O sindicalismo galego na transición

8/7/2019 O sindicalismo galego na transicin

1/31

O SINDICALISMOGALEGO NATRANSICIN

PABLO GUIMERNS SANJORGEMAGAL RODRGUEZ RODRGUEZ

ADRIN PIN DOMNGUEZYOLANDA VIEIRO CEBEIRO

1


2/31

NDICE

INTRODUCIN: A TRANSICIN EN GALICIA px. 3

O SINDICALISMO OBREIRO EN GALICIA px. 9

O sindicalismo nacionalista px. 9

O sindicalismo estatal en Galicia px. 22

O SINDICALISMO LABREGO EN GALICIA px. 25

O MOVEMENTO ESTUDANTIL EN GALICIA px. 28

BIBLIOGRAFA px. 31

2


3/31

INTRODUCIN. A TRANSICIN EN GALICIA

difcil enmarcar o perodo histrico coecido como a Transicin dentro dunha cronoloxa

exacta. Pese a que comunmente se delimita se delimita esta etapa coa morte de Franco ao inicio e

coa entrada en vigor da Constitucin en 1978 ao final, ou tamn coa sada do poder da UCD en1982, neste traballo usaremos unha cronoloxa moito mis aberta, posto que, pese a incidencia

directa que tiveron os cruciais feitos polticos naqueles anos, a historia dos sindicatos en Galicia

mvese dentro dunha dinmica moito mis ampla que se necesita explicar sen facer recortes

respecto a unha cronoloxa. Porn, podemos establecer o inicio do noso traballo en 1982, cando

xorde o Frente Obreiro da UPG e ERGA como organizacin estudantil dentro dun contexto poltico

de debilitamento do rxime, con conflitos laborais en Ferrol e Vigo e cando en decembro de 1973 se

comete o atentado mortal contra o xefe de goberno Lus Carrero Blanco.

A transicin en Galicia ten moitos puntos en comn coa que ocorreu no resto do Estado,

mais tamn unha dinmica propia nun territorio que conta cunha forza nacionalista de gran

importancia en canto formacin de organizacins e movementos poltico-sociais se refire. A

existencia dunha estrutura socioeconmica propia ser outro factor determinante no devir destes

decisivos anos no noso territorio.

ECONOMA E SOCIEDADE NOS ANOS 70 E 80.

O Plano de Estabilizacin de 1959 marca a divisin entre o primeiro franquismo e o

desenvolventismo dos anos 60 e 70, con taxas de crecemento no estado espaol dun 7% anual, s

superado por Xapn nese perodo. Este acusado crecemento ser menor en Galicia que nas rexins

tursticas do Mediterrneo e os polos industriais, pero traer cambios estruturais como son o

acelerado xodo rural (a ocupacin no agro pasa dun 61% en 1960 a un anda importante 50% no

1975) unha industria en lento crecemento ou emigracin en Europa. A crise dos anos setenta e

oitenta marcar profundamente a transicin poltica en Espaa e tamn en Galicia, onde o

crecemento industrial se detn coa crise do petrleo e do modelo econmico en xeral, incapaz de

adaptarse s necesidades da democracia e do Mercado Comn, o que provocar unha fonda

reconversin tanto no agro como no sector industrial galego

Na democracia asistimos a unha recuperacin de sectores tradicionais como o martimo e

crise dos sectores xerados durante o franquismo (as hidroelctricas galegas, absorbidas polo Estado,

3


4/31

ou os grandes estaleiros como ASTANO, que chegou a perder 3.600 empregados). Nos anos 80

asistimos ao auxe da confeccin e a aparicin de multinacionais galegas. En xeral, os anos 70 e 80

foron para Galicia anos de mudanza na estrutura produtiva, que se concentrou no sector servizos

tras o freo da industria de 1974, tamn unha modernizacin serodia na agricultura, que provoca

unha reducin do emprego agrario espectacular. A concentracin da poboacin no litoral e a melloradas comunicacins por estrada (anda deficientes polo mal estado de conservacin e por unha

orografa pouco favorable), as como a converxencia das taxas de escolarizacin coa que existen en

Europa ou o crecemento do gasto pblico son outros dos puntos a destacar nesta etapa. Porn,

Galicia continuaba cun subdesenvolvemento que o afastaba da Europa do ltimo cuarto do sculo

XX.

As novas modas afectarn tamn aos valores e costumes da sociedade galega dos 70. Asbarbas e melenas, as minisaias, etc.. irn asociadas a unha nova moral mis tolerante e aberta que se

conforma totalmente incompatible coa xa agonizante ditadura. Nacer a Nova Cancin Galega e

grupos como Voces Ceibes, mentras que msica de fra das nosas fronteiras como a New Wave e

Tecno-Punk empezar a deixarse oir a principios dos oitenta en locais de Vigo, cidade que pronto

ser coecida polo seu dinamismo musical, xunto con Madrid, dentro do marco da Movida. Paralelo

a isto encontrmonos un novo panorama no mundo literario con creadores atrados polas claves

primitivistas e neoexpresionistas alleos ao debate poltico. Atlntica e os traballos de Menchu

Lamas, Antn Patio, Lamazares, Xos Freixanes ou nxel Huete representan neste eido o genius

loci galego. No marco da autonoma e coa posta en marcha da Xunta de Galicia, algunhas

institucins pblicas empezaran a desenvolver programas dinamizadores para o sector artstico.

O ANTIFRANQUISMO EN GALICIA

A mediados dos anos 60 empezarn a posicionarse e organizarse na clandestinidade os

primeiros movementos de oposicin ao franquismo. O PCE, que dispua dun importante prestixio

en Galicia desde os anos da loita guerrilleira contra o franquismo. avanzara no recoecemento

dunha certa rexionalizacin, mis terica que real, impulsada polo histrico militante ourensn

Santiago lvarez, que culminara coa creacin en Pars do Partido Comunista de Galicia (PCG) en

1968, do que este elixido secretario xeral. Os conflitos laborais de Ferrol e Vigo en 1972,

demostraron a sa nada insignificante capacidade de mobilizacin, como sucedeu tamn coas

protestas estudants que evidenciaban a substitucin dos antigos dirixentes do SEU por novos

lderes vinculados a organizacins cristis e marxistas nas que exerca unha gran influencia. Con

4


5/31

todo, as divisins internas, produto de trasladar a Galicia os grandes debates e as profundas

discrepancias existentes no seo do comunismo estatal, non tardaron en aflorar, agravadas polo feito

de que non todo o partido abrazou con igual entusiasmo a defensa do marco autonmico. Quiz por

iso o PCG non foi capaz de adaptar o seu discurso nin a sa praxe realidade poltica galega, non

logrando superar a marxinalidade nin sequera cando en 1981 conseguiu o seu primeiro escano naCmara autonmica. En canto aos Partido Socialista Obrero Espaol e a UGT, cmpre sinalar que

en Galicia tian unha presencia meramente tesmemual, polo menos ata o congreso de 1974 na

localidade francesa de Suresnes.

En canto ao nacionalismo galego, o mis destacable a intensa fractura que se produce no

seu seo como consecuencia da recepcin dos postulados marxistas e da influencia exercida polos

movementos de liberacin nacional dos pases sometidos a dominacin colonial. Nacen as oPartido Socialista de Galicia (PSG) e a Unin do Pobo Galego (UPG). O primeiro fundado en

agosto de 1963 por homes como M. Orxales Pita, S. Rei, M. Caamao, S. Garca Bodao e X. L.

Rodrguez Pardo, atraendo a algns galeguistas histricos (F. Fernndez del Riego, L. Vias

Cortegoso, A. Losada...) e a mozos universitarios, a maiora formados na Compostela dos anos

cincuenta (X. M. Beiras Torrado, R. Lugrs, Ou. Refoxo, T. Barro...). Inicialmente o PSG constre o

seu programa en base aos principios de federalismo, socialismo e democracia, pero a partir de

1966-67 sofre un acusado proceso de radicalizacin que lle leva a defender a necesidade de

constitur unha fronte socialista que encadrase s masas populares de Galicia, mantendo,

inicialmente, unha certa indefinicin no plano nacional. En 1974 aprobar uns novos principios

polticos entre os que destacan o obxectivo de avanzar cara a unha sociedade socialista por vas

revolucionarias, a definicin explcita de Galicia como unha nacin sometida a un marco de

relacins colonialistas nos planos econmico, cultural e poltico, a defensa do dereito de

autodeterminacin e a sa disposicin para converterse nun movemento de masas no que a clase

traballadora desempeara o papel de vangarda revolucionaria. Paralelamente, incrementa os seus

contactos con outras forzas socialistas do Estado, participando nas reunins da Conferencia

Socialista Ibrica de Pars (xuo e setembro de 1974) e na Federacin de Partidos Socialistas.

En xullo de 1964 fndase a UPG, impulsada, entre outros, por Bautista lvarez, C. E.

