Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos...

47
Part III. Alimentació i nutrició personalitzada Dra. Francisca Serra Catedràtica de Nutrició i Bromatologia Laboratorio de Biología Molecular Nutrición y Biotecnología (LBNB) Universidad de las Islas Baleares

Transcript of Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos...

Page 1: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Part III. Alimentació i nutrició personalitzada

Dra. Francisca Serra

Catedràtica de Nutrició i Bromatologia

Laboratorio de Biología Molecular Nutrición y Biotecnología (LBNB)

Universidad de las Islas Baleares

Page 2: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Paper de la microflora

intestinal Concepte,

Probiòtics,

Prebiòtics

Funció de la microflora

Efectes beneficiosos

Enterotipos humans

Obesitat i microflora intestinal.

Page 3: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

- El tracto gastrointestinal es el principal reservorio de bacterias

- La mayor concentración aparece en el intestino grueso

- La flora bacteriana y el tubo digestivo forman un ecosistema altamente

integrado su alteración puede suponer problemas fisiológicos y

patológicos

Flora intestinal

Page 4: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Digestión y

secreción ácida

Digestión y

absorción de

carbohidratos,

proteínas y grasas

Absorción de

ácidos biliares y

vitamina B12

Absorción de agua,

electrolitos y ácidos

grasos de cadena corta

Intestino

delgado

Intestino

grueso

Page 5: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)
Page 6: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)
Page 7: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Evolúción de la flora intestinal

La colonización microbiana comienza tras el nacimiento

y su desarrollo puede dividirse en 4 etapas:

a) El parto: aporta principalmente lactobacilos y

bifidobacterias

b) La lactancia: la materna favorece el crecimiento de

bifidobacterias,

las de fórmula favorecen una flora más compleja

c) Inicio de la alimentación complementaria: microflora

parecida a la del adulto

d) Inicio de la dieta del adulto: progresivamente se

alcanza la flora adulta (de 1 a 4 años)

Page 8: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Desde cuándo se conoce su

existencia?

“Abraham debió su longevidad al consumo de

leche cortada”

Versión persa del Viejo Testamento, Génesis 18:8

76 a.c. Plinio recomienda la

administración de productos

lácteos fermentados para tratar

la gastroenteritis.

Page 9: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Alimentos comunes basados en

microorganismos

A menudo contienen 4 o 5 cepas

• Yogurts

• Leches fermentadas (Kefir)

• Soja fermentada

• Zumos de bebidas

• Col fermentada (chucrut)

Page 10: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

La microflora es un ecosistema dinámico

Aumenta la diversidad y

cantidad a lo largo del

tracto gastrointestinal Cambia en las diferentes

capas intestinales

Evoluciona con la edad

Page 11: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Perjudiciales Beneficiosas

Page 12: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)
Page 13: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Qué papel juega la microflora intestinal?

La composición de la flora intestinal

puede influir en procesos como:

La extracción de energía de

alimentos.

La inmunidad de la mucosa

gastrointestinal.

Permeabilidad intestinal y tiempo de

tránsito.

Inflamación sistémica y, por tanto,

también en el desarrollo de la

obesidad y sus co-morbilidades.

Page 14: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Se establece una interacción

microflora-huesped a diversos niveles

Crecimiento

celular

Regulación

expresión

genes

intestinales

Digestión

Protección del

huesped

Diferenciación

y proliferación

celular

Sistema inmunitario

Page 15: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Funciones metabólicas de la

microflora

• Hidrolizar toxinas y carcinógenos de la dieta

• Sintetizar micronutrientes (vit K)

• Fermentar sustancias indigeribles

• Contribuir a la absorción de minerales

• Contribuir al crecimiento y diferenciación de

los colonocitos y enterocitos mediante la

producción de ácidos grasos de cadena

corta

• Previenen la colonización del intestino por

bacterias patógenas

Page 16: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Alimentos Proteínas Grasa

Fibra

Ac. biliares

Bacterias Reductoras de S 7DH clostridia Metágenicas

Mucosa

Proliferación

Riesgo de cáncer

Proliferación

Riesgo de cáncer

La dieta condiciona la salud del colon

mediante la acción de su microflora

Page 17: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)
Page 18: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)
Page 19: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

