onTtoak saltsan 01.
Click here to load reader
-
Upload
donibaneko-emakume-feministak -
Category
Documents
-
view
229 -
download
3
description
Transcript of onTtoak saltsan 01.
OntToaksaltsan
donibanekoemakume
feministon
kaiera
GURE HISTORIABERRESKURATUZ
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
Eskuetanduzuenonttohau,Doniba-nekoemakumeonlarreansortuberridenkimuenlehenengoaleada. Iazkoudaberrian,auzokoemaku-meokelkartzekobeharraz,gureerrea-litateaaztertzeraabiatuginen.Ordutik,eremuezberdinakzalantzanjarriz,gurehausnarketatikhariezberdinakaurkituditugu,etaharihorietakobatetiktirakaaurkitudugunabilduduguhemen.Jendartean,etengabeaninposatzenzaigueredupatriarkarra,arloguztietan.Indar-keriamatxistaardatzduensistemarenegiturak,gureeskubideakbaldintzatuetaukatzenditu,baitaemakumeongaitasunetalanabaloratuaketaarlosozio-kultura-leanonartuakizatekobideakere.Ikuspegiandozentristak,gizonenbegieta-tikeraikidusistemaosoa,baitaHistoriaere.Hemengoemakumeezberdinhauenbizitzakezagutzeazgain,elkarrenarteandutenloturabarneratuetahedatzekoga-rrantziaerabatekoada.Historiakikustezinbihurtzengaituenarren,betiborrokazetajakinminezlortutakoariesker,egunero,askeagoakgara.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
eva forest
1928anBartzelonanjaiozenfamiliaanarkistabatenmaga-lean.GerraosteanSuedianbiziondorenMadrilenmedikuntzaikasketakeginzituenean,50.hamarkadan,bereprestakuntzanhaingarrantzitsuakizanzirensolasaldietanpartehartuzuenetaaldibereanliteraturaidaztenhasizen.Urtehauetanereesta-tuanemanzirengrebahandieneraginezjendartearenegoerazjabetuetakonpromisoetikoetapolitikoabarneratuzuen.
1955eanAlfonsoSastreidazleavezagutuetaberarekinezkonduzen.MadrilenhasitakogrebeketamugimenduekEvarengansoziologiarekikointeresapiztuzuten.Halaber,materialbilketa,ikerketaketabestelakolanakargitarattzenhasizen.Emakumebezalaaktibokipartehartuzuenhainbatmobilizazio-etan;Asturiaskomeatzariengrebanantolatutakoemakumeenmanifestaldianatxilotuzuten.Isunaezzuenordaindunahiizan
etaalabajaioberriarekinespetxeratuzuten.60.hamar-kadanKubaetaVietnamekoegoerakezagutuetaherrialdehauenaldekoElkartasuntaldeaksortuzituen.GauzaberaeginezEuskalHerriarekin1970eanBurgoskoepaiketahasizenean.1974anCarreroBlancoespai-nakoalmirantearenheriotzarenondoren“Operaciónogro”liburuaidatzizuenJulenAgirregoitize-narekin.EvaForestatxilotuetaETArilagunduziolasalatuta3urteespetxeanemanzituen.Epaiketarikgabekalerairtenzen.Honenondorioztorturarenaurkakohainbatliburu,bidaia,mintegietahitzaldieginzituengizaeskubideenaldekomilitantesutsuaizaki.
Familiaguztiabatuta,1977eanEuskalHerria,Hondarribiara,bi-zitzeraetorrizen.1990eanHIRUargitaletxeasortuzuen.Honetazgain,herrienartekoelkartasunalantzenjarraituzuenHegoetaIparAmerikan,EspainaraedotaKubarabidaiakeginezetahitzal-diakemanez.2007eanHondarri-bianzenduzen.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
frida kalho
NorkezduFridaKahlorenizenaentzun?Margolarimexikarhau1907anjaiozen,jatorrigermaniko-hun-gariaretamexikargurasoakzituela.Bere“mexikota-sunaz”etabereherriarenkulturazosoharrozegoen.
Ezzuenbizitzaerrazaizan:6urterekinPoliomielitisaharrapatuzuen,mugikorta-sunaaskobaldintzatuziongaixotasuna.1925an,gra-batuarenteknikakikastenhasizenurteberean,tranbiaistripularribatekondoriofi-sikolarriaketabiziosorakooinazeakutzizizkion,halanolaumeakizatekoezinta-suna;honekminhandiaera-ginzion,etaurteaskokos-tatuzitzaionhorionartzea.Halaetaguztizere,Fridaemakumeerreferentzialadahainbatarrazoiengatik:lehe-niketabehin,beresormenartistikoagatik.
Berekoadroetanberebi-zipenetasentimenduakislatzendituosokodepert-sonalaerabiliz;bereobretanartistakberebarnemunduaislatzendueskuzabaltasunhandiz,bereizaeraguztizagerianutziz.Aipatubeha-rrekoadaereKahlokberemugakgainditzekoerakutsizuenadoreetaindarra.