Ferreiro e X. L. Mndez Ferrn; a sa creacin representa un intento de conciliar a tradicin

histrica encarnada polo galeguismo do exilio e a bagaxe ideolxica achegado polo marxismo-

leninismo, os movementos de liberacin nacional e os novos postulados eclesisticos resultantes do

Vaticano II. Nacionalismo e socialismo fndense ao unsono nos seus Dez Principios Mnimos

5


6/31

obrigndolle a competir co PSG e o PCG polo mesmo espazo poltico, xa de seu moi reducido en

Galicia como resultado da necesaria clarificacin que as forzas de oposicin ao franquismo

houberon de realizar en torno ao problema da articulacin poltica do Estado. A identificacin entre

franquismo e nacionalismo espaol foi, en efecto, un pesado lastre para aqueles sectores que,

desde unha posicin mis ou menos liberal e de esquerdas, preferisen un modelo con concesinslimitadas descentralizacin poltica. No caso de Galicia isto traduciuse na asuncin, por parte

dalgunhas forzas de mbito estatal, de gran parte das reivindicacins polticas e culturais do

nacionalismo. As, o PSOE, situouse no seu Congreso de 1974 a favor do recoecemento do dereito

de autodeterminacin das nacionalidades ibricas, e outro tanto fixo o PCE un ano mis tarde.

O CAMIO CARA A DEMOCRACIA

En Galicia, a diferenza do sucedido nas outras das nacionalidades histricas, as forzas de

oposicin democrtica non foron capaces de articular unha plataforma conxunta ao redor da defensa

da autonoma por encima de calquera outra consideracin partidista. Os sectores galeguistas de

centro-dereita que viramos nacer no tardofranquismo fracasaron no seu intento de agruparse nunha

formacin ao estilo de CiU e o PNV, polo que acabaron desaparecendo ou absorbidos polas

diferentes forzas estatais. As, o Partido Popular de Galicia (PPG) definiuse como galeguista,

federalista e de ideoloxa humanista e comunitaria.

O PCG, emblema da oposicin non nacionalista, favoreceu a integracin das forzas estatais

na Xunta Democrtica (marzo de 1975) e mis tarde na Tboa Democrtica de Galicia (xullo de

1976), que integraba at nove organizacins polticas e sindicais. Mentres, a UPG, o seu principal

rival, inspirou a creacin do Consello de Forzas .Polticas de Galicia, no que entraron, ademais da

organizacin marxista-leninista, o PSG, o Partido Carlista (PC), o Movemento Comunista de

Galicia (MCG) e o Partido Galego Social Demcrata (PGSD). No mes de abril de 1976 deron a

coecer as sas Bases Constitucionais pra participacin d nacin galega nun Pacto Federal, nas

que se reclamaba o dereito de autodeterminacin de Galicia e a formacin dun goberno transitorio

que exercese o poder poltico durante o proceso constitunte.

A Tboa e o Consello tian, pois, grandes diferenzas de estratexia. A primeira defenda a

reforma democrtica e o establecemento dun goberno autnomo transitorio tomando como punto

de partida o deseo poltico-institucional do Estatuto de 1936. En cambio, o Consello era partidario

da apertura dun proceso constitunte galego e do inmediato exercicio do dereito de

6


7/31

autodeterminacin como punto de partida para un novo deseo territorial do Estado de base federal.

O seu radicalismo siturono nunha situacin de completo illamento poltico que explica a sa

definitiva ruptura. A crise do Consello culminou coa expulsin da UPG dos sectores partidarios

dunha lia mis pluralista en oposicin ao monolitismo da direccin; os disidentes fundaron a

UPG-lia proletaria, futuro Partido Galego do Proletariado (PGP) e o seu apndice, Galicia Ceibe.Previamente, a AN-PG tamn se escindise por mor da sada, en abril de 1976, dun grupo de

independentes descontentos co control absoluto que a UPG exerca no seu interior.

Pola sa banda, os partidos de mbito estatal tamn se esforzaban por ampliar as sas bases

de apoio en Galicia. A UCD e Alianza Popular, careceron dunha organizacin rexional forte e

consolidada, e tiveron que aglutinar forzas polticas de moi distinta natureza e grao de

implantacin. Non entanto, a diferenza dos centristas, onde en xeral, exista un liderado provincialclaro, AP houbo de facer fronte a constantes tensins derivadas de loitas de poder que Fraga deba

arbitrar con maior ou menor eficacia.

Os socialistas do PSOE contaban cunha escasa implantacin en Galicia, xa que nas vsperas

do cambio democrtico apenas conseguira crear unha mnima organizacin, sendo ademais notoria

a sa carencia de cadros polticos, o que, en gran parte, viuse paliado pola atraccin que exerceu

sobre significados militantes politicamente formados no nacionalismo de esquerda, xa que moitos

deles provian do Colectivo Socialista excindido do PSG.

Nas eleccins de xuo de 1977 a UCD foi a formacin mis votada cun 53,8% dos votos e

un total de 20 escanos, seguida de AP con 4 escanos; e o PSOE con 3 escanos. O PCG quedouse

fra do parlamento, ao igual que o nacionalismo, que obtivo uns resultados pirricos que non lle

permitiron acadar representacin parlamentaria. A UPG, que concorrera aos comicios coligada coa

AN-PG no Bloque Nacional-Popular Galego (BN-PG) e coas Bases Constitucionais como

programa, alcanzou o 2% dos votos emitidos, pouco mis de vinte e tres mil votos; o PSG, que se

presentou en solitario, obtivo o 2,4%. A desfeita electoral provocou unha profunda crise no seo do

nacionalismo. Un reducido grupo de militantes da UPG encabezado por Camilo Nogueira formar o

Partido Obreiro Galego (que evoluir a Esquerda Galega),mentres que no PSG a desfeita electoral

provocou un momentneo apartamento de Xos Manuel Beiras da direccin do partido, as como un

transvase de militantes ao PSOE.

7


8/31

OS PRIMEIROS PASOS CARA A AUTONOMA

O 25 de xullo de 1977, baixo a presidencia do senador de designacin real Antonio Rosn

Prez, constituuse en Santiago a Asemblea de Parlamentarios de Galicia, encargada de elaborar un

proxecto de rxime preautonmico que foi aprobado por unanimidade de todos os gruposrepresentados. O 4 de decembro, mis de medio milln de cidadns saan s ras convocados polas

principais forzas polticas (excepto a UPG) en demanda dun Estatuto. O executivo prometa

comisin parlamentaria a decisin de avanzar no proceso estatutario, organizando unha Xunta pre-

autonmica baixo a direcin de Antonio Rosn, que tivo que facer fronte a oposicins internas e do

BN-PG, que se negaba a cooperar rexeitando todo o proceso.

A principios de 1978 comezaba o proceso de redaccin do anteproxecto do Estatuto, xarespaldado pola Constitucin aprobada nese mesmo ano. En decembro establecerase a chamada

Comisin dos 16controlada polos partidos estatais, que entregaba un documento no que se defina a

Galicia como nacionalidade histrica e no que se falaba do poder galego. As forzas nacionalistas e

de esquerda consideraran, non obstante, este texto como pouco ambicioso e de segundo orde en

relacin cos Estatutos de Catalua e Pas Vasco, convocndose desta forma multitudinarias

manifestacins en decembro de 1979. A tramitacin do texto quedara paralizada durante nove

meses.

O Pacto do Hostal (29 de setembro do 1980) permite o impulso definitivo para o proceso

autonmico, quedando fixado o da de ratificacin do Estatuto para o 21 de decembro. A campaa

electoral polo Si ser defendido por UCD, o PSOE, CD, PCG, o PG, a USG-PSOE, o Partido

Carlista de Galicia e o Partido Comunista Unificado, mentras que defenderon o Non o BN-PG, o

PSG, o MCG, a liga Comunista Revolucionaria, o Partido Socialista dos Traballadores e Fuerza

Nueva. O BN-PG e o PSG desenvolveron unha activa campaa organizada conxuntamente en

coherencia coa poltica de alianzas ensaiada desde meses atrs, mentres o POG esforzbase mis

por popularizar a recentemente creada Esquerda Galega (EG).

Os resultados finais demostraran o escaso entusiasmo que levantou o proceso, xa que de

mis de 2 millns de persoas chamadas s urnas s votaron 614.000 1. Co 73% dos votos a favor,

aprobouse un Estatuto que anda tera que esperar a ser asinado polo Rei e polo Presidente de

Goberno, Calvo Sotelo, en abril de 1981.

1 http://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htm

8
http://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htmhttp://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htmhttp://www.congreso.es/consti/elecciones/referendos/ref_gali.htm


9/31

As primeiras eleccins ao Parlamento de Galicia desenvolveranse en outubro de 1981

inmersas nun clima de gran axitacin xeral. Coa participacin do 46% dos electores, a Alianza

Popular de G. Fernandez Albor consegue ser a forza mis votada, seguida moi de cerca pola UCD.

Os nacionalistas do BNPG-PSG conseguiran 3 escanos, mentres que a Esquerda Galega acada unasiento para Camilo Nogueira, ao igual que o PCG de Anxo Guerreiro. Porn os deputados do

BNPG seran expulsados en 1982 ao non aceptar a Constitucin Espaola.

