ONDARROAKO ARTIBAI PADURAKO ANFIBIOEN INBENTARIOA. - … animaliak... · behaketa guztietan gauzatu...

ONDARROAKO ARTIBAI PADURAKO ANFIBIOEN INBENTARIOA 2 012

1

ONDARROAKO ARTIBAI PADURAKO

ANFIBIOEN INBENTARIOA.

2012. urteko ebaluaketa

Egileak. - Iraia Agirrezabala Aldalur. Ingurumen Zientzietan Lizentziatua.

Debanatura elkartea. - Diego Mendoza Fernández. Biologian Lizentziatua. Debanatura

elkartea. - Ion Garin-Barrio . Aranzadi Zientzia Elkarteko Herpetologia saila.

Jabea: Ondarroako Udala

Laguntzailea: Eusko Jaurlaritza


2

LABURPENA 3

RESUMEN 3

1. SARRERA 4

2. METODOLOGIA 5

3. IKERKETA -AREA 8

4. EMAITZAK 10

5. BIBLIOGRAFIA 12

I. ERANSKINA. Anfibioen kontserbaziorako ekintzen proposamena 13

II. ERANSKINA. Anfibioen fitxa teknikoa 17


3

LABURPENA

Padurak orokorrean ez dira ingurune egokiak izaten anfibioentzako, izan ere gazitasun

maila baxuko uretan bizi badira ere ugalketarako ur gezeko medioak erabiltzen dituzte.

Horregatik, padurek erakusten dituzten gradazioetan zonalde garaiak probesten

dituzte, itsas-uraren sarrera ohiko ez dute zonaldeak hain zuzen ere, eta bertan

ezartzen dituzte erruteak. Tamalez Eukal Kostaldean dauden padura gehienak egun

oso azalera txikia erakusten dute, ondorioz ez da gradazio hau garatzen eta anfibioek

zailtasun handiak erakusten dituzte bertan populazioak ezartzeko. Arrabetako padura

ez da salbuespen bat eta soilik 4 anfibio espezie aurki daitezke bertan; uhandre

palmatua (Lissotriton helveticus), apo arrunta (Bufo bufo), txantxiku arrunta (Alytes

obstetricans) eta ur-igel arrunta (Pelophylax perezi). Espezie hauen presentzia padura

inguruko belardietan sortzen diren putzu azaletara mugatzen da gehien bat, baina

puntualki Artibai errekara ura isurtzen duten errekastoetan ere aurki daitezke.

Txostenaren amaieran etorkizunari begira anfibio espezieen populazioak egonkortzeko

burutu beharko liratezkeen ekintza sorta proposatzen dira, gehien-gehienak ur-putzuak

babestu edota sortzera bideratuta daude.

RESUMEN

Las marismas no suelen presentar buenas condiciones para la presencia de anfibios,

aunque pueden tolerar charcas con baja concentración de salinidad principalmente

emplean medios de agua dulce para su reproducción. Por ello emplean las zonas más

elevadas de las marismas, donde la intrusión salina resulta esporádica, utilizando las

zonas menos expuestas para la deposición de puestas. Sin embargo las marismas

que se conservan en la costa vasca superficialmente son muy pequeñas, por lo que

difícilmente se forman las gradaciones habituales en las marismas bien coservadas y

los anfibios difícilmente encuentran lugares aptos para su establecimiento. La Marisma

de Ondarroa no es una excepción, y tan sólo se pueden encontrar 4 especies de

anfibios; tritón palmeado (Lissotriton helveticus), sapo común (Bufo bufo), sapo partero

común (Alytes obstetricans) y rana verde ibérica (Pelophylax perezi). La presencia de

los anfibios se limita a los encharcamientos que se forman en las praderas húmedas

altas de la marisma, puntualmente pueden localizarse individuos en las regatas que

confluyen sus aguas en el río Artibai. Al finalizar la memoria se enumeran una serie de

propuestas para la mejora de las poblaciones de anfibios, la mayoría encaminadas a

la protección de humedales estacionales o a la creación de nuevas masas de agua.


4

1. SARRERA

Azken urteotan International Union Conservation Natureko (IUCN) kideek egin

dituzten balorazioen arabera, anfibioak dira mundu mailan mehatxu handiena jasaten

duen ornodun taldea. Berriki argitara eman dituzten emaitzen arabera, Europako

espezieen laurden bat mehatxu egoeran daude sailkaturik, eta neurriak hartu ezean

proportzioak gora egin dezake etorkizun hurbilean. Mehatxu nagusienak: habitataren

galera edota narriadura, eta ur-sistemen kontaminazioa edota aldaketa klimatikoaren

ondorioz jasan ditzaketen eraldaketak dira (TEMPLE & COX, 2009).