MexikoD.F.-koArteGaraiki-dezentroakesposaketabatantolatuzuenbereobrarekinetaFridakaskogozatuzuenbertan,anbulantziazjoanetakamillanetzandaegonizanbazenere.Adibideho-nek,mugapeneiaurreegitendienemakumebatenindarraerakustendigu.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
Geroagoantropologíaikas-ketakburutuzituen,etaazkenikFilosofiadoktoradut-zalortuzuen.Montessorikemakumeenegoerasozialarengatikintereshandiaerakutsizuen.Horidelaetaemakumeent-zakonazioartekobikongre-suetan,Italiakoordezkarimoduanhartuzuenparte.
Adimenurritasunazutenhaurrekinlaneginzuen,horidelaetakonturatuzenhaurhoiekberegaitasunakbazi-tuztelaetagaratuzitzakete-la.Haurhoiekbizitzahobebatmerezizutelaustezuen.Mariakezzituenikustenjen-darterakokargabatbezala.MomentuhonetatikaurreraMontessorikhaurrekinlanegiteaerabakizuen.
MariaMontessoriChiava-ralli,Italia,herrianjaiozen1870ekoabuztuaren31ean.Familiaburgesfededunba-teanhazizen.Mariarenaitaosomilitarzorrotzazen.Garaihaietanemakumeba-tekirakasleizatekoaukerazuensoilik,bainaMontes-sorik14urtezituelaIngenia-ritzaikasizuen.
GeroagobiologiaikasizuenetaazkenikmedikuntzaikasizuenErromakomedi-zinaeskolan.BeraItaliakolehenmedikuemakumeaizatealortuzuenbereai-tarendesadostasunarengainetik.Emakumehauere,Erromakoklinikapsikiatrikobatenkideizanzen.
Maria Montessori
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
simone de beauvoir
SimonedeBeauvoir(París,1908-kourtarrilak9-1986-koapirilak14),nobelagilefrantse-sa,filosofaexistentzialistaetafeminista.Familiaburgeseanjaiota,beregaraiannagusitzenzenmoraltasunkristausen-doarenaraberahezituaizanzen.Bereoroit-idazkietan,erlijioarengainbeherarenaurkikuntzakgaztaroaneraginzionharridurakontatzendu:Jainkoansinesteariuzteakbereerabakienarduraosoaberegainhartzeazekarren.
1929-an,JeanPaulSartreezagu-tuzuenSorbonan,biakfilosofiaikastenarizirelarik,etajarraianfilosofoarekinetabereingurua-rekinestukielakartuzen(hauenarteanPaulNizan).Denborarekin,bakoitzarenaskatasunindibidua-laetaelkarrekineramandakobizitzauztartzeabaimentzenzienerlazioaeratuzutenbienartean.Filosofiakoirakasleaizanzen1943arte.IIMundukoGudaetaParisekookupazioalemaniarra-rengaraietan,hartutakohirianbiziizanzenErresistentziaFrant-seseanpartehartuzuelarik..
Denborahonetan,berelehe-nengoeleberriaidatzikodu,Lainvitada(1943).Bertan,askata-sunarendilemaexistentzialistak,ekiteaetaarduraindibidualaklantzenditu,ondorengoLasan-gredelosotros(1944)etaLosmandarines(1954)eleberrietanerenagusitukodirentematikak.AzkenekoarekinGoncourtsariairabazizuen.
Pertsonabakoitzanorbereburuarenarduradunadeladefen-datzendutentesiexistentzialis-tak,laualezosatutakobildumaautobiografikobatetanereagertzendira.AzpimarratzekoakdiraMemoriasdeunajovendebuenafamilia(Memoriasdeunajovenformalizenezereezagu-tua)(1958)yFinaldecuentas(1972).Bestalde,ezinduguahaztuElsegundosexo(1949),gizarteanemakumeokbetet-zendugunpaperarenetaroleneraikuntzarennahizemakumeenirudiareningurukohausnarketasakona.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
VANDANA SHIVA
VandanaShiva1952koaza-roaren5eanjaiozenDehra-dun(India).Amanekazaria,aitabasozaintzaileaetaahizpamedikuntzanikasia,Vandana,kontzientziapoli-tikoaetaekologikoahartzenhasizenumeazenetik.