En el tracto gastrointestinal humano existe una gran

diversidad microbiana, pero agrupada en un nº reducido de

grupos (filos microbianos)

Page 20: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

En humanos se

está hablando

de enterotipos

bacterianos

Page 21: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

La obesidad se asocia con cambios en la composición

de la microflora gastrointestinal

Ratones genéticamente obesos

Humanos en función del tiempo de pérdida

de peso con dieta baja en calorías

Delgados

Page 22: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Alimentos probióticos

La administración dietaria de

microorganismos específicos puede hacer

frente a alteraciones no deseadas de la

microflora natural, potenciando la

colonización y el desarrollo de las

bacterias más adecuadas para el

organismo

Page 23: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Probióticos

Los probióticos constituyen suplementos alimentarios

microbianos (vivos) con efectos beneficiosos sobre el

huésped, particularmente afectando al balance de la

microflora intestinal.

Una especie probiótica debe:

• Ser un microorganismo habitual del tracto

gastrointestinal humano.

• Sobrevivir a lo largo del tránsito intestinal

• Capaz de crecer y colonizar el intestino

• Aportar efectos beneficiosos para la salud

Page 24: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Principales microorganismos probióticos

• Lactobacillus acidophilus – y otras 50

especies del género, p.e. Lactobacillus

plantarum

• Bifidobacterium bifidum – y otras 25 especies

(también denominadas Bifidobacter,

Bifidobacteria, Bifido, Bifidus, etc)

Page 25: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

La barrera de bifidobacterias

Bifidobacterias Compiten por

receptores

Inmunomodulación

Producción de ácidos grasos

de cadena corta, lactato,

acetato Competencia por nichos ecológicos

Producción de agentes anti-microbianos

Page 26: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

BIF

IDO

BA

CT

ER

IAS

Niveles de

colesterol

sanguíneo más bajo

Actuan como

inmunomoduladores.

Promueven el ataque contra

células malignas

Inhiben el crecimiento de

patógenos potenciales

por competición con

receptores

Restablecen la

microflora tras terapia

con antibióticos

Producen vitaminas,

por ejemplo las del

grupo B, ácido fólico

Influencia de las bifidobaterias en la salud humana

Producen lactato,

acetato y AG de

cadena corta

Page 27: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Probióticos y salud

La flora colónica puede modificarse mediante la

ingesta de alimentos conteniendo probióticos

(microorganismos vivos)

Por tanto podemos modular la composición de

nuestra microflora

Si bien no debemos olvidar que:

La flora colónica también modula el

metabolismo del huésped

Page 28: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

PREBIOTICOS CH

2 OH

O

O

OH

OH

OH

OH

OH

CH 2 OH

O

CH 2

OH

OH

O

CH 2

O CH 2 OH

n

Donde n = > 20

Son ingredientes alimenticios que

favorecen el crecimiento y/o

actividad de una bacteria

específica o de un número de

especies bacterianas que tienen

efecto benéfico sobre la salud

Page 29: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Los prebióticos favorecen el crecimiento de microflora específica

Prebióticos

Page 30: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

INFLUENCIA DEL CONSUMO DE PREBIOTICOS EN LA

COMPOSICION DE LA MICROFLORA INTESTINAL

0

10

20

30

40

50

60M

icrofl

ora (

%)

Bifidobacterium Bacteriodacea Eubacterium

Inicio

10 días despues del consumo de fructooligosacáridos

Page 31: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

QUE REQUISITOS DEBE TENER UN ALIMENTO

PARA SER CONSIDERADO PREBIOTICO?

No ser hidrolizado ni absorbido en la parte

superior del tracto digestivo

Estimular, selectivamente, el desarrollo y

metabolismo de la microflora beneficiosa del

colon

Eventualmente inducir efectos sistémicos

favorables a la salud intestinal

Page 32: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Fibra dietética: componentes de los alimentos que no

pueden ser degradados por enzimas digestivos humanos

Celulosa

Hemicelulosa

Lignina

Pectinas

Gomas

Mucílagos

estructuralmente son

polisacáridos con enlace

glucosídico tipo b

Fructooligosacáridos

Almidón resistente

Polímeros de glucosa con enlace b(14)

Page 33: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Metabolismo de la fibra por la microflora Componentes de la fibra

dietética Grado de

pseudodigestión (%)

Lignina 0

Celulosa 40-60

Hemicelulosa 60-80

Mucílagos 80-90

Gomas 80-90

Pectinas 90-100

En este proceso metabólico se desprenden gases: CO2, H2 y CH4 y ácidos grasos volátiles de cadena corta como el acético, el propiónico y el butírico. Se absorben en el colon (85%) y proporcionan energía en el Ciclo de Krebs.

