBen etengabeko erasoa baka-rrik, baizik eta mundu mailakogatazka-eskalada, agintearerioen artean. Etaorduan bai heldu zaigu-la mundu mailakogerra”. n

“AGINTARIAK gaizki ordainduakdaude, haietako askok enpresa pri-batuan askoz gehiago irabazikolukete eta horregatik ongi dagohaien soldatak igotzea”. Azken bihamarkadetan askotan errepikatuizan den argudioa da kargu publiko-en soldata igoerak eman direnean.Oparotasun garaietako argudioazen, krisiaren etorrerak orain estaliegin duena. Orain ez da esaten,baina politikari eta agintari askokjarraitzen dute hori pentsatzen.

Ez dago zalantzarik, herrialdebat, hiriburu bat, lurralde batenkudeatzaileek ondo ordainduakizan behar dute. Baina ardurapublikoa eta enpresa pribatuarenkonparaketa horiek oso arrisku-tsuak dira gobernu on eta ardura-tsuaren ikuspegirako, jardunarenindarra zerbitzu publikoaren ikus-pegian baino, lan sarian jartzendelako: “Bestela joan egingo dira,eta oso onak dira”.

Bada, joan bitez sektore pribatu-ra hala pentsatzen dutenak,espiritu publikoarentzat etagizartearentzat arriskutsuakdira eta. Orain inoiz bainoargiago ikusten ari da zein arris-kutsuak diren, funtsean haiekpentsatzen dutelako euren zer-bitzuak lan-sariez gain bestela-ko konpentsazioa ere merezidutela. Horregatik ez duteinongo arazo moralik enpresapribatuak alderdiei emandako diru-tza horietatik gain-sariak jasotzeko,enpresa pribatuan arituko baliraaskoz gehiago irabaziko luketelakoeta, beraz, haien sakrifizioak mereziduelako bestelako onurarik.

Bistan da, ezin esan klase politi-ko osoa halakoa denik; areago,“denak berdinak dira” horrenaurka egin behar da serio, esamol-de horrek “denok egin dezagunberdina” dakarrelako bere baitan,eta pentsamolde horiek direlakoustelkeria eta iruzurraren hedape-

naren oinarriak. Ustelkeriarenerresuman, boteretsuenek eta abe-ratsenek lapurtzen dutelakogehien, gizartea eta herritarrenkalterako oro har, eta berezikiahulenen kalterako.

Baina bai, jardun publikoa sakri-fizioa delako patrikaratzen duteeskupekoa, Calisto Ayesa Nafarroa-ko PPko sailburu ohiak onartuduen bezala: PPk erabaki zuenGobernuan egon behar zuela,berak bere negozioarekin bainogutxiago irabazi behar zuen eta,beraz, soldataz gain PPk eskainita-ko gain-saria eskuratzen zuen,Madrildik Jaime Ignacio del Burgokekartzen ziona. Bide batez, helbu-rurako ona bada, bitartekoa ereegokia dela aitortu du Del Burgok:berdin zen nondik zetorren berakjasotako dirua, kontua da zertanerabiltzen zen eta erabilera primera-koa zen (aitortu duenez, ETArenhainbat biktimarentzat eta Bastaya!-ren gisako erakundeentzat).

KONTUZ!-EK deituta, joan denlarunbatean Iruñean 5.000 pertso-na Nafarroako Kutxan zer gertatuden argitzeko kalera ateratzea ezda txantxetakoa, are gehiago bal-dintza haietan (euria, Osasunakopartidua, pilota telebistan...).Kutxa eta banku jarduera nahastuizana, kudeaketa txarra, handike-ria, zarrastalkeria (helikopteroak,Washington…), erabilera politikoa(Banca Cívica bai, beste euskalkutxak ez)… horrek guztiak ezinzezakeen ondorio onik ekarri eta

azkenean Nafarroako Kutxa azu-kre koskorra moduan desegin zenCaixabanken eta Nafarroak berefinantza tresna garrantzitsuenagaldu du. Guztia kudeatu duenUPNri ez litzaioke doan aterabehar, ezta jarduera hori ahalbide-tu duen PSNri ere.

Gauza asko daude azaltzekoagintariek euren interes politikoanherritarren diruaz egiten duten era-bileraz. EAJk salaketa gogorrakegin zizkion Patxi Lopezen Gober-nuari, haren jarduneko agintaldia-ren azken asteetan ere gastu han-diak egin zituelako. Orain,Gipuzkoako Hondakinen Kudea-keta (GHK) elkarteko lehendakariJuan Karlos Alduntzinek jakinaraziduenez, erakunde honek 300.000euroko gastua du hilero La Caixaeta Banestoren interesak ordain-tzen, orain erabiltzen ez duen mai-legu batengatik. Legealdia amaitzenari zela, aurreko diputatu CarlosOrmazabalek hauteskundeak baino

bost egun lehenago sinatu zuenerraustegiaren eraikuntza ber-matzen zuen finantza operaziohau. Orduan, erraustegiarenoposizio zabalak zalantzan jarrizuen Ormazabalek hori egitekozuen zilegitasuna, eta errauste-giaren eraikuntza behartzekotrikimailu gisa hartu zuen.Orain, Alduntzinek operazioa-ren zehaztasun gehiago eman

ditu eta mailegu honetan swapfinantza produktuen kontratazioasalatu du, horiengatik GHK-k 94milioi euro ordaintzeko konpromi-soa hartu zuelako.

Zalantzarik gabe, komenikolitzateke operazio guztia ondo argi-tzea, herritarrek beren diruaren era-bilera zertan eta nola egiten den argiizatea komeni baita,eta kasu honek, bes-teak beste swap horiektarteko, badituelakobere koskak. n

DA

NI

BLA

NC

OXabier Letona� ARGIAKO ZUZENDAR IA

Sakrifizioak eta gain-sariak

TERMOMETROA - MALTZAGATIK

2013KO OTSAILAREN 10A�46

Ez dute inongo arazo moralikenpresa pribatuak alderdieiemandako dirutzatik gain-sariak jasotzeko, enpresapribatuan gehiago irabazikoluketelako

2012KO IRAILAREN 2A�48

NON ZER - argia.eus · Xabier Pikaza, teologoa “Agian matxinada handia ari da gertatzen eta ez...

Documents

Transcript of NON ZER - argia.eus · Xabier Pikaza, teologoa “Agian matxinada handia ari da gertatzen eta ez...