Indiakoemakumehonenibilbidealuzeada.Arazoaskoikertuditu,mugimen-duaskorenpartehartzaileadugu,idazlea…
Mugimenduarteanaipa-tzekoak,70.hamarkada“chipko”mugimenduaeta1991ean“Navdanya”(jato-rrizbederatzihaziesannahiduen)mugimendua.Biakemakumezosaturikotal-deakzirenetalehenengoa,zuhaitzmozketakekiditeko
sorturikomugimenduaduguetabigarrena,Indianber-takohaziakkontserbatzekomugimendua.VandanakIndiakonekaza-rienaldegogoraritudanekazaritzatradizionalazeinekologikoabultzatuzetain-dustrialasalatuz,belikotzatizendatuz.Borrokahauberezikihartuzuen1984eanBhopal-engertatutakohondamendia-gatik.Hondamendihonenondorioz,3000pertsonahilzirengaubateanetageroz-tik,30000.Haupestizidalantegibatean42tonaiso-cianatodemetiloisurtzeangertatuzen.
Shivakpazifista,fisikari,feministaetaGhandi-renjarraitzai-letzathartzendubereburua.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
RosaLuxenburgedoRózaLuksemburg(Zamosc,Polonia,1870edo1971-komartxoak5–Berlín,Alemania,1919-kourtarrilak15),jatorrijudutarrekoteorikamarxistaesanguratsuaizanzen.
Gaigabetasunfisikoapaira-tuzuenbizitzaguztianzeharhazkuntzakoarazobatekinjaioondoren,bainagaitasunliterarioetaintelektualbikainakzituen.1889-an,soilik18urtezituela,izkutuanmugazeharkatubeharizanzuenZurichenbabesabila-tzeko,bereekintzapolitikoanga-tikjarraituabaitzen.
AlemaniakoAlberdiSozialde-mokratan(SPD)aktibokimilita-tuzuen,1914.urteanIGudaMundialeansozialdemokratenparteahartzearenaurkaagertuzenarte,“inperialistenartekoguda”bezaladefinituz.Taldeinternazionalistaorduanintegratuzuen,1916-eanLigaEsparta-quistataldeiraultzailemarxistanbilakatukozena.Azkenekohonetatik,AlemaniakoAlderdiKomunista(KPD)sortukoda.GudaamaitzerakoanBandera
GorriaegunkariaeratuzuenKarlLiebknechtjudutarrarekinbatera.BereliburufamatuenenarteanaurkitzendiraErreformaedoiraultza(1900),Masengreba,alderdiaetasindikatua(1906),Kapitalarenmetaketa(1913)etaErrusiarIraultza(1918).Azkenhonetan,iraultzahonenkritikaeraikitzailebatkaleratzenduetairaultzaegitekoerasobietikoalatitudeguztietarakobaliagarriaezdeladefendatzendu.
Porrotegindako1919-koiraul-tzanpartehartuzuenBerlinen,nahizetaaltxamenduabereaho-lkuenkontraburutu.Matxinada,armadamonarkikoarenetaTaldeLibreen(saripekoeskuinnazio-nalistentaldeakedoFreikorpsdeitutakoak)esku-hartzearekinisilaraziaizanzen.
Honenamaieran,ehundakaper-tsonaespetxeratuak,tortu-ratuaketaerailiakizanziren,hoienarteanRosaLuxemburgoetaKartLiebknecht.
RoSa LuXeNbUrG
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
WangariMutaMaathaiKenianjaiozen1940koapirilaren1ean.Maathaiemakumeekologistaetairaultzaileada.1977annekazalemakumeekzuzendutakoetane-kazalemakumeentzategindakoekimenbatjarrizuenmartxan.
EkimenhonenizenaGreenBeltMovementdaetahasierabateanzuhaitzgutxibatzuklandatuzhasibazirenere,lanhonektamainahandialortuzuenKeniakopaisaiapolitikoareneraldaketalortuzetadiktadurarenkontrakoborrokanetaamaieranpartehartuz.
Maathaikhamaikaemakumerekinlaneginzuengauzaezberdinakirakatsiz,urarenkontserbaziolanak,herrilidergoa...etagaurarte35milioizuhaitzlandatzealortudutedeforestazioarengatiksuntsitutakoherrialdean.“Jen-deakazaltzenzituenarazoetagalderak,oinarritikmoztubeharzirenarazoensintomakziren.Geroetagehiagosakontzenja-
rraitunuen.Politika,demokrazia,gatazkaketahauretaemaku-meeneskubideaklantzenhasinintzen.”Maathairenaktibismoakeraginaizatenhasizuenherrialdekopoli-tikan,honenondorioz,Maathaiberaetaberejarraitzai-leakarriskuanegonziren.
DanielArapMoidiktadoreaizanzenbitarteanatxilotuaetagar-tzelaratuaizanzenbehinbainogehiagotan,atzerriraerejoanbeharizanzuenboladabatez.Manifestaziobatean,poliziakkonorteagalduartejipoituzuen.
Urtehorretanbertan,parlamen-turaaurkeztuzenetabozkenehuneko98arekinirabazizuen.2004anbakearennobelsaridunizendatuzuten.
Wangari Muta Maathai
Komikia:HazienbidaiakEditoriala:
Saure.JosebaGómezetaJóseManuel
Carrasco
Bideoa:TakingRoot:TheVitsionofWan-
gariMaathai(“Echandoraíces:lavisión
deWangariMaathai”)
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
“Zure pentsatzeko eskubidea defenda ezazu, modu okerrean pentsatzea ere, ez pentsatzea baino hobe baita”.
