· Orientabide didaktikoak Aurretikako testuak eta GEAUaren onarpena GEAUaren balio juridikoa...

GAI AURKIBIDEA

I. Hezitzaileentzako gida

Orientabide didaktikoak

Aurretikako testuak eta GEAUaren onarpena

GEAUaren balio juridikoa

Aldarrikapenaren ondarea

Hitzaurrea: GEAUaren oinarriak

GEAUak barne hartutako eskubideak

Egungo erronkak, 60 urteren ondoren

Giza eskubideen alde mobilizatzea ez da alferrik

Ekin: ekintza proposamenak

Bibliografia

Baliabide didaktikoak interneten

Filmografia

II. Proposamen didaktikoak

Lehen Hezkuntzarako ekintza didaktikoak

Bigarren Hezkuntzarako ekintza didaktikoak

Batxilergorako eta Helduen Hezkuntzarako ekintza didaktikoak

Hezitzaileentzako oharra:

Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza

eskatzen duten ekintzetarako, hemen

aurki daiteke testu osoa:

www.unhchr.ch/udhr/lang/bsq.htm

BESTEAREN IKUSPUNTUAHelburua:

• Ikaslegoa besteen esperientziak, sen-

timenduak eta beharrak kontutan

hartzera bultzatzea.

• Guztiok besteak gure berariazko senti-

menduen, balioen, beharren eta moti-

bazioen baitan epaitzeko dugun joera

baieztatzea.

• Besteen emozioak, ikuspuntuak eta

pentsamoldeak kontutan izaten ikas-

tea, giza eskubideen kontzeptuak ga-

ratzeko lehen pauso gisa.

• Aurrekoa kontutan izan gabe giza es-

kubideak errespetatuak izango diren

gizarte bat lortzea zein zaila izango li-

tzatekeen frogatzea.

Adina: 12 urtetik aurrera.

Deskribapena: Besteen behar eta esku-

bideekiko sentsibilitatea eta enpatia ga-

ratzeko gaitasuna erakusteko rol-jokoa,

parte-hartzaileei gertukoak zaizkien ego-

eratan oinarritua. Gutxienez ordubeteko

iraupena eskatzen du.

Beharrezko materiala: Giza Eskubideen

Aldarrikapen Unibertsalaren 19. atala:

“Gizabanako guztiek dute eritzi-eta adie-

razpen-askatasuna”. Egoeren testuak eta

behaketa-orria (2. fitxa, 20. orrialdea).

Garapena:

1. Hiru laguneko zenbait talde osatuko

dira. Talde bakoitzari egoera bera

deskribatzen duen testu bat emango

zaio (2. fitxa).

2. Talde bakoitzean, bi parte-hartzailek

emandako rolak antzeztuko dituzte

eta bere rolaren baitan gertatzen zai-

en egoera nola bizi duten azalduko dio-

te elkarri. Arazoarekin erlazionatutako

esperientziak, sentimenduak eta moti-

bazioak izan ditzakete mintzagai.

3. Taldeko hirugarren kideak parte-har-

tzaileak behatuko ditu eta Behaketa-

orrian (2. fitxa) bere taldekideen espe-

rientzei, sentimenduei eta motibazioei

buruzko oharrak jasoko ditu.

4. Honen ondoren, rolak elkar trukatuko

dituzte, hiru kideek hiru rolak bete izan

arte.

5. Prozesu bera beste egoera desberdin

batekin errepikatuko da (taldearen

ezaugarrien arabera, egoera gehiago

ala gutxiago antzez daitezke).

6. Bukatzeko, talde bakoitzak bakarka

bertan emandako esperientziak eta

erreakzioak aztertuko ditu, ondorengo

gidoia jarraituz:

• Zein izan da azaldutako ikuspun-

tua?

• Zein esperientziak eta motibaziok

ahalbidetzen zuten bestearen ikus-

puntua ulertzea?

• Nola sentitu dira parte-hartzaileak

rolez aldatzerakoan?

