onTtoak saltsan 01.

23

Click here to load reader

description

donibaneko emakume feministon kaiera

Transcript of onTtoak saltsan 01.

Page 1: onTtoak saltsan 01.

OntToaksaltsan

donibanekoemakume

feministon

kaiera

GURE HISTORIABERRESKURATUZ

Page 2: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

Eskuetanduzuenonttohau,Doniba-nekoemakumeonlarreansortuberridenkimuenlehenengoaleada. Iazkoudaberrian,auzokoemaku-meokelkartzekobeharraz,gureerrea-litateaaztertzeraabiatuginen.Ordutik,eremuezberdinakzalantzanjarriz,gurehausnarketatikhariezberdinakaurkituditugu,etaharihorietakobatetiktirakaaurkitudugunabilduduguhemen.Jendartean,etengabeaninposatzenzaigueredupatriarkarra,arloguztietan.Indar-keriamatxistaardatzduensistemarenegiturak,gureeskubideakbaldintzatuetaukatzenditu,baitaemakumeongaitasunetalanabaloratuaketaarlosozio-kultura-leanonartuakizatekobideakere.Ikuspegiandozentristak,gizonenbegieta-tikeraikidusistemaosoa,baitaHistoriaere.Hemengoemakumeezberdinhauenbizitzakezagutzeazgain,elkarrenarteandutenloturabarneratuetahedatzekoga-rrantziaerabatekoada.Historiakikustezinbihurtzengaituenarren,betiborrokazetajakinminezlortutakoariesker,egunero,askeagoakgara.

Page 3: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

eva forest

1928anBartzelonanjaiozenfamiliaanarkistabatenmaga-lean.GerraosteanSuedianbiziondorenMadrilenmedikuntzaikasketakeginzituenean,50.hamarkadan,bereprestakuntzanhaingarrantzitsuakizanzirensolasaldietanpartehartuzuenetaaldibereanliteraturaidaztenhasizen.Urtehauetanereesta-tuanemanzirengrebahandieneraginezjendartearenegoerazjabetuetakonpromisoetikoetapolitikoabarneratuzuen.

1955eanAlfonsoSastreidazleavezagutuetaberarekinezkonduzen.MadrilenhasitakogrebeketamugimenduekEvarengansoziologiarekikointeresapiztuzuten.Halaber,materialbilketa,ikerketaketabestelakolanakargitarattzenhasizen.Emakumebezalaaktibokipartehartuzuenhainbatmobilizazio-etan;Asturiaskomeatzariengrebanantolatutakoemakumeenmanifestaldianatxilotuzuten.Isunaezzuenordaindunahiizan

etaalabajaioberriarekinespetxeratuzuten.60.hamar-kadanKubaetaVietnamekoegoerakezagutuetaherrialdehauenaldekoElkartasuntaldeaksortuzituen.GauzaberaeginezEuskalHerriarekin1970eanBurgoskoepaiketahasizenean.1974anCarreroBlancoespai-nakoalmirantearenheriotzarenondoren“Operaciónogro”liburuaidatzizuenJulenAgirregoitize-narekin.EvaForestatxilotuetaETArilagunduziolasalatuta3urteespetxeanemanzituen.Epaiketarikgabekalerairtenzen.Honenondorioztorturarenaurkakohainbatliburu,bidaia,mintegietahitzaldieginzituengizaeskubideenaldekomilitantesutsuaizaki.

Familiaguztiabatuta,1977eanEuskalHerria,Hondarribiara,bi-zitzeraetorrizen.1990eanHIRUargitaletxeasortuzuen.Honetazgain,herrienartekoelkartasunalantzenjarraituzuenHegoetaIparAmerikan,EspainaraedotaKubarabidaiakeginezetahitzal-diakemanez.2007eanHondarri-bianzenduzen.

Page 4: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

frida kalho

NorkezduFridaKahlorenizenaentzun?Margolarimexikarhau1907anjaiozen,jatorrigermaniko-hun-gariaretamexikargurasoakzituela.Bere“mexikota-sunaz”etabereherriarenkulturazosoharrozegoen.

Ezzuenbizitzaerrazaizan:6urterekinPoliomielitisaharrapatuzuen,mugikorta-sunaaskobaldintzatuziongaixotasuna.1925an,gra-batuarenteknikakikastenhasizenurteberean,tranbiaistripularribatekondoriofi-sikolarriaketabiziosorakooinazeakutzizizkion,halanolaumeakizatekoezinta-suna;honekminhandiaera-ginzion,etaurteaskokos-tatuzitzaionhorionartzea.Halaetaguztizere,Fridaemakumeerreferentzialadahainbatarrazoiengatik:lehe-niketabehin,beresormenartistikoagatik.

Berekoadroetanberebi-zipenetasentimenduakislatzendituosokodepert-sonalaerabiliz;bereobretanartistakberebarnemunduaislatzendueskuzabaltasunhandiz,bereizaeraguztizagerianutziz.Aipatubeha-rrekoadaereKahlokberemugakgainditzekoerakutsizuenadoreetaindarra.