Hypatiakmatematika,geo-metria,astronomiaetafilosofiaikasizituen.Bestegauzabatzuenarteanplanis-ferioa,idometroa,urdestilatzaileaasmatuzituen;berrogeiliburubainogehiagoidatzietaPtolomeok(AlejandroMagnorenondorengoa)sortuzuenliburutegiarenzuzendariizanzen.
415.urtean,Hypatiak45urtezituela,Cirilorenkontrakonspiratzeazakusatuzuten(Alejandriakopatriarkakristaubat);CirilokMuseoaerretzeaaginduzuen,berazjakintza,liburuetainstru-
mentalaskogalduzen;etaHypatiariazalakiribiletanmoztuziotenbereheriotzararte.Hirikointe-le-ktualetanobleekmirestenzutenemakumehau,etafanatikosutujendetzabatenbiktimaizanzen.
Gauregunoraindik,beregaraietajendarteadesa-fiatuzuenemakumehonenjakintzakaplikatzendira;asmakizunetairakaskuntzaondareautzizuenHypatiak.
GutxidaHypatiazjakindezakeguna,batezerehainemakumejakintsuaizanikedonoreneskuraezdaudenhistoriaetafilosofialiburue-tanaztertzeneztaaipatzenereezdelako.
HYPATIA
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
Bartolina Sisa
1782.urtearenIrailaren5ba-tean,emakumeindigenabatbor-tizkitorturatuaetaerahilaizanzen.Bereomenez,orain,egunhoriEmakumeIndigenennazioa-tekoegunaridagokio.EmakumehoriBartolinaSisadeitzenzen.
Bartolina,gazteaskobezala,iruleaetakaitoehuleaizanzenTupacKatariezagutuzuenarte.LaPazhiriburuan,TupacAmaru,MicaelaBastidasetaelCuzcoPerun,EspainiarinposaketarenkontrakoborrokanantolatzenzituztenQuechuaetaAymaraarmatuak.
Bartolinaburuzagietakobatzen,bainaezburuzagisoila,arrakas-tahandizgidatzenzituenQue-chua-Aymaraarmadak.Borroka-lariAymarahandihonenindaretairmotasunhoridahistoriankokatuduena.1781eanordea,BartolinaSisakartzelaratuaetaheriotzerakondenatuadaberekoinatuazenGregoriaApazarekinbatera,
besteAymaragudaribatzena.BiakLaPazhiriburukokaleetatikpublikokitorturatuaketaumi-latuakizanetagero,Bartolinaahorkatuaetazatikatuaizanzen,beregorputzatalbakoitza,beraktaldeIndigenakgidatutakolekuetanzeharsakabanatzeko.Bereburua,Jayujayuherrianzintzilikutzizuten,Espainarrenbasakerietagehiegikeriaketete-tekoideiarekinzebiltzanAymarataQuechuarrakkikilduetairakas-penbatemanasmoz.
EgungoAymaraetaQuechua-rrentzakoBartolinaezdahil,atzoetagaurkobidegabekeriaguztienkontrakogudakontae-ziEskuetanduzuenonttohau,Donibanekoemakumeonlarreansortuberridenkimuenlehenen-goaleada.Iazkoudaberrian,auzokoemaku-meokelkartzekobeharraz,gureerrealitateaaztertzeraabiatuginen.Ordutik,eremuezberdinakzalantzanjarriz,gurehausnar-ketatikhariezberdinakaurkituditugu,etaharihorietakobatetiktirakaaurkitudugunabilduduguhemen.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
frida kalho
¿QuiénnohaoídohablarsobreFridaKahlo?Estapintoramexicananacióen1907,conascendenciagermano-húngaraymexi-cana;estabamuyorgullosadesu“mexicanidad”ysucultura.Suvidanofuenadasencilla:con6añoscontrajopoliomielitis,unaenfermedadquelelimitólamovilidad.
En1925,elañoenqueempezóaestudiartécnicasdegrabado,sufrióunacci-dentedetranvíaqueledejóterriblessecuelasydoloresfísicosparatodasuvida.Asimismo,estoleimposibi-litólamaternidad,loquelecausóunapenamuyhonda.
Aunasí,Fridaesunamujerreferenteporvariasrazo-
nes:enprimerlugar,porsucreaciónartística,enlaqueplasmasusvivencias,inquietudesysentimientosdesdeuncódigomuypropio;porlogenerosoydescarna-dodesusobras,enlasquelaartistasemuestratalycomoesycomoseviveasímisma.Ensegundolugar,porelco-rajeyenergíaconelqueseenfrentóasuslimita-ciones:cuandolagaleríadeArteContemporáneoorganizóunaexposiciónconsuobra,Fridaacu-dióenambulancia,ydesdelacamillaenqueestabainstaladadisfrutómuchísimo.
