PDF-Zurgintza_materialak
Transcript of PDF-Zurgintza_materialak
���� ������� ���� �
�������
�������������
������������������������������� ����������������
Proiektuaren bultzatzaileak
Laguntzaileak
Hizkuntz koordinazioa
LANBIDE EKIMENA LANBIDE EKIMENA
Egilea(k):
Guía de la madera, AITIM (Asociación de investigación técnica de la madera y el corcho)
Itzultzailea(k): Di-da S.koop
Zuzenketak: Elhuyar Hizkuntz zerbitzuak
Maketa: Elhuyar Edizioak
Azalaren diseinua: Naiara Beasain
2005an itzulia eta prestatua
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA I
Aurkibidea
II.. ZZUURRAA
11.. SSAARRRREERRAA.......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 11
22.. ZZUURREENN AANNAATTOOMMIIAA EETTAA IIDDEENNTTIIFFIIKKAAZZIIOOAA ................................................................................................................................................................................ 66
33.. ZZUURRAARREENN EEZZAAUUGGAARRRRII FFIISSIIKKOOAAKK ...................................................................................................................................................................................................... 1166
44.. ZZUURRAARREENN PPRROOPPIIEETTAATTEE MMEEKKAANNIIKKOOAAKK .................................................................................................................................................................................... 2222
55.. ZZUURRAARREENN PPOORRTTAAEERRAA SSUUAARREEKKIIKKOO................................................................................................................................................................................................ 3333
66.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 4422
IIII.. ZZUURREEZZKKOO OOHHOOLLAAKK
11.. PPRROODDUUKKTTUUAARREENN DDEEFFIINNIIZZIIOOAA.................................................................................................................................................................................................................. 4444
22.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 4444
33.. EERRAABBIILLEERRAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................................ 5511
44.. BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA ...................................................................................................................................................................................................................................................... 5522
55.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK...................................................................................................................................................................................................................................................... 5566
66.. EESSTTAALLDDUURRAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 5577
77.. AARRAAUUDDIIAA ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6622
88.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................ 6633
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA II
IIIIII.. LLIISSTTOOII--OOHHOOLLAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6655
22.. EERRAABBIILLEERRAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................................ 6655
33.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 6655
44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 6666
55.. NNEEUURRRRIIAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................................... 6677
66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................. 6677
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK...................................................................................................................................................................................................................................................... 6699
88.. AARRAAUUDDIIAA ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 6699
99.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................ 7700
IIVV.. OOHHOOLL KKOONNTTRRAATTXXAAPPAATTUUAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ................................................................................................................................................................................................................................................................................ 7722
22.. EERRAABBIILLEERRAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................................ 7722
33.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 7733
44.. EERRAABBIILLIITTAAKKOO MMAATTEERRIIAALLAAKK.......................................................................................................................................................................................................................... 7744
55.. NNEEUURRRRIIAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................................... 7766
66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................. 7777
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK...................................................................................................................................................................................................................................................... 8800
88.. AARRAAUUDDIIAA ........................................................................................................................................................................................................................................................................................ 8800
99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 8811
1100.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................ 8833
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA III
VV.. PPAARRTTIIKKUULLAA--OOHHOOLLAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ................................................................................................................................................................................................................................................................................ 8899
22.. EERRAABBIILLEERRAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................................ 8899
33.. MMOOTTAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 9900
44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................... 9922
55.. NNEEUURRRRIIAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................................... 9955
66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................................. 9966
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 110022
88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 110033
99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 110055
1100.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 110077
VVII.. TTXXIIRRBBIILL--OOHHOOLLAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 111133
22.. EERRAABBIILLEERRAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................................ 111133
33.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 111133
44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 111144
55.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 111155
66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................. 111166
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 111166
88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 111177
99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 111177
1100.. HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ................................................................................................................................................................................................................................................................ 111188
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA IV
VVIIII.. DDEENNTTSSIITTAATTEE EERRTTAAIINNEEKKOO ZZUUNNTTZZ--OOHHOOLLAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 112200
22.. EERRAABBIILLEERRAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................................ 112200
33.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 112200
44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 112233
55.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 112244
66.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................. 112255
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 112288
88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 112299
99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 113300
1100.. HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ................................................................................................................................................................................................................................................................ 113311
VVIIIIII.. ZZUUNNTTZZ--OOHHOOLL GGOOGGOORRRRAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 113355
22.. EERRAABBIILLEERRAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................................ 113355
33.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 113366
44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 113377
55.. PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................. 113388
66.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 113399
77.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 114400
88.. HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ................................................................................................................................................................................................................................................................ 114400
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA V
IIXX.. ZZUURREEZZKKOO ZZOOLLAADDUURRAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 114422
22.. EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................ 114466
33.. DDIISSEEIINNUUAAKK.............................................................................................................................................................................................................................................................................. 114477
44.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 115511
55.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 115533
66.. BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................. 115555
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 116633
88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 116644
99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 116666
1100.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 116677
XX.. ZZUURREEZZKKOO AATTEEAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 117777
22.. SSAARRRREERRAA.................................................................................................................................................................................................................................................................................. 117788
33.. TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 117799
44.. OOSSAAGGAAIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 118844
55.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 119900
66.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 119944
77.. EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................ 119955
88.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................. 119977
99.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 220044
1100.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 220055
1111.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 220066
1122.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 220077
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA VI
XXII ZZUURREEZZKKOO LLEEIIHHOOAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 222200
22.. OOSSAAGGAAIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 222211
33.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 222233
44.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 223322
55.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 223333
66.. EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK........................................................................................................................................................................................................................................................ 223366
77.. OOSSAAGGAARRRRIIAAKK .................................................................................................................................................................................................................................................................... 224488
88.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA.................................................................................................................................................................................................................................................... 225555
99.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 226677
1100.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 226688
1111.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 227700
1122.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 227711
XXIIII.. SSUUKKAALLDDEEKKOO AALLTTZZAARRIIAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 227755
22.. MMOOTTAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................................................................... 227766
33.. NNEEUURRRRIIAAKK................................................................................................................................................................................................................................................................................ 227777
44.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 227788
55.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK .............................................................................................................................................................................................................................................. 227799
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA VII
66.. EENNTTSSEEGGUUAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 228833
77.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 228866
88.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 228866
99.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 228866
1100.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 228877
XXIIIIII.. PPAATTOOLLOOGGIIAA EETTAA TTRRAATTAAMMEENNDDUUAA
11.. SSAARRRREERRAA.................................................................................................................................................................................................................................................................................. 228899
22.. SSUUNNTTSSIITTZZAAIILLEEAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................ 229911
33.. AARRRRIISSKKUU MMOOTTAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................ 229933
44.. EERRAAIIKKUUNNTTZZAAKKOO NNEEUURRRRIIAAKK .................................................................................................................................................................................................................... 229955
55.. TTRRAATTAAMMEENNDDUU MMOOTTAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................... 229977
66.. BBAABBEESS MMOOTTAA AAUUKKEERRAATTZZEEAA.................................................................................................................................................................................................................... 330044
77.. AAZZAALLEEKKOO AAKKAABBEERRAA................................................................................................................................................................................................................................................ 330066
88.. ZZUURRAA SSEENNDDAATTZZEEKKOO TTRRAATTAAMMEENNDDUUAAKK ................................................................................................................................................................................ 330099
99.. KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK.................................................................................................................................................................................................................................................. 331144
1100.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 331144
1111.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 331155
1122.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 331166
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA VIII
XXIIVV.. ZZUURREEZZKKOO EESSTTAALLDDUURRAAKK
11.. DDEEFFIINNIIZZIIOOAA ............................................................................................................................................................................................................................................................................ 332222
22.. TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK ........................................................................................................................................................................................................................................................................ 332233
33.. MMAATTEERRIIAALLAAKK ...................................................................................................................................................................................................................................................................... 332244
44.. BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA.................................................................................................................................................................................................................................................... 332255
55.. AARRAAUUDDIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................................... 333322
66.. BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA .................................................................................................................................................................................................................................................................. 333322
77.. HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK............................................................................................................................................................................................................................................................ 333333
XXVV.. PPRROODDUUKKTTUU BBEERREEZZIIAAKK
11.. ZZUURR MMIIKKRROOLLAAMMIINNAATTUUAA .................................................................................................................................................................................................................................. 333388
22.. HHAABBEEXXKKAA AAUURRRREEFFAABBRRIIKKAATTUUAAKK .................................................................................................................................................................................................... 334422
33.. TTIIRRAATTAANN XXAAFFLLAATTUURRIIKKOO ZZUURRAA............................................................................................................................................................................................................ 334488
44.. SSAANNDDWWIICCHH PPAANNEELLAAKK .......................................................................................................................................................................................................................................... 335511
LANBIDE EKIMENA
1
ZZUURRAA
11 SSAARRRREERRAA
1.1 Zura: etorkizuneko materiala
Zura dugu, ziur aski, eskala handian erabiltzen den eta aprobetxamenduak ingurumenari kalterik
egiten ez dion lehengai berriztagarri bakarra.
Hirurogeiko hamarkadan, FAOko Basoen Saileko zuzendari nagusi batek BIHARKO EGUNA, ZURAREN
AROA izeneko liburua idatzi zuen.
Egia esan, ez dago Zuraren Aroa Gizateriaren epealdi luzeago edo laburrago batera mugatzerik;
izan ere, etengabe iraun izan du material honek zibilizazioen historia osoan, eta gizakiaren ia jarduera
guztietan agertu izan da.
Eboluzionatuz joan izan da, berriz, zuraren inguruko teknologia. Zuretik eratorritako produktuen
ezaugarriak hobetu egin dira, erabilera-eremua areagotu duten beste produktu batzuk sortu dira, eta
prestazioak hobetze aldera, bestelako lehengai batzuk erabili izan dira osagarri gisa.
1.2 Basoaren aprobetxamendua
Behar bezala antolaturik dagoen basoa, aldizka zuhaitzak moztu arren, ez da iraungi edo narriatuko.
Basa-masak urtebetean ekoitzi duen zur-bolumena baino ez da moztuko.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
2
Gizakiak esku hartu gabe, aske eboluzionatzen duten basoetan, ordea, oin gaixoak, zaharrak, tximistek
ebakiak, haizeak lurrera botatakoak, eta abar, ugariak izaten dira.
Baso antolatuetan, bere horretan mantentzen den edo gorantz doan ekoizpena izaten da, eta oineko
bolumena ez da txikiagotzen. Ipar hemisferioko herri askotan areagotu egin da baso-masa, aprobetxa-
mendurako programak eta planak ezarri direnetik.
Basoak garatzen eta artatzen laguntzeko, mundu mailako negoziaketari ekin zaio, NBEk sustaturik,
jasangarritasunaren aldeko irizpideen arabera kudeaturik dauden basoetatik ez datorren egurraren
merkataritza eragozteko. Garrantzi berezia dauka gertaera horrek, egundo baino handiagoa, tropiko
aldeetan, askotan egurraren industriarekin zerikusirik ez daukaten interesek bortizki erasotzen baitituzte.
Basoa, eta baso tropikala bereziki, desagertuta dagoen inguruetako birlandaketak zur-ekoizpen oparoa
bermatuko du etorkizunari begira. Hobekuntza genetikoari esker etekinetan lortu den gehikuntza lagun-
garria izango da zur-erabilgarritasuna bermaturik egon dadin bihar-etziko belaunaldientzat. Zuraren industria
da, izan, basoak artatzen eta hobetzen interesik handiena daukana, planetaren ekologia-orekaren balioei
eutsi ez ezik, lanerako darabilen lehengaiaren hornikuntzarako iturria ere badirelako basoak.
1.3 Produktu ekologikoa
Hasiak gara naturaren baliabideak jakinduriaz administratu beharreko ondasunak direla ikusten, haiek
izango baitira etorkizuneko belaunaldientzako oinordea. Garapen jasangarriak aintzat hartzen dituen
faktoreak honela laburbil litezke:
Energia aurreztea
Zura fabrikatzeko behar den energia nulua da. Eguzkiaren energia erabiltzen dute zuhaitzek
(klorofila-funtzioa).
Zuraren transformaziorako prozesuan kontsumitzen den energia oso baxua da altzairuarenarekin,
aluminioarenarekin edo porlanarenarekin alderatuz gero:
Tona 1 egur 430 kWh
Tona 1 altzairu 2.700 kWh
Tona 1 aluminio 17.000 kWh
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
3
Ingurumenarekiko errespetua eta ekologia-oreka
Baso antolatuak aprobetxatzen direnean, ekoizpenaren alderdia (egurra ateratzea), ingurumenare-
kiko errespetua eta ekologia-orekaren artapena gertatzen dira aldi berean.
Garatutako teknologiari esker, produktuaren kalitatea fase guztietan eta amaieran bermatzen duten
kontrolik sofistikatuenak erantsi zaizkie fabrikazio-prozesuei; era berean, ingurumenaren narriadura ere
saihesten da.
Birziklapena eta lehengaiak aurreztea
Zuraren bizi-zikloa amaitzen denean, birziklatu egiten da, edo ongarri edo bero-energia gisa birba-
loratu, eta hori guztia ingurumena kutsatu gabe.
Industria-produktuak birziklatzeko edo desagerrarazteko kostuen kalkulua egingo bagenu, material
gutxi lirateke zurarekin lehiatu ahalko luketenak.
Fabrikazioan sartutako hobekuntzek eta produktu berriek aprobetxatu egiten dituzte beste industria
batzuen (zerrategiak, paketatzeak, paletak, eta abar) mekanizazio-hondakinak, baita baso-tratamenduetako
—kasurako, inausketak edo entresakak— eta hazkunde azkarreko espezieen landaketetako hondakinak ere.
Esan daiteke egurraren aprobetxamendua integrala dela. Ekoizpen-prozesuetara eransteko egokiak
ez diren atalak —azala kasu— ere aprobetxatu egiten dira, energia bilakaraziz.
1.4 Zura, material aurreratua teknikaren aldetik
Naturak espezializazio eta konplexutasun handiz fabrikatzen du zura. Hodi-egitura hutseko materiala
da, eta honako hauek dira osagai nagusiak:
Zelulosa, hodi-horman era helikoidalean dago bildurik, eta trakzioarekiko erresistentzia 10.000
kp/cm2–koa da (altzairuarena baino handiagoa).
Lignina hodi-hormaren masa da, eta zelulosa aglomeratzen du; konpresioarekiko erresis-
tentzia 2.400 kp/cm2-koa da (hormigoiarena baino handiagoa).
Hodi hutsez osatutako egiturari esker —benetan egitura optimizatua—, zutabe huts gatinaztatutzat
har dezakegu hodi bakoitza, zelulosa-kateen antolaketa dela-eta; egurraren erresistentziarekin alderatuz
gero, harrigarria da duen pisu-ekonomia.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
4
Gaur egun, agertu berriak diren material konposatuek antzeko estrategiak erabiltzen dituzte. Elkarrekiko
osagarri diren ezaugarri ezberdineko bi material erabiliz, emaitza hobezina lortzen dute.
Ukola zuhaitza dugu material honen bidez naturak erdiesten dituen lorpenen adibide. Oihan tropika-
letako koloso honen altuera 120 metrokoa da; haizeak astintzen du adaburua, eta sartze-sekzioa 6 metro
koadrokoa baino ez da. Trajanoren zutabearen altuera, berriz, 40 metrokoa da, eta 9 metro koadrokoa
dauka euste-azalera; Eiffel dorreak, bere aldetik, 300 metroko altuera eta 10.000 metro koadroko
oinarria ditu.
Konplexutasun eta egituraren eraginkortasun horiei transformaziorako eta lanketarako erraztasuna
eta bitartekoen ekonomia gehitu behar zaizkie. Lanabesak eta loturarako baliabideak benetan dira sinpleak.
Azkenik, ezin uka daitezke egurraren itxuraren abantaila estetikoak eta berotasuna eta, horrela, giro
guztietan gertatzen da material preziatua.
1.5 Zuraren teknologia
Zurari buruzko ezagutzak eta lehorketari eta tratamendurako eta transformaziorako teknikei dago-
kienez garatu den teknologiak erabileraren arrakasta bermatzen dute.
Egurraren izaera higroskopikoak neurrien aldaketak eragiten ditu, giroko baldintza higrotermikoen
aldaketen ondorioz. Lehortzeko teknikei esker, zurak jartzen den tokian izango duen hezetasun-maila lor
daiteke eta, horrela, mugimenduak erabat murrizten dira.
Zuraren jatorria organikoa denez gero, organismo xilofagoek andeatu egin dezakete. Hori horrela,
berez biodegradagarria den materialtzat har daiteke. Hala ere, organismo xilofago gehienek ezin dute
jardun ondo ideiaturiko eta behar diren moduko mantentze-lanak egiten zaizkien instalazioetan, ematen
zaizkien hezetasun-edukiak edo egoerak direla eta.
Beste alde batetik, zura tratatzeko teknikek eta babesteko produktuek, gaur egun, bide ematen dute
egoera zailetan ere eraso-arriskuak saihesteko. Eraikuntza-materialak inguruaren erasoen aurka babesten
(altzairuaren herdoiltzearen aurkako tratamendua, aluminioaren anodizatua, hormigoi armatuaren gutxie-
neko estaltzeak, eta abar) ikasi du gizakiak praktikarekin. Hortaz, ez litzateke bidezkoa izango zura inolako
babesik gabe erabili nahi izatea, baldin eta erabilerarako baldintzek hala eskatzen badute.
Zura erre egiten da altuak ez diren tenperaturetan. Edozeinek du horren berri, eta gehienetan behar
den bezala hausnartzen ez den mesfidantza sorrarazten du, eraikuntzan erabili ala ez erabakitzeko tenorean.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
5
Suteen zergatiak ez dautza, gehienetan, egituraren materialetan (zura barne), apainketarako erabiltzen
direnetan baizik, estalgarrietan edo altzarietan; hala ere, ez dugu mesfidantzarik erakusten instalazio
horiekiko.
Zuraren ezaugarriak direla-eta, suteak gertatzen direnean jokaera egokia izan dezakegu:
Eroankortasun termiko baxua denez gero, kanpoko tenperatura ez da azkar iristen barrura.
Azaleko ikazteak, eroankortasun termikoa baxuagoa izaki, aurreko ezaugarri hori areagotzen du.
Dilatazio termikoa aintzat hartzeko modukoa ere ez da.
Konbustioan sortzen diren gasak ez dira toxikoak.
Hala, errazagoa da egitura-elementuei suarekiko egonkortasun-denbora luzeak ematea, eraikina
husteko edo sutea itzaltzeko parada emateko.
Azkenik, gogoratu behar dugu zura transformatzeko teknologia etengabeko eboluzioan ari dela
azken hamarkadetan, eta horri esker are optimizazio handiagoa erdietsi dela ezaugarrien eta propie-
tateen aldetik.
Oholen industriak azalera handiko eraikuntza-elementuak lortu ditu, eta alderdi guztietako propie-
tateak hobetu ditu. Zur laminatua, zur mikrolaminatua eta konposizio mistoko produktu prefabrikatuak
gero eta espezializatuagoak eta optimizatuagoak dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
6
22 ZZUURREENN AANNAATTOOMMIIAA EETTAA IIDDEENNTTIIFFIIKKAAZZIIOOAA
2.1 Koniferoak eta hostozabalak
Munduan 16.000 mota egur dagoela kalkulatu da. Horietatik guztietatik, 2.000 inguru baino ez dira
merkaturatzen. Kopuru horretatik, 500 koniferoak dira, eta gainerako 1.500ak hostozabalak.
Espainian mundu guztitik datozen 150 espezie inguru merkaturatzen dira. Horietatik, 100 hostoza-
balak dira eta 50, berriz, koniferoak.
Bi izendapen orokor erabili ohi dira jendartean banatzeko: koniferoak eta hostozabalak.
Banaketa hori, ordea, ez da erabat zuzena edo osoa, geroago ikusiko dugunez, baina honako hau
da esanahi hurbilena:
Koniferoak: ordena koniferalari dagozkion espezieak (izeiak, laritzak, zedroak, pinuak, eta abar).
Gimnospermoen banaketara bilduta dauden gehienak.
Hostozabalak: angiospermo dikotiledoneoen taldeari dagozkion zurezko espezieak (haritzak,
pagoa, zumarra, artea, eta abar). Hurrengo atalean argituko dugu izen horien erabilera zuzena.
DIBISIOA KLASEA ORDENA FAMILIA GENEROA
Ietik XVera
XVI 1. Zikadopsidoak 7. Ginkgoaleak Ginkgoaceae Ginkgo
Gimnospermoak
2. Koniferopsidoak 2. Koniferaleak Pinaceae Abies Picea Larix Cedrus Pinus ...
Taxodiaceae Taxodium Sequoia
Podocarpaceae Podocarpus
Cephalotaxaceae Cephalotaxus
Araucariaceae Araucaria
3. Taxopsidoak Taxaleak Taxaceae Taxus Torreya
4.
XVII Monokotiledoneoak
Angiospermoak Dikotiledoneoak Hostozabalen zur guztiak biltzen ditu bere baitara
2.1. taula. Landareen sailkapena.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
7
2.2 Taxonomia botanikoa
Asko dira zuren izendapenerako erabili ohi diren genero-kalifikatzaileak (koniferoak, hostozabalak,
hostogalkorra, erretxinaduna, boreala, tropikala, eta abar). Taxonomia botanikora jo ohi da, izen horiek
argitze aldera.
Landareen sailkapena da taxonomia botanikoaren xedea, hau da, espezietan, generotan, familiatan,
ordenatan, klasetan eta dibisiotan taldekatzen ditu.
Englerren Sylabuseko azken sailkapenaren arabera, XVII dibisio daude. I eta XV. dibisioen artean
daudenak, oro har, algei, onddoei, goroldioei, hepatikoei, iratzeei, eta abarri dagozkie. XVI. dibisioa Gimnos-
permoena da, eta XVII. dibisioa, Angiospermoena (2.2 taula).
Azken bi dibisio horietan, gimnospermoetan eta angiospermoetan, baino ez daude zura ematen duten
landareak baina, hala ere, batzuen eta besteen taldean daude zurik ematen ez duten klaseak eta ordenak.
Gimnospermoak – Koniferoak
Gimnospermoak lau motatan daude sailkaturik, eta honako hauek daukate egurra ekoizteko adinako
tamaina:
1. klasea: ZIKADOPSIDOAK. Horren barruan: 7. ordena, GINKGOALEAK.
2. klasea KONIFEROPSIDOAK. Horren barruan: 2. ordena, KONIFERALEAK. Koniferak izenaz eza-
gutu ohi ditugu. Ordena honetara daude bildurik zuraren ikuspuntutik garrantzitsuen diren familiak:
− Familia: PINACEAE
*Generoak: Abies (izeiak), Picea (pizeak), Larix (laritzak), Cedrus (zedroak),
Pinus (pinuak), eta abar.
− Familia: TAXODIACEAE
*Generoak: Taxodium, Sequoia eta Seqouiadendron.
− Familia: PODOCARPACEAE
*Generoak: Podocarpus (podoak), eta Saxegothaea (mañiua).
− Familia: CEPHALOTAXACEAE
*Generoa: Cephalotaxus
− Familia: ARAUCARIACEAE
*Generoa: Araukaria
3. klasea: TAXOPSIDOAK. Horren barruan: TAXALEEN ordena baino ez. Zura ekoizteko balio
duten bi genero daude bertan: Torreya eta Taxus (haginak), garrantzizkoena.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
8
Hortaz, horrelako zurak izendatzeko koniferoak hitza erabiltzen dugunean ez gabiltza zuzen, gimnosper-
moen barruko mota bati baino ez dagokiolako. Hala ere, egokiena da, zur-kopuru handiena KONIFERALEEN
ordenara biltzen baita. Era berean, gimnospermoen egurra esatea ere ez da zuzena, egurrik ematen
ez duten motak eta ordenak daudelako multzo horretan.
Erretxinadunen egurra esatea ere ez da egokia, zerrendatu ditugun generoetara eta familietara
bildurik dauden zur guztiek ez daukatelako erretxina-kanal fisiologikorik.
Angiospermoak – Hostozabalak
Bi motatakoak izan daitezke angiospermoak: MONOKOTILEDONEOAK eta DIKOTILEDONEOAK.
DIKOTILEDONEOEN motakoek baino ez dute zura ematen. Oso kalitate urriko zurak daude mota
honetan, baina oso kalitate altukoak ere badaude (makalak, sahatsak, urkiak, pagoak, kaobak, haritzak,
ebanoak, lauanak, merantiak, eta abar).
Angiospermo dikotiledoneoen zura izendatzeko erabili ohi dugu hostozabalen zura espresioa eta ez
dugu, horrela esatean, akatsik egiten. Batzuetan erabiltzen den hostogalkorren zura izango litzateke
izendapen okerra, hosto iraunkorra daukaten dikotiledoneoak ere badirelako.
Hain anitza eta, aldi berean, kontinente guztietan hain hedatuta dagoen klasea izanik, honako hitz
hauek erabiltzen dira askotan, jatorriaren arabera:
Hostozabal borealen egurra. Habitata Kantzer tropikoaren eta zirkulu polar artikoaren artean
daukaten zuhaitzetatik datozen hostozabalen zurak izendatzeko erabili ohi da.
Hostozabal australen egurra. Izen hau gutxiago erabiltzen da, talde horretako hostozabalak ere
gutxiago direlako. Habitata Kaprikornio tropikoaren eta zirkulu polar antartikoaren artean
daukaten zuhaitzetatik datozen egurretara mugatzen da.
Hostozabal tropikalen egurra. Habitata bi tropikoen artean duten hostozabalen egur guztiak
izendatzeko erabiltzen da forma hau.
2.3 Zuraren anatomia
Ideia orokorrak Egur-landareen enborra, sustraiak eta adarrak, azala alde batera utzita, osatzen dituzten xilema-
ehunen multzoari deritzo zura. Merkataritzaren ikuspuntutik, zuhaitzen zura baino ez da aprobetxatzen,
hau da, nolabaiteko tamaina duten egur-landareenak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
9
Honako ezaugarri hauek dituztenak hartzen dira egur-landaretzat:
Landare baskularrak dira, hau da, XILEMAN eta FLOEMAN espezializaturik dauden ehun eroaleak
dituzte. Xilema lignifikaturik dago, eta landare helduaren zura osatzen du.
Landare iraunkorrak dira, hots, jakineko urte-kopuru batez bizi dira.
Urte batetik bestera bertan dirauen zurtoin nagusia daukate. Zuhaitzen kasuan, enborra deritzo.
Zura, beraz, egur-landareei baino ez dagokien ehuna dugu eta, hori horrela, honelako landareek
bereizirik eta espezializaturik dituzte ehun eroaleak: xilema (zura) dago alde batetik, eta floema (azala),
bestetik.
Bestalde, zura ez da material homogeneoa. Landareak oinarrizko dituen hiru funtzioak beteko dituzten
ehunetan espezializaturik dauden zelula-multzoek osatzen dute. Hauek dira funtzio horiek:
Izerdia eramatea
Bizitzeko produktuak transformatzea eta biltzea
Landareari eustea
Zuraren heterogeneotasun hori, ikusiko dugunez, haren ezaugarri fisiko eta mekanikoetan islatzen
da, eta haren akatsetako eta abantailetako batzuen eragilea da. Heterogeneotasun horren zioz, egurraren anisotropia gertatzen. Beste era batera esanda, zurak, aintzat hartzen den norabidearen arabera,
ezaugarri fisiko edo mekaniko baten aurrean era batera edo beste batera erantzuten du.
Era berean, egituran ere islatzen da heterogeneotasuna, honako hauetan hain zuzen ere:
Egitura makroskopikoan, edo begi hutsez edo irudia 10 aldiz handiagotzen duen lupaz begiraturik
ikus dezakegun egituran.
Egitura mikroskopikoan, 2.000 aldiraino handiagotzen duten lenteen bidez ikus daitekeenean.
Egitura azpimikroskopikoan, edo ohiko mikroskopia-baliabideekin ikusten ez den egituran. Irudia
gutxienez 3.000 aldiz handiagotzen duten lenteak behar izaten dira.
Anatomiaren eta identifikazioaren gaineko atal honetan egitura makroskopikoaz baino ez dugu jardungo.
Egitura makroskopikoa
Begi hutsez edo irudia hamar aldiz handiagotzen duten tresnak erabilita aztertzen den egitura hartzen
da zuraren egitura makroskopikotzat.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
10
Zuraren egitura makroskopikoa aztertzeko, haren heterogeneotasuna aintzat harturik, hiru plano edo
ebakidura ezartzen dira (2.1a irudia):
Zeharkakoa, perpendikularra da adarraren edo enborraren ardatzarekiko.
Erradiala ardatzetik eta adarraren edo enborraren erradio batetik igarotzen da.
Tangentziala, paraleloa da enborrarekiko tangente den plano batekiko, edo haziera-uztaiarekiko.
2.1a irudia. Zuraren plano nagusiak
a). Zurgizena b). Zurgiharra c). Kanpoaldeko azala d). Barrualdeko azala e). Xilema f). Floema g). Udaberriko zura h). Udako zura
i). Haziera-uztaia j). Egur-erradioa k). Zeharkako ebakidura l). Ebakidura erradiala m) Ebakidura tangentziala
2.1b irudia. Zuhaitzaren enborraren egitura
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
11
Zurezko enbor batean sortzen diren hiru ebaketak aztertuz gero, erraz bereiz daitezke ezaugarri-
egitura hauek ikus daitezke (2.1b irudia):
Kanpoaldeko azala edo azala bera. Zelula hilek osatzen dute.
Barrualdeko azala edo liberra. Bertan barrena dabil beheranzko izerdia..
Cambium-a. Barrurantz zura edo xilema eta kanporantz, berriz, azala sorrarazten duen ehuna.
Egurra edo egur-ehuna bera
Bihotza. Txikia da, eta ezaugarri mekaniko urriak ditu.
Ondorengo azalpenak egurrari edo egur-ehunari baino ez dagozkio. Enborraren betegarri nagusia
da, eta koniferoen eta zenbait hostozabalen artean, erraz nabarmen daitezkeen ezberdintasunak dauzka.
Haziera-uztaiak
Haziera-uztaiak sorraraziko dituzten zelula berriak osatzen dituzte cambium-aren zelulek. Honela
sailka daitezke haziera-uztaiak:
Urtekoak, inguru borealeko landareetan
Urtarokoak, urtaro klimatiko markatuak dituzten inguru tropikaletako landareetan
Haziera-uztaietan, honako hauek bereizten dira, batzuetan errazago beste batzuetan baino:
Udaberrian osatzen den zura (udaberriko zura deritzo, urteko uztaietan; lehenbiziko hazierakoa,
berriz, urtaroko uztaietan)
Udan osatzen den zura (udako zura, urteko uztaietan, eta berantiarra, berriz, urtarokoetan)
Koniferoetan, batez ere koloreak markatzen du ezberdintasuna.
Hostozabaletan, berriz, elementu anatomikoek uztaian duten multzoketa edo banaketa da adierazle
nagusia (hodiak edo parenkima terminala), porotasun ezberdinak sortzen baititu haren baitan. Dena
dela, beti izaten da kolore-ezberdintasuna, markatuagoa edo ez hain markatua, udaberriko eta udako
zuren artean.
Urtaroko haziera-uztaietan, hodien banaketak, parenkimak, edo zuntzen hormen lodierak eragindako
porotasun ezberdinak inguruko urtaro lehorrei edo euritsuei dagozkie. Urtaroak oso nabarmenak ez diren
tokietan –eta hori baso tropikaleko inguru askotan gertatzen da–, zailago bereizten dira haziera-uztaiak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
12
Egur-erradioak
Norabide erradialean, zuhaitzaren ardatzarekiko perpendikularrean antolaturik dauden zelulek osatzen
dituzte egur-erradioak, eta luzetarako zuntzen estekadurarena egiten dute.
Garrantzitsuak dira zuraren ezaugarriei dagokienez, identifikatzeko elementu eta, zati batean, zura
uzkurtzeko propietateen arduradun diren aldetik. Beste alde batetik, irudikatzen duten ehun-haustura
markatuagoa da hostozabaletan pitzaduren aurreko erresistentzian eta arrailen aurkako erresistentzian;
izan ere, hostozabalek dituzte garatuen. Konpresioan, ordea, efektu positiboa daukate egur-erradioek,
eta egur-erradio lodiak dituzten hostozabaletan, areagotu egiten da erradio-konpresioaren aurkako erre-
sistentzia. Zabalak direnean, ispilu deritzen orban ilunak eragiten dituzte erradio-ebaketan.
Zurgiharra eta zurgizena
Bi alderdi bereiz daitezke egur-ehunaren baitan: zurgiharra, enborraren barruan, eta zurgizena,
kanpoko aldean.
Aldaketa anatomikoak eta kimikoak dira zurgiharraren osaeraren ezaugarriak.
Aldaketa anatomikoak Hostozabalek tylloak (zelulen besikula-zabalkuntza) dituzte. Hurbileko hodietan sartzen dira, eta buxatu
egiten dituzte, batzuetan gehiago, eta beste batzuetan gutxiago.
Koniferoetan, berriz, areola-poroak (zelulen arteko komunikaziorako zuloak) itxi egiten dira.
Aldaketa kimikoak Erretxina eta olioa daudenez, koniferoetan koloreztatu egiten da zurgiharra, zelula-hormaren bitar-
teetan barrena sartzen direlako. Bustidura horren eraginez, gutxiago hanpatzen eta txikitzen da, eta
likido gutxiago sartzen da. Gainera, substantzia disolbagarriak, karbohidratoak, polisakaridoak,
alkaloideak eta taninoak dituenez, oxidatu ostean, ezaugarri duten kolore iluna ematen diete.
Hostozabaletan, zurgiharraren osaerarekin batera gertatzen diren fenomeno kimikoak koniferoetan
gertatzen direnen antzekoak dira, baina konplexuagoak; hostozabaletan ere uretan disolba daitezkeen
substantziak daude, taninoak eta materia koloratzaileak kasu, eta sarritan substantzia mineralak ere bai,
kaltzio karbonatoa eta oxalatoa eta azido salizilikoa, esaterako.
Poroak eta hodiak butxaturik eta antiseptiko gisa nolabaiteko balioa daukaten substantziez ehunak
bustirik, onddoen eta intsektuen erasoen aurkako babesa ematen dio zurgiharrak zurari.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
13
Laburbilduz, zurgihar-zura ilunagoa izateaz gain, dentsoagoa eta intsektuen erasoen aurkako erre-
sistentzia handiagokoa ere bada. Enborraren kanpoko aldea (zurgizena), ordea, argiagoa da, zuri-
horixka gehienetan, porotsuagoa eta bigunagoa eta, zenbaitetan, balio txikiagokoa. Hala ere, tratamendu
fisikoen ikuspuntutik, errazago tratatu eta lantzen da zurgizena elaborazio eta desintegrazio mekani-
korako prozesu gehienetan.
Zuraren gaineko terminologia alde makroskopikoari dagokionez
Egitura
Zura osatzen duten elementu anatomikoen antolaketak eragiten du egitura eta, berehalako ondorio
gisa, irudiak edo zainak ere bai.
Koniferoen egitura sinplea da (elementu anatomiko gutxi); hostozabalen zurek, ordea, egitura konplexua
daukate (elementu anatomiko asko).
Ehundura
Udako zuraren eta haziera-uztaiaren zur guztiaren arteko erlazioari ehundura deritzo.
Alea
Zura eratzen duten elementu osatzaileen diametro erlatiboaren bidez adieraz dezakegu zein den
alea. Koniferoetan, trakeiden diametro erlatiboari dagokio alea eta hostozabaletan, berriz, hodienari.
Oso handiak eta begi hutsez erraz nabaritzeko modukoak direnean, zura ale larrikoa edo
lodikoa dela esaten dugu. Adibidez, makala.
Oso txikiak direnean, ezpela edo ebanoak esaterako, ale finekoak direla esaten dugu.
Zuraren teknologia-taldeetan, ohikoak dira kalitate horri egiten zaizkion erreferentziak.
Zur-zuntza
Zura osatzen duten zelula luzexken dimentsioak, kolokazioak, itxurak edo kalitate ikusgarriak (elementu
baskularrak eta parenkima-zelulak alde batera utzita) osatzen dute zuraren zuntza.
Osaera horretako aldaketen eraginez, hainbat modalitate ditugu: zuntz alternoa, trinkoa, diagonala,
irregularra, moketa-itxurakoa, uhinduna, pikatua, zuzena, iletsua, bihurtua, ezkeldua, zeharkatua, gelati-
natsua, eta abar.
Zura moztean zuntzaren luzetarako norabideari jarraituz gero, zuraren harian eginiko mozketa dela
esaten dugu.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
14
2.4 Zuraren osaera
Zelula deritzen diren eta elkarren artean loturik dauden hainbat eta hainbat unitate txikik osatzen
dute zura. Hodi tankerakoak dira zuraren zelulak, eta ebakidura errektangelu erakoa da, gutxi gorabehera.
Luzera ez da 5 mm-tik gorakoa izaten (gehienetan, 3 mm koniferoetan, eta 1 mm hostozabaletan) eta
zeharka, berriz, 70 bat mikra izaten ditu. Zelulen hormak batez ere zelulosazko, hemizelulosazko eta
ligninazko zenbait geruzak osatzen dituzte, eta 1 eta 5 mikra bitarteko lodiera izaten dute. Honako hau
da gutxi gorabeherako distribuzioa:
KONIFEROAK HOSTOZABALAK
Zelulosa 50 50
Hemizelulosa 23 26
Lignina 27 24
Polimero lineala da zelulosa, eta haren molekulek katea osatzen dute. Zelulen hormen armadura
osatzen dute eta ligninak, bere aldetik, porlanarena egiten du, zelulosaren egiturako elementuak bildurik
multzoa zurruntzen baitu. Zuraren analisi kimikoa egingo bagenu, honako osaera hau adieraziko liguke,
gutxi gorabehera:
Karbonoa: % 50
Hidrogenoa % 6
Oxigenoa % 43
Beste elementu batzuk % 1
2.5 Zuraren identifikazioa
Zuraren teknologiaren baitan, zuraren identifikazioa dugu teknikarik zailenetako bat; izan ere, zuren
aniztasuna daukagu alde batetik; beste alde batetik, haren elementu anatomikoak ere oso heteroge-
neoak dira eta, horrela, hamaikatxo zailtasun daude zur jakin bat identifikatzeko tenorean.
Koniferoen zura identifikatzeko, ezinbestekoa da prestakin mikroskopikoak erabiltzea. Koniferoen
zenbait zuren usainak beste ezerk ez digu utziko genero batean edo beste batean sailkatzen. Hala
ere, mikroskopioaren bidezko azterketa beharrezkoa da, gaur egun ere, espeziea zein den zehaztu
ahal izateko.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
15
Hostozabalen zuren kasuan, berriz, bada gako makroskopikorik (irudiak 10 aldiz handiagotzen
dituzten lupak), eta ez da beharrezkoa mikroskopiora jotzea. Hala ere, hori horrela izango bada,
lehenbizi zuraren jatorria zein den jakin behar da, eta jatorrizko herrirako gakoa erabili. Jatorria zein den
jakin ezean, prestakin mikroskopikoak egin beharko dira, eta identifikaziorako gako bereziak eta
orokorrak erabili. Ez da generora iristeko zailtasunik izaten, baldin eta aztergai den zura merkataritzaren
alorrekoa bada.
Espainian zuren identifikazioa egiten duten bi zentro daude:
Zuraren Teknologiaren Katedra, Madrilgo Baso Ingeniarien GMIkoa
Nekazaritza Ikerketetarako Institutu Nazionaleko Anatomia Saila. (INIA)
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
16
33 ZZUURRAARREENN EEZZAAUUGGAARRRRII FFIISSIIKKOOAAKK
3.1 Sarrera
Eraikuntzan garrantzia duten zuraren ezaugarri fisikoak azalduko ditugu kapitulu honetan.
Lehenbizi, zuraren hezetasun-edukiarekin lotuta dauden fenomeno fisikoak azpimarratuko ditugu.
Higroskopizitatea eta hanpadura eta lerma dira. Fenomeno horien gaineko ezagutza garrantzi handikoa
da materiala behar den bezala erabili nahi izanez gero. Lehorketa-teknikei esker, zuraren hezetasun-
edukia erabilerarenari egokitu ahal zaio eta, horrela, neurriak ahalik eta gutxien aldatuko dira.
Azaldutakoaz gain, pisu espezifikoari, gogortasunari eta portaera termiko eta akustikoari buruzko ideia
orokorrak ere adieraziko ditugu.
3.2 Zuraren hezetasun-edukia
Hiru eratan egon daiteke ura zurean:
Osaketa-ura: zuraren atala da, eta ur hori ezabatuz gero, materiala suntsitu egingo litzateke.
Inpregnazio-ura: zelulen hormetan bildutako ura da. Eragin handia dauka ezaugarri fisiko-
mekanikoetan. Zuraren hezetasun-mailak behera egin ahala, areagotu egiten dira propietate meka-
nikoak. Hala ere, iraunkortasuna eta talken aurkako erresistentzia, esaterako, gutxitu egiten dira.
Ur honek oreka mantentzen du zuraren inguruan dagoen ingurumenarekiko.
Zelula-horma urez saturaturik dagoenean, zelula-hormaren saturazio-puntura iritsi dela esan ohi
da (zuntzen saturazio-puntua). Ehunekoa % 30 ingurukoa denean gertatzen da.
Ur askea: zelulen barrunbeak betetzen dituena. Ur honek ez dauka zuraren ezaugarri fisikoen eta
mekanikoen gaineko eraginik, itxura batean ematen den dentsitate-gehikuntza izan ezik. Zuretik
desagerrarazten denean, uretan murgildurik baino ezin izango da berreskuratu.
Honako hau da zuraren hezetasun-edukiaren definizioa: zurak daukan ur-masa, masa anhidroaren
ehuneko gisa adierazia.
Masa zehazteko pisaldiak erabiltzen direnez gero, parekoa izango da definizioa, masa erabili ordez,
pisua erabiltzen bada.
100P
PP H
2
21 ×−
=
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
17
Non:
P1 = probetaren hasierako pisua
P2 = probetaren pisu anhidroa, labean 103 ± 2 º C-ko tenperaturan lehortuz lortua.
Moztu berria den zuraren hezetasun-edukia % 50 eta 110 artekoa izaten da, eta aire zabalean lehor-
turik, % 16 eta 18 bitarteko balioetara murrizten da.
Hezetasunari dagokionez % 16-18tik beherako balioak lortzeko, metodo artifizialak erabili behar dira
zura lehortzeko.
3.3 Higroskopizitatea
Hezetasun-edukia unitate bat aldatzen denean dentsitatean gertatzen den aldaketa da zuraren
higroskopizitatea.
3.1. irudia. Oreka higroskopikoaren hezetasuna.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
18
Zura material higroskopikoa da eta, horregatik, etengabe trukatzen du ur-lurruna inguratzen duen
atmosferarekin; horrela, airearen balio higrotermikoen bikote bakoitzari (tenperatura eta airearen heze-
tasun erlatiboa) hezetasun-eduki bat dagokio. Eduki horri oreka higroskopikoaren hezetasuna deritzo.
3.1. irudian ikus daitezke zuraren hezetasun-edukiaren batez besteko balioak, hezetasun erlatibo
baterako eta jakineko tenperaturarako.
Esate baterako % 40 hezetasuna eta 20 º C-ko tenperatura dituen lokal batean ezartzen den zurak
% 8ko oreka-hezetasuna lortuko du. Balio horretara iritsi arte lehortu eta hezetasun-eduki horrekin ezarri
behar dela esan nahi du horrek. Bestela, hezetasunaren ziozko alterazioak pairatuko ditu eta, horren
ondorioz, neurriak ere aldatu egingo dira.
Hortaz, tokian tokiko baldintza higrotermikoei dagokien oreka higroskopikoaren hezetasunetik ahalik
eta hurbilen dagoen hezetasuna eduki beharko du zurak.
Espainiako probintzietako hiriburuen oreka higroskopikoaren hezetasunak bildu dira 2. Eranskinera.
Eguzkitik babesturik dauden kanpoalderako zuretarako gutxi gorabeherako baliotzat erabil daitezke.
Erabileraren arabera, zuraren hezetasun-edukiari dagokionez, gomendatzen diren balioak ditugu,
berriz, 3.1. taulan:
ERABILERA EHUNEKOA (%)
Obra hidraulikoak 30
Oso ingurune hezeak 25-30
Hezetasunaren eraginpean (estali gabe) 18-25
Obra estaliak, baina irekiak 16-20
Obra estaliak eta itxiak 13-17
Lokal itxia, berokuntzaduna 12-14
Etengabeko berokuntza daukan lokala 10-12
3.1. taula. Egoera bakoitzean egokia den zuraren hezetasun-edukia
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
19
Hezetasun-edukia dela eta, zuraren egoerari dagokionez, 3.2. taulara bilduta eta UNE 56-540 arauan
definiturik dauden izendapenak erabiltzen dira:
HEZETASUNA ZURAREN EGOERA INGURUNEA
> 70 Zur blaitua Uretan sartuta
30-70 Zur berdea Zutik edo basoan moztua
30 Zur saturatua Atmosfera saturatua
23-30 Zur erdilehorra Zerratzean
18-22 Zur merkataritzarako lehorra Airean
13-17 Aire zabalean lehortutako zura Estalkipean
< 13 Oso zur lehorra Ganberan lehortua
0 Zur anhidroa Labean lehortua
3.2. taula. Zuraren hezetasun-edukiaren izendapenak
3.4 Zuraren hanpadura eta lerma
Hezetasun-edukia aldatuz gero, zuraren neurriak ere aldatu egiten dira. Eduki hori areagotzen
denean, hanpatu egiten da, eta gutxitzen denean, berriz, uzkurtu edo lermatu. Mugimendu horiek
hezetasun-puntua zuntzen saturazio-puntutik beherakoa denean baino ez dira gertatzen (hau da, ur
askerik ez dagoenean).
Zuraren anisotropiak portaera fisiko eta mekaniko ezberdinak ematen dizkio aukeratzen den norabi-
dearen arabera eta, horrela, neurrietan ematen diren aldaketak ez dira berdinak ardatzaren, erradioaren
eta tangentearen norabideetan.
Neurri-aldaketa handiena norabide tangentzialean gertatzen da.
Norabide erradialeko neurri-aldaketa norabide tangentzialekoaren % 60 izaten da, gutxi gorabehera.
Luzetarako norabideko neurri-aldaketa oso txikia da, ia kontuan ez hartzeko modukoa. Erradioaren
norabideari dagokionaren % 2 besterik ez dela esan daiteke.
Ikuspegi honetan, erabilera praktiko handiena daukan kontzeptua uzkurdura linealaren koefizientea
da (tangentziala edo erradiala). Hezetasun-edukia gradu bat aldatzen denean aintzat hartzen den
norabidean neurriek duten aldaketaren ehunekoa adierazteko balio du.
Orientaziorako datu gisa, basa pinuaren zurean, honako balio hauek dituzte koefiziente horiek:
Uzkurdura tangentzialaren koefizientea: % 0,21
Uzkurdura erradialaren koefizientea: % 0,12
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
20
Zuraren hezetasunaren edukia gradu batean areagotzean, esaterako 100 cm-ko neurrietan, nora-
bide tangentzialean 0,21 cm haziko dela eta norabide erradialean, berriz, 0,12 cm haziko dela esan nahi
du horrek.
3.5 Dentsitatea Zuraren dentsitatea (masaren eta bolumenaren arteko erlazioa) hezetasun-eduki jakin batekin lotu
beharko dugu. Erreferentzia moduan erabiltzen den hezetasun-edukia % 12 izaten da gehienetan.
Espeziearen araberakoa izaten da dentsitatea, eta oso aldakorra da. Baltsetarako zuraren 300
kg/m3-etatik hasi eta guaiakoak (zur astuna) dauzkan 1.200 kg/m3-etara arte.
Eraikuntzan gehien erabili ohi diren koniferoen dentsitatea 400 eta 550 kg/m3 artekoa izaten da; hosto-
zabalena, berriz, 600 eta 700 kg/m3 artekoa.
Zuraren dentsitatearen balioa baxua da, baldin eta erresistentziarekin eta elastikotasun-moduluarekin
konparatzen badugu eta, hori horrela, bereziki egokia da material hau egituretan erabiltzeko. Egurrez
eginiko eraikuntza-irtenbide klasikoak arinagoak dira altzairuzkoak baino, eta hormigoizkoak baino
askozaz ere arinagoak.
3.6 Gogortasuna Ezaugarri fisiko eta mekanikotzat har dezakegu zuraren gogortasuna. Lanabes jakin batzuk (iltzeak,
torlojuak, eta abar), hau da, arrotz zaizkion gorputzak sartzeari jartzen dion erresistentzia da gogortasu-
naren definizioa.
Dentsitatearekin lotuta dago gogortasuna eta, horrela, dentsitaterik handiena duten zurak dira gogo-
rrenak. Garrantzi nabaria dauka bai eskuz, bai mekanikoki lantzean izan daitekeen zailtasunarekin.
UNE 56.540 arauan dator zehazturik propietate hau neurtzeko erabiltzen den saiakuntza-metodoa.
3.7 Eroankortasun termikoa Zura, zuretik eratortzen diren materialak eta beste zelulosa-material batzuk beroaren eroale txarrak
dira, urriak baitira elektroi askeak eta material porotsuak direlako. Material isolatzaile moduan erabiltzen
dira sarritan eraikuntzan. Egurra material isolatzaile termiko onenetarikoa den arren, gehienetan konbi-
naturik erabiltzen da, edo portaera termiko hobea duten beste material batzuen euskarri moduan. Koni-
feroen zurak ematen duen isolamendu termikoa lodiera konparagarriko beira-zuntzezko tapakiaren bidez
lortzen denaren herena da.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
21
Zuraren eroankortasun termiko baxuak eraikuntzan garrantzia duten bi abantaila dauzka:
Itxituretan ez du zubi termikorik eratzen.
Portaera ona dauka sutea izanez gero (suarekiko egonkortasuna), “Suarekiko portaera”
izeneko 5. Kapituluan ikusiko dugunez.
3.8 Isolamendu akustikoa
Orientaziorako datu gisa, esan dezakegu 35 cm lodi den zur baten isolamendua, gutxi gorabehera,
15-16 dbA-koa dela.
Xurgatze akustikorako daukan gaitasuna ere abantailatzat har dezakegu, eta erreberberazio-efektua
gutxituta, erabilera publikoko lokaletako baldintza akustikoak hobetzeko bide ematen du.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
22
44 ZZUURRAARREENN PPRROOPPIIEETTAATTEE MMEEKKAANNIIKKOOAAKK
4.1 Sarrera
Zuraren portaera mekanikoa ulertu ahal izateko, beharrezkoa da haren eraketa anatomikoa aintzat
hartzea. Anatomiari buruzko 2. Kapituluan adierazitakotik ondoriozta daitekeenez, zuntzarekiko paralelo
diren tentsioei eusteko bereziki diseinaturiko egitura duten hodi hutsen sortak osatutako material aniso-
tropotzat har daiteke zura.
Bere bizitzan mende hartuko duten egoerei aurre egiteko, eraginkortasun handiz ekoizten dute
zuhaitzek egitura hau. Haizearen eraginez sortzen diren flexio-esfortzuak dira nagusiak eta, gero, bigarren
maila batean, grabitatearen eraginak sorrarazten dituen konpresio-esfortzuak.
Egituraren ortotropian hiru norabide bereizten dira (luzetarakoa, erradiala eta tangentziala) eta,
horregatik, ezinbestean, gutxienez bi norabidetan hartu behar ditugu aintzat zenbait propietate meka-
niko: zuntzarekiko perpendikularra eta zuntzarekiko paraleloa. Hortxe datza, portaerari dagokionez,
egituretarako erabiltzen diren beste materialen aldean, altzairuaren eta hormigoiaren aldean esaterako,
erakusten duen ezberdintasuna.
Zuntzarekiko norabide paraleloan dituen erresistentziak eta elastikotasun-moduluak askoz handia-
goak dira norabide perpendikularrekoak baino.
Zurez egiten diren eraikuntzetan, egitura-kalkuluaren bidez lortzen den segurtasuna egituretarako
erabiltzen diren gainerako materialekin lortutakoa adinakoa da. Kalkulurako atera berria den araudian
zehaztu diren segurtasun-irizpideak berberak dira material guztietarako eta, hortaz, ez du, alde honetan,
inolako ezberdintasunik.
4.2 Propietate mekanikoak
Flexioa
Zuraren flexio-erresistentzia oso altua da, batez ere dentsitatearekin konparatzen badugu. Egiture-
tarako erabili ohi diren koniferoek flexioaren aurrean daukaten erresistentziaren ohiko balioak 140 eta
300 kp/cm2 artekoak izaten dira (14 eta 30 N/mm2).
Flexio-momentuak eragiten du flexioa, eta piezaren ebakiduran zuntzarenekiko paralelo diren konpresio-
eta trakzio-tentsioak eragiten ditu. Tentsio horien gehienezko balioak muturreko zuntzetan izaten dira eta
nuluak, berriz, zuntz neutroan (4.1. irudia).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
23
4.1. irudia. Flexioa.
