O Provisional · 2021. 8. 2. · Xela Arias. EDITORIAL Páxina 2 O Provisional 26 de marzo de 2021...

Xornal de Información Xeral do Instituto de Educación Secundaria "María Sarmiento"

O Provisional Ano XXVII - Número 77 Viveiro, 26 de marzo de 2021

Se o tempo o permite, algúns profesores optan por impartir docencia no exteriorcomo é o caso da materia de Inglés en 1º de bacharelato

As circunstancias derivadas dapandemia obrigaron á instalacióndunha carpa provisional sobre apista polideportiva situada no pa-tio interior aos edificios.

Con esta actuación preténdesecontar cun espazo cuberto para otempo de lecer e poder impartircertas actividades da materia deEducación Física e Deportiva quenon se poden facer no ximnasio,ao non poder garantir o dis-tanciamento de 1,5 metros, nintampouco no exterior por mor domal tempo invernal e, ademais, nomomento no que o Concello deViveiro tamén tivo que pecharalgunhas instalacións municipais.

A empresa propietaria da car-pa e responsable da instalaciónfoi "Multicarpas Eijo" de Xovee o custo do alugamento, previs-to inicialmente ata finais deste se-gundo trimestre, correrá a cargodo presuposto ordinario defuncionamento do centro.

A situación de pandemia obriga a adoptar novas medidas deprevención; neste caso, como non se poden facer actividades

deportivas no interior do ximnasio e no exterior impídeo aclimatoloxía, optouse pola

Instalación dunha carpasobre a pista polideportiva

• Auditorías• Xubilación: Juan J. Pardo• Entrevista: Anthía Suárez

• Comunidade Yougth 4 Good • Unha pouca de luz sobre aelectrificación na Comarca• XXIV Semana da Prensa

• U.D. sobre a compostaxe• Logo cumpriremos 90 anos• Celeiro: enerxía eléctrica...

• Leis sobre Educación:unha tras outra

SUMARIO:SUMARIO:SUMARIO:SUMARIO:SUMARIO:LETRAS GALEGAS2021

Sarria, 1962 - Vigo, 2003

Poeta, escritora, tradutora eprofesora de Galego ligada a Edicións

Xerais de Galicia foi unha das vocessalientables da poesía galega

contemporánea. As súas obras considéran-se transgresoras e comprometidas,

sendo as máis coñecidas "Tigres comacabalos" e "Darío a diario" .

Xela Arias

EDITORIALEDITORIALEDITORIALEDITORIALEDITORIAL

Páxina 2 O Provisional 26 de marzo de 2021

Ao remate do 2º trimestre

Sinalabamos no número de decembro a sorteaparente que íamos tendo respecto á transmisiónda covid; pois ben, neste trimestre xaneiro/marzo,as cousas mudaron substancialmente ao igual quesucedeu en toda a zona educativa: dun só casocoñecido en decembro pasamos a ter uns 14 afinais de xaneiro, mantivemos en torno a 6 duran-te todo febreiro, para rematar o espello desta 3ªonda sen novos casos en marzo.

Todo isto lévanos a reiterar o chamamento á pre-vención respectando as medidas xa coñecidas portodos e, tamén, a adopción de novas accións comoa mellora da ventilación nas aulas interiores doedificio B, a instalación da carpa da que informa-mos na portada e novas sinalizacións nos corre-dores; aínda así, supón un traballo moi impor-tante manter esas pautas mínimas que ás vecesnon se cumpren; sabemos que traballamos, en granmedida, con adolescentes que non interiorizanfácilmente os perigos derivados da pandemia, perotamén sucede noutras ocasións con persoas me-nos xoves; á necesaria información temos que en-gadir en moitas ocasións sancións disciplinariasás que non queremos chegar pero que, lamenta-blemente, tamén son necesarias.

Pedimos a todos esforzo, comprensión e solida-riedade nestes momentos decisivos para a erradi-cación do virus; as vacinas están funcionando e,se todo vai ben, seguramente que o vindeiro cur-so vai ser moito mellor.

Cabe tamén unha reflexión para o futuro cerca-no: será necesario o uso das máscaras a cotío,polo menos nos meses de inverno, para prever ta-mén gripes e outras patoloxías?. Haberá centrosque se anticipen e inclúan xa ese requisito nassúas normas internas de funcionamento?

Disfrutade destes días de descanso para afron-tar con ánimo o último trimestre deste curso tanespecial.

Durante os días 14 e 22 de febreiro tiveron lugar aspreceptivas auditorías anuais que nos permiten seguirmantendo a certificación de calidade ISO9001, acadadainicialmente fai xa case vinte anos; na primeira das datassinaladas celebrouse a interna e na segunda a externa.

A autoavaliación interna estivo coordinada poladirectora, Helena Pérez Inés, e polo responsable decalidade do centro, Javier Lebón Díaz; mentres, a deseguemento contou coa participación da auditora daempresa certificadora AENOR, Noelia Cea Guitián, quenvalorou o esforzo adicional que afrontou o profesoradodurante o tempo de confinamento na atención aoalumnado a través da aula virtual.

AUDITORÍAS INTERNA EEXTERNA

O Provisional Páxina 3

xubilación: Juan José Pardo GatoA finais de xaneiro xubilouse o profesorde Automoción, Juan J. Pardo. Comezou

a súa carreira profesional no curso1982/83 no Instituto de F. P. das Pontes,

onde foi Director varios anos.Por concurso de traslados, en outubro de1989, veu para o María Sarmiento ondepermaneceu ininterrompidamente ata a

actualidade; nese tempo, ocupou oscargos de Secretario, Director (2004 a

2016) e responsable e impulsor dacertificación de Calidade ISO9001/2000.

Desexámolle moita sorte nesta novaetapa vital que agora comeza.

CORRECCIÓN DEERROS

No número anterior, publica-do o 22 de decembro de 2020,aparece en columna na portada"ningún caso positivo decoronavirus no noso centro"; arealidade é que, no momentode enviar O Provisional á im-prenta o dato era correcto pero,xusto nese momento, apareceuun caso positivo.

Tamén hai outro erro napáxina 16, figura o ano 1900como data do descubrimento davacina contra a polio polo pola-co nacionalizado estadouniden-se Albert Sabin, debendo dicirano 1958.

Desculpas!

Suspendida acelebración do San

Xoán BoscoO tradicional xantar de

confraternidade que, todos osanos polo San Xoán Bosco, ce-lebra o persoal xubilado do IESMaría Sarmiento tivo quesuspenderse por mor da situa-ción sanitaria que vivimos. Odesexo é poder celebralo o anoque vén.

26 de marzo de 2021

O ProvisionalPodes consultar os números

anteriores no enderezo web doIES María Sarmiento, apartado

REVISTA ESCOLAR

Teléfono contra oacoso escolar

900 018 018- Atendido durante as 24 ho-ras do día, os 365 días do ano.- Unha ferramenta indispensa-ble na loita contra o acoso.- A chamada é gratuíta, e nondeixa pegada.- Ademais, ponse á disposicióndos usuarios con discapacida-de auditiva ou da fala un servi-zo de mensaxería de texto, asícomo a atención dun axente enlinguaxe de signos por video-chat ou videochamada.

O ProvisionalPáxina 4

ENTREVISTA:

* Comecemos a túa afección ámúsica, como empezaches neseámbito?

Foi aos sete anos, comecei a tocara gaita no gupo tradicional de A Bar-queira (Airiños dos carrís); logo, connove anos, en Gamelas e Anduriñasde Espasante e foi cando me decidina estudar música para mellorar. Fixeno grao elemental na Escola de Músi-ca de Ortigueira e, depois, din o sal-to ao profesional no ConservatorioProfesional de Música de Viveiro ondeteño previsto acabar este ano a últi-ma asignatura, que quedou pendentepola COVID, pola rama de "Gaita eComposición"; teño unha obra clási-ca rematada adicada ás cofradías daSemana Santa de Viveiro.

Tamén formei parte do coros do IESde Ortigueira, voz contralto e coro pa-rroquial de Espasante (voz soprano eguitarra acústica), grupo de poemasmusicados "Sakabeira" (voz e guita-rra acústica) e actualmente grupo derock "Más Madera" (voz e guitarraeléctrica rítmica).

No referente a grupos tradicionais,á parte dos citados, logo estiven ta-mén na Banda de Gaitas de Ladrido,e Banda de Gaitas do Ortegal, na que

Natural de Espasante (Ortigueira), cursouparte da ESO e o bacharelato científico noIES María Sarmiento, onde fai actualmente o2º curso do Ciclo Superior de Automoción.En paralelo estuda música no Conservatoriode Viveiro, este ano rematará o graoprofesional de gaita e composición.Como veremos, aínda lle queda tempo para odeporte e a competición. * * *

Anthía Suárez Pernas

26 de marzo de 2021

sigo actualmente, xunto con Gamelase Anduriñas, onde tamén practicobaile tradicional.

* Antes de entrar no plano máisacadémico, falemos do deporte; quesignifica para ti?

O deporte tamén é sumamente im-portante para min, no tempo que mequedaba libre... De pequena, ata osoito anos, facía natación, logo come-cei en tai-chi para combatir os ata-ques de pánico escénico que me da-ban nas audicións do conservatorio elogo continuei como arte marcial. Portemas de horario tiven que deixalo ecomecei a tomar clases de surf, che-guei a surfear pero necesitaba un de-porte que poidese practicar todo oano e como lle collera o gusto á loi-ta, empecei en boxeo (de momentotéñoo abandonado pola pandemia).