UnejemploquenosmuestralafuerzadeunamujerdispuestaaVIVIR,apesardetodo.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
eva forestEvaForestnacióenelaño1928enelsenodeunafami-liaanarquista.DespuésdelaguerravivióenSueciayestudiómedicinaenMadrid.Enesaépoca,enladécadadelos50,participóendebatesycharlasquefueronmuyimportantesparasuformaciónyasuvezempezóaescribirliteratura.Enestosañosinfluenciadaporlasluchasyhuelgasquesehacíanenelestadoempezóacon-cienciarsedelasituacióndelasociedadyadquirióuncompro-misoéticoypolítico.
En1955conocióalescritorAl-fonsoSastreysecasaron.LashuelgasymovilizacionesquehabíancomenzadoenMadriddieroninicioalinterésdeEvaporlasociología.Asímismoempezóarecopilarmaterial,ahacerinvestigacionesyapubli-cartrabajos.Fueunamujeractivaenlasdiferentesmovilizacionesquesehacían.Participóenunamanifestacióndemujerescuan-dolashuelgasdelosminerosasturianosyfuedetenidajuntoasuhijareciénnacida.
Alnegarseapagarlamultalasencarcelaronalasdos.Enladécadadelos60conociólasrealidadesCubayVietnamycreócomitésdesolidaridadconambospueblos;haciendolomismoconEuskalHerriaenelaño1970aliniciodelprocesodeBurgos.En1974despuésdelamuertedelalmiranteespañolCarreroBlancoescribióellibro“Operaciónogro”conelsobre-nombredeJulenAgirre.Portodoesto,EvaForestfuedetenidaacusadadecolaboraciónconETA.Pasó3añosenlacárcelysinjuiciosalióenlibertad.Apartirdeestosañosseconvirtióenunafervientemilitanteenfavordelosderechoshumanosescribiendoli-bros,haciendoviajesyseminariosencontradelatortura.Reunidatodalafamilia,en1977vinoaEuskalHerria,aHondarribia,avi-vir.En1990creólaeditorialHIRUysiguiótrabajandolasolidaridadentrelospuebloshaciendoviajesaAmérica,aCubaoaEspaña.Murióen2007enHondarribia.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
Maria Montessori
Nacióel31deagostoenChiaravalle,provinciadeAncona,Italia,enelsenodeunafamiliaburguesaca-tólica.Supadreeramilitardeprofesiónymuyestric-to;enesaépocaaloquemásaspirabaunamujereraasermaestra,aunqueensufamiliasereconocíaelderechoaciertaeduca-cióndelamujer.
MaríaMontessoricomenzóaestudiaringenieríaalos14años,luegoestudióbiologíayporúltimofueaceptadaenlaUniversidaddeRoma,enlaEscueladeMedicina.
Apesardequesupadreseopusoalprincipio,segraduóen1896comolaprimeramujermédicoenItalia.FuemiembrodelaClínicaPsiquiátricaUniver-
sitariadeRoma.Mástarde,estudióAntropologíayobtu-voundoctoradoenFilosofía.
Estamujerempezoaintere-sarseporlasituaciónsocialdelasmujeres.
ParticipoendoscongresosinternacionesparamujerescomorepresentateItaliana;Berlín1896yLondres1900.Despuésdeestoempezóatrabajarconniños“ineduca-bles”.
Ellasediocuentadequepo-díadesarrollarsusaptitudes.Creíaqueesasyesosniñasyniñossemerecíanunavidamejor.Ellanocreiaqueellasyelloseranunacargasocial.EsporesoqueapartirdeesemomentoMariaempezoatrabajarenello.
simone de beauvoir
SimonedeBeauvoir(París,9deenerode1908-14deabrilde1986),novelistafrancesa,filó-sofaexistencialistayfeminista.Nacidaenunafamiliaburguesa,SimonedeBeauvoirfueeduca-dasegúnlasólidamoralcristia-navigenteenlaépoca.
Cuentaensusmemoriaslafuer-teimpresiónquelecausó,ensujuventud,descubrirelocasodelareligión:dejardecreerenDioseraasumirseplenamen-teresponsabledesupropiaselecciones.En1929,despuésdeconoceraJeanPaulSartreenlaSorbona,dondeambosestudiabanfilosofía,seunióestrechamentealfilósofoysucírculo(entreellosPaulNizan).
Coneltiempo,crearonentreambosunarelaciónquelesper-mitíacompatibilizarsulibertadindividualconlavidaencon-junto.SimonedeBeauvoirfueprofesoradefilosofíahasta.DurantelaSegundaGuerraMun-
dialylaocupaciónalemanadeParísvivióenlaciudadtomadaparticipandoenlaResisten-ciaFrancesa-.Eneseperíodoescribesuprimeranovela,Lainvitada(1943),dondeexploralosdilemasexistencialistasdelalibertad,laacciónylarespon-sabilidadindividual,temasqueabordaigualmenteennovelasposteriorescomoLasangredelosotros(1944)yLosmanda-rines(1954),novelaporlaquerecibióelPremioGoncourt.