Zurari buruz ari garenean, beharrezkoa da flexioarekiko erresistentziaz jardutea, trakzioaren eta kon-
presioaren arteko konbinazioak osatu arren; izan ere, bi propietate horien portaera mekanikoa ezberdina
da eta, horren ondorioz, praktikoagoa da, flexio-kasuetan, bien arteko baterako efektuaz aritzea.
Propietate hori garrantzizkoa da habeetan, forja-habexketan, estalki-pareetan, eta abar.
Zuntzarekiko paraleloa den trakzioa
Zuntzarekiko paraleloa den trakzioarekiko erresistentzia handia dauka zurak. Akatsik gabeko zurean,
flexioarenak baino balio altuxeagoak lortzen dira. Hala ere, zur sailkatuetan, 80 eta 180 kp/cm2 bitar-
tekoak izaten dira ohiko balioak. Esfortzu honetarako erabili ohi diren piezak, besteak beste, tiranteak
eta zinbrien pendoloiak ditugu.
Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa, esfortzu honetan, ia-ia lineala da, haustura gertatu
arte, 4.2. irudian ikus daitekeenez.
4.2. irudia. Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa trakzio paraleloan.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
24
Zuntzarekiko perpendikularra den trakzioa
Zuntzarekiko perpendikularra den trakzioaren aurrean zurak erakusten duen erresistentzia oso baxua
da (norabide paraleloan baino 30-70 aldiz gutxiago). Trakzio perpendikularrarekiko erresistentziaren
ohiko balioa 3 eta 4 kp/cm2 bitartekoa izaten da.
Zurak zuhaitzaren ardatzarekiko norabide perpendikularrean dauzkan zuntz urriak (egur-erradioak)
eta horren ondorioz gertatzen den luzerako zuntzen zeharkako uztardura-eza ditugu erresistentzia baxu
horren arrazoi. Baliabideen ekonomiatzat har genezake gertaera hori, eta koherentea da zuhaitzak
norabide horretan dituen erresistentzia-beharrizan urriekin.
Praktikan, eta egiturei aplikaturik, zuzentzaile kurboa duten ataletan (arkuak, haga kurboak, eta abar)
baino ez da izaten kritikoa esfortzu hori (4.3. irudia).
Trakzio-tentsio horiek zuzenak ez diren eraikuntza-irtenbideetan zurak duen zeharkako mugimendu
askearen hertsapenaren ondorioz ere gerta daitezke, eta erraz saihets daitezke, baldin eta materiala
ezagutzen bada.
4.3. irudia. Zuntzarekiko perpendikularra den trakzioa.
Zuntzarekiko paraleloa den konpresioa
Zuntzarekiko paraleloa den konpresioarekiko erresistentzia altua du zurak, eta ohiko balioak 160 eta
230 kp/cm2 bitartekoak izaten dira.
Ezaugarri hori garrantzitsua da mota askotako piezetan, kasurako, harroinetan, armazoia egiteko
muntagetan eta estalki-pareetan.
Konprimiturik dauden elementuen kalkulua egiteko, piezaren ezegonkortasuna (gilbordura) ere egiztatu
behar da, eta horretan berebiziko eragina dauka elastikotasun-moduluak. Modulu horren balioak, nahikoa
baxua izaki, pieza lerdenetan konpresioarekiko erresistentzia murrizten du praktikan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
25
4.4. irudia. Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa zuntzarekiko paraleloa den konpresioan.
Zuntzarekiko paraleloa den konpresioan eginiko saiakuntza baten tentsio-deformazioaren grafikoan,
portaera lineala ikusten da lehenbiziko fasean, eta ez-lineala, berriz, bigarrenean (4.4. irudia). Zuntzarekiko
paraleloa den konpresioko malgutasun-modulua txikixeagoa da zuntzarekiko paraleloa den trakzioa-
renean baino.
Zuntzarekiko konpresio perpendikularra
Zuntzarekiko konpresio perpendikularrarekiko erresistentzia, zeharkako propietateetan gertatzen
den bezala, norabide paralelokoa baino askozaz txikiagoa da. Erresistentziaren ohiko balioak 43 eta
57 kp/cm2 bitartekoak izaten dira, eta hori zuntzarekiko norabide paraleloan izan ohi den erresisten-
tziaren laurdena dugu.
Zuntzarekiko konpresio perpendikularrean egindako saiakuntza bateko tentsioaren eta deforma-
zioaren erlazioa irudikatzen du 4.5. irudiak. Ikus daitekeenez, portaera lehenengo tartean baino ez da
lineala, eta zanpaketaren zioz gertatzen da akatsa. Hala ere, ez da haustura argirik ematen.
4.5. irudia. Tentsioaren eta deformazioaren arteko erlazioa zuntzarekiko perpendikularra den konpresioan.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
26
Mota horretako esfortzua ohikoa izaten da hagak bermatzeko puntuetan. Horrelakoetan, deformazio
garrantzitsurik edo zanpaketarik jasan gabe, erreakzioa transmititzeko gauza izan behar duten azalera
txikietan kontzentratzen da zama guztia (4.6. irudia).
4.6. irudia. Zuntzarekiko konpresio perpendikularra.
Ebakitzailea
Zuraren zuntzetan hainbat eratara jardungo duten tentsio tangentzialak sorrarazten ditu esfortzu
ebakitzaileak.
Esfortzuarekin lotuta, zuntzaren orientazioaren arabera zurean izan daitezkeen tentsio tangentzialen
motak ikus ditzakegu 4.7. irudian:
Ebakidurako tentsio tangentzialak: esfortzuak zeharka mozten ditu zuntzak. Nolabaiteko zanpa-
keta izango litzateke gerta litekeen akatsa.
Lerradurako tentsio tangentzialak: luzetara, zuntz batzuetan besteekiko gertatzen den lerra-
tzearen zioz gertatzen da akatsa.
Errodadurako tentsio tangentzialak: zuntz batzuk besteen gainean errodatzean gertatzen da akatsa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
27
Flexioen eta ebakiduren mende dauden piezetan esku hartzen duten tentsioak ebakidurakoak eta lerra-
durakoak dira aldi berean. Planorik ahulenean, lerradurakoan, hausten da (arraseko tentsioak). (4.8. irudia).
4.8. irudia. Esfortzu ebakitzailearen ziozko tentsio tangentzialak.
Ebakidurarekiko (lerraduraren ziozkoa) erresistentziaren ohiko balioak 17 eta 30 kp/cm2 bitartekoak
izaten dira eraikuntzan gehienetan erabiltzen diren espezieetan eta kalitateetan.
Zuntzen errodaduraren ziozko tentsio tangentzialak oso kasu zehatzetan baino ez dira gertatzen.
Adibidez, T bikoitzeko ebakidura daukan habexka batean, arimaren eta hegalaren artean lekedaturik
dauden lotuneetan. Errodadura-erresistentzia lerradura-erresistentziaren % 20 – 30 ingurukoa da.
Elastikotasun-modulua
Zurean, zuntzarekiko norabide paraleloan, elastikotasunaren bi moduluz jardun beharko genuke:
trakzioko moduluaz, eta konpresioko moduluaz; izan ere, lehenago ere ikusi ahal izan dugunez, balio
ezberdinak dauzkate.
Praktikan, elastikotasun-moduluaren balio bakarra erabili ohi da zuntzarekiko norabide paralelorako,
eta flexioan daukan elastikotasun-moduluaren “itxurazko” balioa hartzen da (tarteko balioa, trakzioko eta
konpresioko balioen artekoa). Haren balioa 70.000 eta 120.000 kp/cm2 artekoa izan ohi da, zuraren
kalitatearen arabera.
Zuntzarekiko norabide perpendikularrean ere elastikotasun-modulu bakarra hartzen da, eta haren
balioa zuntzarekiko paraleloarena baino 30 aldiz txikiagoa da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
28
4.3 Ezaugarri mekanikoetan eragina daukaten faktoreak
Honako faktore hauek eragin esanguratsua daukate zuraren ezaugarri mekanikoetan:
Hezetasun-edukia
Zamaren iraupena
Zuraren kalitatea
Hezetasun-edukia
Zuraren erresistentzia murriztu egiten da hezetasun-edukiak gora egiten badu (flexio dinamikoaren
aurkako erresistentzia izan ezik). Modu eskematikoan, erresistentziaren eta hezetasun-edukiaren artean
dagoen lotura irudikatzen zaigu 4.9. irudian.
Ikusten denez, hezetasun-edukia % 8 eta % 30 bitartekoa denean, lineala da erlazioa. Zuntzaren
saturazio-puntuaren (% 30) gainetik, propietate mekanikoak ez dira aldatzen.
4.9. irudia. Hezetasun-edukiaren eta erresistentziaren arteko erlazioa.
Zuraren ezaugarriak zein diren zehazteko egiten diren saiakuntza mekanikoak inguru-baldintza
normalizatuetan gauzatu ohi dira (20 ± 2º C-ko tenperatura eta % 65 ± 5eko hezetasun erlatiboa).
Horrelako baldintzetan, oreka higroskopikoa izateko hezetasun-edukia % 12 izaten da, gutxi gorabehera.
Lan-baldintzak ezberdinak direnean, zuzenketa sinplifikatuak erabili beharko dira, laneko giroak hiru
mailatan bereizten dituen sailkapen baten arabera (1, 2 eta 3 lan-motak).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
29
Zamaren iraupena
Indar batek pieza baten gainean etenik gabe (edo era intermitentean, atseden-une laburrekin) diharduen
denbora da kargaren iraupena. Garrantzi handiko efektua sorrarazten du zurezko egituren kalkulurako.
Flexio dinamikoaren saiakuntza batean (inpaktua), baldin eta zama oso azkar aplikatzen bada, zurak
lortzen dituen erresistentziak 3-5 minutuko iraupena duten flexio estatikoko saiakuntzetan lortzen direnak
halako bi baino handiagoak izango dira. Era berean, zama etengabeen pean dagoen zurezko piezak
akatsa zenbait minututan eragiteko beharrezkoa den zamaren % 60 ingurukoa den zamari eutsiko dio.
Erresistentziaren eta zamaren iraupenaren artean dagoen erlazioa irudikatzen zaigu 4.10. irudian.
Zuraren haustura-tentsioak gutxiagotu egiten dira zama-iraupena areagotzen denean.
4.10. irudia. Zuraren erresistentziaren eta zamaren iraupenaren arteko erlazioa.
Ezaugarri mekanikoak zehazteko saiakuntzak egiteko iraupena normalizaturik dago eta, horrela,
haustura 3-5 minuturen buruan gertatzen da. Egituraren lan-baldintzetan zamaren iraupena ezberdina
denean, erresistentziak zuzendu egin beharko dira, zamaren iraupenaren arabera. Bost mailatan sail-
katzen dira iraupen horiek:
Iraunkorra
Luzea
Ertaina
Laburra
Berehalakoa
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
30
Faktore horrek erresistentzian daukan eraginaren zioz, eraginkortasun handiko egitura-materiala da
zura jatorri dinamikoa duten kargen aurrean (kasurako, haizeak edo ikarak). Era berean, zurezko egiturak
merkeagoak dira pisu txikiagoa duten neurrian eta, horrela, iraupen txikiagoko zametarako, erresistentzia-
gaitasun handia geratzen da libre.
Zuraren kalitatea
Zurak dauzkan akatsen arabera neurtzen da haren kalitatea. Erresistentziak murrizten dituzten akatsak
honako hauek dira, funtsean: adabegiak, zuntzaren desbideratzea, arrailak, eraztun-akatsak eta begiak
(4.11. irudia). Egia esateko, zehatzago arituko ginateke zuraren akatsez hitz egin beharrean berezitasunez
hitz egingo bagenu; izan ere, zuhaitzaren haziera-prozesuaren edo zerratzearen beraren ezaugarri ia
saihestezinak dira gehienak.
4.11. irudia. Zuraren akatsak.
Akatsok ebaluatzeko, sailkapenerako arauak erabiltzen dira, eta arau horiek ezberdinak dira herriaren
arabera. Sailkapenerako metodoak, ikusizkoak (gaur egun hauexek dira hedatuenak) edo mekanikoak
(berriagoak) izan daitezke. Azken horiei esker, erabat automatiza daiteke prozesua.
Ikusizko sailkapen-prozesuaren oinarria piezak gainazalean dauzkan akatsen neurketa da. Espezieari
esleitutako dituen kalitatea eta propietate mekanikoak zuzenean ondorioztatzen dira. Hori horrela, kanpoko
itxurari erreparatzea nahikoa da zurezko pieza baten ezaugarri mekanikoak zein diren jakiteko. Egiture-
tarako bestelako materialetan pentsaezina izango litzateke horrelakorik egin ahal izatea.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
31
Akatsek zuraren erresistentzian daukaten eragina ezabatzera begiraturik ari da gauzatzen egituretan
erabiltzeko produktu berrien garapena. Zur laminatuak, lodiera txikiko laminak erabiltzen direnez, akatsak
laminaren lodieran daukan eragina murrizten du. Zur mikrolaminatuaren bidez efektu berbera lortu nahi
da, eta laminen lodiera gutxitu egiten da, milimetro gutxi batzuetakoa izateraino. Ohol kontratxapatuari
dagokionez, akatsen ondorioak murrizteaz gain, oholaren planoan propietateak homogeneizatzen dira,
elkarren ondoko xaflen zuntzak 90º-ko angelua osatuz lekedaturik osatzen delako.
Nekea
Nekearen aurkako erresistentzia da material batek, hautsi gabe, jasaten duen tentsioa; tentsio hori
nahi beste aldiz ezartzen den magnitudeko karga batek eragindakoa da. Zamaren oszilazioa, oro har,
simetrikoa izaten da atseden-egoerarekiko; hau da, balio absolutu berbera daukaten trakzioak eta kon-
presioak tartekatu daitezke.
Kristal-egitura daukaten egitura-materialak ez bezala, zura oso erresistentea da zamen eragin zikli-
koarekiko. Horrela gertatzen da, adibidez, haizearen eraginarekin edo makinek eragiten dituzten dardarekin,
Saiakuntza bidez ondorioztatu denez, zuntzarekiko trakzio paraleloko 30 milioi tentsio-zikloren mende
ezarritako zurak bere erresistentziaren % 40 ingururi eusten dio karga estatikoen eraginaren mende
dagoenean.
Tenperatura
Oso txikia da tenperaturak zuraren erresistentzian daukan eragina. Tenperaturak 0 ºC-tik beherakoak
direnean, ohiko tenperaturan baino balio handixeagoak hartzen dituzte flexioaren eta konpresioaren
aurkako erresistentziaren ohiko balioek, baita talkaren aurkako erresistentziak ere. Oso tenperatura
altuak jasaten dituen zurak, ordea, erresistentzia-galera paira dezake, baina etengabe 37 ºC-ko tenpe-
raturetan dagoenean, erresistentzian ez da inolako eraginik gertatzen, nahiz eta lantzean behin 50º C-ra
ere iritsi. Tenperatura horretatik gora, murriztu egiten dira, nonbait, erresistentziak.
4.4 Propietate mekanikoak zehazteko saiakuntza-prozedura
Merkataritza-tamainako zurezko probetak (zurezko oholaren modukoak) erabiltzen dituzten saiakuntza
normalizatuen bidez zehazten dira propietate mekanikoak. Dagokien arauarekin bat etorrita sailkatzen
dira probetok eta, ondorioz, aztertuko den kalitatearen akatsak izaten dituzte. Tenperaturaren eta aire-
hezetasun erlatiboaren aldetik baldintza normalizatuetan gauzatzen da saiakuntza, eta iraupena ere
zehatza izaten da (3 eta 5 minutu artekoa).
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
32
Hauek dira saiakuntzak gauzatzeko Europako arauak edo arau-proiektuak:
PrEN 408 Zurezko egiturak. Saiakuntza-metodoak. Egitura-zura eta zur laminatu lekedatua.
Zenbait propietate fisiko-mekanikoren zehaztapena.
EN TC 124. 105. Zurezko egiturak. Saiakuntza-metodoak. Egitura-zura eta zur laminatu leke-
datua. Propietate fisiko eta mekaniko gehigarrien zehaztapena.
Luze gabe, UNE araudi gisa hartuko da araudi hori, eta tamaina txikiko eta akatsik gabeko probetak
erabiliz zuraren propietate mekanikoak zehazteko erabiltzen zen prozeduraren ordezkoa izango da.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
33
55 ZZUURRAARREENN PPOORRTTAAEERRAA SSUUAARREEKKIIKKOO
5.1 Sarrera
Espazioan eta denboran gertatzen den kontrolik gabeko errekuntza da sutea. Material erregaien metaketa beharrezkoa zaio, eboluzionatuko badu.
Lokal edo eraikin baten egiturak oso esku-hartze urria du suaren garapenean. Lokala edo eraikina
osatzen duten materialek, ordea, eragin handiagoa dute suaren garapenean. Lokaletan edo eraikinetan
diren materialen kantitatea eta izaera mugatzera jotzen dute legeriek.
Zura nahikoa tenperatura baxuetan material suharbera den arren (suteetan izaten diren tenpera-
turekin konparatuta), ez da jendeak oro har pentsatzen duen bezain arriskutsua, batez ere egitura-
erabilerei erreparatuz gero. Honako hauek dira arrazoiak:
Eroankortasun termikoa baxua denez, zenbat eta barrurago, hainbat eta baxuagoa izango
da tenperatura.
Azalean gertatzen den ikaztearen zioz, zailagoa da, alde batetik, gasak irtetea eta, beste alde
batetik, beroa sartzea, zurak berak baino are eroankortasun baxuagoa daukalako.
Dilatazio termikoa ia kontuan ez hartzeko modukoa denez, ez da ez erortzerik ez deformazio
arriskutsurik gertatzen.
Materialei sua dagoenerako exijitu behar zaizkien ezaugarriak segurtasun-sistemari egiten zaizkion
ekarpentzat hartu behar dira; pertsonen biziak eta ondasun materialak salbatzeko dira, eta izaera oro-
korreko beste neurri batzuen bidez osatu behar dira.
Zura erre egiten da, baina suaren kontrako babesaren bidez zuzendu daiteke suarekiko erreakzio
altu hori.
Egituretarako erabili ohi diren materialetako asko ez dira erregaiak; hala ere, bat ere ez dago suaren
kontra babestua. Metalezko egiturak azkar batean dilatatu eta bihurritzen dira suteetan, eta erresistentzia
mekanikoa berehala gainbeheratzen da tenperaturak gora egin ahala. Hormigoi armatua pitzatu egiten
du beroaren eraginak, eta are gehiago sua itzaltzeko mangeren urak bustitzean berehala hozten denean.
Horrek guztiak erakusten digu, beste material batzuekin konparatuta, zura a priori ez dela egiture-
tarako material moduan arbuiatu behar, suaren aurrean duen portaera dela eta; izan ere, behar den
moduan erabiliz gero, segurtasun-baldintza egokiak eman diezazkiguke, eraikuntzan kontuan hartu
beharreko arrazoi ekonomikoen baitan.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
34
5.2 Definizioak
Sarrera
Suarekiko erreakzioa da material batek suari eta sutearen garapenari egin diezaiokeen ekarpena.
Materialak sutearen garapenaren alde daukan gaitasunaren indizea da.
Azken batean, material batek suaren aurrean daukan portaera ebaluatzen du, eta materiala erregaia
den edo ez zehazten du.
Suarekiko erreakzioa suari berari dagokion kontzeptua da.
Eraikuntzarako elementu batek suarekiko duen erresistentzia da eraikinean jartzean zuen funtzioa
betez iraun dezakeen denbora.
Suarekiko erresistentzia, suari baino, suteei dagokien kontzeptua da.
Suarekiko erreakzioa
Materialek suaren aurrean duten portaerari dagozkion exijentziak definitzeko, UNE 23.727 arauarekin
bat etorrita lortu behar dute mota finkatu behar da.
M0, M1, M2, M3 eta M4 dira mota horiek.
Mota bakoitzaren izendapenaren zenbakiek adierazten dute materialek sute baten garapenaren alde
egitean duten magnitude erlatiboa .
M0 Ez erregaia.
M1 Erregaia da, baina ez suharbera (horrek esan nahi du kanpoko fokuen bero-ekarpena amaitzen
denean konbustioak ez duela irauten).
M2 Erregaia, baina su hartzea kostatzen zaio.
M3 Erregaia eta erdizka su hartzen duena.
M4 Erregaia eta erraz su hartzen duena.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
35
Materialek suaren aurrean duten erreakzioa balioesteko saiakuntza-metodoa deskribatzen da UNE
23.102 arauan. Honako faktore eta aldagai hauek hartzen dira aintzat horretarako:
Erregaitasuna
Bero-ahalmena
Suharberatasuna
Sugarraren hedapena
Berehalako su-hartzea
Keen opakutasuna
Erregaitasuna
Sua mantentzeko daukan gaitasunaren arabera sailkatzen du materiala.
Bero-ahalmena
Erabateko konbustioan, materialak pisu-unitate bakoitzeko askatzen duen bero-kopurua da bero-
kapazitatea. Erregaiaren bero-ahalmenaren funtzioa da suaren garapena.
Suharberatasuna
Erregai batek erretzen diren gasak isurtzeko daukan erraztasuna da suharberatasuna.
Sugarraren hedatze-abiadura
Sugarrak hedatzeko abiadurak erakusten digu suak nola egiten duen aurrera materialaren gaina-
zalean, eta hau dugu, su-hartzearekin batera, kontuan hartu beharreko irizpide interesgarrienetako bat.
Berehalako su-hartzea
Berehalako su-hartzearen aldagaiak ebaluatzen du beroa irradiatzen duen iturri baten mende ezartzen
denean materialaren gainazal guztian edo zati handi batean aldi berean gertatzen den su-hartzea.
Toxikotasuna
Keen toxikotasuna eta haien opakutasuna dira bi faktorerik arriskutsuenak eta garrantzitsuenak,
eragiten dituzten biktimen kopuruari erreparatuz gero.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
36
Keen opakutasuna
Aparteko garrantzia dauka keen opakutasunak pertsonak sua dagoen tokitik ateratzeko tenorean.
Oxigenoaren kontzentrazioa murriztuta materialaren konbustioa motel dezaketen arren, keen efektu
kaltegarriak nabarmenagoak dira.
Eraikuntza-materialek duten suarekiko portaera definitzen duten ezaugarriak
Eraikuntza-elementuek suaren aurrean duten portaera ebaluatzeko, benetako baldintzetatik oso hurbil
dauden baldintzen mende ezartzen dira eta, saiakuntzarako labe batean, suteetan izaten diren tenpera-
turak hartzen dira (sute normalizatua). Dimentsio errealetan gauzatzen da elementuaren saiakuntza.
Suarekiko portaerari dagokionez, exijentzia jakin batzuk bete behar dituzte eraikuntza-elementuek,
honako baldintza hauek kontuan harturik:
Egonkortasuna edo sostengu-ahalmena
Agerian ez dagoen alderdian ez da gas suharberarik izan behar
Hermetikoak izan behar dute, sugarrak edo gas beroak igaro ez daitezen
Behar adinakoa izan beharko du erresistentzia termikoak agerian ez dagoen alderdian, UNE
23.093 arauan ezarritako tenperaturetatik gorako tenperaturarik izan ez dadin.
Ondoren, elementuen portaera eta bete behar dituzten baldintzak aintzat hartzen dituen sailkapena dator:
EF (Suarekiko egonkortasuna). a) baldintza bete beharko dute
PF (Sugarren geldiarazleak). a), b) eta c) baldintzak bete beharko dituzte
RF (Suarekiko erresistentzia). Lau baldintzak bete beharko dituzte
Honako denbora-eskala honen arabera ezartzen dira exijentziak: 15, 30, 60, 90, 120, 180 eta 240 minutu.
Egiturek eta eraikuntzarako elementuek suarekiko duten erresistentziaren saiakuntzaren gaineko
zehetasunak jasotzen dira UNE 23.093 arauan.
5.3 Zurak suarekiko duen erreakzioa
Suarekiko erreakzioaren arabera, zura material erregai gisa sailkatzen da. Zelulosa eta lignina ditu
funtsezko osagaiak, eta biak dira karbonoz aberats (zuraren % 50 inguru karbonoa dela onar daiteke).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
37
Zura eta oholak, oro har eta suaren kontra babestu gabe, M3 moduan sailkatzen dira. Suaren kontrako
tratamendua erabiliz gero, berriz, M2 eta M1 sailkapenetan sar daiteke.
Zurak suarekiko duen erreakzioa lodieraren, hezetasunaren eta zur-espeziearen araberakoa da.
Zur trinkoak eta ohol eratorriek suaren aurrean dituzten erreakzioen sailkapena dator, orientazio
moduan, 5.1.a eta b tauletan.
ZUR TRINKOA
< 18 mm M4 Koniferoak
> 18mm M3
< 14 mm M4
SUAREN KONTRA
BABESTU GABEA Hostozabalak
> 14 mm M3
< 13 mm M3 SUAREN KONTRA
MASAN BABESTUA
> 13 mm M2
5.1a. taula. Zur trinkoak suarekiko duen erreakzioaren sailkapena.
OHOLAK
< 14 mm M4 Kontratxapatua
> 14mm M3
< 14 mm M4 Partikulak
> 14 mm M3
< 18 mm M4
SUAREN KONTRA
BABESTU GABEA
Zuntzak > 18 mm M3
SUAREN KONTRA MASAN BABESTUA M1, M2 edo M3, tratamenduaren arabera
5.1b. taula. Oholek suarekiko duten erreakzioaren sailkapena.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
38
5.4 Zura suaren kontra babesteko tratamenduak
Ideia orokorrak
Zurak, suarekiko erreakzioaren zioz, sailkapen hobea izan dezan, honako hauek egin daitezke:
Obrak behar den moduan ezartzea. Adibidez, ohol meheak euskarri erregaitzen gainean leke-
datzea eta abar.
Egokiak diren suaren kontrako -tratamenduak.
Zurak suaren aurrean daukan erreakzioa zuzentze aldera, berriz, suaren kontra babesteko trata-
menduak erabil daitezke.
Zura eta haren eratorriak suaren kontra babesteko, suharberatasun gutxiagoko (M-2) edo, areago,
ez-suharberak (M-1) bihurtuko dituen tratamenduaren mende ezartzen dira.
Suaren kontra babesteko, amonio-fosfatoak eta -sulfatoak, sodio boratoak, azido borikoa, sodio- eta
potasio-silikatoak, klorodun konposatuak eta abar, oinarri dituzten produktuak erabiltzen dira gehienetan.
Zura suaren kontra babesteak funtsean ez du zurak suarekiko duen erresistentzia aldarazten.
Bai, ordea, eta oso modu mesedegarrian, zurak suarekiko duen erreakzioa. Egia esan, suaren kontrako
babesaren bidez errekuntza atzeratzen da, eta horrek aparteko denbora-tartea eransten dio suarekiko
erresistentziari.
Suaren kontrako babes sakona
Zur-masari suaren kontrako gatzen kopuru jakin bat eranstean datza suaren kontrako babes sakona.
Eraginkortasun handiko metodoa da, suaren kontrako babesak luze dirauelako, baina garestia da.
Zur trinkoa
Kasu gehienetan ez da nahikoa izaten behin murgiltzea, zurak bere baitan daukan aireak ez baitio
sartzen uzten. Zura suaren kontra sakon babestu nahi bada gero, autoklabea erabili beharko da.
Espainian ez dago zur trinkoa suaren kontra sakon babesten duen tratamendu-plantarik. Gutxi erabiltzen
da tratamendu hori.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
39
Suaren kontra babestu beharreko piezak berotuz, suaren kontra babesten duen disoluzio bero
batean murgilduz, ere lor daiteke suaren kontrako babes sakona. Behar adinako sartze-sakonera lortzen
da horrela (10 eta 20 mm bitartekoa), zuraren ikazteak, sutea bortitza izanik ere, sakondu gabe, babes
gisa jardun dezan.
Ohol kontratxapatua
Txapa bakoitza, lekedatu aurretik, blaiturik gauzatzen da gehienetan suaren kontrako babes sakona.
Partikula-oholak
Zur-partikulei, lekedatu aurretik, edo lekedan bertan, suaren kontra babestutako produktuak erans-
teko aukeran du oinarria suaren kontrako babesak.
Dentsitate ertaineko zuntzez osatutako oholak
Zura suaren kontra babesteko, nahastu egiten dira lekeda eta su-babesak
Suaren kontrako azaleko babesa Suaren kontrako babes sakonaren aldean, badu abantaila bat: zura jadanik obran jarrita dagoenean
erabili daiteke.
Lortu nahi diren helburuen arabera, bat edo beste izango da suaren kontra babesteko erabil daite-
keen produktua.
Akaberak, luzituak eta nolabaiteko lodiera daukaten estaldurak
Estaldura horien artean igeltsua da ezagunena. Zuraren gainean ezartzen den geruzaren lodieraren
araberakoa da babes-maila. Lodiera 1 cm-tik gorakoa izanez gero, eraginkorra izaten da babesa.
Zuraren gainean ezarririk, funtzio berbera betetzen duten estaldurarako bestelako materialak dira
porlan-zuntzez, beira-zuntzez, bermikulitaz, zeramika-zuntzez, eta abarrez egindako xaflak.
Pinturak eta bernizak
Aurreko prozeduren bidez zura estali egiten da eta, horregatik, agerian dauden zurezko elementuak
suaren kontra babestu behar badira, suaren kontra babestutako pintura edota bernizak erabili beharko dira.
Produktu horiek sua berandutzeko duten eragina, osaeraren araberakoa ez ezik, euskarriaren gainean
geratzen den pintura solidoaren pelikularen edo geruzaren lodieraren araberakoa ere izaten da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
40
Jakineko lodiera-muga bat dago, eta pintura edo berniza ez-sukoia izanagatik ere, muga horretatik
behera nulua da haren eragina; horrenbestez, ez du suarengandik babesteko funtzioa betetzen.
Honelako sistemek daukaten desabantaila iraupena da; izan ere, 5 urtetik 10 urtera bitartean irauten
dute eta, epe hori igarota, berriztatu egin behar izaten dira.
Disoluzio gaziak
Materialaren gainazalean suaren kontra babestutako gatz jakin batzuk edo horien nahasteak ematean
datza zura suaren kontra azalean babesteko metodo hau. Urtean disolbatu behar dira gatz horiek, fabri-
katzaileak adierazten dituen proportzioetan. Zuraren gainean emateko, zura murgildu edo lainoztatu egiten
da. Ondoren, lehortu egiten da, nahikoa azkar lehortu ere, hezedura azalekoa baino ez baita; izan ere,
gatzak zuraren gainean geratu edo, gehien jotan, pixka bat sartzen dira.
5.5 Zurezko egiturek suaren aurrean duten egonkortasuna
Egiteko dagoen Eraikuntzari buruzko Oinarrizko Araua – Zurezko Egiturak delakoak zehaztuko du
zurezko egitura-elementuek (zutabeak, hagak, solairuak) suaren aurrean duten egonkortasuna kalkula-
tzeko metodoa. “Zurezko egiturak. Kalkulua sute-egoeran” deritzon 5 Eurokodearen 2. zatian jasotako
hondar-sekzioaren metodoa du oinarri planteamenduak.
Zuraren ikazte-abiadura konstantea (0,6 eta 0,9 mm/min ingurukoa) onartuz, denbora-tarte jakin bat
(15, 30, 60 minutu, eta abar) igaro ondoren zurezko piezaren hondar-sekzioa zehaztean datza, funtsean,
prozedura.
Zurezko egitura-elementu batek suaren aurrean daukan egonkortasuna oro har piezaren sekzioaren
araberakoa da. Metalezko elementuekin erkatuz gero, abantaila handia dauka zurak, eroankortasun
termiko baxua duelako batik bat. Altzairuak, eroankortasun termiko altua daukanez, tenperaturak gora
egiten duenean, azkar galtzen ditu erresistentzia eta zurruntasuna; eta suarekiko egonkortasun-denbora
dezenteak lortzeko modu bakarra material isolatzaileen bidezko babesa ezartzea da.
Hala ere, zuraren kasuan, nahikoa da sute-egoeretarako eskatzen den suarekiko egonkortasun-
denbora bermatuko duen gain-neurketa erabiltzea.
Su normalizatu baten kasuan zurak eta metalezko materialek suaren aurrean duten portaera
erkatzen da 5.1. irudian. Ikus daitekeenez, suarekiko egonkortasun-denbora luzatu egiten da zurezko
piezaren eskuairaldea handitu ahala.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
41
5.1. irudia. Zurezko eta metalezko hainbat egitura-elementuren erresistentzia-ahalmenaren agortzea.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
42
66 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Orain arte aztertu diren oinarrizko alderdietan sakontzeko bidea ematen digun bibliografia-bilduma
laburra aurkezten da atal honetan.
Gazteleraz dauden argitalpenak eta beste hizkuntza batzuetan idatzita dauden erreferentziako lan
klasikoak biltzea izan da liburuak aukeratzeko irizpidea.
PROPIETATE FISIKO-MEKANIKOAK ETA TEKNOLOGIA Tecnología de la madera y sus aplicaciones. F. Kollmann.
Nekazaritza Ministerioa. IFIE. Madril, 1959.
675 orr.
Tecnologia del legno. 3 liburuki (5 ale)
G. Giordano.
Unione Tipográfico-Editrice Torinese.
Torino, 1981.
Manual de diseño para maderas del Grupo Andino. Proyectos Andinos de desarrollo tecnológico en el área de los recursos forestales tropicales.
PADT-REFORT.
Junta del Acuerdo de Cartagena Argital.
Lima, 1984.
Características físico-mecánicas de las maderas españolas. A. Gutiérrez eta F. Plaza.
Nekazaritza Ministerioa. IFIE
Madril, 1967
103 orr.
Wood Handbook. Forest Products Laboratory.
U.S: Department of Agriculture.
Washington, 1974.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA
43
Wood Reference Handbook. Canadian Wood Council.
Ottawa, 1991.
560 orr.
Fundamentos teóricos del secado de la madera. H. Álvarez eta J. I. Fernández-Golfín.
MAPA. Institutu Nazionala eta Nekazaritza- eta Elikadura-teknologia.
Madril, 1992.
193 orr.
Manual del Grupo Andino para el secado de maderas. Junta del Acuerdo de Cartagena.
Lima, 1989.
Atlas de maderas tropicales de América Latina. M. Chichignoud eta beste.
Zur Tropikalen Nazioarteko Erakundea. Centre Technique Forestier Tropical.
Abbeville, 1990.
218 orr.
Nomenclature générale des bois tropicaux. ATIBT.
Nogent-sur-Marne, Frantzia, 1982.
216 orr.
Atlas des bois tropicaux. Tome I-Afrique. ATIBT.
Frantzia, 1986.
LANBIDE EKIMENA
44
ZZUURREEZZKKOO OOHHOOLLAAKK
11 PPRROODDUUKKTTUUAARREENN DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Zurezko oholak izendapen generikoaren barruan, ohol-kopuru handia dago, eta haien ezaugarriak
eta erabilerak askotarikoak dira.
Oholen aurkezpen orokorra egingo dugu kapitulu honetan, eta egokitzapenei eta jasotze-araudiari eta
obran jartzeari dagozkien alderdi komunak ere aztertuko ditugu.
Luzera eta zabalera lodierari nagusitzen zaizkion piezak dira oholak. Egurra dute osagai nagusi.
Kapitulu hau irakurtzea interesgarria izango da erabilera jakin baterako ohol-mota aukeratzeko teno-
rean. Ondoren, informazio hori hurrengo kapituluetan handiagotu ahal izango da, sakonago aztertzen
baitituzte ohol-mota guztiak.
22 MMOOTTAAKK
Ohol-moten sailkapen orokorra dator orain eta, aurrerago, zehatzago aztertuko dira.
A.- Zur trinkozko oholak
A.1.- Ohol mihiztatuak
A.2.- Listoi-arimadun oholak
A.3.- Listoi-oholak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 45
B.- Zuretik eratorritako oholak
B.1.- Xafla-oholak
B.1.1.- Ohol kontratxapatua
B.1.2.- Ohol laminatua
B.2.- Partikula-oholak
B.2.1.- Partikula-ohola
B.2.2.- Txirbil-oholak
B.2.2.1.- Txirbil orientatuzko oholak (OSB)
B.2.2.2.- Txirbil-oholak (Waferboard)
B.3.- Zuntz-oholak
B.3.1.- Zuntz-ohol gogorrak
B.3.2.- Dentsitate ertaineko zuntz-oholak
B.4.- Zur eta porlanezko oholak B.5.- Ohol mistoak
B.5.1.- Ohol konposatuak
B.5.2.- Albeolo-oholak
A.- ZUR TRINKOZKO OHOLAK
Definizioa
Batez ere taulaz, taulatxoz edo listoiz fabrikatutakoak. Besteak beste, lekedaturik, matxinbraturik eta
xafla-estalduraz lot daitezke bata bestearekin.
Motak
Ohol mihiztatuak
Taula matxinbratuek osatzen dituzte. Lotune horiek, mihiztaturik ez ezik, lekedaturik ere egon daitezke
(1.1. irudia). Industrian, zurezko ohol deritze.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
46
1.1. irudia. Ohol mihiztatua.
Listoi-arimadun oholak
Luzera berdina edo ezberdina duten eta elkarren artean lekedaturik dauden edo ez dauden listoi-
arimek osatzen dituzte. Arima estaltzeko, xafla bat edo gehiago lekedatzen da trasmailuan arimara; xafla
horiek dira oholaren aurpegiak (1.2. irudia).
Hona hemen arima ohikoenak:
7 cm edo gutxiagoko lodiera duten listoiak
30 cm edo gutxiagoko lodiera duten listoiak
30 cm baino gehiagoko lodiera duten oholtxoak
1.2. irudia. Listoi-arimadun ohola.
Listoi-oholak
Luzera bera edo ezberdina duten eta elkarren artean lekedaturik dauden zurezko listoiek osatzen
dituzte. Ohol bereko listoien lodiera eta zabalera berdinak izaten dira (1.3. irudia).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 47
1.3. irudia. Listoi-oholak.
ZURETIK ERATORRITAKO OHOLAK
Definizioa
Zurezko xaflez edo zurezko elementu txikiz osatuta daude (zurezko partikulak, zuntzak edo txirbilak
dituzte, batik bat; batzuetan beste material lignozelulosiko batzuk ere erabiltzen dira: kalamu-zuntzen
sortak, lihoa, ahotza, eta abar).
Motak
Ohol kontratxapatuak
Lekedaturik dauden zurezko xaflek osatutakoak dira. Elkarren segidako bi xaflen zuntzek jakineko
angelu bat osatzen dute, gehienetan 90º-koa (1.4. irudia).
Oharra: Desbiribilduta edo lauan ebakita lortzen diren eta 7 mm-tik beherako lodiera duten zurezko
orri guztiak hartu ohi dira xaflatzat.
1.4. irudia. Ohol kontratxapatua.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
48
Ohol laminatuak
Aurpegiak lekedatuta dituzten zurezko xaflek osatuta daude. Geruzen zuntzen norabideak paraleloak
dira beraien artean. Zuntzaren norabideak elkarren artean paraleloak izateko moduan lekedatzen dira
xafla guztiak (1.5. irudia).
1.5. irudia. Ohol mihiztatua.
Partikula-oholak
Zurezko partikulen (ezpalak, partikulak, txirbilak eta antzekoak) edota partikula erako bestelako
material lignozelulosikoen (kalamua, lihoa, ahotza eta antzekoak) gainean presioa eta beroa emanez
fabrikatzen dira.
Partikula-oholak
Itsasgarriaren eta presioaren bidez, tenperatura egokian, elkarren artean aglomeratzen diren zurezko
edo bestelako egur-materialezko partikulez osatzen dira (1.6. irudia).
1.6. irudia. Partikula-ohola.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 49
Txirbil-oholak
Itsasgarriaren eta presioaren bidez tenperatura egokian elkarren artean aglomeratzen diren zurezko
txirbilez osatuta daude.
a) Txirbil orientatuzko oholak – OSB (Oriented Strand Board)
Honelako oholetan, alderdietako txirbilen % 70 oholaren luzerako norabidean orientatuta daude, txanda-
katuta. Horrela, oholaren propietateak areagotu egiten dira norabide horretan eta murriztu egiten dira,
ordea, norabide perpendikularrean (1.7. irudia).
1.7. irudia. Txirbil orientatuzko ohola.
b) Txirbil-oholak (Waferboard)
Honelako oholetan, txirbilak ez daude aldez aurretik zehazturiko orientazioan; hortaz, flexioaren aurkako
erresistentzia berdina da, gutxi gorabehera, oholaren noranzko guztietan (1.8. irudia).
1.8. irudia. Txirbil-ohola.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
50
Zuntz-oholak
Zuntz-ohol gogorrak
Zuraren edo bestelako egur-materialen zuntzez osaturik daude, eta horien dentsitatea 0,8 eta 1 g/cm3
bitartekoa izaten da. Itsasgarria eduki dezakete edo ez, fabrikatzeko erabiltzen den prozeduraren arabera.
Prozesua hezea bada, zuraren beraren substantzien bidez gauzatzen da. Prozesua lehorra bada, ordea,
itsasgarriak gehitzen dira. Honelako oholen lodiera ez da 5 mm-tik gorakoa izaten.
Dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Erretxina sintetikoen edo bestelako itsasgarri egokien bidez aglomeraturik eta berotan prentsaturik
dauden zuntz lignozelulosikoek osaturik daude. Dentsitatea 600 eta 800 kg/m3 artekoa izaten da.
Zur eta porlanezko oholak
Presiopean fabrikatzen dira zuraren edo bestelako landare-materialen partikulekin, eta porlan hidrau-
likoaren bidez lotzen dira. Gehienetan gehigarriak eransten zaizkie.
Ohol mistoak
Zuretik eratorritako oholak konbinatuz lortzen dira. Erdian, gehienetan zurezkoa ez den materialez
egindako geruza edukitzen dute.
Ohol konposatua
Honako hauek ditu osagai:
Arima: beirazkoa, kortxo aglomeratuzkoa, bits sintetikozkoa edo gehienetan propietate isola-
tzaileak edota akustikoak izaten dituzten antzeko materialez egindakoa.
Aurpegiak: trasmailuan dauden xaflak, partikula-oholak edo arimari lekedaturiko zuntz-oholak.
Albeolo-ohola
Xafla uhindu edo kiribildua, taulatxoak, zuntzezko ohol mehea, papera edo kartoia dute oinarri eta
albeolo-egitura batek osaturik daude. Haien alderdiak trasmailuan eta arimari lekedaturik dauden zurezko
bi xafla izaten dira.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 51
33 EERRAABBIILLEERRAAKK
Altz
aria
k
Enko
frat
uak
Zoru
-oin
arria
k
Esta
lki-
oina
rria
k
Bar
ruko
ba
nake
tak
Esta
ldur
ak
Hab
e m
isto
en
fabr
ikaz
ioa
Egitu
rak
Ate
ak
Ohol mihiztatuak X — — — — X — — X
Listoi-arimadun oholak X — — — — X — — X
Listoi-oholak X X — — — X — — X
Ohol kontratxapatuak X X X X X X X X X
Ohol laminatuak X — — — — X X X —
Partikula-oholak X X X X X X — X X
OSB oholak — — X X X — X X —
Waferboard oholak — — X X X — — X —
Zuntz-ohol gogorrak X — — — — X — — X
MDF zuntz-oholak X — X X X X — — X
Zur eta porlanezko oholak — X X X
Ohol mistoak X
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
52
44 BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA
4.1 Harrera obran Materiala obran hartzean, komenigarria izaten da honako egiaztapen hauek egitea:
Erabili den garraio-mota
Era trinkoan garraiatu behar dira oholak, pilatuta eta zumitzez eutsita. Ertzek kolperik ez hartzeko
moduan jarri behar dira kamioian, eta olanaz estali. Apainketa-erabileretarako badira, garraiatu bitartean
kolpeak hartu dituzten edo, apur bat bada ere, busti diren ohol guztiak atzera bota behar dira.
Neurriak eta eskuairaldeak
Neurriak eskatutakoak direla egiaztatu behar da. Ohol bakoitzerako neurri-tolerantziak dagozkien
kapituluetan daude adierazirik.
Garrantzi berezia dauka lodiera egiaztatzeak, lodieran hanpadura garrantzitsua izateak ohola estalki-
pean gordeta egon ez dela edo hezetu egin dela adieraz dezakeelako.
Oholaren izaera
Oholak eskatu diren motakoak eta barietatekoak direla egiaztatu behar da. Gainera, honako hauek
ere ikuskatu behar dira:
Kontratxapatuak
Partikulak
Zuntzak
Txirbilak
Kalitateei dagozkien markak egiaztatu behar dira:
Ohol kontratxapatuak
Kanpoko erabilera estali gabea (WBP edo RAH)
Estalkipeko barruko erabilera (MR)
Barruko erabilera lehorra (INT)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 53
Ohiko partikula-oholak
Barruko erabilera lehorra: haren kolorea
Estalkipeko kanpoko erailera: berdea (hezetasunarekiko erresistente diren oholak)
Suaren kontra babestutako oholak: gorria
Zuntz-ohol gogorrak (ez da kalitaterik bereizten)
Dentsitate ertaineko zuntz-oholak:
Barruko erabilera lehorra: haren kolorea
Estalkipeko kanpoko erabilera: berdea (hezetasunarekiko erresistente diren oholak.
Suaren kontra babestutako oholak: gorria
Txirbil orientatuzko oholak
OSB/1: 25 mm zabal den zerrenda urdina
OSB/2: bi zerrenda urdin
OSB/3: 25 mm zabal den zerrenda zuria
OSB/4: bi zerrenda zuri
Itxura orokorra Onddoen erasoa dagoela adieraz dezaketen orban edo kolorazio arrarorik ez dela egiaztatu behar da.
Oholak kontratxapatuak direnean, ez aurpegietan ez ertzetan zulorik ez dela egiaztatu beharko da.
Horrelakorik izateak intsektu xilofagoen erasoa adieraziko luke.
Suaren kontra babestutako oholen kolorazioaren intentsitate-mailak (gorria) eta hezetasunarekiko
erresistente diren oholenak (berdea) ez du esan nahi tratamenduaren eraginkortasuna handiagoa edo
txikiagoa denik, kolorazioa fabrikazio-prozesuan eransten den pigmentazioaren ondoriozkoa baita. Bilte-
giratzeari buruzko daturik eman diezaguke, ordea, kolorazio horren intentsitate-graduak. Oso argiak diren
kolore gorriek edo berdeek, ohola eguzkitan biltegiraturik egon dela adieraz dezake (eguzkiaren eragina).
Hezetasuna
Zenbait erabileratan, eta zalantza izanez gero, interesgarria izaten da materiala hartzean oholek
duten hezetasuna egiaztatzea.
Azkar batean zehatz daiteke zein den hezetasun-edukia, xilohigrometroa erabilita.
Zehaztasuna handiagoa izan dadin nahi badugu, berriz, laginak bidali beharko genituzke laborategira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
54
Dentsitatea
Oholaren propietate fisiko-mekanikoekin erabat lotuta dagoen parametroa da dentsitatea. Zalantza
izanez gero, lagina bidal daiteke laborategi espezializatu batera, dentsitatea zein den zehatz dezaten.
Dokumentazioa
Partidarekin batera doan dokumentazioan argi eta garbi jaso behar dira Proiektuaren Memorian
zehazturik dauden datuak.
Ondorengo kapituluetan, oholen deskribapenetan zehazten dira haien propietateak eta ezaugarriak.
Kalitate-zigiluak edo Markak
Nahitaezkoa ez bada ere, interesgarria izaten da oholek kalitate-zigilua edo marka izatea. Hala,
kanpoko erakunde batek bermatzen ditu oholen propietateak eta, gainera, fabrikatzaileak produkzioaren
eta fabrikazio-prozesuen autokontrola egiten duela adierazten du.
4.2 Obran jartzea
Biltegiratzea eta babesa
Oholek obran luzaroan biltegiraturik egon behar badute,
Eguzkiaren eta euriaren eraginetik babestu beharko dira.
Pila trinkoetan biltegiratu behar dira, arrastelen gainean, lurzoruarekin kontaktuan egon ez
daitezen.
Behar adina arrastel jarri behar da, oholak kopa ez daitezen.
Eguzkiaren eta euriaren eraginetik eta produktu kimikoen zipriztinetatik babestu behar dira.
EZ DA GOMENDAGARRIA OHOLAK KANPOAN BILTEGIRATZEA.
Eguraldia lehorra bada, gomendatzen da gehienez 3 egunez biltegiratzea kanpoan.
Honako hauek eragiten dituzte euriak eta eguzkiak :
Hanpadura garrantzitsuak, hiru norabideetan
Kopadurak
partikula-oholetan, zuntz-ohol gogorretan eta dentsitate ertaineko zuntz-oholetan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 55
Obran jartzean, eguraldia euritsua bada, eta obrako sistemak oholak bustitzeko bide ematen badu
(batez ere estalkietarako erabiltzen direnean), aldi baterako babestu behar dira oholok, behin betiko estali
arte, plastikoak edo olanak erabilita. INOLA ERE EZ ZAIE AZALEKO ESTALDURARIK EMAN BEHAR
BUSTITA DAUDEN OHOLEI.
Atmosferako eragileen eragina oholen propietateen araberakoa da eta, batez ere, lekedatuaren ara-
berakoa (ohikoak, RAH edo hezetasunarekiko erresistenteak). Oro har, esan daiteke hezetasunarekiko
erresistenteak diren oholak kanpoan utz daitezkeela, inolako babesik gabe, gehien jota 8-10 orduz. RAH
ohol kontratxapatuek, obrak dirauen artean kanpoan badaude, ez dute inolako narriadurarik izango.
Ohiko gainerako oholek inoiz ere ez dute busti behar. GOMENDAGARRIA DA OHOLAK ERABILIKO
DIREN TOKIARI DAGOZKION BALDINTZETARA EGOKITZEA ALDEZ AURRETIK.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
56
55 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
Oholen AITIM kalitate-zigilua
Oholen alorrean, Espainian AITIM Kalitate-zigiluen kalitate-marka dago ezarritan. Ondoren dator
horien zerrenda.
2 zk. PARTIKULA-OHOLAK
3 zk. OHOL KONTRATXAPATUAK (RAH, I)
7 zk. OHOL BEREZIAK
7.1 zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO PARTIKULA-OHOLAK
7.2 zk. HEZETASUNAREKIKO ERRESISTENTE DIREN PARTIKULA-OHOLAK
7.3 zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO ZUNTZ-OHOL GOGORRAK
7.4 zk. HEZETASUNAREKIKO ERRESISTENTE DIREN DENTSITATE ERTAINEKO
ZUNTZ-OHOLAK
7.5 zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO DENTSITATE ERTAINEKO ZUNTZ-OHOLAK
7.6. zk. SUAREN KONTRA BABESTUTAKO ETA HEZETASUNAREKIKO
ERRESISTENTEAK DIREN DENTSITATE ERTAINEKO ZUNTZ-OHOLAK
9 zk. ZUNTZ-OHOLAK
9.1 zk. ZUNTZ-OHOL GOGORRAK
9.2. zk. DENTSITATE ERTAINEKO ZUNTZ-OHOLAK
12 zk. OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA
12.1 zk. PARTIKULA-OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA
12.2 zk. DENTSITATE ERTAINEKO OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA
12.3 zk. HEZETASUNAREKIKO ERRESISTENTE DIREN DENTSITATE ERTAINEKO
OHOLEN FORMALDEHIDO-EDUKIA
13 zk. LISTOI-OHOLAK
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 57
66 EESSTTAALLDDUURRAAKK
Partikula-oholak eta zuntz-oholak hobetzeko erabiltzen dira, gehien bat, estaldurak. Honela sailka
daitezke:
Zur naturalezko xaflak
Melaminaz blaitutako apaindura-paperak
Poliesterrezko laminatu apaingarriak
PVCzko laminatuak
Oholaren aurpegi biak estali beharko lirateke estaldura berdinarekin, oholean kopadura eragingo
luketen desorekak saihesteko.
6.1 Zur naturalezko xaflak
Desbiribilduta edo lauan ebakita lortutako eta 7 mm-tik beherako lodiera duten zurezko orri guztiak
hartzen dira zurezko xaflatzat. Printzipioz, espezie guztietatik lor daitezke zurezko xaflak.
6.2 Melaminaz blaitutako apaindura-paperak
Ohol aglomeratuen gainean honelako apaindura-paper blaituak jartzen dira, eta merkatuan ohol mela-
minatuak izenaz ezagunak dira.
Lehenbizi, papera inprimatzen da, zuraren egitura imitatuta, eta gero erretxinaz blaitzen da. Zuraren
azalean jartzen da —ohol aglomeratua izaten da gehienetan—, tartean kolarik jarri gabe; prentsatzean
izaten diren tenperatura altuek eta presioak ordezkatzen dute tarteko kola-geruza hori; izan ere, mela-
mina paperetik oholera iragazten da.
Motak
Akaberaren iraunkortasuna oso alderdi garrantzitsua da, eta sailkatzeko balio du. Euskarri gisa era-
biltzen den paperaren eta blaitzean ematen den erretxina-kopuruaren araberakoa da. Honako hauek
bereiz ditzakegu:
Melaminak
Pisu arin eta ertaineko apaindura-paperak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
58
Melaminak
Melaminen erretxinak erabiliz lortu den iraunkortasun-maila altua denez, produktu honen benetako
jatorria eta izena, papera hain zuzen, alde batera utzi dira.