* Logo a febre polos motores?Si. Comezou aos 12 anos cando co-

ñecín a Richard, a min xa me gusta-ban os coches e motos de antes peronon chegara a nada. El levoume ósmeus primeiros rallys e chamábamepara baixar ao taller os fins de sema-na cos coches de competir, aí empe-zou a desenvolverse a miña paixón coequipo de rallys "Evodrive". Eu sem-pre estaba presente nas asistencias dosrallys asturianos, pero como mecani-ca "oficial" só estiven nos dous rallysda Mariña.

Richard, a parte de ensinarme casetodo o que sei de mecánica, é comaun irmán maior para min ; estudou oCM de Electromecánica aquí no Ma-ría Sarmiento, no 2001, e dende aque-la traballa co seu pai como mecáni-co. Tamén foron pilotos de rally e asis-tencia, seu pai chegou a ser asisten-cia de Germán e Estrella Castrillón.

Esta paixón é compartido coas mo-tos, teño unha dende os 16 que pui-den sacar o A1, ao 18 saquei o A2 eeste ano espero sacar o A.

* Respecto ao ciclo superior queestás cursando, responde ás túas ex-pectativas?

O ciclo cumpre as miñas expectati-vas, creo que con toda a teoría quesei poido enfrentarme a calquera pro-blema. Pero logo na práctica xa severá cando esteña no taller, penso quepodíamos ter feito máis... se non adi-cásemos tantas horas ao mantementodas instalacións do centro, e o traba-llo estivese mellor asignado. Ás ve-ces chegou a ser un pouco caótico conmoita xente nun só taller; pero gra-zas a este ciclo aprendín a pintar conPardo, do que levo o mellor recordo,encantábanme ás súas clases e creoque aos meus compañeiros tamén.Logo comunicacións con Ángel, foimoi entretido, poñendo en práctica anosa axilidade en entrevistas de tra-ballo ou apaciguando a un "cliente

O Provisional Páxina 526 de marzo de 2021

E N T R E V I S TE N T R E V I S TE N T R E V I S TE N T R E V I S TE N T R E V I S T A D @ SA D @ SA D @ SA D @ SA D @ S A N T E R I O R M E N T E : A N T E R I O R M E N T E : A N T E R I O R M E N T E : A N T E R I O R M E N T E : A N T E R I O R M E N T E :

Ana Otero Rodríguez,Cristian Vale Varela,

David González Pigueiras,Andreea Daniela Moisa,

Sara Isabel Méndez Toriza, Diana Fernández Gómez e DavidDíaz Díaz, Andrés López Chao,

Lorena Piñón López,Yolanda Fernández López,

Susana Quintela Díaz,Jessica Lash,

Catalina Rivera López,Ramón Martínez Pego,

Helena Pérez Inés, David e Valeria Fernández,

Atilio Díaz Luaces, Alicia Figueiras Icasuriaga,

Narciso Pillo Guerreiro,Uxío Rodríguez García,

Patricia Amigo Caruncho,Óscar Rolle Calvo,

Javier Mariño Chao, Adrián Ben Montenegro,Juan A. Menéndez Rocha,Eric Rodríguez Wolpers,Manuel Mira Martínez,

Manuel Fernández López,Gonzalo Dablanca Blanco,

Rebeca Bermudez Ramudo,Ángel Rodríguez Vázquez,

Patricia Mariño Bouza,José Rodríguez Costa,

Pedro Álvarez Expósito, Dolores Núñez Estévez,Francisco Basanta Barro,

Euloxio Xesús Rubert Méndez

rabioso". De bancada e transmisiónsfoi onde máis materia aprendín den-de soldar a montar un diferencial. Een empresas, a defenderme un poucono sector administrativo.

* Como pensas desenvolver a túacarreira profesional?

Penso seguir estudando mantemen-to aeronáutico como mecánica de he-licópteros: a licenza B1.3 en Cithe.Chamoume moito a atención a visitaque fixemos co instituto o curso pasa-do á base do helicóptero Pesca-2 deCeleiro, un traballo con gran respon-sabilidade e moi específico.

Véxoo coma outro mundo da mecá-nica, menos coñecido para min, queme gustaría explorar, pola súa maxes-tuosidade, e para medrar profesional-mente, obtendo máis coñecementos damecánica para desempeñar mellor omeu traballo. Xa sexaen helicópteros, co-ches, motos... calque-ra tipo de vehículo.

E independente-mente do que faiga,as miñas raíces nosrallys e no taller dosveciños estarán aí.

* Sabemos que,inicialmente, inclu-so che gustaba aMedicina, que llesdirías aos teus com-pañeiros respecto aode seguir ou facer oque máis che gusta?

Pois si, toda a vidaquixen facer Medi-cina, estaba dispostaata irme a Costa Ricaestudala. Pero a basede buscar e buscar,dinme conta de que a filosofía da Me-dicina aquí non me gusta. Para min axente non son números, cousa que sique teñen presente na medicina sud-americana, ensinan dende o primeiromomento que aínda que fallen os re-cusos, coma en Cuba, hai que ser hu-mano tratando da mellor forma ospacientes e logo tentar curalos o me-llor posible.

Podía irme, si. Pero logo, o máis pro-bable sería ter problemas para homolo-gar a titulación e a terriña é a terriña.

En cambio, da mecánica sempre megustou todo, solo que o tiña descar-tado porque para os meus pais era im-pensable, xa empezando porque nonera unha carreira universitaria. A me-ses de ter que apuntarme na Univer-sidade e buscar piso, dinme conta deque a rama sanitaria non era o meu,necesitaba un traballo que me deramáis. Á parte, con tantas cousas comome gusta facer a min, reflexionei so-bre o tempo libre que tería sendo mé-dico e... Sigo co pensamento de tra-ballar para vivir, non vivir para tra-ballar, botar oito ou nove horas fa-cendo o que me gusta e logo a outracousa. Polo que me tocou dar un petona mesa, dicir: "mamá, papá, non vou

á Universidade, voufacer mecánica". Eaquí estou, agorameus pais volven es-tar orgullosos demin. Non sen traba-llo.

Polo tanto, animoa todo o mundo a fa-cer o que máis lleapaixoa, aínda quecuste. Se se esforzanen serio no que cren,chegarán a ondequeiran.

* Consideras omundo da mecáni-ca aínda como mas-culinizado?

Si, considero que amecánica está com-plicada para a mu-ller, ou polo menos

pola miña experiencia. Non no tallerde Richard, que me tratan coma dafamilia e me ensinan todo o que sa-ben, senón cos clientes, teño pasadono taller algúns días axudándolles noverán e teñen dende metido as mansno medio -para "axudarme" sen ne-cesitalo nin o máis mínimo quitandoos tornillos dun cubrecarter- ou mes-mo ver como xa lles cambia a cara

cando me mandan a min cambiarlle oaceite ao seu prezado coche. Logo haioutros máis agradables que che danánimo e respetan como profesional.

Tamén roces con algún profesor,porque non me chega con ser muller,senón tamén que non me calo anteunha inxustiza, e gústame opinar.

Considero que se a calquera mullerlle gusta de verdade, que o faiga. Peroque vaia preparada a que non vai serun camiño de rosas, hai que mantersefirme moitas veces e pensar que, se xadeches o primeiro paso, e xa todo omundo pensa que toleaches por faceralgo diferente, mentres ti segues. Xanon hai quen te pare.

É algo que vai ir cambiando poucoa pouco, pero o subconsciente xogamalas pasadas á xente, ás veces.

Moitas grazas!


EDICIÓN DUNCATÁLOGO DE

FONTES E LAVADOIROS

26 de marzo de 2021

Na publicación recóllense as fi-chas coas características e locali-zación da maioría das fontes e la-vadoiros do concello de Viveiro.

O traballo de campo foi realiza-do ao aveiro do proxecto Voz Na-tura iniciado fai tres anos, coordi-nado polo profesor Francisco Ba-santa Barro coa participación demáis de 20 docentes e varios gru-pos de alumnos.

Parabéns!

Os integrantes do equipo " Os xefes do futuro" durante a entrevista que lle realizaron aMercedes Prieto Torres, unha das responsables de Cáritas en Viveiro

O alumnado do 2º curso de FPBásica de Servizos Administrati-vos entrou a formar parte da co-munidade online de mozos Youg-th 4 Good, dependente da Fun-dación Vodafone en convenio coConcello de Viveiro, participan-do durante este curso 2020-21 noprograma Project Lab pensadopara colexios.

Este programa tén comoobxectivos concienciar ao alum-nado de como dende o seu en-torno máis próximo se pode"cambiar o mundo" e como cadapersoa se pode convertir nunaxente de cambio para axudar afacelo. O programa baséase notraballo colaborativo con fin deresolver un reto.

O María Sarmiento é o primei-ro Instituto público de Galiciaque participa neste reto que na-ceu o curso pasado.

O noso alumnado con dousequipos:

* "Os xefes do futuro", forma-do por Adrián, Andrea, JoséLuis, Selenia e Paula. O reto quese propuxeron solucionar foi:

Como poderíamos axudar ás per-soas que pasan necesidades eco-nómicas en Viveiro que lles é di-fícil ter comida, mediciñas ouroupa?.

Para intentar buscar solución aoreto contaron coa axuda de ex-pertos como Mercedes responsa-ble de Cáritas en Viveiro e Asun-tos Sociais do concello.

* "Os peripatéticos viveirenses",integrado por Izaro, Jorge, Ne-rea e Chus. O reto para eles é:Cómo poderiamos acabar cos es-tereotipos de xénero, xenófobose sobre fronte ao colectivo LGT-BIQ existentes en Viveiro?

