Oinarrizko antolaketa
-
Upload
juan-arbulu -
Category
Education
-
view
9.466 -
download
10
Transcript of Oinarrizko antolaketa
![Page 1: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/1.jpg)
2. Giza gorputzaren
oinarrizko antolaketa
TAFYD 1. Maila Juan Arbulu
OINARRI BIOLOGIKOAK
![Page 2: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/2.jpg)
2
Oinarrizko antolaketa
Hiru multzo landuko ditugu:
1. Giza zelula
2. Oinarrizko ehunak
3. Organoak, sistemak eta aparatuak
![Page 3: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/3.jpg)
3Oin
arr
izko
an
tola
keta
![Page 4: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/4.jpg)
4
� Bizidun unitate txikiena da.
� Izaki unizelularrak eta plurizelularrak.
� Giza-zelulak 5-200µm (1µm = 10-6m).
� Zelulen egiturak betetzen dutenfuntzioarekin zerikusia dute.
Giza zelula
![Page 5: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/5.jpg)
5
Giz
a z
elu
la
An
tola
ke
tam
aila
k
![Page 6: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/6.jpg)
6
Giza zelula
Zelula
eukariotoa
Nukleoa Zitoplasma
Nukleoplasma Kromosoma Organuloak Egiturak
![Page 7: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/7.jpg)
7
Giza zelula
![Page 8: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/8.jpg)
8
A. ZITOPLASMA
� Mintz zelularra eta mintz nuklearraren
artean dagoen tartea da.
� Bertan, hainbat egitura eta organulo
bereizten dira
Giza zelula
![Page 9: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/9.jpg)
9
Giza zelula
ZITOPLASMA
5.Erretikulu Endoplasmatiko Zimurra (EEZ)
3.Erribosomak
8.Erretikulu Endoplasmatiko Leunak (EEL)
6.Golgiren aparatua
10.Lisosomak
4.Peroxisomak
9.Mitokondriak
13.Zentrioloak
![Page 10: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/10.jpg)
10
5. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKO ZIMURRA (EEZ)
� Mintzez inguraturiko pasabideak dira.
� Kanpokaldean erribosomak dituzte itsatsita.
� Proteinen sintesia, garraioa eta bilketaz arduratzen dira.
� Proteinen sintesi eta jariaketan espezializatuta dauden
zeluletan ageri da.
Giza zelula
![Page 11: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/11.jpg)
11
3. ERRIBOSOMAK
� Zelula guztietan dauden organuloak dira.
� Proteinen sisntesiaz arduratzen dira polisoma eran daudenean.
� Aske egon daitezke eta baita erretikulu endoplasmatiko
zimurtsuari erantsita ere.
Giza zelula
![Page 12: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/12.jpg)
12
8. ERRETIKULU ENDOPLASMATIKO LEUNA (EEL)
� Bilketa eta garraio lanetan parte hartzeaz gain, lipidoen sintesi lanakere egiten ditu.
� Bertan lipido batzuk (hormona esteroideak) sintetizatzen dira.
� EEZkin batera Golgi aparatuarekin lotura duten organuloak dira.
� Lipidoen sintesiaz espezializatuta dauden zeluletan dira ugariak(gibela, gonadak eta guruin adrenaletan).
Giza zelula
![Page 13: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/13.jpg)
13
6. GOLGIREN APARATUA� Sakulu multzo batez osatutako egitura da. Sakulu hauek mintz bakar
bateaz inguratuta daude eta taldeka metatzen dira diktiosomak eratuz.
� Diktiosomen inguruan besikulak daude.
� EEZan sisntetizatutako proteinak besikulen bidez gordetzea etaerreserba-organuluak eratzea da bere ginkizun bat.
� Baita ere, gai batzuen (gluzidoak) sintesia ere egin dezake (gluko
proteinak, mukopolisakaridoak,…)
Giza zelula
![Page 14: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/14.jpg)
14
10.LISOSOMAK� Mintz bakar batez mugatutako egiturak dira.
� Bertan hidrolasa erako entzimak daude.
� Jatorria Golgin dute, eta hidrolasak EEZn.
� Funtzioa zelula barneko digestioa egitea da.
Giza zelula
![Page 15: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/15.jpg)
15
4. PEROXISOMAK� Mintzez inguraturiko organulo txikiak eta esferikoak
dira.