MexikoD.F.-koArteGaraiki-dezentroakesposaketabatantolatuzuenbereobrarekinetaFridakaskogozatuzuenbertan,anbulantziazjoanetakamillanetzandaegonizanbazenere.Adibideho-nek,mugapeneiaurreegitendienemakumebatenindarraerakustendigu.

Page 5: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

Geroagoantropologíaikas-ketakburutuzituen,etaazkenikFilosofiadoktoradut-zalortuzuen.Montessorikemakumeenegoerasozialarengatikintereshandiaerakutsizuen.Horidelaetaemakumeent-zakonazioartekobikongre-suetan,Italiakoordezkarimoduanhartuzuenparte.

Adimenurritasunazutenhaurrekinlaneginzuen,horidelaetakonturatuzenhaurhoiekberegaitasunakbazi-tuztelaetagaratuzitzakete-la.Haurhoiekbizitzahobebatmerezizutelaustezuen.Mariakezzituenikustenjen-darterakokargabatbezala.MomentuhonetatikaurreraMontessorikhaurrekinlanegiteaerabakizuen.

MariaMontessoriChiava-ralli,Italia,herrianjaiozen1870ekoabuztuaren31ean.Familiaburgesfededunba-teanhazizen.Mariarenaitaosomilitarzorrotzazen.Garaihaietanemakumeba-tekirakasleizatekoaukerazuensoilik,bainaMontes-sorik14urtezituelaIngenia-ritzaikasizuen.

GeroagobiologiaikasizuenetaazkenikmedikuntzaikasizuenErromakomedi-zinaeskolan.BeraItaliakolehenmedikuemakumeaizatealortuzuenbereai-tarendesadostasunarengainetik.Emakumehauere,Erromakoklinikapsikiatrikobatenkideizanzen.

Maria Montessori

Page 6: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

simone de beauvoir

SimonedeBeauvoir(París,1908-kourtarrilak9-1986-koapirilak14),nobelagilefrantse-sa,filosofaexistentzialistaetafeminista.Familiaburgeseanjaiota,beregaraiannagusitzenzenmoraltasunkristausen-doarenaraberahezituaizanzen.Bereoroit-idazkietan,erlijioarengainbeherarenaurkikuntzakgaztaroaneraginzionharridurakontatzendu:Jainkoansinesteariuzteakbereerabakienarduraosoaberegainhartzeazekarren.

1929-an,JeanPaulSartreezagu-tuzuenSorbonan,biakfilosofiaikastenarizirelarik,etajarraianfilosofoarekinetabereingurua-rekinestukielakartuzen(hauenarteanPaulNizan).Denborarekin,bakoitzarenaskatasunindibidua-laetaelkarrekineramandakobizitzauztartzeabaimentzenzienerlazioaeratuzutenbienartean.Filosofiakoirakasleaizanzen1943arte.IIMundukoGudaetaParisekookupazioalemaniarra-rengaraietan,hartutakohirianbiziizanzenErresistentziaFrant-seseanpartehartuzuelarik..

Denborahonetan,berelehe-nengoeleberriaidatzikodu,Lainvitada(1943).Bertan,askata-sunarendilemaexistentzialistak,ekiteaetaarduraindibidualaklantzenditu,ondorengoLasan-gredelosotros(1944)etaLosmandarines(1954)eleberrietanerenagusitukodirentematikak.AzkenekoarekinGoncourtsariairabazizuen.

Pertsonabakoitzanorbereburuarenarduradunadeladefen-datzendutentesiexistentzialis-tak,laualezosatutakobildumaautobiografikobatetanereagertzendira.AzpimarratzekoakdiraMemoriasdeunajovendebuenafamilia(Memoriasdeunajovenformalizenezereezagu-tua)(1958)yFinaldecuentas(1972).Bestalde,ezinduguahaztuElsegundosexo(1949),gizarteanemakumeokbetet-zendugunpaperarenetaroleneraikuntzarennahizemakumeenirudiareningurukohausnarketasakona.

Page 7: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

VANDANA SHIVA

VandanaShiva1952koaza-roaren5eanjaiozenDehra-dun(India).Amanekazaria,aitabasozaintzaileaetaahizpamedikuntzanikasia,Vandana,kontzientziapoli-tikoaetaekologikoahartzenhasizenumeazenetik.

Indiakoemakumehonenibilbidealuzeada.Arazoaskoikertuditu,mugimen-duaskorenpartehartzaileadugu,idazlea…

Mugimenduarteanaipa-tzekoak,70.hamarkada“chipko”mugimenduaeta1991ean“Navdanya”(jato-rrizbederatzihaziesannahiduen)mugimendua.Biakemakumezosaturikotal-deakzirenetalehenengoa,zuhaitzmozketakekiditeko

sorturikomugimenduaduguetabigarrena,Indianber-takohaziakkontserbatzekomugimendua.VandanakIndiakonekaza-rienaldegogoraritudanekazaritzatradizionalazeinekologikoabultzatuzetain-dustrialasalatuz,belikotzatizendatuz.Borrokahauberezikihartuzuen1984eanBhopal-engertatutakohondamendia-gatik.Hondamendihonenondorioz,3000pertsonahilzirengaubateanetageroz-tik,30000.Haupestizidalantegibatean42tonaiso-cianatodemetiloisurtzeangertatuzen.