Na busca da solución conta-ron coa axuda de expertas comoas representantes do colectivoObservatorio da Mariña polaigualdade.

Este equipo acaba de procla-marse finalista, a nivel nacional,ao acadar unha puntuación queos sitúa xa entre os dez primei-ros de España. Informaremosmáis detalladamente no vindei-ro número.

Parabéns a eles e á súa profeso-ra Yolanda Fernández López.

Fundación Vodafone:formando axentes de cambio

VACINACIÓNCONTRA A COVID-19Dende finais de febreiro, o

persoal dos centros educativosforon convocados polo SERGASpara administrarlles a vacinacontra o virus da Covid.

Inicialmente, os menores de 55anos foron vacinados coa fórmulade Astra-Zéneca; mentres, sóalgúns maiores desa idade foronconvocados; a este grupo estanllesinxectando a de Pfizer ou a deModerna, segundo existencias.

No IES María Sarmiento xaaccederon á vacina uns 70 profe-sores e parte do persoal nondocente, acudindo á convocatoriao 100% dos que tiñan dereito ámesma; agora, polos motivoscoñecidos, a campaña estasuspendida por uns días.


n:t.l.

26 de marzo de 2021

Nós conmemorámolo o venres29 de xaneiro durante o recreo.O Departamento de Orientaciónachegounos unha proposta deactividade consistente na intro-dución de títulos de cancións quenos inspiren paz, amor, solidarie-dade, que introducimos nunhacaixa de correo adicada á/ás per-soa/as que queremos.

Tamén nos facilitaron termos aconsiderar: resiliente, traballado-

DÍA DA PAZO 30 de xaneiro conmemórase a morte de Mahatma Gandhi, líder na-

cional e espiritual da India, profundo defensor da Paz e da non violencia.

ra, apaixonada, compasiva, ama-ble, ecoloxista, tolerante, valen-te, interesante, creativa, apaña-da, atenta, colaboradora, comu-nicativa, sincera, construtiva,xusta, bos principios, bos valo-res, legal, leal, responsable, con-secuente, divertida, asertiva,empática, pacífica.

O acto tamén contou ca presen-za do Dj GYM que actuou baixoda carpa da pista polideportiva.

* FOTO ÁLBUM *"Os Píndaros" nunha actuación no noso salón de actos o 31 de xaneiro de 1967. Dos seis compoñentesdo excelente grupo musical viveirés, cinco eran irmáns: os Bermudez Couso. De esquerda a dereita están:Gilberto (falecido); Moncho, era a primeira actuación que facía co grupo, cun traxe diferente, aínda ame-niza habitualmente as festas da rúa Zapatería; César, que deu clase de rondalla e gaita no Pastor Díaz(pai da exprofesora de Música do María Sarmiento, Mari Luz Bermudez Guerreiro); Modesto (Rasputín),foi integrante dos Tamara, actualmente reside en Valberg (Suecia), Chente Díaz, alleo á familia, segue

tocando o saxo tenor na banda municipal O Landro; Pepe, á batería.


DOAZÓN DE SANGUEO pasado mércores, 17 de marzo, a axenciade doazón de órganos e sangue ADOS,

pertencente áConsellería deSanidade,desprazou ata onoso centro unhaunidade móbil deextración.Como vén

sucedendo dende fai máis de 25 anos, o IESMaría Samiento colabora activamente nascampañas do ADOS promovendo o altruímoe a solidariedade entre o noso alumnado.Grazas a todos os doantes!

24 de febreiroD Í A D E

R O S A L Í A

26 de marzo de 2021

CURSOS AFDAcaban de dar comezo no noso centro tres accións

formativas para desempregados en formato de cursopresencial. Ofértanse os seguintes:

-Pintura de vehículos, (TMV0509) de 460 horas deduración, rematando no mes de xullo.

-Montaxe de sistemas domóticos e inmóticos,(ELEM0111) de 360 horas que tamén está previsto queremate a mediados de xullo.

- Financiamento de empresas, (ADGN018) cunhaduración de 550 horas e con finalización a principiosde setembro deste mesmo ano.

As dúas primeiras accións certifican a profesionali-dade no nivel 2; mentres, a de financiamento de em-presas acredita xa o nivel 3.

Para máis información: contactar co Xefe de Estu-dos de Ensinanzas de Adultos no teléfono 982-870916. Anaco de "Contos da miña terra"


mu

lle

re

s pio

ne

ira

sVisitounos o robot Blue

8

de

m

ar

zo

D

ÍA

I

NT

ER

NA

CI

ON

AL

D

A

MU

LL

ER

26 de marzo de 2021

Desarrollado por Fedepesca coa colaboración do Mi-nisterio de Transición Ecolóxica e a Fundación Diversi-dad, o androide percorreu os centros da zona educativapara concienciar aos mozos de PMAR e 2º da ESO da

necesidade de respectar o medio ambiente.

Na foto vemos aos responsables da Confraría de Pescade Celeiro nunha demostración ao noso alumnado o

pasado 28 de xaneiro no salón de actos.

Durante o pasado mes de xanei-ro abriuse un oco de grandes di-mensións debaixo da zona deunión dos edificios de talleres e overmello.

O volume considerable da fo-chanca obrigou ao valado dunhaampla zona e a proceder ao recheoe formigonado da mesma.

Aparentemente a causa foi a en-trada de auga da choiva no sub-solo que é de area; non debemosesquecer que toda esta zona era,ata os anos sesenta, unha continua-ción da praia e do Cembedo.

FOCHANCAA instalación de emisores wifi

por todas as dependencias do cen-tro é unha acción que promove aConsellería de Educación e que,en certa medida, xa fora iniciadadende os plans e orzamentos dopropio Centro.

Segundo o noso coordinador deEdixgal, José Ramón Estévez,agora será posible circular dunespazo a outro sen perda de co-nexión á que se accede dende ocorreo corporativo, favorecendoa conectividade e o acceso aosrecursos didácticos dixitais.

WIFI


O P

rovi

sion

al

fai 10 anos

fai 15 anos

fai 20 anos

fai 5 anos

Nº 20, publicación: 06-04-2001EDITORIAL: a mellora da calidade

SUMARIO: Novos medios, En la búsqueda de un mundomejor; A cova da doncela, El naufragio de la Fragata

Magdalena y ... (II), Aprobados os orzamentos, Como serun "jaker" , Comisión Pedagóxica, A reforma da reforma

Nº 35, publicación: 07-04-2006SUMARIO: O IES María Sarmiento participa no Programa

PISA 2006, A Festa do San Xoán Bosco, Como se vive a Leiantitabaco, Algoritmo, A Biblioteca Escolar e a CDU,

O Bruxo do Pozo, Otis Spann, Entregado o premio doINEGA ao Departamento de Tecnoloxía, Campaña de

vacinacion contra a meninxite

Nº 50, 23-06-20011(editouse un único número para semana santa e xuño)

SUMARIO: Obras e auditorías, Entrevista a Manuel MiraMartínez, Reunión dos xubilados, Bienvenus Chez Vous,

Paradoxo de Fergusson, O cine e a literatura na poesía deLois Pereiro, SUPLEMENTO nº 6, Experiencia Abalar,

Planificación estudos 2011-12, Xubilacións, O día da fin domundo, Charley Patton, 2011 Ano Europeo do Voluntariado

Nº 62, publicación: 18-03-2016SUMARIO:

Visita do Conselleiro de Educación,Auditoría, Entrevista póstuma D. Ángel Rodríguez Vázquez,

O Educador Social na Educación Formal,A base dos americanos de Bares, Un poeta entre reclutas,

A mediación na resolucióndeconflitos

26 de marzo de 2021

fai 20 anosNº 5, publicación: 03-05-1996

SUMARIO: O proxecto de rede de centros de Galicia, A rede que nos

enreda, As papeiras, San Xoán Bosco 96, Lenda e Historia da illada Coelleira, Eu o antroido, Demonios, 1995 chegaron os Rollins

Stones a Xixón, O Fondo Social Europeo financia os ciclosformativos de FP específica


No primeiro caso, D. José Barro,funda Electrobarro, partindo daampliación dun pequeno xeradorque xa tiña na fábrica de Chavín,daquela aínda adicada ao téxtil;contrúe una liña de alta, a 6.000voltios, ao son da estrada deMondoñedo, cara a V iveiro,rematando nun tranformador de40KVA1 con distribución a 150voltios; así, Viveiro contará conalumeado público2 cara ao 1896, sódous anos despois de Lugo e tresdespois de Mondoñedo, que tivoluz pública antes que a propiacapital da provincia.

Mentres D. Benigno funda a"Hidroeléctrica V ivariense"despois de recorrer3, e perder, aconcesión a Barro e a declaraciónde utilidade pública do alumeadode Viveiro que ditara o GobernoCivil. A central de López estaba,máis ou menos, onde despoisestiveron as oficinas de BarrasEléctricas; neste caso era térmica,estaba accionada cun motor degasóxeno que alimentaba unalternador de 100 Kva, a liña de altatamén era a 6 Kv e a distribuciónfacíase a 127 e a 220 voltios.

Xa arredor de 1910, BarroGonzález pon en funcionamento acentral de Chavín3 de 350Kva (presa

Unha pouca de luz sobre o comezo da electrificación na Comarca

do salto do can) e, pola súa banda,López Muñoz, inicia a construciónda central de Xan Blanco que será"boicoteada" polo seu rival aocomprar uns prados que impidena continuación da necesaria canlede abastecemento de auga; taménsofre outro revés, xa no 1917, cofracaso da coñecida como "Hidro"4

de V iveiro o que, lonxe deamedrentalo, lévao ao inicio dedous novos e significativosproxectos:

-Por unha parte, a mellora da"Hidro" dotándoa dun motorbicilíndrico de gasóleo.