� Funtzioa zelularen metabolismoan sortutako hidrogeno peroxidoak apurtzea da, horretarako katalasa izenekoentzimaz baliatzen da.
Giza zelula
![Page 16: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/16.jpg)
16
9. MITOKONDRIAK� Mintz bikoitzez inguraturiko organuloak dira.
� Funtzioa zelulak behar duten energia lortzea da.
� Energia kontsumo handia dagoen zeluletan oso ugariak dira (gibela, muskuluak,…)
Giza zelula
![Page 17: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/17.jpg)
17
13.ZENTRIOLOAK� Bikote moduan ageri dira diplosomak eratuz.
� Nukleoaren inguruan kokatzen dira.
� Zelularen zatiketak kromosomen mugimenduakontrolatzen dute.
Giza zelula
![Page 18: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/18.jpg)
18
B. NUKLEOA� Mintz nuklearrez inguraturik dago.
� Nukleoan sustantzia ugari daude: proteinak, entzimak, ARN, lipidoak, ura, Fe, Co, ADN, …
� ADNak proteina basikoekin batera kromosomakeratzen ditu, giza material genetikoa eratuz.
� Gizakiaren zelula somatikoak 46 kromosoma ditu(bi sexualak X eta Y)
� Gizakiaren zelula sexualak 23 kromosoma dituzte.
� Nukleoloak ere bertan daude. Egitura esferikoakARNaren metaketa helburu dutela.
Giza zelula
![Page 19: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/19.jpg)
19
Giza zelula
![Page 20: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/20.jpg)
20
� Organismo batean antzeko funtzioa betetzen dutenzelulen multzoari ehuna deritzo.
� Ehunak biltzen direnean organoak sortzen dira.
� 4 ehun mota daude:
� Epitelio ehuna
� Konektiboa
� Muskulua
� Nerbio-ehuna
Oinarrizko ehunak
![Page 21: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/21.jpg)
21
Oinarrizko ehunak
1.EPITELIO EHUNA
A. Estaldura epitelioa: Gorputzaren kanpoko eta
barnealdeko estaldura
1. Ezaugarriak:
1. Zelulak estuki lotuta
2. Zelulen etengabeko berritzea
3. Ez dute odol basorik
2. Funtzioak:
1. Isolatzaile eta elkartrukeak (babesa, xurgaketa eta iraizketa)
3. Motak: Zelularen formaren araberakoa.
1. Laua: sinplea (endotelioa) eta estratifikatua
2. Kubikoa
3. Zilindrikoa: sinplea eta pseudoestratifikatua
![Page 22: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/22.jpg)
22
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA
Laua estratifikatua
Laua sinplea
Geruza bakarra
Kapilarretan
Birika albeoloetan
Geruza bat baino gehiago
Larruazalean, baginan,
esofagoan, mingainan.
![Page 23: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/23.jpg)
23
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA
Zelula kubikoak dira eta jariatzaile, absorzio edo sekrezio funtzioduten hodietan agertzen dira:
�Giltzurrun tubuluetan
�Pankreasaren hodietan
�Obulotegiaren azalean
Epitelio kubikoa
![Page 24: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/24.jpg)
24
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA
Epit. zilindriko pseudoestratifikatua
Geruza bakarra, zilioak ager daitezke
mukia edo gametoak mugiarazteko.
� Bronkioak
� Trakea
� Epididimoa
� Obiduktoak
Epitelio zilindriko sinplea
Geruza sinple bat, mikrobiloskak agerdaitezke.
� Urdaila
� Umetokia
� Hestemeharra ( mikrobiloskak )
Epitelio zilindrikoa
![Page 25: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/25.jpg)
25
Oinarrizko ehunak
Epitelio zilindriko sinplea Epit. zilindriko pseudoestratifikatua
1. EPITELIO EHUNA
![Page 26: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/26.jpg)
26
Oinarrizko ehunak
1. EPITELIO EHUNA
B. Guruin epitelioa
• Zelula jariatzaileak dira. Isolatuta edo multzoka agertudaitezke guruinak eratuz.
• Motak: erabilitako erizpidea jariakinen kanporaketarenaraberakoa da.