Anfibioen azalak ur eta solutuen iragazkortasuna ahalbidetzen du, ondorioz oso

bizidun sentikorrak dira kutsaduraren aurrean, horregatik oso baliagarriak dira espezie

bioadierazle moduan (HILLMAN et al., 2009.) Gazitasuna ere ezaugarri mugatzailea

dute, izan ere osmosian eragiten baitie, eta urarekiko menpekotasuna mantentzen

dutenez oso ezaugarri garrantzitsua da. Horregatik marearen indarrak ureztatzen

dituen ingurune gehienak ez dira egokiak izaten anfibioen ugalketarako, ondorioz

zonalde garaienetan sortzen diren putzuak baliatzen dituzte ugalketarako.

Euskal paduren azalera murriztu egin da giza ekintzaren ondorioz (OREJA com.

pers.) eta anfibioek zailtasun handiak izan dituzte bertan populazio egonkorrak

ezartzeko. Baina salbuespenak egon badaude, txingudiko badi inguruan zeuden

hareatzen suntsipenak ondorioz, apo lasterkariaren (Bufo calamita) populazioen

mugimendua behartu zuen Jaizubia eta Plaiaundiko paduretara (RUBIO et al., 2004).

Horrezgain Motondoko paduretan (hau da Oria ibaian) itsas mailan euskal kostaldean

ezagutzen den baso igel-gorriaren (Rana temporaria) populazio bakarra bizi da (GOSÁ

& SARASOLA, 2007).

Ondarroako udalerriaren mendebaldean Artibai errekaren ibilguaren ertzean

padura gune zatikatuak ageri dira. Padura lur horietariko batzuk Natura 2000 sareak

babesten ditu, eta baita LIC izendapenak ere. Ondarroako udalerriak azken urteotan

jasan duen eraldaketaren ondorioz, padura lurrak oso zatikatuta ageri dira orbain

txikietan. Eraikuntza gehienak itsaso ertzean gauzatu direnez padura lur gehienak

udalerriaren mendebaldean kokatzen dira. Orbain txiki hauen kontserbazioa oso

garrantzitsua da, izan ere oso ingurune bereziak baitira, bioaniztasun handia gordetzen

baitute. Horrezgain historikoki eraldaketa sakonak jasan dituztenez hauen ezagutza

eta babesa nahitaezko dugu, ingurunea babestu nahi badugu. Jarraian 2012. urtean

zehar Debanatura elkarteak, Aranzadi Zientzia Elkarteko herpetologia sailaren

kolaborazioaz, Artibai paduran burutu duen inbentarioaren emaitzak azaltzen dira.

Kasu honetan anfibioak ikertu dira, aurrez adierazi moduan nahiz eta espezie kopuru


5

aldetik oso talde murritza izan oso baliagarri suerta daitezke, espezie bioadierazleak

baitira.

2012ko apiriletik abendura egindako azterketa hau Ondarroako Udalaren Ingurmen

batzordearen agindupean egin da. Behaketak Debanatura Jasagarritasunerako eta

Ingurumen Heziketarako Elkarteko eta Aranzadi Zientzia Elkarteko kideek gauzatu

dituzte.

Memoria honetan, 2012ko kanpainan, Alleri inguruetako hezeguneetako anfibio

poblazioen laginketen emaitzak jaso eta aztertzen dira. Datu hauek lehenengo aldiz

hartuak dira, beraz, ezin izango da aurreko urteko datuekin alderatu anfibioen

poblazioen eboluzioa aztertzeko.

2. HELBURUAK

Anfibioen poblazioaren jarraipen honen helburua Alleriko hezeguneetan agertzen

diren anfibioen identifikazioa eta hauen eboluzio positiboari laguntzeko proposamenak

biltzea litzateke. Jarraipen honen bidez, errazagoa izango da jakitea anfibioen

poblazioa mantendu eta hobetzeko zer behar dagoen.

3. MATERIAL ETA METODOLOGIA

3.1. Materiala

Azterketa osorako erabili diren materialak honakoak lirateke:

• Laginketa aurrera eraman ahal izateko honako materialak erabili dira:

- Fokoak eta linternak

- Manga

- Salabardoa

- Katiuskak

- Mendiko botak

- Laginketa fitxak

• Ebaluaketa lanetarako materiala hurrengoa litzateke:

- Ekipo informatiko egokiak

- Bibliografia


6

3.2. Metodologia

Anfibioek urari dioten dependentzia dela eta Alleriko hezeguneetan duten

presentzia antzemateko urtean 3 behaketa programatu dira: apirilean, maiatzean eta

abenduan. Esan beharra dago, lehenengo urte honetan zein espezie agertzen diren

jakiteko irteerak egin direla. Anfibioen populazioaren ikerlanak baliagarriak izan

daitezen, laginketa eta metodologia espezifikoa behar dute. Ikerlan hau baliagarria

izan behar da hurrengo urteetara begira ekintza plana gauzatzeko.

Aurrera eraman den metodologia Debanatura Elkarteko kideek eta Aranzadi

Zientzia Elkarteko kideek ezarritakoa izan da lehenengo aldiz.