-Inicia a construción da centralde Riobarba sobre un regoafluente do Sor, o Batán5 consti-tuíndo a sociedade Benigno MuñozElectra-Riobarba (V iveiro); estacentral era capaz de xerar unhas300Kva, comeza a funcionar no1919, dando abastecemento a OVicedo, O Barqueiro, e ás parro-quias limítrofes6.

1 A cavea (KVA) constitúe unha unidade de potencia eléctrica, equivale a 800 vatios en instalaciones trifásicas; nas monofásicas, a relación é de 1 a 1.2 O acto de inauguración tivo lugar na praza, o 22 de novembro de 1896; ademais do alumeado público instalouse nas vivendas particulares de FranciscoPernas, José López, farmacia de Benito Puente e sociedade de recreo.3 Segundo se recolle, entre outros, en "La Correspondencia Gallega: diario de Pontevedra" o 4 de decembro 1899.3 A canle tiña uns 1.500 netros; probablemente tamén a constrúe coa intención de alimentar a mina da Silvarosa e a fábrica de Amat.4 Así era como se coñecía no pobo á "Hidroeléctrica Vivariense" de D. Benigno.5 No lugar do Muronovo, pertencente ao concello do Vicedo. O rego é afluente do Sor, a canle da central tiña uns 300 metros de lonxitude.6 A finais de 1921 e comezos do 22 presentou proxecto para liña de transporte a Lousada, Vilar, Forqueta, Chao, Tellado, Perdiñeira e Riobarba.

O século XIX remata para Viveiro cunha eclosión de prosperidade: alumeado público eléctrico, fábricade Chavín, inicio das actividades na mina da Silvarosa, o vapor vai substituíndo á vela, potente

industria da salgadura, o recheo, a inauguración da ponte do Barqueiro, o inicio do proxecto para otren Ferrol-Xixón e a loita persoal entre dous grandes emprendedores da época: Don José BarroGonzález e Don Benigno López Muñoz que, entre otras moitas cuestións, rivalizan tamén pola

electrificación da Comarca, ata daquela iluminada por medio de candís a gas.

Imaxe do interior da central hidroeléctrica de Chavín.Na mesma aparece o propio José Barro e a súa segunda dona, Concha Rebellón

O ProvisionalPáxina 12 26 de marzo de 2021

Sinalan os estudosos que para oúnico que se puñeron de acordoos nosos personaxes foi para ainstalación das famosas ratoeirasou caldeiretas7 que limitaban apotencia dispoñible polos escasosabonados; ata ese momento,pagaban un tanto alzado enfunción das bombillas que tiñaninstaladas (normalmente eran sódúas, unha na cociña e outra nosobrado, ambas con filamento decarbón).

Xa no 1927, falece D. Benigno deforma tráxica e a Electra-Riobarbade Sierra López y Cía8 queda enmans da "Sindicatura de la quiebrade D. Benigno López" formadapolos acredores; Barro aproveita aocasión e vaise facendo coamaioría do accionariado aínda quea hidroeléctrica de Riobarba seguedirixida por un familiar do falecido,o Sr. Arango.

Pola súa parte, Barro construíu acentral de Xerdiz de 1.250 Kva,cunha canle de 2,7 quilómetros,que se inaugurou no 1946; o seu

promotor falecera o 14 de xaneirode 1942 e só a puido verfuncionando en fase de probas. No1961, esta central sofre unincendio e, xa no 1962, é absorbidapor Barras Electricas Galaico-Asturianas (BEGASA).

No 1954, Electra-Riobarba,queda constituída como SociedadeAnónima e, finalmente, tamén éabsorbida por Barras no 1977.

ELECTRIFICACIÓN NA COMARCAEN COMPARACIÓN CON OUTROS

LUGARES DE GALICIANeste contexto finisecular do

XIX, a pobreza técnica éinimaxinable para os temposactuais; aínda que nos centramosneste artigo nas centraishidráulicas, había moitas térmicasde carbón ou de gasóxeno porquepermitía situalas cerca, ou dentro,dos núcleos de poboación; algúnsautores sinalan que ospromotores, os emprendedorescapitalistas da época, nonconstruían centrais hidroeléctricas

moi lonxe dos núcleos polas caídasde tensión que se producíandurante a distribución, moitas dasveces en corrente continua, concondutores de mala calidade emalos illamentos; tamén poloinvestimento inicial que supoñía,o abastecemento das grandescidades estiveron ligadas ásfamilias banqueiras da época;mesmo como sinala AlberteMartínez López, a rémora domonopolio do gas, polasconcesións que tiñan as empresaspara subministrar alumeadopúblico fixo que nalgunha cidadeimportante chegase a luz máistarde que en vilas máis pequenas.

Na nosa Comarca, ademais dascomentadas centrais hidro-eléctricas de Chavín, Hidro, XanBlanco e Riobarba, houbo moitascentrais de tipo pequeno emediano. Sinalamos, no apartadoseguinte, algunhas delas ao tempoque xa vemos como foron caendoen mans doutras máis grandes ecompetitivas a medida queavanzamos no século XX.

1884

Arsenal de Ferrol"Sociedad Anglo

Española de Electricidad"

Pontevedra Comeza a funcionar o 2 de xullo de 1888,

grazas ao impulso do marqués de Riestra através da "Sociedad de Alumbrado

Eléctrico de Pontevedra". O sistemafuncionaba a vapor accionando unha

dinamo; foi a segunda cidade en contar conalumeado público, despois de Girona

1888

1890

A CoruñaNo 1887 a corporación coruñesa

concede permiso á "Sociedad Fariña yCª" con este fin. A enerxía obtense

mediante unha máquina de vapor

Xubia (Neda)Entre 1791 e 1794 constrúese a Presa do

Rei para abastecer os ReaisEstablecementos de Cobrería.

Posteriormente, adaptan un alternador queproporciona luz eléctrica á zona e á fábrica

1892

1893

MondoñedoFoi a "Electricista

Mindoniense" a queproveu de alumeado

público a Mondoñedo,aproveitando as augas

do río Tronceda(Viloalle)

7 Aparellos rudimentarios que limitaban o consumo instantáneo a uns 500 vatios.8 Así era como se denominaba, naquel momento, a central de Riobarba.


9No 1943, Pedro Barrié de la Maza, funda "Fuerzas Eléctricas del Noroeste" (FENOSA) en rivalidade coa "Electra Popular de Vigo yRedondela", constrúe o encoro das Conchas, no Limia, para subministrar a Vigo. Finalmente, no 1955 a "Sociedad General Gallega deElectricidad" e "Fábricas Coruñesas de Gas y Electricidad" integranse tamén en FENOSA.

10 Barras Eléctricas Galaico-Asturianas, S.A., créase no 1931 coa unión de Electra del Esva e Electra de Viesgo; comeza no ámbito dacomercialización da enerxía procedente da central hidráulica asturiana de Doiras (Boal). No 1935 Eléctrica Lucense, que tiña a central enPiago de Martul (Castro de Rei), adquire as distribuidoras que daban servizo a Mondoñedo e Vilalba, dando servizo a case toda aprovincia. Xa no 2001, segrega a xeración (Barras Eléctricas Generación S.L.)

11Iberduero integrou, na década dos 40 do século pasado, a "Saltos del Sil"; a propia Iberduero fusionouse no 1992 con HidroeléctricaEspañola constituíndo Iberdrola; como vemos, despois do despegue inicial da electrificación, as grandes corporacións van fagocitando ásmáis pequenas segundo a lei do mercado.

12Propiedade de Seivane da Pena, durante o día abastecía un aserradoiro e, pola noite, vendía enerxía aos veciños; o mesmo acontecíacoa de Santo Tomé, propiedade dos de Camacho.

13Electra-Muiña comezou a funcionar nos anos 50, creada por un asturiano, D. Benjamín, que tiña un cargo directivo en BarrasEléctricas; funcionou ata 1958 cando conectaron a corrente que viña da fábrica de luz de Lugo; o encargado era José Morán que logo foracobrador de Barras Eléctricas. A Muiña ten unha parte en Pol e outra en Baleira, a central pertencía ao concello de Baleira.

DESAPARICIÓN E INTEGRACIÓNAs centrais pequenas e de tipo

medio que comezaran aelectrificación das vilas epequenos núcleos de poboación,foran abandonándose, malven-déndose ou integrándose, no casode Galicia, en FENOSA9, BEGASA10

ou IBERDUERO11.Na nosa zona, como vimos

dicindo, daba servizo BarrasEléctricas Galaico-Asturias que,nese proceso de integración,adquiriu:

-No 1931, "Eléctrica Lucense"-No 1935, "Eléctrica Gontán" e

"Hidroeléctrica de Tronceda"(Mondoñedo)

-En 1937, "Electra Industrial deGuitiriz"

-"Electra de San Jorge",(Lourenzá) no 194912.

-No 1957, "Electra Murense" quedaba servizo a Muras, Xermade eunha parte de Vilalba.

-Nese mesmo ano, faise coa"Electra Turia", que provía aConforto e San Mamede. Taménadquiren "Electra V illamiense"que abastecía a Pontenova e zonade Meira.

-En 1959, adquiren "ElectraFazouro" que daba servizo entreSan Cibrao e Fazouro dende acentral de Fontao.

-Xerdiz e Chavín, no ano 1962.