� EXOKRINOAK� ENDOKRINOAK� MISTOAK
![Page 27: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/27.jpg)
27
Oinarrizko ehunak
Zelula multzoa:
�guruinak
�pankreasa
Zelula bakarrak:
�zelula kaliziformeak
�hestemeharrean mukia jariatzendute
![Page 28: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/28.jpg)
28
2. EHUN KONEKTIBOA� Gorputzaren beste ehun eta organo batzuei finkapen metaboliko eta
estrukturala ematen die.
� Odol-hodi eta ehunen artean ematen den trukea ehun kenktiboak
kontrolatzen du.
� Ehun honetako zelulak beraiek ekoizturiko substantzia batean murgildurik
agertzen dira. Substantzia matrizea deitzen da.
� Matrizea:
1. Oinarrizko substantzia: ura, polisakaridoak, proteinak,
2. Zuntzak: proteikoak dira 2 motakoak:
a. ez elastikoak ( kolagenoa)
b. elastikoak (erretikulina eta elastina)
Oinarrizko ehunak
![Page 29: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/29.jpg)
29
2. EHUN KONEKTIBOA� Zelulak :
1. Egonkorrak : ehun berean sortzen dira eta matrizea
sintetizatzen dute.
� zelula gazteak: fibroblasto, osteoblasto,..
� helduak: fibrozito, osteozito, …
2. Migratzaileak: organismoaren beste lekuetansortuak eta konektibo ehunetan kokatzen dira funtzio
espezifikoak burutzeko.
� Mastozitoak, makrofagoak, linfozitoak, ..
Oinarrizko ehunak
![Page 30: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/30.jpg)
30
Oinarrizko ehunak
2. EHUN KONEKTIBOA
� Funtzioak :
� Organismoaren ehunak elkarturik mantendu
� Organoen azpiegitura osatu
� Defentsa lanetan jardutzen duten zelulen kokalekuaosatu
� Gantzak metatu
� Erresistentzia handiko egiturak sortu
� Euste-egiturak osatu
� Substantzien garraioa eta homeostasia burutu
![Page 31: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/31.jpg)
31
Oinarrizko ehunak
2. EHUN KONEKTIBOA
� Motak :
� KONJUNTIBOA ( LAXOA , TRINKOA, ELASTIKOA )
� ADIPOSOA
� KARTILAGO-EHUNA
� HEZUR-EHUNA
� ODOL-EHUNA
![Page 32: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/32.jpg)
32
Oinarrizko ehunak
![Page 33: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/33.jpg)
33
a. Ehun konjuntibo laxoa
� Non daude: Muskuluen artean, odol hodietan etaorganoen arteko hutsuneetan.
� Betebeharrak: Epitelioaren oinarria, babes mekanikoa,
nutrienteen difusioa eta defentsa (makrofagoak).
Oinarrizko ehunak
Zuntz elastikoa
Matrizea
Kolageno zuntzak
Fibroblastoak
![Page 34: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/34.jpg)
34
b. Ehun konjuntibo trinkoa
� Non daude: Larruazaleko sakoneko dermisean, kornean eta tendoietan.
� Betebeharrak: Babes mekanikoa eta trakziorakoerresistentzia (tendoiak)
Oinarrizko ehunak
Kolageno zuntzak
Fibroblastoak
![Page 35: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/35.jpg)
35
Oinarrizko ehunak
c. Ehun konjuntibo elastikoaElastikotasun handia (elastina)
� Non daude: forma aldatzen edota deformatzen diren
organoetan (birikak)..
� Betebeharrak: malgutasuna (lotailuak) eta organoenmugimenduak.
![Page 36: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/36.jpg)
36
Oinarrizko ehunak
d. Ehun konjuntibo erretikularra
� Non daude: organoen artean.
� Betebeharrak: organoen eustea.
![Page 37: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/37.jpg)
37
Oinarrizko ehunak
B. Ehun adiposoa� Adipozitoz osaturik
� Funtzioak:
� Lipidoen metaketa
� Babes mekanikoa
� Tenperaturarekiko babesa
Nukleoak
Lipido tantak
![Page 38: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/38.jpg)
38
C. Kartilago ehuna� Oso elastiko eta malgua da.
� Kondrozitoz, kolageno eta elastinaz osaturik dago.