Laginketa mota desberdinen nahasketan datza, metodologia bakarra ekiditearren

eta horrela, azterketako helburu diren espezie guztiak antzematea errazago izan

dadin.

Laginketak Alleriko eremuaren inguruan egin dira. Hau da egindako laginketaren

egutegia:

Anfibioen inbentarioa burutzeko bildu beharreko informazioa, bi laginketa-teknika

desberdinen bidez aurrera eraman da. Hona hemen jarduera bakoitza burutzeko erabili

den metodologia:

• Errekopilazio bibliografikoa. Iturri desberdinetatik jasotako zitak, Herpetologia

Sailak diseinatutako kalkuloko orrialdeko fitxan jaso dira. Informazio iturri

desberdinak erabili dira inbentarioa osatzeko, alde batetik Eusko Jaularitzak

www.geoeuskadi.org web orrialdean eskegita dituen zenbait shape, bestalde

Espainiako Herpetologia Elkarteak (AHEk) siare.herpetologica.org web

orrialdean duen batu basetik ere zitak jaso dira eta azkenik argitalpenetan

ageri diren zitak bildu egin dira. Behin gure datu basea eraikita, lortutako zitak

banan-bana aztertu egin dira, izan ere historikoki bildutako akatsak errepikatu

egiten baitira. Galbaea eginda, ikerketa-arearako anfibio eta narrasti

espezieen ustezko zerrenda bat eraiki delarik.

Apirila 12 Uztaila 12 Abendua 12

Anfibioen behaketa 2012-04-24 2012-07-21 2012-12-16


7

• Laginketa. Lehenik ikerketa-eremuan dauden habitat desberdinak kartografiatu

dira, gerora anfibioen presentzia ahalbideratuko luketeenen zerrenda lortuaz.

Gune berezi horiek ibilbide baten baitan barneratu ziren, transektu bat

sortuaz. Laginketa burutzeko ibilbide hauek egunez eta gauez lagindu ziren,

betiere garairik egokienean. Mehatxu-maila edo babes-kategoria berezia

duten espezieengan harreta berezia jarri da. Anfibioen inbentarioa burutzeko;

hezeguneak, zelaiak, errekak, bazterrak edota harri-pilaketak aztertu dira.

Laginketetan erabilitako hiru metodologiak hurrengoak lirateke:

- Oinez gaueko ibilbideak .

Gauean egindako ibilbidea hauek batez ere Alleriko errekastoetan egindakoak izan dira, baita antzeman diren euriaren eraginez sortutako putzuetan ere. Ibilbideak behaketa guztietan gauzatu dira.

Ibilbide hauek material egokiz hornitutako bi behatzailek egin dituzte, 2km/h baino abiadura motelagoan. Honek, agertutako anfibioen identifikazio egokia ahalbideratzen du. Ibilbide hauek baldintza egokietan burutu dira; gaueko lehenengo orduetan.

- Ugalketa garaian entzuketak .

Metodologia hau anfibio helduen entzuketen bidezko antzematean datza, ugalketa garaian helduak lur hezeetan pilatzen baitira eta hotsak sortzen baitituzte.

Metodologia honetan, aurretik aipatutako ibilbideetan, entzundako anfibioen kantuen identifikazioa jasotzen da.

- Uretan arrautzen bilaketa .

Metodologia honen helburua, uretan anfibioek errundako arrautzak antzematea eta identifikatzea litzateke. Alleri inguruetako ur bazterretan arrautzen bilaketan datza. Arrautza hauek ikustean zein espezietakoak diren identifikatzea du helburu.

Ibilbideak Aranzadi Zientzia Elkarteko eta DebaNatura Ingurumen Heziketarako Elkarteko 2 behatzailek (beharrezko materialez hornituak) egun argiz egin dituzte, betiere 2 km/h abiadura baino motelagoan. Batzuetan, behaketa baino bilaketa aktiboagoa jarri da martxan, kontu handiz landaretza apartatuz, etab., inongo kalterik ez eragiteko.

• Datuen tratamendua. Laginketetan lortutako erregistro berriak Aranzadiko

Datu Basean gorde dira. EAEko Ornodunen Atlasa zaharkituta dagoenez

(BEA, 1985), lortutako emaitza berriak Espainiako Anfibio eta Narrastien Atlas

eta Liburu Gorriko material kartografikoarekin alderatuko dira (PLEGUEZUELOS,

et al., 2002). Laginketetan lortutako zita berriak, AHEko herpetofaunaren atlas

birtualera igo dira, web gunean eskugarri egon daitezen erabiltzaile

guztientzat.


8

• Kudeaketa neurriak. Ikerketa eremua aztertu ostean, betiere bildutako

emaitzak aintzat hartuta kudeaketa neurriak proposatu dira. Oso neurri lokalak

izan arren, erabilgarri suerta daitezke bai gertuko beste eremuetan edota

baldintza antzerakoak agertzen dituzten gunetan.