LugoHidráulica

"Alumbrado Eléctricode Lugo" a cargo de

Acea de Castro Romay

1894

SantiagoSociedad de Gas y

Electricidad de Santiago(Menéndez Valdés y Cía)

Ponteareas Salto de Pardellas, no ríoTea. Comezou a funcionar

o 13 de xuño de 1895,promovida por AntonioSestelo Gayoso e JoséGayoso Maquieira. Foisusbstituida pola nova

central de Maceira

Ourense"Eléctrica de

Orense" pertencenteá banca Marchesi

1895

ViveiroElectro-Barro de José

Barro González, pequenoxerador dende a fábrica

de lenzos de Chavín

MonforteAntonio Sestelo e Jesús Adrán,

Salto de Vilanova con apoio dunmotor a vapor. No 1905 créase a

sociedade anónima "Eléctricade Monforte y Chantada" e,posteriormente, no 1908 oalumeado público pasa adepender da "Compañía

Eléctrica de Orense"

1896

Betanzos

Tui

Xa nos anos 1962 e 1963, fansetamén con "Hidroeléctrica delCanedo (coñecida coma a plantade Canoura, estaba entre SantoTomé e Santa Cruz, no lugar deCanedo), "Hidroeléctrica" dePoncabalar, "Hidroeléctrica delJunco", "Hidroeléctrica de laOnza", na zona de Ferreira doValadouro.

-No 1970, queda integrada enBEGASA a "Electra del Masma" quesubminitraba enerxía entre Foz eRibadeo.

-No 1972, "Eléctrica La Muiña",situada na ladeira da Marronda,subministraba a Pol e Mosteiro13.

V igo"Sociedad para

alumbrado y calefacciónde La Coruña y Vigo" de

capital francés

VilagarcíaDende a central de Segade,

contaba con dúas turbinasAlemayer de 200 kVA que

accionarían cadansúa dínamode 225 CV. Tamén abastecía a

Carril, Caldas, Cesures, Padróne Cambados.

1899

-ELA

BORA

CIÓ

N P

ROPI

A PA

RA "O

PRO

VISI

ON

AL"

NOTA: ESTE TRABALLO NON PRETENDE SEREXHAUSTIVO, SÓ INICIAR AO NOSO ALUMNADO

NESTA REALIDADE PARA QUE CONTINÚENPROFUNDIZANDO SOBRE O TEMA


-No 1973 quedan tamén baixo ocontrol de Barras, "José CabanaPuente" que daba corriente aMuimenta e parte da Terra Chá.

-Como dixemos anteriormente,no 1977, intégrase en BEGASA acentral de Riobarba.

O mesmo sucedeu noutras zonasde Galicia coas grandes corpo-racións Fenosa e Iberduero que

tamén foron facéndose coasnumerosas centrais hidro-eléctricas e pequenas térmicas.

Tamén é significativa a pequenacentral hidroeléctrica situada acarón da casa da administracióndas antigas fábricas de Sargadelos(Cervo); ao comezar a funcionar afábrica de refractario en Burela,

14 A presa tén 11 metros de salto sobre o río Xunco cunha canle duns 500 metros de longo por 1,3 de ancho ao longo do paseo dosnamorados; alimentou inicialmente ás antigas reais fábricas; despois da súa última etapa (1870 a 1875), a propiedade das instalaciónshidráulicas pasa á familia Cucurny que continúa fabricando ladrillo refractario en Burela. No frontispicio do edificio que alberga a centralaínda se pode ver o nome dos últimos usuarios.

N.T.L.

Abundaban, na primeira metade do século XX, as pe-quenas minicentrais hidráulicas, moitas delas con sim-ples dínamos (corrente contínua) que abastecían a nú-cleos illados de poboación.

Exemplificaremos este aspecto coa análise da situadana Borra, parroquia do Sixto (Ourol, construída a redordo ano 1930 e que estivo en funcionamento ata 1983.Este barrio é bastante extenso, entre dous nacentes dorío de Bravos, polo que non se atopaba cerca dun caudalde auga suficiente para satisfacer enerxía para a duciade casas do lugar. Isto levounos a buscar as augas dunafluente do Sor, nos límites sur da parroquia. Debido aesta circunstancia, a lonxitude da liña era bastante longapara este tipo de minicentrais eléctricas de barrio.

O deseño da canle e da caseta estaban baseados nosmuíños de cereal. Realmente existía unha enxeñaría po-pular moi probada e eficiente, aproveitando os recursosnaturais adxacentes. Só se contaba coa intervención daenxeñería eléctrica para o cálculo e instalación do xera-dor segundo a potencia do salto. O canteiro era local,neste caso, do mesmo barrio, e a man de obra de todosos veciños que formaban unha auténtica cooperativa, senpapeis, na que cada quen aportaba os seus coñecemen-tos sobre cada apartado da construción e todos eles oseu esforzo. As diferenzas solucionábanse nunha xuntade veciños por votación democrática, que non tiña quever nada coa política.

As características da construción eran: presa de murodesbordado (aproveitando unha zona mansa e próximaa unha curva, xa que a canle atallaba un gran meandrodo río obtendo ganancia de altura de salto co menor per-corrido), lonxitude da canle 500 metros; localización lati-tude 43º32´17´´ lonxitude 7º42´28´´, na bifurcación dos

sobre o 1917, da man da sociedadecatalana Cucurny14 esta pequenacentral forneceu de enerxíaeléctrica á ladrilleira cunhapotencia de pouco máis de 30 KVA;a turbina é unha Siemens eactualmente está en desuso; só,coincidindo coa festividade deSantiago, se pon en marcha amodo de museo e pódese visitar.

nacentes do Sor (tamén chamado río de Santar); a lonxi-tude total da liña (incluídos ramais de barrios, excluídosos das casas) era de 3.500 metros; fíos de cobre e postesde madeira (cerna de carballo), árbore completa.

O sistema de posta en marcha, montado ao lado dacasa máis próxima á planta, funcionaba mediante tornode madeira horizontal de dous puntos de apoio e enrola-do de cable de aceiro trenzado. O resto da liña de tiroformada por arame de aceiro galvanizado sobre rolda-nas metálicas cravadas nos postes, debaixo da liña decondución. Na parte da central con trapela de ferro quetapa a boca do tubo de condución, apaga a turbina e aocortar a auga durante polo día, desborda por encima dapresa e non afecta ao caudal ecolóxico do río xa que soloconsume de noite. Para iso a cota da presa e a do pozosurtidor da planta están compensadas en altura.

Número de casa servidas: 12; considerando unhas 10luces por casa de 50 vatios cada unha fan, aproximada-mente, uns 6 KW (en óptimas condicións de auga)

O sistema de forza estaba constituído por unha rodaPelton horizontal con cazolas de fundición de ferro mon-tada en eixe de aceiro sobre coxinetes de bronce lubri-cado con graxa e soportados por chumaceira de ferrofundido. A transmisión turbina/alternador facíase median-te correa plana téxtil, cunha relación estimada de 1:5 cunvolante primario de madeira con radio diametral.

O xerador eléctrico, nos primeiros tempos era dínamode corrente continua e, xa na última etapa, dispoñía dunalternador de excitratriz separada e regulación manualmediante cursor resistivo segundo a demanda de consu-mo. A estabilidade conseguíase regulando a cantidadede lámpadas nas casas, acendidas toda a noite.

PEQUENAS MINICENTRAIS: A BORRA - SIXTO (OUROL)

Páxina 15O Provisional26 de marzo de 2021

Bibliografía, webgrafía einformantes

(Artigo anterior)

-Asociación galega dePatrimonio Industrial "Buxa"

-Carmona Badía, Xoán; NadalOller, Jordi (2005). El empeñoindustrial de Galicia. 250 años

de historia, 1750-2000. ACoruña: Fundación Pedro

Barrié de la Maza

-Carmona Badía, Xoán (2016).La Sociedad General Gallega deElectricidad y la formación del

sistema eléctrico gallego (1900-1955), Biblioteca de Historiadel Gas, Sabadell: Fundación

Gas Natural Fenosa

-Fernández, Isidro (2011)."Historia de la chispa en

Viveiro", Folletoconmemorativo do 50

aniversario de BEGASA.1981

-García, Andrés (2011)."Llegada de la luz eléctrica a

Mondoñedo", http://www.blogoteca.com/doural/

index.php?cod=103318

-Martínez López, A. Laelectrificación y el territorio.

Historia y futuro Laelectrificación en la periferia de

Galicia 1883-1935. UDC

-Pardo Gato, J. (2020). Aminicentral hidroeléctrica da

Borra -Sixto (Ourol)

-Polo, Jesús. (2020).Empregado xubilado de BarrasEléctricas Galaico-Asturianas

-Salgado, F. (2017). "La forja dela modernidad", Tomo IV.

Ed. La Voz de Galicia

-Sineiro García, Santiago.(2021). Avogado, xubilado de

Sargadelos S.L.

O alumnado de 4º da ESOparticipou nun proxecto deformación sobre compostaxe,actividade enmarcada dentro dosprogramas europeos que coordinao profesor de Bioloxía, Celso Pérez.

O respecto aomedioambiente e oimpulso á tarefa decompostaxe son oseixes desta acción naque colabora taméno Concello de Viveiroe que consta devarias etapas:

-Primeiro unha fasede formación.

-Un encontro vir-tual con Bruxelas,moderado pola periodista de TVEElena Ochoa, que contou coaparticipación do lituano VirginijusSinkevicius, (comisario de Medio

A compostaxe como proxecto didáctico

Ambiente, Pesca e Océanos daUnión Europea), durante o calBruno Cruz da Silva actuou de vogaldos seus compañeiros, tendo aocasión de plantexarlle algunhacuestión ao propio comisario.