O SINDICALISMO OBREIRO EN GALICIA

O SINDICALISMO NACIONALISTA

A Frente Obreira da UPG

Estamos a inicios dos anos 70, anos de conflitividade social, cunha clase obreira nova,

disposta a loitar polos seus dereitos e pola mellora das sas condicins laborais. A nivel poltico a

UPG profunda na va da sa definicin como partido comunista, de clase e patritico, e toma a

decisin de introducirse no movemento obreiro e sentar as bases organizativas que permitan clase

obreira galega incorporarse ao proceso de liberacin nacional e social da Galiza, aportando todo oseu potencial revolucionario. Crease a Frente Obreira da UPG, tendo como un dos seus principais

impulsores o dirixente do Moncho Reboiras.

A principios do ano 72, a Frente Obreira da UPG toma contactos con dous colectivos de

traballadores, Galicia Socialista (GS) e Organizacin Obreira (OO). O primeiro, GS, era un grupo

de traballadores da comarca de Vigo. O segundo, OO, era unha organizacin criada no ano 71 por

sectores escindidos de Comisins Obreiras e das Xuventudes Comunistas. Estes contactos danse

nun ano lxido de loita do proletariado galego, aguilloado polos trxicos acontecementos do 10 de

Marzo en Ferrol. A morte na Ponte das Pas de dous traballadores, Daniel e Amador, por disparos da

polica contra unha manifestacin de traballadores de Bazn na que reclamaban a sinatura dun

convenio propio para a factora de Ferrol, conmociona toda Galicia e desata unha oleada de

manifestacins, folgas e actos de protesta por todo o pas, especialmente nas zonas mis

industrializadas (Ferrol, Vigo e A Corua) e nos centros de ensino superior (especialmente a

Universidade de Compostela), o que trouxo consigo unha forte represin con numerosas persoas

9


10/31

detidas e ducias de despedidos nas empresas. Esta conflitividade ten continuidade especialmente na

comarca de Vigo, con loitas importantes durante o mes de Maio, con especial incidencia no sector

naval, e no mes de setembro, en solidariedade cos traballadores de Citron, en folga pola xornada

das 44 horas semanais e a libranza da tarde dos sbados, con preto de 25.000 traballadores en folga,

manifestacins, etc. e que rematou con centos de traballadores despedidos e numerosos detidos.

Durante toda esta conflitividade, dse xa un proceso de colaboracin importante entre OO,

GS e a Frente Obreira da UPG (constituda formalmente no mes de Agosto) o que posibilitou rachar

coa liderado en solitario que, tanto no terreo organizativo como ideolxico, tia at daquela CCOO

dentro do movemento obreiro galego, aparecendo aos ollos dos traballadores unha alternativa

sindical nova e exclusivamente galega. Este traballo en comn das tres organizacins rematou coa

incorporacin Frente Obreira da UPG de moitos dos integrantes de GS e de varios de OO,mentres que o resto dos membros de esta ltima terminaron integrndose de novo en organizacins

espaolistas.

A existencia desta conflitividade laboral, a participacin nela, xunto coas novas

incorporacins, deron o pulo necesario F.O. da UPG para, durante o ano 73, lanzarse a crear nas

cidades xermolos sindicais, de ideario nacionalista, con rganos de expresin especficos: Xerme (A

Corua), Adiante (Vigo), Ferramenta (Ferrol), Galego (Compostela), Obradoiro (Ourense). Neste

ano celbranse as primeiras reunins nacionais da F.O. da UPG.

Dentro de esa estratexia de organizar e elaborar alternativas propias para os traballadores

galegos de todos os sectores, a UPG promove, no ano 74, a creacin dun sindicato especfico do

sector do ensino, a Unin de Traballadores do Ensino de Galicia (UTEG). No ano seguinte, no mes

de Maio do 75, constitese o Sindicato Obreiro Galego (SOG), a partir dos xermolos sindicais

nacionalistas que estaban a funcionar na maiora das cidades, convertndose na punta de lanza do

sindicalismo nacionalista no movemento obreiro. O 12 de agosto deste ano, prodcese en Ferrol o

asasinato, por disparos da polica, de Moncho Reboiras, dirixente da UPG e peza moi importante en

todo o proceso de constitucin dos sindicatos nacionalistas. Este suceso, xunto coa represin

policial levada a cabo polo Estado espaol contra os militantes da UPG, paralizan durante todo este

ano o proceso de expansin e organizacin do sindicalismo nacionalista.

O sindicalismo nacionalista galego durante a transicin.

10


11/31

O sindicalismo nacionalista galego, naceu daquelas persoas que tian unha conciencia de

que Galicia era unha nacin asoballada e que era necesario liberala dese colonialismo mediante

unha unin de clase. moi destacable o papel que tivo a UPG en todo isto, xa que o berce do

sindicalismo nacionalista est na sa Fronte Obreira.

No mes de Abril de 1975, no terceiro informe do cumio executivo da Fronte Obreira da

UPG expense os estatutos provisionais do sindicato galego baseados no centralismo

democrtico e na cooptacin interna direccin.

Nese ano, os documentos das forzas sindicais galegas, reflicten duras crticas a Comisins

Obreiras, pola pretensin deste sindicato de agrupar a todos os traballadores nun nico sindicato de

clase. Os postulados dos nacionalistas e a creacin dun sindicato galego de clase.Outro feito moi destacable, nestes primeiros anos da Transicin en Galicia foi o nacemento

da AN-PG no exilio portugus, nacendo como unha organizacin aglutinadora do nacionalismo

galego, e que propiciou os movementos de masas que defendan unha postura galega, entre os seus

campos de actuacin tamn estaba o sindicalismo, o cal tivo un novo medio de expansin grazas a

AN-PG.

Podemos dicir que nestes primeiros momentos da transicin, o sindicalismo galego

centrouse mais en intentar crear unha organizacin unificada, e que non se preocupou tanto da

accin de traballo que ia levar nas plantas de producin. Tentan chegar dunha maneira asumible a

masa traballadora, de forma que intentan que os seus voceiros sexan o mais sinxelos posible, e que

traten unicamente de temas sindicais.

O sindicalismo galego trata de facer ver que a loita das reivindicacins inmediatas, serve

tamn para dar sentido as reivindicacins mais transcendentais, xa que as podan demostrar que a

sobreexplotacin a que se viu sometida a clase obreira galega, era causa do colonialismo que sufra

a nacin galega.

Consolidacin do Sindicato Obreiro Galego (SOG)

Logo da morte de Franco, o sindicalismo nacionalista galego era unha das formas de

oposicin mais destacables no pas, as cabe destacar exemplos de loitas como as que se deron nas

Encrobas (Cerceda) ou o rexeitamento a posta en marcha dunha central nuclear en Xove.

11


12/31

Xa en 1976, presentouse a UTEG, como sindicato nico e apartidario na loita por un ensino

nacional, cientfico e popular. O SOG indica terse constitudo na primavera anterior e insiste na

estratexia sindical galega partido da situacin colonial que vive o pais e na necesidade da creacin

de postos de traballo na terra para frear a emigracin que viva a poboacin galega. Nestes

momentos sguese a reclamar a creacin dun congreso sindical galego, as se reitera nasconclusins do primeira asemblea xeral que se celebrou preto de Vigo.

As conclusins da primeira asemblea xeral, constiten un documento, que sentara

precedentes no futuro do sindicalismo galego, e que quere adiantarse a prevista pluralidade sindical.

Nesa primeira asemblea do Sindicato Obreiro Galego, asistiron representantes das Comisins

Marieiras (CC.MM) das Comisins Labregas (CC.LL.) e da Unin de Traballadores do Ensino de

Galicia (UTEG). En dita asemblea analizouse a situacin poltica e definronse os principiosbsicos do SOG. Onde destaca nas conclusins as que se chegaron nesa primeira asemblea a

necesidade de conformar unha Central Sindical Galega.

Xa nestes intres o sindicalismo galego medraba de forma considerable, participando nas

mobilizacins que se levan a cabo nas Pontes, con algn dos seus afiliados empoleirados da

cheminea da central trmica, ou nas folgas da construcin, que tiveron especial forza nas provincias

de Lugo e A Corua. Por outra banda o pluralismo que se daba xa entre o sindicalismo en Galicia

era xa unha realidade, as o SOG sobrepasaba as CCOO nalgns casos e contia a CSUT, tamn

rexurdan neste ano 1976 a UGT e a CNT. A causa deste pluralismo palpable dentro do esquema

sindical galego, a SOG xa manifesta que a central sindical galega nica esta ben como principio

terico pero xa non unha alternativa factible o corto ou medio prazo.

Tamn se pon de manifesto en diversos documentos, como existen en Galicia unha serie de

organizacin irmns, que coinciden plenamente coas perspectivas da SOG, o que se materializa na

Asemblea Popular - Nacional Galega.