4. IKERKETA EREMUA

Lanaren ikerketa, Artibaiko padura lurretara mugatu da, egun Arrabetako padura

gisa ezagutzen den eremura hain zuzen ere. Guztira 2,4 ha ditu (1. irudiko lerro

beltza), eta Artibaiko paduren azken arrastoa dugu. Ertaroan, arrantzale familiak

Artibai errekaren bokalean ezarri zirenetik, eraldaketa sakona jasan du bertako

ingurune naturalak. Areatzak eta padurak zeuden lurretan erainkuntzak gailendu dira

eta egun landa-gune baten itxura agertzen du Arrabetak. Belardiak nagusi dira eta

tarteka sasiguneak ere ikus daitezke. Euskal kostaldearen ikur diren Txingudi eta

Urdaibaien egin bezala, lezoiak sortu zituzten itsas-uraren sarrera oztopatu eta padura

lurrak nekazaritzarako ustiatzeko. Baina itsasgorak oztopatu ezin dituen guneetan

(adibidez arrabeta ekialdean) landaredia propioa eraberritzen da. Kasu gehienetan

lezkadia nagusitzen bada ere, itsasoarekiko gertutasunaren arabera landaredia

formazio ezberdinak sortu daitezke.

1. IRUDIA. Inbentarioa egiterako orduan kontutan hartu den eremua gorriz estalita agertzen dena da. Lerro

urdinek errekastoak lekutzen dituzte eta inguru beltzak ikerketa eremua.

Arreta bereziena hezeguneek jaso badute ere (2a irudia), errekastoak (2b irudia),

ihidiak (2d irudia) edota belardi humelak (2e irudia) ere lagindu dira. Habitat hauek dira


9

anfibioak topatzeko aproposenak. Laginketak anfibioen aldera bideratu dira gehienbat

proiektuaren helburu nagusia hori baitzen, baina laginketak datu gehigarriak biltzeko

probestu dira, narrasti higrofiloak kasu; gehienbat zirauna (Anguis fragilis) eta

sugandila bizierrulea (Zootoca vivipara).

A B

D E

2. IRUDIA. Irudi sorta hontan ikerketa arean lagindu diren habitat desberdinak agertzen ditu. A: Putzu azala;

B: Errekastoa; C: Ihidia; D: Belardi putzutua.


10

5. EMAITZAK

Ikerketa eremua barneratzen duen 10x10 kmko UTMaren baitan 5 anfibio espezie

desberdinen erregistroak daude; 2 uhandre, 2 igel eta 2 apo. 2012. urte hasieran

burutu diren laginketetan 3 anfibio espezieren presentzia egiaztatu ahal izan da. Hona

hemen datu historikoak eta laginketetan lortutakoak uztartzen dituen taula (1.TAULA).

I.TAULA . Ikerketa eremuaren baitan dauden anfibio espezieen inbentarioa osatzeko erabilitako iturrietako

informazioa biltzen du taula honek.

ESPEZIEA Eusko

Jaularitza

AHEko

Datu Basea Laginketak Presentzia

*Anfibioak

Uhandre palmatua (Lissotriton helveticus) √ √ √ Egiaztatua

Gailurretako uhandrea (Ichtiosaura alpestris) √ √ Ez dago

Txantxiku arrunta (Alytes obstetricans) √ Egiaztatua

Apo arrunta (Bufo bufo) √ √ √ Egiaztatua

Baso-igel gorri (Rana temporaria) √ √ Zihurrenik ez

Ur-igel arrunta (Pelophylax perezi) √ √ √ Egiaztatua

GUZTIRA 6 6 4 Max: 4

Ikerketa arean baso-igel gorriaren eta gailurretako uhandrearen presentzia bermatu

bada ere, ikerketa eremuak ez ditu baldintza egokiak erakusten, eta oso zail ikusten

dugu espezie hauetariko bat bertan bizitzea. Gailurretako uhandreak, izenak berak

dioen bezala eremu menditarretara mugatzen du bere banaketa area, eta baso igel-

gorria, nahiz eta aurrez adierazi bezala Gipuzkoako kostaldean populazio batzuk

agertu, basoetan bizi izaten da gehienbat. Ondorioz inguruak ez ditu baldintza egokiak

aurkezten espezie hauen presentziarako, eta bi espezie hauen presentzia Arrabetako

paduran baztertu egiten dugu (I. TAULA).

Ikerketa eremuan sortzen diren putzu azaletan ugaltzen dira uhandre palmatuak .

Artibai ibaian urak isurtzen dituzten errekastoetan sortzen diren urloetan apo

arrunta ren zapaburuak topatu daitezke. Zerrendan espezie berri bat gehitu dugu

txantxiku arrunta , nahiz eta laginketetan topatu ez entzuketen bidez antzeman izan

direlako. Espezie hau ez zen agertzen Eusko Juarlaritzako eta AHEko datu baseetan,

beraz, ikerketa honi esker anfibioen beste espezie bat dagoela egiaztatu izan ahal

dugu. Amaitzeko udaran egindako laginketetan ur-igel arrunta ren ale gazte zein

helduek ikusi izan dira egun argiz, ihidi eta belardi hezeetan. Honelako gune hezeak

oso baliagarriak suertatzen dira anfibioentzat, alde batetik gune hezeak izanda azala

humel mantentzeko aukera ematen dielako eta aldi berean leku egokia delako

elikatzeko, izan ere bertan ornogabe asko biltzen baitira.