Shivakpazifista,fisikari,feministaetaGhandi-renjarraitzai-letzathartzendubereburua.

Page 8: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

RosaLuxenburgedoRózaLuksemburg(Zamosc,Polonia,1870edo1971-komartxoak5–Berlín,Alemania,1919-kourtarrilak15),jatorrijudutarrekoteorikamarxistaesanguratsuaizanzen.

Gaigabetasunfisikoapaira-tuzuenbizitzaguztianzeharhazkuntzakoarazobatekinjaioondoren,bainagaitasunliterarioetaintelektualbikainakzituen.1889-an,soilik18urtezituela,izkutuanmugazeharkatubeharizanzuenZurichenbabesabila-tzeko,bereekintzapolitikoanga-tikjarraituabaitzen.

AlemaniakoAlberdiSozialde-mokratan(SPD)aktibokimilita-tuzuen,1914.urteanIGudaMundialeansozialdemokratenparteahartzearenaurkaagertuzenarte,“inperialistenartekoguda”bezaladefinituz.Taldeinternazionalistaorduanintegratuzuen,1916-eanLigaEsparta-quistataldeiraultzailemarxistanbilakatukozena.Azkenekohonetatik,AlemaniakoAlderdiKomunista(KPD)sortukoda.GudaamaitzerakoanBandera

GorriaegunkariaeratuzuenKarlLiebknechtjudutarrarekinbatera.BereliburufamatuenenarteanaurkitzendiraErreformaedoiraultza(1900),Masengreba,alderdiaetasindikatua(1906),Kapitalarenmetaketa(1913)etaErrusiarIraultza(1918).Azkenhonetan,iraultzahonenkritikaeraikitzailebatkaleratzenduetairaultzaegitekoerasobietikoalatitudeguztietarakobaliagarriaezdeladefendatzendu.

Porrotegindako1919-koiraul-tzanpartehartuzuenBerlinen,nahizetaaltxamenduabereaho-lkuenkontraburutu.Matxinada,armadamonarkikoarenetaTaldeLibreen(saripekoeskuinnazio-nalistentaldeakedoFreikorpsdeitutakoak)esku-hartzearekinisilaraziaizanzen.

Honenamaieran,ehundakaper-tsonaespetxeratuak,tortu-ratuaketaerailiakizanziren,hoienarteanRosaLuxemburgoetaKartLiebknecht.

RoSa LuXeNbUrG

Page 9: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

WangariMutaMaathaiKenianjaiozen1940koapirilaren1ean.Maathaiemakumeekologistaetairaultzaileada.1977annekazalemakumeekzuzendutakoetane-kazalemakumeentzategindakoekimenbatjarrizuenmartxan.

EkimenhonenizenaGreenBeltMovementdaetahasierabateanzuhaitzgutxibatzuklandatuzhasibazirenere,lanhonektamainahandialortuzuenKeniakopaisaiapolitikoareneraldaketalortuzetadiktadurarenkontrakoborrokanetaamaieranpartehartuz.

Maathaikhamaikaemakumerekinlaneginzuengauzaezberdinakirakatsiz,urarenkontserbaziolanak,herrilidergoa...etagaurarte35milioizuhaitzlandatzealortudutedeforestazioarengatiksuntsitutakoherrialdean.“Jen-deakazaltzenzituenarazoetagalderak,oinarritikmoztubeharzirenarazoensintomakziren.Geroetagehiagosakontzenja-

rraitunuen.Politika,demokrazia,gatazkaketahauretaemaku-meeneskubideaklantzenhasinintzen.”Maathairenaktibismoakeraginaizatenhasizuenherrialdekopoli-tikan,honenondorioz,Maathaiberaetaberejarraitzai-leakarriskuanegonziren.

DanielArapMoidiktadoreaizanzenbitarteanatxilotuaetagar-tzelaratuaizanzenbehinbainogehiagotan,atzerriraerejoanbeharizanzuenboladabatez.Manifestaziobatean,poliziakkonorteagalduartejipoituzuen.

Urtehorretanbertan,parlamen-turaaurkeztuzenetabozkenehuneko98arekinirabazizuen.2004anbakearennobelsaridunizendatuzuten.

Wangari Muta Maathai

Komikia:HazienbidaiakEditoriala:

Saure.JosebaGómezetaJóseManuel

Carrasco

Bideoa:TakingRoot:TheVitsionofWan-

gariMaathai(“Echandoraíces:lavisión

deWangariMaathai”)

Page 10: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

“Zure pentsatzeko eskubidea defenda ezazu, modu okerrean pentsatzea ere, ez pentsatzea baino hobe baita”.