• Behatzaile-rola egitea zaila izan al

da?

• Zeintzu dira egindako jardueraren

puntu nagusiak?

• Zergatik da garrantzitsua bestearen

ikuspuntua kontutan izatea?

• Ikasketa honek ba al du Giza Esku-

bideen Aldarrikapen Unibertsalean

jasotako printzipioekin erlaziorik?

Baiezkoa badiozu, zehaztu zein

printzipiorekin.

7. 10 minuturen ondoren, ondorioak

amankomunean jar daitezke.

Ana M. Pampliegak eta Manuel Marroquínek “Programa Deusto 14-16, I. Desarrollo de habilidades sociales-en (Mensajero argitaletxea, 1997) proposatutako ekintza, del Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k moldatua.

19GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA

EGOERAK 1. egoera

1. ikaslea: Oso lagun onak zarete. Bihar

azterketa bat daukazue. Aurreko azterke-

tak ez dituzu gainditu, eta hau ere gaizki

atertzen bazaizu, zure gurasoek esan de-

zaketenak asko kezkatzen zaitu. Horre-

gatik, “txuletak” egitea erabaki duzu.

Zure gurasoek beti esan dizute axola

duena emaitzak direla, eta txuleta bat

hain larria ere ez da. Zure lagunari txu-

letak prestatzen laguntzeko eskatu dio-

zu. Azken finean, laguntasuna elkar la-

guntzean datza.

2. ikaslea: Oso lagun onak zarete. Orain-

goan, zure lagunak azterketa batetarako

txuleta bat prestatzen laguntzeko eskatu

dizu, baina zuk ez duzu halakorik egin

nahi. Bakoitzak bere lanaz arduratu be-

har duela eta kopiatzea gaizki dagoela

uste duzu. Etxean beti esan dizute beti

ere egia esan beharra dagoela. Gainera,

irakaslea konturatzen bada, istilu galan-

tak izan ditzakezu. Alde batetik haserre

zaude, baina bestetik, baita arduratua

ere, ez duzulako laguntasuna galdu nahi.

2. egoera

1. ikaslea: Hemendik bi egunetara

ingeleseko azterketa daukazue. Zure

liburua desagertu egin zaizu eta ezin

duzu ikasi. Azterketa gainditu behar

duzu, baina ez diezu zure gurasoei beste

liburu bat erosteko dirua eskatu nahi

etengabe esaten dizutelako burua non

duzun ez dakizula eta ez dituzula zure

gauzak zaintzen. Liburua zure lagunari

eskatzea erabaki duzu azterketak beti

ondo prestatzen dituelako eta ziurrenik

ikasita izango du dena honez gero. Azter-

keta aurretik apur bat errepasatzearekin

nahikoa izango du.

2. ikaslea: Zure lagunak ingeleseko libu-

rua behar du berea desagertu egin dela-

ko. Zuk azterketa ia prestatuta dauka-

zunez, zuk zure liburua berari uztea nahi

du. Baina zuk ez duzu uste bidezkoa

denik lehenago ez ikasi izanagatiko bere

utzikeria zuk nozitu behar izatea. Gainera,

aurreko azterketengatik badakizu gaia

bezperan errepasatzen ez baduzu arazo

handiak izan ditzakezula. Bere laguntasu-

na mantendu nahi duzu, baina ez diozu

liburua utzi nahi.

3. egoera

1. ikaslea: Berandu iritsi zara eskolara as-

paldian ikusi gabea zenuen lagun batekin

topo egin duzulako eta bera agurtzeko

gogoa zenuen. Zure ustez, laguntasunak

zaindu egin behar dira, eta azken finean,

minutu batzurengatik mundua ez da bu-

katuko. Eskolara iritsi zarenean, irakas-

leak ez dizu sartzen utzi, ez eta berandu

zergatik iritsi zaren azaltzen ere. Zuk es-

kolan sartu nahiko zenuke egun gutxira

azterketa bat daukazulako eta sartzen

ez bazara beste norbaiti eskatu beharko

diozu gaia azal diezazun.