11

Bildutako datuak orokortasunean tratatuz gero, ikerketa eremuan Euskal Herriko

zerrenda ofizialean dauden espezieen laurdena baino pittin bat gutxiago dago, eta

Bizkaian topa litezkeenen herena (3. IRUDIA). Hala ere kopuru aldetik espezie gutxi

izan arren oso garrantzitsua da, bioaniztasunaren puzzle konplexu honetako pieza

guztiengan arreta berezia ezartzea, izan ere paisaiaren konplexutasuna mantentzeko

bidean hegaztiez gain anfibio, narrasti, txitxiburduntzi edota bestelako bizidunen

kontserbazioa behar-beharrezko ekintza baita. Txosten labur honen bidez Arrabetako

eremuan (paduraren inguruan) topa daitezkeen anfibioen zerrenda azaldu da, eta

etorkizunera begira egin behar diren ekintzen proposamena luzatu da.

3. IRUDIA. Arrabetako paduran, Bizkaian eta Euskal Herrian dauden anfibio espezie kopurua

adierazten da grafiko honetan.


12

I. BIBLIOGRAFIA

BEA, A. 1985. Atlas de los anfibios y reptiles de Alava, Vizcaya y Guipúzcoa. In: Atlas

de los Vertebrados Continentales de Alava, Vizcaya y Guipúzcoa. J. Alvarez, et

al., (Ed.): 55-100. Gobierno Vasco. Bilbao.

GOSA, A. & SARASOLA, V. 2007. Seguimiento de una población costera de rana

bermeja (Rana temporaria). Munibe Suplemento, 25:88-93.

HILLMAN, S.S., WITHERS, P.C., DREWES, R.C. & HILLYARD, S.D. 2009. Ecological

and Environmental Physiology of Amphibians. Oxford Biology. 469 pp.

PLEGUEZUELOS, J.M., MARQUEZ, R. & LIZANA, M., (eds.) 2002. Atlas y Libro Rojo

de los Anfibios y Reptiles de España. Dirección General de Conservación de la

Naturaleza-Asociación Herpetológica Española (2ª impresión), Madrid, 587 pp.

RUBIO, X., GARIN, I., SAN SEBASTIÁN, O. & IRAOLA, A. 2004. Nota sobre la

distribución del sapo corredor (Bufo calamita, Laurenti, 1768) en la Bahía de

Txingudi (Gipuzkoa, País Vasco). Munibe, 55-253-255.

TEMPLE, H.J. & COX, N.A. 2009. European Red List of amphibians. Office for Official

Publications of the European Communities, Luxembourg.


13

I. ERANSKINA

Anfibioen kontserbaziorako ekintzen proposamena.


14

Erakusten duen azalera eskasa eta kondizioengatik ikertutako eremua ez da

zonalde oso aproposa anfibioen ugalketarako. Jarraian adierazten diren ekintza sorta

kontutan hartu beharko lirateke ikerketa eremuan dauden anfibioen egoerak hobera

egin dezan, izan ere horrek modu positiboan eragingo bailioke inguruko gako

elementuei, besteak beste hegaztiei.

• Ikerketa eremuaren baitan dauden ur gezako habitatak babestu behar dira;

errekastoak bere inguruko landarediarekin, euri uraz sortzen diren putzu

azalak, ihidiak eta belardi hezeak ere bai. Euskal Kostaldean dauden paduretan

(eta berreskuratzeko bidean daudenetan, Motondo kasu) gradazioz ur-gezako

habitatak mantendu ohi dira, izan ere ingurune hauen mantenuak edo sorrerak

asko aberasten baitu inguruko bioaniztasuna.

3. IRUDIA. Irudi honetan ikerketa eremuan, berreskuratuko den eremutik kanpoan geldituko den

gune berezi bat dugu, euriaz edota aldian behingo marea biziaz sortzen den belardi putzutua.

Lur-jabe pribatuko lur-sail bat izan arren Kostaseko “Servidumbre de protección” eremuaren

barruan kokatua dago.

• Paduren berreskurapen integrala gauzatzen bada etorkizunean, errepidetik

gertuen dagoen zonaldean ur-gezeko habitatak mantendu beharko lirateke,

edota egun aurkitzen diren guneetara itsas ura iristen bada ekintza berriak egin

beharko lirateke gerriko horretan (jarraian agertzen den maparen gune gorria),

adibidez putzu sare baten eraiki.