Hypatiakmatematika,geo-metria,astronomiaetafilosofiaikasizituen.Bestegauzabatzuenarteanplanis-ferioa,idometroa,urdestilatzaileaasmatuzituen;berrogeiliburubainogehiagoidatzietaPtolomeok(AlejandroMagnorenondorengoa)sortuzuenliburutegiarenzuzendariizanzen.

415.urtean,Hypatiak45urtezituela,Cirilorenkontrakonspiratzeazakusatuzuten(Alejandriakopatriarkakristaubat);CirilokMuseoaerretzeaaginduzuen,berazjakintza,liburuetainstru-

mentalaskogalduzen;etaHypatiariazalakiribiletanmoztuziotenbereheriotzararte.Hirikointe-le-ktualetanobleekmirestenzutenemakumehau,etafanatikosutujendetzabatenbiktimaizanzen.

Gauregunoraindik,beregaraietajendarteadesa-fiatuzuenemakumehonenjakintzakaplikatzendira;asmakizunetairakaskuntzaondareautzizuenHypatiak.

GutxidaHypatiazjakindezakeguna,batezerehainemakumejakintsuaizanikedonoreneskuraezdaudenhistoriaetafilosofialiburue-tanaztertzeneztaaipatzenereezdelako.

HYPATIA

Page 11: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

Bartolina Sisa

1782.urtearenIrailaren5ba-tean,emakumeindigenabatbor-tizkitorturatuaetaerahilaizanzen.Bereomenez,orain,egunhoriEmakumeIndigenennazioa-tekoegunaridagokio.EmakumehoriBartolinaSisadeitzenzen.

Bartolina,gazteaskobezala,iruleaetakaitoehuleaizanzenTupacKatariezagutuzuenarte.LaPazhiriburuan,TupacAmaru,MicaelaBastidasetaelCuzcoPerun,EspainiarinposaketarenkontrakoborrokanantolatzenzituztenQuechuaetaAymaraarmatuak.

Bartolinaburuzagietakobatzen,bainaezburuzagisoila,arrakas-tahandizgidatzenzituenQue-chua-Aymaraarmadak.Borroka-lariAymarahandihonenindaretairmotasunhoridahistoriankokatuduena.1781eanordea,BartolinaSisakartzelaratuaetaheriotzerakondenatuadaberekoinatuazenGregoriaApazarekinbatera,

besteAymaragudaribatzena.BiakLaPazhiriburukokaleetatikpublikokitorturatuaketaumi-latuakizanetagero,Bartolinaahorkatuaetazatikatuaizanzen,beregorputzatalbakoitza,beraktaldeIndigenakgidatutakolekuetanzeharsakabanatzeko.Bereburua,Jayujayuherrianzintzilikutzizuten,Espainarrenbasakerietagehiegikeriaketete-tekoideiarekinzebiltzanAymarataQuechuarrakkikilduetairakas-penbatemanasmoz.

EgungoAymaraetaQuechua-rrentzakoBartolinaezdahil,atzoetagaurkobidegabekeriaguztienkontrakogudakontae-ziEskuetanduzuenonttohau,Donibanekoemakumeonlarreansortuberridenkimuenlehenen-goaleada.Iazkoudaberrian,auzokoemaku-meokelkartzekobeharraz,gureerrealitateaaztertzeraabiatuginen.Ordutik,eremuezberdinakzalantzanjarriz,gurehausnar-ketatikhariezberdinakaurkituditugu,etaharihorietakobatetiktirakaaurkitudugunabilduduguhemen.

Page 12: onTtoak saltsan 01.
Page 13: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

frida kalho

¿QuiénnohaoídohablarsobreFridaKahlo?Estapintoramexicananacióen1907,conascendenciagermano-húngaraymexi-cana;estabamuyorgullosadesu“mexicanidad”ysucultura.Suvidanofuenadasencilla:con6añoscontrajopoliomielitis,unaenfermedadquelelimitólamovilidad.

En1925,elañoenqueempezóaestudiartécnicasdegrabado,sufrióunacci-dentedetranvíaqueledejóterriblessecuelasydoloresfísicosparatodasuvida.Asimismo,estoleimposibi-litólamaternidad,loquelecausóunapenamuyhonda.

Aunasí,Fridaesunamujerreferenteporvariasrazo-

nes:enprimerlugar,porsucreaciónartística,enlaqueplasmasusvivencias,inquietudesysentimientosdesdeuncódigomuypropio;porlogenerosoydescarna-dodesusobras,enlasquelaartistasemuestratalycomoesycomoseviveasímisma.Ensegundolugar,porelco-rajeyenergíaconelqueseenfrentóasuslimita-ciones:cuandolagaleríadeArteContemporáneoorganizóunaexposiciónconsuobra,Fridaacu-dióenambulancia,ydesdelacamillaenqueestabainstaladadisfrutómuchísimo.