A constitucin da ING

Rematando o ano 1976, o SOG vese nunha encrucillada, xa que se producen escisins

dentro da AN-PG e renacen outros partidos como o PSG, de tal xeito que concibe que ten que ser

unha plataforma mais ampla, xa que o modelo organizativo do que dispoa podase volver ineficaz

debido o desenrolo que estaba tomando o sindicalismo galego. As mesmo pdeselle os militantes

do SOG que tomen mais iniciativas e un esforzo maior pola organizacin. Fomentase a apertura de

12


13/31

locais sindicais, impulsase a formacin dos seus militantes e deciden converter eixo nunha

publicacin mensual.

Neses ltimos meses do 76, de fortes mobilizacins, o SOG fai unha serie de peticins que

estende a todo a sociedade, como son as esixencias de amnista, liberdades e dereitos nacionais,convcanse manifestacins multitudinarias, e o mundo sindical estaba involucrado en conflitos moi

significativos.

Xa no ano 1977 estaba definido o novo marco institucional, o que faca que a ruptura

democrtica se alongara cada vez mais da sa realizacin, s eleccins xerais de 1977 o

nacionalismo galego concorreu por separado, o que supuxo un fracaso electoral. Ademais o

nacionalismo sufriu algn cisma, facendo aparecer novos partidos. Polo tanto o nacionalismo debeuvariar a sa estratexia sindical, deixando polo camio escisins ou novas agrupacins que xurdan

das novas correntes.

A decisin de converter o SOG en central sindical, anunciouse en xaneiro de 1977, unndose

con outros sindicatos sectoriais nacionalistas galegos, como UTEG, UTBG, UTSG, SGTM, co que

compartan un proxecto de unidade sindical e de liberacin da clase obreira. Na primavera - vern

dese mesmo ano, anda denominndose SOG, impulsaba e consegua a constitucin de sindicatos

sectoriais na construcin, metal, transporte ou comercio. En xuo do 77 toda proxeccin exterior do

SOG xa inclua as iniciais da intersindical galega (ING).

En xullo foi convocada a segunda asemblea do SOG, coa intencin de que precedera o

congreso que dara paso ING. Nese momento seprase a SOG da AN-PG, o que lle deu plena

autonoma, definndose como un sindicato combativo, nacionalista e de clase. Desta forma podan

integrarse na formacin persoas que non estiveran comprometidas co nacionalismo poltico, pero

que coincidisen na necesidade dun sindicato propio e combativo. Algunha destas decisins trouxo

consigo as primeiras expulsins e a primeira escisin que sufriu o sindicalismo galego.

O domingo 25 de setembro de 1977 celebrouse en Vigo unha numerosa asemblea de

delegados, aprobndose por amplsima maiora uns estatutos que converteran a SOG na ING, un

sector minoritario quixo manter a sa postura recollendo sinaturas nas asembleas locais, pero

finalmente, varios sindicalistas de Ferrol e Vigo foron expulsados.

13


14/31

O primeiro congreso da intersindical nacional galega, celebrouse en Nigrn e nos seus

estatutos di que a ING nace coa fin de agrupar s sindicatos nacionais galegos, o que se podern

unir outros sindicatos galegos, e reiteran os principios que rexan o funcionamento e os principios

que tia a SOG. Comezaba a loita contra os pactos da Moncloa.

Do Pacto da Moncloa unificacin INTG-CSG

longo do ano 1977, a totalidade do nacionalismo tivo que proceder a recomposicin das

sas lias de actuacin conforme se formalizaba a substitucin das estruturas da ditadura polas

democrticas. Pospxose indefinidamente a pretensin de conformar unha central sindical nica

galega, e procedeuse a integrar os sindicatos sectoriais no seo dunha central sindical nacionalista, a

ING.

Dende mediados do ano 1976, cun forte impulso da UPG, tentbase construr unha

alternativa que fixera viable a supervivencia do nacionalismo galego, xa que neses momentos o

pluralismo no sindicalismo era xa unha realidade. Con todo a construcin da central sindical non se

pode ver como un mero movemento tctico, senn que constitua un movemento para converterse

nunha verdadeira organizacin de masas, e autnoma.

Hai que resaltar que segundo algns autores, a pluralidade sindical que exista no estado

espaol, poda responder a das vertentes, por un lado a ideolxica e por outro a unha vertente

nacionalista, no caso galego estaban mais que xustificadas as das vertentes, no caso da vertente

nacionalista non era unha excepcin dentro do estado, xa que en lugares como o Pas Vasco ou

Canarias existan sindicatos de carcter nacionalista.

Cabe destacar a diferenza de linguaxe que exista nos seus discursos entre o sindicalismo

nacionalista e o estatal, xa que mentres que para os ltimos, facan un exercicio de realismo

negociador, para os primeiros isto non era mais que reformismo do rxime anterior e burocratismo

carente de sentido, as os sindicalistas nacionalistas apostaban con gran nfase pola loita, para

conseguir os seus obxectivos.

Tamn haba diferenzas entre o sindicalismo nacionalista e o estatal na forma de ver os

novos cambios que se estaban a dar no marco poltico do estado espaol. Por exemplo os sindicatos

estatais van prioritario fortalecer o novo estado democrtico como un marco comn de liberdade,

14


15/31

mentres que os sindicalistas nacionalistas consideraban a lei de reforma poltica como a maneira de

encubrir unha nova ditadura, so que agora democrtico-burguesa.

Outra das premisas bsicas que aparece constantemente nos discursos nacionalistas e a

situacin de dependencia que vive Galicia, xa que debido colonialismo espaol, que non deixadesenrolar un marco produtivo propio, producase unha gran emigracin cara outros lugares, causa

que se achaca a esa situacin de dependencia.

Nestes primeiros momentos de andaina que vive a democracia no estado espaol, o

sindicalismo nacionalista galego, vaise abrindo camio, nos sectores que os sindicatos estatais non

aproveitan, xa que estes buscan uns afiliados fieis e non combaten as inxustizas dos mais

desfavorecidos, como por exemplo os problemas que se producan nas pequenas e medianasempresas, que eran a gran parte do tecido empresarial galego, xa que segundo argumentan debido a

situacin de dependencia que viva Galicia naqueles intres, fai que non existira unha burguesa

desenrolada, nin sectores que responderan nin beneficiaran pas.

Convn recordar que en 1977 no sector da construcin non existan nminas, e noutros

como e o sector madeireiro, antes de 1978, a maiora dos seus traballadores estaban sen asegurar,

sen vacacins e en condicins inhumanas segundo recoecan os propios patrns das empresas.

No ano 1977 a ING comezaba a debuxar o novo contido estratxico do seu concepto de

unidade sindical galega, xa que se va que a ser imposible a creacin dunha central sindical galega

nica, comzase a actuar de tal xeito que se considera que o proletariado galego so ten como opcin

para mellorar a sa situacin, a esta organizacin sindical galega e nacionalista.

O modelo de accin sindical

Cando facemos unha anlise do proceso de relacin e intercambio que tivo lugar entre a

transicin poltica e a transicin sindical debemos ter en conta as circunstancias nas que deu

comezo este proceso e que marcaron o recoecemento do feito sindical por parte do Estado

emerxente.

O movemento sindical aparece no comezo da transicin cunha capacidade de mobilizacin a

prol de reivindicacins inmediatas e dun novo tipo de sindicalismo. Unha parte deste movemento

15


16/31

vai asociar a consolidacin do novo sindicalismo reivindicado coa existencia dun cambio

correlativo no mbito poltico. Iso vaise traducir no apoio que organizacins como CCOO e UGT

lle outorgaron ao proceso de Reforma e que permitiu o trnsito dende o rxime franquista cara un

novo sistema poltico.

Nesta poca de cambios a meirande parte dos novos actores polticos acordaron asumir como

modelo de estado o mesmo que os do seu contorno europeo: o modelo democrtico, que lle concede

ao sindicalismo o estatus de actor social recoecido non s no mbito das relacins entre

traballadores e empresarios senn tamn no das sas relacins co propio Estado.

As, unha vez iniciado o proceso de transicin, o Estado non deba limitarse a recoecer a

liberdade e autonoma dos sindicatos senn que deba promocionar positiva e expresamente ofenmeno sindical.

As pois, o estado promocionou e contribuu a moderar o sindicalismo estatal por tres vas

distintas:

A travs de normas reguladoras da actividade sindical e das relacins laborais no seu

conxunto.

Por medio de contribucins diversas aos seus recursos materiais.

A travs da prctica das relacins directas con este Estado.

Respecto a elaboracin de leis e normas, o Estado non opera en abstracto, senn que sabe

perfectamente que os sindicatos de maior representatividade son CCOO e UGT polo que o contido

normativo e o resultado directo ou indirecto das formulacins destas das confederacins sindicais.