15

• Errekastoetan bi ekintza proposatzen dira; itsas uretik salbu dauden

zonaldeetan landaketak egin (sahasti eta altzadiak sortu daitezen) eta bestalde

ur-ibilguan zehar modu naturalean presak sortu (egur edo harri blokeen bidez).

2. IRUDIA. Marra urdinek, Errenteria auzoaren inguruan, noizean behingo gertatzen diren uholdeak ekiditzeko edota

eragiten ohi duten mehatxua gutxitzeko, sor daitekeen aintzira antzerako ekosistema bat lekutzen dute.

• Hurrengo urtetara begira Alleri eremuko (Errenteriaraino luzatu litekelarik)

anfibioen populazioen jarraipen eta ebaluaketa egoki bat burutu ahal izateko

ondokoa proposatu nahi dugu:

- Behaketa-kopuru altuagoa, inguruetara zabaldu eta urte osoan zehar

burutuak.

- Behaketak, espezieen fenologiaren arabera finkatu beharko lirateke.

- Lana urteetan zehar luzatu beharko litzateke, horrela anfibioen

populazioaren benetako garapena ikusi ahal izateko.

- Hezegunearen ezaugarriak espezieen eskakizunetara moldatu behar dira:

� Ertzetan, landaretza ugaritu, heldu zein larba eta arrautzak

babeslekua izan dezaten.

� Kutsadura murriztu, gerta daitezkeen isurketa mota desberdinak

ekidinez.


16

- Allerin eta Artibai itsasadarrean ager daitezkeen bestelako espezieen

jarraipena eta kontrola egin behar dira (espezie exotikoak batez ere)

anfibioen populazioen gain eragina izan baitezakete modu ezberdinetara:

larba zein arrautzak janez, aintziraren eutrofizazioa azkartuz eta ur kalitatea

murriztuz.

- Eutrofizazioa eta isurketak ekidin ahal izateko ere, egokia litzateke aldian

behin errekastoetan uraren azterketa burutzea (batez ere oxigeno

disolbatuarena eta nitratoak).

- Eremuak duen ingurunearekiko konektibitatea areagotzea, zenbait

espezieren ugalketa garairako egokiak izan daitezkeen sakontasun txikiko

putzu berriak sortuz inguruetan, momentu honetan aurki daitezkeenak ur

masa isolatuak baitira.

- Gizartearen ezagupena bultzatzea, Alleri eremuaren kalitatea mantentzeko

eta anfibioak babesteko onuragarriak eta kaltegarriak diren praktikak

jakinaraziz sentsibilizazio kanpainen bidez (triptikoak, panelak,…).

Laburbilduz, hona hemen antzeman diren mehatxuak eta hauei irtenbidea

aurkitzeko proposamenak azaltzen dituen taula:

MEHATXUA IRTENBIDEAK

- Errekastoetan ur bazterreko

landaretza eza.

� Errekastoen (Txerribaso adibidez) ertzetan ur

landaretza (batez ere lezkak) zabaltzen lagundu

- Alleriko “animalia kaltegarriak”. � eremuaren barrura sartzen diren txakurrak kontrolatu

� Animalia inbaditzaileak kontrolatu eta beharrezkoa

bada kanporatu; batez ere amerikako karramarroa.

- Kutsadura eta eutrofizazioa. � Fenomeno hau ekiditeko azterketak egitea eta

neurriak hartu arazo bihurtu aurretik.

- Konektibitate eza. � Allerik inguruarekin lotura hobeago izan dezan putzu

txikiagoen sorrera.

- Inguruko obrak. � Neurri konpontzaileak ezartzea egindako kalteak

konpontzeko.

� Alleri kalte ditzakeen jarduerak debekatzea.

- Ezagupen falta � Herritarrengan kontzientziazio eta sentsibilizazio

kanpainak bultzatu.

� Oharrak agertzen diren panelak jarri.

� Bertako anfibioen populazioa hobeto ezagutzeko

behaketa sakonagoa egitea.

� Gestio plan bat gauzatzea.


17

II. ERANSKINA. Anfibio espezieen fitxak.


18

Uhandre palmatua

Lissotriton helveticus (Razoumowsky, 1789)

*BABES MAILA

• Katalogo Nazionalean Interes bereziko espezie bezala sailkatuta dago.

• Bernako ituneko III eranskinean barneratuta dago.

• EAEko espezie mehatxatuen zerrendan ez dago barneratuta.

*BANAKETA -AREA

Orain dela 10 milioi urte,

mendebaldeko Europan uhandre talde

bat sortu zen, espezie horietariko bat da

uhandre palmatua. Azken izotzaldien

erruz, populazioak lekualdatu ziren.

Mugimendu haietan du jatorria gaur egun

Iberiar Penintsulan bizi den populazioa.

Gipuzkoako klima atlantiko hezearen

ondorioz, lurralde osoan da arrunta

uhandre mota hau.