-Funcionamentopráctico do compos-taxe a cardo doexperto Rodrigo López Piquín.

-Instalación dunhaplanta de composta-xe dentro do recintoescolar e seguimen-to do seu funcio-namento.

A unidade didáctica continuarádesenvolvéndose ao longo de todoeste curso 2020/2021, tendo pre-visto a realización da memoria finalno mes de xuño.

Nunha Comarca con comuni-cacións deficitarias na queagora se suma ao problema deAlcoa o do sector pesqueirotamén en crise, Bruno pregun-toulle ao comisario:

que pode facer a UniónEuropea para que os rapaces

da nosa Comarca teñanmellores perspectivas de

futuro?

Ademais da compostaxe, o alumnado do clube de Ciencias, tamén participaronna elaboración dun semilleiro de árbores autóctonas

Páxina 16 O Provisional 26 de marzo de 2021

Día Internacionalda Muller

Conmemoramos a loita da mullerpola igualdade e o seu desenvolvemen-to íntegro como persoa. Por iso, o 8 demarzo, no IES María Sarmiento: -Lemos un manifesto pola igualdadeao inicio do tempo de lecer. - Puxemos música ambiental de ca-rácter feminista e reivindicativa. - Tivemos diferentes actividades fa-cilitadas polo Departamento de Orien-tación para traballar durante este mesnas titorías da ESO e de FP Básica. - Concurso de carteis alusivos áemancipación da muller con exposiciónna vidrieira da porta de entrada ao edi-cificio principal. - Charlas para os grupos de 4º deESO no salón de actos. - Parte do alumnado e do profesora-do secundaron a folga convocada poladiferentes plataformas e sindicatos.

CONCURSO MINIEMPRESAS LUGONo pasado mes de febreiro déronse a coñecer os premios de

creación de miniempresas que promoven, xunto á Conselleríade Educación, O Progreso e a Fundación Alcoa. Nesta oca-sión, polos motivos sanitarios, aínda se corresponden á edi-ción do curso 2019-2020. Lembremos que, con esta acción,preténdese favorecer o espírito emprendedor entre os mozosasí como o traballo cooperativo.

O alumnado de FP Básica de Servizos Administrativos, cor-dinado pola profesora Ana Martínez Cerdeiras, acadou un no-table 3º premio provincial co proxecto "Apadriña Ecofruta".

Na fotografía vémolos durante a presentación realizada o anopasado; neste curso 2020-21 xa se atopan cursando o CicloMedio de Xestión Administrativa.

Parabéns!

NOTA:

TODAS AS FOTOS DESTE NÚMERO, NAS QUEAPARECEN PERSOAS SEN MÁSCARA DEPROTECCIÓN ANTI-COVID, PERTENCEN

AO ARQUIVO. POLO TANTO, SON ANTERIORESÁ SITUACIÓN SANITARIA ACTUAL

marzo de 2021

Pedr

o Gil -

1º C


A primeira referencia ao nosocentro data do ano 1932 cando seautoriza o seu funcionamento como"Escola de Obreiros de V iveiro"(Gaceta de Madrid de 22-01-32).

Polo tanto, neste ano 2017, cumpri-mos os 85 anos de existencia.

Despois da Guerra Civil, xa no ano1941, continúa funcionando como"Escola Elemental do Traballo",denominación e cometidos que semanteñen ata o curso 1955-56,momento no que, coa publicación daLei de Formación Profesional, pasaxa a ser "Escola de Mestría Indus-trial" de Viveiro.

Como consecuencia da Lei Xeral deEducación, no ano 1971, denomínase"Centro de Formación Profesional de1º e 2º Graos".

Posteriormente foi "Instituto deFormación Profesional" ata a publi-cación, en 1996, do RegulamentoOrgánico de Centros de EducaciónSecundaria denominándose "Institu-to de Educación Secundaria deViveiro".

O Consello Escolar, na sesión do 5de febreiro de 1998, logo dun longoproceso de propostas por parte dosdiferentes integrantes da comuni-dade educativa, aprobou a actualdenominación de Instituto deEducación Secundaria "MaríaSarmiento".

En canto ás instalacións, inicial-mente estaban situadas nuns locais

No 2022 o noso centro cumpre90 anos da súa creación

cedidos polo polo Concello deViveiro, logo no convento de SanFrancisco (no andar onde hoxe estános servizos sociais do Concello).

Estreouse o novo edificio, na rúaMisericordia, en 1963 (o que agora éa parte antiga), cando só existíandous centros máis de Mestría naprovincia: Lugo e Monforte.

No curso 1988/89 foron ampliadosos talleres e a mediados dos 90volveuse ampliar cun novo edificioadxacente á estrada Viveiro-Ferrol,para solucionar a crecente demandade matrícula, construíndose omódulo que agora é o núcleo daxestión administrativa.

No curso 1996/97 contruíuse unpavillón polideportivo cuberto,situado na zona escolar detrás docuartel, que é compartido co IES VilarPonte; de novo, no curso 1998/99,inaugurouse outra ampliación(edificio vermello) destinada aadecuar os espazos aos novosrequerimentos dos ciclos formativose das ensinanzas previstas na LOXSE.

Xa no ano 2017, concretamente o15 de setembro, púxose en marcha aultima ampliación na ala sur doedificio principal de xestión.

Na actualidade hai uns 750alumnos nos réximes ordinario e deensinanzas de adultos, un cadro depersoal de perto de 100 persoas, edende o curso 2003/04, contamos coacertificación de calidade ISO9001.

26 de marzo de 2021

DEPARTAMENTO DEFABRICACIÓN MECÁNICA

* * *SOLDADURA ROBOTIZADACOA COLABORACIÓN DA

FUNDACIÓN ALCOA


Como se indica no artigo 8 da Orde do 25 de xuño de 2020 pola que se aproba o calendario escolar parao curso 2020/21 nos centros docentes sostidos con fondos públicos na Comunidade Autónoma de Galicia,

do 8 ao 12 de marzo celebramos a Semana da Prensa.No noso centro continuamos con esta conmemoración aínda que, nesta ocasión, no se puido facer a

habitual exposición de xornais escolares polos requerimentos de seguridade derivados da pandemia.

XXIV semana da prensa

RedUNE: Rede de Prevención do Sectarismo e do Abuso da Debilidade

26 de marzo de 2021

Así o celebrabamos o ano pasado nosdías previos ao confinamento.

Este ano non puido ser, só amosamosas diferentes portadas dos XXVII anosdo Provisional.


Ventá aberta aos librosX. Cabana

A NARRATIVA É MULLER

Perdeuse na néboa do tempo a pri-meira historia contada por unha muller

en galego, ao igual que se esvaeu onome desa primeira creadora; dende

logo moito antes dos inacabadosContos da miña terra de Rosalía deCastro, aló polo 1864. Mais hoxe anarrativa é muller: mulleres son as

lectoras e mulleres son as creadoras;podemos comprobalo e gozalo lendoas coleccións de relatos Entre donas,da editorial Baía, e Libres e vivas, deGalaxia, nas que se reúnen historiasdunhas vinte autoras galegas, diver-sas non só no xeito de contar, cadaunha cunha voz propia pero unidas

nun único berro para reclamar a visibi-lidade que lles corresponde na litera-

tura e na sociedade.

O DERRADEIRO LIBRO DEEMMA OLSEN

Trátase dunha adaptación daexitosa novela homónima de BertaDávila realizada por Pablo Prado,

quen elaborou tanto o guiónadaptado coma as ilustracións.Emma Olsen, convertida nunhaescritora famosa e gravemente

enferma, regresa a Faith, en Dako-ta do Sur, para rematar o que pen-sa vai ser o seu derradeiro libro e

mediante a escrita liberar esessegredos que agochaba de candoera unha rapaza. Non se sentirádefraudado quen se mergulle nafermosa e tráxica historia da rela-ción de amor e odio entre Clarissa

e mais Emma Olsen.

A BANDA DA LOBA

Xiana Lastra, Andrea e Marcela Porto, Inés Mi-rás e Estela Rodríguez integran A banda da Loba,seis mulleres moi novas en canto á idade, pero enabsoluto principiantes no difícil eido da música engalego, tal como nolo amosan os seus dous pri-meiros álbums, “Bailando as rúas” (2017) e “Fábri-ca de luz”. Así mesmo o grupo gañou no 2018 ocertame aRi(t)mar de música galega portuguesa. Aescolla do nome non foi tampouco casual, senónque queren presentarse como mulleres fortes earriscadas, dispostas a xestionar todo o que rodeaos seus discos, o deseño gráfico, as xiras e, por suposto, as letras das cancións. Algunhas destas soncreacións propias e outras resultado das adaptacións que elas mesmas realizan de obras de autores e sobretodo autoras da literatura galega, como Rosalía de Castro, María Vitoria Moreno, Celia Parra, Xela Arias,Manuel María, Celso Emilio Ferreiro...O grupo ameceu os sons tradicionais co blues, o folk, o pop e o rockpara crear unha música senlleira, cunha forza tremenda, co carisma da bandoleira que lles dá nome.