Do dito ata aqu podemos deducir que o sindicalismo nacionalista non fixo parte do proceso de

intercambio poltico que se estableceu entre o Estado e as das centrais estatais. Que a ING fose

excluda da procura de acordos foi en primeiro lugar polo sa limitacin territorial. Ademais o seu

proxecto sindical non recollas posibilidade da conciliacin nin da coxestin. Para a ING o concepto

de loita de clases estaba plenamente vixente e o nico modelo sindical aceptbel era aquel que serve

como instrumento de loita para a defensa dos intereses dos traballadores polo que resulta

impensable que estivesen de acordo co Estado e o seu compromiso con CCOO e UGT xa que para

eles constitua un grave atentado contra as condicins de vida dos traballadores galegos.

16


17/31

Pactos e leis

Para o sindicalismo nacionalista un asunto primordial foi o de definir un modelo de actuacindiferenciado do que defendan CCOO e UGT, o que supoa alterar o modelo de transicin sindical.

Esta iniciativa mereceu crticas dalgns dirixentes estatais, ademais a ING rematou por verse

suxeita nunha dinmica perversa que lle era allea: incentivada pola deterioracin do sector

industrial galego, pola perda de empregos e as sas consecuencias sociais mentres era obxecto das

acusacins de irresponsabilidade e aventureirismo que lle dirixan dende CCOO e UGT.

Paradoxalmente, neste momento foi cando a ING fortaleceu o seu proxecto poltico. As en1977 celebrou o 1 Congreso da Central Nacionalista no que se aprobou un programa

anticolonialista e anticapitalista. Ademais segua na lia do rexeitamento da alternativa autonomista

e da defensa do modelo confederal recollido nas Bases Constitucionais.

Ademais, a ING dotouse dunha estrutura organizativa que personalizou por primeira vez na

figura dun secretario xeral. Pero, en cambio, non dispoa mis que dunha infraestrutura bsica

para acometer unha labor sindical continuada. Isto solventbase con voluntariado e moita loita

persoal por parte dos afiliados.

As, o gran reto o que se enfrontou a ING non foi outro que a procura da sa cuota de

lexitimidade entre os traballadores galegos, algo necesario para acadar o recoecemento formal

tanto do Estado como do sindicalismo espaol.

Na procura deste recoecemento valeuse de dous instrumentos fundamentais:

1) O modelo sindical baseado na mobilizacin, no asemblearismo e no rexeitamento da

conciliacin.

2) Nas eleccins sindicais de 1978 e 1980, malia as discrepancias ideolxicas coas normativas

regularizadoras 2

A ING apostaba pola ofensiva sindical a pesar de que eran momentos nos que dende CCOO e

UGT se apostaba por frear as mobilizacins como unha contribucin repercusin econmica e a

2 Sobre todo dende a aprobacin do Estatuto dos traballadores de 1980

17


18/31

construcin democrtica.

As xornadas de loita convocadas en solitario pola ING entre xaneiro e novembro de 1987

permitronlle evidenciar que non se trataba dunha alternativa testemual e tamn serviron para

articular unha resposta poltica do nacionalismo fronte illamento procedente do entramadoxurdico-poltico estatal que se concentraba na ilegalizacin da UPG e da AN-PG e no Proxecto de

Constitucin que negaba a soberana poltica de Galicia. Os resultados prcticos destas xornadas de

folga non fixeron mis que confirmar o grao de consolidacin territorial e sectorial que tia acadado

a ING durante o ltimo ano. Hai que salientar que os paros tiveron maior repercusin nas vilas que

nas cidades, e nas pequenas e medianas empresas antes que nas grandes industrias.

Estas xornadas, anda que teen puntos comns insrense nunhas circunstancias especficas.1) As xornadas do 27 de Xaneiro: foi unha resposta directa contra a poltica de pactos sociais e

tivo un seguimento homoxneo por toda Galicia.

2) As xornadas do 27 de Xuo: tivo como eixo reivindicativo a defensa dos postos de traballo

na terra. A ING clamaba contra os seus efectos mis dramticos con peches de empresas e

regulacins dos cadros de persoal. Ademais, nesta poca son as negociacins dos que sern

coecidos como Pactos da Castellana e a piques de rematar as primeiras eleccins sindicais para o

sindicalismo nacionalista era importante garantir a supervivencia do modelo de actuacin. Por isto

esta convocatoria para o 27 de xuo, a portas dunha convocatoria doutros sectores para o 10 de

Xullo en Ferrol para facerlle fronte a crise da construcin naval. As a ING poa como exemplo os

traballadores de Ascn de Vigo que levaban meses en folga contra o Estatuto de Autonoma.

Agora vamos analizar as impresins que tivo a ING dos pactos da Moncloa 3, este sindicalismo

nacionalista consideraba que a nica beneficiaria do pacto fora a burguesa imperialista espaola e

CCOO e UGT estaban a favor destes pactos. Maior achegamento exista na localizacin dos

damnificados, para a ING e a UGT este pacto diminura na metade o poder adquisitivo dos

traballadores galegos e favorecera as regulacins dos cadros de persoal... Pero esta coincidencia non

facilitaba o entendemento nin a estratexias entre as centrais estatais e a ING.

A nacionalizacin do labor sindical

Formular a hiptese de que o sindicalismo galego puidese formar parte dun intercambio (que tia

que levarse a cabo entre o Estado e o movemento sindical central) era unha quimera xa que non

3 Entre o estado e CCOO e UGT

18


19/31

comparta nin o modelo socioeconmico, nin o sistema poltico e, ademais, cuestionaba a

organizacin territorial do estado. Polo tanto, a sa ser unha posicin en contra case sempre.

Para a ING os eixos bsicos do seu discurso sindical sern innegociables: autoorganizacin dos

traballadores galegos, anticapitalismo e anticolonialismo. Cando se define sobre o consenso e opacto social que ofertan os sindicatos estatais non dubida en argumentar que hai que entendelos

como manifestacins da domesticacin e do pactismo que empregan para salvagardar os privilexios.

Esta posicin de confrontacin truxolle custes evidentes como a sa marxinacin no reparto do

Patrimonio Sindical4, que era moi importante para determinar o futuro do sindicalismo en Galicia.

As e ante o reparto inxusto, en abril de 19795hai ocupacins de inmobles por toda Galicia.

Ademais do problema patrimonial, o sindicalismo galego careca de recoecemento institucional

( por exemplo, non contou con representacin na IMAC, INEM ... E, anda mis grave, logo da

aprobacin da Lei de negociacin Colectiva vase as portas da exclusin no que respectaba

negociacin dos salarios e das condicins de traballo.

Para a ING a verdadeira intencin dos estatalistas era a de monopolizar os convenios colectivos

para que os nacionalistas non puidesen defender os intereses dos traballadores no seu mbito de

actuacin. As, se CCOO e UGT se convertan na nica va de canalizacin e direccin dos conflitos

laborais que se produciron no pas, o modelo de autoorganizacin sindical tera os das contados.

En consecuencia, a ING deba reaxir con enerxa ante esa situacin de bloqueo. Para facelo botou

man do seu diagnstico da realidade socioeconmica no que se confirmaba a persistencia na

desigualdade salarial e no ritmo de creacin de emprego respecto doutras partes do Estado.

Tratbase de reivindicar un modelo de negociacin colectiva que se axeitase s necesidades da clase

obreira galega.

Respecto os pactos, a pretensin da ING era dobre: por un lado rachar cos topes salariais e coa

temporalidade bianual dos convenios pero, pola outra, quebrar a unidade de accin entre CCOO e

UGT e atraer a aqueles sectores que pulaban por un verdadeiro proxecto de clase. Esta iniciativa

tivo froitos importantes.

4 Dende mediados de 1978 a ING levou a cabo campaas para que o Patrimonio acumulado pola antiga CNS non

recaese en CCOO e UGT.5 O goberno cedelle inmobles a UGT en Galicia

19


20/31

No tocante a crise a ING tentou darlle unha dimensin nacional e impulsou a Coordenadora de

Empresas en crise que non tivo xito. As e todo, onde a crise golpeaba con mis forza foi mudando

a dinmica reivindicativa. A convocatoria de folga en 1980 permitiu ollar como o nacionalismo

prestaba o seu apoio a unha demostracin unitaria, co convencemento de que esta mobilizacin tiaun contido diferente xa que era unha clara medida de presin o Goberno.

Queda a cuestin relativa negociacin colectiva. A principios do ano 1979 comezase a perfilar

un xiro tctico baixo a presin da Lei de Negociacin colectiva a ING reclamou que haba que

promover convenios provinciais fronte os convenios estatais para defender os intereses dos

traballadores galegos. A consecucin dun marco galego de relacins laborais pasou a ser un

instrumento tctico central na actividade sindical que desenvolveu a ING. Pero o gran salto nestembito produciuse en decembro de 1979 cando se comezan as negociacins para o asinamento dun

convenio galego de construcin a travs dun comit que se alongou ata mediados de 1980 do que

formaban parte CCOO, CTG e ING que finalmente fxose invibel polas discrepancias das partes.