Lastesisexistencialistas,se-gúnlascualescadaunoesresponsabledesímismo,seintroducentambiénenunaseriedeobrasautobiográficas,cuatroentotal,entrelasquedesta-canMemoriasdeunajovendebuenafamilia(tambiénconocidacomoMemoriasdeunajovenformal)(1958)yFinaldecuentas(1972).Entresusensayoses-critoscabedestacarElsegundosexo(1949),unprofundoanáli-sissobreelpapeldelasmujeresenlasociedadylaconstruccióndelrolylafiguradelamujer.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
Maria Montessori
Nacióel31deagostoenChiaravalle,provinciadeAncona,Italia,enelsenodeunafamiliaburguesaca-tólica.Supadreeramilitardeprofesiónymuyestric-to;enesaépocaaloquemásaspirabaunamujereraasermaestra,aunqueensufamiliasereconocíaelderechoaciertaeduca-cióndelamujer.
MaríaMontessoricomenzóaestudiaringenieríaalos14años,luegoestudióbiologíayporúltimofueaceptadaenlaUniversidaddeRoma,enlaEscueladeMedicina.
Apesardequesupadreseopusoalprincipio,segraduóen1896comolaprimeramujermédicoenItalia.FuemiembrodelaClínicaPsiquiátricaUniver-
sitariadeRoma.Mástarde,estudióAntropologíayobtu-voundoctoradoenFilosofía.
Estamujerempezoaintere-sarseporlasituaciónsocialdelasmujeres.
ParticipoendoscongresosinternacionesparamujerescomorepresentateItaliana;Berlín1896yLondres1900.Despuésdeestoempezóatrabajarconniños“ineduca-bles”.
Ellasediocuentadequepo-díadesarrollarsusaptitudes.Creíaqueesasyesosniñasyniñossemerecíanunavidamejor.Ellanocreiaqueellasyelloseranunacargasocial.EsporesoqueapartirdeesemomentoMariaempezoatrabajarenello.
simone de beauvoir
SimonedeBeauvoir(París,9deenerode1908-14deabrilde1986),novelistafrancesa,filó-sofaexistencialistayfeminista.Nacidaenunafamiliaburguesa,SimonedeBeauvoirfueeduca-dasegúnlasólidamoralcristia-navigenteenlaépoca.
Cuentaensusmemoriaslafuer-teimpresiónquelecausó,ensujuventud,descubrirelocasodelareligión:dejardecreerenDioseraasumirseplenamen-teresponsabledesupropiaselecciones.En1929,despuésdeconoceraJeanPaulSartreenlaSorbona,dondeambosestudiabanfilosofía,seunióestrechamentealfilósofoysucírculo(entreellosPaulNizan).
Coneltiempo,crearonentreambosunarelaciónquelesper-mitíacompatibilizarsulibertadindividualconlavidaencon-junto.SimonedeBeauvoirfueprofesoradefilosofíahasta.DurantelaSegundaGuerraMun-
dialylaocupaciónalemanadeParísvivióenlaciudadtomadaparticipandoenlaResisten-ciaFrancesa-.Eneseperíodoescribesuprimeranovela,Lainvitada(1943),dondeexploralosdilemasexistencialistasdelalibertad,laacciónylarespon-sabilidadindividual,temasqueabordaigualmenteennovelasposteriorescomoLasangredelosotros(1944)yLosmanda-rines(1954),novelaporlaquerecibióelPremioGoncourt.
Lastesisexistencialistas,se-gúnlascualescadaunoesresponsabledesímismo,seintroducentambiénenunaseriedeobrasautobiográficas,cuatroentotal,entrelasquedesta-canMemoriasdeunajovendebuenafamilia(tambiénconocidacomoMemoriasdeunajovenformal)(1958)yFinaldecuentas(1972).Entresusensayoses-critoscabedestacarElsegundosexo(1949),unprofundoanáli-sissobreelpapeldelasmujeresenlasociedadylaconstruccióndelrolylafiguradelamujer.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
RosaLuxemburgoRózaLuksemburg,másconocidaporsunombrecastellanizadoRosaLuxemburgo(Zamosc,Polonia,5demarzode1870ó1871–Berlín,Alemania,15deenerode1919),fueunateóricamar-xistadeorigenjudío.Nacióconundefectoenelcrecimientoqueladiscapacitófísicamentetodasuvida,perosuscapacidadesliterariaseintelectualesfueronextraordinarias.En1889,contansolo18años,tuvoquecru-zarlafronteraclandestinamentepararefugiarseenZurichporsuactividadpolítica.