UnejemploquenosmuestralafuerzadeunamujerdispuestaaVIVIR,apesardetodo.

Page 14: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

eva forestEvaForestnacióenelaño1928enelsenodeunafami-liaanarquista.DespuésdelaguerravivióenSueciayestudiómedicinaenMadrid.Enesaépoca,enladécadadelos50,participóendebatesycharlasquefueronmuyimportantesparasuformaciónyasuvezempezóaescribirliteratura.Enestosañosinfluenciadaporlasluchasyhuelgasquesehacíanenelestadoempezóacon-cienciarsedelasituacióndelasociedadyadquirióuncompro-misoéticoypolítico.

En1955conocióalescritorAl-fonsoSastreysecasaron.LashuelgasymovilizacionesquehabíancomenzadoenMadriddieroninicioalinterésdeEvaporlasociología.Asímismoempezóarecopilarmaterial,ahacerinvestigacionesyapubli-cartrabajos.Fueunamujeractivaenlasdiferentesmovilizacionesquesehacían.Participóenunamanifestacióndemujerescuan-dolashuelgasdelosminerosasturianosyfuedetenidajuntoasuhijareciénnacida.

Alnegarseapagarlamultalasencarcelaronalasdos.Enladécadadelos60conociólasrealidadesCubayVietnamycreócomitésdesolidaridadconambospueblos;haciendolomismoconEuskalHerriaenelaño1970aliniciodelprocesodeBurgos.En1974despuésdelamuertedelalmiranteespañolCarreroBlancoescribióellibro“Operaciónogro”conelsobre-nombredeJulenAgirre.Portodoesto,EvaForestfuedetenidaacusadadecolaboraciónconETA.Pasó3añosenlacárcelysinjuiciosalióenlibertad.Apartirdeestosañosseconvirtióenunafervientemilitanteenfavordelosderechoshumanosescribiendoli-bros,haciendoviajesyseminariosencontradelatortura.Reunidatodalafamilia,en1977vinoaEuskalHerria,aHondarribia,avi-vir.En1990creólaeditorialHIRUysiguiótrabajandolasolidaridadentrelospuebloshaciendoviajesaAmérica,aCubaoaEspaña.Murióen2007enHondarribia.

Page 15: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

Maria Montessori

Nacióel31deagostoenChiaravalle,provinciadeAncona,Italia,enelsenodeunafamiliaburguesaca-tólica.Supadreeramilitardeprofesiónymuyestric-to;enesaépocaaloquemásaspirabaunamujereraasermaestra,aunqueensufamiliasereconocíaelderechoaciertaeduca-cióndelamujer.

MaríaMontessoricomenzóaestudiaringenieríaalos14años,luegoestudióbiologíayporúltimofueaceptadaenlaUniversidaddeRoma,enlaEscueladeMedicina.

Apesardequesupadreseopusoalprincipio,segraduóen1896comolaprimeramujermédicoenItalia.FuemiembrodelaClínicaPsiquiátricaUniver-

sitariadeRoma.Mástarde,estudióAntropologíayobtu-voundoctoradoenFilosofía.

Estamujerempezoaintere-sarseporlasituaciónsocialdelasmujeres.

ParticipoendoscongresosinternacionesparamujerescomorepresentateItaliana;Berlín1896yLondres1900.Despuésdeestoempezóatrabajarconniños“ineduca-bles”.

Ellasediocuentadequepo-díadesarrollarsusaptitudes.Creíaqueesasyesosniñasyniñossemerecíanunavidamejor.Ellanocreiaqueellasyelloseranunacargasocial.EsporesoqueapartirdeesemomentoMariaempezoatrabajarenello.

simone de beauvoir

SimonedeBeauvoir(París,9deenerode1908-14deabrilde1986),novelistafrancesa,filó-sofaexistencialistayfeminista.Nacidaenunafamiliaburguesa,SimonedeBeauvoirfueeduca-dasegúnlasólidamoralcristia-navigenteenlaépoca.

Cuentaensusmemoriaslafuer-teimpresiónquelecausó,ensujuventud,descubrirelocasodelareligión:dejardecreerenDioseraasumirseplenamen-teresponsabledesupropiaselecciones.En1929,despuésdeconoceraJeanPaulSartreenlaSorbona,dondeambosestudiabanfilosofía,seunióestrechamentealfilósofoysucírculo(entreellosPaulNizan).

Coneltiempo,crearonentreambosunarelaciónquelesper-mitíacompatibilizarsulibertadindividualconlavidaencon-junto.SimonedeBeauvoirfueprofesoradefilosofíahasta.DurantelaSegundaGuerraMun-

dialylaocupaciónalemanadeParísvivióenlaciudadtomadaparticipandoenlaResisten-ciaFrancesa-.Eneseperíodoescribesuprimeranovela,Lainvitada(1943),dondeexploralosdilemasexistencialistasdelalibertad,laacciónylarespon-sabilidadindividual,temasqueabordaigualmenteennovelasposteriorescomoLasangredelosotros(1944)yLosmanda-rines(1954),novelaporlaquerecibióelPremioGoncourt.