2. ikaslea: Gaur ikasle bat berandu iritsi

da eta ez duzu ikaslegoaren puntualtasun

eza atsegin. Gazte hauen jarrera zurega-

nako eta kideekiko errespetu falta bat da.

Ez dira garaiz iristeaz kezkatzen eta gero

eskola edozein aitzakiren bidez mozten

dute, eta horrela zuri ez zaizu programa

osoa garatzeko denbora iristen. Zu zara

gai-zerrenda osoa ikas dadin arduraduna.

Euren kontura gehiegi ikas dezaten ere

eskatu nahi ez diezunez, zure erabakia

inori berandu sartzen ez uztea izan da,

nahiz eta aitzakia bikain bat izan.

4. egoera

1. ikaslea: Lagun minak zarete, eta ho-

rregatik berarekin borroka egin nahi

duen gazte talde bat dela eta, laguntza

eskatu dizu. Zuk ez diezu aurre egin nahi,

baina laguntasuna zaindu nahi duzu.

Zure ahaide zaharrago batek eskarmen-

tu latza izan zuen borroka bat zela eta,

eta horregatik, etxean sekula borrokatan

arituko ez zarela agindu duzu. Zure ustez,

arazoak era baketsuan konpontzen dira.

2. ikaslea: Gazte talde bat etengabe ari

da zu zirikatzen eta beraiekin borroka

egin dezazun desafio egiten. Ez duzu

bakarrik azaldu nahi, eta horregatik lagun

bati laguntza eskatu diozu. Zure aitak beti

esan izan dizu zure burua defendatu be-

har duzula, eta arazoak konpontzeko

zure modua borroka da. Gainera, lagunek

elkar lagundu behar dutela uste duzu.

Behaketa-orria• 1. ikaslea: Esperientziak.

Sentimenduak. Motibazioak.

• 2. ikaslea: Esperientziak.

Sentimenduak. Motibazioak.

Alor bakoitzean idatzi

parte-hartzaile bakoitzak

komunikatzen duenaren atzean

antzeman daitekeena.

20 AMNESTY INTERNATIONAL

Adibidez:

a. Arrazakeria, generoak, orientazio

sexualak edota jatorri etnikoak

eragindako bereizkeria:

2. atala:

1. Gizaki orori dagozkio Aldarrikapen

honetan adierazitako eskubide eta

askatasunak, eta ez da inor bereziko

arraza, larru-kolorea, sexua, hizkun-

tza, erlijioa, politikako edo bestelako

iritzia, sorterria edo gizarteko jatorria,

ekonomi maila, jaiotza edo beste ino-

lako gorabeheragatik.

2. Ez zaio begiratuko gainera, pertso-

na zein herrialde edo lurraldetakoa

den; ezta hango politikari, legeei edo

nazioarteko egoerari, nahiz eta herri

hori burujabea izan, besteren zain-

peko lurraldea, autonomiarik gabea

edo nola-halako burujabetasun-mu-

gak dituena.

b. Bullying (eskolako jazarpena), lar-

deria, tratu txarrak:

5. atala:

Ezin daiteke inor torturatu, ezta inori

zigor edo tratu txar, anker eta lotsara-

zlerik eman ere.

c. Inmigrazioa (edo inmigrazioari lotu-

tako xenofobia):

13. atala:

1. Pertsona orok du joan eta etorri aske

ibiltzeko eskubidea eta Estatu baten

lurraldean bizilekua aukeratzekoa.

2. Pertsona orok du edozein herrialde-

tatik alde egiteko eskubidea, baita

norberetik ere, eta norbere herrialde-

ra itzultzekoa.

BI AULKIAKHelburua:

• Ikaslegoa besteen esperientziak, sen-

timenduak eta beharrak kontutan har-

tzera bultzatzea, ziuraski bereengan-

dik desberdinak diren pentsakerak eta

jarrerak dituen beste norbaiten tokian

jarriz.