MilitóactivamenteenelPartidoSocialdemócratadeAlemania(SPD),hastaqueen1914seopusoradicalmentealapartici-pacióndelossocialdemócratasenlaIGuerraMundial,porconsi-derarlaun“enfrentamientoentreimperialistas”.Integróentonceselgrupointernacionalqueen1916seconvirtióenLigaEspar-taquista,grupomarxistarevolu-
cionarioqueseríaelorigendelPartidoComunistadeAlemania(KPD).AlterminarlaguerrafundóelperiódicoLaBanderaRoja,juntoconeltambiénjudíoKarlLiebknecht.Suslibrosmásconocidos,publi-cadosencastellano,sonRefor-maoRevolución(1900),Huelgademasas,partidoysindicato(1906),LaAcumulacióndelCapital(1913)yLarevoluciónrusa(1918),enelcualcriticaconstructivamentealamismaysostienequelaformasoviéticadehacerlarevoluciónnopuedeseruniversalizadaparatodaslaslatitudes.
Tomóparteenlafrustradare-voluciónde1919enBerlín,auncuandoestelevantamientotuvolugarencontradesusconsejos.Larevueltafuesofocadaconlaintervencióndelejércitomonár-quicoylaactuacióndelosCuer-posLibres(oFreikorps,gruposdemercenariosnacionalistasdederecha),yasutérminocientosdepersonas,entreellasRosaLuxemburgo,fueronencarcela-das,torturadasyasesinadas.
RoSa LuXeNbUrG
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
VANDANA SHIVA
VandanaShivanacióel5denoviembrede1952enDehradu(India).Sumadresiendoagriculto-ra,supadreconservadordebosquesysuhermanamedico,empezóatenerconcienciapolíticayecoló-gica.
Latrayectoriadeestamu-jereslarga:Haparticipadoenmuchosmovimientos,hainvestigadomuchosproble-mas,esescritora…Entretodoslomovimientosenlosquehaparticipado,hayqueremarcarelmovi-miento“chipko”enladéca-dadelos70yelmovimien-to“Navdanya”(quequieredecir,nuevesemillas)en1991.Estosdosmovimien-tosestabanformadospormujeresyelprimeroeraparanopermitirlataladeárbolesyelsegundo,paraprotegerlassemillasde
India.Asípues,Vandanahalu-chadomuchoporlasylosagricultoresdesupaísdefendiendolaagriculturaecológicaotradicionalydenunciandolaindustrialtachándoladebélica.
Conestaluchaempezómasfuerteaúnen1984cuandoenBhopalenunasolano-che,murieron3000perso-nasacausadeunderramede42toneladasdeisociana-todemetiloenunafabrica.Deaquí,laasociacióndelaagriculturaindustrialybéli-ca.
Porultimo,decirqueShivasedescribecomounaper-sona,pacifista,física,ecoló-gica,feministayseguidoradeGandhi.
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
“Defiende tu derecho a pensar, porque incluso pensar de manera errónea, es mejor que no pensar”.
Hypatíaaprendiómatemáti-cas,geometría,astronomíayfilosofía.Inventó,entreotrascosas,elplanisferio,elidómetro,eldestiladordeagua,diseñóelastrolabioplano(emplea-doparamedirlaposicióndelasestrellas,losplanetasyelsol);escribiómásdecua-rentalibrosyllegóadirigirelMuseofundadoporPtolo-meo,sucesordeAlejandroMagno.
Enelaño415,cuandoHypatíatenía45años,fueacusadadeconspirarcon-traCirilo,patriarcacristiano
deAlejandría,quienmandóincendiarelMuseo,conlocualseperdieronconoci-mientos,instrumentalesylibros.Supielfuecortadaconcaracoleshastasumuerte.Hypatía,admiradaporlosintelectualesynoblesdelaciudad,murióvíctimadeunamultitudenardecidadefanáticos.
Aúnhoy,enelaño2008seaplicanlosconocimientosdeestamujerquedesafióaunasociedadysuépoca;hadejadoalahumanidadunlegadodeinventosyense-ñanzas.EspocoloquepodemosllegarasabersobreHypa-tia,sobretodoporqueporserunamujertanbrillantenoapareceenloslibrosdehistoriayfilosofiaqueesténalalcancedecualquiera.
HYPATIA
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz
WangariMutaMaathai(nacidael1deabrilde1940enNyieri,Kenia)esunaactivistapolíticayecologistakeniana.
MaathaifundóelGreenBeltMovement(oMovimientodelCinturónVerde)en1977.Estemovimiento,conducidoporyparamujeresruraleskenianascomenzóconlaplantacióndeunaspocassemillasdeárbolesparaluegocrecertransforman-doelpaisajepolíticodeKeniayelmundo.Maathaientrenóamilesdemujeresendiferentesámbitos,desdelaconservacióndelaguahastaelliderazgocivily,hastalafecha,llevanplan-tados35millonesdeárbolesenvvunpaísdevastadoporladeforestación.Depaso,tambiénayudaronaderrocarunadicta-dura.