MAPA S.C.Aranzadi

*DESKRIBAPENA

Uhandre palmatuak, 10 zm luze izatera irits liteke gehienez. Kolore arroi-arre-horiztak

erakusten ditu, eta espeziearen ezaugarri bereizgarrienetariko bat begialdean erakusten

duen antifaza da. Arrak ilunagoak izan ohi dira, orbain beltz batzuk izaten dituzte, eta

atzeko hanketan, hatz palmatu edo minzdun beltzak agertzen dituzte. Horrez gain arrek

isatsaren muturrean harizpi fin moduko bat izaten dute, emea errunaldian erakartzeko

erabilia izaten dela.

Argazkia. Ion Garin-Barrio


19

*HABITAT

Era guztietako basoetan bizi da uhandrea, hosto galkorretan –pagadiak eta hariztiak-

zein hosto iraunkorretan –pinudi eta artadietan-. Gipuzkoan, nekazaritzari esker, uhandre-

mota hau oso zabalduta dago, eta ohikoa da landa zabaleko paisaietan, belardietako

eremu zabalak eta zuhaiztiak eta sasiak nahasten direneko guneetan topatzea. Edonolako

ur-masak ditu gogoko: urmaelak, belardietako putzuak, uraskak, pista bazterrak eta

putzuak. Abereek zapaldutako putzuetan bizi da, ur nahasietan eta asketan eta topa

liteke.

Gure ikerketa eremuan espezie ohikoa dela esan genezake, izan ere oso espezie

ubikuista baita. Ihidi eta belardi hezeetan topa daiteke, baina gehien bat euri uren

ondorioz sortzen diren putzu azaletan topa daiteke..

Argazkiak. Ion Garin-Barrio


20

Txantxiku arrunta

Alytes obstetricans (Laurenti, 1768)

*BABES MAILA

• Katalogo Nazionalean Interes Bereziko (IE) espezie bezala sailkatuta dago.

• Europako Habitat Arteztarauean IV. eranskinean barneratu zuten.

• Bernako ituneko II eranskinean barneratuta dago.

• AHEk 2002an argitaratutako Atlas eta Liburu gorriaren arabera, ia mehatxatu (NT)

bezala sailkatua izatea.


*BANAKETA -AREA

Europa mendebaldetik etorritako

espeziea da. Euskal Herriko forma,

Kantauri aldetik Pirinioetaraino

zabaltzen da, eta Europakoaren

berdina da. Orain dela 7 milioi urte

baino gehiago bereizi zen Iberiar-

penintsulako gainerako

populazioengandik. Iberiar-

penintsula da munduan txantxiku

arrunt gehien dituen lurraldea. MAPA S.C.Aranzadi

*DESKRIBAPENA

Apo txikia da, 5 bat zmko luzera har dezake, gehienez. Itxuraz potoloa eta buru

handikoa, eta urre koloreko begiak dituzte. Gorputza arre-grisa izaten dute, eta garatxo

gorrizta batzuk dituzte bizkarraldeko alboetan. Hanka laburrak, eta sabelaldea zurixka.

Argazkia: Iñaki Sanz-Azkue


21

*HABITAT

Lehorreko ohiturak ditu gehien bat, baina uretatik hurbil bizi izaten da, pagadi edo

hariztietan zein nekazaritzako eta abeltzaintzako eremu zabaletan. Putzuetan, asketan,

erreketako putzuetan, urasketan ugaltzen da. Zapaburuak ugariak dira herrietako iturri

eta urmaeletan ere. Hiri handietako lorategietan ere ikus litezke, Donostian eta Irunen

esate baterako. Itsas mailan zein Pirinioetan (2.400 metrotara) bizi dira. Ia urte osoan

zehar ugaldu daiteke, kasu batzuetan zapaburu oso handiak ikusten dira

hezeguneetan neguan, larba negutarrak dira, adibidez Pirineotako laku glaziarretan

urteak behar izaten dituzte metamorfosia lortzeko.

Ikerketa eremuaren baitan dauden hezeguneak ez dira oso aproposak espezie

honen ugalketarako, izan ere denbora tarte luzez ureztatuta mantentzen diren ur-

guneak behar baitituzte. Baina espezie hau ederki moldatzen da, giza eragina jasaten

duten guneetara, adibidez herrigunetik gertu dauden parkeak edota nekazal guneetan

ere aurki litezke, eta ez da harritzekoa nekazariek erabiltzen dituzten askatan

zapaburuak topatzea. Espezie lurtarra dugu, arrabio arruntarekin batera lurtarrena,

hezeguneetara ugaltzera joaten da eta arrak errutea bere gainean duenean,

ureztatzeko zonalde humel edota putzuetara joaten da.

Argazkiak. Ion Garin-Barrio.


22

Apo arrunta

Bufo bufo (Linnaeus, 1758)

*BABES MAILA



• AHEk 2002an argitaratutako Atlas eta Liburu Gorrian, mehatxu larririk gabe zegoela

adierazi zuten.