• Guztiok besteak gure berariazko bali-

oen, beharren eta motibazioen baitan

epaitzeko dugun joera baieztatzea.

• Ikaslegoa giza eskubideak bere ingu-

ruan eta gizarte osoan errespetatzera

eta indartzera motibatzea.


Beharrezko materiala: Bi aulki, papera,

arkatza eta Giza Eskubideen Aldarrika-

pen Unibertsalaren aleak.

Garapena: Bi pertsonen arteko rol-jokoa,

bakoitza giza eskubideekin zerikusia

duen gai jakin baten alde ala kontra.

Hezitzaileak rol-jokoen dinamika ezagutu

beharko du.

1. Parte-hartzaile bakoitzari Giza Esku-

bideen Aldarrikapen Unibertsalaren

ale bana emango zaio.

2. Giza Eskubideen Aldarrikapen Uni-

bertsalarekin lotura duen gaurko-

tasun-gaiak bilatuko dira, adieraziz

Aldarrikapenaren zein atalek duen

gai horrekin erlazioa.

Ikus eskubiko laukiko adibideak.

3. Bi aulki jarriko dira taldearen aurrean.

Aulki bakoitzean kartel bana egongo

da, batean ALDE eta bestean AURKA

dioela, baina parte-hartzaileek ezin

izango dute kartelen edukina ikusi.

4. Eztabaidarako hautatutako gaiak pa-

per txikitan idatziko dira. Adibidez:

matxismoa, arrazakeria, Interneteko

blog oldarkor batean parte-hartzea,

etorkinen arbuioa/harrera, haurren

lana, etab.

5. Bi boluntariori eskatu zaie aulki bana

aukera dezaten alde ala aurka egotea

egokituko ote zaien jakin gabe. Era

berean, aurretik idatzitako paperen

artean zozketaz gaia hautatuko da.

6. Eztabaidako lehen txanda hasiko da

eta parte-hartzaile bakoitzak ego-

kitu zaion rola antzeztuko du (alde

ala aurka). Antzetzeak ez du zertan

luzea izan beharrik: hobe da ideiak

bukatzen doazen heinean moztea.

7. Ondoren, aulkia trukatuko dute, eta

ALDE egon dena AURKA egotera pa-

sako da, eta alderantziz.

8. Eztabaida bukatutakoan, eztabaida-

rekin erlazioa duen eskubidea ira-

kurriko da.

9. Beste bikote parte-hartzaile batekin

eta beste gai batekin errepika dai-

teke.

10. Bukatzean, bi rolak antzeztu dituzte-

nei ondorengo galderak eginaz eba-

luaketa bat egingo da:

• Zer moduz sentitu zarete antzezten

ari zinetela?

• Erraza egin al zaizue zuen rola an-

tzeztea?

• Erraza izan al da lehen aldia?

• Eta bigarrena?

Gelako gainontzekoei galdetu:

• Eguneroko bizitzako zein eskubide

onartu dituzte?

• Zer moduzko antzezleak dira atera

diren lagunak? (jarrera, keinuak,

ahots-doinua)

Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k eginiko www.educarueca.org azaltzen den “Las dos sillas ”jardueraren moldaketa.


HITLER ETA GANDHIHelburua: Hitlerren eta Gandhiren irudi-

etatik abiatuz, hautatzen diren balioen

garrantzia aztertzea, zenbait balio hau-

tatzearen ondorio ezkorrak azpimarratuz.


Beharrezko materiala: Giza Eskubide-

en Aldarrikapen Unibertsalaren Hitzau-

rrea eta 30. atala. Atxikitutako testuak

(3. eta 4. fitxak, 23. orrialdea).

Garapena:

1. Ikasleei 23. orrialdeko 3. fitxako tes-

tuak astiro irakur ditzaten proposatuko

zaie.

2. Jarraian, 4. fitxako taula aurkeztuko

zaie (23. orrialdea).