“Lascuestionesylosproblemasquelagenteestabaplanteandoeranlossíntomasdeproblemasquenecesitabanatacarsederaíz.Yasícontinuéyendomásymáshacialaraíz.Empecétratandolapolítica,lademocra-
cia,losconflictos,losderechosdelosvulnerables,demujeresyniños”.
ElactivismodeMaathaiempezóahacerolasenlapolíticadelpaís,loqueamenudolapusoaella,yasusseguidores,enpeligro.EnlamiradeldictadorkenianoDanielarapMoi,fueregularmentearrestadayencarcelada,inclusosevioforzadaaunexiliotempo-ral.Duranteunamanifestación,lapolicíalagolpeóhastadejarlainconsciente.
Esemismoaño,Maathaisepos-tulóparaelParlamentokeniano,yganósubancaconel98porcientodelosvotos.Alañosiguiente,fuedesignadaViceministradeMedioambienteyRecursosNaturalesyen2004recibióelpremionobeldelapaz.
Wangari Muta Maathai
Cómic:HazienbidaiakEditorial:Saure.
JosebaGómezyJóseManuelCarrasco
Viideo:TakingRoot:TheVitsionofWan-
gariMaathai(“Echandoraíces:lavisión
deWangariMaathai”)
Bartolina SisaApaza,otragrangerreraAymara.AmbassontorturadasyvejadaspúblicamenteporlascallesdeLaPaz.Bartolinaesahorcadaydescuartizada,paradejarcadaunadesusextremidadesenloslugaresdondeellacomandólastropasindígenas.SucabezafuecolgadaenlalocalidaddeJayu-jayu(provinciadeLaPaz).Asísepretendióamedrentaralosayma-rasyquechuasquelosseguíanparaterminarconlosatropellosyabusosdelosespañoles.
Paralosaymarasyparalosque-chuasactuales,Bartolinanohamuerto,puestoquesufigurasim-bolizalasinnumerablesbatallasquelibraronylibranencontradelascausasinjustas.
Lostiemposhancambiado,perolasBartolinasdehoy,inmersasenunmundoglobalizado,siguenluchandopormejorarsuscondi-cionesdevidaydesuspueblos,luchandocontraunsistemaeconómicobrutalquearrasaconpueblosenteros.Luchandocon-traelracismoyladiscriminaciónaúnpresentes.
Un5deseptiembrede1782,unamujerindígenamuerecruel-mentetorturada.EnsuhonorseeligióconmemoraresafechacomoelDíaInternacionaldelaMujerIndígena.EsamujersellamabaBartolinaSisa.Bartolina,comomuchasjóvenes,crecióensuaylluyeratejedoraehilande-radecaitohastaqueconoceaTupacKatari,conquiendespuéssecasaría.JuntoaTupacKatari,enlazonadelaPazyTupacAmaruyMicaelaBastidas,enelCuzco,Perú,organizanalosquechuasyaymarasensuluchacontraelyugoespañol.
Bartolinanoeraunalídermás,sinoquecomandabalosejérci-tosquechua-aymarascongranéxito.Esafuerzaytesóndeestagranluchadoraaymaraeslaquehatrascendidolahistoria.Sinembargo,enelmesdejuliode1781,BartolinaSisaesapre-sadayun5deseptiembrede1782essentenciadaamuertejuntoasucuñadaGregoria
HISTORIA BERRESKURATUZ
Laherramientaquetienesentusmanos,eslaprimeraherramientaquehasurgidoentrelasmujeresfeministasdeDonibane.Viendolanecesidaddejuntarnoslasvecinasdelbarrio,enlaprimaveradelañopasado,empezamosunareflexiónsobrelanuestrarealidadcuestionandolacuestióndegéneroentodoslosámbitosparatrabajarloenlavidadelbarrioycrearunespaciodeencuen-troyconstrucciónfeministaenDonibane. Deesareflexiónhemosencontradomu-choshilos,tirandodeunhilohemosrecogidoloquecontieneestecuaderno.Elejedeviolenciamachistadelaestructuradelsistemacapitalistapatriarcal,oprimelosderechosdelamujerentodoslosámbitosdelasociedad.Nosniegan,determinanycondi-cionannuestrosderechos,ytambiénnuestrascapacidadesparaaportaryparticiparenámbitossocialesyculturales.
Lavisiónandocéntricahaconstruídoelsiste-madesdelaúnicamiradadelhombre,tam-biénhaconstruídoasílaHistoria.Apartedeconocerlasdiferentesvidasdeestasmujerestandiferentes,hayalgomuysignificantequeuneatodasellasqueesdevitalimportanciaparadesarrollarytrasladaratodaslasrealidadescadaunadenosotras.
RECUPE-RANDO NUESTRA HISTORIABORRADA
OntToaksaltsan
donibanekoemakume
feministon
kaiera