Lastesisexistencialistas,se-gúnlascualescadaunoesresponsabledesímismo,seintroducentambiénenunaseriedeobrasautobiográficas,cuatroentotal,entrelasquedesta-canMemoriasdeunajovendebuenafamilia(tambiénconocidacomoMemoriasdeunajovenformal)(1958)yFinaldecuentas(1972).Entresusensayoses-critoscabedestacarElsegundosexo(1949),unprofundoanáli-sissobreelpapeldelasmujeresenlasociedadylaconstruccióndelrolylafiguradelamujer.

Page 16: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

Maria Montessori

Nacióel31deagostoenChiaravalle,provinciadeAncona,Italia,enelsenodeunafamiliaburguesaca-tólica.Supadreeramilitardeprofesiónymuyestric-to;enesaépocaaloquemásaspirabaunamujereraasermaestra,aunqueensufamiliasereconocíaelderechoaciertaeduca-cióndelamujer.

MaríaMontessoricomenzóaestudiaringenieríaalos14años,luegoestudióbiologíayporúltimofueaceptadaenlaUniversidaddeRoma,enlaEscueladeMedicina.

Apesardequesupadreseopusoalprincipio,segraduóen1896comolaprimeramujermédicoenItalia.FuemiembrodelaClínicaPsiquiátricaUniver-

sitariadeRoma.Mástarde,estudióAntropologíayobtu-voundoctoradoenFilosofía.

Estamujerempezoaintere-sarseporlasituaciónsocialdelasmujeres.

ParticipoendoscongresosinternacionesparamujerescomorepresentateItaliana;Berlín1896yLondres1900.Despuésdeestoempezóatrabajarconniños“ineduca-bles”.

Ellasediocuentadequepo-díadesarrollarsusaptitudes.Creíaqueesasyesosniñasyniñossemerecíanunavidamejor.Ellanocreiaqueellasyelloseranunacargasocial.EsporesoqueapartirdeesemomentoMariaempezoatrabajarenello.

simone de beauvoir

SimonedeBeauvoir(París,9deenerode1908-14deabrilde1986),novelistafrancesa,filó-sofaexistencialistayfeminista.Nacidaenunafamiliaburguesa,SimonedeBeauvoirfueeduca-dasegúnlasólidamoralcristia-navigenteenlaépoca.

Cuentaensusmemoriaslafuer-teimpresiónquelecausó,ensujuventud,descubrirelocasodelareligión:dejardecreerenDioseraasumirseplenamen-teresponsabledesupropiaselecciones.En1929,despuésdeconoceraJeanPaulSartreenlaSorbona,dondeambosestudiabanfilosofía,seunióestrechamentealfilósofoysucírculo(entreellosPaulNizan).

Coneltiempo,crearonentreambosunarelaciónquelesper-mitíacompatibilizarsulibertadindividualconlavidaencon-junto.SimonedeBeauvoirfueprofesoradefilosofíahasta.DurantelaSegundaGuerraMun-

dialylaocupaciónalemanadeParísvivióenlaciudadtomadaparticipandoenlaResisten-ciaFrancesa-.Eneseperíodoescribesuprimeranovela,Lainvitada(1943),dondeexploralosdilemasexistencialistasdelalibertad,laacciónylarespon-sabilidadindividual,temasqueabordaigualmenteennovelasposteriorescomoLasangredelosotros(1944)yLosmanda-rines(1954),novelaporlaquerecibióelPremioGoncourt.

Lastesisexistencialistas,se-gúnlascualescadaunoesresponsabledesímismo,seintroducentambiénenunaseriedeobrasautobiográficas,cuatroentotal,entrelasquedesta-canMemoriasdeunajovendebuenafamilia(tambiénconocidacomoMemoriasdeunajovenformal)(1958)yFinaldecuentas(1972).Entresusensayoses-critoscabedestacarElsegundosexo(1949),unprofundoanáli-sissobreelpapeldelasmujeresenlasociedadylaconstruccióndelrolylafiguradelamujer.

Page 17: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

RosaLuxemburgoRózaLuksemburg,másconocidaporsunombrecastellanizadoRosaLuxemburgo(Zamosc,Polonia,5demarzode1870ó1871–Berlín,Alemania,15deenerode1919),fueunateóricamar-xistadeorigenjudío.Nacióconundefectoenelcrecimientoqueladiscapacitófísicamentetodasuvida,perosuscapacidadesliterariaseintelectualesfueronextraordinarias.En1889,contansolo18años,tuvoquecru-zarlafronteraclandestinamentepararefugiarseenZurichporsuactividadpolítica.