TRES CATORCE DEZASEIS

Rocío Leira creou unha narración de grandeintriga, con trazos das tradicionais novelas dedetectives e asemade con moitas referenciasao mundo das matemáticas, así que nos ato-

pamos ante unha obra amena e didáctica a untempo. A historia arranca coa aparición dun

alumno asasinado no Campus Sur da Univer-sidade de Santiago de Compostela. Ao pouco,o profesor Benavides, da Facultade de Mate-

máticas e organizador dun club de lóxica,comeza a recibir unha serie de mensaxes elec-trónicas a través das que se lle formulan dis-tintos enigmas lóxicos cuxa resolución o de-berían levar tamén á descuberta do asasino.Literatura destinada aos lectores xuvenís e

incluso para os adultos rebeldes que se atre-van coa perigosísima conxunción das mate-

máticas e a lingua galega, prohibida nos cen-tros educativos de Galicia.


○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○ ○

-SITUACIÓN DA BASE AMERICANA-

-ILLA COELLEIRA-

- Por José María Leal López-

CELEIRO: ENERXÍA ELÉCTRICA NAS CASAS

-SITUACIÓN DA BASE AMERICANA-

26 de marzo de 2021

Nos anos sesenta do séculopasado, a difícil situación social eeconómica derivada dos conflitosbélicos vividos iniciou unha lentarecuperación con avancessignificativos nas cidades e menossalientables nas vilas ondedemoraron máis tempo en chegar.

Lembro a miña nenez connostalxia e, sobre todo, con moitascarencias. Nacín en Celeiro e voufalar un pouco de como vivín edesfrutei daqueles avancestecnolóxicos, en tempos tanduros. Comezarei contando que aelectridade foi e é a enerxía queveu movendo o mundo dende oséculo XIX cando Tomás AlbaEdison a descubriu e inventou aprimeira bombilla eléctricaincandescente; ao pasar ditaenerxía por un fío de carbono queía dentro dun recipiente cerradode vidro ao vacio producía luz aoquentarse, o chamado efectoJoule: viamos como ía pasando decor amarelo, vermello, branco... asúa eficiencia era moi baixa, caseque o 80% se perdía na calor quedesprendida e só resto naprodución de luz. Posteriormente,este tipo de bombilla foiseperfeccionando: pasouse ao usode gases inertes no seu interior eao uso dun novo filamento máisresistente de tungsteno.

Volvendo á narración, a enerxíaeléctrica que se producía naquelaépoca procedía principalmente depequeñas centrais hidroeléctricas,pequenas térmicas de carbón ououtros combustibles fósilescunhas instalacións bastantedeficientes. As tarifas e o mercadoestaban regulados e, na nosa zona,era BEGASA a que subministrabae se encargaba de xestionar

contadores, avarías, enganches,etc., así como o mantemento dasinstalacións.

Lembro os postes eléctricos demadeira con aquelas crucetas poronde ían aparellados os cables dotendido eléctrico sobre illantes delouza. Cando había temporais, asavarías e cortes de subministroeran moi frecuentes, sobre todopolo vento, lóstregos ou polacaída de árbores ou pólas sobreos tendidos; en moitas ocasiónsquedabamos varios días sen luz.O tendido ata Celeiro viña polo

Pirixel, baixaba pola costa ata apraia de Lavandeiras, atravesadacon aqueles postes de madeiratratados con piche para que nonpodreceran, ían ata cerca dafábrica de conservas de Goás ondehabía un transformador, que aíndaexiste na actualidade (supoño quemellorado). Nin que decir ten que,en cada temporal do inverno, omar e o vento derrubaban partedaquel tendido, que se arranxabaa toda presa pero non evitaba esesapagóns de horas ou días; asfábricas tiñan pequenos xeradores

- A liña eléctrica de subministro a Celeiro atravesaba a praia de Lavandeiras antes do recheo-

ESTRADAVIVEIRO-RIBADEO


alternativos e eran as que sempreapuraban para que se arranxaraaxiña, así se estivo durante moitosanos, con reforzos nos postes ousubstitucións, pero o temporaisnon perdoaban. Xa máis adiante,instaláronse postes de formigónna praia pero os temporais devento e o forte ondaxe tamén osderrubaba; probablemente asolución máis fácil fose levalos unpouco máis abaixo por cerca dafábrica de Rivas, sorteando apraia, pero, co tempo e os avancesdas estruturas metálicas dostendidos eléctricos e das voltaxesmoito máis altos, fixeronse dúastorres novas, unha no Pirixel eoutra a carón do tranformador dafábrica de Goás cun tendido decatenarias e xa se solucionou oproblema. Despois, co recheo dapraia de Lavandeiras, xa se pasouao soterramento das liñas polasnovas construcións e instalaciónsque se fixeron na devanditaactuación.

Naqueles anos, as fábricas e asempresas dispoñían de mellorpotencia e enerxía que osdomicilios particulares; nas casasa tensión que recibían era de sócento vinte ou cento cincuentavoltios, cando chegaban, utilizadabasicamente para o alumeado xaque os electrodomésticos apenasexistían: só algúnhas casas dexente máis pudente disponían detelevisor ou de frigorífico.

Recordo aquelas vellas edeficientes instalacións que habíadas casas con aquelesinterruptores redondos deporcelana: había que xirar omando para acender ou apagar,que logo cando se avariaban xase substituían por outros negros,máis modernos, de baquelita;tamén aqueles pulsadores de peranas cabeceiras das camas, demadeira, óso ou baquelita e queaínda seguen funcionando,aquelas vellas clavetas redondas

de porcelana, ou os cables dealgodón trenzado que íanrecubertos cunha dura masillaprotectora; para facer asconexións había que pelalos bene enrolalos para logo recubrilos eillalos con cinta enmallada confíos, a cal era moi pegañenta, decor marrón. Coa humidadeacababanse sulfatando e fundíanou queimaban os "plomos"(fusibles) que estaban nocontador, menos mal que aspotencias que se manexaban eranmoi baixas.

Cando se facía un enganchenovo de corrente eléctrica paraunha vivenda, os contratos erande dous tipos:

- Por puntos de luz na vivendacando eran poucos tres ou catro,entón non había contador ecobrábase unha cota fixa por cadapunto que houbera.

- O contrato con instalación decontador, no cal se cobraba xa oconsumo segundo a lectura real,que era xa cando había máispuntos de consumo. En amboscasos a potencia limitábase cunhatrapela ou ratoeira equivalente aoactual ICP.

Lembro na miña casa de Celeiroun contador con caixa de cornegro selado cun cable de aceirotrenzado e un selo de chumbofundido a modo de precinto queninguén podía tocar nin abrir. Ocontador funcionaba medianteunha bobina que, ao paso dacorrente, xiraba un disco quelevaba un lector numérico e íamarcando os quilovatios que segastaban e que se podían vernunha ventaniña de cristal. Ásaída do mesmo había dúascaixiñas de louza branca, cadaunha cun fusible de fío de cobresensibles aos curtocircuítos na

instalación, eran as chamadasbipolares, tamén as habíaunipolares dun só fusible.

A lectura mensual do contadorviña facela un empregado deBarras que traía unha pequenaescaleira de madeira abatible, unlapis na orella, gorra de biseirapara evitar o po nos ollos e lentes,tamén traía a carpeta de rexistrocoas fichas de cada casa onde íaanotando as lecturas, logo pasabaoutro día a cobrar o recibocorrespondente porque non habíadomiciliación bancaria.

As instalacións en xeral eran moideficitarias; en Celeiro só osnovos barrios construídos no Chaoe na Atalaia dispoñían de instala-cións aceptables, á parte dasfábricas e as casas dos fabricantes.

Os coñecementos adquiridos naEscola de Mestría, onde fixera arotación polos talleres, servíronmepara facer un arranxo xeral davella instalación da niña casa:fixen un listado do material quenecesitaba, cables novos,grampas, interruptores conmu-tadores, enchufes, fusibles, porta-lámpadas, caixas de derivación,cinta illante, etc. e fun con meupai compralo todo á tenda deManolito; pouco a pouco funaarranxando, mellorando notable-mente aquela vella instalacióneléctrica que durou aínda variosanos, xa que logo xa se arranxoua casa e houbo que facer unhainstalación nova cun instaladorautorizado para acometer a 220voltios acorde aos novos temposque xa se ían vislumbrando. Enfin, eran outros tempos nos queeramos felices co que había.Seguiremos contando máis cousassobre a chegada dos primeiroselectrodomésticos: lavadoras, ne-veiras, televisores que dispararonaquel consumo inicial duns centosde vatios ata varios quilovatiosdunha vivenda moderna.

-Viveiro, marzo de 2021-


OBRAS EMELLORAS

Dende a Xefatura Territorial deEducación atendéronse varias pe-ticións de obras e melloras para onoso centro relacionadas coa pre-vención contra a covid-19; entreoutras, realizáronse as seguintesatuacións:

-Instalación dun sistema de re-novación de aire, con recuperadorde calor, en tres aulas interioressen ventilación natural.

-Acondicionamento dos baixosdos talleres de Soldadura e Auto-moción incluíndo o lucido dasparedes e teitos, pintado, asícomo retirada de entullos e pisa-do de formigón pulido no alma-cén de Soldadura.

-Instalación eléctrica nos locaisacondicionados e tamén no exte-rior dos mesmos.

En total, todas estas accións demellora supuxeron un custopróximo aos 43.000 euros queafrontou, na totalidade, a Conse-llería de Educación.

*** DESPEDIDA ***O alumnado do 2º curso do Ciclo Superior de Automoción

despedíu cun agasallo a Juan José Pardo Gato, o que foi o seumestre de "Preparación e Embelecemento de Superficies", ao

tempo que destacaron a súa gran profesionalidade e dedicación.Na foto vémolos no breve acto celebrado nas instalacións de

pintura e colorística o 29 de xaneiro.