Erabiltzen diren paperen pisua 80 eta 150 g/m2 bitartekoa izan ohi da. Erabil daitekeen erretxina-
kopurua, berriz, % 0 eta %60 bitartekoa.
Ohol melaminatuek azaleko erresistentzia daukate ezaugarri nagusi, eta oso erresistenteak dira irakiten
dagoen urak, likidoek, urradurek, inpaktuek eta atzaparkadek eragiten dituzten kalteekiko. Sukaldeetako,
bainugeletako eta logeletako altzarietarako eta higadura handiaren mende egongo diren altzarietarako
erabiltzen dira batik bat. Itxura laua eta hotza daukatenez, zur lakatuek ez bezalakoa, haien erabilera
mugatua da. Arazo hori, ordea, neurri batean behintzat zuzendu daiteke, zuraren egitura imitatzen duten
erliebedun ohol melaminatuak erabilita.
Pisu arin eta ertaineko paper apaingarriak
Paperen pisua 50 eta 80 g/m2 bitartekoa izaten da ertainetan, eta 50 g/m2-tik beherakoa, berriz,
arinetan.
Pisu handirik ez dutenez, malguak dira berez; horri esker, azkarrago ijezten dira. Horrezaz gain, erraz
inprimatzen direnez, oso kalitate onak lor daitezke.
Urraduraren eta atzaparkaden aurkako erresistentzia altzarien industrian erabili ahal izatekoa baino
txikiagoa da.
Oso erretxina-geruza fin batez babesten dira lehenbizi paperak eta, gero, laka-akabera ematen zaie.
Horrela, kanpoko kalte mekanikoekiko erresistentzia handitzen da. Blaitze horrek dakartzan onurak era-
biltzen den erretxina-motaren eta kopuruaren araberakoak dira neurri handi batean. Horrelako tratamen-
duen ostean, % 30 areagotzen da, gutxi gorabehera, paperaren pisua, eta errematerako tratamenduen
eraginez, berriz, 10 g/m2 inguru. Azkenean daukaten pisua 65 g/m2 izaten da, gutxi gorabehera, honela
banatuta: paperak, 40 g/m2; erretxinak, 15 g/m2; eta akaberak, 10 g/m2.
Egokitzapenak – erabilerak
Erabilera-eremuak altzarigintza guztia biltzen du bere baitara. Horrezaz gain, eraikuntzarako estal-
durak, autobusetako zoruak eta abar ere hartzen ditu.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 59
Propietateak
Ohol melaminatuaren azaleko propietateak.
Urradurarekiko eta marratzearekiko erresistentzia
Ur-lurrunarekiko erresistentzia
Tenperaturarekiko erresistentzia
Zigarrokinen brasarekiko erresistentzia
Argiaren eraginaren ziozko horitzearekiko erresistentzia
Azido eta baseekiko eta etxeetan erabili ohi diren produktu guztiekiko erresistentzia
Erraz garbitzen da
Talka gogorrekiko erresistentzia
Blaitze-panel lisoak erabil daitezke, edota zura imitatzen dutenak nahiz fantasiakoak. Alderdi bakoi-
tzeko paperen pisua oso ezberdina ez izatea komeni da, bestela desorekak gerta daitezke eta.
6.3 PVCzko laminatuak
PVCzko edo binilo poliklorurozko laminatuak honako hauen nahaste homogeneoen bidez lortzen dira:
Erretxina (PVC)
Egonkortzaileak (erretxina, transformatu bitartean, babestu egiten dute, eta azido klorhidrikoa
askatzea saihesten dute),
Lubrifikatzaileak, errazago transformatzeko,
Lamina erako produktu malguak lortu nahi direnean eransten diren plastifikatzaileak.
Bestelako hainbat produktu ere erants daiteke: kargak, pigmentuak, kolpeen eta inpaktuen
aurkako eragileak, argitarako egonkortzaileak, su-babesak, eta abar.
Erabilerak – egokitzapenak
Merkeago diren eta gaur egun nonahi erabiltzen diren estaldurak daudenez, honelako laminen era-
bilera mugatu egin da, eta sektore-erabilera zehatzagoetara eraman:
Musika-altzariak
Telebista-kutxak
Altzarien atzeko aldeak, barruko aldeak, alboak eta aurrealdeak
Moldurak eta profilak
Ertzak
Ate moldeatuak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
60
Propietateak
PVCk dituen mugen artean, honako hau nabarmentzen da: material termoplastikoa da 75 eta 85 ºC
bitartean, eta deformagarria, berriz, 140 eta 160 ºC bitartean. Horregatik, sentikorra da zigarroen
sugarrarekiko eta adierazi diren tenperaturetatik gorako tenperaturak hartzen dituzten sukalde-
aparatuekiko kontaktuan.
Solidoa eta iraunkorra da.
Ez du urarekiko eta eragile kimikoekiko sentikortasunik, ezta ura beroa denean, edo ur-lurruna
denean ere.
Erresistentzia ona dauka inpaktuekiko eta argiarekiko.
Gainazal beroa dauka.
Zaharkitzearen eta marraketaren aurkako erresistentzia ona.
Garbigarria da, eta erresistentea etxean erabili ohi diren garbiketa-produktuekiko.
6.4 Poliesterrezko laminatuak
Poliesterrezko laminatu apaingarriak zuntz-materialezko geruza batek edo gehiagok (papera, adibidez)
osatzen dituzte. Geruza horiek poliester ez-saturatuzko erretxinetan blaiturik egoten dira, eta gaineko
geruza bernizezkoa izaten dute, material berekoa. Beroaren eta katalizatzaileen bidez gogortzen dira.
Hona hemen egituraren eskema:
Berniza
Poliesterrezko erretxinaz blaituriko paper apaingarria
Poliesterrezko erretxinaz blaituriko sendotze-paperak
Atzealde lixatua
a) Poliesterrezko erretxinaz eginda dago berniza, eta gardena da. Horrela, erabat ikus daiteke hurrengo
geruzaren diseinua, paper apaingarria, alegia.
b) Kolore batekoa izan daiteke paper apaingarria edo, bestela, dekorazioa inprima dakioke, zu-
raren diseinukoa edo fantasiazkoa. Poliesterrezko erretxinaz blaituta egoten da. Pisua 60 eta
150 g/cm2 bitartekoa da.
c) Sendotzeko paperen egitekoa da lodiera nahi adina areagotzea. Paper-geruza gehiago edo
gutxiago erabiltzen da horretarako, lodiera ezberdinekoak. Pisua 80 eta 250 g/cm2 bitartekoa
izaten da. Tonua, berriz, zuritik hasi eta marroi ilunera bitartekoa izan daiteke, paper apainga-
rriaren diseinuaren arabera. Poliesterrezko erretxinaz blaituta egoten dira.
d) Apainketarako ez den alderdia lixaturik egoten da, euskarrira hobeto atxiki ahal izateko.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 61
Honako hauek dira laminatuen fabrikazioan erabiltzen diren lehengaiak: paperak eta poliesterrezko
eta estirenozko erretxinak.
Erabilerak
Gainxaflatu laua Gainazal laua duten euskarriak laminatu apaingarriarekin estaltzen dira. Partikula-oholak, zuntz-oholak
edo kontratxapatuak izan daitezke euskarriak. Zenbait prozedura erabil daiteke: hotzeko prentsaketa,
plater beroen prentsa, prentsaketa jarraitua...
Urea-lekedak, PVAC dutenak, kontaktuko lekedak eta abar erabiltzen dira.
Kopadurak saihesteko, euskarriaren alderdi biak estaltzea gomendatzen da, sandwich simetrikoa izateko.
Gainxaflatu kurboa Ertzak aldez aurretik biribildurik dituzten euskarriak laminatuez estaltzean datza postkonformazioa.
Horrela, ertzak ere laminatu berdinaz estalita geratuko dira.
Oinarrizko etapa batzuk gauzatu behar dira postkonformazioan.
Oso erraza da poliesterrezko laminatuak erabilita postkonformazioa gauzatzea. Aise lortzen da 5 mm-ko
erradioa;, 120–130 ºC-ko tenperatura gomendatzen da. PVAC motako kola (zuria) erabiltzen da, nahizko
azkarra, eta arrabolaz nahiz pistolaz eman daiteke.
Propietateak
Malgutasuna. Kurba nabarmenak dituzten diseinuak egiteko bide ematen du. Honako hauek dira
20 ºC-tan kurbatura-erradioak:
Lodiera, 0,8 mm: 80 mm.
Lodiera, 0,4 mm: 16 mm.
Postkonformazio-gaitasuna berezko ezaugarri dute poliesterrezko erretxinek . Poliester gogortuak,
100 ºC inguruan berotuz gero, nolabaiteko plastikotasuna lortzen du urtu ez arren, hau da, molda-
garri samar bihurtzen da. Denbora igarota ere, poliesterrak ez du galtzen gaitasun hori.
Itxura eta ukiera beroak dira, poliester-erretxinaren eroankortasun termikoa baxua delako.
Erresistentea da orbanekiko, eta erraz garbitzen da.
Distiratsua da.
Ezaugarri horiez gain, azterlanak egiten ari dira, elastikotasun-moduluaren eta trakzioarekiko
erresistentziaren balioak finkatzeko.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
62
Ezaugarriak – Saiakuntzak
53.491/2 Arau-proiektuan definitzen dira laminatu hauek sailkatzen dituzten ezaugarriak:
Urradurekiko erresistentzia
Irakiten dagoen uretan murgiltzearekiko erresistentzia
Bero lehorrarekiko erresistentzia, 180 ºC
Neurrien egonkortasuna tenperatura altuetan
Neurrien egonkortasuna 20 ºC-an
Talkarekiko erresistentzia
Pitzadurekiko erresistentzia
Barcol gogortasuna
Orbanekiko erresistentzia
Argitasunean egotearen ziozko kolore-aldaketekiko erresistentzia
Postkonformazio-saiakuntzak
Anpuluak eratzearekiko erresistentzia
Ur-lurrunarekiko erresistentzia
Elastikotasun-modulua
Trakzioarekiko erresistentzia
Distira
77 AARRAAUUDDIIAA
UNE 56.433 plastikoak. Zurezko partikula-ohol melaminizatuak. 1. zatia: Zehaztapenak. 2. zatia:
Saiakuntza-metodoak.
UNE 56.173. Goi-presioko laminatu apaingarriak (HPL). Erretxina termo-egonkorrak oinarri dituzten
xaflak. 1. zatia: Zehaztapenak. 2. zatia: Ezaugarrien zehaztapena.
UNE 53.491 Plastikoak. Poliesterrezko laminatu apaingarriak. 2. zatia: Ezaugarrien zehaztapena.
EN 438-1, UNE 56.173 bezalakoa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 63
88 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 3894200
Faxa: 93 3894442
Zurezko oholen biltegia eta hornikuntza. Enkofratzeko oholen fabrikazioa.
CANTISA, S.A. Maestro Serrano kalea, 11
46920 Mislata. Valentzia
Tel.: 96 3792823
Faxa: 96 3503665
Estalduren fabrikazioa:
1. mota: Zur naturalezko ertzak biribilkitan eta zerrendatan. Lodiera: 04, mm-tik 6 mm-ra. Aka-
berak: euskarriarekin, lixatuak, aurrekolatuak eta bernizatuak.
2. mota: Zur naturalezko ertzak sustrai-biribilkietan eta zaina zeharka dutela.
3. mota: PVCzko ertzak, kalandran eta estrusioan; 0,4 eta 3 mm bitarteko lodiera.
4. mota: Ertz sintetikoak geruza bakarrean eta melaminan.
CASCO NOBEL, S.A. Cap Roca Industrialdea
08100 Martorelles. Bartzelona
Tel.: 93 5706108
Faxa: 93 5706080
Ohol aglomeratuen estaldurarako paper blaituaren fabrikazioa:
1. mota: Swedorit
2. mota: Swedofoil
3. mota: Swedoedge
INTERBON, S.A. Castañares auzoa, z.g.
09199 Burgos
Tel.: 947 484900
Faxa: 947 483713
Oholen estalduren fabrikazioa:
1. mota: Laminatu apaingarria
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
64
KIMMENE SCHAUMAN WOOD Comunidad de Madrid etorbidea, 35 bis
Burgo Sol eraikina. 36-37 bulegoak
28230 Las Rozas. Madril.
Tel.: 91 6377182
Faxa: 91 6372563
Zurezko oholen fabrikazioa oro har, laminatuak eta altzarietarako osagaiak
MADERAS GAMIZ ZUÑIGA, S.A. Ordezkaria: Martin Cariñana García
Los Arcos kalea, 8 eta 9 (Aireportuko pistaren ondoan)
46940 Manises. Valentzia
Tel.: 96 1544253
Xafla finen fabrikazioa eta hornikuntza: haritza, pagoa, lizarra, gaztainondoa, intxaurrondoa, gereziondoa...
RAMOS TANARRO Antonio López, 64
28019 Madril
Tel.: 91 5696660 / 91 5695639
Faxa: 91 5696660
Estalduren hornikuntza
1. mota: Zur naturalezko xaflak
2. mota: Melaminak
LANBIDE EKIMENA
65
LLIISSTTOOII--OOHHOOLLAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Luzera berdineko nahiz ezberdineko listoiek, elkarren artean itsasgarri baten bidez lotuta, osatzen
dituzte listoi-oholak. Ohol bakoitzeko listoiek lodiera eta zabalera berdinak izaten dituzte.
22 EERRAABBIILLEERRAAKK
Honako hauek dira listoi-oholen erabilera ohikoenak:
Enkofratuak
Altzarigintza
33 MMOOTTAAKK
Listoi-oholak hainbat irizpideren arabera sailka daitezke:
Kokalekuaren arabera
Barrurako listoi-oholak
Erdikanporako listoi-oholak
Kanporako listoi-oholak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
66
Azalaren egoeraren arabera
Adabegidunak edo adabegirik gabeak
Lixatuak edo lixatu gabeak
Estaliak edo estali gabeak
Listoien arteko elementudunak edo elementurik gabeak
Zurezko xaflak, eta abar
Listoien loturaren arabera
Buruen lotura
Buru-loturarik gabeak
Buru-loturadunak
Buru zapala edo topekakoa
Horztun lotura duen burua
Ertzen lotura
Zapala edo topekakoa
Horztun loturaduna
44 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Honako hauek dira produktua osatzen duten materialak:
Zurezko listoiak
Itsasgarriak
Estaldurak
4.1 Zurezko listoiak
Edozein espezieren zura erabil daiteke. Espainian gehien bat saltzen diren oholak intsinis pinuaz eta
itsas pinuaz fabrikatutakoak dira.
Zur trinkoz egindako errektangelu-ebakidurako pieza prismatikoak dira zurezko listoiak. Ebakidura-
neurriak, gehienetan, 40 mm x 120 mm baino txikiagoak izaten dira. Listoiaren lodiera oholaren lodie-
raren berdina da.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 67
4.2 Itsasgarriak
Oholaren ezaugarriak eta propietateak zein diren kontuan hartuta, honako itsasgarri hauek erabil
daitezke:
Melamina-formola
Polibinil azetatoa
55 NNEEUURRRRIIAAKK
1. Honako hauek dira neurririk ohikoenak:
Luzera: 970, 1.000, 1.970 edo 2.000 mm
Zabalera: 500 mm
Lodiera: 27,22 mm
2. Neurriekiko tolerantziak:
Lodiera: ohol lixatuetan, + 0,3 eta – 0,2 mm
Luzera: ± 5 mm, oholen luzera 2.500 mm-koa edo handiagoa denean. ± 2 mm, oholen luzera
2.500 mm-tik beherakoa denean
Zabalera: ± 2 mm
66 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK
6.1 Barruko listoi-oholen propietateak
Ondoren, barrurako listoi-oholen propietateak bilduko ditugu. Ohol horiek bakarrik dute UNE araudia.
Hezetasuna
Oholak, bidaltzen denean, % 12 ± 2ko hezetasuna izan dezake. Biltegiratzeko eta garraiatzeko
baldintzen arabera, aldatu egin daiteke hezetasun-edukia.
Dentsitatea
Zurezko listoiak egiteko erabili den zuraren espezieari dagokiona (hezetasun-edukia % 12 delarik
neurtuta).
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
68
Neurrien egonkortasuna
Erabilitako zur-espezieari dagokiona.
Eroankortasun termikoa
Erabilitako zur-espezieari dagokiona.
Isolamendu akustikoa
Erabilitako zur-espezieari dagokiona.
Suarekiko portaera
Berotze-ahalmena
Erabilitako zur-espezieari dagokiona (4.000 kcal/kg inguru).
Suarekiko erreakzioa
Erabilitako zur-espezieari dagokiona (M-3 edo M-4).
Suaren kontra babesteko tratamenduak egiteko aukera dago.
Sugarren abiadura
Erabilitako zur-espezieari dagokiona (0,36-0,55 mm/min).
Propietateak
Xurgatzea
% 20 (UNE 56.776 arauaren arabera).
Hanpadura
Hala lodieran nola itsaspen-lineekiko norabide perpendikularrean, % 3 da gehienezko balioa
(56.776 UNE).
Esfortzu ebakitzailearekiko erresistentzia
Oholaren lodiera edozein delarik ere, 8,5 N/mm2 baino handiagoa izan beharko du (lekeda-linean
hautsiz gero, gainazaleko zuraren % 50ek behintzat itsatsirik geratu beharko du) (56.777 UNE).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 69
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
7.1 Listoi-oholen aitim kalitate-zigilua
AITIM Kalitate-zigilu sortu berria da Espainian dagoen kalitate-marka bakarra, eta barrurako oholei
aplika dakieke.
Fabrikatzailearen autokontrolerako prozedura bat eta laborategian saiakuntzak egiteko urteko bi ikus-
kapen exijitzen ditu.
UNE arauekin bat etorrita gauzatu behar dira saiakuntzak, eta honako alderdi hauek ebaluatzen dira:
Neurriak
Dentsitatea
Hezetasun-edukia
Ur-xurgapena eta hanpadura
Itsasgarri-lineen erresistentzia
88 AARRAAUUDDIIAA
56.770 UNE. Listoi-oholak. Definizioa, sailkapena eta terminologia.
56.771 UNE. Listoi-oholak. Probeten ebaketa eta saiakuntzen emaitzen ebaluaketa.
56.772 UNE. Listoi-oholak. Probeten neurrien finkapena.
56.773 UNE. Listoi-oholak. Oholen neurrien finkapena. Lodieraren, luzeraren eta zabaleraren finkapena.
56.774 UNE. Listoi-oholak. Dentsitatearen finkapena.
56.775 UNE. Listoi-oholak. Hezetasun-edukiaren finkapena.
56.776 UNE. Listoi-oholak. Erabateko murgilketaren ziozko ur-xurgapenaren eta hanpaduraren finkapena.
56.777 (1) UNE. Listoi-oholak. Lekeda-lineen erresistentziaren finkapena. 1. zatia: Esfortzu ebakitzaileare-
kiko erresistentzia.
56.777 (2) UNE. Listoi-oholak. Lekeda-lineen erresistentziaren finkapena. 2. zatia: Uretan murgildu ondo-
rengo erresistentzia.
56.777 (3) UNE. Listoi-oholak. Lekeda-lineen erresistentziaren finkapena. 3. zatia: Zaharkitze-zikloaren
ondorengo erresistentzia.
56.779 UNE. Listoi-oholak. Zehaztapenak. 1. zatia: Barruan erabiltzeko oholak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
70
99 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 3894200
Faxa: 93 3894442
Izei-ohol lekedatuen biltegia eta hornikuntza.
ETORKI KOOP. Murga Industrialdea, 16
01479 Murga Aiara. Araba
Tel.: 945 399072
Faxa: 945 399223
Intsinis pinuaren fabrikazioa zurezko listoi-oholetarako
FINANCIERA MADERERA, S.A. A Coruña-Tuy errepidea, 57 km
15700 Santiago
A Coruña
Tel.: 981 580055
Faxa: 981 572760
Zurezko listoi-oholen fabrikazioa:
1. mota: Enkofratua
2. mota: Apaingarria
3. mota: Erretilu finkoak
4. mota: Brikolajea
KIMMENE SCHAUMAN WOOD Kontratxapatu bereziak
Comunidad de Madrid etorbidea, 35 bis
Burgo Sol eraikina. 36-37 bulegoak
28230 Las Rozas. Madril.
Zurezko listoi-oholen fabrikazioa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 71
MADERAS BETANZOS, S.A. Gaztelako errepidea, z.g.
15300 Betanzos. A Coruña
Tel.: 981 770906
Faxa: 981 771812
Zurezko listoi-oholen fabrikazioa.
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas Industrialdea. C-P 32 kalea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 310903
Faxa: 947 330642
Zurezko listoi-oholen hornikuntza.
1. mota: Enkofratua
2. mota: Dekorazioa
3. mota: Altzariak
RAMOS TANARRO Antonio López, 64
28019 Madril
Tel.: 91 5696660 / 91 5695639
Faxa: 91 5696660
Zurezko listoi-oholen hornikuntza
LANBIDE EKIMENA
72
OOHHOOLL
KKOONNTTRRAATTXXAAPPAATTUUAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Zurezko xaflek osatzen dituzte ohol kontratxapatuak; zurezko xaflak kolatzen dira, elkarren ondoko bi
xaflen zuntzek jakineko angelu bat, 90º-koa gehienetan, osatzeko moduan.
Honako hauek definitzen dute ohol kontratxapatua:
Erabilitako zur-espeziea edo espezie-taldea
Erabilitako zurezko xaflen kalitatea. Gehienetan, aurpegiaren eta kontraaurpegiaren kalitatea
baino ez da zehazten, baina zenbait erabileratan barruko xaflen kalitatea ere zehaztu behar
izaten da
Kolatze-mota
22 EERRAABBIILLEERRAAKK
Estalki-ohola eta diafragma
Habeartea eta solairuen diafragma
Hormen itxitura eta diafragma
Barruko banaketak, tabikeak
Habe mistoen fabrikazioa (T bikoitzeko habexkak, ohol-arimadunak)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 73
Estaldurak
Enkofratuak
Altzarigintza
Kamioien zamaketa-kaxak
Autobusen zoruak
Egitura-erabileretan, berebiziko materiala da, erresistentzia handia, propietate uniformeak eta pisu
arina dituelako.
33 MMOOTTAAKK Europan gehien erabiltzen den sailkapena (EN 314.2) erabilera-tokiari dagokio (kolatze-mota):
Estali gabeko kanpoko giroan (WBP eta BR)
Estalkipeko kanpoko giroan (erdikanpokoa, MR)
Barruko giro lehorrean (INT)
Gainera, honako hauek aintzat harturik sailka daitezke oholak:
Fabrikazioaren ezaugarriak
Propietate mekanikoak
Azalaren egoera: lixatu gabe, lixaturik, erdierremataturik, estalirik (xafla apaingarriak, estaldura
plastikoak, paper blaitua)
Errematerako gaitasuna
Iparramerikan, erabileraren arabera, honela sailkatzen dira:
Itsasokoak
Apaingarriak
Lurzoruko euskarriak
Enkofratuak
Egiturakoak
Barrurako kolatuak, kanporako itsasgarriekin
Kanporako bereziak
Estaliak
Eta gainera, hauek ere zehazten dira:
Oholaren graduazioa bi letrekin izendatzen da. Letra horiek aurpegiaren eta kontraaurpe-
giaren xaflen sailkapenei dagozkie (adibidez, N-N ohola)
Barruko xaflen gutxieneko kalitatea
Alaren itxura
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
74
Finlandiako oholak sailkatzeko, aurpegian eta kontraaurpegian erabiltzen diren xaflen kalitateen konbi-
nazioa hartzen da aintzat. Honako hauek dira xaflen kalitateak, akatsen arabera:
Urkirako: A, B, BB eta WG.
Koniferoetarako: E, I II, III eta IV.
Hala, B/BB ohol batek, aurpegian B kalitateko xafla edukiko luke eta kontraaurpegian, berriz, BB
kalitatekoa. Honela sailkatzen dira Finlandiako oholak:
Urki-zurarentzat:
A/A B/B S/S BB/BB WG/WG
A/B B/S S/BB BB/WG
A/S B/BB S/WG
A/BB B/WG
A/WG
Konifero-zurarentzat:
E/E I/I II/II III/III IV/IV
E/I I/II II/III III/IV
E/II I/III II/IV
E/III I/IV
E/IV
44 EERRAABBIILLIITTAAKKOO MMAATTEERRIIAALLAAKK Honako hauek dira fabrikazioan erabiltzen diren materialak:
Zurezko xaflak
Itsasgarriak
Estaldurak
4.1 Zurezko xaflak
Espezieak
Zur-espezie gehienak zabalgarriak dira, eta ohol kontratxapatuak fabrikatzeko erabil daitezke.
Espainian ohol kontratxapatuak saldu ohi dira, espezie hauetako egur finen xaflekin birxaflatuak:
Pagoa
Intxaurrondoa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 75
Haritza
Makala
Pinu gorria
Intsinis pinua
Urkia (Finlandia)
Oregon pinua (AEB eta Kanada)
Tropikalak: okumea, enberoa, mansonia, mongoy-a, mukaly-a, perigota, samba, sapelia eta ukola.
Xaflen kalitatea
Akatsen presentziaren eta ugaritasunaren arabera sailkatzen da xaflen kalitatea (adabegiei begiratzen
zaie batez ere).
Herrialdea zein den, sailkapenerako arauak ere aldatu egiten dira. Iparramerikan, hauxe da xaflen
sailkapena: N, A, B, C eta D; Finlandian, urkientzat, honako hau: A, B, S, BB eta WG, eta koniferoentzat,
berriz, beste hau: E, I, II, II eta IV.
4.2 Itsasgarriak
Oholaren ezaugarrien eta propietateen arabera, itsasgarri hauek erabil daitezke:
Urea-formola (barruko aldeetarako)
Fenol formaldehidoa (kanpoko aldeetarako)
4.3 Estaldurak
Honako hauek erabil daitezke estaldura gisa:
Zurezko xafla apaingarriak
Estaldura plastikoak
Erretxina sintetikoetan blaituriko papera
Pintura
Beira-zuntzez sendoturikoak
Eranskin mineralak dituztenak
Metalezko xafladunak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
76
55 NNEEUURRRRIIAAKK
Sarrien erabiltzen diren neurriak 122 x 244 cm dira. Lodiera, berriz, 4 eta 30 mm bitartekoa izaten
da. Xafla-kopurua beti da bakoitia, 3tik 24ra bitartekoa.
Neurrien tolerantzia
Luzeran eta zabaleran: ± 3,5 mm
Lodieran (e lodiera izendatua)
− Lixatuak:
+ (0,2 + 0,03e) mm
(0,4 + 0,03e) mm
0,6 mm, gehien jota
− Lixatu gabeak:
± (0,8 + 0,03e) mm
1 mm gehien jota, e<= 12 mm denean)
edo 1,5 mm gehien jota, e> 12 mm denean
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 77
66 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK
Propietateen uniformetasuna eta pisu arina ditu ezaugarri nagusi ohol kontratxapatuak.
Zurak zuntzaren noranzkoan dituen propietateak zuntzarekiko noranzko perpendikularrean baino
askoz hobeak izaten dira. Ohol kontratxapatuan, bi noranzkoetan dauzkan propietateak berdinduz doaz,
xafla-kopurua gehitu ahala.
Kanpoko aldeko xaflen zuntzaren noranzkoaren arabera (paraleloa edo perpendikularra) zehatz
daitezke oholen propietate mekanikoak.
6.1 Hezetasun-edukia
Ohol kontratxapatuek, bidaltzen direnean, 10 ± % 2ko hezetasuna eduki behar dute. Hezetasun-
eduki hori aldatu egin daiteke, biltegiratzearen eta garraioaren baldintzen arabera.
6.2 Dentsitatea
Dentsitatea, espeziearen araberakoa bada ere, oro har 550 kg/m3-koa dela esan daiteke gutxi gora-
beherako kalkuluetarako.
Xaflak egiteko erabili den espezieari dagokiona izango da dentsitatea (% 12ko hezetasun-edukian
neurturik). Oholak osatzeko espezieak nahasten baldin badira, laborategian multzorako zehaztu den balioa
hartzen da oinarritzat, hezetasun-edukia % 12 izaki.
6.3 Neurrien egonkortasuna
Produktu hau oso egonkorra da neurriei dagokienez; izan ere, aldameneko xaflek murriztu egiten dute
zuntzarekiko noranzko perpendikularrean uzkurtzeko edo dilatatzeko joera, zuntz kontratxapatuaren
noranzkoa baitute.
Orientaziorako datu orokor gisa, ohol kontratxapatuaren hezetasun-edukia % 7tik % 20ra aldaratzen
denean, kalkulatzen da zuntzaren noranzkoan (oholaren luzera) % 0,18ko espantsioa gertatzen dela, eta
zuntzarekiko noranzko perpendikularrean (oholaren zabalera), berriz, % 0,27koa.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
78
6.4 Eroankortasun termikoa
Xaflak lortzeko erabili den espezieari dagokiona izango da eroankortasun termikoa. Oholak osatzeko
espezieak nahasten direnean, dentsitate berdina duen zurari dagokion balioa hartzen da oinarritzat.
Gutxi gorabeherako kalkuluetarako, oro har balio hauek har daitezke aintzat:
Dentsitatea 350 – 450 kg/m3 bitartekoa = 0,10 kcal/mh ºC
Dentsitatea 450 – 600 kg/m3 bitartekoa = 0,13 kcal/mh ºC
6.5 Isolamendu akustikoa
Aireko zaraten aurkako isolamendu akustikoa, 30 mm-ko lodiera duten ohol kontratxapatuetarako,
27 dbA ingurukoa izaten da.
6.6 Suarekiko portaera
Bero-ahalmena: zur trinkoarena adinakoa, 4000 kcal/kg, gutxi gorabehera.
Suarekiko erreakzioa: lodieraren arabera sailkatzen da, eta M-4 (14 mm-tik beherako lodiera)
edo M-3 (14 mm-tik gorako lodiera) izan daiteke.
Suaren kontra babesteko tratamenduak erabil daitezke.
Sugarren abiadura: ikatza egiten den lehenbiziko 3 minutuak alde batera utzita, 0,55 mm/min
ingurukoa dela kalkula daiteke.
6.7 Flexioarekiko erresistentzia eta elastikotasun-modulua
Zurak flexioarekiko erresistentzia handiagoa dauka zuntzaren noranzkoan noranzko perpendiku-
arrean baino. Ohol kontratxapatuak flexioarekiko daukan erresistentzia kontuan hartzeko modukoa da,
zuntzarekiko noranzko perpendikularrean ere (zur trinkoari dagokiona baino 2 aldiz handiagoa, gutxi
gorabehera).
Gaur egun indarrean dauden UNE arauek ez dute ohol kontratxapatuen saiakuntzarako metodorik
edo zehaztapenik aipatzen. Gabezia hori betetzeko, arau amerikarrak (ASTM), ingelesak (BS) edo
frantziarrak (AFNOR) erabili ohi dira. Hurrengo urteetan, ordea, gabezia hori desagertu egingo da,
saiakuntzarako eta zehaztapenetarako EN arau europarrak egiten ari baitira.
Parametro horien balio zehatza laborategietan lortzen da, EN 310 arauarekin bat etorrita oholaren
saiakuntzak eginez.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 79
Ondoko 1. Taulan ageri dira hainbat oholen flexioarekiko erresistentziaren eta elastikotasun-moduluaren
orientazio-balioak, hezetasun-edukia % 12 eta % 15 bitartekoa dela eta 3–5 xaflaz fabrikaturik daudenean.
Zur-espeziea Oregon Pinua
Itsas pinua
Intsinis pinua
Urkia
Flexioarekiko erresistentzia
(tentsio onargarriak)
zuntzarekiko paraleloa
zuntzarekiko perpendikularra
17
11
13
10
13
10
18
10
Elastikotasun-modulua
zuntzarekiko paraleloa
zuntzarekiko perpendikularra
12.000
7.700
7.000
4.000
8.000
5.000
10.000
4.000
Unitateak N/mm2-tan
6.1. taula. Flexioaren aurkako erresistentzia eta elastikotasun-modulua. Gutxi gorabeherako balioak.
Nahikoa kurbadura-erradio txikiaz tolesteko gaitasuna dauka ohol kontratxapatuak inolako kalterik
jasan gabe.
Ohol kontratxapatuari ertz guztietan eusten zaionean, “plaka” efektua lortzen da. Zama ia modu uni-
formean banatzen da oholaren bi noranzkoetan.
6.8 Beste propietate batzuk
Torlojuak eta iltzeak errotik ateratzen direnean erakusten dituen propietateak bikainak dira, ez baita
pitzadurarik gertatzen.
6.9 Egitura-erabilerak
Egituren kalkulua egitean, ebakidura ez-osoaren metodoa erabiltzen da. Metodo horrek oholaren
erresistentzia kalkulatzen du, esfortzuarekiko (trakzioa edo konpresioa) paraleloan antolatzen diren
xaflak edo baoarekiko paraleloan orientatzen diren xaflak (flexioa) ez besterik kontuan harturik.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
80
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
AITIM Kalitate-zigilua, APA zigilua (American Plywood Association).
AITIM Kalitate-zigilua edukitzeko, fabrikatzaileak autokontrolerako prozedura bat egin behar du, eta
urtean bi ikuskapen egiten dira. Ikuskapen horietan laginak biltzen dira, laborategian saiakuntzak egiteko.
UNE arauekin bat etorrita gauzatzen dira saiakuntzak, eta honako alderdi hauek ebaluatzen dira:
Neurriak
Kolatzea
AITIM Kalitate-zigilua argitaratu berria den EN europar araudiari egokituko zaio luze gabe.
APA Kalitate-zigiluak, bere aldetik, AITIM Zigiluaren antzera funtzionatzen du, baina, kasu honetan,
araudi iparamerikarra erabiltzen da.
88 AARRAAUUDDIIAA
56.703 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Terminologiaren definizioa.
56.704 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Alderdien araberako sailkapena.
56.705 (1) UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Kolatze-saiakuntzak. Laginketa. Sailkapena.
56.705 (2) UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Kolatze-saiakuntzak. Saiakuntza fisikoa.
56.706 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Neurriak.
56.718 UNE Zurezko ohol kontratxapatuak. Itsasontzigintzaren alorreko erabilera.
310 EN Zuretik eratorritako oholak. Elastikotasun-moduluaren zehaztapena flexioan eta flexioarekiko
erresistentzia.
EN 313-1. Ohol kontratxapatuak. Sailkapena.
EN 313-2 Ohol kontratxapatuak. Terminologia.
EN 314-1 Ohol kontratxapatuak. Kolatzearen kalitatea. 1. zatia: Saiakuntza-metodoak.
EN 314-2 Ohol kontratxapatuak. Kolatzearen kalitatea. 2. zatia: Zehaztapenak.
EN 315 Ohol kontratxapatuak. Tolerantziak neurrietan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 81
99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Plywood. Its manufacture and uses.
Egilea eta argitaletxea, TRADA. Londres, 1972. 44 orr.
“Ohol kontratxapatuaren propietateen, fabrikazio-prozesuaren, erabiltzen diren itsasgarrien eta merka-
turatzen diren moten deskribapena”.
Plywood. Manufacturing practices.
Egilea: Richard F. Baldwin. Miller Argital. Freeman Publications, San Francisco, 1981. 326 orr.
“Ekoizpen-prozesuaren deskribapena: xaflak lortzea, xaflak lehortzea eta oholen fabrikazioa”.
The uses and applications of finnish birch playwood, blockboard and laminboard in housing.
Egilea eta argitaletxea, Plywood Development Association. Londres, 1970. 33 orr.
“Propietateen, gainazalaren tratamenduen eta eraikuntzarako erabileren deskribapena: estaldurak,
zoruak, habeen fabrikazioa eta abar”.
U.S. Product Standard PS 1 – 83 Tableros contrachapados con la marca APA para su utilización en la construcción y en aplicaciones industriales.
Egilea eta argitaletxea, AITIM. Madril, 1990. 80 orr.
“PS 1-83 arau amerikarraren itzulpena. Iparramerikako ohol kontratxapatuen sailkapena eta mota
guztiak deskribatzen dira”.
Plywood. Properties, design and construction.
Egilea: Nelson S. Perkings. Douglas Fir Plywood Association argitaletxea. Washington, 1962. 132 orr.
“Ohol kontratxapatuen propietateen deskribapena. Egituren kalkulua eta diseinua eta teoria-adibideak”.
Le contraplaqué exterieur CTB – X dans la construction.
Egilea eta argitaletxea, CTB. Paris, 1977. 85 orr.
“Ideia orokorrak eta ohol kontratxapatuen motak, haien propietateak, obran jartzeko arau orokorrak
eta eraikuntzako erabilerak”.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
82
Documentación técnica de la APA sobre tableros contrachapados.
Egilea eta argitaletxea, APA. Washington, zenbait urtetan.
“Hainbat liburuxka tekniko Iparramerikako ohol kontratxapatuen propietateei eta erabilerei buruz”.
Curso de construcción en la madera. Estructuras mixtas, Rehabilitación, Carpintería. Capítulo 1 “Los tableros de madera en la construcción”.
Egilea: Juan Ignacio Fernández Golfín. COAM argitaletxea. Madril, 1989. 118 orr.
“Eraikuntzan erabiltzen diren ohol-moten propietateak”.
Guía práctica para el empleo del tablero contrachapado en encofrados.
Egilea: R. Puig. AITIM Argitaletxea. Madril, 1965. 45 orr.
“CTBren argitalpen frantziarraren itzulpena”.
Empleo del tablero contrachapado “exterior”.
Egilea: R. Puig. AITIM argitaletxea. Madril, 1970. 52 orr.
“CTBren argitalpen frantziarraren itzulpena”.
COFI Exterior playwood for concrete formwork. Reference and design manual.
Egilea eta argitaletxea, COFI. Vancouver, Kanada, 1989. 34 orr.
“Enkofratuetarako erabiltzen diren ohol kontratxapatuen kalkulua eta diseinua”.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 83
1100 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A.
Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
tel.: 93 389 42 00
faxa: 93 389 44 42
Ohol kontratxapatuen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Egiturak
2. mota: Apaindura
3. mota: Enkofratuak
3. mota: Karrozeriak
AMERICAN PLYWOOD ASSOCIATION-APA
Juan Alvarez Mendizabal kalea 3, 3. D
28008 MADRIL
tel.: 91 542 72 50
faxa: 91 542 61 23
Iparramerikako ohol kontratxapatuen hedapenerako bulegoa.
ANGEL DE LA ORDEN-MASOVA, S.A.
Madrilgo errepidea, z.g.
42005 SORIA
tel.: 975 22 60 61
faxa: 975 22 86 26
Ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Egiturak
2. mota: Apaindura
3. mota: Enkofratuak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
84
COMEXVAL, S.A.
Conde Trenor kalea, 4
46003 Valentzia
tel.: 96 391 62 00
faxa: 96 391 75 55
Ohol kontratxapatuen fabrikazioa:
1. mota: Egiturak
2. mota: Apaindura
Ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Enkofratuak
COMPAÑÍA INSULAR MERCANTIL, S.A.
Mare de Deu de la Victoria kalea, 1
07008 Palma
tel.: 971 27 18 50
faxa: 971 24 47 74
Ohol kontratxapatuen hornikuntza.
FINANCIERA MADERERA, S.A.
A Coruña - Tuy errepidea, 57 km
15700 Santiago
tel.: 981 58 00 55
faxa: 981 57 27 60
Ohol kontratxapatuen fabrikazioa:
1. mota: Egiturak
2. mota: Enkofratuak
3. mota: Apaindura
4. mota: Karrozeriak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 85
GABARRO HERMANOS, S.A.
Torre Romeuko errepidea, z.g.
08202 Sabadell. Bartzelona
tel.: 93 726 19 11
faxa: 93 726 07 61
Ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Enkofratuak, aldamioak, egiturak eta apaindurak
2. mota: Karrozeriak eta itsasontziak
3. mota: Altzariak, trokelak, parketa, suaren kontra babestua, erabilera bereziak
INTERNATIONAL PAPER
(ESPAÑA), S.L.
Muntaner kalea, 200. 7. teilatupea
08036 Bartzelona
tel.: 93 209 45 22
faxa: 93 209 47 43
Ohol kontratxapatuen fabrikazioa:
1. mota: Egiturak
2. mota: Apaindurak
3. mota: Enkofratua
KYMMENE SCHAUMAN WOOD
Comunidad de Madrid etorbidea, 35 bis
Burgo Sol eraikina. 36-37 bulegoak
28230 Las Rozas. Madril.
Tel.: 91 6377182
Faxa: 91 6372563
Ohol kontratxapatuen fabrikazioa (**):
1. mota: Enkofratua, aldamioak, egiturak eta apaindurak
2. mota: karrozeriak, itsasontziak
3. mota: altzariak, trokelak, parketa, suaren kontra babestua, erabilera bereziak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
86
MADERAS DE LLODIO, S.A.L.
Alzarrate, 1
01400 Laudio. Araba
tel.: 94 672 01 00/52 16
faxa: 94 672 05 81
Ohol kontratxapatuen fabrikazioa:
1. mota: Egiturak(*)
2. mota: Enkofratuak (*)
MADERAS DEL NOROESTE, S.A.
San Pedroko errepidea, 298-300
15405 Ferrol. A Coruña
tel.: 981 31 61 00
faxa: 981 32 81 54
Ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Egiturak
2. mota: Apaindura
3. mota: Enkofratuak
MADERAS GARNICA, S.A.
Berceoko bidea, z.g.
26320 Baños de Río Tobías. Errioxa
tel.: 941 37 44 00
faxa: 941 37 41 84
Makalezko ohol kontratxapatuen fabrikazioa:
1. mota: Barnealde ekologikoak (I) (*)
2. mota: Altzariak (*)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 87
MADERAS SORIANO, S.A.
Bayas industrialdea. C-P, 32.
09200 Miranda de Ebro. Burgos
tel.: 947 31 09 03
faxa: 947 33 06 42
Lodiera guztietako ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Apaindura
2. mota: Enkofratuak
3. mota: Altzariak
PRODEMA, S.A.
San Miguel auzoa, 9
20250 Legorreta. Gipuzkoa
tel.: 943 80 62 26/47
faxa: 943 80 61 50
Erresistentzia handiko ohol kontratxapatuen fabrikazioa:
1. mota: Zoruak, hormak, sabaiak
2. mota: Estalkiak eta kanpoko aldeko fatxadak
RAMOS TANARRO Antonio López, 64
28019 Madril
tel.: 91 569 66 60/56 39
faxa: 91 569 66 60
Ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Apaindura
2. mota: Barruko aldeak
3. mota: Kanpoko aldeak
4. mota: Aeronautika
5. mota: Karrozeriak
6. mota: Trokelak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
88
SALENA IBERICA, S.A. - ISOROY
Constati industrialdea C/B 21 – 22 partzelak
43120 Constanti. Tarragona
tel.: 977 29 65 15
faxa: 977 29 65 16
Ohol kontratxapatuen hornikuntza:
1. mota: Egiturak (*)
2. mota: Apaindura (*)
3. mota: Enkofratuak
(*) AITIM Kalitate-zigilua
(**) ISO 9002 arauaren araberako Kalitate-zigilua
LANBIDE EKIMENA
89
PPAARRTTIIKKUULLAA--OOHHOOLLAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Zurezko edo bestelako egur-materialezko partikulek osatzen dituzte partikula-oholak; elkarren artean
itsasgarriaren eta presioaren bidez aglomeratzen dira.
Partikula-ohola eta ohol aglomeratua sinonimoak dira. Izendapen zuzena “zurezko partikulen ohol
aglomeratua” da, baina aurreko bi izenak ezagunagoak dira.
22 EERRAABBIILLEERRAAKK
Ateen fabrikazioa
Altzarien fabrikazioa
Altzari banatzaileak eta manparak
Estalkien oinarria
Barruko banaketak, tabikeak
Hormen bikoizketa
Sabai aizunak
Aurrefabrikatuak
Zoruen oinarria
Enkofratuak
Kaxa-habeak edo kasetoiak
Errodapiak, zokaloak, eta abar.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
90
33 MMOOTTAAKK
1. Partikula-oholak sailkatzeko, azalaren akaberan oinarritu gaitezke:
Partikula-ohol biluzia
Partikula-ohol estalia
Azalaren itxura hobetu zaion partikula-ohola da. Itxura hobetzeko, honako hauek erabil daitezke:
Zurezko xaflak
Poliesterrezko laminatu apaingarriak
PVCzko laminatuak
Paper apaingarri blaituak: dentsitate arineko eta ertaineko paperak, melaminez blaituak
Lakak
Bernizak
2. Ohol biluziak, gainera, hartzen dituzten tratamendu berezien arabera ere sailka daitezke:
Hezetasunarekiko erresistenteak diren partikula-oholak
Honelako oholei lehen “hidrofugo” zeritzen, baina gaur egun, berriz, hezetasunarekiko erre-
sistenteak direla esaten da.
Partikula-ohol hauen hezetasunarekiko portaera hobetuta dago. Kolatzeak uraren eraginare-
kiko daukan erresistentzia neurtzeko, uretan murgildu ondoren, oholaren aurpegiekiko trakzio
perpendikularrarekiko erresistentzia erabiltzen da. Honelako oholetan, zaharkitze azelera-
tuaren proba egin ostean trakzioarekiko erresistentzia eta hanpadura hobeak izaten dira
ohiko partikulez osatuta dauden oholenak baino.
Oholen hezetasun-edukia % 18tik gorakoa ez izateko baldintza higrotermikoak daudenean
erabiltzen dira. Ur-zipriztinak izateko arriskua dagoenean, berriz, azala babestea gomendatzen
da (melamina-paperak, pinturak, eta abar).
Ohola hezetasunarekiko erresistentea izateak ez du esan nahi behar den moduko babes
gabe aire zabalean utz daitekeenik.
Honelako oholek tonu berdexka izaten dute.
Suaren kontra babestutako Partikula-ohola
Partikula-ohol hauen suarekiko portaera hobetuta dago. Ohiko partikula-oholen propietate
fisiko-mekaniko berdinak dituzte.
Ohiko partikula-oholek M-4 (14 mm-tik beherako lodiera) edo M-3 (14 mm-tik gorako lodiera)
sailkapena edukitzen dute.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 91
Suaren kontra masan babestutako partikula-oholek honako sailkapen hauek eduki ditzakete:
− M-1: Ez-suharberak
− M-2: Nekez suhar daitezkeenak
− M-3: Suhartzeko nolabaiteko aukera dutenak
Kolorazio gorria izaten dute honelako oholek.
Formaldehidoen jakineko edukia duten partikula-oholak
Honelako partikula-oholek, ohola erabat lehorra denean, formaldehido-eduki hau izaten
dute HCHO mg/100 g-ko proportzioan:
− E-1 <= 10
− E-2 <= 30
− E-3<= 45
− E-4<= 100
Hezetasunarekiko erresistenteak diren eta suaren kontra babestutako partikula-ohol mistoak
Honelako partikula-oholetan hobetuta izaten da hezetasunarekiko eta suarekiko portaera.
Hezetasunarekiko erresistenteak diren eta formaldehido-eduki baxua duten partikula-ohol mistoak
Honelako partikula-oholetan, hezetasunarekiko portaera hobetuta dago eta formaldehido-edukia
zehaztutako balioen artekoa da.
Eragile biologikoen aurkako tratamendua duten partikula-oholak
Honelako partikula-oholek hobetuta dute eragile biologikoekiko portaera (intsektu xilofagoak,
onddo xilofagoak, termitak, eta abar).
Oholak % 18-20tik gorako hezetasun-edukia hartu badezake, honelako oholak erabiltzea
gomendatzen da.
Ohol hauen kolorazioa urdina da.
3. Europar araudi berriak —zirriborro-fasean dago— honela sailkatuko ditu oholak, erabileraren arabera:
Erabilera orokorretarako oholak
Giro lehorreko barnealdeetan erabiltzeko oholak (altzariak barne)
Eraikuntzan erabiltzeko oholak:
− Giro lehorrerako
− Giro hezerako
Ohol bereziak:
− Prestazio altuko egitura-oholak
− Eraso biologikoekiko erresistentzia hobetu zaien oholak
− Suaren kontra babestutako oholak
− Isolamendu akustikorako oholak
− Beste zenbait
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
92
44 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Honako hauek dira fabrikazioan esku hartzen duten materialak:
Zur-partikulak
Itsasgarriak
Estaldurak
Gehigarriak
4.1 Zur-partikulak
Zur-partikulen formak eta neurriek eragin handia daukate oholaren propietateetan. Erabiltzen diren
partikulen luzeraren eta lodieraren arteko erlazioa 60 eta 120 bitartekoa izaten da. Esperimentuen bidez
partikuletarako neurri onenak honako hauek direla ondorioztatu da, eta argibide gisa jasotzen dira hemen:
Kanpoko geruzak: lodiera 0,10 – 0,3 mm
luzera 10,00 – 20,0 mm
zabalera 3,00 – 6,0 mm
Barruko geruzak: lodiera 0,30 – 0,5 mm
luzera 10,00 – 20,0 mm
zabalera 3,00 – 6,0 mm
Partikulak lortzeko Espainian gehien erabiltzen diren espezieak pinuak diren arren, makala, eukaliptoa
eta abar ere erabiltzen dira.
4.2 Itsasgarriak
Oholaren ezaugarrien eta propietateen arabera, honako itsasgarri hauek erabil daitezke:
Urea – formola
Urea – melamina – formola
Fenola – formaldehidoa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 93
4.3 Gainazalen egoera
Honako gainazal hauek erabil daitezke partikula-ohola hornitzeko:
Lixatu gabeak
Lixatuak
Melamina bi aurpegietan dutenak
Melamina aurpegietako batean dutenak
Xafla sintetiko bernizagarriak
Xafla sintetiko bernizatuak
Paper lakatuak
Hainbat zuren xafla naturalez birxaflatuak
Fenol-paperak
Altzairuzko edo kobrezko xaflez birxaflatuak
4.4 Gehigarriak
Fabrikazio-prozesuan, propietateetako batzuk hobetzeko, partikula-oholei eransten zaizkien produktu
kimikoak dira. Honako hauek dira gehien erabiltzen diren gehigarriak:
Argizariak, hezetasuna gehiago aldaratzeko
Suaren kontrako babesa duten produktuak
Produktu intsektizidak
Produktu fungizidak
Gogortzaileak
Ohol-motak partikulak oholaren lodieran antolatzeko moduaren arabera:
Homogeneoa: geruza bakarra
Lodiera guztian forma eta ezaugarri berdineko partikulez osatuta daudenak (4.1a irudia).
Geruza anitzekoa = Geruza anizkunak
Partikulen forma eta ezaugarriak ezberdinak dira geruzaren arabera, baina homogeneoak geruza
bakoitzean; oholaren lodieran barrena eta lodieran egitura simetrikoa osatzen dute. Hiru geruza dituena
da ezagunena, aurpegiko bi geruzak eta arima den beste batek osatzen dutena (4.1b irudia).
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
94
Partikulen banaketa jarraitua
Partikulen forma eta ezaugarriak oholaren lodieran barrena era jarraituan eta simetrikoan aldatzen
dira (4.1c irudia).
4.1. irudia. Partikula-oholen motak, partikulen banaketaren arabera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 95
55 NNEEUURRRRIIAAKK
5.1 Luzera, zabalera eta lodiera
Barietate handia dago luzerari (2.050 mm-tik hasi eta 4.880 mm-raino), zabalerari (1.220 mm-tik
2.500 mm-raino) eta lodierari (2,5 mm-tik 40 mm-raino) dagokienez.
Luzera eta zabalera ohikoenak hauexek dira: 2,44 x 2,05; 4,88 x 2,05; 3,66 x 1,83 m; lodieretarako,
berriz, honako hauek: 16, 19, 22 eta 30 mm.
Informazio gehiago nahi izanez gero, direktorioan ageri diren fabrikatzaileei egin dakieke kontsulta.
Gaur egun merkatuan dauden zatikagailuak erabilita, edonolako zabalera eta luzera lor daiteke,
hasierako formatuaren arabera. Fabrikatzaile batzuek jadanik zatikaturik ematen dituzte oholak.
5.2 Tolerantziak (UNE 56.715)
Luzeran, ± 5 mm, luzerak 2.550 mm-koak edo handiagoak direnean, perpendikulartasun-akatsei
egozten zaizkien desbideratzeak barne. Luzerak 2.550 mm-tik beherakoak direnean, berriz, ± 2.
Zabaleran, ± 2 mm, perpendikulartasun-akatsei egozten zaizkien desbideratzeak barne.
Lodieran, ± 0,3 mm ohol lixatuak eta estaliak direnean, eta ± 0,75 mm, berriz, lixatu gabeko oholak
izanez gero.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
96
66 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK
6.1 Hezetasun-edukia
Partikula-oholen hezetasun-edukiak, bidaltzen direnean, 9 ± % 2koa izan behar du, urarekiko erre-
sistentzia duten partikula-oholak direnean salbu; horrelakoetan, 9 ± % 3koa izan behar du. Hezetasun-
eduki hori aldatu egiten da biltegiratzeko eta garraiatzeko baldintzen arabera.