3. Taulako informazioa eta testuen eduki-

nak abiapuntutzat hartuta, eztabaida

bat hasiko da.

Eztabaidarako iradokizunak:

• Balioak ez dira modu esplizituan inon-

go ataletan aipatzen. Dena den, beste

izenen batean inplizituki uler daitez-

keela uste al duzu?

• Esan al daiteke badirela balio zitalak?

• Ziur sekula entzun duzula “balio krisia”

aipatzen. Zeri buruz uste duzu ari direla

hori aipatzen duten pertsonak?

• Nortzuk dituzte balio hobeak: gaiz-

kileek, poliziek, osasunaren profesio-

nalek, saltzaileek, paraxutistek, misi-

olariek…? Zergatik? Zeintzu dira balio

horiek?

• Zein printzipiotan oinarritzen dira

arestian aipatutako taldeetako ki-

deak euren helburuak lortzeko? Ba

al da guztiak ados egongo liratekeeen

printzipioren bat?

• Baliorik izan al dezake mafiako kide

batek?

• Tabuak balio edo printzipio handiak al

dira? Zein tabu dira gizarte guztietan

amankomunak?

• Zein balio edo printzipio duzu zure ge-

lakideekin amankomunean? Zer da

beti ondo ala beti gaizki dagoena?

• Zehatz ezazu zein balio edo printzipio

izango zenituzkeen jarraian aipatzen

direnekin amankomunean: odaliska

arabiar bat, rabbi judu ortodoxo bat,

New Yorkeko broker bat, kanbodiar

komunista bat, NBAko jokalari bat, Er-

tafrikako diktadore bat…

• Ba al dago giza kultura guztiek ain-

tzakotzat hartzen duten printzipio ala

balio unibertsalen bat? Zein?

• Printzipio eta balio guztiak erlatiboak al

dira? Ba al da balio absoluturik?

4. Bukatzerakoan, taldeko ebaluaketa bat

egingo dugu ondorengo galderen ingu-

ruan: Inoiz gure ingurukoak jaso ditu-

zten ezaugarrien baitan epaitzen al

ditugu? Beti al gatoz inguratzen gaituz-

tenen balioekin bat?

Ekintza hau “Giza eskubideen hezkuntzari buruzko baliabideak”-en (Gorka Azkarate, Lourdes Errasti eta Maite Mena. Ararteko, 2000) oinarritua dago eta Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k moldatua izan da.


ngo balu zerbait ondo edo gaizki dagoe-

la, zerbait hori unibertsalki onartutako

printzipio bat izan liteke. Printzipio horre-

tatik abia gaitezke elkarbizitza arauak

sortzeko.

Gaur egun, ziuraski Giza Eskubideen

Aldarrikapen Unibertsala da gizarte-kont-

ratu erraldoi bat eraikitzeko erreferenterik

onena, bai zalantza etiko nagusienak ar-

gitzeko, bai eta gizarte-zientzienak bidera-

tzeko ere.

1.- Dena da erlatiboaGaur egun esan izaten da, eta baita itsu-

itsu sinetsi ere, guztia erlatiboa dela.

Fisikak, adibidez, aspaldidanik erabiltzen

ditu argiaren abiada edo Kelvin 0 graduak

bere teorien oinarri bezala. Descartesek

berak ere, zalantza arrazoitu batetik abia-

tuz, haien aldera guztia erlatiboa litzate-

keen parametro jakin batzuk finkatzeko

beharra izan zuen.

Gizarte-zientzietan ere parametroak eza-

rri beharra dago. Mundu guztiak uste iza-

Ekintza honetan erabilitako testuak Txomin Lamikizen “Ensayo sobre prospectiva”-ko testuen moldaketa askeak dira. (Hegia arg. 1973)

2.- BalioakGizon tinkoa zen, azkarra, leiala, besteei

ekimena eta gogoa helarazteko gai zena:

lider izateko jaioa. Guztiak atsekabeturik

zeudenean berak ez zuen sekula amore

ematen, bere irudimena beti zen zerbait

gehiagorako gauza, bere helburuak be-

tetzerik izango zuen fede itsua zuen. Biziki

sinesten zuen zabaltzen zituen balioetan,

eta haiek aldarrikatzen eman zuen bere

bizitza.