O ProvisionalPRÓXIMA PUBLICACIÓN:

Nº 78 - 22 de xuño de 2021

www.edu.xunta.es/centros/iesmariasarmiento/

Segundo informou a Directora Helena Pérez Inés, no Claustrotelemático celebrado o día 11de marzo, a Consellería de

Educación acometerá unha importante obra no Centroque incidirá na mellora da

Eficiencia Enerxética


89 A MS21 220132

O Provisional

COLABORAN NESTECOLABORAN NESTECOLABORAN NESTECOLABORAN NESTECOLABORAN NESTENÚMERONÚMERONÚMERONÚMERONÚMERO:::::

ALUMNOSALUMNOSALUMNOSALUMNOSALUMNOSalumnado de 2º curso de F.P. Básica

de Servizos Admimistrativos,Anthía Suárez Pernas, Lucía Seijas,

Rodrígo López Piquín, Pedro Gil Fdez. PROFESORES PROFESORES PROFESORES PROFESORES PROFESORES

Xosé CabanaEX-PROFESORESEX-PROFESORESEX-PROFESORESEX-PROFESORESEX-PROFESORES

José María Leal LópezDISTRIBUCIÓN,DISTRIBUCIÓN,DISTRIBUCIÓN,DISTRIBUCIÓN,DISTRIBUCIÓN,

COMUNICACIÓN E ARQUIVOCOMUNICACIÓN E ARQUIVOCOMUNICACIÓN E ARQUIVOCOMUNICACIÓN E ARQUIVOCOMUNICACIÓN E ARQUIVOJosé López Peña, Lucía Lage de Pol

Antonio González da TorreJavier Caneda GonzálezCOORDINACIÓN ECOORDINACIÓN ECOORDINACIÓN ECOORDINACIÓN ECOORDINACIÓN E

MAQUET MAQUET MAQUET MAQUET MAQUETACIÓNACIÓNACIÓNACIÓNACIÓNNéstor Timiraos Labaen

26 de marzo de 2021

Rúa: Misericordia, 5827850 - VIVEIRO (Lugo)

¡NOVO! Teléf.: 982.870916¡NOVO! Fax: 982.870933

Móbil 606.54.11.55 e [email protected]://www.iesmariasarmiento.net Impreso, en papel reciclado, enPUBLILAR - Magazos - Viveiro Depósito Legal: LU - 402-1994

Viveiro, 26 de marzo de 2021ANO XXVII, NÚMERO 77

TIRADA 875 EXEMPLARESDISTRIBUCIÓN GRATUÍTA a alumnos e

profesores: 800 exemplares, por correoa antigos profesores, institucións, centros

e medios de comunicación: 45SUBVENCIONA:

EQUIPO DE DINAMIZACIÓN ENORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA

DO IES MARÍA SARMIENTO

C U R I O S O

Ao longo do territorio español existen moitosenclaves territoriais que pertencen a unha

provincia e están situadas noutra. O máis coñecido é o Condado de Treviño,pero hai moitos máis, como mínimo estes:

PROVINCIA NOME DO SITUADO Á QUE PERTENCE ENCLAVE DENTRO DE

Barcelona Valiellas LleidaBurgos Sajuela A RioxaBurgos Ternero A RioxaBurgos La Rebolleda PalenciaBurgos Cond. de Treviño ÁrabaCidade Real Anchuras Toledo/BadaxozCórdoba Fuente Palmera SevillaXirona Palmerola BarcelonaXirona Llivia FranciaGuadalajara Torrejón del Rey MadridMadrid La Cepeda Ávila/SegoviaNavarra Petilla de Aragón ZaragozaNavarra Baztanes ZaragozaPalencia Villodrigo BurgosPalencia Cezuna CantabriaPalencia Lastrilla CantabriaPalencia Berzosilla CantabriaCantabria Villaverde BiscaiaValencia Rincón de Ademúz Cuenca/TeruelValladolid Roales León/ZamoraValladolid Quintanilla León/ZamoraValladolid San Llorente LeónBiscaia Orduña Áraba/Burgos

AGdT

ACCESO Á VERSIÓNDIXITAL


GRAN ANGULAR

Lei Xeral de Educación (LXE), 1970.Coñecida tamén como Lei Villar Palasí(ministro que a impulsou). Salientable:

-Establece a obrigatoriedade e gratui-dade da educación básica ata os 14 anos.

-Nova estrutura educativa: EXB, BUP,COU, FP1, FP2 e FP3 (esta última FPnon se chegou a poñer en marcha).

Lei Orgánica reguladora do Estatu-to de Centros Escolares (LOECE),1980.

Aprobada en xuño de 1980, baixo afirma do ministro lucense José ManuelOtero Novas. Salientable:

-Foi a primeira Lei educativa que seaprobou trala Constitución de 1978.

-Introduce un modelo democrático naxestión dos centros, creando órganoscolexiados de goberno con representa-ción da comunidade educativa.

Lei Orgánica reguladora do Dereitoá Educación (LODE), 1985. Con JoséMaría Maravall como ministro de Edu-cación. Mantén a estrutura da antiga Leido 70, coa EXB e o BUP. Na prácticanon se aplicou.

-Modifica o antigo sistema de subven-cións a colexios privados.

-Contempla, por primeira vez, o de-reito de profesores, alumnos, pais epersoal de administración e servizos aparticipar na xestión e funcionamen-to dos centros docentes a través dosconsellos escolares.

Lei Orgánica de Ordenación Xeraldo Sistema Educativo (LOXSE), 1990.Leva a sinatura de Javier Solana Mada-riaga. O máis salientable:

-Estende a escolaridade obrigatoria ataos dezaseis anos.

-Descenso da ratio (de 40 a 25).-Incorporación de profesores especia-

Facemos un breve repaso das leis que houbo en España dende a última etapa franquista ata aactualidade; como se poderá observar, logo chegamos á ducia e a nova LOMLOE semella quetampouco vai ter amplo percorrido; mentres, nos centros esforzámonos en aturar a situación

cambiante derivada dese continua mudanza normativa que apenas deixa tempo para aaplicación e, moito menos, para a avaliación da súa idoneidade.

Leis sobre Educación, unha tras outra...

listas: nos idiomas, Música ou na Edu-cación Física.

-Nova estrutura, Educación Infantil (0a 6 anos), Educación Primaria (6 a 12anos), ESO (de 12 a 16 anos) e logo Ba-charelato de 2 anos. Na FP, ciclos forma-tivos de grao medio e superior.

Lei Orgánica de Participación, Ava-liación e Goberno dos Centros Docen-tes (LOPEG), 1995.

Coñecida como Lei Pertierra.Destacable:-Maior autonomía dos centros.- Obriga aos colexios concertados a ad-

mitir alumnado pertencente a minoríassociais.

-O director segue sendo elixido poloConsello Escolar e desempaña o cargodurante catro anos, en lugar de tres.

-Reforzo da función inspectora.-Xubilación anticipada do profesora-

do aos 60 anos con 30 de servizo.

Lei Orgánica de Calidade da Educa-ción (LOCE), 2002. Aprobada en 2002,entrou en vigor ata 2003. Destacable:

-Diferentes itinerarios na ESO e noBacharelato.

-Cambios de contidos na etapa de Edu-cación Infantil.

-Reválida ao final do bacharelato.-Relixión avaliable e computable.

Lei Orgánica de Educación (LOE),2006. Impulsada polas ministras Mª Je-sús San Segundo e Mercés Cabrera.

É destacable:-Derroga a LOXSE a LOPEG e a LOCE,

aínda que mantén a estrutura da LOXSE.-Incorpora a materia de Educación

para a Cidadanía.-Relixión de oferta obrigada polos cen-

tros, pero optativa para os alumnos.-Promoción con dous suspensos,

Lei Orgánica para Mellora da Cali-dade Educativa (LOMCE), 2013. Co-ñecida como Lei Wert. Salientable:

-Reválidas, ao final da ESO e do Ba-charelato.

-Elimina Educación para a Cidadaníae Ciencias do Mundo Contemporáneo.

-Relixión cun maior peso académico.-O Castelán como lingua vehicular.

Lei Orgánica LOMLOE, 2020Lei Celaá.Aspectos máis controvertidos:- Eliminación da lingua Castelá

como lingua vehicular.- Establece un prazo de 10 anos para

que os centros ordinarios estén en dis-posición de escolarizar o alumnadode Educación Especial.

- En infantil, fomentarase a detec-ción precoz e a atención temperá.

- A Educación Primaria recuperaos tres ciclos.

- Na ESO, desaparecen os itinera-rios, volven os PDCs e a repeticiónconsidérase excepcional.

- A FP Básica conduce á obtencióndo título de ESO.

- A materia de Relixión non contarápara bolsas nin terá materia espello.

- Desaparecen as reválidas da ESOe do Bacharelato.

- Os centros terán autonomía paraagrupar marterias por ámbitos.

- Os centros concertados nonpoderán cobrar polas ensinanzasconsideradas gratuítas nin poderánsegregar por xénero e deberánescolarizar, na súa proporción, oalumnado con necesidades educa-tivas máis específicas.

- Extingue o corpo de ProfesoresTécnicos de F.P.

- O Consello Escolar recuperaatribucións no funcionamento docentro educativo.

26 de marzo de 2021

O Provisional · 2021. 8. 2. · Xela Arias. EDITORIAL Páxina 2 O Provisional 26 de marzo de 2021...

Documents

Transcript of O Provisional · 2021. 8. 2. · Xela Arias. EDITORIAL Páxina 2 O Provisional 26 de marzo de 2021...