6.2 Dentsitatea
Oso aldakorra izan daiteke dentsitatea, eta 250 – 280 kg/m3 bitartekoa izaten da.
Eraikuntzan erabiltzen diren partikula-oholen dentsitateak gutxienez 550 kg/m3 izan behar du.
6.3 Neurrien egonkortasuna
Partikula-oholek zuraren izaera higroskopikoari eusten diote eta, horregatik, hezetasun-edukiak ingu-
runeko baldintza termikoekiko orekan irautera jotzen du. Hori horrela, neurriak aldatzen dira luzerari,
zabalerari eta lodierari dagokienez. Ohola kontrako baldintza higrotermikoen mende egongo dela aurre-
ikusten denean edo neurrien egonkortasun handiagoa behar denean, hezetasunarekiko erresistentzia
duten partikula-oholak erabiltzea gomendatzen da.
Hezetasun-edukian izan daitezkeen aldaketek eragin ditzaketen arazoak saiheste aldera, mekanizatu
egin beharko litzateke ohola, eta azken erabilerari dagokion hezetasun-edukia duela landu.
6.4 Eroankortasun termikoa
Oholaren dentsitatearen araberako eroankortasun termikoen balioak daude bildurik 4.1. taulan.
DENTSITATEA kg/m3
EROANKORTASUN TERMIKOAREN KOEFIZIENTEA kcal/mh ºC
800 – 600 0,16
600 – 500 0,13
500 – 400 0,11
400 – 300 0,09
4.1. taula. Partikula-oholen eroankortasun termikoa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 97
6.5 Isolamendu akustikoa
Oholaren dentsitatearen araberako isolamendu akustikoen balioak daude bildurik 4.2. taulan.
LODIERA mm-tan
ISOLAMENDU AKUSTIKO NORMALIZATUA dbA
10 – 16 25
17 – 22 26
22 – 30 27
4.2. taula. Partikula-oholen isolamendu akustikoa.
6.6 Suarekiko portaera
Berotze-ahalmena: aldagarritzat hartzen da; M-4 ohol sailkatuentzat 4.100 kcal/kg-tik hasi
eta M-1entzako 1.900 kcal/kg-ra bitartean.
Suarekiko erreakzioa: Lodieraren arabera sailkatzen dira; M-4 (14 mm-tik beherako lodiera)
edo M-3 (14 mm-tik gorako lodiera).
Suaren kontra babesteko tratamenduak erabil daitezke.
Sugarren abiadura: ikatza sortzen den lehenbiziko 3 minutuak alde batera utzita, 0,53 mm/min.
6.7 Propietate mekanikoak
Honako ezaugarri eta propietate hauek azaltzen dira tauletan, lodieraren arabera, partikula-oholetarako
eta urarekiko erresistenteak diren partikula-oholetarako:
neurrien tolerantzia
hezetasun-edukia
neurrien aldaketak (xurgapena, hanpadura)
aurpegiekiko perpendikularra den trakzioarekiko erresistentzia
flexioarekiko erresistentzia
elastikotasun-modulua
Oharra: erresistentziaren balioak hausturaren batez besteko balioak dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
98
LODIERA-TARTEAK EZAUGARRIAK UNIT.
8<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 34<l<=40 40<l<=60
Lodiera izendatua
Eskuairaldea:
Luzera
Zabalera
mm
l ± 0,3 mm
± 5 mm baldin eta lu >= 2.550 mm ± 2 mm baldin eta lu >= 2.550 mm ± 2 mm-ra
Hezetasuna % % 9 ± 2
Neurrien aldaketak:
Hanpadura Xurgatzea
% %
<= % 6 <= % 35
Aurpegiekiko trakzio perpendikularra
N/cm2 >=40 >=35 >=30 >=20 >=20 —
Flexioarekiko erresistentzia
N/mm2 >=20 >=18 >=16 >=12 >=10 —
Elastikotasun-modulua N/mm2 >=3.200 >=2.800 >=2.500 >=2.200 >=1.800 —
4.3. taula. Partikula-oholen propietateak (UNE 56.714)
LODIERA-TARTEAK EZAUGARRIAK UNIT.
8<l<=13 13<l<=16 16<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40
Lodiera izendatua mm ± 0,4 mm ± 0,4 mm ± 0,4 mm ± 0,5 mm ± 0,5 mm ± 0,5 mm
Hezetasuna % % 9 ± 3
Neurrien aldaketak:
Hanpadura Xurgatzea
% %
>= 8 >= 35
>= 6 >= 35
>= 6 >= 35
>= 6 >= 35
>= 6 >= 35
>= 6 >= 35
Aurpegiekiko trakzio perpendikularra
N/cm2 >=50 >=50 >=50 >=50 >=40 >= 35
Flexioarekiko erresistentzia
N/mm2 >=22 >=22 >=19 >=17 >=14 >= 12
Elastikotasun-modulua N/mm2 >=3.200 >=2.800 >=2.800 >=2.500 >=2.200 >= 1.800
Aurpegiekiko trakzio perpendikularra
N/cm2 >=30 >=30 >=25 >=20 >=15 >=15
Lodiera-hanpadura % < 8 < 8 < 8 < 8 < 8 < 8
4.4. taula. Urarekiko erresistente diren partikula-oholen propietateak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 99
6.8 Europako arau berriek ezarriko dituzten propietateak
Oholei buruzko Europako arauak (EN) oraindik onetsi gabe dauden arren, egoki iritzi diogu arau-
proiektuen zehaztapenak ondorengo tauletara biltzeari. Ez dugu uste aldaketa edo aldakuntza askorik
izango denik baina, hala ere, ondoren ageri diren datuak kontuz eraili behar ditugu arau horiek onartzen
ez diren bitartean:
4.5. taula: Partikula-ohol guztietarako zehaztapen orokorrak (EN 312-1)
4.6. taula: Ingurune lehorrean erabiltzekoak diren erabilera orokorreko oholen zehaztapenak
(EN 312-2)
4.7. taula: Barrualdeetan erabiltzekoak diren (altzariak barne) oholen zehaztapenak (EN 312-3)
4.8. taula: Ingurune lehorreko oholen zehaztapenak (EN 312-4)
4.9. taula: Ingurune hezeetako egituretan erabiltzekoak diren oholen zehaztapenak (EN 312-5)
4.10. taula: Egitura-erabileretarako prestazio altuko oholen zehaztapenak (EN 312-6)
EZAUGARRIA Saiakuntza-metodoa Zehaztapenak
Neurri izendatuen tolerantzia
Lodiera (lixaturik) ohol berean eta ohol artean
Lodiera (lixatu gabe) ohol berean eta ohol artean
Luzera eta zabalera
EN-324-1
± 0,3 mm
-0,3 mm +1,7 mm
± 5 mm
Ertzen zuzenaren tolerantzia EN 324-2 1,5 mm/m
Eskuairaldearen tolerantzia EN 324-2 2 mm/m
Hezetasun-edukia EN 322 % 5-13
Dentsitate-aldaketa oholaren baitan EN 323 ± % 10
Edukia formaldehidoan (zulatzailearen balioa)
1. motakoa
2. motakoa
EN 120
<= 8mg/100 g
> 8 mg/100 g
<= 30 mg/ 100 g
4.5. taula. Partikula-ohol guztietarako zehaztapen orokorrak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
100
ZEHAZTAPENAK
Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNITATEA
3<l<=6 6<l<=13 3<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l
Aurpegiekiko trakzio perpendikularra
N/mm2 14 12,5 11,5 10 8,5 7 5,5
Flexioarekiko erresistentzia
N/mm2 0,31 0,28 0,24 0,20 0,17 0,14 0,14
4.6. taula. Ingurune lehorrerako erabilera orokorreko oholen zehaztapenak.
ZEHAZTAPENAK
Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNIT.
3<l<=4 4<l<=6 6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l
Flexioarekiko erresistentzia
N/mm2 13 15 14 13 11,5 10 8,5 7
Elastikotasun-modulua flexioan N/mm2 1.800 1.950 1.800 1.600 1.500 1.350 1.200 1.050
Trakzio perpendikularra N/mm2 0,45 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25 0,20 0,20
Azala erauztea N/mm2 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8 0,8
4.7. taula. Barruko aldeetarako oholentzako (altzariak barne) betekizunak ingurune lehorrerako.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 101
ZEHAZTAPENAK Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNIT. Saiakuntza-
metodoa 3-4 4<l<=6 6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l
Flexioarekiko
erresistentzia N/mm2 EN 310 15 17 17 15 13 11 9 7
Elastikotasun-
modulua
flexioan N/mm2 EN310 1.950 2.200 2.300 2.150 1.900 1.700 1.500 1.200
Trakzio
perpendikularra N/m2 EN319 0,45 0,45 0,40 0,35 0,30 0,30 0,20 0,20
Hanpadura
lodieran % EN317 23 19 16 15 15 15 14 14
4.8. taula. Ingurune lehorreko egituretarako oholen zehaztapenak.
ZEHAZTAPENAK Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNIT.
3-4 4<l<=6 6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l
Flexioarekiko
erresistentzia N/mm2 20 19 18 16 14 12 10 9
Elastikotasun-
modulua flexioan N/mm2 2.550 2.550 2.550 2.400 2.150 1.900 1.700 1.550
Trakzio
perpendikularra N/m2 0,50 0,50 0,45 0,45 0,40 0,35 0,30 0,25
Hanpadura
lodieran % 13 12 11 10 10 10 9 9
4.9. taula. Ingurune hezeko egituretarako oholen zehaztapenak.
ZEHAZTAPENAK
Lodiera-tartea (izendatua, mm-tan) PROPIETATEA UNITATEA
6<l<=13 13<l<=20 20<l<=25 25<l<=32 32<l<=40 40<l
Flexioarekiko
erresistentzia N/mm2 20 18 16 15 14 12
Elastikotasun-modulua
flexioan N/mm2 3.150 3.000 2.550 2.400 2.200 2.050
Trakzio
perpendikularra N/mm2 0,60 0,50 0,40 0,35 0,30 0,25
Hanpadura lodieran % 15 14 14 14 13 13
4.10. taula. Egituretan erabiltzeko prestazio handiko oholen zehaztapenak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
102
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK AITIM KALITATE-ZIGILUAK
Partikula-oholak
Suaren kontra babestutako partikula-oholak
Hezetasunarekiko erresistente diren partikula-oholak
Formaldehido-eduki baxua duten partikula-oholak
AITIM kalitate-zigiluak fabrikatzailearen autokontroleko prozedura bat eta laborategian saiakuntzak
egiteko urteko bi ikuskapen exijitzen ditu.
UNE arauekin bat etorrita gauzatzen dira saiakuntzak, eta honako alderdi hauek ebaluatu behar dira:
Dentsitatea
Hezetasun-edukia
Flexioarekiko erresistentzia eta elastikotasun-modulua
Aurpegiekiko perpendikularra den trakzioarekiko erresistentzia
Erabateko murgilketaren ondoriozko ur-xurgapena eta hanpadura
Formaldehido-edukia
Neurrien egonkortasuna
Iltzeen eta torlojuen erauzketarekiko erresistentzia
Suarekiko erreakzioa
Hezetasunarekiko erresistentzia
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 103
88 AARRAAUUDDIIAA
8.1 Erabilerei buruzko araudia
UNE 56.716 Partikula-oholak. Kolatzearen erresistentzia urarekiko hainbat tenperaturatan. Sailkapena.
UNE 56.724 Partikula-oholak. Sailkapena eta kontrola formaldehido-edukiaren arabera.
UNE 56.747 Partikula-oholak. Suaren kontra babestutako partikula-oholak T-313. Ezaugarri fisiko-
mekanikoak.
UNE 56.749 Estalkien oinarri gisa erabiltzeko partikula-oholak.
UNE 56.750 Enkofratuetan erabiltzeko partikula-oholak.
UNE 56.751 Barruko banaketetan erabiltzeko partikula-oholak.
UNE 56.752 Partikula-oholak, zoruen oinarri gisa erabiltzeko zehaztapenak.
8.2 Saiakuntzen araudia
UNE 56.708 Partikula-oholak. Saiakuntzarako probetak prestatzea.
UNE 56.709 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Pisu espezifikoaren zehaztapena.
UNE 56.710 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Hezetasunaren zehaztapena.
UNE 56.711 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Flexioarekiko erresistentziaren eta elastikotasun-moduluaren
zehaztapena.
UNE 56.712 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Aurpegiekiko trakzio perpendikularrarekiko erresistentziaren
zehaztapena.
UNE 56.713 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Uretan erabat murgiltzearen ondoriozko hanpaduraren eta
xurgatzearen zehaztapena.
UNE 56.717 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Ur beroaren eraginaren ondoren aurpegiekiko trakzio
perpendikularrarekiko erresistentziaren zehaztapena.
UNE 56.723 Partikula-oholak. Formaldehido-edukiaren zehaztapena. “Zulatzailearena” erauzpen
bidezko metodoa.
UNE 56.725 Partikula-oholak. Formaldehido-emisioaren zehaztapena baldintza zehatzetan.
Formaldehido-emisioaren metodoa.
UNE 56.746 Partikula-oholak. Oholak duen hezetasunarekiko erresistentziaren zehaztapena. T 313
metodoaren bidez azeleratutako zaharkitze-proba.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
104
UNE 56.753 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Neurrien egonkortasunaren zehaztapena hezetasun-
aldaketen aurrean.
UNE 56.754 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Talkarekiko erresistentziaren zehaztapena.
UNE 56.755 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Torlojuak erauztearekiko erresistentziaren zehaztapena.
UNE 56.756 Partikula-oholak. Saiakuntzak. Iltzeak erauztearekiko erresistentzia.
8.3 Araudi lagungarria
UNE 56.714 Partikula-oholak. Ohiko oholak. Ezaugarri fisiko-mekanikoak.
UNE 56.715 Partikula-oholak. Neurriak.
UNE 56.707 Partikula-oholak. Definizioak. Sailkapena.
UNE 56.748 Partikula-oholak. Kolorazioa.
8.4 Europako arauak EN 120 Zuretik eratorritako oholak. Formaldehido-edukiaren zehaztapena. “Zulatzailearena” erauzpen-
metodoa.
EN 309 Partikula-oholak. Definizioa eta sailkapena.
EN 310 Zuretik eratorritako oholak. Flexioko elastikotasun-moduluaren eta flexioarekiko erresistentziaren
zehaztapena.
EN 311 Partikula-oholak. Azala erauztearekiko erresistentzia. Saiakuntza--metodoa.
EN 317 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Lodiera-hanpaduraren zehaztapena, uretan murgildu ondoren.
EN 319 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Oholaren planoarekiko trakzio perpendikularrarekiko erre-
sistentziaren zehaztapena.
EN 322 Zuretik eratorritako oholak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena.
EN 323 Zuretik eratorritako oholak. Dentsitatearen zehaztapena.
EN 324-1 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 1. zatia: Lodieraren, zabaleraren
eta luzeraren zehaztapena.
EN 324-2 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 2. zatia: Eskuairaldearen eta ertzen
zuzenaren zehaztapena.
EN 325 Zuretik eratorritako oholak. Probeten neurrien zehaztapena.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 105
99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Tecnología de tableros de partículas
Egileak: Walter Ginzel eta César Peraza
Argitaletxea: MAPA – Instituto Forestal de Investigación y Experiencias, 1966
185 orr.
“Partikula-oholen fabrikazioaren, ekoizpenaren kontrolaren eta oholen aukeraketaren eta erabileraren
deskribapena”.
El tablero aglomerado en la construcción
Egileak: J. Grau, A. Verd, Mª V. Gutiérrez Guitian.
Argitaletxea: ODITA, 1979
221 orr.
“Ohol aglomeratuaren erabilerak eraikuntzan: tabikeak, zoruak, sabaiak, estalkiak, kanpoko hormak,
prefabrikazio arina. Eraikuntzako ohol aglomeratuari buruzko informazio teknikoa”.
Estudio general de aplicaciones del tablero aglomerado de madera en la construcción
Egilea: Joaquín Grau Enguix
Argitaletxea: ODITA, 1978
98 orr.
“Ohol aglomeratuaren erabilerak eraikuntzan: tabikeak, zoruak, sabaiak, estalkiak, kanpoko hormak,
prefabrikazio arina. Eraikuntzako ohol aglomeratuari buruzko eraikuntzako informazio teknikoa”.
El tablero aglomerado de madera en cerramientos
Egilea: J.I. Fdez. Golfin
Argitaletxea: ODITA, 1985
32 orr.
“Ohol aglomeratuaren erabilera itxituretan”.
El tablero aglomerado de madera hidrófugo en encofrados y base de cubiertas
Egilea eta argitaletxea: ODITA, 1985
44 orr.
“Ohol aglomeratuaren erabilera enkofratuetan eta estalkien oinarri gisa”.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
106
El tablero aglomerado de madera como base de suelos
Argitaletxea: ODITA.
“Ohol aglomeratuen erabilera zoruen oinarri gisa”.
Particleboard Volume 1: Materials, Volume 2: Technology
Egilea: A. A. Moslemi
Argitaletxea: Southern Illinois University Press, 1974
1. aleak: 244 orr.
2. aleak: 244 orr.
“Partikula-oholen fabrikazioan erabiltzen diren teknologiaren eta materialen deskribapena”
Modern particleboard & Dry-process fiberboard Manufacturing
Egilea: Thomas M. Maloney
Argitaletxea: Miller Freeman Publications, 1977
672 orr.
“Ekoizpen-prozesuen, erabiltzen diren ekipoen, itsasgarrien eta gehigarrien deskribapena”.
Zurezko eraikuntzari buruzko ikastaroa. Egitura mistoak, Birgaikuntza, Zurgintza. 1. kapitulua “Zurezko oholak eraikuntzan”
Egilea: Juan Ignacio Fernandez Golfin
Argitaletxea: COAM, Madril, 1989
1. kap., 118 orr.
“Eraikuntzan erabiltzen diren ohol-moten propietateak”.
Comportamiento reológico del tablero de partículas. Influencia del tipo de encolado y del revestimiento superficial aplicado
Egilea: J. Ignacio Fernandez Golfin
Argitaletxea: MAPA – INIA, 1992
95 orr.
“Isurpen-saiakuntzak 19 mm-ko partikula-oholen lau moten gainean. Melamina-estaldurak erabilita,
nabarmen hobetzen dira deformazioa eta isurpena”.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 107
1100 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
10.1 Fabrikatzaileak AGLOMERADOS ECAR S.A. Eladio Lorenzo etorbidea 37-43
27748 Mondoñedo. Lugo
Tel.: 982 52 18 25/50/26
Faxa: 982 52 17 24
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra (*)
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (*)
4. mota: Suaren kontra babestua (*)
FINANCIERA MADERERA, S.A. A Coruña-Tuy errepidea, 57. km
15700 Santiago. A Coruña
Tel.: 981 58 00 55
Faxa: 981 57 27 60
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra (*)
2. mota: Estalia/BKE
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (*)
4. mota: Suaren kontra babestua (*)
5. mota: Hezetasunarekiko erresistentea/suaren kontra babestua
INDUSTRIAS LOSAN, S.A. Dr. Martínez Pardo kalea, z.g.
15310 Curtis. A Coruña
Tel.: 981 78 60 00
Faxa: 981 78 65 19
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hidrofugoa
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
108
INTERBON, S.A. Castañares auzoa, z.g.
09199 Burgos
Tel.: 947 48 49 00
Faxa: 947 48 37 13
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Mehe jarraitua
3. mota: Melaminatua
4. mota: Xafla berbernizgarriduna
MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. Granada kalea, z.g.
28935 Madril
Tel.: 91 613 02 00
Faxa: 91 614 51 08
Tren-Geltokiaren ondoan, z.g.
44370 Cella. Teruel
Tel.: 978 65 01 50
Faxa: 978 65 01 75
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra (E1, E2)
2. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (E1, E2)
3. mota: Melaminaz estalia
4. mota: Akaberadun orriaz estalia
5. mota: Orri bernizagarriaz estalia
6. mota: Estandarra eta hezetasunarekiko erresistentea formolik gabe
TABLICIA, S.A. 27160 Nadela. Lugo
Tel.: 982 22 66 08
Faxa: 982 22 25 50
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Melaminatua
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 109
TAFIBRA Ronda de Poniente 6 - B
Euronova enpresa-parkea
28760 Tres Cantos. Madril
Tel.: 91 803 08 01
Faxa: 91 803 20 95
TAFISAren eta SONAEren banatzaile esklusiboa espainiar merkaturako:
1. mota: Estandarra (*)
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (EB-H)
4. mota: Trinkoa (EB-C)
5. mota: Fenolikoa (EB-H-3)
TAFISA eta TRADEMA Ronda de Poniente 6 - B
Euronova enpresa-parkea
28760 Tres Cantos. Madril
Tel.: 91 803 08 01
Faxa: 91 803 20 95
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra (*)
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea (EB-H)
4. mota: Trinkoa (EB-C)
5. mota: Fenolikoa (EB-H-3)
TALSA Reyes Católicos 58, 1.a
103 Posta-kutxa
46700 Gandia. Valentzia
Tel.: 96 287 89 27
Faxa: 96 287 95 43
Fabrika:
N 430 errepidea. Badajoz-Valentzia, 527,5 km
02520 Chinchilla de Montearagón. Albacete
Tel.: 967 26 01 01
Faxa: 967 26 01 66
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
110
UTIEL, S.A. Passeig Sant Joan, 15
08010 Bartzelona
Tel.: 93 232 50 11
Faxa: 93 232 14 60
Partikula-oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Giro hezeekiko erresistentea
3. mota: Melamina-paperez estalia
ANGEL DE LA ORDEN – MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Partikula-oholen hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea
10.2 Biltegiak ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Partikula-oholen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea
4. mota: Suaren kontra babestua
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 111
COMPAÑÍA INSULAR MERCANTIL, S.A. Mare de Deu de la Victoria kalea, 1
07008 Palma
Tel.: 971 27 18 50
Faxa: 971 24 47 74
Ohol aglomeratuen biltegia eta hornikuntza
GABARRO HERMANOS Torre Romeuko errepidea zk.g.
08202 Sabadell. Bartzelona
Tel.: 93 726 19 11
Faxa: 93 726 07 61
Partikula-oholen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Erresistentea hezetasunaren aurka
4. mota: Suaren kontra babestua
MADERAS DEL NOROESTE San Pedroko errepidea, 298 - 300
15405 Ferrol. A Coruña
Tel.: 981 31 61 00
Faxa: 981 32 82 54
Partikula-oholen hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea
4. mota: Suaren kontra babestua
MADERAS MEDINA, S.A. Cabañaseko errepidea, z.g.
45300 Ocaña. Toledo
Tel.: 925 12 02 29
Faxa: 925 12 07 70
Partikula-oholen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
112
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
Partikula-oholen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estandarra; hezetasunarekiko erresistentea edota suaren kontra babestua
3. mota: Ohiko birxaflatua edo/eta hezetasunarekiko erresistentea
4. mota: Melaminizatua; hezetasunarekiko erresistentea edo/eta suaren kontra babestua
RAMOS TANARRO Antonio Lopez, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60/56 39
Faxa: 91 569 66 60
Partikula-oholen hornikuntza:
1. mota: Biluzia
2. mota: Estalia
3. mota: Hidrofugoa
4. mota: Suaren kontra babestua
SALENA IBÉRICA, S.A. Constanti industrialdea
43120 Constanti. Tarragona
Tel.: 977 29 65 15
Faxa: 977 29 65 16
Partikula-oholen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hezetasunarekiko erresistentea
4. mota: Suaren kontra babestua
ANFTA Ohol Aglomeratuen Fabrikatzaileen Nazio Elkartea
Segre kalea, 20
28002 Madril
Tel.: 91 564 78 04
Faxa: 91 564 78 14
(*) AITIM kalitate-zigilua
LANBIDE EKIMENA
113
TTXXIIRRBBIILL--OOHHOOLLAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Elkarren artean itsasgarri baten eta presioaren bidez tenperatura egokian aglomeratu diren zurezko
txirbilek osatutakoa da txirbil-ohola.
22 EERRAABBIILLEERRAAKK
Estalkien euskarria eta estalkien diafragma.
Zoruen habeartea(zoruen oinarria) eta zoru-diafragma.
Fatxaden itxitura eta zoru-diafragma.
Tabike banatzaileak. Barruko banaketak.
33 MMOOTTAAKK
OSB Txirbil orientatuzko oholak (Oriented Strand Board)
Honelako oholetan, gutxienez txirbilen % 70ektxandaka jarraitzen diote oholaren luzerako noranz-
koari. Hori horrela, oholaren propietateak areagotu egiten dira noranzko horretan eta noranzko perpendi-
kularrean, berriz, gutxiagotu.
Txirbil orientatuzko oholetan (OSB), kanpoko aldeko geruzetako txirbilak oholaren luzerarekiko noranzko
paraleloan orientatzen dira, eta barruko geruzetakoak, berriz, noranzko perpendikularrean; modu aleatorioan
bana daitezke.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
114
EN 300 araudiak 4 motatan sailkatzen ditu OSB oholak:
OSB/1: ingurune lehorretako (barruko aldeak) erabilera apaingarrietarako (altzariak barne)
oholak.
OSB/2: ingurune lehorretarako ohol eramaileak (barrurakoak).
OSB/3: ingurune hezeetarako ohol eramaileak (erdikanporakoak).
OSB/4: ingurune hezeetarako ohol oso eramaileak (erdikanporakoak).
Txirbil-oholak (Waferboard)
Honelako oholetan txirbilek ez dute aldez aurretik zehaztutako orientaziorik eta, horregatik, flexioa-
rekiko erresistentzia gutxi gorabehera berdina da ohol guztian. Txirbil orientatuez osatuta daudenak baino
gutxiago erabili ohi dira.
44 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Honako material hauek erabiltzen dira:
Zur-txirbilak
Itsasgarriak
Zur-txirbilak
OSB motako oholeta, 80 mm-ko luzera daukate gutxi gorabehera, eta 1 mm-tik beherako lodiera.
Waferboard motakoetan, berriz, 30 mm-ko luzera eta 1 mm-ko lodiera dituzte.
Bi ohol-mota horietan, txirbilen zuntzaren noranzkoa ia paraleloa da haien luzerako noranzkoarekiko.
Hazkunde azkarreko eta balio baxuko espezieetatik eratortzen dira txirbilak, baso-baliabideen apro-
betxamendu hobea lortzen baita horrela.
Itsasgarriak
Oholaren ezaugarrien eta propietateen arabera, honako itsasgarri hauek erabil daitezke:
Urea – formola
Urea – melamina – formola
Fenola – formaldehidoa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 115
55 NNEEUURRRRIIAAKK
Luzera, zabalera eta lodiera
Luzeraren eta zabaleraren formaturik ohikoena 2440 x 1220 mm-koa da. Lodierak 6 eta 28,5 mm
bitartekoak izaten dira.
Tolerantziak
Luzeran eta zabaleran: ± 3 mm
Lodieran, ± 0,3 mm ohol lixatuak direnean, eta ± 0,8 mm, berriz, lixatu gabeko oholak direnean.
LODIERAK mm-tan BALIOAK 300EAN
6–10 mm 10–18 mm 18–25 mm
PROPIETATEAK UNIT OSB/1 OSB/2 OSB/3 OSB/4 OSB/1 OSB/2 OSB/3 OSB/4 OSB/1 OSB/2 OSB/3 OSB/4
MOR luz N/mm2 20 22 22 30 18 20 20 26 16 18 18 26
MOR – zeh N/mm2 10 11 11 16 9 10 10 14 8 9 9 14
MOR ziklo hezearen ondoren
N/mm2 — — 9 12 — — 8 10 — — 7 10
MOE – luz N/mm2 3.000 4.000 4.000 3.500 3.000 4.000 4.000 5.500 3.000 4.000 4.000 5.500
MOE zeh N/mm2 1.400 1.700 1.700 2.200 1.400 1.700 1.700 2.200 1.400 1.700 1.700 2.200
Trak. perp. N/mm2 0,30 0,34 0,34 0,50 0,28 0,32 0,32 0,40 0,26 0,30 0,30 0,40
Trak. perp. ziklo hezearen
ondoren N/mm2 — — 0,20 0,26 — — 0,17 0,20 — — 0,15 0,30
Hanpadura % 25 20 15 14 25 20 15 14 25 20 15 14
6.1. taula. Txirbil orientatuzko oholen propietate fisiko-mekanikoak (MOR = flexioarekiko erresistentzia, MOE = elastikotasun-modulua)
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
116
66 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK
Hezetasun-edukia
EN 300 arauaren arabera, hezetasun-edukiak % 2 eta 12ren artekoa izan behar du ingurune lehorrerako
oholetan, eta % 9 ± 4koa, berriz, ingurune hezeetarako oholetan (erdi-kanporakoak).
Dentsitatea
Arauek ez dute gutxieneko dentsitaterik zehazten, ezta erreferentzia gisa ere. Oholaren baitako dentsitate-
aldaketa % 10etik beherakoa izan dadila da EN 300 arauak eskatzen duen gauza bakarra.
Eraikuntzan erabiltzen diren txirbil-oholen pisu espezifikoa gutxienez 650 kg/m3 izatea gomendatzen da.
Beste propietate batzuk
Neurrien egonkortasuna, eroankortasun termikoa, isolamendu akustikoa eta suarekiko portaera an-
tzekoak izaten ohol kontratxapatuekin erkatuz gero.
Txirbil orientatuzko oholen propietate fisiko-mekanikoen balioak —EN 300 arauarekin bat etorrita—
biltzen dira 6.1. taulan.
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
Produktu hau oraindik ez da fabrikatzen Espainian, eta AEBetatik eta Kanadatik inportatzen da. Honako
kalitate-zigilu hauek erabiltzen dira han:
APA (AEB)
COFI (Kanada)
Fabrikatzaileen autokontrola eta fabriketan egiten diren ikuskapenak dituzte oinarri Kalitate-zigilu
hauek. Ikuskapen horietan laginak biltzen dira, eta gero Amerikako Estatu Batuetako edo Kanadako arauen
araberako saiakuntzak egiten dira.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 117
88 AARRAAUUDDIIAA
EN 300 Txirbil orientatuzko oholak (OSB).
EN 310 Zuretik eratorritako oholak. Elastikotasun-moduluaren zehaztapena flexioan eta flexioarekiko
erresistentzia.
EN 317 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Lodieraren hanpaduraren zehaztapena uretan murgildu
ondoren.
EN 319 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Oholaren planoarekiko noranzko perpendikularreko trak-
zioarekiko erresistentziaren zehaztapena.
EN 321 Zuntz-oholak. Saiakuntza ziklikoa ingurune hezean.
99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Documentación técnica de la APA sobre los tableros de virutas Egilea eta argitaletxea: APA.
Washington, zenbait urte.
“Iparramerikako txirbil-oholen propietateei eta erabilerei buruzko hainbat liburuxka tekniko”.
Wood reference handbook Argitaletxea: Canadian Wood Council/Conseil Canadien du Bois.
Otawa, Kanada, 1991.
199-209 orr.
“Fabrikazio-prozesuaren eta propietateen deskribapena”.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
118
1100 HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Txirbil orientatuzko oholen biltegia eta hornikuntza.
AMERICAN PLYWOOD ASSOCIATION-APA Juan Alvarez Mendizabal kalea 3, 3. D
28008 Madril
Tel.: 91 542 72 50
Faxa: 91 542 61 23
Iparramerikako txirbil orientatuzko oholen zabalkuntzarako bulegoa
ANGEL DE LA ORDEN – MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza.
EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A. – E.A.B.S., S.A. Sauce kalea, 28
28942 Fuenlabrada. Madril
Tel.: 91 607 01 70/75
Faxa: 91 607 01 70
Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza.
GABARRO HERMANOS, S.A. Torre Romeuko errepidea, z.g.
08202 Sabadell. Bartzelona
Tel.: 93 726 19 11
Faxa: 93 726 07 61
Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 119
INTERNATIONAL PAPER (ESPAÑA), S.L. Muntaner kalea 200, 7. atikoa
08036 Bartzelona
Tel.: 93 209 45 22
Faxa: 93 209 47 43
Txirbil orientatuzko oholen fabrikazioa.
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza:
1. mota: Apainketa
2. mota: Eraikuntza
RAMOS TANARRO Antonio Lopez, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60/56 39
Faxa: 91 569 66 60
Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza.
SALENA IBÉRICA, S.A. Constanti industrialdea
43120 Constanti. Tarragona
Tel.: 977 29 65 15
Faxa: 977 29 65 16
Txirbil orientatuzko oholen hornikuntza.
LANBIDE EKIMENA
120
DDEENNTTSSIITTAATTEE
EERRTTAAIINNEEKKOO ZZUUNNTTZZ--
OOHHOOLLAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Erretxina sintetikoz edo bestelako itsasgarriez aglomeratu eta berotan prentsatutako zuntz lignozelulo-
sikoz osatzen dira dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Haien dentsitatea 600 eta 800 kg/m3 bitartekoa da.
22 EERRAABBIILLEERRAAKK
Ateen fabrikazioa
Altzarien fabrikazioa oro har
Sukalderako eta bainugelarako altzarien fabrikazioa (batez ere erliebe-ateak)
Altzari banatzaileak
Estalkien oinarriak
Barruko banaketak, tabikeak
Prefabrikatuak
Zoruen oinarriak
Moldurak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 121
33 MMOOTTAAKK
Dentsitate ertaineko zuntz-ohol biluziak
Dentsitate ertaineko zuntz-ohol estaliak
Elementu hauen bidez azalaren itxura hobetu zaien dentsitate ertaineko zuntz-oholak dira:
Zurezko xaflak
Poliesterrezko laminatu apaingarriak
PVCzko laminatuak
Paper apaingarri blaituak: pisu arin eta ertaineko paperak, melaminaz blaituak
Lakak
Bernizak
Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Honelako oholei “hidrofugo” zeritzen lehenago, baina gaur hezetasunarekiko erresistenteak diren ohol
esaten zaie.
Hezetasunarekiko portaera hobetu zaien dentsitate ertaineko zuntz-oholak dira. Kolatzeak uraren
eraginarekiko daukan erresistentzia neurtzeko, uraren eragina jasan ondoren oholaren bi aurpegiekiko
trakzio perpendikularrarekiko erresistentzia erabiltzen da. Honelako oholetan, trakzioarekiko erresistentzia
eta zaharkitze azeleratuaren ondorengo hanpadura hobeak dira ohiko oholetan baino.
Honelako oholak baldintza higrotermiko jakinetan erabiltzen dira, hots, oholen hezetasun-edukia ez
denean % 18tik gorakoa. Ur-zipriztinen arriskua izanez gero, gainazala babestea gomendatzen da
(melamina-paperak, pinturak, eta abar).
Oholak hezetasunarekiko erresistente izateak ez du esan nahi modu egokian babestu gabe aire
zabalean jar daitekeenik.
Ohol hauek kolorazio berdea izaten dute.
Suaren kontra babestutako dentsitate ertaineko zuntz-ohola
Suarekiko portaera hobetu zaion dentsitate ertaineko zuntz-ohola da. Dentsitate ertaineko ohiko zuntz-
oholen propietate fisiko-mekaniko berdinak ditu.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
122
Dentsitate ertaineko ohiko zuntz-oholaren sailkapena honako hau da: M-4 (14 mm-tik beherako lodierak)
edo M-3 (14 mm-tik gorako lodierak).
Suaren kontra masan babestuta dauden dentsitate ertaineko zuntz-oholak, berriz, honela sailkatzen dira:
M-1: Ez-suharberak
M-2: Nekez suharberak
M-3: Suharberatasun ertainekoak
Ohol hauek kolorazio gorria edukitzen dute.
Jakineko formaldehido-edukia duten dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Ohol erabat lehorreko HCHO/100g-ko formaldehido-edukia balio hauen artean duten dentsitate ertaineko
zuntz-oholak dira:
E-1 <= 10
E-2 <= 30
E-3 <= 45
E-4 <= 100
Hezetasunarekiko erresistenteak eta suaren kontra babestuak diren dentsitate ertaineko zuntz-ohol mistoak
Dentsitate ertaineko zuntz-ohol hauek hobetuta dute hezetasunarekiko eta suarekiko portaera.
Hezetasunarekiko erresistenteak diren eta formaldehido-eduki baxua duten dentsitate ertai-neko zuntz-ohol mistoak
Dentsitate ertaineko zuntz-ohol hauek hobetuta dute hezetasunarekiko portaera, eta formaldehido-edukia
zehaztutako balioen artekoa da.
Eragile biologikoen aurkako tratamendua duten dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Dentsitate ertaineko zuntz-ohol hauek hobetuta dute eragile biologikoekiko (intsektu xilofagoak, onddo
xilofagoak, termitak, eta abar) portaera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 123
44 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Honako hauek dira fabrikazioan erabiltzen diren materialak:
Zur-zuntzak
Itsasgarriak
Estaldurak
Gehigarriak
Zur-zuntzak
Espainian pinua eta eukaliptoa erabiltzen dira gehien zuntzak lortzeko.
Itsasgarriak
Oholaren ezaugarrien eta propietateen arabera, honako itsasgarri hauek erabil daitezke:
Urea – formola
Urea – melamina – formola
Fenola –formaldehidoa
Gainazalen egoera
Honako gainazal hauek dituztela horni daitezke dentsitate ertaineko zuntz-oholak:
Biluzia
Melamina bi aurpegietan
Melamina aurpegietako batean
Xafla sintetiko bernizagarria
Xafla sintetiko bernizatua
Paper lakatua
Zenbait zuren xafla naturalez birxaflatua
Fenol-papera
Pintatua (*)
Lakatua (*)
(*) ohola pintatu edo lakatzen denean, kontuan hartu behar da ertzek gainazalek baino pintura edo laka gehiago
xurgatzen dutela. Ertzetan, produktu zigilagarri bereziak erabili behar dira, ertzotan eta gainazaletan kolore berbera
lortuko bada.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
124
Gehigarriak
Propietateetako zenbait hobetze aldera dentsitate ertaineko zuntz-oholei fabrikazio-prozesuan eransten
zaizkien produktu kimikoak dira. Honako hauek dira gehien erabiltzen diren gehigarriak:
Argizariak, hezetasuna gehiago aldaratzeko
Suaren kontrako babesa duten produktuak
Produktu intsektizidak
Produktu fungizidak
Gogortzaileak
55 NNEEUURRRRIIAAKK
Luzera, zabalera eta lodiera
Ohiko ohol eskuairatuak 1.830 mm-ko zabalera eta 3.660 mm-ko luzera edukitzen ditu. Lodiera,
berriz, 3 mm eta 50 mm bitartekoa izan daiteke, 1 mm-ko modulua duela.
Informazio gehiago nahi izanez gero, direktorioko fabrikatzaileei kontsulta dakieke.
Gaur egun merkatuan dauden zatikagailuak erabilita, edonolako zabalera eta luzera lor daiteke,
hasierako formatuaren arabera. Fabrikatzaile batzuek jadanik zatikaturik ematen dituzte oholak.
Tolerantziak (UNE 56.719)
Luzeran ± 5 mm-ko tolerantzia onartzen da.
Zabaleran ± 5 mm-ko tolerantzia onartzen da
Lodieran ± 0,3 mm-ko tolerantzia onartzen da.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 125
66 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK
Lodiera guztiko uniformetasuna eta homogeneotasuna dute ezaugarri dentsitate ertaineko zuntz-
oholek. Ebakitzean ez dute arazorik ematen, eta erraz mekanizatzen eta molduratzen dira.
Hezetasun-edukia
Dentsitate ertaineko zuntz-oholen hezetasun-edukiak, bidaltzen direnean, % 7 eta 10 bitartekoa izan behar
du. Aldatu egin daiteke, ordea, hezetasun-edukia, biltegiratzean eta garraioan izaniko baldintzen arabera.
Dentsitatea
EN 316 arauaren arabera, 600 kg/m3 baino handiagoa izan behar du dentsitateak.
Neurrien egonkortasuna
Material hau oso egonkorra da neurriei dagokienez:
Oholaren planoaren noranzkoan, % 0,05 mugitzen da hezetasun-edukia areagotzen den ehu-
neko unitate bakoitzeko (zur solidoa, gutxi gorabehera, noranzko tangentzialean % 0,5era
bitartean eta noranzko erradialean % 0,2ra bitartean mugi daiteke).
Lodiera, gutxi gorabehera, % 0,35 handiagotzen da hezetasun edukia % 1 areagotzen den
bakoitzean.
Neurrien egonkortasun handiagoa behar denean, hezetasunarekiko erresistentea den dentsitate ertai-
neko zuntz-ohola erabili beharko da.
Hezetasun-edukiaren aldaketek eragiten dituzten arazoak saihesteko, azken erabilerari dagokion
hezetasun-edukia duela mekanizatu eta landu beharko litzateke ohola.
Eroankortasun termikoa
Oholaren lodieraren arabera eroankortasun termikoak dituen balioak adierazten dira 6.1. taulan.
LODIERA mm EROANKORTASUN TERMIKOAREN KOEFIZIENTEA kcal/mh ºC
10 0,047
19 0,057
30 0,064
45 0,072
6.1. taula. Dentsitate ertaineko oholen eroankortasun termikoa.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
126
Isolamendu akustikoa
Oholaren lodieraren arabera isolamendu akustikoak izan behar dituen balioak adierazten dira 6.2. taulan.
LODIERA mm ISOLAMENDU AKUSTIKO NORMALIZATUA dbA
10 – 16 25
17 – 22 27
20 – 30 28
6.2. taula. Dentsitate ertaineko zuntz-oholen isolamendu akustikoa.
Suarekiko portaera
Berotze-ahalmena: zur trinkoarena erabil daiteke, 4.000 kcal/kg.
Suarekiko erreakzioa: M-4 gisa (lodiera < 14 mm) edo M-3 gisa (lodiera > 14 mm) sailkatzen da.
Suaren kontra babesteko tratamenduak erabil daitezke M-1 edo M-2 oholak lortzeko.
Sugarren abiadura: 0,66 mm/min.
Propietate fisiko-mekanikoak
Dentsitate ertaineko zuntz-oholek UNE 56.720 arauaren arabera eduki behar dituzten propietate
fisikoen eta mekanikoen balioak 4.3. taulara bildurik daude. Erresistentzia-balioak hausturaren batez
besteko balioei dagozkie.
LODIERAK mm-tan EZAUGARRIAK
3-6 7-14 15-23 24-50
PISU ESPEZIFIKOA kg/m3
geh. gutx.
800 700
770 670
750 650
720 620
FLEXIOAREKIKO ERRESIST. kg/cm2
geh. gutx.
320 250
300 250
280 245
250 245
ELASTIKOTASUN-MODULUA 103 kg/cm2
geh. gutx.
25 21
25 21
25 21
20 19
HANPADURA Lodieran Luzeran Ur-xurgapena (%)
<=6,0 <=0,3 <=7,0
<=4,5 <=0,3 <=6,0
<=3,0 <=0,3 <=6,0
<=2,0<=0,3<=0,6
AURPEGIEKIKO TRAKZIO PERPENDIKULARRAREKIKO ERRESISTENTZIA kg/cm2
7
6,5
6,0
5,5
TORLOJUAK ERAUZTAREKIKO ERRESISTENTZIA Aurpegian (kg) Ertzean (kg)
— —
150 —
140 115
120 100
6.3. taula. Dentsitate ertaineko zuntz-oholen propietate fisiko-mekanikoak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 127
6.4. taulan jasotzen dira EMBk (Euro-MDF-Board) zehaztutako ezaugarri fisiko-mekanikoak:
EZAUGARRIAK LODIERA
12 – 19 mm
Flexioarekiko erresistentzia
N/mm2
30
Elastikotasun-modulua
N/mm2
2.500
Aurpegiekiko trakzio perpendikularrarekiko erresistentzia
N/mm2
0,6
Torlojuak erauztearekiko erresistentzia
Aurpegia (N) Ertza (N)
1.000 1.000
Oharra: 1 N = 0,1 kp
1 N/mm2 = 10 kp/cm2
6.4. taula. EMBk zehaztutako dentsitate ertaineko zuntz-oholen ezaugarri mekanikoak.
Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholen propietate fisiko-mekanikoak,
UNE 56.722 arauarekin bat etorrita, 6.5. taulara bildurik daude:
LODIERAK mm-tan PROPIETATEA UNITATEAK
1,8 – 4 >4 – 6 > 6 – 12 >12 – 19 >19-35 >35
HANPADURA geh. % 8 8 7 6 6 6
TRAKZIOA daN/mm2 0,3 0,3 0,3 0,25 0,20 0,12
6.5. taula. Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholen propietate fisiko-mekanikoak, UNE 56.722 arauaren arabera.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
128
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
AITIM KALITATE-ZIGILUAK:
Dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Suaren kontra babestutako dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Suaren kontra babestutako dentsitate ertaineko zuntz-oholak eta hezetasunarekiko erresistenteak
Formaldehido-eduki baxua duten dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Formaldehido-eduki baxua duten eta hezetasunarekiko erresistenteak diren dentsitate ertai-
neko zuntz-oholak
AITIM kalitate-zigiluak fabrikatzailearen autokontrolerako prozedura bat eta laborategian saiakuntzak
egiteko urteko bi ikuskapen exijitzen ditu.
UNE arauekin bat etorrita gauzatu behar dira saiakuntzak, eta alderdi hauek ebaluatu behar dira:
Dentsitatea
Hezetasun-edukia
Flexioarekiko erresistentzia eta elastikotasun-modulua
Aurpegiekiko perpendikularra den trakzioarekiko erresistentzia
Erabateko murgilketaren ondoriozko ur-xurgapena eta hanpadura
Formaldehido-edukia
Neurrien egonkortasuna
Iltzeen eta torlojuen erauzketarekiko erresistentzia
Suarekiko erreakzioa
Hezetasunarekiko erresistentzia
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 129
88 AARRAAUUDDIIAA
8.1 UNE araudia
UNE 56.719 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Ezaugarriak.
UNE 56.720 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Saiakuntza-prozedurak.
UNE 56.721 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Elkarren segidako saiakuntzak. T- 313 metodoaren
bidezko zaharkitze azeleratuaren proba.
UNE 56.722 Dentsitate ertaineko zuntz-oholak. Kolatzeak hezetasunarekiko daukan erresistentzia.
Sailkapena.
8.2 Europako araudia
EN 120 Zuretik eratorritako oholak. Formaldehido-edukiaren zehaztapena. “Zulagailuaren” erauzpen-
metodoa.
EN 310 Zuretik eratorritako oholak. Elastikotasun-moduluaren zehaztapena flexioan eta flexioarekiko
erresistentzia.
EN 316. Zuntz-oholak. Definizioa, sailkapena eta sinboloak.
EN 317 Partikula-oholak eta zuntz-oholak. Uretan murgildu ondorengo lodiera-hanpaduraren
zehaztapena.
EN 318 Zuntz-oholak. Hezetasun erlatiboaren aldaketen ondoriozko neurri-aldakuntzen zehaztapena.
EN 319 Partikula-oholak eta zuntz-oholak, Oholaren planoarekiko trakzio perpendikularrarekiko erre-
sistentziaren zehaztapena.
EN 320. Zuntz-oholak. Torlojuak erauztearekiko erresistentziaren zehaztapena.
EN 321 Zuntz-oholak. Saiakuntza ziklikoa ingurune hezean.
EN 322 Zuretik eratorritako oholak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena.
EN 323 Zuretik eratorritako oholak. Dentsitatearen zehaztapena.
EN 324-1 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 1. zatia: Lodieraren, zabaleraren
eta luzeraren zehaztapena.
EN 324-2 Zuretik eratorritako oholak. Oholen neurrien zehaztapena. 2. zatia: Ertzen eskuairaldearen
eta zuzentasunaren zehaztapena.
EN 325 Zuretik eratorritako oholak. Probeten neurrien zehaztapena.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
130
99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Curso de construcción en la madera. Estructuras mixtas, Rehabilitación, Carpintería. Capítulo
1 “Los tableros de madera en la construcción”.
Egilea: Juan Ignacio Fernandez Golfin.
Argitaletxea: COAM. Madril, 1989.
Kap. - 118. orr.
“Eraikuntzan erabiltzen diren ohol-moten propietateak”.
MDF – A users manual.
Egilea eta argitaletxea: Euro MDF Board. Alemania, 1993.
153 orr.
“Ekoizpen-prozesuaren, propietateen eta altzarien fabrikazioan, barruko aldeetarako artikuluetarako,
zurgintza-elementu gisa (moldurak, leihoak, frisoak, eta abar) eta kanpoko aldeetarako elementuetarako
dituen erabileren deskribapena”.
Medium Density Fibreboard. It’s manufature, processing and applications.
Egilea eta argitaletxea: FEROPA/FIRA. Erresuma Batua, 1985.
120 orr.
“Ekoizpen-prozesuaren, propietateen eta altzarien fabrikazioan, barruko aldeetarako artikuluetarako
eta zurgintza-elementu gisa (moldurak, leihoak, frisoak, eta abar) eta kanpoko aldeetarako elementue-
tarako dituen erabileren deskribapena”.
Modern particleboard & Dry-process fiberboard Manufacturing.
Egilea: Thomas M. Maloney
Argitaletxea: Miller Freeman Publications, 1997.
672 orr.
“Ekoizpen-prozesuen, erabilitako ekipoen, itsasgarrien eta gehigarrien deskribapena”.
Fiberboard manufacturing practices in the United States.
Egilea: Otto Suchsland eta George E. Woodson
Argitaletxea: Forest Product Research Society. Estatu Batuak, 1990.
263 orr.
“Ekoizpen-prozesuaren deskribapen osoa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 131
1100 HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Dentsitate ertaineko oholen biltegia eta hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2.mota: Estalia
3. mota: Hidrofugoa
4. mota: Suaren kontra babestua
ANGEL DE LA ORDEN – MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
MDF oholen hornikuntza.
COMPAÑÍA INSULAR MERCANTIL, S.A. Mare de Deu de la Victoria kalea, 1
07008 Palma
Tel.: 971 27 18 50
Faxa: 971 24 47 74
MDF oholen hornikuntza
GABARRO HERMANOS, S.A. Torre Romeuko errepidea, z.g.
08202 Sabadell. Bartzelona
Tel.: 93 726 19 11
Faxa: 93 726 07 61
MDF oholen hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hidrofugoa
4. mota: Suaren kontra babestua
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
132
IBERIA AGENCIA DE MADERAS, S.L.
Pio XII etorbidea, 1
46009 Valentzia
Tel.: 96 348 25 00
Faxa: 96 348 40 04
MDF oholen agentzia eta hornikuntza:
1. mota: Hidrofugoa
2. mota: Suaren kontra babestua
3. mota: Dentsitate altukoa
4. mota: Formaldehidoak % 0
INDUSTRIAS DEL TABLERO, SA
La Fraga, z.g.
15560 San Saturnino – A Coruña
Tel.: 981 49 02 50
Faxa: 981 49 01 08
MDF oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Hidrofugoa
3. mota: Apaindua
MADERAS DEL NOROESTE, S.A.
San Pedroko errepidea, 298 - 300
15405 Ferrol. A Coruña
Tel.: 981 31 61 00
Faxa: 981 32 82 54
MDF oholen hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hidrofugoa
4. mota: Suaren kontra babestua
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 133
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
MDF oholen hornikuntza:
1. mota: Biluziak
2. mota: Biluzi hidrofugoak edota suaren kontra babestuak
3. mota: Melaminizatu normalak edota hidrofugoak
4. mota: Birxaflatu normalak edo hidrofugoak
TAFIBRA Ronda de Poniente, 6 - B
Euronova enpresa-parkea
28760 Tres Cantos. Madril
Tel.: 91 803 08 01
Faxa: 91 803 20 95
TAFISAren eta SIAFen banatzailea Espainiako merkaturako:
1. mota: Estandarra
2. mota: Hidrofugoa
3. mota: Estalia
4. mota: E-1. Formol-eduki baxukoak
TAFISA Ronda de Poniente, 6 - B
Euronova enpresa-parkea
28760 Tres Cantos. Madril
Tel.: 91 803 08 01
Faxa: 91 803 20 95
MDF oholen fabrikazioa:
1. mota: Estandarra
2. mota: Hidrofugoa
3. mota: Estalia
4. mota: E-1. Formol-eduki baxukoak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
134
RAMOS TANARRO
Antonio Lopez, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60/56 39
Faxa: 91 569 66 60
Dentsitate ertaineko ohol biluzien hornikuntza.
SALENA IBÉRICA, S.A.
Constanti industrialdea
43120 Constanti. Tarragona
Tel.: 977 29 65 15
Faxa: 977 29 65 16
MDF oholen hornikuntza:
1. mota: Estandarra
2. mota: Estalia
3. mota: Hidrofugoa
4. mota: Suaren kontra babestua
LANBIDE EKIMENA
135
ZZUUNNTTZZ--OOHHOOLL
GGOOGGOORRRRAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Zurezko edo bestelako egur-materialezko zuntzez osatutakoak dira, eta horien dentsitatea 0,8 eta
1 g/cm3 bitartekoa da. Itsasgarria eduki dezakete edo ez, fabrikazio-prozesuaren arabera. Prozedura
hezea bada, zuraren beraren substantzien bidez gauzatzen da lotura; prozedura lehorra bada, berriz,
itsasgarriak eransten dira. Honelako oholen lodiera ez da 5 mm-tik gorakoa izaten.