MilitóactivamenteenelPartidoSocialdemócratadeAlemania(SPD),hastaqueen1914seopusoradicalmentealapartici-pacióndelossocialdemócratasenlaIGuerraMundial,porconsi-derarlaun“enfrentamientoentreimperialistas”.Integróentonceselgrupointernacionalqueen1916seconvirtióenLigaEspar-taquista,grupomarxistarevolu-

cionarioqueseríaelorigendelPartidoComunistadeAlemania(KPD).AlterminarlaguerrafundóelperiódicoLaBanderaRoja,juntoconeltambiénjudíoKarlLiebknecht.Suslibrosmásconocidos,publi-cadosencastellano,sonRefor-maoRevolución(1900),Huelgademasas,partidoysindicato(1906),LaAcumulacióndelCapital(1913)yLarevoluciónrusa(1918),enelcualcriticaconstructivamentealamismaysostienequelaformasoviéticadehacerlarevoluciónnopuedeseruniversalizadaparatodaslaslatitudes.

Tomóparteenlafrustradare-voluciónde1919enBerlín,auncuandoestelevantamientotuvolugarencontradesusconsejos.Larevueltafuesofocadaconlaintervencióndelejércitomonár-quicoylaactuacióndelosCuer-posLibres(oFreikorps,gruposdemercenariosnacionalistasdederecha),yasutérminocientosdepersonas,entreellasRosaLuxemburgo,fueronencarcela-das,torturadasyasesinadas.

RoSa LuXeNbUrG

Page 18: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

VANDANA SHIVA

VandanaShivanacióel5denoviembrede1952enDehradu(India).Sumadresiendoagriculto-ra,supadreconservadordebosquesysuhermanamedico,empezóatenerconcienciapolíticayecoló-gica.

Latrayectoriadeestamu-jereslarga:Haparticipadoenmuchosmovimientos,hainvestigadomuchosproble-mas,esescritora…Entretodoslomovimientosenlosquehaparticipado,hayqueremarcarelmovi-miento“chipko”enladéca-dadelos70yelmovimien-to“Navdanya”(quequieredecir,nuevesemillas)en1991.Estosdosmovimien-tosestabanformadospormujeresyelprimeroeraparanopermitirlataladeárbolesyelsegundo,paraprotegerlassemillasde

India.Asípues,Vandanahalu-chadomuchoporlasylosagricultoresdesupaísdefendiendolaagriculturaecológicaotradicionalydenunciandolaindustrialtachándoladebélica.

Conestaluchaempezómasfuerteaúnen1984cuandoenBhopalenunasolano-che,murieron3000perso-nasacausadeunderramede42toneladasdeisociana-todemetiloenunafabrica.Deaquí,laasociacióndelaagriculturaindustrialybéli-ca.

Porultimo,decirqueShivasedescribecomounaper-sona,pacifista,física,ecoló-gica,feministayseguidoradeGandhi.

Page 19: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

“Defiende tu derecho a pensar, porque incluso pensar de manera errónea, es mejor que no pensar”.

Hypatíaaprendiómatemáti-cas,geometría,astronomíayfilosofía.Inventó,entreotrascosas,elplanisferio,elidómetro,eldestiladordeagua,diseñóelastrolabioplano(emplea-doparamedirlaposicióndelasestrellas,losplanetasyelsol);escribiómásdecua-rentalibrosyllegóadirigirelMuseofundadoporPtolo-meo,sucesordeAlejandroMagno.

Enelaño415,cuandoHypatíatenía45años,fueacusadadeconspirarcon-traCirilo,patriarcacristiano

deAlejandría,quienmandóincendiarelMuseo,conlocualseperdieronconoci-mientos,instrumentalesylibros.Supielfuecortadaconcaracoleshastasumuerte.Hypatía,admiradaporlosintelectualesynoblesdelaciudad,murióvíctimadeunamultitudenardecidadefanáticos.

Aúnhoy,enelaño2008seaplicanlosconocimientosdeestamujerquedesafióaunasociedadysuépoca;hadejadoalahumanidadunlegadodeinventosyense-ñanzas.EspocoloquepodemosllegarasabersobreHypa-tia,sobretodoporqueporserunamujertanbrillantenoapareceenloslibrosdehistoriayfilosofiaqueesténalalcancedecualquiera.

HYPATIA

Page 20: onTtoak saltsan 01.

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

munduko emakume iraultzaileak historia berreskuratuz

WangariMutaMaathai(nacidael1deabrilde1940enNyieri,Kenia)esunaactivistapolíticayecologistakeniana.

MaathaifundóelGreenBeltMovement(oMovimientodelCinturónVerde)en1977.Estemovimiento,conducidoporyparamujeresruraleskenianascomenzóconlaplantacióndeunaspocassemillasdeárbolesparaluegocrecertransforman-doelpaisajepolíticodeKeniayelmundo.Maathaientrenóamilesdemujeresendiferentesámbitos,desdelaconservacióndelaguahastaelliderazgocivily,hastalafecha,llevanplan-tados35millonesdeárbolesenvvunpaísdevastadoporladeforestación.Depaso,tambiénayudaronaderrocarunadicta-dura.