� Odol-kapilarrik eta nerbio zuntzik ez.
� Motak :
� HIALINOA: enbrioiaren hezurdura, hezurretakoa.
� ELASTIKOA: bellarrian.
� EZ ELASTIKOA: sudurrean
� ARTIKULARRA: giltzarrietan
Oinarrizko ehunak
![Page 39: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/39.jpg)
39
D. Hezur ehuna� Ornodunetan
� Osaketa:
� Gai inorganikoak: gatz mineralak (%65)
� Gai organikoak: kolageno zuntzak (%35)
� Zelulak:
� Osteoblastoak
� Osteozitoak
� Osteoklastoak
Oinarrizko ehunak
![Page 40: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/40.jpg)
40
Hodi kalkoforak
Havers hodiak
OsteozitoakArteria, bena eta
nerbioa
Oinarrizko ehunak
![Page 41: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/41.jpg)
41
Havers hodiak
Osteozitoak
Oinarrizko ehunak
![Page 42: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/42.jpg)
42
ODOLA
Plasma Odol zelulak
Sueroa Koagulatzeko
faktoreak
Eritrozitoak
Leukozitoak
Tronbozitoak
O2 garraioa
Inmunitatea
Koagulazioa
Albumina
Globulina
Ur-soluzioa
Fibrinogenoa
Gasak, elikagaiak, metabolismoaren produktuak, zelulak eta hormonak garraiatu.
E. Odola
Oinarrizko ehunak
![Page 43: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/43.jpg)
43
Oinarrizko ehunak
Eritrozitoak
Leukozitoak
Plaketak
![Page 44: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/44.jpg)
44
3. Muskulu ehuna� Uzkurtzeko gaitasuna duten zuntzez osaturik dago (aktina eta miosina).
� Motak:
� Ildaskatua:o Zelula luzeak eta paraleloki jarrita.
o Nahitazko mugimenduak sortzen dituzte.o Mitokondria ugari
� Kardiakoa:o Nukleoa zelularen erdian.o Mitokondria ugari.o Nerbio sistema autonomoak kontrolatzen du bere uzkurketa.
� Leuna:o Nukleoak zelularen erdian eta zuntzak ez daude paraleloki jarrita.o Nahigabeko mugimenduak sortzen dituzte ( erantzun autonomoak:
jariaketa, eiakulazioa, umetokiaren uzkurdura, mugimenduperistaltikoak, odol hodien uzkurdurak, ...
Oinarrizko ehunak
![Page 45: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/45.jpg)
45
Oinarrizko ehunak
![Page 46: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/46.jpg)
46
Oinarrizko ehunak
Muskulu ildaskatua
![Page 47: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/47.jpg)
47
Oinarrizko ehunak
Muskulu Leuna
![Page 48: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/48.jpg)
48
Oinarrizko ehunak
Muskulu Kardiakoa
![Page 49: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/49.jpg)
49
4. Nerbio ehuna� Barruko eta kanpoko ingurunetik etorritako estimuluak jaso eta
aztertu ondoren organo eragile ezberdinetan erantzun egokia etakorrdinatua sortzea da bere eginkizuna.
� Zelula motak:
1) Neuronak:
� Kinada elektrikoak garraiatzen dute.
� NS-ko unitate funtzionala
� Gorputz zelularra, adar labur ugari (dendritak) eta adar luze batez (axoia) osatua.
Oinarrizko ehunak
![Page 50: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/50.jpg)
50
2) Gliako zelulak:
� Astrozitoak: neuronaren nutrizioaz arduratzen da,
odol kapilareekin kontaktuan daude.
� Oligodendrozitoak: neuronaren axoiaren mielinazkoestaldura sortzen du N.S.zentralean
� Schawnn zelulak: neuronaren axoiaren mielinazkoestaldura sortzen du N.S.periferikoan
Oinarrizko ehunak
![Page 51: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/51.jpg)
51
Oinarrizko ehunak
![Page 52: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/52.jpg)
52
Oin
arr
izko
eh
un
ak
![Page 53: Oinarrizko antolaketa](https://reader031.fdocuments.es/reader031/viewer/2022012307/55901d8e1a28ab49508b47e6/html5/thumbnails/53.jpg)
53
ANATOMIA OROKORRA