22 EERRAABBIILLEERRAAKK
Altzarien fabrikazioa (tiraderen eta aparatu elektrikoen atzeko aldeak)
Automobilen industria
Ate lauak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
136
33 NNEEUURRRRIIAAKK
Luzera, zabalera eta lodiera
Honako hauek dira ohiko neurriak:
2.440 x 1.220 mm
x 1.250 mm
x 1.500 mm
2.750 x 1.220 mm
Lodierak: 2,5 / 3,2 / 4 7 5 / 6 / 6,4 / 8 mm
Gaur egun merkatuan dauden zatikagailuak erabilita, edonolako zabalera eta luzera lor daiteke,
hasierako formatuaren arabera. Fabrikatzaile batzuek jadanik zatikaturik ematen dituzte oholak.
Tolerantziak
Luzeran ± 5 mm-ko tolerantzia onartzen da.
Zabaleran ± 3 mm-ko tolerantzia onartzen da.
Lodieran:
± 0,3 mm, lodiera 5 mm-tik beherakoa denean
± 0,5 mm, lodiera 5 mm-tik gorakoa denean
Eskuairaldea: % 2, gehien jota.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 137
44 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Honako hauek dira fabrikazioan erabiltzen diren materialak:
Zur-zuntzak
Gehigarriak, beharrezkoak izanez gero
Oholak prozedura lehorraren bidez fabrikatzen badira, dentsitate ertaineko zuntz-oholetan erabiltzen
den itsasgarriaren moduko itsasgarria erabiltzen da.
4.1 Zur-zuntzak
Zuntzak lortzeko, itsas pinua, intsinis pinua, eukaliptoa, makala, eta abar erabiltzen dira gehien
Espainian.
Beste elaborazio batzuen hondarrak erabiltzen dira sarri askotan, bai eta ontzienak eta bilgarrienak ere.
4.2 Gehigarriak
Propietateetako zenbait hobetze aldera zuntz-oholei fabrikazio-prozesuan eransten zaizkien produktu
kimikoak dira. Hauek dira sarrien erabiltzen diren gehigarriak:
Argizariak, hezetasuna gehiago aldaratzeko
Suaren kontra babestutako produktuak
Produktu intsektizidak
Produktu fungizidak
Gogortzaileak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
138
55 PPRROOPPIIEETTAATTEEAAKK
5.1 Hezetasun-edukia
Zuntz-ohol gogorren hezetasun-edukiak, bidaltzen direnean, % 6 ± 2koa izan behar du. Hezetasun-
edukia aldatu egin daiteke ordea biltegiratzean eta garraioan izaniko baldintzen arabera.
5.2 Dentsitatea
Dentsitatea 800 kg/m3-tik gorakoa izaten da.
5.3 Neurrien egonkortasuna
Kalkulatzeko batez besteko balio gisa eta hezetasun erlatiboa % 30 eta 90 bitartekoa izaki, honako
balio hauek har daitezke aintzat hezetasun-gradu bakoitzerako:
Luzera eta zabalera: % 0,13–0,35
Lodiera: % 2–9
5.4 Eroankortasun termikoa
Eroankortasun termikoaren koefizientea 0,14 kcal/mhºC da.
5.5 Isolamendu akustikoa
Ez dago daturik, baina ia ez dira inoiz isolatzaile gisa erabiltzen, lodiera txikia dutelako.
5.6 Suarekiko portaera
Suarekiko erreakzioa: M-4 edo M-3.
Suaren kontra babesteko tratamendu egokien bidez M-1 edo M-2 oholak lor daitezke.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 139
5.7 Propietateak
Zuntz-ohol gogorren propietate fisikoak eta mekanikoak 5.1. taulan jasotzen dira:
EZAUGARRIAK BALIOAK
Dentsitatea kg/m3 >800
Flexioarekiko erresistentzia N/mm2 40
Elastikotasun-modulua N/mm2 30
Aurpegiekiko trakzio
perpendikularrarekiko erresistentzia N/mm2
7
Uraren xurgatzea % 30
Hanpadura % 17, lodiera >= 5 mm denean
20, lodiera < 5 mm denean
5.1. taula. Zuntz-ohol gogorren propietate fisikoak eta mekanikoak, dagozkien UNE arauen arabera.
66 AARRAAUUDDIIAA UNE 56.733. Zuntz-ohol gogorrak. Definizioak.
UNE 56.734. Zuntz-ohol gogorrak. Saiakuntzarako probeten prestakuntza.
UNE 56.735. Zuntz-ohol gogorrak. Dentsitatearen zehaztapena.
UNE 56.736. Zuntz-ohol gogorrak. Hezetasunaren zehaztapena.
UNE 56.737. Zuntz-ohol gogorrak. Xurgatzearen eta hanpaduraren zehaztapena uretan murgildu ondoren.
UNE 56.738. Zuntz-ohol gogorrak. Aurpegiekiko trakzio perpendikularrarekiko erresistentziaren
zehaztapena.
UNE 56.739. Zuntz-ohol gogorrak. Flexioarekiko erresistentziaren eta elastikotasun-moduluaren
zehaztapena.
UNE 56.740. Zuntz-ohol gogorrak. Ezaugarri fisiko-mekanikoak.
UNE 56.741. Zuntz-ohol gogorrak. Neurriak.
UNE 56.742. Zuntz-ohol gogorrak. Neurrien egonkortasunaren saiakuntza.
UNE 56.743. Zuntz-ohol gogorrak. Gainazalaren egoeraren zehaztapena.
UNE 56.744. Zuntz-ohol gogorrak. Harea-edukiaren zehaztapena.
UNE 56.745. Zuntz-ohol gogorrak. Pintura-xurgatzearen zehaztapena.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
140
77 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Curso de construcción en la madera. Estructuras mixtas, Rehabilitación, Carpintería. Capítulo
1 “Los tableros de madera en la construcción”. Egilea: Juan Ignacio Fernandez Golfin.
Argitaletxea: COAM. Madril, 1989.
118. orr.
“Eraikuntzan erabiltzen diren ohol-moten propietateak”.
Hardboard in furniture. Egilea eta argitaletxea: FIRA, Ingalaterra, 1975
61 orr.
“Mekanizatuari, akaberei, iltzatzeari, torlojuz lotzeari eta abarri buruzko eta altzarigintzan dituen era-
bilerei buruzko informazioak”.
88 HHOORRNNIIKKUUNNTTZZAA ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 Posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Zuntz-ohol gogorren biltegia eta hornikuntza.
COMPAÑÍA INSULAR MERCANTIL, S.A. Mare de Deu de la Victoria kalea, 1
07008 Palma
Tel.: 971 27 18 50
Faxa: 971 24 47 74
Zuntz-ohol gogorren hornikuntza.
GABARRO HERMANOS, S.A. Torre Romeuko errepidea, z.g.
08202 Sabadell. Bartzelona
Tel.: 93 726 19 11
Faxa: 93 726 07 61
Zuntz-ohol gogorren hornikuntza.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 141
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
Zuntz-ohol gogorren hornikuntza:
1. mota: Biluziak
2. mota: Biluzi hidrofugoak edota suaren kontra babestuak
3. mota: Melaminizatu normalak edota hidrofugoak
4. mota: Birxaflatu normalak edo hidrofugoak
TAFIBRA Ronda de Poniente 6 - B
Euronova enpresa-parkea
28760 Tres Cantos. Madril
Tel.: 91 803 08 01
Faxa: 91 803 20 95
TAFISAren eta TRADEMAren banatzailea Espainiako merkaturako.
TAFISA eta TRADEMA Ronda de Poniente 6 - B
Euronova enpresa-parkea
28760 Tres Cantos. Madril
Tel.: 91 803 08 01
Faxa: 91 803 20 95
Zuntz-ohol gogorren fabrikazioa:
1. mota: STD tablexa
2. mota: Perfo tablexa
3. mota: Mobelpan
4. mota: Geruza anitzekoa
5. mota: Moldeagarria
LANBIDE EKIMENA
142
ZZUURREEZZKKOO
ZZOOLLAADDUURRAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
1.1 Oholeztaketa
Ertzetan itsatsita dauden oholek osatutako zurezko zoladura. Gehienetan, 12 cm-tik gorako zabalera
izaten dute, eta iltzez edo torlojuz lotzen zaizkio zuzenean zurezko laxkei.
9.1. irudia. Oholeztaketa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 143
Gehienetan, zama handiei eutsi behar dieten instalazioetan eta erresistentzia apaindura baino inpor-
tanteagoa denean erabiltzen dira; esate baterako, nekazaritza-instalazioetan (9.1. irudia).
9.2. irudia. Tornadura.
1.2 Dornadura
Perimetro osoan edo gutxienez ertzetan matxinbraturik dauden eta irudi geometrikoak osatzen dituzten
oholek osatutako zurezko zoladura da. Euskarriari lotzeko, oholak iltzaturik dituzten arrastelak erabiltzen
dira. Arrastelak, beren aldetik, kolaturik, iltzaturik edo euskarriaren gainean, porlanezko edo igeltsuzko
morteroz harturik egoten dira (9.2. irudia).
Lokal handietarako zoladuretan, kirol-erabileretarakoetan gehien bat, sarri erabiltzen da dornadura
flotatzailea. Horrelakoetan, euskarrira tinkatu gabe erabiltzen dira arrastelak eta, horrela, gainazal guztian
erabil daitezke.
1.3 Mosaiko-parketa
Irudi geometrikoak osatuz elkarri atxikita baina lotu gabe dauden oholtxoek eraturiko zurezko zoladura
da. Produktu itsasgarriaren bidez lotzen zaio euskarriari. Oholtxoen neurrien arabera, titakadura edo lan-
parketa deritzo (ikus Neurriak). (9.3. irudia)
9.3. irudia. Mosaiko-parketa.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
144
1.4 Parket flotatzailea
Elkarren artean matxinbraturik eta kolaturik dauden oholek edo oholtxoek osatutako zurezko zoladura;
lamina edo feltro elastiko baten bidez antolatzen dira zolataren gainean. Euskarriarena egiten duen ohol
batek (kontratxapatua, partikula-ohola, zuntz-ohola edo zur trinkozkoa) osatzen ditu taulatxoak, eta
haren gainean dago kolaturik agerian geratzen den kalitate handiagoko zur-lamina, 2 eta 8 mm bitarteko
lodierakoa (9.4. irudia).
9.4. irudia. Parket flotatzailea.
1.5 Parket industriala
Lotu gabe aurpegietatik elkarri atxikita dauden oholtxoek osatutako zurezko zoladura. Oholtxoak
ertzetako baten gainean pausatzen dira euskarrian eta, horrela, beste ertza agerian geratzen da eta
gainazal erabilgarria osatzen du. Higadurarekiko erresistentzia bilatzen da, baina apainketa-xederik
gabe; hortaz, kalitaterik txarrenak erabil daitezke. Gehienetan, titakadurako tamainako oholtxoak era-
biltzen dira. Oso erabilera urratzailea aurreikusten denean erabiltzen da; adibidez, industria-lokaletan eta
lokal publikoetan (9.5. irudia).
9.5. irudia. Parket industriala.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 145
1.6 Parket hidraulikoa
Irudi geometrikoak osatuz asfalto-geruza batez mortero hidraulikoko lauza bati lotuta dauden taulez
edo taulatxoez eraturiko zurezko zoladura. Gaur egun ez da erabiltzen (9.6. irudia)
9.6. irudia. Parket hidraulikoa.
1.7 Mokorrezko zoladura
Kolatu gabe, elkarri atxikita eta zuntzaren noranzkoa euskarriarekiko perpendikularrean (horrela, agerian
geratzen den gainazala zuraren burua da) ezarrita dauden mokorrek (takoak) osatutako zoladura. Egokia
da urradurarekiko eta zama kontzentratuekiko erresistentzia handia behar duten lokaletarako. (9.7. irudia).
9.7. irudia. Mokorrezko zoladura.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
146
22 EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK Erabilera orokorrak: etxebizitzetarako, bulegoetarako eta saltokietarako zoladura-mota hauek era-
biltzen dira: mosaiko-parketa, parket flotatzailea eta oholeztatua.
Kirol-zoladurak: parket eta dornadura flotatzaileak erabiltzen dira, azal handietan nolabaiteko malgu-
tasuna eta mugimendu-gaitasuna lortzeko.
Erabilera oldarkorren eraginpeko zoladurak: jende asko joaten den merkataritza-lokaletan edo
industria-lokaletan parket industriala erabiltzen da, lodiera handia izanik, maiz lixatzeko bide ematen duelako.
Lehendik dauden zoladuren gainean zurezko zoladurak ezartzea: honelakoetan, egokiak izaten
dira mosaiko-parketa eta flotatzailea, arinak eta instalatzen errazak direlako.
Landa-eraikinetako edo birgaikuntzarako zoruak: honelakoetan, habeartea zoladura ere bada.
Oholeztatua izaten da motarik egokiena.
Kanporako zoladura: oholeztatuaren moduko sistema erabili behar izaten da honelakoetan, baina
taulen artean behar adinako tarte hutsak lagata, hezetasunaren aldaketek eragiten dituzten hanpaduretarako.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 147
33 DDIISSEEIINNUUAAKK
3.1 Diseinu paraleloak
Elkarren artean paralelo ezartzen dira taula guztiak, eta dornadura erako eta parket flotatzailearen
instalazioetan erabiltzen dira batez ere. Hainbat aldaera onartzen dituzte, taulen luzeraren eta taulatxoen
arteko junturen antolaketaren arabera. Taulen luzerak ezberdinak direnean erabiltzen den juntura askekoa
da ohikoena (9.8. irudia), baita juntura erregularrekoa ere; azken hori denen luzera berdina denean
erabiltzen da (9.9. irudia). Aldaera horren baitakoa da antolaketa ingelesa: taulen junturak arrastelaren
ardatzaren gainean bat eratortzen dira (9.10. irudia). Aldeetako bat bestea baino askoz handiagoa duten
lokaletan, korridoreetan adibidez, sarri erabiltzen dira horrelako eraketak lanparketeko instalazioetan.
9.8. irudia. Juntura askeko oholeztatua.
9.9. irudia. Juntura erregularreko oholeztatua.
9.10. irudia. Ingeles erako oholeztatua.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
148
Luma edo ziri eran
Honelako eraketan, luzera berdinekoak dira taula guztiak, eta elkarren artean perpendikularrean jartzen
dira. Hainbat aldaera onartzen ditu, taulatxoaren tamainaren eta taulatxoen multzoketaren arabera (hiru
xaflako ziria, lau xaflako ziritxoa). Tarimetan eta lanparketean erabiltzen dira batez ere (9.11. irudia).
9.11. irudia. Ziri erako diseinuak, hiru xaflako ziria eta lau xaflako ziritxoa.
"Hungariako puntu" deritzona dugu ziri erako eraketa honen beste aldaera bat. Taulen muturrak angelu
aldagarriak, gehienetan 30 eta 45º bitartekoak, osatuz errematatzen dira (9.12. irudia).
9.12. irudia. Hungariako puntua.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 149
Dama eta dama-joko taularen erako diseinuak
Kasu honetan, luzera berekoak dira taula guztiak, eta luzera, bere aldetik, taulen zabaleraren anizkoitz
doi-doia da. Paraleloan multzokatzen dira, karratuak edo lauzatxoak eratuz eta, gero, elkarren ondoko bi
elementu bakoitzeko zuntzak beren artean paralelo jartzen dira.
Lanparketen eta titakaduran erabiltzen da, nahiz eta batzuetan tarimetarako ere erabiltzen den.
Takodun dama-joko taula da aldaeretako bat. Elementu bakoitzaren taulatxoak kolore-kontraste
nabarmena egiten duen beste zur-mota bateko tako lauki baten inguruan jarri ohi dira. Sarri erabiltzen
dira, esaterako, haritzaren edo eukalipto zuriaren taulatxoez eta eukalipto gorriaren takoez osatutako
konbinaketak.
Taulatxoen tamaina titakadurakoa bada, "dama" izena hartzen dute.
Hala, dama-joko taularen nola takodun dama-joko taularen antolaketetan erabil daitezkeen aldaerak
ugariak dira, taulatxoak elkarren artean edo takoarekin elkartzeko moduaren arabera.
Sarritan erabiltzen den beste aldaera batean, taula edo taulatxoak handitik txikira jartzen dira, taula-
txoen zabaleraren multiploetan, kanpoko aldean hasi eta barrurantz; elementuaren erdian tako batez edo
taulatxo txikiagoez bete daitekeen karratua uzten da (9.13. irudia).
9.13. irudia. Takodun eta takorik gabeko damen eta dama-joko taulen hainbat konbinaketa.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
150
3.2 Beste diseinu batzuk
Artisautzaren alorrean sartuko liratekeen beste hainbat irudi geometriko dago. Titakaduratik hurbil
dauden elementuak dauzkaten eraketak izaten dira gehienetan. Ohikoen arteko hiru adibide ekarri ditugu
9.14. irudira.
9.14. irudia. Artisautza-diseinuak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 151
44 NNEEUURRRRIIAAKK
4.1 Dornadura
Lodiera: 18-23 mm.
Zabalera, 40-140 mm.
Gutxieneko luzera: 100 cm.
4.2 Mosaiko-parketa
Neurrien arabera, honako izendapen hauek ditu:
Instalazio-mota Gehienezko luzera (mm)
Gutxieneko zabalera (mm)
Gutxieneko lodiera (mm)
Titakadura 200 15 8
Lanparketa 400 40 10-12 (*)
P. Industriala 400 8 15
(*) Oro har, lanparket-taulatxoen luzera 300 mm-tik gorakoa denean, 12 mm-ko lodiera eduki behar izaten dute gutxienez.
Titakaduran gehien erabiltzen diren neurriak 120 x 24 x 8 mm izaten dira: lanparketean, berriz, 250 x
50 x 10 mm.
Parket flotatzaileari dagokionez, oraingoz ez dago neurrien gaineko araudirik, baina sarrien erabiltzen
diren oholen neurriak 2000 x 200 x 15 mm dira; ageriko oholaren geruzaren lodiera 4 mm ingurukoa
izaten da.
Tolerantziak
Instalazio-mota Lodiera (mm) Zabalera (mm) Luzera (mm)
Dornadura ± 0,3 ± 0,5 ± 0,5
Titakadura ± 0,3 ± 0,1 ±0,2
Lanparketa ± 0,4 ± 0,2
-0,3
± 0,2
-0,3
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
152
Arrastelen neurriak
Tartearen araberakoa izaten da lodiera.
Tartea (cm) Lodiera (mm)
< 35 25
35 – 50 35
50 – 60 55
Gehienezko zabalera: 65 mm.
Gutxieneko luzera: 150 mm.
Arrastelen arteko tartea, bere aldetik, dornaduraren lodieraren araberakoa izaten da.
Gehienezko tartea (cm) Dornaduraren lodiera (mm)
45 23 – 25
30 18 – 23
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 153
55 MMAATTEERRIIAALLAAKK
5.1 Taulen edo taulatxoen zura Hostozabalen zurak erabiltzen dira batik bat. Honako hauek dira Espainian gehien erabiltzen diren
espezieak:
Lanparketa: Haritza, eukaliptoa, gaztainondoa, elondo-a, jatoba, teka, lapacho-a eta guatambu-a.
Dornadura: Pagoa, eukaliptoa, Oregon pinua, pinu gorria, itsas pinua eta iroko-a.
Behar bezain gogorra den edozein zur-espezie erabil daiteke. Sakonago aztertuko dugu puntu hau
baldintzen agiriaren atalean.
5.2 Arrastelak Edozein zur-espezie erabil daiteke. Muga bakarra ekonomikoa da eta, horregatik, kalitate baxuko
pinu-zura erabili ohi da.
5.3 Itsasgarriak Hainbat itsasgarri-mota dago zurezko zoladurak kolatzeko, eta binilikoak erabiltzen dira sarrien. Arau-
diari dagokionez, hutsune handia dago gaur egun. Informazio moduan, kontuan hartu beharreko eta
fabrikatzailearen dokumentazio teknikoan jaso behar diren zenbait alderdi aipatuko ditugu:
Itsasgarriaren osaera
Zein euskarri-materialekin erabil daitekeen
Erabiltzeko baldintzak: zuraren euskarriaren hezetasuna eta lokalaren egoera higrometrikoa
Irekitzeko eta kolatzeko denborak
Dosifikazioa m2-ko
Erabiltzeko modua
5.4 Bernizak Gainazalaren akaberarako produktuak dira. Ezaugarri estetikoez gain, gogortasuna, urradurarekiko
erresistentzia eta etxeetan erabili ohi diren produktu jakin batzuekiko erresistentzia dira ezaugarri nagusiak.
Konposatuan nagusi den erretxinaren arabera sailkatzen dira bernizak. Funtsean, lau dira berniz-motak:
Urea-formaldehidoa: hauek dira gehien erabiltzen direnak, eta soluzio hidro-alkoholiko edo
disolbatzaile organiko gisa etor daitezke. Akabera mateak, erresistenteak eta gogorrak izaten
dira emaitza oro har. Denbora aurrera joan ahala pitzatu ahal izatea da daukaten desabantaila.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
154
Hidro-alkohol disoluzioan datozenak oso gogorrak dira, bikain atxikitzen zaizkio zurari, baina
talkekiko eta ziztadekiko erresistentzia txikia dute. Sentikorrak dira urarekiko eta etxeko produk-
tuekiko. Zailak dira berriztatzen, eta elkarren gaineko geruzak emateko, lau ordu itxaron behar
izaten da batetik bestera.
Disolbatzaile organikokoak bigunagoak dira, baina talkekiko erresistentzia handiagoa daukate.
Urarekiko erresistentzia ere handiagoa daukate, eta denbora gutxiago itxaron behar da geruza
batetik hurrengora.
Poliuretanoa: Poliuretanozko bernizak, aitzitik, malguagoak dira, hobeto egokitzen zaizkie insta-
lazioen erregulartasunei, eta akabera distiratsuagoa ematen dute. Erresistentzia mekaniko
ona daukate, eta etxeko produktuekiko erresistentzia ere ona da. Garestiagoak dira, eta
lehortzen motelak.
Oinarri akrilikodun ur-faseko bernizak: Poliuretano akrilikoak dira, batez ere. Gutxi erabiltzen
dira oraindik, eta arazo nagusia da zuraren zuntza altxatzen dutela. Arazo hori saihesteko,
disolbatzaile organikoaren geruza bat edo lehortze azkarreko oso geruza mehe bat eman
behar da, azken geruza baino lehen.
Fabrikan emaniko bernizak: parket flotatzailearen hedapenarekin batera, fabrikako bernizak
ere gehiago erabiltzen dira. Gehienetan, poliuretanozko bernizak izaten dira, nahiz eta urea
formolezkoak eta akriliko hidrosolugarriak ere erabiltzen diren. Berniza ematean dauden
kontrola eta giroko baldintzen uniformetasuna dira sistema honen abantaila nagusia.
Produktu metalizatzaileak: zoladura lokal publikoetan badago, gomendagarria da berniza metaliza-
tzaileekin babestea. Emultsio distiratzaile espezifikoak dira, eta higadurarekiko babes-geruza sortzen dute.
Mantentze-lanak errazak dira, eta geruzak eman daitezke bata bestearen gainean.
Lekedei buruzko azalpenetan komentatu izan dugun moduan, kontuz ibili behar da bernizak ematean,
honako alderdi hauek direla eta:
Konposizioa eta katalizatzaileak
Biltegiratzeko baldintzak
Emateko denbora
Lehortzeko denbora
Zuraren hezetasuna eta lokalaren egoera higrometrikoa
Jakineko erabilerarako egokiak diren zurak
Lokalaren erabilera-mota
Berniza emateko metodoa
Dosifikazioa
Mantentze-lanak eta garbitasuna
Iraunkortasuna
Berriztapena
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 155
66 BBAALLDDIINNTTZZAA--AAGGIIRRIIAA
6.1 Materialen baldintzak
Zurari dagozkion honako zehaztapen hauek bildurik eta bermaturik geratuko dira, baldin eta fabrika-
tzaileak Mosaiko-Parketaren AITIM kalitate-zigilua badauka.
Zuraren gogortasuna
UNE 56.534 arauaren arabera neurturik, 2,5eko gogortasuna edo gogortasun handiagoa daukaten
espezie guztiak onartzen dira oro har. Espezie baten gogortasuna zein den jakin ahal izateko, biblio-
grafian kontsulta daiteke, eta ez dago zertan saiakuntzen bidez zehaztu.
Dentsitatea
Koniferoen zura erabiliz gero, batez besteko dentsitatea 0,4 g/cm3-tik gorakoa izatea exijitzen da.
Datu hau jakin ahal izateko, bibliografian kontsulta daiteke, eta ez dago zertan saiakuntzen bidez zehaztu.
Zuraren egoera
Zurak libre egon behar du intsektuen edo onddo xilofagoen erasoetatik; batez ere kolore urdinxkara
koniferoen kasuan eta zenbait kolorazio, hostozabaletan.
Zurak zurgizena badu, onddoen eta intsektuen aurkako tratamendua egin dakion eska daiteke, nahiz
eta horrela, gehienetan, % 4 garestituko den, gutxi gorabehera, materialaren kostua.
Eraztunen ondoko hausturak ez dira onartzen.
Esandako guztia baliagarria da arrastelen, falken, zokaloen edo instalazioan erabiltzen den zurezko
beste edozein elementuren kasuan ere.
Hezetasuna
UNE 56.808 arauak gomendatzen duenaren arabera, zuraren hezetasun-edukiak % 7 eta 11 bitar-
tekoa izan behar du (barrualdeetan % 7-9, eta kostaldean, berriz, % 9-11).
Onar daiteke erlo bateko piezen % 5ek hezetasuna altuxeagoa izatea (% 13), baina inola ere ez du
proportzio horretatik gorakoa izan behar.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
156
Arrastelen hezetasuna % 15 eta 18 bitartekoa izan daiteke.
Hezetasun-eduki horiek guztiak orientazio moduan erabiliko ditugu baina, egia esan, aurrerago ikusiko
dugunez, instalazioari ekiteko taulatxoen hezetasun egokia hauen araberakoa da neurri handi batean:
lokalaren hezetasun erlatiboa, kokapen geografikoa, eta lokalean berogailua izatea edo ez izatea eta
erabiltzen den berokuntza-sistema.
Porlan-morterozko zolata
Zoladuraren euskarri izango den zolata porlan-morterozkoa izaten da, 350 kg/m3-ko dosifikaziokoa,
eta uraren eta porlanaren arteko 0,5eko erlazioa duena (lur hezearen trinkotasuna). Ibaiko harea gar-
bitua erabiltzen da, 0,8 eta 2 mm bitarteko granulometriakoa.
Zorua garbi dagoela zabaltzen da morteroa. Hormetako eta sabaietako igeltsuek eta komunetako eta
sukaldeetako igeltsu eta zolatuek amaituta egon behar dute morteroa erabiltzen denerako.
Erregelaz zabaltzen da morteroa, eta paletaz berdindu (eta ez plantxaz). Plantxa bidezko berdinketa
azkarrago egiten da, baina eragozpen bat dauka: porlan-esnea gainazalera igoarazten duenez, iragan-
gaitzegi uzten du. Honelakoetan, hidrosolugarria ez den itsasgarri berezia erabili beharko litzateke.
6.2 Eraikuntza-diseinurako baldintzak
Zoru erradiatzaileen bidezko berokuntza-instalazioak
Oro har, ez da gomendatzen zoru erradiatzailearen bidezko berokuntza-sistemak dituzten zoruen
gainean zurezko zoladurak instalatzea. Zura, berez, isolatzaile termiko ona da, eta beroak nekez zehar-
katzen du; azken batean, ez da hedatzen, eta hori da horrelako sistemen oinarria.
Mosaiko-parketa eta dornadura flotatzailea dauzkaten instalazioetarako erabil daiteke, baina ohiko
tarimetarako ez da gomendatzen. Azken horietan, zolataren eta zoladuraren eta arrastelen arteko tarteek
oso banatze kaltegarriak eragiten dituzte; alde batetik, berokuntza-sistemak ez dihardu behar bezala
(airea isolatzaile termikoa da, eta atzeratu egiten du beroaren erradiazioa zoruan barrena) eta, bestetik,
zoladuraren azpian metatzen den beroak zura berotzen du, eta lermatu eta gakotu egiten dute.
Ahaleginak egin behar dira hodiak kontzentra ez daitezen, banaketarako errakoretik hurbil gertatzen
den bezala; horretarako aukerarik ez badago, sakonago jarri behar dira hodiok.
Berokuntza-probak zorua ezarri baino lehen egin behar dira, eta pizturik eduki behar da 2 edo 3
astez, zolata lehor dadin.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 157
Eskailera-buruak lixatzea Zurezko zorua jarri baino lehen lixatu behar dira eskailera-buruak.
Hainbat altuera dituzten etxebizitza-blokeetan zoladura hidraulikoak erabiltzen direnean, eskailera-
buruak lixatzean, sarri askotan etxebizitzen sarrako ateen bidez iragazketa-arazoak gertatzen dira, ur-
kopuru handia behar izaten baita lixatze-lan horietan. Zoladuragileek hori gerta ez dadin neurriak jartzen
badituzte ere, azkenean, ia beti ura sartzen da, gehiago edo gutxiago, eta, ondorioz, kalteak eragiten
zaizkio instalazioari.
Instalazio handiak: kiroldegiak Honelako instalazioetan, gehienetan ez da berogailu indartsurik izaten eta, horregatik, hartu beharreko
lehenbiziko neurria izaten da hezetasun handixeagoa daukan materiala erabiltzea, % 12 eta 14 bitar-
tekoa, hain zuzen.
Bestalde, honelako gainazaletan erraz gertatzen dira 15 eta 20 cm bitarteko hanpadurak, eta horiek
xurga ditzakeen juntura-sistemaren bat prestatu beharko da. Taulatxoak 5 edo 6 elementuz osatutako
moduluetan eta elkarren artean 3 edo 4 mm-ko junturekin antolatzea ere neurri gomendagarria da,
hanpadura orokorra absorbitzeko modu egokia izan baitaiteke. Halaber, egitura flotatzaileak hobesten
dira tarimen aurretik, zoru erradiatzailearen bidezko berokuntza-sistemak dituzten instalazioetarako
azaldu ditugun arrazoi berdinengatik.
Azkenik, lokalaren aireztapen egokiak berebiziko garrantzia dauka. Gogora dezagun, kirol-ikuskizun
baten ondoren, berehalako batean lagun asko irtetearen ondorioz, giroa bat-batean hoztu eta ur-lurruna
kondentsatu egingo dela; horrela, instalazioan erabateko edo zati bateko bustidurak gertatuko liratekeela.
Perimetro-junturak Etxebizitzetan ohikoak izaten diren neurrietako geletan, zurezko zorua jartzean, gutxienez 8 mm-ko
perimetro-juntura uztea gomendatzen da. Zurezko zoruan izan daitezkeen hanpadurak xurgatzea da
neurri horren helburua.
Lokal handiagoak direnean, perimetro-junturek ere handiagoak izan behar dute. Orientazio gisara,
metroko 2 edo 3mm-koak.
Tratamendu egonkortzaileak Batzuetan benetan zaila izan daiteke instalazioa egiteko zuraren hezetasun egokia zein den aurkitzea.
Bereziki zaila izaten da kostaldean. Toki horietan, parketa lehorregi ezartzen bada, taulatxoak hanpatu
egiten dira giroko hezetasuna xurgatuta; eta hezetasun-eduki handiaz ezartzen badira (% 11 – 12), ordea,
eguraldi lehorra iristen denean edo berogailua martxan jartzean, taulek hezetasuna galduko dute eta,
ondorioz, lermatu egingo dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
158
Mota horretako zailtasun bereziak aurreikusten direnean edo, esate baterako, nerbio askoko zura
ezartzeko asmoa dagoenean, eraginkorra izaten da autoklabean egiten den tratamendu egonkortzailea
(hutsa-hutsa). Horrela eginez gero, materialaren guztirako kostuan % 5 eta % 10 bitarteko gehikuntza
izango dela kontuan hartu da.
Zoruaren azpiko ganbera ez-aireztatuetatik datozen hezetasunak
Beheko solairuetako zoruen azpian dauden ganberek aireztaturik egon beharko dute. Bestela, heze-
tasunaren metaketa zoladurara irits daiteke zoruan eta zolatan barrena, eta taulatxoak hanparazi eta
konkortuko ditu. Arazo hau dela eta, gomendatzen da gainazalean solairuaren azaleraren 1/300i dagokion
aireztapena uztea.
6.3 Instalaziorako baldintzak
Ideia orokorrak
UNE 56.810 “Zurezko zoruak. Ezarpena. Zehaztapenak” arauan ezartzen dira zurezko zorua jartzeari
ekin aurretik kontuan hartu beharreko oinarrizko gomendio batzuk. Lokalaren egoerari eta hura ematen
denean zurak bete behar dituen ezaugarri geometrikoei dagozkio gomendio horiek.
Zurezko zoruetako arazoak, sarri askotan, obra eman eta handik zenbait hilabetetara hasten dira
agertzen. Eguraldi lehorra heltzen denean edo berogailua piztu eta egun gutxira gertatzen da maiz.
Azken batean, erabilera jarraituarekin eta, ondorioz, erreklamaziorik egiteko aukerarik ez dagoenean.
Arauak lantzen dituen eta eraikuntzan ematen diren bestelako gomendioak aztertuko ditugu orain:
Zuraren hezetasuna
Zuraren hezetasuna kokapen geografikoaren arabera
Kantauriko, Galiziako eta Mediterraneoko kostaldeko inguruetan zuraren hezetasun-edukia % 9 eta
11 bitartekoa izan dadin, eta barruko aldeetan, berriz, % 7 eta 9 bitartekoa izan dadin gomendatzen du
UNE 56.810 arauak.
Zuraren hezetasuna lokaleko berokuntzaren arabera
Aireko hezetasun erlatiboa % 60tik jaisten ez den lokalak
Hori gertatzen da nabe handietan, kiroldegietan eta abarretan, berogailurik ez dagoenean, edo
oso indartsua ez denean. Zuraren hezetasunak, instalazioaren hasieran, % 10 eta 12 bitar-
tekoa izan behar du.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 159
Hezetasun erlatiboa % 40 eta 60 bitartekoa izaten den lokalak
Adibidez, bulegoetan, erakusketa-aretoetan, lokal publikoetan, urtean gutxitan erabili eta bero-
gailua gutxitan jartzen den aisialdirako familia bakarreko etxebizitzak. Zuraren hezetasun-
edukiak % 9 eta 11 bitartekoa izan behar du.
Hezetasun erlatiboa %40tik beherakoa izan daitekeen lokalak
Oso berogailu indartsua duten lokalen eta biztanleak etengabe dituzten etxebizitzen kasua
da. Honelakoetan, zuraren hezetasunak, instalazioari ekin baino lehen, % 7 eta 10 bitartekoa
izan behar du.
Pentsatzekoa denez, arestian aipatu ditugun kondizioei kanpoko klimak (kostaldea izan edo
barrualdea izan) ere eragingo die.
Zolata Zolataren hezetasuna
Berebiziko garrantzia dauka zolataren hezetasunak instalazioan. Gehienetan, % 2,5etik beherakoa
izatea gomendatzen da.
Kopuru horren gainetiko gradu bakoitzeko, orientazio moduan, zurezko zoruak beste 5 edo 6 areagotu
lezake bere hezetasuna. Adibidez, zolatak, ezartzen amaitzen denean, % 3,5eko hezetasuna badauka,
hasiera batean % 9ko hezetasunaz instalatzen hasitako zoruaren hezetasun-edukia % 14 edo 15 izatera
irits liteke.
Zolataren lautasuna
Parket kolatua hartu behar duten zolatek ez dute izan behar metro linealeko 3 mm baino malda
handiagorik.
Zolataren lautasuna behar den modukoa ez denean, berdintzeko oreak erabil daitezke. Gehienetan,
egokiak izaten dira 1 cm-tik gorakoak ez diren maldak dituzten gainazalak hobetzeko, eta zuloak edo
berdinketa-akatsak desagerrarazteko erabili ohi dira batez ere.
Tarima-zoladuren euskarri diren zolaten lautasunerako baldintzak ez dira zoru itsatsietarakoak bezain
zorrotzak izaten, arrastelei esker absorbitu egiten direlako irregulartasun txikiak. Instalazio handietan
tarima flotatzailea dagoenean, gimnasioetan kasu, sarritan erabiltzen da kareaz egonkorturiko ibai-
hareazko geruza (metro kuboko 200 kg-z dosifikatua), eta horren gainean geruza isolatzaile bituminosoa
zabaltzen da, arrastel flotatzaileak gainean ezartzeko.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
160
Kolatzea eta lixatzea
Parketa kolatzen denean, lokalak itxita eta kristalak jarrita egon behar du.
Kolatu aurretik, euskarriak garbi egon behar du, elementu arrotzik gabe (hautsa, igeltsu-hondarrak,
pintura, eta abar).
Zolataren porotasun-kondizioak ohikoak direnean, binilo-itsasgarri hidrosolugarriak erabiltzen dira.
Zolataren gainazala iragazgaitza bada, azkar (15 bat minutu) gogortzen diren binilo-itsasgarrietara jo
behar da. Horrela, zolatak xurgatu ez duen ura zurera iristea eta hanpadura eragitea saihestuko da.
Tenperatura 10 ºC-tik beherakoa denean ez kolatzea gomendatzen da, eta 6 edo 7 ºC-tik beherakoa
denean, berriz, ez da sekula kolatu behar. Kolatu ondoren, gomendagarria da 48 ordu pasatu arte etxera
ez sartzea, eta lixatu aurretik 15 egun itxarotea. Nolanahi ere, balio horiek itsasgarriaren fabrikatzaileak
ematen dituen gomendioen araberakoak izan behar dute.
Lehenagoko zoladuren gainean ezartzea
Parketa lehendik dagoen zoladura baten gainean ezarri baino lehen, prestatu egin behar da gainazala.
Mosaiko-parketa lehenagoko terrazoaren edo baldosen gainean kolatzeko, loka dauden piezak porla-
nezko morteroz lotu beharko dira, eta piezaren bat falta izanez gero ere, morteroa erabili behar da
berdintzeko. Ez da karezko morterorik erabili behar. Lehenagoko zoladura leunduta badago, lixa lakarrez
(30 zenbakiduna) lixatuko dugu, edo akuafortea eman, gainazalean nolabaiteko zimurtasuna lortzeko.
Horrelako euskarrietan, azkar gogortzen diren itsasgarriak erabili behar dira.
Parket flotatzailea jartzeko, lehenago zolaketa konpondu besterik ez da egin behar, eta horren
gainean, batzuetan, asfalto-geruza ezartzen da, instalazioa gauzatu aurretik.
Lehenagoko euskarria zurezkoa izanez gero, loka dauden atalak tinkatu eta gainazala lixatu behar da,
mosaiko-parketari lekeda eman aurretik. Lehendik zegoen zolaketako bitarteak betetzeko, ore berdin-
tzailea erabil dezakegu.
Pinturak eta igeltsuak
Zurezko zoladura zarpiatu edo pintatu ondoren ezartzen da eta, oro har, giroan hezetasuna sor
dezaketen eragiketa guztien ostean. Ziurtatu beharra baldin badago, igeltsuen eta pinturen hezetasun-
edukia neurtuko da; % 5 baino txikiagoa izan beharko du.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 161
Aireztapena
Instalazioa amaitzen denean, behar den moduan aireztatu beharko da lokala. Lokal itxietan, hezetasun-
ekarpen txikienak ere, nabarmen igoarazten du giroaren hezetasun erlatiboa eta zurak xurgatuko du heze-
tasun horren zati bat.
Eguzkia
Eguzkiak ez du zuzenean jo behar ateetan, leihoetan, balkoietan edo eraikinaren bestelako tarteetan
barrena.
Instalazioak probatzea
Zurezko zorua ezarri baino lehen probatu behar dira berogailuak eta aparatu sanitarioak.
6.4 Akabera-baldintzak
Junturen zabalera
UNE 56.810 arauaren arabera, junturen zabalerak, batez beste, ez du izan behar taularen edo
taulatxoaren zabaleraren % 2,5 baino handiagoa. Juntura isolatuetako batek ere ez du taularen zaba-
leraren % 4tik gorakoa izan behar. Oso alderdi agerikoetan, bertatik pasatzeko diren tokietan edo atee-
tatik hurbil, esaterako, junturek beti izan behar dute 1 mm-tik beherakoak, taularen zabalera dena delarik
ere. Erraz ikustekoak ez diren tokietan, berriz, hodien atzean adibidez, 5 mm-ra bitarteko junturak
onartuko dira.
Esate baterako, tarimaz egindako instalazio batean, taulen zabalera 70 mm-koa izaki, 1,75 mm-ko
juntura onartuko litzateke batez beste, eta juntura lokalizatuetarako gehienezko zabalera, berriz, 2,8 mm-
koa izango litzateke.
Arauan ezarritako mugak zabalegiak dira, batez ere taulen zabalera 70 mm-tik gorakoa denerako.
Irizpide murriztaileago hau erabil daiteke orientazio gisa:
Junturen batez besteko zabalerak ez du izan behar taularen zabaleraren % 1,5etik gorakoa. Juntura
isolatu baten zabalerak, berriz, ez du izan behar taularen zabaleraren % 2,5 baino handiagoa. Erraz
ikusten ez diren tokietan (50 cm-ko zabalerako perimetro-ingurua) edo berogailuetatik hurbil, 3 mm zabal
diren junturak onartuko dira. Oso agerikoak diren alderdietan (bertatik pasatzeko diren tokiak), ordea,
junturen zabalera 1 mm-tik beherakoa izango da.
Galga sorta erabil daiteke junturak neurtzeko.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
162
Lautasuna
Lixatu eta bernizatu ondoren, laua izan behar du zoruaren gainazalak. Lautasuna egiaztatzeko, bi
erregela erabili beharko dira, 2 metrokoa bata, eta 20 cm-koa bestea. Lehenbizikoa lautasun orokorra
neurtzeko erabiliko dugu, eta bigarrena, berriz, tokiko lautasuna neurtzeko. Lehenbiziko erregelak, edozein
tokitan eta noranzkotan jarrita, 5 mm-ko geziak emango dizkigu gehien jota. Bigarrenak, 1 mm-tik
beherako geziak (9.15. irudia).
9.15. irudia. Lautasun orokorraren eta tokikoaren egiaztapena.
Horizontaltasuna
Zoruaren gainazalak horizontala izan behar du. Hori egiaztatzeko ere 2 metroko erregela erabiliko
dugu, eta haren gainean nibela ezarriko dugu. Mailen arteko desberdintasunek ez dute izan behar
metroko 5 mm-tik gorakoak. Zurezko zorua lehendik dagoen zurezko beste estaldura baten gainean
ezarri zein ezarri ez, metroko 5 mm-koak malda lokalizatuak onartuko dira lehenago ere mailen arteko
desberdintasuna zegoen puntuetan (9.16. irudia).
9.16. irudia.Horizontaltasuna egiaztatzea.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 163
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
AITIM KALITATE ZIGILUA MOSAIKO PARKETERAKO
AITIM Kalitate-zigilua da mosaiko-parketerako dagoen bakarra. Zigilu hori ezartzeko, kontuan hartzen
dira UNE 56.808 “Zurezko zoruak. Materialak. Zehaztapenak" arauaren eta UNE 56.809 (2) “Zurezko
zoruak. Sailkapena itxuraren arabera. Mosaiko-parketa” arauaren zehaztapenak. Zurak ezarri baino lehen
dituen ezaugarriei dagokio zigilua.
AITIM Kalitate-zigilua ematean, hezetasun-edukia eta fabrikatzaileak produktuan markatzen dituen
perdoi izendatuekiko neurrien kontrola hartzen dira kontuan. Gainera, fabrikazio-akatsak ere aztertzen
dira, eta horietako batzuk ez dira onartzen: zerratze-markak aurpegietan edo ertzetan, zuntz okerrak,
behar den moduan definiturik ez dauden ertzak, zur faltak, adabegiak, ez-ohiko kolorazioak, punta
hautsiak eta abar.
Garrantzi berezia dauka zurgizena izateak edo ez izateak, eta zurgizena izanez gero, taulatxoek zein
proportziotan daukaten.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
164
88 AARRAAUUDDIIAA
8.1 UNE arauak
Orokorrak
UNE 56.806 Zurezko zoruak. Terminologia eta definizioak.
UNE 56.807 Zurezko zoruak. Diseinuak eta neurriak.
UNE 56.808 Zurezko zoruak. Materialak. Zehaztapenak.
UNE 56.809 (1) Zurezko zoruak. Sailkapena itxuraren arabera. Tarimatua.
UNE 56.809 (2) Zurezko zoruak. Sailkapena itxuraren arabera. Mosaiko-parketa.
Instalazioa
UNE 56.810 Zurezko zoruak. Ezartzea. Zehaztapenak.
Entsegu-metodoak
UNE 56.811 Zurezko zoruak. Neurrien egonkortasunaren entseguak.
UNE 56.812 Zurezko zoruak. Kolatzearen kontrola. Entseguak.
UNE 56.813 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Mugimendurik gabeko zama
kontzentratuarekiko erresistentziaren entsegua.
UNE 56.814 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Mugimendudun zama
kontzentratuarekiko erresistentziaren entsegua.
UNE 56.815 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Zama biratzailearekiko
erresistentziaren entsegua.
UNE 56.816 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Herrestan eramandako zama
kontzentratuarekiko erresistentziaren entsegua.
UNE 56.817 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Talkekiko erresistentziaren
entsegua.
UNE 56.818 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Urradurarekiko erresistentziaren
entsegua.
UNE 56.819 Zurezko zoruak. Gainazalaren akaberaren kontrola. Etxeko produktu jakin batzuekiko
erresistentziaren entsegua.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 165
Zuraren entsegu-metodo orokorrak
UNE 56.529 Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena anhidro-
egoerara arteko lehorketa bidez.
UNE 56.530 Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-edukiaren zehaztapena erresistentzia-
higrometroaren bidez.
UNE 56.534 Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Gogortasunaren zehaztapena.
8.2 ISO arauak
Taulatxoak edo taulen erloak obran hartzeko kontrolari dagokionez, ez dago UNE araurik, baina bai,
ordea, nazioarteko arauak (ISO). Inportatzaileek zenbaitetan erabiltzen dituzte arau horiek, erreferentziako
dokumentu gisa, auzirik gertatuz gero. Erloaren tamainaren araberako laginketa-maila eta akats onar-
garrien kopurua eta nolakotasuna definitzen dituzte arau horiek, hostozabal-zuren edo erretxindun zuren
talde bakoitzerako, eta instalazio, parket edo tarima bakoitzerako. Honako hauek dira garrantzitsuenak:
ISO 631 – 1977 Mosaic parquet panels. General characteristics.
ISO 3397 – 1977 Broadleaved wood raw parquet blocks.General characteristics.
ISO 5321 – 1977 Coniferous wood raw parquet blocks. General characteristics.
ISO 1072 - 1975 Solid wood parquet. General characteristics.
8.3 Eraikuntzaren teknologia arauak
NTE – RSR Zoruen eta eskaileren estaldurak. Pieza zurrunak.
Zurezko zoruei (parket hidraulikoa, mosaikoa eta tarima) dagozkion zenbait alderdi biltzen ditu arau
honek, zoruetarako erabiltzen diren pieza zurrunen gama orokorraren barruan. UNE arauak oinarritzat
hartzen dituzten ezarpenerako zehaztapenak ere jasotzen dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
166
99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Carpintería de madera
Egilea: J. Ortiz Gutiérrez
Argitaletxea: Fundación Escuela de la Edificación. Madril, 1993.
“Batik bat ateen, leihoen, estalduren eta eskaileren zurgintza lantzen dituen argitalpena. Zurari buruzko
ideia orokorrak, babesa eta kalitatezko markak ere biltzen ditu. Araudiaren edukiari nabarmen errepa-
ratzen dio, eta instalazioarekin lotutako alderdiak eta hainbat irudi ere badauzka”.
Curso de construcción en madera. Estructuras mixtas. Rehabilitación y Carpintería.
Egilea: Zenbait
Argitaletxea: Colegio Oficial de Arquitectos de Madrid. Madril, 1989.
“Zurezko zoruak aztertzen diren zurgintzari buruzko kapitulua dauka”.
Carpintería de recubrimientos
Egilea: Martín Fernández
Argitaletxea: INIA – ANCOP.
Eraikuntzako Zurari buruzko Bigarren Jardunaldiak.
Madril, 1986ko maiatzaren 20-22. Hirugarren ponentziako komunikazioa: “Carpintería de Madera”.
79 orr.
“Zurezko zoru kolatuen eta ohiko tarimen eta tarima flotatzaileen instalazioaren alderdi teknikoak eta
praktikoak. Sabaien eta hormen estaldura ere biltzen du”.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 167
1100 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea 27
179 posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Parketa
2. mota: Flotatzailea
ANGEL DE LA ORDEN- MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Parketa
2. mota: Flotatzailea
ARGUIBIDE, S.A. Larrainak 5, beheko solairua
31620 Uharte. Nafarroa
Tel.: 948 33 08 62
Faxa: 948 33 18 07
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Mosaiko-parketa (*) 2. mota: Flotatzailea
BMC MADERAS, S.A. Aluminio kalea, 230 park.
47012 Valladolid
Tel.: 983 29 18 18/29 29 29
Faxa: 983 29 81 00
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Flotatzailea 2. mota: Tarima 3. mota: Kirol-zoladurak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
168
CODEPARQ Cavanilles kalea, 16
28007 Madril
Tel.: 91 552 96 04
Faxa: 91 552 31 94
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
4. mota: Kirol-zoladurak
COMEXVAL, S.L. Conde Trenor kalea, 4
46003 Valentzia
Tel.: 96 391 62 00
Faxa: 96 391 75 55
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
Zurezko zoruen hornikuntza:
1. mota: Flotatzailea
DANS, RODRÍGUEZ Y CIA, S.A. Chile kalea, 19-21
15008 A Coruña
Tel.: 981 24 23 54/24 27 56
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Tarima
FERMAR-PAVYLUX, S.A. Zaida kalea, 99, eta Toboso kalea 123, A lokala
28019 Madril
Tel.: 91 466 71 59/69
Faxa: 91 525 55 36
Zurezko zoladuren salmenta eta instalazioa:
1. mota: Tarima flotatzailea
2. mota: Lanparketa
3. mota: Mosaikoa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 169
IBERIA AGENCIA DE MADERAS, S.L.
Pio XII etorbidea, 1
46009 Valentzia
Tel.: 96 348 25 00
Faxa: 96 348 40 04
Zurezko zoladuren hornikuntza:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
INDUSTRIAS J. ESTEBA, S.A.
Gironako errepidea, zk.g.
17180 Angles. Girona
Tel.: 972 42 10 00
Faxa: 972 42 06 16
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Kanpoko zoladurak
2. mota: Tarima
3. mota: Taulatxoa
IMA, S.A.
Madril-Irun errepidea, 322 km
01213 Rivabellosa. Araba
Tel.: 947 535 50 38
Faxa: 947 35 50 93
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Flotatzailea
INDUSTRIAS PARSAN, S.L.
Huescako errepidea, 12 km
50830 Villanueva de Gallego. Zaragoza
Tel.: 976 18 61 75
Faxa: 976 18 53 12
Zurezko zoruen fabrikazioa:
1. mota: Tarima trinkoak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
170
JUNCKERS IBERICA, S.A.
Pinzón zeharbidea, 7
28025 Madril
Tel.: 91 462 03 20
Faxa: 91 461 85 81
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Tarima
2. mota: Flotatzailea
ERAIKUNTZA KALITATEAREN KONTROLERAKO LABORATEGIA
Agirrelanda kalea, 10
01013 Gasteiz
Tel.: 945 26 89 33
Faxa: 945 28 99 21
Zoladuren kalitate-kontrola. Ezaugarrien zehaztapena hainbat entseguren bidez.
LAPEYRE ESPAÑA, S.A.
152 Errepide Nazionala, 24,900 km
08400 Granollers. Bartzelona.
Tel.: 93 846 32 27
Faxa: 93 846 35 51
Zurezko zoladuren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
LYSSOLEN, S.L.
Hierro kalea, 49
28850 Torrejón de Ardoz. Madril
Tel.: 91 675 32 28/675 76 57
Faxa: 91 675 76 57
Parketerako lekeda berezien fabrikazioa:
1. mota: Super-berezia
2. mota: HV Biskositate handia
3. mota: Flotatzailea
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 171
Parketerako berniz berezien fabrikazioa:
1. mota: Distira fina, erdimatea eta matea
2. mota: Distira handia
3. mota: Ur-berniza
Parketaren mantentze-lanetarako produktuen fabrikazioa:
1. mota: Distira-emailea
2. mota: Garbitzailea
3. mota: Koloretako tinduak
MADERAS DEL NOROESTE San Pedro errepidea 280-300
15405 Ferrol. A Coruña
Tel.: 981 31 61 00
Faxa: 981 32 81 54
Zurezko zoladuren hornikuntza:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
MADERAS GAMIZ, S.A. Gasteiz-Lizarra errepidea, zk.g.