Con todo, durante o ano 1980, a ING seguiu a darlle azos a esa proposta, primeiro no sector do

aglomerado, que deixou de ter convenio estatal para telo provincial, e por ultimo na rama do

autombil

A unificacin do sindicalismo galego

Xa como ING o sindicalismo nacionalista enfrontou as eleccins sindicais de 1978, nas que

superou os mil delegados, dato significativo da introducin social e da capacidade organizativa que

tia acadado nos ltimos anos, as como, do atinado da decisin de constitur unha central sindical

galega. O proceso de expansin do sindicalismo nacionalista ten continuidade coa fusin coa CTG

(Confederacin de Traballadores de Galicia). Esta organizacin sindical froito do novo

posicionamento cara presupostos nacionalistas dunha parte importante dos militantes da CSUT na

Galiza (Central Sindical Unitaria de Trabajadores). A pesar das dbidas que provocaba o camiar

cara a un proceso de fusin coa CTG, pois moitos dirixentes da mesma foran antinacionalistas, pero

tamn era certo que nos ltimos tempos haba bastantes coincidencias na accin sindical de mbalas

das centrais, e por outra banda o PTE, aps a fusin coa ORT, e a mesma CSUT, estaban nun

proceso de disgregacin e dende o punto de vista dos sindicalistas galegos non se podan permitir o

luxo que todo ese corpo sindical fose parar as opcins espaolistas. A UPG levou este debate ING,

20


21/31

manifestndose a favor de iniciar un proceso transparente de negociacin e conversas coa CTG, que

rematou co acordo, tomado en asemblea celebrada en Outubro de 1980 na Corua, de conflur

nunha nica central sindical, a ING-CTG. No mes de febreiro de 1981 a direccin da ING-CGT

acorda pasar a chamarse Intersindical Nacional de Traballadores Galegos (INTG), a cal celebra o

seu primeiro congreso en Xaneiro de 1982, en Panxn (Nigrn). Durante este congreso ten lugar oprimeiro conflito forte, nesta nova etapa, no seo do sindicalismo nacionalista. O sector escindido o

ano anterior da UPG e da AN-PG, aliase co sector procedente da CTG e intentan gaar a maiora e a

direccin do sindicato UPG. O proceso resltalles fallido e teen que conformarse con ficar en

minora, anda que cun peso importante nos organismos. Estbanse a pr as bases do que ia ser unha

pelexa constante para gaar a direccin da central sindical e que rematou nos graves

acontecementos de 1985.

Paralelamente a este proceso pero de forma independente, tanto o Partido Obreiro Galego

(POG) e Esquerda Galega (EG) como o Partido Socialista Galego (PSG), con escasa presenza

ambos os dous no movemento obreiro, con militantes espallados tanto nas organizacins sindicais

nacionalistas como nas espaolistas, estaban a tentar crear os seus propios proxectos sindicais. O

POG/EG segua a manter o Sindicato Galego de Traballadores de Hostalera (SGTH, 1977), o

Sindicato Galego de Traballadores da Administracin Pblica (SGTAP, 1977) e o Sindicato Galego

da Sanidade (SGS, 1977). As mesmo, da man do PSG, aparece a Confederacin Sindical Galega

(CSG), creada con sindicalistas que provian, fundamentalmente, da USO, a cal celebra o seu

congreso constituinte, no mes de Setembro de 1980, en Vigo.

A nova situacin de correlacin de forzas no seo da INTG, na que a UPG segue a ter o

control da direccin da central pero non por moita diferenza, anima ao sector en minora, as como

o PSG e o POG, at daquela reticentes a integrarse nunha nica central sindical nacionalista, a

acelerar o proceso de unificacin de todo o sindicalismo galego. O PSG e o POG podan, por vez

primeira na sa historia, ter un peso importante na direccin do sindicalismo nacionalista. No mes

de Setembro de 1982, en Compostela, ten lugar a asemblea de unificacin da INTG e a CSG,

pasando a denominarse INTERSINDICAL (INTG-CSG). Neste ano 1982 celbranse de novo

eleccins sindicais e a INTG acada a condicin de central sindical mis representativa a nivel do

Estado, conxuntamente con CCOO, UGT e ELA, pois superou os 1.500 delegados, mis de 15%

dos delegados electos en Galicia.

21


22/31

O SINDICALISMO ESTATAL

CCOO

Foi ao Partido Comunista de Espaa a quen lle correspondeu case en exclusiva o protagonismo

da loita antifranquista ao longo de tres dcadas (1940-1970), e tamn lle debemos o rexurdir do

sindicalismo en Espaa e en Galicia co nacemento e consolidacin de Comisiones Obreras. As

CCOO recollan traballadores de diferentes tendencias ou independentes, pero se mantiveron e

consolidaron pola actividade dos militantes comunistas que as artellaron co seu traballo socio-

poltico e os elementos tericos que emanaban do seu partido.

As Comisiones Obreras, inicialmente de fbrica ou empresa pero coordenadas entre si e

eficaces no seu labor sindical paralegal, acrecentaron en representantes nas eleccins sindicais do1966, convocaron a sa primeira asemblea espaola en 1967 e foron ilegalizadas en decembro dese

ano, mais, dende a clandestinidade, protagonizaron en Galicia fortes mobilizacins, destacando as

producidas contra un masivo despedimento en Obras Civiles de Bazn (Ferrol), o peche da PEBSA

(A Corua), de PYSBE (Ferrol), pola mellora das condicins laborais en lvarez de Vigo,

expandidndo asemade CCOO a Lugo, Ourense, Monforte, Viveiro... En 1968, o seu grande

crecemento conduciu as CCOO a editar o primeiro nmero de Galicia Obreira, a estruturar en

Ferrol, Vigo e A Corua as Comisiones Obreras Juveniles, formular reivindicacins quetrascendan do laboral ao poltico, e constitur o seu primeiro secretariado galego cara a I Asemblea

das CCOO de Galicia en setembro do 1970, celebrada, claro est, na clandestinidade.

Nunha xeira de forte conflictividade (ao longo do alo 1970 houbo en Galicia case que mil

seiscentas folgas, destacando as de Astano, Barreras e Vulcano polas horas extras, PEBSA da

Corua, a de 37 das en Peninsular Maderera de Ferrol...), foron convocadas eleccins sindicais no

marco da nova Ley Sindical de 1971, normativa que na prctica nada ou pouco cambiaba, pois

mantia a estrutura nica do sindicato vertical. En pleno Estado de Excepcin o secretariado das

Comisiones Obreras desbotou o boicoteo a esas eleccins como demandaban os afiliados mis

radicais (rapaces con militancia nas Juventudes Comunistas do PCE e nas Comisiones Obreras

Juveniles, que en Vigo se agruparon en Organizacin Obreira [OO] nos primeiros meses do ano

1972) e optaron pola participacin, acadando unha representacin amplamente maioritaria dos

traballadores. Nos anos sesenta e nos primeiros anos setenta do pasado sculo, sobrepndose os

seus militantes s detencins, crcere ou sancins laborais, a nica alternativa sindical

22


23/31

verdadeiramente existente en Galicia eran as Comisins Obreiras. En 1972 prodcese a folga e

manifestacin de 10 de marzo en Ferrol, que se saldou coa morte dos obreiros Amador Rey e Daniel

Niebla e vinte feridos por disparos da polica. Nun informe policial de 1972 faise un balance sobre

a situacin da oposicin sindical na ra de Ferrol nos seis anos anteriores:

Desde 1966 las Comisiones Obreras, dependientes del P.C. de Espaa, y creadas con

la expresa finalidad de enfrentarse en el orden laboral al sistema sindical espaol, y en

el plano poltico, incardinadas en el aparato directivo del Partido, para luchar contra el

Estado y la Revolucin Nacional, venan trabajando en la ciudad (...) Miembros

avanzados del P.C., dirigentes de aquellas Comisiones obreras, fueron poniendo en el

Ferrol del Caudillo las bases para la subversin, meta final de todas sus actividades6

A isto sumouse a posterior folga xeral en Vigo, que mantivo paralizada a cidade durante varias

semanas. Estes dous feitos marcaron un punto de inflexin ascendente na curva de crecemento do

movemento obreiro en Galicia, como demostra, entre outros indicios, a proliferacin da prensa

obreira clandestina.

Esta situacin prolongase ata finais do ano 1973, momento a partir do cal as CC.OO. de Galicia

recuperan e amplan a sa influencia entre os traballadores. Con iso manteen a sua posicin

hexemnica na oposicin sindical.

UGT

En 1974 - 1975 empezou a resurreccin da socialista Unin General de Trabajadores (UGT)

que, no ronsel do rpido crecemento poltico do PSOE nos anos seguintes, chegar a ser, xa en

plena democracia, unha das grandes centrais sindicais de Galicia.