“Lascuestionesylosproblemasquelagenteestabaplanteandoeranlossíntomasdeproblemasquenecesitabanatacarsederaíz.Yasícontinuéyendomásymáshacialaraíz.Empecétratandolapolítica,lademocra-

cia,losconflictos,losderechosdelosvulnerables,demujeresyniños”.

ElactivismodeMaathaiempezóahacerolasenlapolíticadelpaís,loqueamenudolapusoaella,yasusseguidores,enpeligro.EnlamiradeldictadorkenianoDanielarapMoi,fueregularmentearrestadayencarcelada,inclusosevioforzadaaunexiliotempo-ral.Duranteunamanifestación,lapolicíalagolpeóhastadejarlainconsciente.

Esemismoaño,Maathaisepos-tulóparaelParlamentokeniano,yganósubancaconel98porcientodelosvotos.Alañosiguiente,fuedesignadaViceministradeMedioambienteyRecursosNaturalesyen2004recibióelpremionobeldelapaz.

Wangari Muta Maathai

Cómic:HazienbidaiakEditorial:Saure.

JosebaGómezyJóseManuelCarrasco

Viideo:TakingRoot:TheVitsionofWan-

gariMaathai(“Echandoraíces:lavisión

deWangariMaathai”)

Page 21: onTtoak saltsan 01.

Bartolina SisaApaza,otragrangerreraAymara.AmbassontorturadasyvejadaspúblicamenteporlascallesdeLaPaz.Bartolinaesahorcadaydescuartizada,paradejarcadaunadesusextremidadesenloslugaresdondeellacomandólastropasindígenas.SucabezafuecolgadaenlalocalidaddeJayu-jayu(provinciadeLaPaz).Asísepretendióamedrentaralosayma-rasyquechuasquelosseguíanparaterminarconlosatropellosyabusosdelosespañoles.

Paralosaymarasyparalosque-chuasactuales,Bartolinanohamuerto,puestoquesufigurasim-bolizalasinnumerablesbatallasquelibraronylibranencontradelascausasinjustas.

Lostiemposhancambiado,perolasBartolinasdehoy,inmersasenunmundoglobalizado,siguenluchandopormejorarsuscondi-cionesdevidaydesuspueblos,luchandocontraunsistemaeconómicobrutalquearrasaconpueblosenteros.Luchandocon-traelracismoyladiscriminaciónaúnpresentes.

Un5deseptiembrede1782,unamujerindígenamuerecruel-mentetorturada.EnsuhonorseeligióconmemoraresafechacomoelDíaInternacionaldelaMujerIndígena.EsamujersellamabaBartolinaSisa.Bartolina,comomuchasjóvenes,crecióensuaylluyeratejedoraehilande-radecaitohastaqueconoceaTupacKatari,conquiendespuéssecasaría.JuntoaTupacKatari,enlazonadelaPazyTupacAmaruyMicaelaBastidas,enelCuzco,Perú,organizanalosquechuasyaymarasensuluchacontraelyugoespañol.

Bartolinanoeraunalídermás,sinoquecomandabalosejérci-tosquechua-aymarascongranéxito.Esafuerzaytesóndeestagranluchadoraaymaraeslaquehatrascendidolahistoria.Sinembargo,enelmesdejuliode1781,BartolinaSisaesapre-sadayun5deseptiembrede1782essentenciadaamuertejuntoasucuñadaGregoria

HISTORIA BERRESKURATUZ

Page 22: onTtoak saltsan 01.

Laherramientaquetienesentusmanos,eslaprimeraherramientaquehasurgidoentrelasmujeresfeministasdeDonibane.Viendolanecesidaddejuntarnoslasvecinasdelbarrio,enlaprimaveradelañopasado,empezamosunareflexiónsobrelanuestrarealidadcuestionandolacuestióndegéneroentodoslosámbitosparatrabajarloenlavidadelbarrioycrearunespaciodeencuen-troyconstrucciónfeministaenDonibane. Deesareflexiónhemosencontradomu-choshilos,tirandodeunhilohemosrecogidoloquecontieneestecuaderno.Elejedeviolenciamachistadelaestructuradelsistemacapitalistapatriarcal,oprimelosderechosdelamujerentodoslosámbitosdelasociedad.Nosniegan,determinanycondi-cionannuestrosderechos,ytambiénnuestrascapacidadesparaaportaryparticiparenámbitossocialesyculturales.

Lavisiónandocéntricahaconstruídoelsiste-madesdelaúnicamiradadelhombre,tam-biénhaconstruídoasílaHistoria.Apartedeconocerlasdiferentesvidasdeestasmujerestandiferentes,hayalgomuysignificantequeuneatodasellasqueesdevitalimportanciaparadesarrollarytrasladaratodaslasrealidadescadaunadenosotras.

Page 23: onTtoak saltsan 01.

RECUPE-RANDO NUESTRA HISTORIABORRADA

OntToaksaltsan

donibanekoemakume

feministon

kaiera