01110 Kanpetzu. Araba.
Tel.: 945 40 54 25
Faxa: 945 41 53 47
Haritz- eta lizar-zurez egindako zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa (*)
2. mota: Tarimak
MADERAS PETEIRO, S.A. Los Fuertes-Los Rosales errepidea
15011 A Coruña
Tel.: 981 27 21 00
Faxa: 981 27 24 66
Zurezko zoladuren biltegia eta instalazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
172
MADERAS SIERO, S.A. Los Cuetos-Argüelles
33188 Siero. Asturias
Tel.: 985 74 18 21
Faxa: 985 74 34 07
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Flotatzailea
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea, C-P 32 kalea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
Zurezko zoladuren hornikuntza:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
MARIANO HERVAS, S.A. Alcolea del Pinar errepidea
19250 Sigüenza. Guadalajara
Tel.: 949 39 07 50
Faxa: 949 39 13 44
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Parketa (*)
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
ORCH, S.A. Torrent Vallmajor z.g. 16 nabea
08911 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 464 14 32
Faxa: 93 464 10 69
Zurezko zoladurak instalatzeko produktuen fabrikazioa:
1. mota: Makineria. Arrabol- eta zerrenda-lixagailuak, bibragailuak eta ertzak leuntzekoak.
2. mota: Produktu kimikoak. Binilo-lekedak eta poliuretanozkoak, zolatak konpontzeko inprima-
zioak, ore berdintzaileak, bernizak eta hondoak.
3. mota: Zerrenda-parketa lixatzeko urragarriak, biribilkia, diskoa eta saretak.
4. mota: Instalaziorako aholkularitza teknikoa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 173
PARQUELITE INSTALACIONES, S.A. Doce de Octubre, 1
28009 Madril
Tel.: 91 573 64 83
Faxa: 91 573 34 26
Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarimak
3. mota: Flotatzailea
PARQUETS HERNANDEZ, S.A. Salto kalea, z.g.
15380 Oza de los Ríos. A Coruña
Tel.: 981 79 20 50
Faxa: 981 78 55 64
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa (*)
2. mota: Tarima
PARQUETS LORENZO, S.A. Eladio Lorenzo etorbidea, 16
27784 Modoñedo. Lugo
Tel.: 982 52 10 28
Faxa: 982 52 17 24
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa (*)
2. mota: Tarima
PARQUET LOGAR, S.L. Eusebio Morán kalea, 14. 28019 Madril
N. Sra. De la Soledad, 12. 28044 Madril
Tel.: 91 508 38 86 /569 55 48 / 565 02 40
Faxa: 91 569 55 48
Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa:
1. mota: Tarimak
2. mota: Flotatzailea
3. mota: Zokaloak, bernizak eta lekeda
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
174
PARQUET NOVA, S.L. Fray Diego Ruiz, 5
28904 Getafe. Madril
Tel.: 91 681 62 72
Faxa: 91 681 62 84
Zurezko zoladuren biltegia eta instalazioa:
1. mota: Parket flotatzailea
2. mota: Tarimak
3. mota: Flotatzailea
PARQUETS PAVISUELOS, S.A. Primavera kalea 4, behe solairua
18006 Granada
Tel.: 958 12 29 11
Faxa: 958 13 16 29
Zurezko zoladuren instalazioa:
1. mota: Marketeriaz apainduak
2. mota: Lanparketa
3. mota: Tarima flotatzailea
4. mota: Tarima iltzatua
PARQUETS TROPICALES, S.A. Julián Camarillo, 13. 28037 Madril
Tel.: 91 327 01 06
Faxa: 91 327 01 63
Telexa: 64717 MTVA
Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
PARQUETS Y PAVIMENTOS, S.A. El Toboso kalea 123, atzeko aldea. 28019 Madril
Tel.: 91 465 26 19
Faxa: 91 465 14 81
Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa
2. mota: Tarima
3. mota: Flotatzailea
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 175
PAVIMENTOS ARRONDO, S.A. Camino Cruce, z.g.
20217 Gabiria. Gipuzkoa
Tel.: 943 88 59 50
Faxa: 943 88 59 50
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Mosaiko-parketa (*)
2. mota: Tarima
POLYMER CHEMIE, S.A. Monforte de Lemos etorbidea, 103
28029 Madril
Tel.: 91 739 03 90 / 09 78 / 59 24
Faxa: 91 738 41 85
Sonsoles industrialdea
Toledoko errepidea, 17,700 km
Cesio kalea, 3
28940 Fuenlabrada. Madril
Tel.: 91 690 60 09
Faxa: 91 606 69 31
Zurezko zoladurak instalatzeko produktuen fabrikazioa:
1. mota: Urea-formolezko bernizak (Sirvalux eta Sirvacil)
2. mota: Poliuretanozko bernizak (Polydex, Polyresin, Polyfond eta Polyacril)
3. mota: Lekedak (Resikol: Superra, Espresa eta Flotatzailea)
4. mota: Beste produktu batzuk: disolbatzaileak, koloratzaileak
QUIDE, S.A. Algaba 5 eta 7, atzeko aldea
28019 Madril
Tel.: 91 466 23 00 / 32 00
Faxa: 91 465 42 39
Zurezko zoladurak instalatzeko produktuen fabrikazioa:
1. mota: Bernizak: Ur-poliuretanoak eta disolbatzaile-poliuretanoak, akrilikoak, suaren kontr-
akoak, kiroldegietarakoak.
2. mota: Itsasgarriak eta plasteak: Bereziak 25 x 5 x 1 tauletarako, neurri bereziak, flota-
tzailea eta zurgintza.
3. mota: Zoruetarako makineria: Zerrenda- eta arrabol-lixagailuak, ertzak leuntzekoak,
bibragailuak.
4. mota: Parketaren mantentze-lanak eta brikolajea. Distira-emailea, garbigarria eta brikola-
jerako bernizak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
176
RAMOS TANARRO Antonio López, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60 / 56 39
Faxa: 91 569 66 60
Zurezko zoladuren hornikuntza:
1. mota: Tarima
2. mota: Flotatzailea
ROSTALA, S.A. Berlin kalea, 5
28028 Madril
Tel.: 91 725 15 17
Faxa: 91 725 10 30
Zurezko zoladuren hornikuntza eta instalazioa.
(*) AITIM kalitate-zigilua
LANBIDE EKIMENA
177
ZZUURREEZZKKOO AATTEEAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Eraikin baten barruko aldera sartzeko edo eraikin bereko gelen arteko komunikaziorako bide ematen
duen eraikuntza-elementua.
Etxebizitzen eraikuntzan eta bertan bizitzekoak ez diren eraikinetan erabiltzen diren ateei buruzkoa
da kapitulu hau, eta ez gara arituko nabeetarako edo garajeetarako industria-ateez. Armairuen aurre-
aldeko ateak ere aztertuko ditugu kapitulu honetan.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
178
22 SSAARRRREERRAA
Berrogeita hamarreko hamarkadaren erdialdera arte, ohiko zurgintzako produktuetako bat besterik
ez ziren ateak. Zur trinkoa bakarrik erabiltzen zen, kaxa eta mihi bidez lotzen ziren piezak, eta animalia-
jatorriko lekedak erabiltzen ziren. Eredu-ateak armazoi batek eratutakoak ziren, eta armazoi hori osatzen
zuten bi langaluzek, bi aurrealdek eta bitarteko hainbat zeharragak, hala horizontalak nola bertikalak.
Armazoiaren elementuen artean geratzen ziren tarteetan, panelak, plafoiak, kasetoiak, eta abar sartzen
ziren, gutxi-asko molduratuak.
Sasoi hartatik aurrera, ohol kontratxapatua agertu zenez, zerratutako zurarekin baino azalera handiagoa
erabiltzeko aukera azaldu zen. Horrela, ate “lau edo leuneranzko” eboluzioa gertatu zen. Armazoi eta
arima baten gainean ohol kontratxapatua kolatuta egiten ziren ate horiek.
Ate lauen arimek ere bilakaera garrantzitsua izan zuten. Hasieran, zurezko zerrendez egiten ziren,
saretak, zurezko, lastozko eta abarrezko listoiak osatuta. Gaur egun, berriz, albeolo-arimak fabrikatzeko,
ia papera edo kartoia baino ez dira erabiltzen, muntatze-fasean esku-lana merkeago ateratzen delako
horrela.
Ate lauari esker, produktua industrializatu zen, eta neurriak normalizatu ziren.
Hogei bat urtez ate industrializatu bakarra ate laua izan zen, eta gero zur trinkozko zurgintza-ateetan
ere antzeko industrializazio-prozesua gertatu zen. Hala, material berriz osaturiko zurgintza-ateak edo plafoi-
dunak azaldu ziren, material eta fabrikazio-teknika berriez eginak, eta antzinako diseinuak berreskuratu ziren.
Zurgintza-ateetan, zuretik eratorritako oholak (batez ere partikula-oholak eta dentsitate ertaineko zuntz-
oholak) oinarrizko osagai bihurtu ziren; kanpoko ateetarako izan ezik, zur trinkoa baztertu zen.
Alor honetako azken aurrerapena Ate Hutsuneen Unitatea produktua da (batzuetan izen frantsesaz da
ezaguna: block-porte). Beste aurrerapauso bat da eraikuntzaren aurrefabrikazioan. Fabrikatik amaituta etor-
tzen da atearen multzoa. Orria uztarrian instalaturik dago, burdineria eta guzti, eta erabat amaiturik dago.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 179
33 TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK
UNE 56.801 arauan ezarrita dagoenez, sailkapenerako 5 irizpide daude. Atearen orria da elementu
bereizlea:
Osaeraren arabera
Aurpegien itxuraren arabera
Orriaren ertzaren arabera
Atearen kokapenaren arabera
Irekitzeko moduaren arabera
Armairuen aurrealdeko ateak eta maletatokiak ere atal honetara bildurik daude, eta modu indepen-
dentean aztertuko ditugu bukaeran.
3.1 Osaeraren arabera (10.1. irudia)
Ate laua
Erliebeko arotz-lanarekiko atea
Beira-atea
Ate laua: Bi paramentu lau eta paralelok osatzen dute atearen orria. Paramentu horiek arma-
zoiak barruan daukan arimari kolaturik daude. Zura, zuraren eratorriak edo egur- eta zelulosa-
elementuak ditu osagai nagusi.
Erliebeko arotz-lanarekiko atea: Orriaren paramentuetan zenbait gainazal lauz eta molduratuz
osaturiko apaindura-konbinazioak daude. Zura edo zuretik eratorritako oholak ditu osagai nagusiak.
10.1. irudia. Ate motak, osaeraren arabera.
Beira-atea: Beira jartzeko tarteak ditu.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
180
3.2 Aurpegien itxuraren arabera
Bernizatzeko atea
Pintatzeko atea
Ate estalia
Bernizatzeko atea: bernizatzea gomendatzen den ateak.
Pintatzeko atea: mota honetako ateak direnean, pintatzea da gomendagarriena. Zuntzezko oholez
osatutako paramentuak dituen ate laua izan liteke adibidea.
Ate estalia: honelako ateen paramentuak zura ez den material batez estalita egoten dira. Mela-
minaz estalitako partikula-oholezko paramentua daukan ate laua izan liteke adibide bat.
3.3 Orriaren ertzaren arabera
Bi irizpide daude: ertzaren forma eta ertzaren itxura.
Orriaren ertzaren formaren arabera (10.2. irudia).
Ate berdindua: orriaren ertz guztia markoaren zirrituaren barruan geratzen da eta, horrela,
orriaren aurpegia markoaren aurpegiarekin berdindurik geratuko da.
10.2. irudia. Ate motak, ertzaren formaren arabera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 181
Ate gainjarria: markoaren gainean jartzeko irtengunea dauka (orriaren zirritua) orriaren ertzak
Ate nabarmendua edo sasigainjarria
Ate mihiztatua edo ahokatua (berdindua edo nabarmendua izan daiteke)
Ate higatua
10.3. irudia: Ate motak, ertzaren itxuraren arabera.
Ertzaren itxuraren arabera (10.3. irudia)
Ertz ezkutukoa: paramentuaren kanpoko aldeko xaflak ertz gainjarria ezkutatzen du.
Ageriko ertzekoa: paramentuaren kanpoko aldeko xaflak ez du ezkutatzen ertz gainjarria.
3.4 Atearen kokapenaren arabera
Barruko atea
Pisura sartzeko atea
Kanpoko atea
Ate berezia
Barruko atea: eraikin bateko barruko lokalak banantzen dituena.
Pisura sartzeko atea: etxebizitza edo jabegoa eraikinaren barruko gune komunetatik banantzen
duena.
Kanpoko atea: etxebizitza edo lokala kanpoko aldetik banantzen duena.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
182
Ate berezia: instalatuta dagoen tokiaren betekizun bereziak betetzeaz gain, bestelako ezaugarri
bereziak dituena.
Adibidez, honako ate hauek aipa daitezke:
Suarekiko erresistenteak
Segurtasunekoak
Uhin-luzera txikiko erradiazioekiko isolatzaileak (X izpiak)
Isolatzaile termikoak
UNE 56.802 arauan definituta dagoenari egokitzen ez zaizkion neurriak (altuera eta zabalera)
dituztenak
Ate suarekiko erresistenteak: suarekiko portaera hobetuta daukaten ateak dira.
Ate suarekiko erresistenteek barne hartzen dituzte:
Atearen orria
Markoa
Burdineria
Ate-orria baino ez bada suarekiko erresistentea, ezin da esan atea suarekiko erresistentea denik.
Segurtasuneko ateak: Arrotzen erasoen aurka seguruago izateko xedeaz; atea irekitzeko denbora
atzeratzen dute, edota behartzeko gailu sofistikatuagoak erabiltzera bultzatzen dute, eta, horreta-
rako, sistema sendogarri jakinak dauzkate.
Zenbait izendapen dituzte honelako produktuek merkatuan: ate blindatuak, ate korazatuak, eta abar.
Izendapenak ezberdinak izanagatik, ordea, portaera bera dute.
3.5 Irekitzeko moduaren arabera
Ohiko moduan irekitzen den atea edo zabukaria
Joan-etorriko atea
Gidaridun atea
Ate tolesgarria
(10.4. irudia)
Ohiko moduan irekitzen den atea edo zabukaria: orri zurrun bat edo zenbait dituen atea da.
Zentzu bakarrean irekitzen da, langaluzeetako batean dagoen ardatz baten inguruko errotazioan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 183
10.4. irudia: Ate motak, irekitzeko sistemaren arabera.
Eskuinetarantz edo ezkerretarantz ireki daiteke, erlojuaren orratzen noranzkoan edo kontrakoan, bira
egiten duen moduaren arabera.
Joan-etorriko atea: orri zurrun bat edo zenbait dauzka, eta edozein noranzkotan ireki daiteke,
langaluzeetako batean kokaturik dagoen ardatz bertikalaren inguruko errotazioan.
Gidaridun atea: orri zurrun bat edo zenbait dauzka, eta planoko translazio horizontalez irekitzen
da. Tabike artean joan daiteke, edo tabikeetara edo hormetara atxikirik.
Ate tolesgarria: orri zurrun bat edo zenbait dauzka, eta tolestuta irekitzen da.
3.6 Armairuen aurrealdeko ateak eta maletatokiak
Horma-armairua ixten duten eta obrarekin bat egindako markoa eta ate-orria dira armairuaren aurreko
aldea.
Armairuen aurrealdeetarako orrien sailkapena:
Irekitzeko sistemaren arabera
Orri zabukaridunak
Gidaridun orridunak
Orri tolesgarridunak
Eraketaren arabera
Maletatoki erantsia dutenak
Maletatoki independentea dutenak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
184
44 OOSSAAGGAAIIAAKK
Atearen multzorako elementu orokorrak definituko dira lehenbizi atal honetan eta, ondoren, elemen-
tuetako bakoitzean esku hartzen duten osagai guztiak:
Ate lauaren orria
Erliebeko zurgintza-atearen orria
Ate suarekiko erresistenteak
Segurtasuneko ateak
4.1 Ate multzoaren elementuak
Honako hauek dira atea osatzen duten elementuak (10.5. irudia):
Aurremarkoa (baldin eta halakorik bada): bi langaluzek eta aurrealde batek osatutako zurezko
profila, markoaren euskarriaren lana egiten duena eta tartearentzako txantiloi gisa obran
jartzen dena.
Markoa: obrako atal finkoa da, eta haren gainean eutsiko zaie orriaren mugimendurako bide
ematen duten mekanismoei. Bi langaluze eta aurrealde bat ditu. Zuzenean edo aurremarkoaren
bidez lot dakioke markoa obrari.
Atearen orria: atearen atal higikorra da, eta lokalerako sarbidea ematen du.
Zirritua: atearen orria hartzeko eta tope egiteko, markoaren profilean egiten den behera-
gunea da.
Juntura-estalkia: gehienetan molduraturik dauden eta zurgintza-lanaren eta obraren arteko
lotunea estaltzeko diren piezak dira.
Burdineria: mugimendurakoak izan daitezke (gontzak), edo ixtekoak (sarrailak).
10.5. irudia: Atea osatzen duten elementuak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 185
4.2 Ate lauaren orrien osagaiak:
Bi paramentu lau eta paralelok osatzen dituzte ate lauaren orriak. Paramentu horiek armazoiaren barruan
kokatuta dagoen arimari kolaturik daude (10.6. irudia).
Honako hauek ditu osagai nagusi:
Arima: atearen orriaren barruko aldea da. Haren gainean kolatzen dira paramentuak. Honako
arima mota hauek bereiz ditzakegu:
− Arima betea: eraketa homogeneoa dauka, eta paramentuekin kolatzeko planoan gaina-
zal jarraitua du. Nahiko ugariak dira partikula-oholek osatutakoak.
− Albeolodun arima: hainbat motatako eta formatako albeoloek edo gelaxkek osatzen
dutena. Kartoiz, zurez edo bestelako materialez fabrikatzen da. Arima motarik arrun-
tena 0,3 mm-ko lodiera eta 28 mm-ko argia dituzten paperezko albeoloek osatzen dute.
− Listoi-arima: listoi-oholaren moduan osatzen da. Zurezko listoiak antolatzen dira, eta
bi paramentuak osatzen dituzten oholei kolatzen.
Armazoia: arima kokatuta dagoen orriaren perimetroa osatzen duen zurezko markoa da.
Zurezko lau piezak osatzen dute; bi handiagoak dira, eta langaluzeak deritze; beste biak,
txikiagoak, aurrealdeak dira. Armazoiaren zabalerak, gutxienez, 30 mm-koa izan behar du,
erresistentzia mekanikoa bermatu ahal izateko (UNE 56.803-90).
Paramentua: arimaren eta armazoiaren gainean kolatzen diren elementuen multzoa da. Ele-
mentu horiek, gehienetan, zurezko xaflak eta oholak izaten dira. Paramentuaren aurpegia esaten
zaio kanpoko aldeko gainazalari.
Honako hauek dira, orientazio gisa, albeolo-arima duten ateen orrien paramentuetarako
gutxieneko lodierak. Erabiltzen den ohol motaren arabera, hauexek izango dira:
− Ohol kontratxapatuak >= 3,0 mm
− Partikula-oholak >= 5,0 mm
− Zuntz-ohol gogorrak >= 3,2 mm
− Dentsitate ertaineko zuntz-oholak >= 5,0 mm
Ertza: paramentuekiko perpendikularra den orriaren aurpegi estua da. Albo deritze neurririk
handienarekiko paralelo diren ertzei.
Sarrailarentzako indargarria: langaluzearen zabalgunea osatzen duten eta sarraila eta haren
osagaiak finkatzea ahalbidetzen duten piezak. Pieza horiek, gehienetan, langaluzeari atxiki-
tzen zaizkio eta 300 mm-ko luzera eduki behar dute gutxienez. Zabalerak, berriz, 90 mm-koa
edo hortik gorakoa izan behar du (UNE 56.803-90).
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
186
10.6. irudia. Ate lauen orria.
4.3 Erliebeko arotzeria duten ateen orriaren osagaiak
Zenbait gainazal lau eta molduratu dituzten apainketa-konbinazioak dauzkaten paramentuak dituzte
erliebeko arotzeria duten ateen orriak (10.7. irudia).
Honelako orrietan, funtsezko bi atal bereizten dira:
Armazoia: orriaren egitura nagusia da, eta bi langaluzek eta bi aurrealdek osatzen dute. Langa-
luzeen egituraren antzeko egitura daukan zeharraga eransten zaie gehienetan, erdialdean.
Zur trinkozkoak izan daitezke, edo listoi-oholez, partikula-oholez, dentsitate ertaineko zuntz-
oholez eginak, edo ate lauen orriek daukaten albeolo-egituraren modukoa izan dezakete
(10.8. irudia).
Langaluzeen, aurrealdeen eta zeharragen arteko mihiztadurak fabrikatzeko erabiltzen den
materialaren araberakoak izango dira. Partikula-oholez eta dentsitate ertaineko zuntz-oholez
eginda dauden armazoietan, sasizirien bidezko loturak nagusitzen dira; zur trinkozko arma-
zoiak direnean, berriz, kaxa- eta ziri-loturak; albeolo-egitura duten armazoietan, azkenik, huste
soila erabili ohi da.
Armazoia partikula-oholez edo dentsitate ertaineko zuntz-oholez osatuta dagoenean, kanpoko
aldeko perimetroa berriz inguratu behar da, erdialdearen apaindura-xafla gisa erabilitako zur-
espezie bereko listoia erabilita.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 187
Erdialdea: langaluzeak zeharkatzen dituzten listoiek eta zurezko panelek osatzen dute (partikula-
oholetan edo dentsitate ertaineko zuntz-oholetan). Kaxaratuz atxikitzen zaizkio armazoiari edo,
bestela, molduren bidez eusten zaion topera kolatuz.
10.7. irudia. Erliebeko arotzeria daukan atearen orria.
10.8. irudia. Erliebeko arotzeria daukaten ateen orrietarako zenbait armazoi mota.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
188
4.4 Ate suarekiko erresistenteen osagaiak
RF 60’ ate suarekiko erresistentearen orriaren osaera tipikoa ikus dezakegu 10.9. irudian. Oro har,
horrelako ateek, orrian edota inguruan, beroaren eraginez bolumena handituko zaien produktu puzgarriak
edukitzen dituzte. Orriaren eta inguruaren arteko bitartea zigilatu egingo da, sugarrak eta keak igaro ez
daitezen.
10.9. irudia. Ate-orri suarekiko erresistentearen osaera.
4.5 Segurtasun-ateen osagaiak
Indartze-sistema jakin batzuk dauzkate segurtasun-ateek, arrotzek erasoz gero seguruagoak izateko.
Oro har, tabikearen lodierekin bat datorren zur trinkozko inguru zuzenak osatzen ditu honelako ateak.
Obrak eusten dion inguruaren aldean, gomendagarria da, perimetro guztian, metalezko pletina finkatzea.
Hortik aterako dira obrarekin lotzeko besoak edo galandak. Markoaren zirrituaren zabalera ere indartu egin
behar da, sarrailaren lerragailuen altueraren parean zulaturik egongo den metalezko pletina erabilita.
Atearen planoarekiko indar perpendikularrekin lerragailuen kaxen markoetan eragin litezkeen zanpa-
keten aurka indartuko dute zura horrelako pletinek. Gainera, zailagoa izango da, bihurkinak edo ahuntz-
hanka erako barrak erabilita, palanka eginez irekitzea, ez baitute tresna horiek zurean iltzatzeko biderik
ematen (10.10. irudia).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 189
Honako hauek osatzen dituzte gehienetan segurtasun-ateetako orriak: zur trinkoko bastidorea, partikula-
oholez beteriko arima edo listoia, gutxi gorabehera milimetro bateko lodierako metalezko xaflak eta ohol
kontratxapatuzko bi paramentu, partikula finekoak, dentsitate ertaineko zuntzekoak edo apaingarriko zurezko
xafla batekin estalitako zuntz gogorrekoak.
Metalezko bi xaflen arteko tartea halako moldekoa izango da non burdineria jartzeko orri-ertzak meka-
nizatzeko modua emango baitu. Perimetroko zurezko bastidorearen eta arimaren arteko lotuneak kola
asko izan behar du. Bastidorearen zabalerak aukera eman behar du metalezko xaflak, perimetro osoan,
bastidorearen gainetik 10 mm-ra egoteko. Azken ezaugarri horrek berebiziko garrantzia du. Izan ere, hala-
korik gabe, oso erraz biratu liteke langaluzea orriaren planoarekiko perpendikularra den indarra erabil-
tzen denean. Segurtasun-ateen burdineriak, oro har, honako gomendio hauek bete beharko ditu:
Gontzek palankaren kontra egitekoak izan behar dute
Leiho-barrek markoko langaluzean sartzen diren hiru sarraila-moko izan behar dituzte gutxi-
enez. Hala eta guztiz ere, nahikoa arrunta da bost ainguraketa-toki izatea: hiru sarraila-moko
langaluzearen gainean eta beste bi puntu: bata markoaren aurrealdean eta bestea lurrean.
Sarrailako bonbilloetako ezkutuak orriaren kanpoko aldearekin berdindu behar dira, eta hori
egitea posiblea ez balitz, trabarik gabe biratu beharko lukete bonbilloa behartu gabe, edo
bestela bonbillo bikoitza izan beharko lukete. Azken ezaugarri horrek berebiziko garrantzia
du; izan ere, poliziak emandako datuen arabera, etxeetan izaten diren lapurreten % 75 baino
gehiago sarrailako bonbilloari erasoa eginda gertatzen baita.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
190
55 NNEEUURRRRIIAAKK
Ondoren, ateen osagai nagusien neurriak emango ditugu, hau da, orrien, markoen eta aurre-markoen
neurriak. Ateen guztizko neurriak ere erreferentziatzat hartzen dira igeltserotzan, baoa aurreikusteko.
Azkenean, armairuen aurrealdeko ateen neurriak bildu dira.
Gaur egun, ia ateen ekoizpen osoa neurri normalizatuetan egiten da (UNE). Birjartze lanetan baizik
ez dira neurri bereziak eskatzen.
ORRIEN NEURRIAK
ATE MOTA ZABALERA mm GARAIERA mm LODIERA mm
Barruko ateak 625 725 825 2.030
35 40 45
Pisuan sartzeko kanpoko ateak 825 2.030 40 45
Perdoiak ± 1 ± 2 ± 1
5.1. taula. Orrien neurriak.
Markoen eta aurremarkoen neurri izendatuak
MARKOEN ETA AURREMARKOEN NEURRI IZENDATUAK
ZABALERA mm LODIERA mm
Zuzeneko markoa (aurremarkorik ez dagoenean)
45, 58
Tabikea 60 70
Tabikoia 110 Oin-erdia 145
Gainjarritako orrirako Gutxienez 40
Markoa (aurremarkoa dagoenean) Gainjarri gabeko
orrirako Gutxienez 30
40 45
Markoaren perdoiak ± 1 ± 2
Aurremarkoa Gutxienez 30 Markoen berdina -3 mm
Aurremarkoaren perdoiak ± 2
(*) Banaketako fabrika-obraren lodieraren arabera ezartzen da markoen lodiera (tabikea, tabikoia edo oin-erdi apainduak eta luzituak alde bietatik). Alde batetik alikatatuta badaude, markoaren lodiera 15 mm handiagoa izango da.
5.2. taula. Markoen eta aurremarkoen neurri izendatuak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 191
Ateen guztizko neurriak.
Honako kontzeptu hauek bereizi behar ditugu ateen guztizko neurrietan:
Orriaren baoa: orria dagoen tokia da. Baoaren garaiera aurrealdeko zirrituaren eta lurraren
arteko argia da. Baoaren zabalera, berriz, markoko langaluzeen zirrituen arteko argia da.
Atearen argi librea: pasatzeko gune erabilgarria da, markoak mugaturiko zabalera eta altuera
dituena.
Atearen guztizko neurriak. Ateak estaltzen duen obrako paramentuaren azalera da, hots,
atearen inguruaren neurriak, juntura-estalkiak barne, eta guztizko neurriak ematen ditu. Hortaz,
atearen guztizko garaiera juntura-estalkiaren eta goiko ertzaren eta lurraren arteko distantzia
izango da. Zabalera, berriz, alboko juntura-estalkien muturreko ertzen arteko distantzia
(10.11. irudia).
5.3. taulan atearen guztizko neurriak agertzen dira.
ATEAREN GUZTIZKO NEURRIAK
GUZTIZKO ZABALERA
GUZTIZKO GARAIERA
Zuzeneko markoa duen orri bateko atea
625eko atea
725eko atea
825eko atea
770
870
970
2.103
Aurremarkoa duen orri bateko atea
625eko atea
725eko atea
825eko atea
770
870
970
2.113
Zuzeneko markoa duen bi orriko atea
625eko 2 ate
725eko 2 ate
825eko 2 ate
1405
1605
1805
2.103
Aurremarkoa duen bi orriko atea
625eko 2 ate
725eko 2 ate
825eko 2 ate
1405
1605
1805
2.113
5.3. Taula. Atearen guztizko neurriak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
192
10.11. irudia. Atearen neurriak.
Armairuen aurrealdeetako ateak
Ondoko tauletan, orrien (5.4. taula), markoen eta aurremarkoen (5.5. taula) neurriak agertzen dira,
baita armairuen eta maleta-tokien aurrealdeen guztizko neurriak ere (5.6. taula).
ARMAIRUAREN AURREALDEETAKO ORRIEN NEURRIAK
ZABALERA mm GARAIERA mm LODIERA mm
Armairuaren orria
1.800 1.948 2.030 2.228
Maleta-tokiaren orria
400 500 600
400
16 20 30 35
ORRI FINKO ZABUKARIAK
Perdoia ± 1 ± 2 ± 1
Armairuaren orria 1.800 1.926 2.206
Maleta-tokiaren orria
520 620 720 820 356
16 20 30 35
GIADUN ORRIAK
Perdoia ± 1 ± 2 ± 1
Armairuaren orria (*)
250 300 350 400
1.914 2.194
16 20 30 35
ORRI TOLESGARRIAK
Perdoia ± 1 ± 2 ± 1
(*)Ez da aparteko maleta-tokitzat hartzen 5.4. Taula. Armairuaren aurrealdeetako orrien neurriak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 193
HORMA ARMAIRUETAKO MARKOEN ETA AURREMARKOEN NEURRIAK
ZABALERA mm LODIERA mm (tabike bakuna)
ZUZENEKO MARKOA 45 ± 1 58 ± 1
MARKOA (Aurremarkoa dagoenean) Gutxienez 30 ± 1
70 ± 2
AURRE MARKOA Gutxienez 30 ± 2 67 ± 2
JUNTURA ESTALKIA 45 ± 3 68 ± 3
5.5. Taula. Horma-armairuetako markoen eta aurremarkoen neurriak.
ARMAIRUEN AURREALDEETAKO GUZTIZKO NEURRIAK
ZABALERA mm GARAIERA mm
Orri zabukari
bateko aurrealdea
400eko orria
500eko orria
600eko orria
545
645
745
Bi orri zabukariko
aurrealdea
400eko orria
500eko orria
600eko orria
955
1.155
1.355
Bi orri
gidariduneko
aurrealdea
520ko orria
620ko orria
720ko orria
820ko orria
1.155
1.355
1.555
1.755
Bi orri tolesgarriko
aurrealdea
250eko orria
300eko orria
350eko orria
400eko orria
645
745
845
945
ZUZENEKO
MARKOA
Lau orri
tolesgarriko
aurrealdea
250eko orria
300eko orria
350eko orria
400eko orria
1.155
1.355
1.555
1.755
2.039
2.373
MARKOA (Aurremarkoa dagoenean) Zuzeneko markoaren berdina + 20 mm 2.133
2.393
5.6. Taula. Armairuen aurrealdeen guztizko neurriak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
194
66 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Hauexek dira zurezko ateen osagaietarako erabil daitezkeen materialak:
Aurremarkoak: zur trinkoa.
Markoak: zur trinkoa eta dentsitate ertaineko zuntz-ohola.
Bastidoreak: zur trinkoa eta zuretik eratorritako oholak. Zur trinkokoak badira, langaluze eta
aurrealdeek pieza bakarrekoak izan behar dute edo luzetara lotutako hainbat piezarekin osa
daiteke; horretarako, hozka anitzak edo zur laminatua kolatuko dira.
Bastidoreetan intsinis pinua erabiltzen da gehien. Zurgintza-ateetan gehien erabiltzen diren
bastidoreak ohol xaflatuz eta ertzak eginda dituzten oholez daude osatuta perimetro osoan;
aldeekin bat datorren zur trinkokoak dira.
Paramentuak: gehienbat zuretik eratorritako oholak.
Hormatalak edo plafoiak: zur trinkoa eta zuretik eratorritako ohol xaflatuak. Ohikoenak 10
mm-ko lodierako partikula-ohol xaflatuak dira.
Burdineria: altzairua, letoia edo aluminioa.
Erabilitako zur-espezieei dagokienez, tropikoko hostozabal gorriak izan dira nagusi merkatuan (sapelly
zen gehien erabiltzen zen espeziea). Gaur egun, kolore ilunekin pixka bat nekatu ondoren, kolore argie-
tara jotzen da berriz ere (koniferoak, haritzak edo zuntz-ohol lakatuak edo tonu argietako melaminazko
partikula-oholak ere bai).
Nahikoa maiz ikus daitezkeen zur-espezieen artean, honako hauek daude: kaoba, gereziondoa, enberoa,
irokoa, hegoaldeko pinu horiak, Galiziako pinua, larizio pinua, Oregoiko pinua, mansonia, merantia,
mongoya, intxaurrondoa, palisandroa, madariondoa, ukola etab.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 195
77 EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK
Atal honetan, ate mota bakoitzerako, ateak jartzeko tokiak eta gomendatutako motak edo material
egokiak biltzen dira.
7.1 Barneko ateak
Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: giro uniformea jasaten dute alde bietan. Ez dute erresis-
tentzia mekanikoko kondizio berezirik behar.
Gomendatzen diren ate motak: egitura albeolarreko ate lauak, arinak eta egonkorrak baitira.
Zurgintzako erliebekoak, oholekoak edo zur trinkokoak.
7.2 Pisuan sartzeko ateak
Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: segurtasuna lehenesten da beste faktore batzuen aurretik.
Giro ezberdinetan egoten dira alde bakoitzetik, baina inoiz ez eguzkiaren edo euriaren eragin zuze-
naren pean.
Gomendatzen diren ate motak: oholezko edo zurezko ate trinkoak, orrietan eta markoetan meta-
lezko indargarriak dituztela.
Hainbat ainguraketa-puntu dituzten ate-barrak eta palankaren kontrako gontzak.
7.3 Kanpoko ateak
Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: pisuan sartzeko ateek dituzten segurtasun-kondizio ber-
dinak dituzte.
Giro ezberdinak dituzte alde bakoitzetik; kanpoko aldetik aldaketa handiak daude giro-kondizioei
dagokienez, eta noizean behin uraren eta eguzkiaren eraginpean egoten dira.
Gomendatzen diren ate motak: zur trinkoko ateak soilik.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
196
7.4 Ate suarekiko erresistenteak
Ateak jartzeko tokiaren kondizioak: NBE-CPI91 Arauan ezarritakoak (Eraikuntzaren Oinarrizko
Araua. Suteen kontrako Babesaren Kondizioak. 1991).
Gomendatzen diren ate motak: ate suarekiko erresistentearen ezaugarriak entsegu-txostena
aurkeztuta frogatu beharko dira.
Ate suarekiko erresistentea erostean edo jartzean, entseguari buruzko txostenean atearen orriaren,
markoaren eta burdineriaren zehaztapenak agertzen direla egiaztatu behar da.
Kokapenaren arabera ate suarekiko erresistenteari eskatu beharreko jokamoldea arau honetan zehazten
da: Eraikuntzaren Oinarrizko Araua. Suteen kontrako Babesaren Kondizioak (3. atala “Eraikuntzako
elementu eta materialen jokamoldea suarekiko”. 15.5. artikulua, “Ixteko ateak eta erregistro-estalkiak”).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 197
88 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK
8.1 Produktuaren zehaztapenak
Barruko ateak
Proiektuaren zehaztapenak
Neurriak
Mota
Zur-espeziea
KALITATE ZIGILUA EDO KALITATE MARKA
Pisuan sartzeko ateak
Neurriak
Zur-espeziea
KALITATE ZIGILUA EDO KALITATE MARKA
KANPOKO ATEAK
Gomendatzen diren ate motak: zur trinkoko ateak soilik.
Proiektuaren zehaztapenak
Neurriak
Mota
Zur-espeziea
Zuraren babes-maila
KALITATE ZIGILUA EDO KALITATE MARKA
Ate bereziak: ate suarekiko erresistenteak
Proiektuaren zehaztapenak
Neurriak
Zur-espeziea
KALITATE ZIGILUA EDO KALITATE MARKA, edo bestela, entseguari buruzko txostena aurkeztea
eta obrako zuzendaritza teknikoak ezaugarriak egiaztatzea.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
198
8.2 Materialen zehaztapenak
Ateak Kalitate-zigilurik edo Kalitate-markarik ez duenean, materialen kalitatea zehaztu beharko da.
Produktuak Kalitate-zigilua edo Kalitate-marka badu, ordea, materialen zehaztapenak ez dira beharrez-
koak, zeren Kalitate-zigiluak edo Kalitate-markak zehaztapenak betetzen dituela adierazten baitu.
Aurremarkoak
Edozein espezietako zur trinkoa; edozein tamainatako hutsuneak eta adabegiak onartzen dira, betiere
piezaren sendotasunari eusten bazaio eta aurremarkoari ezarritako eginkizuna bete badezake.
Ez da onartuko xilofagoek edo usteltze-onddoek hartuta dagoen zurik.
Zur urdinxka edo onddo kromogenoek eragindako kolorazioak onartuko dira.
Markoak
Edozein zur-espezie edo dentsitate ertaineko zuntz-ohol xaflatu onartuko da, baldin eta ate motak
onartzen badu jasan beharreko giro-kondizioak eta segurtasun-baldintzak kontuan izanda.
Markoaren hezetasunak honako balioen artekoa izan behar du markoa jartzeko unean:
Barruko ateak eta pisuan sartzeko ateak: % 7tik % 11ra.
Kanpoko ateak: % 10etik % 15era.
Zuraren hezetasuna % 12koa izanik, dentsitatea 450 kg/m3 baino handiagoa izango da koniferoetan
eta 530 kg/m3 baino handiagoa hostozabaletan.
Markoak dentsitate ertaineko zuntz-oholekoak badira, produktu horri dagozkion arauak bete beharko
dituzte.
Zur trinkokoak direnean, berriz, honako baldintza hauek bete beharko dituzte:
Bernizatzeko zur trinkoa: Ez da onartzen osasuntsua ez den adabegirik. Adabegien diametroak
gehienez 10 mm-koa izan behar du ikusten diren aldeetan, eta metro lineal bakoitzeko ada-
begien diametroen baturak 20 mm-koa izan behar du gehienez. Ezkutuko aldeetan (obra edo
aurremarkoa dela-eta), adabegien zabalera zura agerian den aldeko zabaleraren erdirai-
nokoa izan daiteke. Onartu egingo da xaflez estalitako zura. Onartu egingo dira hezetasunen
aldaketa iragankorren ondoriozko azaleko arrailak. Ez dira onartuko pitzadurak, organismo
xilofagoen erasoak edo eraso-hondarrak edo usteltze-onddoak edo onddo kromogeneoak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 199
Margotzeko zur trinkoa: Adabegi osasuntsuak eta itsasgarriak onartuko dira, haien diametroa
zura agerian dagoen aldeko zabaleraren bi herenak baino txikiagoa denean. Onartuta dago
adabegi labainkorren ordez zurezko piezak jartzea, betiere adabegiaren diametroa aurpe-
giaren zabaleraren erdia baino txikiagoa bada. Testa bidez akastutako loturak eta xaflez
estalitako zura onartuko dira. Hezetasun-aldaketa iragankorren ondoriozko azaleko arrailak
onartuko dira, baldin eta haien luzera piezaren luzeraren % 5 baino txikiagoa bada. Ez dira
pitzadurak, organismo xilofagoen erasoak edo eraso-hondarrak edo usteltze-onddoak edo
onddo kromogeneoak onartuko. Zur urdinxka onartzen da, betiere azalera urdinxka piezaren
guztizko azaleraren % 20 baino txikiagoa bada.
Orriak
Zuretik eratorritako oholak:
Ohol kontratxapatuak
Partikula-oholak
Zuntz-ohol gogorrak
Dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Produktu bakoitzari dagozkion zehaztapenak bete beharko dituzte.
Zur trinkoa: markoetarako ezarritako zehaztapen berdinak.
Zuraren hezetasunak honako balioen artekoa izan behar du hura jartzen den unean:
Barruko ateak: % 7tik % 11ra
Pisuan sartzeko ateak: % 7tik % 11ra
Kanpoko ateak: % 10etik % 15era
8.3 Ateak jartzeko zehaztapenak
Barruko ateak
Segurtasun-baldintzek ez dute eraginik ate mota honetan. Hortaz, ateko markoa aurremarkoan josi
edo torlojuekin lotuko da, aldez aurretik jarri bada (10.12. irudia).
Markoaren edo aurremakoaren makurdura 6 mm-koa baino txikiagoa izango da.
Markoaren edo aurremarkoaren deformazioak (planimetriarik eza) 6 mm-tik beherako gezia izan
behar du.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
200
10.12. irudia. Barruko ateak jartzea.
Langaluzeen eta markoko aurrealdearen arteko perpendikulartasunik ezak, bi diagonalen arteko
diferentziak ezarria, 6 mm-koa baino txikiagoa izan behar du.
Markoaren eta orriaren arteko lasaierak 3 mm baino txikiagoa izan behar du.
Ez da zati finkoen eta mugikorren arteko marruskadurarik onartuko.
Pisuan sartzeko ateak
Segurtasuna lehenesten da beste edozein ezaugarriren aurretik. Aurremarkoa erabiltzen bada, aurre-
markoak ez du erresistentzia-funtziorik betetzen, hots, markoa finkatzeko elementuek aurremarkoak
gainditu eta obran ainguratu behar dira (10.13. irudia). Markoa finkatzeko, torlojuak, pletinak edo apar
itsasgarri sintetikoak erabil daitezke.
Markoaren edo aurremakoaren makurguneak 6 mm baino txikiagoa izan behar du.
Markoaren edo aurremarkoaren deformazioak (planimetriarik eza) 6 mm-tik beherako gezia izan
behar du.
Markoaren eta orriaren arteko lasaierak 3 mm baino txikiagoa izan behar du.
Ez da zati finkoen eta mugikorren arteko marruskadurarik onartuko.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 201
10.13. irudia. Pisuan sartzeko ateak jartzea.
Kanpoko ateak
Segurtasuna lehenesten da atearen beste edozein ezaugarriren aurretik.
Aurremarkoa erabiltzen bada, aurremarkoak ez du erresistentzia-funtziorik betetzen, hots, markoa
finkatzeko elementuek aurremarkoak gainditu eta obran ainguratu behar dira (10.13. irudia). Markoa
finkatzeko, torlojuak, pletinak edo apar itsasgarri sintetikoak erabil daitezke.
Markoaren edo aurremakoaren makurguneak 6 mm baino txikiagoa izan behar du.
Markoaren edo aurremarkoaren deformazioak (planimetriarik eza) 6 mm-tik beherako gezia izan
behar du.
Markoaren eta aurremarkoaren arteko lasaiera apar sintetikoekin edo antzeko materialekin bete behar
da, aire-iragazpenik ez izateko eta lotunea zigilatuta gera dadin (10.14. irudia).
Markoaren eta orriaren arteko lasaierak 3 mm baino txikiagoa izan behar du.
Ez da zati finkoen eta mugikorren arteko marruskadurarik onartuko.
Ate suarekiko erresistenteak
Segurtasuna lehenesten da atearen beste edozein ezaugarriren aurretik.
Aurremarkoa erabiltzeak markoaren eta aurremarkoaren artean produktu puzgarri bat sartzeko beharra
eragiten du, su-garra igaro ez dadin (10.15. irudia). Markoa aurremarkoan finkatzeko sistemari dago-
kionez, aurremarkoak ez du erresistentzia funtziorik beteko, hots, markoa finkatzeko elementuek aurre-
markoak gainditu eta obran ainguratu behar dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
202
10.14 irudia. Kanpoko ateak jartzea.
Markoaren edo aurremakoaren makurguneak 6 mm-tik beherakoa izan behar du.
Markoaren edo aurremarkoaren deformazioak (planimetriarik eza) 6 mm-tik beherako gezia izan
behar du.
Markoaren eta aurremarkoaren arteko lasaiera material puzgarriarekin bete behar da, su-garrik
iragan ez dadin.
Markoaren eta orriaren arteko lasaierak 3 mm baino txikiagoa izan behar du.
Ez da zati finkoen eta mugikorren arteko marruskadurarik onartuko.
Bao-unitatea (block-porte)
Azken urteotan, bao-unitatearen multzoa (block-porte) jartzea ohikoa bihurtu da gure inguruko
herrialdeetan. Joera hori indartuz doa gure herrialdean, eta bereziki gomendagarria da.
Bao-unitateak betiko instalazioarekin alderatuta eskatzen duen baldintza bakarra hauxe da: aurre-
markoa behar duela tabikea jasotzen ari denean. Abantailen artean, nabarmendu behar da burdineriaren
instalazioak eta atea mugitzea errazagoa izan dadin orriek dituzten erorikoak edo alanboreak tailerretan
egiten direla; behin betiko akaberak ere tailerretan egiten dira, prozesu automatizatuak erabiliz. Hortaz,
akabera-maila obran lortzen dena baino askoz handiagoa da. Bao-unitateak obran jartzeko erabilitako
denborak nabarmen murrizten dira, baita beharrezko eragiketak ere, eta obra ia amaituta dagoenean eta
paretak margotuta daudenean jar daitezke bao-unitateak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 203
10.15. irudia. Ate suarekiko erresistenteak jartzea.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
204
99 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
AITIM KALITATE ZIGILUAK
UNE Arauarekin bat datorren marka da, AITIMek kudeatua, eta honako oinarri hau du: fabrikatzai-
leak lehengaien eta produktu amaituen gaineko autokontrola ezartzea eta AITIMeko Ikuskapen Zerbi-
tzuak urtean hainbat ikuskapen egitea. Ikuskapen horietan hartutako laginak laborategira bidaltzen dira,
eta han entseguak egiten dira, UNE arauaren arabera. Informazio gehiago nahi izanez gero, gida hone-
tako egiaztapenarekin, normalizazioarekin eta kalitatearekin lotutako terminoen glosarioa kontsulta daiteke.
AITIMek, gaur egun, honako kalitate-zigilu hauek kudeatzen ditu zurezko ateen arloan:
Ate lauen kalitate-zigilua
Zurgintza-ateen (edo erliebean egindakoak) kalitate-zigilua
Ate suarekiko erresistenteen kalitate-zigilua (RF30´, RF60´ eta RF90´)
Ateko bao-unitateen kalitate-zigilua
ATEETAKO ORRIETARAKO AENOR MARKA
UNE arauekin bat datorren marka da, AENORek kudeatua, eta AITIMen kalitate-zigiluen antzeko
funtzionamendua du. Baina funtsezko ezberdintasuna du: fabrikatzaileak Kalitatea Ziurtatzeko Sistema
bat ezarri beharra.
Informazio gehiago nahi izanez gero, gida honetako egiaztapenarekin, normalizazioarekin eta kalita-
tearekin lotutako terminoen glosarioa kontsulta daiteke.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 205
1100 AARRAAUUDDIIAA
10.1 Ateak
Orokortasunak
UNE 56.801 Zurezko ateak. Terminologia eta sailkapena.
UNE 56.802 Zurezko ateak. Neurriak eta perdoiak.
UNE 56.803 Zurezko ateak. Zehaztapen teknikoak.
UNE 56.857 Zurezko ateak. Neurri berezietako ateen orrietarako zehaztapen teknikoak.
Entseguak
UNE 56.821 Neurrien eta ateetako orrien eskuaira-akatsen neurriak (EN 25:1974 arauaren berdintsua).
UNE 56.824 Ateak. Ate lauen lautasun orokorreko akatsen neurriak (EN 24:1974 arauaren berdintsua).
UNE 56.825 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Giro uniformeetan jarritako ateetako orrien hezetasun-
aldaketekiko jokamoldea (EN 43:1985 arauaren berdintsua).
UNE 56.829 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Bi giro ezberdinen artean jarritako ateen orrien joka-
moldea (EN 79:1985 arauaren berdintsua).
UNE 56.830 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Orriaren deformazio-entsegua haren planoan (EN
108: 1980 arauaren berdintsua).
UNE 56.831 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Pieza gogorren eta ateetako orrien arteko talken
entsegu-metodoa (EN 85:1980 arauaren berdintsua).
UNE 56.847 Ateen gaineko entsegu-metodoak. Ateetako orrien bihurduraren gaineko entsegua,
deformazio bidezkoa (EN 129:1984 arauren berdintsua).
UNE 56.848 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Ateetako orrien bihurduraren gaineko entsegua,
zurruntasunaren bidez (EN 130:1984 arauaren berdintsua).
UNE 56.849 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Atal bigunek eta astunek ateetako orrien gainean talka
egitean diren eraginen gaineko entsegua (EN 162:1985 arauaren berdintsua).
UNE 56.850 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Orriak uretan murgiltzearen entsegua.
UNE 56.851 Ateen gaineko entsegu-metodoa. Torlojuak ateratzeko entsegua.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
206
10.2 Ateetako bao-unitatea:
UNE 56.852 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Karga estatikoko entsegua.
UNE 56.853 Ateko bao-unitatea. Karga bertikaleko entsegua.
UNE 56.854 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Itxiera-indarra ezartzea.
UNE 56.855 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Atal bigunaren eta astunaren talkaren gaineko
entsegua.
UNE 56.856. Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoak. Bi giro ezberdinetan jarritako atearen gaineko
entseguko baldintzak.
UNE 56.858 Ateko bao-unitatea. Entsegu-metodoa. Funtzionamendu errepikatuaren gaineko entsegua.
10.3 Armairuen aurrealdeak
UNE 56.822 Obrako armairuen aurrealdeak. Neurriak eta perdoiak.
1111 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Carpintería de madera. J. Ortiz. Fundación Escuela de la Edificación. Madril 1993. 337 or.
“Zur-arotzeriari buruzko argitalpena; zurezko ateen gaineko atal bat du, UNE araudiaren termino-
logian eta aplikazioan eguneratua. Neurrien, ate moten eta ateak obran jartzearen gaineko informazio
zabala ematen du”.
Curso de construcción en madera: Estructuras mixtas, Rehabilitación y Carpintería. Hainbat
egile. Ed.: Colegio Oficial de Arquitectos de Madrid. Madril, 1989.
“Zurezko ateak azaltzen dituen zurgintzari buruzko atala du”.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 207
1122 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Zurezko ateen bilketa eta hornikuntza
ANGEL DE LA ORDEN- MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Zurezko ateen hornikuntza
ANTONIO GIL GONZALEZ Buen Suceso, 26
02640 Almansa. Albacete
Tel.: 967 34 07 40
Faxa: 967 34 39 93
Zurezko ateen fabrikazioa
1. mota: Lauak
2. mota: Zurgintzakoak
3. mota: Bao-unitatea (Block)
ARAMBARRI CARPINTEROS La Portalada industrialdea
Luis Collado, 7
26006 Logroño. Errioxa
Tel.: 941 23 45 09 10
Faxa: 941 23 45 10
Zurezko ateen fabrikazioa eta instalazioa
1. mota: Zurgintzakoak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
208
ARTESEMA, S.A.
Heroes de Toledo, z.g. Toledo eraikina,
2, 2. p. 8. modulua
41005 Sevilla
Fabrika: Sevilla-Utrera errepidea
8,200 km.
Tel.: 95 412 44 43
Faxa: 95 412 44 89
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*)
2. mota: Blindatuak
3. mota: Bao-unitatea (Block)
BASTECO, SDAD. COOP. LTDA.
Benamaurel, 1,600 km.
18800 Baza. Granada
Tel.: 958 70 08 62
Faxa: 958 70 08 62
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Zurgintzakoak (*)
BRICO BLOCK, S.A.
Temblequeko errepidea, z.g.
45860 Villacañas: Toledo
Tel.: 925 10 90 00
Faxa: 925 10 00 88
Zurezko ateen fabrikatzailea:
1. mota: Bao-unitatea (Block)*
2. mota: Kita
3. mota: Blindatuak
4. mota: Suarekiko erresistentea
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 209
CARPEMA, S.A.
Alacanteko 332. Errep. Naz., 221. km.
46700 Gandia. Valentzia
Tel.: 96 281 51 50
Faxa: 96 281 50 71
Zurezko ateen fabrikazioa
1. mota: Lauak
2. mota: Zurgintzakoak (*)(**)
3. mota: Gaztelaniakoak
4. mota: Blindatuak
5. mota: Bao-unitatea (Block)
CARPINTERIA MEDALL, S.A.
Hermanos Bou etorbidea, 243
12003 Castelló
Tel.: 964 22 14 59
Faxa: 964 22 46 59
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak(*)
2. mota: Zurgintzakoak (*)
3. mota: Blindatuak
4. mota: Bao-unitateak (Block)
CENTRAL DE CARPINTERIA, S.A. (M. PORTES)
Carlet errepidea, z.g.
