8/7/2019 ORTEGA KONTZEPTUAK

1/2

ORTEGA Y GASSET.

KONTZEPTUAK

1.ARRAZIOBITALISMOA. Ortegaren sistema filosofikoa. Arrazionalismoa etaBitalismoaren arteko sintesia. Bizitza errealitate errotikoa da eta arrazoimena ezinbesteko

tresna da bizitza zer den ulertzeko. Jarrera honen bidez Ortegak arrazionalismoa eta

enpirismoaren mugak gainditzen ditu. Arrazionalismoaren akatsa nia gauzetatik

independientea dela ustea da. Enpirismoaren akatsa gauzak niarengandik independienteak

direla ustea da. Bizitza nia eta gauzen arteko koerlazioa da.

2.BIZITZA. Errealitate errotikoa, funtsezkoa, oinarrizkoa. . Nire bizitza ez diren beste

errealitate guztiak errealak dira bertan sustraituak direlako, eta beraz, errealitate

sekundarioak dira. Beste edozein errealitate nire bizitzaren bizipena da. Nola edo hala

errealitate errotikoaren barnean sartuta daude. Filosofiaren abiapuntua eta

aztergaia. Bizitza zerbait egiten egotea da, nahitanahiez. Egiten duguna(zeregina) etagertatzen( gertaera) zaiguna. Bizitza proiektua da etorkizuna irekita dagoelako. Niaren

bizitza beti ematen da zirkunstantzi zehatz batean kokatuta, hau da , gure inguruan dauden

gauzetaz inguraturik.

3.BIZI ARRAZOIA ( Arrazoi Bitala) Ortegaren iritsiz arrazoimen abstraktuak ezin du

atzeman errealitate konkretua eta zehatza den bizitza. Arrazoimen abstraktu horren ordez

bizi-arrazoimena aldarrikatzen du. Beraz arrazoimena beti da bitala, bizitzan sortu eta bizi

izan ahal izateko erabiltzen dugun tresna edo baliabidea. Bi ezaugarri ditu

Historikoa. Bizitza historikoa denez, bizi-arrazoia ere historikoa da. Konkretua .Ohiko

kontzeptu abstraktoak xedapen edo xehetasun konkretuez betetzen ditugunean ( nor, non,

noiz ) lortzen dugu benetako ezagutza .

4.DUDAK. Errealitatearen bikoizketa . Sinesmenak zalantzan jartzen dira.

Superfetacin de la creencia". Sinesmenaren ziurtasuna galtzen da. " O lo uno o lo otro".

Sinesmenetan bezala, dudetan ere egoten da . Kontinentea itsaso bilakatu da. " Estamos

en un mar de dudas" . Kontinentearen tinkotasuna disolbatzen da ..." y naufragamos".

Egoera hau ez da batere erosoa eta hortik atera nahian pentsatzeari ekiten diogu: " nos

ponemos a pensar"... eta horrela sortzen dira ideiak. Une jakin batera arte gizakiak sendo

eduki dituen tradiziozko sineskerek porrot egitean , beraiekin gehiago ere ezin fida

daitekeenez gero, duda- mudatan gaude. Egoera hortatik ateratzeko gizakiak pentsatzeari

ekingo dio nola edo hala bizi segurtasuna eman diezaioketen ideiak asmatzeko.

5.ERREALISMOA.( Res= Gauza). Errealitatearen lehendabiziko osatzaileak gauzetan

aurkitu behar ditugula dioen ikuspegi filosofikoa. Era horretan gauzak nagusitzen zaizkio

nia ezagutzaileari.Gauzen errealitatea dudaezina da. Nia bera beste edozer gauza bezalakoa

da.

1

8/7/2019 ORTEGA KONTZEPTUAK

2/2

6..IDEIA. Barruko munduak dira. Gure barnean daude ( los mundos interiores).

Pentsatzeari ekiten diogunean sortzen ditugun irudimenezko munduak dira .Dudetatik

ateratzeko, galdutako ziurtasuna berreskuratzeko ideiak sortzen ditugu.Ideia eta

burutapena sinonimoak dira: buraratzen zaizkigun pentsamendu konszienteak, alegia.

Irudimenak sortuak. Ez dira errealitatea, errealitatearen planoak baizik.. Barruko munduakdira . Errealitatean norabidea ez galtzeko erabiltzen ditugunak. Segurtasuna ematen

digutenak.

7.IDEALISMOA.. Nia, hots, subjektuaren kontzientzia filosofia sistema ororen printzipio

eraikitzaile egiten duen filosofia ikuspegia. Errealitateko gauzak, beraz, ni ezagutzailearen

menpekoak dira. Descartes izan zen idealismoaren sortzailea.

8.IKUSPUNTUA.Gizaki bakoitzak daukan ikuspegia edo ikusmira. Bizi izatea beti

ikuspuntu batean kokatua egotea da. Guere bizitzak errealitateari buruzko ikuspegi

bat ematen digu; guerea eta ez beste inorena. Perspektibismoa bizitzarenfuntsezko ezaugarria da. Egia ezagutzeko perspektiba edo ikuspuntu desberdinak

kontutan hartu behar ditugu.

9.PERSPEKTIBISMOA. El espectador izeneko artikulu bilduman agertutako Ortegaren

teoria. Honen arabera gizabanako bakoitzak munduaren inguruan duen ikuspegia

desberdina da, errealitatea interpretatzeko ikuspegi desberdinak denak baitira baliozkoak,

denak direlako bitarteko aproposak bakoitzari dagokion errealitatea atzitzeko. Honek ez

gaitu eramaten erlatibismora zeren eta egia osoa ezagutu daiteke ezagutzeko ikuspegi

guztiak kontuan hartzen badira.

10. SINESMENAK: Bi sentsutan definitzen du Ortega kontzeptu hau:

Metaforikoki: Sinesmenak dira " El continente de nuestra vida". Mantendu, sostengatu,

egiten gaituzte. " Terreno sobre el que acontece nuestra vida"." Suelo sobre el que

vivimos". Lur sendoa, zeinaren gainean bizi izaten garen.

Filosofikoki: Errealitate bera. " Son la realidad misma". Guremundua eta gure

izaera. " Son nuestro mundo y nuestro ser".Ez dugu zalantzan jartzen. Kontutan

hartzen dugun guztia. Interpretatu barik ontzat ematen dugun errealitatea. Ad:

Kalea, ormen sartezintasuna ( impenetrabilidad), Lurra.

Gure bizintzan ezinbestekoa den guztia Sinesmenaren barnean sartzen da.

Ezinbestean izan behar dugu kontutan , mundu, lur eta kalearen errealitatea. Giza

bizitzaren lehenengo oinarria sinesmena dugu.

11.ZIRKUNSTANTZIA. Ni ez beste guztia, giza bizitzan. Niaren inguruan dagoen guztia:

historikoa, fisikoa, ekonomikoa, politikoa Bizi izatea zirkunstantzi batean egotea da.

Niaren ingurunea edo mundua, niaren bizitza baldintzatzen duena. Zirkunstantziak niaren

baldintzen multzoa osatzen du. Behartuta gaude zirkunstantzi zehatz baten barruan egoten

eta bizitzen ezin baita bizitza eman ez bada zirkunstantzia batean.

2