Da banda do nacionalismo, a UPG ata 1972 considerou que CCOO deban ser o sindicato de

clase de todos os traballadores galegos. Pero a partir de 1973 cambiou radicalmente de actitude e no

sucesivo negouse en todo momento a actuar sindicalmente en centrais de mbito estatal, por

entender que a fronte de liberacin nacional, que deba abranguer todas as dimensins dos

movementos sociais, tia que manter unhas fronteiras de separacin rxidas con respecto a calquera

organizacin non exclusivamente galega. En consecuencia, deba procurar a creacin duns

sindicatos nacionalistas que fosen a alternativa nacional galega a CCOO e UGT. E empezou a

6. Legado Vicente lvarez, Direccin General de Seguridad. Boletn informativo nmero 18 (18de mayo de 1972).

23


24/31

crealos naqueles sectores de empregados pblicos e white collars onde tia algo mis de

implantacin. Nesta onda fundou en 1974 a Unin de Traballadores do Ensino de Galicia (UTEG),

ao que seguiran iniciativas similares na sanidade (UTSG), na banca (UTBG) e outros sectores. En

maio de 1975, a sa Fronte Obreira dar paso por fin ao Sindicato Obreiro Galego (SOG). Non

obstante, e despois, estes gromos sindicais nacionalistas non foron quen de competir realmente conCCOO durante a transicin.

A CNT

En 1956, Vctor Francisco Cceres, traballador do estaleiro vigus Vulcano, foi quen de

proseguir o traballo sindical na cidade e contactar coa vella militancia e co exilio francs, dando

unha precaria continuidade CRG ata que en 1976, co devalo do rxime franquista, vellos e novos

cenetistas procedentes das principais cidades galegas, acordaron en Vigo a definitiva normalizacinda central obreira anarcosindicalista no noso pas.

O 6 maio de 1977 a Confederacin Nacional do Traballo foi legalizada, o que contribuu o seu

desenrolo. A CNT, ltima organizacin sindical en ser legalizada, confirmou nesta etapa o seu

clasicismo revolucionario: rexeitaba os contactos ou componendas co estado ou co empresario na

cspide. Durante estes meses declinouse unha invitacin para dialogar co ministro de Relacins

Sindicais e outra para participar na OIT (Organizacin Internacional do Traballo) polo seu carcterintergubernamental e antiobreiro a todas luces.

O 15 de xaneiro de 1978 a CNT organizou unha manifestacin en Barcelona contra a firma dos

Pactos da Moncloa7 e as eleccins sindicais. Na mesma xuntronse sobre 10.000 traballadores que

seguan opondose a ese pacto social e que era proba evidente da gran capacidade de convocatoria

que tia a CNT naqueles momentos.

O perodo entre 1979 e 1983 estivo marcado polas escisins que sufriu a anarcosindical,

produto da postura mantida por parte dos sectores minoritarios en favor de participar nas eleccins

sindicais a comits de empresa.

7. Firmados entre o Goberno de Espaa, presidido por Adolfo Surez e os principais partidos polticos conrepresentacin parlamentaria no Congreso dos Deputados. Os pactos supuxeron a imposicin definitiva da reformapoltica sobre a ruptura co franquismo.

24


25/31

A Confederacin Nacional do Traballo retomara as sas esencias, pero non sen pagar un alto

prezo: unha ruptura sindical, unha considerable prdida de militantes e unha sensacin de

desencanto que tardara en superar.

O SINDICALISMO LABREGO EN GALICIA

As Comisins Labregas ( CCLL ) nacen en 1973 creadas dende a UPG e tuteladas polos

CALL (Comits de Axuda Loita Labrega), unha organizacin de funcionarios/as, estudiantes,

curas, mestres/as, ...que na prctica exerca a direccin. Este nacemento e aprobeitado pola UPG

para desenvolver a sa estratexia e espallar o nacionalismo mediante a penetracin social do mesmo

nos diferentes mbitos da sociedade.

Evolucin do SLG-CCLL

Co principal obxectivo de sintetizar a evolucin marcada polo CCLL longo desta etapa,

vamos dividir en dous perodos a sa actuacin, posto que esta estivo influenciada por factores

contextuais que determinaron a existencia, ou non, de oportunidades polticas para a toma de

decisins e o seu repertorio de mobilizacin.

A primeira etapa abarcara dende o ano 1973 ata o 1977, data na que as Comisins Labregas foron

legalizadas; o segundo perodo, comprendera entre o 1977 e o 1989,cando se presenta un novoproxecto sindical e se aproban novos estatutos, simboloxa denominacin.

a) Perodo 1973-1977

Como se explicou anteriormente, as Comisins Labregas, que teen as sas races nos

Comits de Axuda Loita Labrega (CALL), nacen no ano 1973, en plena clandestinidade, debido

rxime de represin franquista vixente por aquel entn.

Mais esta situacin non lle impediu actuar na defensa dos intereses dos labregos e labregas

galegos, e a campaa emprendida contra a Cota Empresarial un exemplo moi significativo.Sen

embargo, a nula apertura do sistema poltico espaol e a consecuente prohibicin de realizar

mobilizacins masivas e asembleas pblicas, reducalle o seu repertorio de actuacin,

principalmente, presentacin de escritos Goberno Civil ou s empresas, pequenas

manifestacins, e chamamento desobediencia civil, pedindo, por exemplo, que non se pagara a

Cota Empresarial. Por este motivo, en novembro do 1973 sae, de maneira clandestina ante a censura

25


26/31

do rxime, o primeiro voceiro das CCLL, e no 1975 edtase unha tboa reivindicativa onde se pide,

entre outras cousas, a anulacin da Cota.

Son significativos desta etapa, os intentos de creacin dunha identidade propia do

movemento. Pois, por unha banda, no momento en que se orixinan as Comisins Labregas, estasintentan diferenciarse das Hermandades de Labradores argumentando a necesidade de

establecerse como unha organizacin totalmente labrega e democrtica que defenda os nosos

intereses contra as empresas capitalistas que nos asoballan, temos que organizar un autntico

Movemento Agrario Galego. E por outra banda, dous anos mis tarde, as CCLL anuncian a

intencin de integrar os labregos nun sindicato nico labrego e declaran a sa independencia a

respeto de grupos polticos, anda que no 1976 adhrense Asemblea Nacional-Popular Galega

(AN-PG).

Tamn hai que destacar a importancia que tiveron os medios de comunicacin (neste caso a

prensa escrita clandestina) e a alfabetizacin (as Comisins Labregas fixeron campaa en defensa

das escolas no rural) como factores para chamar unin a aquelas persoas vinculadas movemento.

b) Perodo 1977- 1989

No ano 1977 as CCLL, no marco dunha campaa en defensa da liberdade sindical, propoen

a creacin dun Sindicato Labrego Galego, nico, democrtico, independente e solidario, o cal

consegue a sa legalizacin no mes de xuo, pasando a denominarse Comisins Labregas

Sindicato Labrego Galego.

Durante estes doce anos, as mobilizacins son intensas e os problemas non deixan de

incrementarse. Os baixos prezos da pataca, dos becerros e do leite, os intentos de expropiacins de

terras para a creacin de encoros (As Encrobas, Campobecerros, Navia de Suarna), a intencin de

crear unha Central Nuclear en Xove, a Lei de Montes, as importacins de leite en p, a previsible

entrada na CEE e, en definitiva, a Poltica Agraria do Goberno e da Xunta, s resulta eficaz para a

convocatoria de masivas e histricas tractoradas, manifestacins e concentracins.

Pero hai que destacar, de maneira moi relevante, as continuas loitas contra a Cota

Empresarial, e , mis tarde, o rexeitamento das CCLL-SLG entrada do Estado Espaol na CEE.

Por unha banda, a loita contra a Cota Empresarial neste perodo mostra o incansable esforzo e a

loita permanente dos labregos e labregas galegos por non someterse s inxustizas, ata o punto de

26


27/31

que o Goberno vese forzado a prometer a retirada da mesma, e promlgase un Decreto no que se

recoece a necesidade de cambiar o sistema de Cota Empresarial, pero o Sindicato decide convocar

novas manifestacins debido s fortes presins por parte do Goberno contra os labregos que non

pagaran a Cota. Tras mis mobilizacins, Facenda bloquea as contas bancarias de ditos labregos,

que se responde con mis mobilizacins, e finalmente Facenda anuncia a posibilidade de pagofraccionado. Sen embargo, o Goberno estatal segue presionando para cobrar a Cota, e o Sindicato

convoca de novo numerosas mobilizacins, pero o Goberno non cede e a situacin dos labregos que

non pagaron insostible.

Por outra banda, no ano 1980 xa se prev a entrada do Estado Espaol na CEE, que o

Sindicato amosa a sa oposicin considerar os efectos negativos que podera xerar a aplicacin da

PAC no agro galego. Ante esta situacin emprndense negociacins co Ministro de Agricultura,mais non se obteen respostas favorables para o sector agrogandeiro, polo que no 1984 esxese un

Plan de Poltica Agraria Galega fronte CEE e espllanse produtos agrarios por toda a Praza do

Obradoiro a modo de protesta. Tan s un ano mis tarde comeza a sentirse a imposicin das Cotas

lcteas, e as CCLL-SLG acoden a Bruxelas, en protesta polas mesmas, xunto con outros sindicatos

do Norte da Pennsula Ibrica. Posteriormente, as mobilizacins continan, e ter lugar a

manifestacin labrega mis grande da historia de Galicia pedindo que non se apliquen as cotas,

mesmo tempo que se fai un chamamento desobediencia civil para non facer as declaracins do

leite. O Goberno vese obrigado a actuar e asina unhas cotas provisorias que o Sindicato recorre.