46250 L´Alcudia. Valentzia
Tel.: 96 254 11 00
Faxa: 96 254 16 07
Zurezko ateen fabrikatzailea:
1. mota: Lauak (*)
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
210
CONSTRUCCIONES Y APLICACIONES DE LA MADERA, S.A.- NORMA 42140 San Leondardo de Yagüe. Soria
Tel.: 975 37 60 00
Faxa: 975 37 62 08
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*) (**)
2. mota: Zurgintzakoak (*)(**)
3. mota: Blindatuak
4. mota: Suarekiko erresistentea (*)
5. mota: Bao-unitatea (Block)
DÄTWYLER CAUCHO ESPAÑA, S.A. P- 29 Industrialdea, Enterprise D erakina
B Kalea, 21
28400 Collado Villalba. Madril
Itxiera-junturak, kautxu eta silikonarekin egindakoak
Ingleteen fabrikatzailea, profileko zeharkako ebakidurarik gabe bazterretan:
1. mota: Koestrusioa, kolore anitzekoa eta gogortasun bikoitza
2. mota: Rondoferma-Porta profil estandarra
FEMASA Alfred Nobel, 27
Las Palmas de Gran Canaria
Tel.: 928 41 05 90/96
Faxa: 928 41 28 31
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak
2. mota: Zurgintzakoak (*)
3. mota: Blindatuak
4. mota: Bao-unitatea
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 211
GUILLEN INDUSTRIAS DE LA MADERA, S.A. Salmenta eta erakusketa:
Juan XXIII industrialdea, 22, 1
28040 Madril
Tel.: 91 534 19 14/22 51
Faxa: 91 534 95 22
Fabrika:
Santa Ana, 2
45860 Villacañas. Toledo
Tel.: 925 16 02 00/01
Faxa: 925 16 02 26
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*) (**)
2. mota: Zurgintzakoak (*)(**)
3. mota: Blindatuak
4. mota: Bao-unitatea (Block)
HERMANOS GARCIA SANTIAGO, S.A. Cuellar-Olmedoko errepidea, 22,200 km. 18. posta-kutxa
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983-61 18 33/19 86
Faxa: 983 62 01 28
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzako ateak
2. mota: Ate lauak
INDUSTRIAS ARTESANAS DE PUERTAS DE VILLACAÑAS, S.A.L.-ARTEVI Navahermosa eta Quintanarren arteko errepidea, 109. km
45860 Villacañas. Toledo
Tel.: 925 16 05 00/03 78/03 88/05 71
Faxa: 925 16 07 32
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*) (**)
2. mota: Lauak (**)
3. mota: Suarekiko erresistenteak
4. mota: Blindatua
5. mota: Armairuen aurrealdeak eta maletategia
6. mota: Bao-unitatea (Block)
7. mota: Kita
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
212
INDUSTRIAS CARSAL, S.A. Iruñea-Gasteiz errepidea, 22. km
31868 Etxarren-Arakil. Nafarroa
Tel.: 948 50 02 76
Faxa: 948 50 09 32
Zurezko zoladuren fabrikazioa:
1. mota: Lauak eta formatuondokoak (*)
INDUSTRIAS DE CARPINTERIA DE ARTESANIA JOSE CEDRES, S.A. Tafira eta Marzagan arteko errepidea, 1,5000 km
Tafira. Las Palmas de Gran Canaria
Tel.: 928 35 13 68/35 25 04
Faxa: 928 35 27 07
Zurezko ateen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Lau melaminadunak (*)
3. mota: Zurgintzakoak (*)
4. mota: Suarekiko erresistentea (*)
5. mota: Bao-unitatea (Block)
JESUS HERRERO, S.A., JHER Fausto Herrero, 8. 1. posta-kutxa
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 22 61
Faxa: 983 61 11 26
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*) (**)
2. mota: Zurgintzakoak (*) (**)
3. mota: Suarekiko erresistentea(*)
4. mota: Bao-unitatea (Block)
JULIAN MOLINA, S.A. Cuellar-Olmedo 21,600 km.
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 12 60/66
Faxa: 983 62 01 29
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 213
LAPEYRE ESPAÑA, S.A. 152 Errepide Nazionala, 24,900 km
08400 Granollers. Bartzelona.
Tel.: 93 846 32 27
Faxa: 93 846 35 51
Zurezko ateen fabrikazioa eta hornikuntza:
MADERAS DEL NOROESTE San Pedro errepidea, 280-300
15405 Ferrol. A Coruña
Tel.: 981 31 61 00
Faxa: 981 32 81 54
Zurezko ateen hornikuntza:
1. mota: Lauak
2. mota: Zurgintzakoak
3. mota: Segurtasunekoak
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea. C-p kalea, 32
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
Kalitateko ateen hornikuntza obrarako eta diseinuan:
1. mota: Bao-unitatea (Block)
2. mota: Suarekiko erresistenteak
3. mota: Blindatuak
4. mota: Sukaldeko aurrealdea
MARCOS MARTINEZ MINGUELA, S.A. San Miguel Etorbidea, 80
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 18 63/61 12 00
Faxa: 983 62 01 49
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Zurgintzakoak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
214
MARIANO SANGUINO NUÑOZ, S.A. San Miguel etorbidea, 21
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 62 01 55
Faxa: 983 61 20 21
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Gaztelakoak (*)
MOLDURAS DICARMO, S.L. Las Persianas, 8
03630 Sax. Alacant
Tel.: 96 547 56 34/547 50 17
Faxa: 96 547 56 12
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Melamina
3. mota: Zurgintzakoak
4. mota: Blindatuak
MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. Granada, z.g.
28935 Móstoles. Madril
Tel.: 91 613 02 00
Faxa: 91 614 51 08
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Bao-unitatea (Block)(*)
35 mm-ko lodierako ate trinkoak, melaminazkoak
2. mota: Blindatuak
3. mota: Lauak, laminatuta
4. mota: Horma-armairuak
PANELTROM, S.A. Industrialdea. 9-11 nabeak
15660 Cambre. A Coruña
Tel.: 981 67 52 61
Faxa: 981 67 51 44
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*)
2. mota: Bao-unitatea (Block)
3. mota: Kita
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 215
PUERTAS CASTALLA, S.L. Ibi etorbidea, 40-48
03420 Castalla. Alacant
Tel.: 96 656 06 41
Faxa: 96 656 07 35
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (**)
2. mota: Bao-unitatea (Block)
3. mota: Kita
PUERTAS DAYFOR, S.L. 23. posta-kutxa
13250 Daimiel. Ciudad Real
Tel.: 926 85 06 47
Faxa: 926 85 08 75
Zurezko ateen fabrikazioa melamina, puriplast eta formikarekin:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Zurgintzakoak (*)
3. mota: Suarekiko erresistenteak (*)
4. mota: Bao-unitatea (Block)
5. mota: Akustikoak
PUERTAS DINTEL, S.A. Temblequeko errepidea, 10
47883 Villacañas. Toledo
Tel.: 925 16 03 58/04 18
Faxa: 925 16 04 40
Merkataritza zentroa:
Orense, 20, 1. esk.
28020 Madril
Tel.: 91 555 37 10/36 98
Faxa: 91 555 32 01
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*) (**)
2. mota: Zurgintzakoak (*)(**)
3. mota: Suarekiko erresistenteak (*)
4. mota: Bao-unitatea (Block)
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
216
PUERTAS LOMECA, S.L. Callosa-Catral errepidea, z.g.
03360 Callosa de Segura. Alacant
Tel.: 96 531 21 37
Faxa: 96 531 08 38
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Zurgintzakoak (*)
3. mota: Atetzarra
4. mota: Blindatuak
5. mota: Bao-unitatea (Block)
PUERTAS NAVARRO, S.A. Alacant, 2 eta 4
46210 Picaya. Valentzia
Tel.: 96 156 12 02
Faxa: 96 156 13 00
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*)
2. mota: Blindatuak
3. mota: Diseinu bereziak
PUERTAS NIETO, S.A. Madril-Cartagena errepidea, 119,6 km
45800 Quintanar de la Orden. Toledo
Tel.: 925 18 02 00
Faxa: 925 18 12 83
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Zurgintzakoak (*)
3. mota: Blindatuak
4. mota: Bao-unitatea (Block)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 217
PUERTAS PROMA. S.A.L. Quintanarreko errepidea, 104,7 km.
45860 Villacañas. Toledo
Tel.: 925 10 05 33
Faxa: 925 10 07 01
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*)
PUERTAS VISEL, S.A.L. Temblequeko errepidea, 2,100 km
45860 Villacañas. Toledo
Tel.: 925 16 13 12
Faxa: 925 10 00 04
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*)(**)
2. mota: Suarekiko erresistenteak
3. mota: Blindatuak
PUMADE, S.A. Rosalia de Castro, 35
36500 Lalin. Pontevedra
Tel.: 986 78 06 43
Faxa: 986 78 17 99
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Zurgintzakoak (*)
2. mota: Blindatuak
3. mota: Bao-unitatea (Block)
RAMOS TANARRO Antonio Lopez, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60/56 39
Faxa: 91 569 66 60
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak
2. mota: Zurgintzakoak
3. mota: Bao-unitatea (Block)
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
218
ROSTALA, S.A. Berlin 5, Dpdo.
28028 Madril
Tel.: 91 725 15 17/633 10 84
Faxa: 91 725 10 30
Zurezko ateen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa
RUFINO GARCIA SANCHEZ, S.L. - RUGASA San Miguel etorbidea, 6
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 13 47
Faxa: 983 62 01 63
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*))
2. mota: Zurgintzakoak (*)
SIERRA DE NEILA, S.A. Neilako errepidea, z.g.
09670 Quintanar de la Sierra. Burgos
Tel.: 947 39 50 00
Faxa: 947 39 50 00
Melaminazko zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lauak (*)
2. mota: Azpaduna
3. mota: Suarekiko erresistentea (*)
TALLER DE CARPINTERIA BENITO, S.A. Pardo etorbidea, z.g.
33710 Navia. Asturias
Tel.: 98 563 01 34/390
Faxa: 98 563 00 39
Zurezko ate trinkoen fabrikazioa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 219
TEODORO DEL PINO GIMENEZ Jordan, 4
Galdar. Las Palmas de Gran Canaria
Tel.: 928 88 04 70
Faxa: 928 88 27 07
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lau trinkoak
2. mota: Zurgintzakoak
3. mota: Blindatua / Suarekiko erresistentea
4. mota: Armairuen aurrealdeak
UNIARTE, S.A. IV. errepide naz., 64,500 km
45300. Ocaña. Toledo
Tel.: 925 13 14 08
Faxa: 925 13 16 28
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Ate lau trinkoak
2. mota: Zurgintzakoak
3. mota: Blindatuak
4. mota: Armairuen aurrealdeak
5. mota: Bao-unitatea (Block)
VICENTE PUIG OLIVER, S.A.- PUERTAS LUVIPOL Oscar Esplá, 14
03330 Crevillente. Alacant
Tel.: 96 540 08 50/15 12
Faxa: 96 540 44 12
Zurezko ateen fabrikazioa:
1. mota: Lau formatuondokoak (*) (**)
2. mota: Zurgintzakoak (*)(**)
3. mota: Blindatuak
4. mota: Suarekiko erresistentea (*)
5. mota: Bao-unitatea (Block)
(*) AITIM kalitate-zigilua
(**) AENORen N marka
LANBIDE EKIMENA
220
ZZUURREEZZKKOO LLEEIIHHOOAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Arkitekturaren ikuspegitik, eraikinen barruko aldea eta kanpoko aldea mugatzen ditu leihoak. Leihoen
funtzio nagusien artean, gelak argitzeko argia sartzen uztea nabarmentzen da, baita kanpoko aldea
ahalik eta gehiena ikusteko modua izatea ere.
Leihoak behar bezala aukeratzearen, diseinatzearen eta obran jartzearen araberakoak izango dira,
neurri handi batean, eguraldi gogorraren kontrola (haizea, ura, hautsa, etab.) eta aireztapena, baita leihoek
mugatzen dituzten bizitokiei ongizatea eta energia-aurrezpena ematen dizkien isolamendu termikoa eta
akustikoa ere.
Ez da ahaztu behar, azkenik, eraketa arkitektonikoan duen eragina; izan ere, estetika beti hartu behar
da aintzat gizakiok bizitzan egiten dugun erosketarik garrantzitsuenean: etxebizitzan.
Asiriarren eta pertsiarren jauregietako lehen leihoetatik XIX. mendera arte, zura izan da kanpoko
arotzerian erabili izan den material bakarra. 60 mende horien ondotik, bestelako materialak agertu dira,
hala nola burdina, aluminioa edo hainbat plastiko (poliuretanoa, PVC, etab.), eta lehia irekian dira
elkarren artean eta zurarekin.
Diseinuen arloan lortu den ezagutza-mailari eta babes-materialei eta obran zentzuz jartzeko moduari
esker, kanpoko arotzerian ezaugarri ezin hobeak ematera iritsi da zura material gisa, eta gainera, berezko
edertasunari eutsi dio.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 221
22 OOSSAAGGAAIIAAKK
Zurezko leihoen osagaiak aztertzean, baoa eta leihoa bera dira aztergai nagusiak:
Baoa: Leihoa horman sartzeko uzten den irekiera da, 11.1. irudia.
Hauexek dira baoaren osagaiak:
Azpadura: Leihoko profilekin kontaktuan den baoko zatien multzoa da.
Janbak (1): baoaren zati bertikalak.
Leihoburua (2): baoaren goiko zati horizontala.
Barlasaia (3): baoaren beheko zati horizontala.
Harkantoia (4): hormak baoaren kanpoko aldean duen irtengunea, leihoa edo leihoaren ele-
mentu osagarria jartzeko.
Leihoa: leihoa osatzen duten elementuak 11.2. irudian agertzen dira.
Aurremarkoa (1) : baoaren eta leihoaren artean aldi batez jartzen diren profilen multzoa da,
leihoaren finkapena errazteko.
Markoa (2): aurremarkoarekin edo fatxadarekin kontaktuan gelditzen diren leihoetako profilen
multzoa.
Bastidorea (3): leihoaren zati finkoak zein irekigarriak osatzen dituzten eta markoaren barruan
gelditzen diren panelik gabeko profilen multzoa da.
Orria (4): panela duen bastidorea, leihoaren zati bat osatzen duena. Finkoak edo irekigarriak
izan daitezke orriak.
11.1. irudia. Leiho-baoa.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
222
Muntaga (5): leihoaren edozein zatitako profil bertikal oro.
Langeta (8): leihoaren edozein zatitako profil horizontal oro.
Mainela (9): elementu independenteak, modu berezian jarri ohi direnak, bi bastidore edo bi
leiho josteko balio dutenak.
Idulkia (10): forma bereziko langet horizontala, markoaren beheko aldean jartzen dena.
Isurkia: pieza horizontala, markoko edo orriko beheko langetan jartzen dena, leihoan isurtzen
den ura leihoko oinplanotik urruntzeko.
Burdineria: leihoko zatiak lotzeko, mugitzeko edo erabiltzeko elementu gisa erabiltzen diren
metalezko piezen multzoa.
Leihoko orria
Jogunea (6): orriaren muntanga da, bastidore finkoaren gainean edo habetzan baten gainean
jartzen dena.
Habetzana (7): jogunea hartzen duen orriko muntanga.
Zeharkako listoia (11): sekzio bertikal eta horizontal txikiko pieza, panelak banatzeko modua
ematen duena.
Beira-zumitza: lodiera txikiko pieza, panelak eta beirak bastidorean finkatzeko modua ematen
duena.
Pertsonei pasatzeko modua ematen dieten leihoei balkonera deritze, betiere idulkia pisuaren maila
berean badago.
11.2. irudia. Leihoaren zatiak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 223
33 MMOOTTAAKK
Leihoa irekitzeko sistemaren arabera, honelaxe sailkatzen dira leihoak:
Biraketa-ardatz bertikaleko leiho zabukaria, barrurantz ireki daitekeena
Gure herrian, zurezko leihoen artean, gehien erabiltzen den leiho mota da. Leihoa ahalik eta gehiena
irekita, libre uzten du bao osoa, eta erabiltzaileari burua ateratzeko modua ematen dio. Horixe da azpi-
marratu beharreko abantaila nagusia. Erraza da orrien kanpoko aldea garbitzea eta desmuntatzea; hala,
asko errazten da osagarriak aldatzeko lana.
Badu, ordea, eragozpen nagusi bat: orria irekitzean, oztopatu egiten da barruko aldea (11.3. irudia).
11.3. irudia. Biraketa-ardatz bertikaleko leiho zabukaria, barrurantz ireki daitekeena.
Biraketa-ardatz bertikaleko leiho zabukaria, kanporantz ireki daitekeena
Nekez ikusten da horrelakorik gure herrian. Erresuma Batuko eta Eskandinaviako leiho karakteristi-
koak dira (11.4. irudia)
11.4. irudia: Kanporantz ireki daitekeen leiho zabukaria.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
224
Biraketa-ardatz bertikaleko leiho pibotagarriak edo biraketa-ardatz bertikaleko leiho baskulagarriak:
Orri irekigarria duten leihoak dira; bi gontz finkok zehazten duten biraketa-ardatzaren (horizontala
edo bertikala) inguruan bira egiten du orri horrek. Orriaren orekari eusteko, markoaren langetaren edo
langaluzearen erdiko puntuaren inguruan jarri ohi dira gontzak, baina ez da gomendatzen markoarekin
bat egitea; izan ere, markoa zenbait zentimetro mugituz gero, errazagoak dira garbiketa-lanak, orriak
180º-ko angeluan bira egiteko modua ematen du eta.
Badu zenbait eragozpen nagusi ere: orriaren biraketan oztopatu egiten da barruko aldea, eta garestia
da era horretako leihoak egitea, sistemarengatik eta osagarrien muntaketagatik (11.5. irudia).
11.5. irudia. Leiho pibotagarriak.
Gidaridun leihoak eta gilotina-leihoak
Bi taldetan bana daitezke orriaren biraketa horizontalaren (horri deritzo, hain zuzen, gidaridun leihoa,
11.6. irudia) edo bertikalaren (gillotina-leihoa, 11.7. irudia) arabera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 225
11.6. irudia. Gidaridun leihoa.
11.7. irudia. Gillotina-leihoa.
Leiho mota honen abantailarik nabarmenena planotik kanpora proiektatu gabe ireki ahal izatea da;
hala eta guztiz ere, irekierak ezin gaindi dezake baoaren azaleraren % 50, zati labaingarriak horman
jartzeko modua ematen duen gailu berezirik ez badago behintzat.
Gillotina-leihoak oso ohikoak izan dira zurezko leihoen artean orain dela gutxira arte. Gidaridun leihoak,
ordea, indar handia hartu du gaur egun, gehienbat aluminioarekin.
Ardatz aldagarriko leihoak
Oso leiho gomendagarriak dira klima hotzetan eta eguzki-argiak indar txikia duen tokietan, argiz-
tapen ona lortzen duten leiho handiak jartzeko modua baitago. 10º eta 15º bitartean soilik ireki daitekeen
ardatz aldagarriko zatiak barruko aldea aireztatzeko balio du, eta aldi berean, lokalaren barruko aldean
tenperatura jaitsiera handiak ez izateko modua ematen du. Zati zabukaria aireztapena emateko erabil
daiteke, baita beira barrutik errazago garbitzeko ere.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
226
Era horretako leihoak orain dela gutxi merkaturatu dira; Espainiako estatuko iparraldean eskatzen
dira, eta zurezkoak izan ohi dira. Irekierako gailuak konplexuak direnez gero, ardatz aldagarriko leihoak
garestiak dira eta zailtasunak ematen dituzte osagarriak aldatzeko (11.8. irudia)
11.8. Irudia. Ardatz aldagarriko leihoak.
11.1. taulan irekiera-sistemaren araberako leihoen sailkapena azaltzen da.
Leiho finkoa
Orri batekoa Barrurantz irekigarriak
Bi orrikoa
Orri batekoa Biraketa-ardatz bertikalekoak
Kanporantz irekigarriak Bi orrikoa
Goikoa Barrurantz irekigarriak
Behekoa
Goikoa
Zabukariak
Biraketa-ardatz horizontalekoak
Kanporantz irekigarriak Behekoa
Erdikoa Biraketa-ardatz bertikalekoak (pibotagarria)
Lerratua
Erdikoa Birakariak
Biraketa-ardatz horizontalekoa (baskulagarria)
Lerratua Ardatz aldagarrikoak
Bi biraketa-ardatz horizontal eta bertikal
Hormatal mugikorrak
Eskuina Lerradura horizontala (gidaridun leihoa) Hormatal finkodunak
Ezkerra
Hormatal mugikorrak
Eskuina
Labaingarriak
Lerradura bertikala (gillotina) Hormatal finkodunak
Ezkerra
11.1. taula. Irekiera-sistemaren araberako sailkapena.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 227
Profiletan erabilitako materialaren arabera, sailkapen hau egin daiteke:
Zur trinkoko leihoak
Zur laminatu eta kolatuko leihoak
Profil mistoko leihoak: zura eta aluminioa
Jarraian, azken bi profil mota horien ezaugarri nagusiak bildu ditugu; izan ere, berriak dira zur trinkoan
izaten diren ohiko profilei dagokienez:
3.1 Zur laminatu eta kolatuko profilak dituzten leihoak
Leihoen profilak sekzio txikiko piezak dira, eta mekanizazio-maila handia dutenez gero, ez dute apenas
akatsik izan behar. Zur laminatua erabiltzeari esker, erabateko saneamendua lor daiteke akats guztiak
kenduta. Gainera, geroari begira, leihoaren profila mekanizatzeko duen oinarrizko elementua izan daiteke.
Gaur egun gero eta zailagoa da kalitateko zura prezio lehiakorretan eskuratzea. Zur laminatuari esker,
kalitate txikiagoko espezieak erabil daitezke, eta zura lehortzeko denborak laburtu egin daitezke lodiera
txikiagoko zura erabilita. Beste abantaila garrantzitsu bat xaflen kokapen berezia da; izan ere, barruko
tentsioak konpentsatzen ditu zuraren mugimenduen ondorioz.
Era horretako leihoak oso arruntak dira Europako iparraldeko herrialdeetan, eta horietatik gehienetan,
zur trinkoaren bolumena gainditzen du. Espainiako iparraldean ere nahikoa arruntak dira, baina datozen
urteetan hazkunde nabarmena espero da, kanpoko arotzerian erabiltzen diren zur nagusien prezioek
etengabe gora egingo dutela aurreikusten baita.
11.9. irudia. Horzdun lotura.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
228
Profil laminatuak egitean eta diseinatzean kontuan hartu beharrekoak
Xafla sortzeko kontuan hartu beharreko alderdi garrantzitsu bat hortzek testa-loturan duten koka-
pena da. Hortzak xaflaren ertzean agerian uzteko moduan egin beharko dira lotura horiek, eta ez aurreko
aldean (“hortz horizontala”, 11.9.a irudia), zertarako-eta hezetasunaren kontrako babes handiagoa izateko
eta zuraren mugimenduekiko egonkortasun handiagoa lortzeko. Hortz horizontalek hortz txikiagoak izatera
behartzen gaituzte (“mikrohortza”), xaflaren lodierak baldintzatuta. Bestalde, hortzen artean zulorik ez
edukitzeko moduan doitu beharko dira hozkadurako hortzak. Hala, ez da hezetasunik sartuko, ezta ur
likidorik ere.
Diseinuari dagokionez, honako hauek izan beharko dira kontuan:
1. Kolaztatze-planoek ez dute kanporantz eman behar. Berezitasun hori betetzen duten leiho motak
agertzen dira 11.10. eta 11.11. irudietan.
11.10. irudia. Kolaztatze-planoak metalezko leiho-isurkiarekin babestea.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 229
11.11. irudia. Kolaztatze-planoak idulkian metalezko estaldura jarrita babestea.
2. Beiren euskarrietako zirrituak drainatzea beti da gomendagarria zurezko leihoetan, baina ezin-
bestekoa da profil laminatuak erabiltzen direnean, hain zuzen ere beira zigilatzeetatik sar daitez-
keen ur-iragazpenen ondorioz sor daitezkeen hezetasun-gune iraunkorrak ekiditeko.
3. Beira-zumitzak kanpotik jarri behar dira, kolatuak babesteko aurre-neurri gisa.
3.2 Profil mistoko leihoak: zura eta aluminioa
Era horretako leihoak Suitzan sortu ziren 1920 eta 1930 urteen bitartean. Bigarren Mundu Gerraren
ostean, asko hedatu ziren Alemanian, eta gurean ere ohikoak bihurtu dira.
Aluminioa eta zura konbinatuta egiten da leihoa; hasieran, zurezko bastidore batekin zegoen osatuta,
baina bastidore horrek aluminiozko zenbait profil zituen beheko aldean, eguraldi txarretik babesteko; hori
dela-eta, leihoa mantentzeko ez da ia lanik egin behar. Beste aukera bat leiho mistoak dira. Kasu honetan,
aluminioak zurezko bastidorearen kanpoko alde osoa estaltzen du.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
230
11.12. irudia. Zuraren eta aluminioaren arteko aireztapena profil mistoetan.
Era horretako profilak diseinatzean kontuan hartu beharrekoen artean, hauexek nabarmentzen dira:
Aluminiozko bastidoreetako angeluko mihiztadurak beti estankoak izateko moduan egin
behar dira.
Zuraren eta aluminioaren arteko aireztapena funtsezkoa da zura hondatzen duen barne-
kondentsaziorik gerta ez dadin. Bi materialen arteko gutxieneko distantziak 5 mm-koa izan
behar du.
Dilatazioak ere kontuan hartu beharrekoak dira, bi materialen jokamoldea ez baita berdina
(aluminioaren dilatazio linealeko koefizientea zurarena baino 5 aldiz handiagoa da). Hortaz,
aluminioaren eta zuraren arteko loturek elastikoak izan behar dute.
Azken urteotan ohikoa bilakatu da zuraren eta aluminioaren arteko zuloa betetzen duten material
elastikoak erabiltzea, hala nola dentsitate handiko erretxinak (11.13. irudia) edo poliamidazko pletinak,
azken bi baldintzak batera betetzen baitituzte.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 231
11.13. irudia. Zura eta aluminioa dentsitate handiko erretxinen profilen bidez lotzea.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
232
44 NNEEUURRRRIIAAKK
Ez dago leiho-baoen neurrien gaineko normalizaziorik, baina ahaleginak egin dira produktuaren modu-
lazioa lortzeko. Normalizazio hori zailtzen duten arrazoien artean, honako hauek aipa daitezke:
Neurrien koordinazioa: leiho-baoaren neurriak adreiluaren aparailuaren modulazioarekin koordinatu
behar dira. Adreiluaren formatuak eta junturen lodierak ezberdinak izateak prozesua zailtzen du.
Adreilua, praktikan, baoaren tamainari egokitzen zaio, estaldura jarraituekin ikusten ez den adrei-
luaren kasuan behintzat. Bistako adreilua bada, beharrezkoa da baoaren zuinketa egitea, fatxada jaso-
tzeko prozesuan egiten den aparailua abiapuntutzat hartuta.
Diseinu-askatasuna: leiho-baoa fatxadaren itxura estetikoaren zatia da, eta oso elementu garran-
tzitsua da azken emaitzan. Baoaren neurriez eta proportzioez gain, lokalen tamainarekin eta formarekin
daude lotuta leihoak. Hori guztia dela-eta, proiektugileak nolabaiteko askatasuna du fatxadako baoak
diseinatzean.
Laburbilduz, normalizazioaren arazoa ateen kasuan baino zailagoa da; izan ere, ateen baoa normali-
zatuta dago gaur egun. Hala eta guztiz ere, industrializaziorako lagungarria izango den modulazioaren
aukera izan daiteke, diseinua egiteko beharrezko den askatasuna galdu gabe.
Baoen dimentsio izendatuak, adreilu-fabrikako sare modularren eta azpimodularren araberakoak eta
M = 30 cm eta M = 25 cm modulukoak, 11.2. taulan agertzen dira.
Adreilu eta blokeko fabrikako sare modularrak eta azpimodularrak
Baoaren zabalera Baoaren garaiera
30 cm-ko modulua
61 91 121 151 181
61 91 121 151 210
25 cm-ko modulua
76 101 126 151 176
63 94 126 151 213
11.2. taula. Baoaren neurriak.
Neurri horietarako, + 10 mm eta – 0 mm-ko perdoiak onartzen dira.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 233
55 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Zura: Esperientzia frogatuaren arabera kanpoko arotzerian modu egokian erabil daitezkeen zur-
espezie ugarien artean, ohikoenak aipatuko ditugu:
Koniferoak: Basoko pinua, hegoaldeko pinu horiak, larizio pinua, Oregoiko pinua, intsinis pinua,
izeia, etab.
Hostozabalak: Irokoa, haritza, niangona, moabia, teka, gaztaina, lauana, merantia, etab.
Estankotasun-juntura: material elastomeroz eginiko elementua da (neoprenoa, polibinil kloruroa,
EPDM kautxua, silikonak, etab.), leihoetako zati finkoen eta irekigarrien artean sartzen dena. Haren
funtzio nagusia da markoaren eta orriaren arteko etengabeko kontaktua bermatzea, profilen arteko
dimentsio-aldaketak absorbitzeko gauza den kontaktua hain zuzen ere.
Neoprenozko juntura eta EPDM (etilen propilenoa) nagusitu dira zura erabiltzen denean. PVCzkoek
egonkortasuna gal dezakete (%75eraino).
Burdineria: barrurantz ireki daitezkeen biraketa-ardatz bertikaleko leihoetarako, profilean enbutitu-
tako eta berdindutako kremona da burdineriarik ohikoena.
16x2 mm-ko sekzioko pletina angeluzuzen batekin dago osatuta; hura jartzen den profilaren garaie-
raren luzera berdina du. Komenigarria da artekaren inguruetan ebakitze-esfortzua arintzeko eskuaira
indargarria gehitzea (11.14. irudia).
11.14. irudia. Errefortzuko eskuairarekin eta profilarekin enbutitutako eta berdindutako leiho-barra.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
234
Gehien erabiltzen den materiala altzairua da, zinkeztatzea, kromoztatzea edo letoi bernizatua duena.
Heldulekuak aluminio lakatuzkoak izan ohi dira.
Bandak eta gontzak: zurezko leihoetan hariztaturiko gontzak nagusitu dira fabrikazio prozesuaren
automatizazioari esker (11.15. irudia). Erabilitako materialak burdinerian erabiltzen diren material berak dira.
Beira edo kristala: kristalak jartzeko erabiltzen diren produktuak suberatuak edo tenperatuak izan
daitezke. Suberatuak, egonkortuak edo ohiko hornidurakoak hozte kontrolatuko prozesuan jartzen dira
labetik irtetean, tentsioak kentzeko. Tenperatutako produktuek hobekuntza handia izaten dute propietate
mekanikoei eta termikoei dagokienez; izan ere, 700 ºC-ko tenperaturan jarri eta ondoren bat-batean
hozten den beira suberatua da prozesuaren oinarria. Baina badu eragozpen bat: ezin da moztu ohiko
prozedurekin, eta hautsiz gero, ebakitzaileak ez diren partikula txikietan zatitzen da.
Kristala bakuna edo bikoitza izan daiteke. Kristal bikoitzak nabarmen hobetzen du leihoaren eragina
tenperaturari eta zaratari aurre egiteari dagokionez, eta gainera balizko kondentsazioak ekiditen dira,
“pareta hotzaren” efektua desagertzen baita kristalaren inguruetan.
11.16. irudian, beira isolatzailea zigilatzeko moduaren ohiko eskema agertzen da. Beiren arteko tartea
lortzeko, material lehorgarri batekin betetako aluminiozko profila erabiltzen da. Estankotasuna berma-
tzeko, berriz, perimetro-zigilatu bikoitza egin behar da.
11.15. irudia. Hariztatutako gontza.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 235
11.16. irudia. Kristal bikoitza zigilatzea.
Segurtasuneko kristalak jartzea: beirazko produktuek ekintza fisikoei aurre egiteko nahikoa
segurtasun-maila handia bermatzeko aukerak ematen dituzte:
Beiraren erresistentzia handitzea, hauts ez dadin
Iragazgaiztasuna bermatzea, haustura gertatzen bada ere
Lehenbiziko sistemak beira tenperatzea behar du. Bigarrena egiteko, bi beira edo gehiago josi behar
dira polibinil butilezko xaflen bidez. Butil-beiraren itsaspena tratamendu termikoari eta presio tratamen-
duari esker lortzen da. Edozein beiraren gardentasuna mantentzen du produktuak, eta lodiera bera izanik
eta orri kopurua eta lodiera aldatuta, segurtasun fisikotik hasi eta balen kontrako babeseraino lor daitezke.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
236
66 EEGGOOKKIITTZZAAPPEENNAAKK
Leihoen materialaren jokamoldea eta haiei ematen zaien funtziora egokitzea honako bi eskaera
hauekiko erresistentziaren araberakoak: erabilerak eragindakoak eta kanpoko eragileen ondoriozkoak.
Erabilerak eragindakoak ekintza mekanikoen kontrako erresistentzian ageri dira, eta kanpoko eragileen
ondoriozkoek isolamendu teknikoa eta akustikoa baldintzatzen dituzte, baita euriaren eraginarekiko eta
airearen iragazgaiztasunarekiko jokamoldea ere.
6.1 Leihoaren jokamoldearen kalitatearen gaineko parametroak
Leihoaren materialen jokamoldea eta haiei ematen zaien funtziora egokitzea honako parametro hauen
bidez zehazten dira:
Airearekiko iragazgaiztasuna
Urarekiko estankotasuna
Airearekiko erresistentzia
Ezaugarri horiek leiho batean egiaztatzeko modua ezarri da arauetan, eta horietan zehazten dira
entsegu-metodoak nahiz leihoak sailkatzeko erabiltzen diren kategoriak.
Airearekiko iragazgaiztasuna. “A” Sailkapena
Airearekiko iragazgaiztasuna formula honek ematen du junturetatik iragazten den aire-bolumena (m3/h)
zati denbora-unitatea presio jakin baterako edo airearen abiadura baliokidea. Iragazgaiztasunaren
emaitzak irekierako azaleraren, leihoaren azaleraren edo junturako metro linealaren arabera eman
daitezke. Ohikoena da iragazgaiztasuna irekierako azalerari lotuta ematea.
Honela sailkatzen dira leihoak iragazgaiztasunaren arabera:
A-1: presioko 150 Pa-ean, 63 eta 27 m3/hm2 bitarteko airearekiko iragazgaiztasuna duen leihoa.
A-2: presioko 300 Pa-ean, 42 eta 14 m3/hm2 bitarteko airearekiko iragazgaiztasuna duen leihoa.
A-3: presioko 600 Pa-ean, 22 m3/hm2 baino airearekiko iragazgaiztasun txikiagoa duen leihoa.
Estankotasun-juntura funtsezko elementua da leihoen airearekiko iragazgaiztasunean.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 237
Airearekiko erresistentzia. “V” sailkapena
Ondoz ondoko hiru entseguk ematen dute leihoen airearekiko erresistentzia. P1 presiorainoko
deformazio-entseguak, P2 presiorainoko n zikloko entseguak eta segurtasun-entseguak. Azken entsegu
horretan, muturreko P3 presiora jartzen da leihoa denbora tarte labur batez.
Leihoaren airearekiko erresistentziak, beste edozein itxierarenak bezala, ahalbidetu behar du leihoaren
profil batek ere ez jasatea bere luzeraren 1/300etik gorako deformazioak. Honelaxe sailkatzen dira
leihoak airearekiko erresistentziaren arabera:
V-1: Leihoan kalte gehien jasan dezakeen elementuaren gehieneko deformazioak argiaren 1/300etik
beherakoak direnean 500 Pa-eko presioan; leihoa itxuraz ez da hondatzen 400 Pa-eko presioan
zikloen gaineko entseguan ez eta segurtasunaren gaineko entseguan ere, 900 Pa-etan.
V-2: Leihoan kalte gehien jasan dezakeen elementuaren gehieneko deformazioak argiaren 1/300etik
beherakoak direnean 1000 Pa-eko presioan; leihoa itxuraz ez da hondatzen 800 Pa-eko presioan
zikloen gaineko entseguan ez eta 1700 Pa-eko segurtasunaren gaineko entseguan ere.
V-3: Leihoan kalte gehien jasan dezakeen elementuaren gehieneko deformazioak argiaren 1/300etik
beherakoak direnean 1500 Pa-eko presioan; leihoa itxuraz ez da hondatzen 1200 Pa-eko presioan
zikloen gaineko entseguan ez eta 2400 Pa-eko segurtasunaren gaineko entseguan ere.
V-4: Leihoan kalte gehien jasan dezakeen elementuaren gehieneko deformazioak argiaren 1/300etik
beherakoak direnean 2000 Pa-eko presioan; leihoa itxuraz ez da hondatzen 1600 Pa-eko presioan
zikloen gaineko entseguan ez eta 3000 Pa-eko segurtasunaren gaineko entseguan ere.
Honako faktore hauen araberakoa da leihoen ezaugarri hori betetzea:
Profilen eskuairak
Burdineriaren zurruntasuna, batez ere leiho-barrei eta espainoletei dagokiena
Leiho-barra modu egokian jartzea profilaren barruan
Urarekiko estankotasuna. “E” sailkapena
Leihoaren urarekiko estankotasuna leihoaren barruko aldean urik ez iragazteko gaitasunari deritzo,
hain zuzen ere kanpoko aldeak aldi berean uraren eta haizearen eragina jasaten duenean.
50 Pa-etik beherako presioan gertatzen diren iragazpenak ez dira sailkapenean ezartzen.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
238
Honako leiho-kategoria hauek sailkatzen dira leihoaren urarekiko estankotasunaren arabera:
E-1: Urarekiko estankoa da 150 Pa-eko presioan.
E-2: Urarekiko estankoa da 250 Pa-eko presioan.
E-3: Urarekiko estankoa da 450 Pa-eko presioan.
E-4: Urarekiko estankoa da 500 Pa-eko presioan.
Besteak beste, honako faktore hauen araberakoa da estankotasun-maila:
Estankotasun-junturaren posizioa
Deskonpresio-kamerak eta uraren hustubidea
Leiho-isurkiak eta listoi juntura-estalkiak
Isolamendu termikoa
NBE-CT-79 Arauaren arabera (Eraikuntzaren Kondizio Termikoen gaineko Oinarrizko Araua), erai-
kuntzako arotzerien transmisio termikoko koefizienteak, eraikina inguratzen duten gainerako azaleren
koefizienteekin batera, eraikinaren transmisio orokorreko koefizientearen balioari, kG, nahikoa maila
txikian eusteko modukoa izan behar du. Faktore hauen araberakoa izango da balio hori: klima, eraikin
mota eta itxura eta erregai mota.
Leihoaren egoera termikoan eragin handiena duten faktoreak airearen eta kristalaren iragazpenak
dira. 11.3. taulan, zurezko eta metalezko ateen transmisio termikoko koefizienteak agertzen dira, oinarrizko
arauan ere bildu direnak. Egia esan, soilik estankotasun-juntura egokiak daudenean izango dira baliozkoak.
Arotzeria Kristal mota Aire-kameraren lodiera
izendatua Zura Metala
Bakuna 4,3 5
Bikoitza 6 9 12
2,8 2,7 2,5
3,4 3,4 3,2
Leiho bikoitza >=30 2,2 2,6
Nota = Oharra. Plano horizontalarekiko 60º edo gehiagoko inklinazioa duten planoetan kokatuta dauden baoetarako dira
baliozkoak balio horiek. Gainera, baoaren guztizko azalerari dagozkio eta ez bakarrik beiraren azalerari. Egindako kalkuluen
arabera, beiraren azalera baoaren % 70i dagokio zur-arotzerian eta % 80i metalezko arotzerian.
11.3. taula. Leihoaren transmisio termikoko koefizientea (kcal/hm2 ºC).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 239
Isolamendu akustikoa
NBE-CA-88 arauak (Baldintza Akustikoen Eraikuntzaren gaineko Oinarrizko Araua), atsedena hartzeko
lokaletan, 30 dBA-ko isolamendu akustiko orokorra eskatzen du, aireko zaratari dagokionez, fatxadako
eraikuntzako elementuetarako. Gainerako lokaletan, nahikoa da gutxienez A-1 motako arotzeria duten
leihoek ematen duten isolamendua, zerbitzuetako lokalak alde batera utzita, hala nola sukaldeak eta
komunak. A-1 motako leihoek 5-6 mm edo gehiagoko lodierako kristala izan behar dute.
11.4. taulan, egoera bakoitzerako egokiak diren isolamendu akustikoko balioak bildu dira.
Leihoen isolamenduaren balioak entsegu bidez finkatuko dira. Hala eta guztiz ere, leihoek ematen
duten isolamendua ondoko ekuazioen bidez ezar daiteke (NBE-CA arauak dakartzanak), kristal motaren
eta arotzeria motaren arabera eta NBE-CT arauko Eraikuntzen Baldintza Termikoak sailkapenaren arabera.
KANPOKO GIROA: Leq dBA ZARATA KONTROLATZEKO
ESKAKIZUNAK Oso lasaia 50
Hirigunea 60
Hirigune zaratatsua
70
Oso hirigune zaratatsua
80
Eskakizun arinak
(etxebizitzak) — —
A1
4 mm
A2
10 mm
Eskakizun ertainak (hotelak,
bulegoak, eskolak) —
A1
4 mm
A2
6 mm
A3
2x6 mm
Eskakizun handiak (klinikak,
liburutegiak, hitzaldi-aretoak)
A1
4 mm
A2
6 mm
A3
10 mm
(*)
2x8 mm
Notas = Oharrak
Leq: etengabeko zarata-maila baliokidea
1. * zeinuak A3 leihoa baino erresistenteagoa den leiho berezia adierazten du
2. – zeinuak A motak beiraren lodiera beste eskakizun batzuen arabera erabaki behar dela adierazten du.
3. Siglek leiho mota adierazten dute, airearekiko iragazgaiztasunari dagokionez.
4. Zenbakiek gomendatzen diren kristalen lodierak adierazten dituzte.
11.4. taula. Gomendatutako leiho motak eta beiraren lodiera.
Leiho bakunak
Sailkatu gabeko zurgintza-leihoak
R< = 12 dBA
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
240
A-2 motako zurgintza-leihoak eta orri bat edo bi orriko kristalak aire-kameraren bidez banatuta.
R = 13,3 log e + 14,5 dBA-en.
Non:
e kristalaren lodiera baita kristalak orri bakarra badu; orrien lodieren batez bestekoa, bi orri
direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa edo txikiagoa denean; lodieren batura, bi orri
direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa baino handiagoa denean.
A-2 motako zurgintza-leihoak eta gehienez beirazko lau xaflekin osatutako kristala, xafla
bakoitzak 8 mm-ko lodiera du gehienez, 0,4 mm-tik gorako lodiera duten geruza itsasgarri
plastikoekin lotuta.
R = 13,3, log e + 17,5 dBA-en.
Non:
e kristalaren guztizko lodiera baita.
A-3 motako zurgintza-leihoak eta orri bat edo bi orriko kristalak aire-kameraren bidez banatuta.
R = 13,3 log e + 19,5 dBA-en.
Non:
e kristalaren lodiera baita kristalak orri bakarra badu; orrien lodieren batez bestekoa, bi orri
direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa edo txikiagoa denean; lodieren batura, bi orri
direnean eta barruko aire-kamera 15 mm-koa baino handiagoa denean.
A-3 motako zurgintza-leihoak eta gehienez beirazko lau xaflekin osatutako kristala, xafla
bakoitzak 8 mm-ko lodiera du gehienez, 0,4 mm-tik gorako lodiera duten geruza itsasgarri
plastikoekin lotuta.
R = 13,3, log e + 22,5 dBA-en.
Non:
e kristalaren guztizko lodiera baita.
11.5. taulan, orientazioa emateko, kristal ezberdinak dituzten leihoetan erabili ohi diren zenbait
eraikuntza-irtenbidek emandako isolamenduaren datuak ezarri dira, betiere aurreko ekuazioen bidez
finkatuak. Gainera, material horietan gehien erabiltzen diren pisu espezifikoak agertzen dira.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 241
Kristal mota Lodiera (mm)
Unitate-masa (Kg/m2)
Zurgintza mota
Isolamendu akustikoa R
dBA
Bakuna
4 5
6
8
10
15
10
13
15
20
25
37
A2 A3
A2 A3
A2 A3
A2 A3
A2 A3
A2 A3
23 28
24 29
25 30
27 32
28 33
30 35
Bikoitza (> 15 mm-ko
lodierako kamera)
4+4
6+6
10+5
20
30
37
A2 A3
A2 A3
A2 A3
27 32
29 34
30 35
Xafladuna (itsatsitako
hainbat orri)
3+3
5+4
6+4
3+6+3
6+6+6
6+6+6+6
15
22
25
30
45
60
A2 A3
A2 A3
A2 A3
A2 A3
A2 A3
A2 A3
28 33
30 35
31 36
32 37
34 38
36 41
11.5. taula. Ohiko eraikuntza-irtenbideetako isolamendu akustikoaren orientazio-balioak.
Leiho bikoitzak
Leiho bikoitzek ez dituzte betetzen aipatutako baldintzak; hori dela-eta, entsegu bidez zehazten da
haien isolamendua. Hala eta guztiz ere, azpimarratu behar da leiho bikoitzetan isolamendu-maila handiak
lor daitezkeela, betiere leihoaren diseinuaren arabera.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
242
6.2 Leihoak kokapen ezaugarrien arabera hautatzeko irizpideak
UNE 85.220 Arauak, “Leihoak kokapenaren eta ingurumen-ezaugarrien arabera hautatzeko irizpideak”
izenekoak, leihoen zenbait ezaugarri aukeratzeko metodo erraza eta bizkorra ematen dio proiektugileari,
leihoaren esposizio-kondizioen arabera.
Hauexek dira arau horren oinarri diren faktoreak:
Herrialdea airearen batez besteko abiaduren eta gehieneko abiaduren arabera zonakatzea.
Herrialdea batez besteko prezipitazioen arabera zonakatzea.
Eraikinaren ingurua, honako hauek bereizita: hiri handietako erdiguneak, hiriguneak, landa-
guneak, lur irekiak eta oztoporik gabekoak.
Leihoen kokapena: patioetan, babestutako fatxadetan eta babesik gabeko fatxadetan.
Faktore horiek kontuan izanik, arauak berak leihoa kalifikatzeko eta sailkatzeko parametro guztiak
ezartzen ditu esposizio-kondizioen arabera.
Honako adibide honekin azalduko dugu araua erabiltzeko modua:
Adibidea: 5 solairuko eraikin bateko (20 m-ko guztizko garaiera) leihoen ezaugarriak aukeratzea da
kontua; eraikinak iparrera begira du fatxada, eta Burgos hiriburuaren kanpoko aldean dago kokatuta.
UNE 85.220 arauarekin bat etorriz aukeratuko dira leihoen ezaugarriak, honako arrazoibide hauen bidez:
1. Non dago Burgos?:
1. mapako X aldean
2. mapako A aldean
3. mapako H aldean
4. mapako E aldean
2. Babesik gabeko fatxadako leihorik altuenei dagozkien ezaugarriak hartzen dira, tokirik txarre-
nean baitaude.
3. Airearekiko iragazgaiztasuna aukeratzea. 11.6. taularen arabera, 3. mapako H aldean dagoen
eta 4. mapako E aldeko hiriguneari dagokion babesik gabeko fatxadan, leihoek A-2 motakoak
izan behar dute gutxienez, airearekiko iragazgaiztasuna dela- eta.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 243
4. Airearekiko erresistentzia aukeratzea. 11.7. taulan, 20 m-ko garaiera duen eta 1. mapako X
aldeko hirigunean dagoen fatxadan, leihoek V-2 motakoak izan behar dute gutxienez, aireare-
kiko erresistentzia dela-eta.
5. Urarekiko estankotasuna. 11.8. taulan, A aldean dagoen eta airearekiko V-2 motako erresis-
tentziari dagokion leihoak E-1 motako urarekiko estankotasunak izan behar du gutxienez.
Horrenbestez, hauexek dira adibideko leihoen gutxieneko kalifikazioak:
Airearekiko iragazgaiztasuna: A-2 hobetua
Airearekiko erresistentzia: V-2 hobetua.
Urarekiko estankotasuna: E-1 arrunta
LEIHOAREN KOKAPENA
4. MAPAKO ALDEA PATIOETAN
BABESTUTAKO FATXADA
BABESIK GABEKO FATXADA
3. MAPAREN ARABERAKO ALDEA
ERAIKINAREN INGURUA ETA LEIHOAREN GARAIERA LURRAREN MAILATIK
NEURTUA (m)
F G H I F G H I F G H I
HIRI
HANDIETAKO
ERDIGUNEAK
(3tik 50era)
A
B
C
D eta E
—
—
—
—
—
—
A1
A1
—
—
A1
A1
A1
A1
A1
A2
—
—
—
A1
—
—
A1
A1
—
A1
A1
A1
A2
A2
A2
A2
—
—
A1
A1
—
A1
A1
A2
A1
A1
A2
A2
A2
A2
A3
A3
HIRIGUNEAK
(3tik 50era)
LANDAGUNEAK
(3tik 50era)
A
B
C
D eta E
—
—
—
—
—
—
A1
A1
—
A1
A1
A1
A1
A2
A2
A2
—
—
A1
A1
—
A1
A1
A1
A1
A1
A2
A2
A2
A2
A2
A2
—
A1
A1
A1
A1
A1
A2
A2
A1
A2
A2
A2
A2
A2
A3
A3
OZTOPORIK
GABEKO LUR
IREKIA
(3tik 50era)
A
B
C
D eta E
—
—
—
—
—
—
A1
A1
—
A1
A1
A1
A1
A2
A2
A2
—
A1
A1
A1
—
A1
A1
A1
A1
A2
A2
A2
A2
A2
A2
A2
—
A1
A1
A1
A1
A1
A2
A2
A2
A2
A2
A2
A2
A2
A3
A3
11.6. taula. Leihoetarako eskatzen diren iragazgaiztasunak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
244
LEIHOAREN KOKAPENA
4. MAPAKO ALDEA PATIOETAN
BABESTUTAKO FATXADA
BABESIK GABEKO FATXADA
1. MAPAREN ARABERAKO ALDEA
ERAIKINAREN INGURUA ETA LEIHOAREN GARAIERA LURRAREN MAILATIK
NEURTUA (m)
F G H I F G H I F G H I
HIRI
HANDIETAKO
ERDIGUNEAK
(3tik 50era)
A
B
C
D eta E
—
—
—
—
V1
—
—
—
V1
V1
—
—
V1
V1
V1
V1
V2
V1
V1
V1
V2
V1
V1
V1
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V3
V3
V3
HIRIGUNEAK
(3tik 50era)
A
B
C
D eta E
V1
—
—
—
V1
V1
—
—
V1
V1
V1
—
V1
V1
V1
V1
V2
V2
V1
V1
V2
V2
V2
V1
V2
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V3
V2
V2
V3
V3
V2
V2
*
V3
V3
V3
LANDAGUNEAK
(3tik 50era)
V1
V1
—
—
V1
V1
—
—
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V2
V2
V1
V1
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V3
V2
V2
V3
V3
V3
V3
*
V3
V3
OZTOPORIK
GABEKO LUR
IREKIA
(3tik 50era)
A
B
C
D eta E
—
—
—
—
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V1
V2
V2
V1
V1
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V2
V2
V2
V3
V3
V2
V2
V3
V3
V3
V3
*
V3
V3
11.7. taula. Leihoek haizearen kontra behar dituzten erresistentziak.
La acción del viento no es determinante = Haizea ez da erabakigarria
Ventana especial más resistente que V3 = V3 baino erresistenteagoa den leiho berezia
Leiho bikoitza erabiltzen denean, barrukoan nahikoa izango da V1, kanpoko leihoa V2 edo V3 bada.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 245
BEHARREZKO LEIHO MOTAK 2. MAPAREN ARABERAKO
ALDEA
LEIHOEN ARTEKO H GARAIERA
LEIHOEN ORIENTAZIOA V1 V2 V3 *
A eta B H<=5 m Kanpokoak — E1 E1 E2
C eta D H<=3 m Kanpokoak — E1 E1 E2
3<H<=5 Barrukoak E1 E2 E2 E3
Kanpokoak E2 E2 E2 E4
11.8. irudia. Leihoetarako eskatzen den urarekiko estankotasuna.
* V3 baino erresistenteagoa den leiho berezia
1. mapa. Haizearen oinarrizko presioen banaketa
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
246
Zona A: 1 a 1,5 = A Aldea: 1-1,5 l/min m2
Zona B: 1,5 a 2 = B Aldea: 1,5–2 l/min m2
Zona C: 2 a 2,5 = C Aldea: 2-2,5 l/min m2
Zona D: 2,5 a 3,3 = D Aldea: 2,5-3,3 l/min m2
2. mapa. Orduko gehieneko prezipitazioen banaketa.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 247
3. mapa. Haizearen batez besteko presioen banaketa.
4. mapa. Batez besteko tenperaturen banaketa: graduak egunean (Oinarria: 15 ºC).