Page 34: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

CUALES SON LOS PRINCIPALES PREBIOTICOS?

Carbohidratos no digestibles, oligosacaridos y

polisacaridos

Algunos peptidos y proteínas no digeribles

Ciertos lípidos y ácidos grasos insaturados

Los únicos que satisfacen estrictamente el

concepto de prebióticos son los oligosacaridos;

los más utilizados actualmente son los

fructooligosacaridos y entre ellos la inulina

Page 35: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

LOS FRUCTOOLIGOSACARIDOS

YACON YACON Se obtienen a partir de ciertos

vegetales como la chicorea

y el yacón

Se obtienen también por

síntesis enzimática a partir

de la sacarosa

Son polímeros de fructosa que estimulan

selectivamente el crecimiento de bifidobacterias

(efecto bifidogénico)

Page 36: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

POTENCIALES EFECTOS FISIOLOGICOS DE LOS

PREBIOTICOS

VOLUMEN FECAL

BACTERIAS

SELECTIVO DE BACTERIAS

ÁC. GRASOS DE CADENA CORTA

SELECTIVO AGCC

ABSORCION DE MINERALES

SINTESIS DE VITAMINAS (B)

COLESTEROL

TG ( INSULINA, GLUCOSA)

NH3

UREA

VITAMINA B

FUNCION INMUNOLOGICAS

GLUTAMINA??

Page 37: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Efectos de la inulina (prebiótico)

Effect of Inulin Ingestion on Lipid Metabolism, from Causey et al. 1998

Page 38: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Efectos de la inulina (prebiótico)

Effect of full on Mineral Absorption adapted from Delzene et aL 1995

Page 39: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Efecto de la inulina sobre la formación de

criptas aberrantes inducidas por un

carcinógeno en colon de rata

ACF: aberrant crypt foci

Page 40: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Propiedades físico-químicas del metabolismo de la fibra por la

microflora

Producción de ácidos grasos de cadena corta

Butirato (20%)

principal fuente energética de los colonocitos

inhibe el crecimiento de colonocitos cancerígenos

Propionato (20%)

inhibe la síntesis de colesterol endógeno en el hígado

se utiliza para la síntesis de glucosa

Acetato (40-50%)

se metaboliza a CO2 por los tejidos periféricos

sirve de sustrato para la síntesis de lípidos y colesterol

La fibra (sobre todo soluble) es fermentada por la microflora del colon

Como producto de la fermentación se producen ácidos grasos de cadena

corta:

Page 41: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Fermentación bacteriana y

colesterol

Para jugar un papel hipolipidémico se debe

producir suficiente propionato para contrarrestar la

generación de acetato, que es un precursor de la

síntesis lipídica

Un aumento del número de bacterias o un cambio

en su composición en el intestino grueso

repercutirá en un aumento de la fermentación y de

la producción de AG de cadena corta

Los niveles plasmáticos de colesterol variarán en

función de la proporción de cada AG producido

Page 42: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Ácidos biliares

deoxicólico

taurocólico

cólico

colesterol

Page 43: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)
Page 44: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Microflora y ácidos biliares

• Durante la reabsorción los ácidos biliares

quedan expuestos a la acción de la microflora

• Bacterias que fermentan alimentos

(bifidobacteria, fusobacteria, clostridia,

peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

– hidrolizan conjugados de ácidos biliares

– Reducen y oxidan ácidos biliares

– Hidrolizan las cadenas laterales y liberan esteroides

Page 45: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Ácidos biliares

heces

microflora

Page 46: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)

Acción bacteriana sobre el

colesterol

Hay evidencias de que los productos lácteos fermentados

con determinados tipos bacterianos pueden modificar los

niveles de colesterol circulantes

Page 47: Part III. Alimentació i nutrició personalitzada · •Bacterias que fermentan alimentos (bifidobacteria, fusobacteria, clostridia, peptosteptococci, lactobacilli, spectrococci)