Nesta etapa, coas CCLL-SLG xa legalizadas, aprciase a intensa mobilizacin de labregos e

labregas ante os graves problemas dos diversos sectores, s que responden, de maneira masiva, cun

repertorio de accin moito mis extenso que no perodo anterior, chamando igualmente

desobediencia civil en varias ocasins e convocando numerosas concentracins, manifestacins e

tractoradas, anda que tamn se introduciron novas formas de protesta colectiva como a celebrada

no Obradoiro ou as destilas pblicas de augardente.

Pero tamn hai que destacar que a nova situacin de entrada na CEE, obrigou s CCLL-

SLG, e, en definitiva, s labregos e labregas galegos, a ter que negociar co Estado como axente

mediador na solucin dos problemas que lles afectan e que estn xa mis relacionados coas

directrices de organizacins supranacionais e coa estrutura econmica capitalista, dificultndose,

deste xeito, e anda mis, as relacins entre os diversos actores para a procura de solucins

satisfactorias s conflitos mencionados.

27


28/31

Como consecuencia desta complexidade que adoptan os problemas que afectan s labregos e

labregas galegos, as CCLL-SLG foron tecendo unha rede de alianzas con campesios e labregos

doutras partes do mundo que loitan pola defensa duns intereses comns. As, durante estes anos, as

CCLL-SLG participaron en manifestacins conxuntas con sindicatos da cornixa cantbrica, enBruxelas; asistiron a reunins coa Coordinadora Campesia Europea (CPE), xunto con mis

sindicatos do Estado Espaol e Portugal; e organizaron a visita dos representantes da CPE a Galicia,

que manifestaron o seu apoio loita labrega.

O MOVEMENTO ESTUDANTIL EN GALICIA

A presenza do movemento antifranquista organizado na universidade era anda moi reducido

na Galicia dos anos sesenta. En 1961 fundarase en Madrid a Federacin Universitaria Democrtica

Espaola (FUDE) por membros do Partido Comunista e outras organizacins para combater dentro

das universidades a presenza do franquista Sindicato de Estudiantes Universitarios (SEU). Estes

tiveran un notbel xito sobre todo na etapa de 1963-1965, facendo que o SEU se disolvese nese

ltimo ano. Porn, a situacin en Galicia era totalmente diferente, onde en 1965 se formaba, tras a

desaparicin do SEU, a Asociacin Profesional de Estudiantes sen ningn tipo de boicot por parte

dos estudantes progresistas, que segundo Vctor Santidrin8 non seran mis que dous militantes

clandestinos na Universidade de Santiago; Lus Cochn do PCE e Lus Gonzlez Foz da UPG.Mentras a dominante Juventud de Estudiantes Catlicos gaaba as eleccins das APE, os ecos de

fra conseguan que unhas catrocentas persoas se reunisen nun recital de Raimon en Filosofa. A

situacin desta moderada etapa 1965-1967 cambiar de forma brusca un ano mis tarde.

O movemento universitario apareceu repentinamente organizado nos sucesos de marzo-abril

de 1968 en Santiago de Compostela, anticipndose ao famoso maio francs. O que comezou sendo

un conflito puramente acadmico pronto derivou nunha loita poltica encabezada sobre todo pormilitantes do PCE como Vicente lvarez Areces. At o 17 de abril a cidade viviu atnita unha

guerra aberta con folgas, sentadas, asembleas, cargas policiais... que fortalecera para sempre un

movemento universitario que se conformar nese mesmo ano no Sindicato Democrtico de

Estudantes Universitarios de Galicia, con presenza do PCG e UPG. A deriva cara o radicalismo e a

conflitividade en aumento ser un agravante para o rxime, que tivo que facer fronte a partir do

curso 1969-1970 a unha sucesin de manifestacins e folgas violentas continuas a favor das

8 A GRAN HISTORIA DE GALICIA, XIV VOL. I, px. 49

28


29/31

liberdades polticas, de amnista e de solidariedade co movemento obreiro. No 1972 unha parte do

profesorado, como Ramn Lpez Suevos, Manuela Fraguela, Xos Manuel Beiras, Francisco

Candela e Jos ngel Garca de Cortzar empezou a poerse do lado dos estudantes, actos de

rebelda que seran castigados con expedientes e expulsins por parte do reitorado, algo que ser

contestado por unha carta aberta denunciando a represin e asinada por 3000 persoas.

En decembro de 1972 fndase ERGA (Estudantes Revolucionarios Galegos) partindo de

militantes e achegados UPG encabezados por Manuel Mera (recn chegado da Arxentina, onde

tivera experiencia na organizacin universitaria), e en resposta a represin aos estudantes, marcada

nese momento polo asasinato de Jos Mara Fuentes, estudante de medicina, por un inspector da

Brigada Poltico Social. Aos poucos meses de formarse, ERGA contaba xa con media centena de

militantes, entre os que se contaban cadros actuais da UPG e doutras formacins como AlfredoSuarez Canal, Elvira Souto, Chus Pato ou Anselmo Lpez Carreira. ERGA lnzase a organizar

masivamente o estudantado partindo dun programa no que se define a Galicia como nacin

colonizada e na que os estudantes son un grupo social cun papel revolucionario na loita de

liberacin nacional e social que consideran precisa. Desta forma ERGA saltar na loita contra o

decreto polas catro convocatorias, contra a suba das taxas acadmicas, pola normalizacin do

idioma, e xa na democracia participando activamente en todas cantas movilizacins se deron no

pas (cos gandeiros pola cota empresarial e o prezo do leite, cos sindicatos na loita contra os Pactos

da Moncloa, nas celebracins do 10 de marzo e 1 de maio, contra a implantacin de industrias

contaminantes como a Nuclear de Xove, etc...). Por outra banda o Partido Comunista de Galicia

crea a sa propia Organizacin Universitaria, con actividade durante toda a transicin.

No curso 1973-1974 asistimos a feitos cruciais na etapa final do franquismo como son o

atentado contra Carrero Blanco e a eleccin de Arias Navarro como Presidente do Goberno, feitos

que tiveron pouca repercusin directa no movemento estudantil, xa que aquel ano o curso non

empezara ata xaneiro. A execucin do anarquista Salvador Puig Antich o 2 de marzo si foi un

motivo de loita na universidade galega, as como o 25 de abril en Portugal, que se converteu nun

motivo de estmulo mis na loita pola democracia, como se veu de demostrar na folga xeral

convocada o 9 de maio en todas as universidades.

Coa morte de Franco e a ilusin depositada nunha ruptura democrtica a mobilizacin do

estudantado galego vai acadar unha importante expansin, sobre todo entre o nacionalismo. O

estudantado vaise amosar especialmente receptivo a participar en conflitos de carcter xeral como

29


30/31

as manifestacins do 25 de xullo ou as convocadas por sindicatos como a ING ou as Comisins

Labregas. As mobilizacins propiamente acadmicas tern un carcter mis marcado pola dinmica

dos centros, pero si haber loitas comns pola derrogacin dos Estatutos de Centros ou da LAU. En

xaneiro de 1978 ERGA celebra o seu I Congreso Nacional con cerca de 1000 delegados, pero anda

en situacin de ilegalidade (ata 1987 non se legaliza).

Coa fundacin do BNG en 1982, ERGA pasa a ser un colectivo mis da fronte. A UPG

reconsiderou a necesidade de reorientar o traballo no seo do estudantado coa creacin dunha nova

organizacin estudantil de base ampla que atraese ao nacionalismo a estudantes independentes.

Nacen as os Comits Abertos de Facultade (CAF) no curso 1983-1984. ERGA deixar paso a

Galiza Nova en 1988.

30


31/31

BIBLIOGRAFA

A Gran Historia de Galicia:

1. Sculo XX. Unha economa: Das sociedades. Tomo XIII. Vol. 2. Atraso econmiconunha sociedade destruda.

2. A Galicia Autnoma (Dende a Transicin). Tomo XIV. Vol. 1. A Transicin enGalicia.

3. A Galicia Autnoma (Dende a Transicin). Tomo XIV. Vol. 2. Os primeiros pasos daAutonoma.

O Sindicalismo Nacionalista Galego. 1972 1982. Bernardo Miz Vzquez, Bieito Alonso

Lus Tilve, un sindicalista na Transicin PolticaRoxelio Prez Poza

La construccin del movimiento sindical en sistemas Polticos Autoritarios: las

Comisiones Obreras de Galicia (1966 1975).Pedro Lago Peas

Relanzamiento de la CNT (1975- 1979). Juan Gmez Casas

Solidariedade Obreira: rgano da CNT da Galiza.

Os partidos polticos en Galicia. X.M., Rivera Otero, X.L., Barreiro Rivas, F., Jimnez Snchez

Arquivo de Terra e Tempo.1. N 130. Xullo Agosto 2004

O sindicalismo galego na transición

Documents

Transcript of O sindicalismo galego na transición