*BANAKETA -AREA

Apo arrunta da “apo”

izendapenari estuen lotzen zaion

anfibio espeziea. Oso antzinakoa da,

Asiatik barrena Europan sartutako

formetatik eratorritakoa baita. Apo

arrunta Iberiar-penintsula osoan

zehar bizi da, orain dela 17 bat milioi

urtez geroztik.

MAPA de S.C.Aranzadi

*DESKRIBAPENA

Europako anfibiorik handiena da. Eme zahar batzuek gizaki heldu baten eskua baino

handiagoak izatera irits litezke. Azala lakatza dute, izan ere garatxo ugariz betea izaten

baitute. Lepoan guruin handi batzuk dituzte, eta gai toxikoak jariatzen ditu bertatik

(bufotoxinak). Koloreari dagokionez, azala marroia, horixka, eta batzuetan, orbainduna

izaten da, baina sekula ez berdea. Begiak, berriz, gorri-marroi distiratsuak izaten ditu.



23

*HABITAT

Basoetan zein eremu zabaletan, hau da belardi eta laboreetan, bizi daiteke.

Gipuzkoan, nahiago ditu ibai eta erreka inguruko hariztiak eta haltzadiak. Ur lasterretan

zein putzuetan, urmael zein urtegietan, ugaltzen da. Oso gradiente altitudinal handia

erakusten duen espeziea da, itsas mailan nahiz Piriniotan, 2.600 metroko garaieran, topa

baitaiteke.

Arrabetako inguruan dauden errekastoak baliatu ditzakete ugalketarako, beharbada

ikerketa arean dauden errekastoak ez dira egokienak baina gerta liteke inguruko beste

errekastoren bat erabiltzea edota errekasto berberen goialdeko tramo bat baliatzea

ugaltzeko. Udazkenean egin zen laginketan zapaburu batzuk topatu ziren errekasto txiki

horietako batean, beharbada errekastoko uraren indarraz bultzatutakoak.

Argazkiak. Ion Garin-Barrio eta Diego Mendoza Fernández


24

Ur-igel arrunta

Pelophylax perezi (Seoane, 1885)

*BABES MAILA

• Europako Habitat Arteztarauean V. eranskinean barneratu zuten.


• EAEko espezie mehatxatuen zerrendan ez dago barneratuta eta AHEk 2002 urtean

argitaratutako Atlas eta Liburu Gorrien, espezieak ez zuela mehatxu larririk adierazi

zuten.

*BANAKETA -AREA

Bigarren igel-talde nagusia igel

berdeek osatzen dute. Europakoak Asiatik

datoz eta Iberiar adarra orain dela 16

milioi urte banandu zen gainerakoetatik.

Iberiar-penintsula osoan eta Frantzia

hegoaldean bizi da. Hala eta guztiz ere,

Euskal Herrian eta Katalunian antz

handiko beste forma bat dago,

aurrekoaren eta Penintsulan bizi ez den

beste espezie baten gurutzamenduz

sortua (espezie hibridoa).

MAPA de S.C.Aranzadi

*DESKRIBAPENA

Handia da, 10 zm-raino luza liteke. Azal leuna du, eta bizkarraldean bi guruin-lerro

izaten ditu. Berdexka, grisaxka edo arrea izaten dira, eta batzuetan, lerro hori nabarmen

bat izaten du bizkarraldean. Sabelaldea zuria du, orbain txikiz betea. Begiak irtenak, eta

atzeko hatzak mintzdunak, hau da, uretako bizimodurako egokituak.



25

*HABITAT

Anfibio urtarrenetako bat da, ia bizitza osoa uretan igarotzen baitu: ibai-ertzak zein ibai

urloak probesten dituzte gehienbat, baina horrez gain putzuak, urtegiak, ureztatzeko

putzuak, ubideak, hirietako parkeetako urmaeletan ere topa daitezke indibiduoak.

Kutsadura eta gazitasun-maila handiak jasaten ditu uretan. Hosto erorkorreko basoetan,

eta batez ere, eremu zabaletan bizi da. Espezie kolonizatzailea da, eta pagadietan eta

erreketako soilguneetan ere sartzen da.

Txantxiku arruntaren kasuan azaldu bezala espezie honek putzu egonkorrak behar

izaten ditu ugaltzeko, gerta liteke errekastoetako ibilguan oztoporen bat topatu ostean

sortzen den putzua baliatzea ugaltzeko baina gehien bat Arrabetan ur-igel berdeak udaran

ikusi izan ditugu. Zonalde humelak erabiltzen dituzte, Txingudiko paduran erabiltzen

dituzten gune berberak baliatzen dituzte gehien bat elikatzeko.

Argazkiak. Ion Garin-Barrio eta Diego Mendoza Fernández

ONDARROAKO ARTIBAI PADURAKO ANFIBIOEN INBENTARIOA. - … animaliak... · behaketa guztietan gauzatu...

Documents

Transcript of ONDARROAKO ARTIBAI PADURAKO ANFIBIOEN INBENTARIOA. - … animaliak... · behaketa guztietan gauzatu...