Guretzat bere balioak zuzenak izan balira,

gaur Hitler zatekeen gure historiako heroi

handienetakoa. Bere argitasunak, tinko-

tasunak eta lidergo gaitasunak mundua

hobetzen lagundu izango zuketeen, gi-

zateriak sekula izandako sarraskirik bor-

titzena eragin beharrean.

Bere bizitzari zentzu bat eman zioten bali-

oen ikuspegitik soilik esan dezakegu inor

gizateriaren ongile bat ala tirano lazgarri

bat izan zela. Ezaugarri genetiko pare-

tsuek Hitler eta Gandhi bezalako jende

desberdina eragin dezakete: bereizten

dituena euren balio-sistema da, euren

portaera.


GIZA ESKUBIDEAK LANDUHelburua: Ikaslegoan Giza Eskubideen

Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza

sustatzea, behin ezagututakoan, bere

printzipioak barnera ditzan eta haiekin

bat etorriaz jokatzen ikas dezan.


Beharrezko materiala: 25. orrialdeko 5.

fitxako binetak dituzten horma-irudiak.

Bilduma osoa ondorengo webgunean

aurki daiteke:

www.amnistiacatalunya.org/edu/

humor/dudh2/index.html

Garapena:

Binetekin zerikusia duten galderak egingo

dira. Galderak bakarka ala taldeka egin

daitezke, idatziz ala ahoz, Aldarrikapen

osoari ala atal jakin bati buruz, etab.

• Loturik doakion Aldarrikapenaren ata-

laren edukinaz gain, zer iradokitzen du

binetak? Zein da sortzen duen lehen

gogoeta?

• Binetak modu eraginkor eta apropo-

sean azpimarratzen al du Giza Esku-

bideen Aldarrikapen Unibertsalean

azaldutako ideia?

• Bakarrik hartuta, bineta nahikoa esan-

guratsua al da edo bere osotasunean

ulertzeko beharrezkoa al da dagokion

Aldarrikapenaren atala irakurtzea?

• Alda al daiteke bineta moduren bate-

an (irudia, testua, biak) atalaren ideia

indartzeko?

• Zer da eraginkorragoa binetan azal-

dutako gaia norbereganatzeko: bine-

taren eragin umoretsua ala dagokion

Giza Eskubideen Aldarrikapen Uniber-

tsalaren atalaren testua?

• Ideia ezazu bineta berri bat. Lantzen

ari zareten Aldarrikapenaren atala

ahalik eta modu argi eta eraginkorre-

nean islatu beharko duzu. Ondoren,

gainontzekoek egindako binetak lehen

jarraitutako irizpide berberen bidez az-

tertuko dituzu.

• Ideiatutako bineten artetik, guztion

artean bat edo batzu hautatuko dira.

Handiagotu eta ikusgarri izan daitezen

prestatuko dira: denek esku hartu de-

zakete, adibidez, binetak margotzen

edo apaintzen. Gelan edo eskolako

toki ikusgarri batean eskegiko dira.

Landutako balioak gogoan izateko

modu bat izango da. Horrela, parte-

hartzaile guztiek euren taldekideen

artean giza eskubideen ezagutza za-

baldu duten oroigarri bat izango dute.


GIZA ESKUBIDEAK LANDU

Egileak: Grup d’Educació d’Amnistia

Internacional Catalunya.

Bilduma osoa ondorengo webgunean:

www.amnistiacatalunya.org/edu/

humor/dudh2/index.html


· Orientabide didaktikoak Aurretikako testuak eta GEAUaren onarpena GEAUaren balio juridikoa...

Documents

Transcript of · Orientabide didaktikoak Aurretikako testuak eta GEAUaren onarpena GEAUaren balio juridikoa...