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
248
77 OOSSAAGGAARRRRIIAAKK
Leihoa osatzen duten elementuak aztertuko ditugu atal honetan; elementuon artean, pertsianak eta
panelak daude.
7.1 Pertsianak
Horrelako elementuei babes-sistema deritze, baina oro har pertsianak deitzen dira. Ia Mediterraneoko
herrialdeetako sistemak dira soilik.
Honako funtzio hauek betetzen dituzte:
Kanpotik ikustea galaraztea
Argia barrura sartzen ez uztea, argia murriztea edo iragaztea.
Beroa eraikinaren barruan ahalik eta gutxiena sartzea eguzki-argia iragazita; aldi berean barruko
aldea aireztatzen da.
Kasu askotan segurtasun-funtzioak bete ditzakete kanpoko inor sar ez dadin.
Pertsianak kanpoan edo barruan koka daitezke leihoaren planoarekiko. Pertsianari eskuz edo sistema
mekanikoen bidez eragin dakioke. Pertsianak egiteko, zura, aluminioa, PVC edo bestelako materialak
erabil daitezke.
11.17. irudia Pertsiana bilgarria.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 249
Talde hauetan sailka daitezke pertsianak:
1. Kanpokoak
Bilgarriak
Zabukariak
Gidaridunak
2. Barnekoak
Kanpoko babesak
Pertsiana bilgarriak
Taulatxo edo xafla horizontalek osatutako pertsianak dira, ertzean zulatuta eta metalezko grapen bidez
bata bestetik esekita daude. Nolabaiteko lasaiera dutenez gero, bertikalean eta biratuz mugitzeko modua
dute. Gidak markoan jartzen dira normalean; finkoak edo proiekziokoak izan daitezke, eta artikulazioei
esker, pertsiana kanporantz atera daiteke olan gisa. Pertsiana goiko aldean dagoen danborrean biri-
bilkatzen da, eta disko formako gida batean biribilkatzen den zintaren eraginez biratzen da danborra
(11.17. irudia).
Biribilkatutako pertsianaren diametroa H leihoko baoaren garaieraren eta taularen lodieraren ara-
berakoa da. Datu horien arabera, 11.9. taulan ematen da guztizko D diametroa 15 mm-ko lodierarako.
e lodiera handiagoa edo txikiagoa bada, hauxe egin behar da D diametroa lortzeko: diferentziako
milimetro adina zentimetro kendu edo gehitu behar zaio taularen balioari (15-e).
Hona hemen tiraderaren A eta B neurriak:
A = D + 5 cm,
B = D + 10 cm,
eta pertsianaren garaierak baoaren garaiera baino 10 aldiz handiagoa izan behar du gutxienez.
Oso profil ezberdinak dituzte taulatxoek, baina goikoak beti egon behar du behekoaren gain jarrita,
itxita daudenean euri-urik sar ez dadin. Normalean 45 x 15 mm-ko eskuairakoak dira, eta badira zurez-
koak, plastikozkoak, aluminiozkoak eta mistoak ere.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
250
Baoaren garaiera
(cm) 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300
D
(cm) 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
11.9. taula. Pertsianaren diametroa baoaren garaieraren arabera.
11.18. irudia. Pertsiana-kaxaren isolamendua eta estankotasuna.
Pertsianak etena eragiten du leihoko baoan; airearentzako iragazgaiztasunari eragiten dio zuzenean
eta, beraz, multzoaren isolamendu termikoari.
Airea sar daiteke pertsiana-kaxako erregistro estalkian dauden junturen bidez.
Erregistro-estalkia gehienetan 10 mm-ko lodierako taula aglomeratuak osatzen du. Pertsiana oso
zabala denean, estalkia deformatu egiten da eta airea nahikoa erraz sartzen den zenbait juntura uzten
du. Hori gerta ez dadin, gomendagarria da estalkiaren perimetro-finkapeneko puntu kopurua handitzea,
halako moldez non elkarren segidako bi finkapen-puntuen arteko gehieneko distantzia 20 cm-koa izango
baita gehienez ere. Gomendagarria da halaber 16 mm inguruko lodierak edo handiagoak erabiltzea
erregistro-estalkietan, erabilitako taula mota edozein delarik ere.
Aire-iragazpenak ahalik eta gehiena murrizteko, pertsiana-kaxaren barruan topea egiten duten hainbat
listoi jarri behar dira, eta horren gainean, airerik ez iragazteko, estankotasun-juntura jar daiteke. Estal-
kiaren goiko aldean, betiere lehenago esandako listoiekin bateragarria bada, apar isolatzailea ezarri behar
da estankotasun-junturarekin tope egin dezan eta bero-galerarik gerta ez dadin, estalkiaren bidezko
bero-transmisioa dela-eta (11.18. irudia).
Zenbait fabrikatzailek aurremarkoan sartuta eta kanpoko aldetik babestuta dagoen pertsiana-kaxa
landu dute. Sistema horrek isolamendu termiko bikaina ematen du, baina arazo bat du: leihoaren aurre-
markoan sartuta dagoenez, goi-zeihartasuna ezin luza daiteke barrutik. Hala egiten da zenbait alditan
estetika kontuengatik.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 251
Pertsiana eraisgarriak
Kanpora eraitsi daitekeen orri batek edo hainbat orrik osaturikoak dira. Orri horiek ardatz bertikala dute
eta fatxadako planoarekin berdindu edo gainean jar daitezke.
Lehenbizikoak kanpoko aldean jartzen dira, marko batean finkatuta, leihoko baoaren barruan
(11.19. irudia); eta bigarrenak zuzenean finkatzen dira eraikinaren fatxadan, burdineria egokia erabilita
(11.20. irudia).
Irekiera-angelua, kasu bietan, 180º-koa da. Nolanahi ere, fatxadan finkatzeko sistema bat aurreikusi
behar da irekita daudenerako.
Pertsiana eraisgarriaren aldaera tolesgarri bat dago. Halakoetan, orri bakoitza burdineriarekin elkarren
gainean tolesten diren hainbat bastidorerekin dago osatuta. Leihoko baoarena baino azalera txikiagoa
dute. Obran jartzen dira kanpoko edo erdiko aurpegietan ipiniko den markoa erabilita, edo bestela leihoko
markoan sartuta, markoaren forma berezia dela-eta bertan jartzeko modua dagoenean. Argitasuna ez
murrizteko, bastidore bakoitzaren zabalera bat dator babesa jartzeko markoaren eta leihoaren arteko
distantziarekin; edo finkapen-markoaren eta kanpoko paramentuaren artean, kanpoko sorten edo erdiko
sorten arabera hurrenez hurren (11.21. irudia).
11.19. irudia. Berdindutako pertsiana eraisgarria.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
252
11.20. irudia. Gainjarritako pertsiana eraisgarria.
11.21. irudia. Pertsiana eraisgarri tolesgarriak.
Gidaridun pertsianak
Errail horizontalen bidez mugitzen diren pertsiana zurrunak dira; errail horiek fatxadan jartzen dira
leihoko baoaren goiko eta barruko aldeetan. Errailen edo giden luzera baoaren zabalerarena bi halakoa
da. Era horretako kanpoko babesak ez dira oso arruntak Espainian, eta gainera eragozpen bat dute: eten-
gabeko mantentzea, aire librean baitaude (11.22. irudia)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 253
Barneko pertsianak
Gaur egun ez dira oso arruntak etxebizitza berrietan. Barneko bi babes zurrun mota bereizten dira:
kontraleiho tolesgarriak eta leiho-ateak. Honetan datza kontraleihoen eta leiho-ateen arteko ezberdinta-
suna: lehenengoak leihoko markoan josten dira, eta bigarrenak, orrian (11.23. irudia).
11.22. irudia. Gidaridun pertsianak.
11.23. irudia. Leiho-ateak.
7.2 Panelak
Oso arrunta izan da orrietako beira plafoi edo panel moduko batzuetan banatzea, bata bestearekin
eta orriaren beraren bastidorearekin mihiztaturiko zurezko moldura sorta bat erabiliz (11.24. irudia).
Banaketa horretan, sarritan elementu kaltegarriak sartu dira, eta leihoaren iraunkortasuna murriztu dute.
Paneletako moldurak, duela gutxi arte, orriko bastidorearen profilena baino askoz sekzio txikiago-
koak ziren, baina beiraren pisua jasan behar izaten zuten. Gainera, sekzio txikiak direla-eta, aire zaba-
lean egoteak lehenago kaltetzen ditu bastidorearen profilak. Horren guztiaren ondorioz, panelak defor-
matu egiten dira, euskarriak galdu eta mugitu egiten dira, eta zigilatze-material elastomerikoak arrastatu
eta hondatu egiten dira.
Hori dela-eta, ahal dela ez dira horrelako panelak jartzen gaur egun, edo beiraren gainean jartzen
dira leihoaren barruko aldetik (11.25. irudia). Hala jartzen den panel sorta, presioko pintza batzuekin edo
bestela banda batzuekin lotzen da orriko bastidorean. Hala, erraz bereiz daitezke beira garbitu nahi denean.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
254
Beste zenbait alditan, beira bikoitzak erabiltzen direnean, bi beirek uzten duten kameran sartzen da
panel sorta (11.26. irudia).
11.24. irudia. Beira panaletan banatzea.
11.25. irudia. Gainjarritako panel-sorta.
11.26. irudia. Beira bikoitzean enbutituriko panel-sorta.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 255
88 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA
Kalitate-markak ondoren azalduko diren zehaztapenak (produktuari buruzkoak) betetzea dakar berekin,
baita entseguak egin ondoren leihoak jasotzen duen sailkapena ere.
Gero eta gehiago dira, hainbat kalitate-marka izanik, leihoak aurremarkoarekin jartzen dituzten fabri-
katzaileak; leihoa guztiz amaituta ateratzen da fabrikatik, kristala eta produktu babeslea eta guzti.
Kalitate-markaren jabe ez bagara, honako zehaztapen hauek egiaztatu beharko ditugu. Horrek, seguru
asko, hainbat alditan fabrikatzailearekin, arotzekin, igeltseroekin, beiragileekin eta margolariekin harre-
manetan jarri beharra ekarriko digu.
8.1 Materialen zehaztapenak
Leihoen profilak:
Ondoren zerrendatuta agertzen diren zehaztapenen helburua da leihoen ezaugarri materialak eta
funtzionalak gutxienez 20 urtean bermatzea.
Leihoen profilen sekzioen gutxieneko neurriak 45 mm-koak izan behar dute, markorako zein
orrietarako.
Zuraren hezetasunak %10 eta % 15 bitartekoa izan behar du, UNE 56.529 Arauaren arabera
neurtuta. Oso gomendagarria da hezetasuna obran egiaztatzea xilohigrometroa erabiliz, UNE
56.530 Arauan azaldutako prozeduraren arabera.
Dentsitate normalak (hezetasun-maila % 12koa denean), UNE 56.531 Arauaren arabera
neurtuta, 450 kg/m3-tik gorakoa izan behar du koniferoetarako eta 530 kg/m3 hostozabale-
tarako. Datu hori bibliografia tekniko egokian lor daiteke.
Ebakidura tangentzialaren batez besteko gogortasunak 1,30 baino handiagoa izan beharko
du, UNE 56.534 Arauaren arabera.
Honako hauek bereizten dira profiletako zuraren ezaugarriak egiaztatzeko:
Ezkutuko gainazala. Jarri ondoren estalita dauden arotzeriaren zati guztiak dira; arotzeriako
materialekin eurekin edo eraikuntzako elementuekin estaltzen dira.
Bistako gainazala. Ezkutukoa ez dena, leihoa irekita dagoenean ikusgai dauden elementu
mugikorren gainazalak barne.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
256
Adabegiak
Bistako gainazaletan, adabegi osasuntsuak eta itsaskorrak onartzen dira, adabegi horiek agertzen
diren profileko aldearen zabaleraren neurrikoak gehienez ere; nolanahi ere, 50 mm baino txikiagoak izan
behar dute. Bi aldetan agertzen badira, alde biek bete beharko dute zehaztapen hau.
Tamaina-mugarik gabe onartzen dira adabegi osasuntsuak eta itsaskorrak ezkutuko gainazaletan.
Adabegi hilak edo beltzak ere onartzen dira, profilaren aldearen zabaleraren 2/3 baino txikiagoak. Ez dira
onartzen lekutik kanpora dauden adabegiak, baina adabegi horiek ezkutuko zatietan utzitako zuloetako
zurezko piezekin konpon daitezke. Bistako aldeetan ere onartzen dira leihoa margotzeko, lakatzeko,
metalezko materialekin eta material plastikoekin estaltzeko bada edo, oro har, zura estaltzen duen
akaberako edozein sistematarako.
Arrailak
Bistako gainazaletan, lehortzeko azaleko arrailak onartzen dira soilik, honako neurri hauek baino
txikiagokoak betiere: 30 mm luze, 5 mm sakon eta 0,5 mm lodi.
Ezkutuko gainazaletan, berriz, mugako neurri hauek daude: elementuaren 1/3 bitarteko luzera, 10 mm-ko
sakonera eta milimetro bateko lodiera.
Ez da pitzadurarik onartzen.
Onddoak eta intsektuak
Ez da onartzen usteltze-arrastorik. Kolorazio-onddoei dagokienez, ez dira bernizatzeko leihoetan
onartzen. Onddoak eta intsektuak egon daitezke baldin eta leihoaren akaberak gainazala estalita uzten
duen (pintura, lakatua, etab.) estaldura motaren bat badu, eta elementuaren azaleraren % 20 baino
gehiagori eragiten ez badiote.
Ez da onartzen ezein intsektuk eginiko eraso-arrastorik.
Aurremarkoak
Aurremarkoaren iraunkortasunak aurremarkoa jarrita dagoen obraren iraunkortasunarekin bat
etorri behar du, eta, nolanahi ere, gutxienez 50 urtekoa izan behar du.
Zurezko aurremarkoen hezetasunak % 10 eta % 15 bitartekoa izan behar du.
Dentsitateak 450 kg/m3 baino handiagoa izan behar du.
Erabilitako zur-espezieek eta finkapen-burdineriak bateragarriak izan behar dute.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 257
Junturak eta burleteak
Junturen, burleteen eta gainerako zigilatze-elementuen propietate fisikoek eta kimikoek bere horretan
iraun beharko dute 10 urtean, ohiko erabileran. Leihoaren estankotasunari eta iragazgaiztasunari eusteko
ahalmenak ez du % 20 baino gehiago murriztu behar urte horietan. Gainera, estetikaren aldetik ere
egoera onean egon beharko dute epealdi horrek iraun bitartean.
Burdineria
Burdineria diseinatzeko, sortzeko eta finkatzeko metodoak ez die propietaterik kendu behar leihoei,
eta erraz aldatzeko eta mantentzeko modua eman behar du.
AENOR markak bi entsegu eman ditu horren inguruan. Erabileraren mailako iraunkortasunari buruzkoa
(7.000 ziklo) eta leihoa irekitzeko eta ixteko sistemen funtzionamenduaren simulazioarena.
8.2 Diseinuari buruzko zehaztapenak
Ondoren, leihoaren kalitatea bermatzen duen diseinuaren ezaugarri nagusiak azalduko ditugu. Ezau-
garri horiek oso erraz ikus daitezke materiala obran jasotzean.
Estankotasun-juntura markoan edo orrian jar daiteke. Markoan jartzen diren junturak gutxiago hon-
datzen dira, baina erabiltzaileak zailagoa du berria jartzea. Estankotasun-junturaren posizioak honako
baldintza hauek bete behar ditu:
11.27. irudia. Estankotasun-junturaren posizio zuzena eta okerra.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
258
Hutseko zuloek dituzten deskonpresio-kameren eta hustubideen atzetik jarri behar da (11.27.a
irudia). 11.27.b irudian, juntura behar bezala jarri gabe duen leiho baten profila agertzen da.
Hustubideetako zuloetan sartzen den airea eta, ura dagoenean, ura arrastatzen duena,
barrurantz iragazten da bidean oztoporik ez duelako.
Plano berean jarri behar da (11.28. irudia). Markoan estankotasun-juntura duten leihoetan,
beste bat gehitu ohi dute orrietan. Juntura horiek planokideak ez badira, orrien arteko loturak
jasotzen duten ura jaitsiz doa grabitatearen ondorioz, eta idulkira iristean, barrurantz iragaz-
ten da markoan dagoen juntura saihestuz.
11.28 irudia. Markoan eta orrietan junturak badaude, planokideak izan behar dute.
1.200 mm x 1.200 mm-ko ereduzko leihoetan, hustubideko hiru zulo gomendatzen dira, 10 x 20 mm-
koak eta aho-formakoak, idulkiaren barruan banatuta eta markoaren profil bertikalen lotunetik 50 mm-ra
(11.29. irudia).
1.200 mm x 1.200 mm-ko ereduzko leihoetan, mihiztatutako hiru gontz gomendatzen dira orriko.
Gontzetako torlojuek ez dute leihoan sartu behar orrien planoaren paraleloan, barrurantz baizik. Hala,
torlojua hartzen duen zuraren lodiera handitzen denez, erauztearekiko eta erabilerarekiko erresistentzia
handiagoa lortzen da.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 259
11.29. irudia. 120x120 cm-ko leihoetarako gomendatzen diren hustubideko zuloak.
11.30. irudia. Gontzen posizio zuzena eta okerra.
Laburbilduz, diseinu zuzenaren ezaugarriak dakartza 11.31. irudiak, leihoaren profilean erraz egiazta
daitezkeenak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
260
11.31. irudia. Leihoaren profilaren diseinuaren ezaugarri zuzenak.
8.3 Instalazioaren zehaztapenak
Leihoak obran jartzea da leihoen jokamoldean eta iraunkortasunean eraginik handiena duen lana.
Fatxada ixteko sistema berri bat da egungo joera, leihoaren bao-unitatea deritzona, aurremarkoarekin,
markoaren eta orriekin osatzen dena eta estankotasun-junturak, burdineria, kristalak eta akaberako
produktua dituena.
Multzo hori fabrikan behar bezala amaitutako unitatea da. Hori hala izateko, ezinbestekoa da baoa
zuinkatzeko eta leihoa bera jartzeko balio izango duen aurremarkoa erabiltzea.
Leihoa aurremarkoarekin jartzea
Aurremarkoa barruko aldean jartzen da barruko tabikea altxatzen denean; hala, aurremarkoak berak
egiten du baoaren zuinketa eta, beraz, haren neurriena ere bai. Leihoak obran jartzeko sistema horietan,
leihoaren kanpoko neurriak baoarenak baino handiagoak direla azpimarratu behar da, eta horri esker,
aurremarkoak eta markoak atzera eramateko modua dago baoaren aurremarkoarekiko. 11.32. irudian,
leihoa aurremakoarekin jartzeko instalazioa agertzen da.
Leihoa finkatzeko, espantsio-torlojuak erabili behar dira, eta horiek aurretik eginiko zuloetan sartu
ondoren, aurremarkoa gainditu eta obran ainguratuko dira. Aurremarkoaren egitekoa ez da leihoari era-
giten dioten indarrei eustea; baoaren zuinketarako baino ez da.
Markoaren eta aurremarkoaren arteko junturak poliuretanozko aparrekin zigilatu behar dira aireare-
kiko estankotasun osoa lortzeko. Kanpoko aldetik, markoaren eta adreilu-fabrikaren edo baoko janbaren
artean (horrelakorik badago), silikonazko kordoi bat jarri behar da ura ez iragazteko. Gainera, zuraren
ohiko erabileraren mugimenduetara egokitzeko moduko malgutasuna izan behar du. Silikonazko kordoi
horiek moldura erdibiribilekin edo antzekoekin estal daitezke, itxura estetikoagoa emate aldera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 261
11.10. taulan biltzen dira UNE 85.241 Arauak aurremarkoen profiletarako ezarritako gutxieneko
neurriak, betiere 11.33. irudiarekin bat etorriz.
A = Aurremarkoaren barruko alboko ertzaren gutxieneko neurria
B = Aurremarkoaren aurrealdearen gutxieneko neurria
E = Arotzeriaren lodiera
11.32. irudia. Leihoa aurremarkoarekin jartzea.
11.33. irudia. Aurremarkoaren gutxieneko neurriak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
262
LODIERA E B A
40-60 40 30
60-100 60 30
100-140 80 30
11.10. taula. gutxieneko neurriak mm-tan kanpoko zurezko arotzeriako aurremakoetarako.
11.34. irudia. Leihoak aurremarkorik gabe jartzea.
Aurremarkoaren barruko argiak gehienez 10 mm-ko perdoia izango du dimentsio bakoitzean.
Marko osoak gutxienez 10 mm izan beharko ditu aurremarkoaren gainean jarrita.
Leihoa aurremarkorik gabe jartzea
Kasu honetan, zuzeneko markoak aurremarkoaren funtzioa betetzen du batzuetan eta, beraz, tabi-
kea altxatzen denean jarri beharko da (11.34. irudia). Ondoren, orriak jarri behar dira. Markoaren bur-
dineria tailerrean edo orriak finkatzean jar daiteke. Espainiako hainbat tokitan hala egiten jarraitzen bada
ere, ez da komeni izaten, zeren horrela jartzen diren markoak aire zabalean eta obraren beraren eragin
pean egon baitaitezke hainbat hilabetez.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 263
Leihoak leheneratzea
Etxebizitzak birgaitzean, fatxadako elementuak hasieran egin ziren moduan jarri behar dira. Hori
dela-eta, hasierako itxura bera eman behar zaie leihoei, baina egun eskatzen diren ezaugarriak eman
behar dituzte baldintza termikoei eta akustikoei dagokienez.
Ikuspegi horretatik, bi aukera daude: hasierako leihoen ordez beste batzuk jartzea, itxura berdine-
koak eta egungo baldintzak betetzen dituztenak, edo bestela hasierakoak birgaitzea baldintza horiek
betetzeko moduan.
Bigarren aukera horren alde egiten bada, kalteen mailari buruzko aurretiazko balorazioa egin beharko
da, honako ildo hauen arabera:
Bernizen, pinturen edo erabil daitekeen azaleko edozein tratamenduren arrastoak kentzea.
Profiletako zura lixatzea zur freskoa agertu arte eta egungo egoera baloratzeko modua izan arte.
Markoaren mihiztaduren egoera egiaztatzea, bereziki barrukoena, horiek izaten baitira narria-
tuenak. Mihiztadurako zuraren egoera onargarria bada baina mihiztaduren artean irekierak
badaude, zigilatu egin behar dira: material elastomeroekin junturak oso handiak ez direnean,
eta mihiztaduretan beirazko zuntzarekin eta epoxi erretxinekin egindako nahaskia trinkotuta
eta sakatuta.
Markoaren eta obraren artean ur-iragazpenik ez dagoela egiaztatzea eta, halakorik ez badago,
junturetan balizko junturak trinkotzea porlanezko almaizarekin.
Orrietako lotuneak egiaztatzea. Oso kaltetuta badaude, orria aldatzea eta marko zaharrari
eustea izan daiteke irtenbidea.
Estankotasun-juntura bat jartzea, markoaren eta orrien artean aire- edo ur-iragazpenik gerta
ez dadin (11.35. irudia).
Gontzen eta banden egungo egoera ebaluatzea eta beira bikoitzak jarrita gainkargari eusteko
gai diren ala ez egiaztatzea. Gontzen edota banden egoera onargarria bada, baina gainkarga
horiei eusteko gai izango ez direla uste bada, beste gontz bat sartu behar da orriaren goiko
aldean. Baldin eta gontzak edo bandak aldatzea erabakitzen bada, markoaren eta orriaren
profilekin bateragarriak aukeratu beharko lirateke.
Beiren euskarrien egoera ebaluatzea. Leihoak beira banatzeko panel-sorta badu, normalean
oso egoera txarrean egon ohi da, eta kendu egin beharko da. Ondoren, estetikaren aldetik
itxura berari eutsi ahal izateko, barrutik beiraren gaineko panel-sorta bat jar daiteke, edo
bestela kristal bikoitzaren barruan.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
264
Leiho zaharrean kristal bikoitza jarri nahi denean, kristal bikoitza, oro har, ezin izango da
leihoko orriaren zirrituen gainean jarri, zeren eta nahiko ohikoa baita leiho zaharren orrietan
40 mm-tik gorako lodierak izatea. Hori dela-eta, kristal bikoitza jarri ahal izateko, bi beira-
zumitz sartu beharko dira orrian (bat barrutik eta beste bat kanpotik) beiraren gainazaleko
perimetro osoan (11.36. irudia).
Leihoa nahikoa egoera txarrean badago, batzuetan marko zaharrak baizik ez dira aprobetxatzen;
izan ere, leiho berrietarako aurremarko gisa erabil daitezke.
11.35. irudia. Estankotasun-junturak markoaren eta orriaren artean jartzea.
11.36. irudia. Beira bikoitzak jartzeko aukera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 265
8.4 Akaberaren zehaztapenak
Aire zabalean dagoen zura gehien kaltetzen duten eragile abiotiko nagusiak eguzkia eta euria dira.
Eguzkiaren irradiazioak izpi ultramoreen eta infragorrien bidez eragiten dio zurari. Irradiazio ultra-
moreak akaberako produktuen erretxinak hondatzen ditu. Irradiazio infragorriak zura beroarazten du eta
horrek zuraren akaberako geruza zartatzen du.
Arrailen bidez euri-ura zureraino hel daiteke, eta babes-geruzak zartarazten ditu; gainera, hezeta-
suna metatzen bada, onddoak agertzeko arriskua dago.
Kanpoko arotzerian erabiltzen den zura ezin utz daiteke kanpoko eragileen menpe babesik jarri gabe,
denbora laburrerako bada ere. Hortaz, ez da batere gomendagarria kanpoko arotzeria zuzeneko mar-
koarekin jartzea.
Ondoren, kanpoko arotzerian gehien erabiltzen diren babes-akaberak azalduko ditugu:
Ez da gomendatzen leihoen profilei babes-tratamendua aplikatzea estankotasun-juntura jarrita dago-
enean, baldin eta juntura horrek erraz kentzeko modukoa den segurtasun-geruzarik ez badu (geruza
autoitsasgarriak). Izan ere, propietate elastiko asko galduko bailuke akaberan erabiltzen diren berniz,
pintura eta abarren hondarren itsaspena dela-eta.
Pinturak: produktu pigmentatuak direnez gero, izpi ultramoreetatik babesten dute akabera. Oro har
esan daiteke ezen, erretxina bera erabilita, pintura berniza baino hiru aldiz erresistenteagoa dela.
Pinturaren koloreak eginkizun handia du, kolore ilunek zuraren azaleko tenperatura igoarazten dute-
lako, berotasuna xurgatzeko ahalmen handiagoa baitu. Kanpoko arotzeriako pinturetan ahalik eta kolo-
rerik argienak aukeratu behar dira, eta zuria da kolorerik egokiena.
Bernizak: Pinturen antzeko osaera dute, baina ez dute izpi ultramoreak iragazten dituzten pigmen-
turik. Hori dela-eta, pinturak baino lehenago zahartzen dira, eta euskarria babesteko eraginkortasuna
txikitu egiten da.
Ereduzko bernizak, aire zabalean zuzenean jarrita (hegoaldera edo mendebaldera begira), ez du hiru
urtetik gorako iraunkortasuna bermatzen kasurik onenean; denbora hori igarota, erabat desugertu eta
berritu beharko da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
266
Bernizen kasuan zein pinturen kasuan, geruza lehorraren lodiera da funtsezko parametroa, eta lodie-
rarik gomendagarrienak 100 eta 120 mikra bitartekoak dira. Baldintza-orrietan lodiera hori aipatu beharko
da, baita lodiera lortzeko behar den eskualdi kopurua ere. Kontuan hartu behar da lehen eskualdia osorik
xurgatzen duela zurak.
Lasureak: zuraren zainak estaltzen ez dituzten berniz pigmentatuak dira, baina irradiazio ultra-
moreak iragazten dituzten pigmentuak dituzte. Ura aldaratzen duen osagai hidrofugo bat dute lasureek,
eta geruza jarraitua osatzen ez dutenez gero, zuraren eta airearen artean ur-lurruna trukatzea ziurtatzen
da. Hobe da beti lasureak erabiltzea bernizak baino. Oso erraz berritzen dira, desugertu beharrik ez
dagoelako. Hondarrak kentzeko, azaletik lixatu baino ez da egin behar.
Huts bikoitza: munduan autogako-tratamendu sistemarik erabiliena da, eta aldez aurretik landutako
kanpoko arotzeriako zura tratatzeko bakarrik erabili ohi da.
Babesle organikoa erabili behar da. Babes handia lortzen da eragile biotikoen kontra (intsektuak eta
onddoak). Babesleak ura aldaratzen badu, zuraren egonkortasuna hobetzen da gainera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 267
99 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
9.1 Leihoetarako AITIM kalitate zigiluak
UNE Arauarekin bat datorren marka da, AITIMek kudeatua, eta oinarri hau du: fabrikatzaileak lehen-
gaien eta produktu amaituen gaineko autokontrola ezartzea eta AITIMeko Ikuskapen Zerbitzuak urtean
hainbat ikuskapen egitea. Ikuskapen horietan hartutako laginak laborategira bidaltzen dira eta entseguak
egiten dira han, UNE Arauaren arabera. Aplikazio-eremua zurezko leihoetara mugatzen da.
9.2 Leihoetarako AENOR marka
UNE arauekin bat datorren marka da, AENORek kudeatua, eta AITIM kalitate-zigiluen antzeko fun-
tzionamendua du. Baina funtsezko ezberdintasun bat du: fabrikatzaileak Kalitatea Ziurtatzeko Sistema
bat ezarri beharra. Aplikazio-eremua era guztietako materialetako leihoetara hedatzen da.
9.3 Kristal bikoitzerako INICE zigilua
MOPTMAk INCEren (Eraikuntzaren Kalitaterako Nazio Erakundeak) bitartez kristal bikoitzerako
ematen duen kalitate-bermea da. Leihoetan kristalak jartzeko gehien erabiltzen diren beirak zigilu horrekin
daude bermatuta; izan ere, erakunde eskudun batek, fabrikatzailearekin zerikusirik ez duenak, produk-
tuaren fabrikazioaren kontrola eta zaintza bermatzen ditu.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
268
1100 AARRAAUUDDIIAA
10.1 Orokorrak
UNE 85201. Leihoak. Terminologia eta definizioak.
UNE 85202. Leihoak. Irekiera-sistemaren araberako sailkapena eta adierazpena.
UNE 85207. Leihoak. Argien oinarrizko neurriak kanpoko baoetan.
UNE 85218. Leihoak. Izendapena eta kodifikazioa.
UNE 85219. Leihoak. Obran jartzeko sistemak.
UNE 85220. Leihoetako arotzeriak aukeratzeko irizpideak leihoen kokapenaren eta ingurumenaren
gaineko alderdiekin lotuta.
UNE 85222. Leihoak. Kristalak jartzea eta muntatzeko metodoak.
UNE 85224. Leihoak. Pertsianak. Terminologia eta definizioak.
UNE 85230. Leiho-zigiluak: terminologia eta definizioak.
UNE 85233. Leihoak. Funtzio eta eskakizun teknikoetara egokitzea.
UNE 85234. Leihoak. Dokumentazio teknikoa.
UNE 85235. Leiho-zigiluak. Kristalak jartzeko sistemen sailkapena.
UNE 85236. Leihoak. Leihoen eta balkoien neurri izendatuak.
UNE 85241. Leihoak. Aurremarkoak.
10.2 Oinarrizko arauak
NBE-CT-79. Eraikinetako baldintza teknikoak.
NBE-CA-88. Eraikinetako baldintza akustikoak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 269
10.3 Entsegu-arauak
UNE 56529. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-maila finkatzea anhidro-egoeraraino
lehortu arte.
UNE 56530. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Hezetasun-maila finkatzea erresistentzia-higro-
metroaren bidez.
UNE 56529. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Pisu espezifikoa finkatzea.
UNE 56529. Zuraren ezaugarri fisiko-mekanikoak. Gogortasuna finkatzea.
UNE EN 205. Zurerako eta zuretik eratorritako produktuetarako itsasgarri ez-egiturazkoen sailkapena.
UNE 85203 EN 107. Leihoen entsegu-metodoak. Entsegu mekanikoak.
UNE 85204 EN 77. Leihoen entsegu-metodoak. Haizearekiko erresistentziaren entseguak.
UNE 85205 EN 78. Leihoen entsegu-metodoak. Entseguaren txostena aurkeztea.
UNE 85206 EN 86. Leihoen entsegu-metodoak. Urarekiko estankotasunaren-entsegua presio esta-
tiko bidez.
UNE 85208. Leihoak. Airearekiko iragazgaiztasunaren araberako sailkapena.
UNE 85212. Leihoak. Urarekiko estankotasunaren araberako sailkapena.
UNE 85213. Leihoak. Haizearen eraginarekiko erresistentziaren araberako sailkapena.
UNE 85214. EN 42. Leihoen entsegu-metodoak. Airearekiko iragazgaiztasunaren entsegua.
UNE 85215. Leihoak. Entsegu mekanikoei aplikatu beharreko balioak.
UNE 85221. Leihoak. Leihoen eta balkoien entsegu-bankua.
UNE 85225. Leihoak. Entsegu-metodoak. Ordena kronologikoa eta irizpideak.
UNE 85226. Leihoak. Pertsianak. Entsegu-metodoak: entsegu mekanikoak.
UNE 85227. Leihoak. Pertsianak. Erresistentzia mekanikoaren araberako sailkapena.
UNE 85229. Leihoak. Urarekiko estankotasunaren entsegua presio estatikoko hainbat kargaren bidez.
UNE 85232. Leiho-zigiluak: Sailkapenak, izendapena eta zigilua jartzen dutenen entsegu-metodoak.
UNE 85243. Segurtasun-arotzeria. Balen kontrako blindajeak (entsegu-arauak eta sailkapena).
Oharra: EN. Europar Batasunaren araua.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
270
1111 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA Carpintería de madera. J. Ortiz. Fundación Escuela de la Edificación. Madril. 1993. 337. or.
“Zur-arotzeriari buruzko argitalpena, zurezko leihoen gaineko atala dakarrena. Hainbat leiho motari,
kalitate-entseguei eta obrako instalazioei buruzko informazio zabala ematen du. Gainera, zurezko
leihoaren balantze energetikoaren kalkulu osoa dakar”.
Fenêtres performances, conception et exemples. Cahier nº 127. CTBA. Centre Techinque du Bois
et L´Ameublement. Paris. 1990. 128 or.
“Leihoen diseinuari eta horrek kalitatean duen eraginari buruzko azterketa interesgarria. Leiho proto-
tipoen plano ugari du, baita estankotasun-junturek behar bezala funtzionatzeko bete behar dituzten
baldintzak ere”.
Manual del vidrio. Centro de Información Técnica de Aplicaciones del Vidrio (CITAV). Madril. 1994.
325 or.
“Beiraren ezaugarri orokorrei eta erabilerei buruzko argitalpena. Hainbat produktu sorta, obran
jartzeko arauak, diseinurako datu teknikoak eta beirarekin lotutako araudiak jasotzen ditu”.
Colocación en obra de carpintería. J. Ortiz eta F. Arriaga. AITIM. Madril. 1985. 73 or.
“Zurezko leihoak jartzeko metodo nagusiei buruzko azalpena; poliuretanozko aparren jokabideen
gaineko azterlana ere jasotzen du”.
Manual de la ventana. MOPU. Madril. 1988. 162 or. M. Mendizabal.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 271
1122 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ANGEL DE LA ORDEN-MASOVA, S.A.
Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Zurezko leihoen hornikuntza
ARAMBARRI CARPINTEROS
La Portalada industrialdea
Luis Collado, 7
26006 Logroño. Errioxa
Tel.: 941 23 45 09 10
Faxa: 941 23 45 10
Zurezko leihoen fabrikazioa eta instalazioa
B.M.C. MADERAS, S.A.
Aluminio, 230 park.
47012 Valladolid
Tel.: 983 29 18 18/29 29 29
Faxa: 983 29 81 00
Zurezko leihoen hornikuntza
CARPINTERIA INDUSTRIAL BINEFAR, S.A. (*)
240 Errepide Nazionala 128,100. km – 57 posta-kutxa
22500 Binefar. Huesca
Tel.: 974 42 99 55
Faxa: 974 42 84 92
Zurezko leihoen fabrikazioa
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
272
DÄTWYLER CAUCHO ESPAÑA, S.A. P- 29 industrialdea, Enterprise D Erakina
B kalea, 21
28400 Collado Villalba. Madril
Kautxu-juntura estankoen fabrikazioa (EPDM eta SILIKONA, koestrusioan, kolore anitzetan eta
gogortasun bikoitzean:
1. mota: Gainjarrita ixteko erdiko junturak
2. mota: Tope bidez ixteko barruko junturak
3. mota: Kristaldun junturak butiloarekin (FERMAFIX eta FERMAFIX PLUS)
4. mota: DUOFERMA kristaldun junturak
FEMASA Alfred Nobel, 27
Las Palmas de Gran Canaria
Tel.: 928 41 05 90/96
Faxa: 928 41 28 31
Zurezko leihoen fabrikazioa
HERMANOS GARCIA SANTIAGO, S.A. Cuellar-Olmedo, 22,200 km
18 posta-kutxa
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983-61 18 33/19 86
Faxa: 983 62 01 28
Leihoen fabrikazioa
INDUSTRIAS DE CARPINTERIA DE ARTESANIA JOSE CEDRES, S.A. (*) Tafira eta Marzagan arteko errepidea, 1,500 km
Tafira. Las Palmas de Gran Canaria
Tel.: 928 35 13 68/35 25 04
Faxa: 928 35 27 07
Zurezko leihoen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 273
INDUSTRIAS J. ESTEBA, S.A. Gironako errepidea, z.g.
17180 Angles. Girona
Tel.: 972 42 10 00
Faxa: 972 42 06 16
Zurezko leihoen (Moabi eta Movingui) eta zur-aluminiozko leiho mistoen (Croisses International)
banaketa
JESUS HERRERO, S.A. JHER (*) Fausto Herrero, 8. 1 posta-kutxa
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 22 61
Faxa: 983 61 11 26
Zurezko leihoen fabrikazioa
ERAIKUNTZA KALITATEAREN KONTROLERAKO LABORATEGIA Agirrelanda kalea 10
01013 Gasteiz
Tel.: 945 26 89 33
Faxa: 945 28 99 21
Leihoen kalitate-kontrola.
Airearekiko iragazgaiztasuna (UNE 85.214), urarekiko estankotasuna (UNE 85.206) eta airearekiko
erresistentzia (UNE 85.204.
LAPEYRE ESPAÑA, S.A. 152 Errepide Nazionala, 24,900 km
08400 Granollers. Bartzelona.
Tel.: 93 846 32 27
Faxa: 93 846 35 51
Zurezko leihoen fabrikazioa eta hornikuntza
MADERAS DEL NOROESTE San Pedro errepidea, 298-300
15405 Ferrol. A Coruña
Tel.: 981 31 61 00
Faxa: 981 32 81 54
Leihoen eta zurezko leihoen hornikuntza
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
274
PREFABRICADOS EN MADERA LAJJ, EVARISTO RUIZ, S.A. Industrialdea. 81 posta-kutxa
31200 Lizarra. Nafarroa
Tel: 948 55 26 61
Faxa: 948 55 18 58
Zurezko leihoen eta zur-aluminiozko leiho mistoen fabrikazioa
ROSTALA, S.A. Berlin, 5
28028 Madril
Tel.: 91 725 15 17/633 10 84
Faxa: 91 725 10 30
Zurezko leihoen fabrikazioa, hornikuntza eta instalazioa
RUFINO GARCIA SANCHEZ, S.L.- RUGASA (*) San Miguel etorbidea, 6
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 13 47
Faxa: 983 62 01 63
Zurezko leihoen fabrikazioa
TALLER DE CARPINTERIA BENITO, S.A. Pardo etorbidea, z.g.
33710 Navia. Asturias
Tel.: 98 563 01 34/390
Faxa: 98 563 00 39
Autogako-tratamendua (*) duten zurezko leihoen eta zur-aluminiozko (Emetic sistema) leihoen
fabrikazioa
(*) AITIM Kalitate-zigilua
LANBIDE EKIMENA
275
SSUUKKAALLDDEEKKOO
AALLTTZZAARRIIAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Sukaldeko altzariak etxebizitzako gela horretako altzariak dira, eta oro har altzari finkoak izaten dira;
eta gainerako altzarietatik bereizten dituen zenbait ezaugarri dituzte.
Oso kondizio atmosferiko gogorrak jasan behar dituzte, hots, hezetasun handia eta gatz-ozpin lurrunak.
Altzari horien lan-planoek etxeko produktuen eta janarien eragina jasan behar dute, eta gainera
abrasioarekiko eta tenperaturarekiko erresistentzia izan behar dute.
Altzari finkoak dira, eta ainguratuta edo paretatik esekita egoten dira. Haien zati mugikorrek oso ziklo
kopuru handia jasan behar dute ohiko erabileraren ondorioz.
Etxeko tresna elektriko jakin batzuekin bat etorri behar dute; izan ere, tresna horiekin uztartu behar dira.
Sukaldeko tresnak eta mahaiko zerbitzua (oro har nahiko astunak) gordetzeko erabiltzen direnez,
pisu handiak jasan beharko dituzte.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
276
22 MMOOTTAAKK
Sukaldeko altzariak hainbat irizpideren arabera sailka daitezke:
Altzariaren kokapenaren arabera, altzari mota hauek bereizten dira:
Altzari baxua: lan-planoetatik behera dagoena. Altzariaren funtzioa dela-eta, hainbat gauza biltzeko
(janariak, etxeko produktuak edo sukaldeko edo mahaiko tresnak) izan daitezke. Honelakoak izan daitezke:
tiradera bat edo hainbat tiraderakoak, saskidunak, harraska azpikoak, sukaldeko plakak, labea horman
sartzekoak, ezkutuko mahaia dutenak, gas-bonbona etxea, etab.
Altzari esekia, paretatik esekita jartzen direnak altzari baxuen gainetik. Hainbat funtzio izan ditzakete:
xukadera, ke-erauzgailuen euskarria eta erabilera orokorrerako apalategiak.
Zutabeko altzariak, altzari baxuen altueran jarriak baina altzari esekiekin berdinduta. Haien funtzioaren
arabera, janariak, etxeko tresna elektrikoak edo garbiketako tresnak gordetzeko eta etxeko tresna elek-
trikoak haien barruan egokitzeko izan daitezke.
Altzariaren akaberaren arabera, honako hauek bereiz daitezke:
Akabera plastikoak gehienbat sukalde-gainekoetan eta ateetan estratifikatuak, edo melaminazkoak
oinarrizko ataletan. Altzarien % 67k gutxi gorabehera akabera plastikoak dituzte.
Lakatuak, altzarien % 20 gutxi gorabehera.
Zurezkoak, % 13 gutxi gorabehera.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 277
33 NNEEUURRRRIIAAKK
Fabrikatzaile bakoitzak neurri sorta zabalak eskaintzen ditu, batez ere zabalerari dagokionez, baina
atal honetan merkatuan dauden neurri arruntenak aztertuko ditugu. Neurriok bat datoz Europako prEN
1.116 arauaren proiektuarekin.
Garaierak eta sakonerak (mm)
1. irudian, zabalerako eta sakonerako neurriak agertzen dira ereduzko zeharkako ebakidura baten
gainean
Zabalerak
100 mm-ko moduluak: 500, 600, 700, 800, 900 mm; arruntak dira 350 eta 450 mm-koak ere.
15.1. irudia. Sukaldeko altzarien garaierak eta sakonerak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
278
44 MMAATTEERRIIAALLAAKK
4.1 Oinarrizko altzariak edo atalak
Oinarrizko altzariak, funtsean, melaminarekin xaflaturiko taulekin daude osatuta. Hondoa zuntz-
oholezkoa izan ohi da (MDF fina edo taula gogorra), hori ere xaflatua. Hondoa zentimetro batzuk atzera
eramaten da, instalazio elektrikoak eta iturgintzako instalazioak bertatik iragan ahal izateko. Oinarrizko
altzariek ez dute estalkirik, haien multzoaren gainean sukalde-gainekoa izaten baita.
4.2 Sukalde-gainekoak
Taula xaflatuk izan ohi dira, ijeztaturiko materialekin, plastikoekin, konpositekin, zeramikarekin eta zur
trinkoarekin eginikoak; zur trinkozkoak laminatuak izan ohi dira.
Ertzak biribilduta izan ohi dituzte, eta estaldurarekin gainxaflatu ohi dira. Sukalde-gainekoak jarraituak
izan daitezke, edota harraskak edota sukalde-plakak izan ditzakete.
4.3 Ateak
Lauak badira, ohol aglomeratuak izan ohi dira, estratifikatu plastikoekin edo lakatuekin xaflatuta.
Erliebedunak badira (molduratuak), dentsitate ertaineko zuntz-oholak izan ohi dira, laminatu plastikoekin
edo zurezko xaflekin gainxaflatuak; lakatuak ere izan daitezke.
Ateak gakoak badira (ohikoak bazterreko ateetan), estalitako ohol xaflatukoak edo lakatuak izaten dira.
Zur trinkoko bastidorea izan dezakete; plafoiak oholez egindakoak dira.
4.4 Burdineria
Sukaldeko altzarien burdineria era askotakoa izan daiteke. Hona hemen nagusiak: bandak (hainbat
modalitatetakoak), gidadun eta finkapen-sortadun tiraderak, sukalde-gainekoaren eta paretaren arteko
loturako irtenuneak, xukaderak, apalen euskarriak eta altzari altuen gakoak, sukalde-gainekoak finkatzeko
eskuairak, labeen euskarri-oinarria, zokaloetarako pintzak eta altueran erregula daitezkeen hankak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 279
55 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAAKK
5.1 Materialen baldintzak
Zur trinkoa UNE 56.840 Arauarekin bat etorriz, ikusten diren aldeetako zur trinkoak ez du osasuntsua ez den
adabegirik izan behar, ezta ikusten diren arrail eta pitzadurarik ere, eta ez dute onddoen eta intsektuen
eraginaren arrastorik izan behar.
Zura obran jartzen denean, ez du % 12ko hezetasun-maila gainditu behar.
Taulak Taula kontratxapatuek “Barnekoa (I)” kalitatekoak izan behar dute, haiek sailkatzeko arauari jarraikiz.
MDF zuntz-taulek, 56.719 Arauarekin bat etorriz, % 5 eta % 9 bitarteko hezetasuna izan behar dute.
Absortzioak, berriz, % 7koa edo txikiagoa izan behar du 3 mm eta 6 mm bitarteko lodierako tauletan, eta
% 6koa edo txikiagoa lodiera handiagoetan. Luzerako hanturak % 0,3koa edo txikiagoa izan behar du.
Lodierak % 6 baino txikiagoa izan behar du 3 mm eta 6 mm bitarteko lodierako tauletarako; % 4,5 baino
txikiagoa 7 mm eta 14 mm bitarteko lodieretarako, % 3 baino txikiagoa 15 mm eta 23 mm bitarteko
lodieretarako, eta % 2 baino txikiagoa 24 mm eta 50 mm bitarteko lodieretarako.
Zuntz-taula gogorrek % 4 eta % 8 bitarteko hezetasuna izan beharko dute, eta haien hanturak
gehienez % 17koa izan behar du 5 mm-tik gorako lodieretarako, eta % 20koa lodiera txikiagoetarako.
Absortzioak, berriz, % 8koa izan behar du.
Partikula-oholek % 7 eta % 11 bitarteko hezetasuna izan beharko dute; absortzioak % 40tik behe-
rakoa izan behar du, eta hanturak % 8koa baino txikiagoa.
Metalezko elementuak Giro hezean eta korrosiboan daudenez, UNE 56.841, 842 eta 843 arauek zehazturiko entseguak
gainditu beharko dituzte. Hori dela-eta, hauetako –motaren batekoa izatea gomendatzen da:
Altzairu herdoilgaitzezkoa.
Aluminiozkoa, AA5 klaseko anonizatua (oxido-geruzaren gutxieneko lodierak metroko 5
mikrakoa izan behar du).
Altzairuzkoak edo kobre-nikel-kromozko estaldura elektrolitikoa duten zinkaren aleaziozkoak;
lodierak, gutxienez, metroko 20 mikrakoa izan behar du.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
280
Burdinazko oinarrikoa baina 8. klaseko kadmiozko edo zinkezko estaldurekin (lodiera izen-
datua: 8 mikra)
Burdinazko edo aluminiozko oinarrikoa, pinturen edo antzekoen estaldurekin.
Material plastikoak Presio altuko apaingarritarako laminatuen plakek UNE 53-173 Arauan ezarritako zehaztapenak bete
behar dituzte. Apaingarritarako poliesterrezko laminatuen plakek UNE 4-491/1 Arauan ezarritako zehaz-
tapenak bete behar dituzte, eta melamina duten partikula-oholek, berriz, UNE 53-433/1 Arauan ezarri-
tako zehaztapenak.
Material horiek guztiek ez dute mugatzen bestelako materialen erabilera, betiere haiei dagozkien
ezaugarriekin bat badatoz eta UNE 56-841, UNE 56-832, UNE 56-843 arauetan ezarritako entseguak
behar bezala gainditzen badituzte, baita horietan jasotako zehaztapenak ere.
5.2 Diseinuaren baldintzak
Orokorrak Altzariek ez dute erabiltzaileari oztopoak jar diezaiokeen, hura zauritu dezakeen edo haren jantziak
urra ditzakeen irtenune edo koskarik izan behar, batez ere erabiltzailearen eskueran dauden aldeetan.
Angelu irtenak berdindu egin behar dira eta oholen ertz edo xaflek ez dute ebakitzaileak izan behar
tolesdurek, estaldurek edo bestelako prozedurek eraginda.
Metalezko elementuen soldadurak lisatu egin behar dira, eta loturak, berriz, biribildu.
Altzariak nahikoa intsonorizatuta egon behar du zaratarik egon ez dadin ateak eta tiraderak ixtean,
batez ere metalezko altzariak. Horretarako, zarata murrizteko gailuak (kautxuzkoak, plastikozkoak, etab.)
jarri behar dira beharrezko tokietan, talkarik edo gehiegizko dardararik gerta ez dadin.
Azkar honda daitezkeen osagarriek erraz aldatzeko modukoak izan behar dute, hala nola finkapen-
elementuak.
Ateak Ate birakariek ixteko gailu egokia izan behar dute, ondo itxi ahal izateko. Altzariaren itxierako ateek
uzten duten irekierak altzariaren aurrealdearen gainazalaren % 75ekoa izan behar du gutxienez.
Panelak
Panelak alboko oholetan finkatu behar dira, altuera erregulatzeko modua ematen duen gailua erabilita.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 281
Tiraderak
Tiraderek guztiz irekitzeko topea izan beharko dute. Guztizko luzeraren 2/3 irekita daudela, ez
dute 2 cm-tik gorako desplazamendurik izan behar, ez bertikalik, ez horizontalik.
Zokaloak Erraz desmuntatzeko modukoa izan behar du zokaloak, modulu baxuko zatia denean izan ezik.
Burdineria eta metalezko zatiak Heldulekuak, ateak irekitzeko botoiak, etab. sendo finkatu behar dira altzarian eta erraz oratzeko
modukoak izan behar dute, baita zati mugikorrak maneiatzeko gailuek ere.
5.3 Instalazioen baldintzak
Argindarraren hartuneak, ur-hartuneak (hotza eta beroa) eta hustubideak direla-eta, etxeko tresna
elektrikoen, sukaldeen eta harrasken banaketarekin bat etorriz banatu behar dira puntu horiek.
15.2. eta 15.3. irudietako eskemetan, altzari esekiak eta lurretik sabairainoko altzariak jartzeko elek-
trizitateko eta iturgintzako konexioen kokapenari buruzko gomendioak bildu dira.
15.2. irudia. Elektrizitateko eta iturgintzako konexioak altzari esekietan.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
282
5.4 Sukaldeko altzarien ezaugarriak
Sukaldeko altzariek modu egokian bete behar dituzte entseguari buruzko araudian zehazturiko eska-
kizunak. Eskakizunok betetzen direla bermatzeko, kalitate-marka eskatu beharko da. Kalitate-markei
dagozkien entseguak ENTSEGUAK atalean laburbildu dira.
15.3. irudia. Elektrizitateko eta iturgintzako konexioak lurretik sabairainoko altzarietan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 283
66 EENNTTSSEEGGUUAAKK
Informazio gisa, aztertzen ari garen produktuari dagozkion entseguak azaltzen dira laburbilduta:
6.1 Entsegu mekanikoak
Entsegu-metodoa eta altzariaren entseguarekiko erantzun ona zehazten duten irizpideak UNE 56.841
Arauan agertzen dira.
Honako entsegu hauek egiten dira elementuen gainean:
Karga estatikoekiko erresistentzia horma-ataletan, tiraderetan eta sukalde-gaineetan. Ele-
mentuon gainean karga uniformea banatzean datza, eta zazpi egunen buruan, baoen erdial-
dean kargetako eta hondarretako geziei begiratu behar zaie. Gezi horiek mugen barruan egon
beharko dute.
Karga mekanikoekiko erresistentzia elementu horizontaletan. Karga gogorrak aplikatzen dira
aldiro sukalde-gaineetan, tiraderetan eta paneletan. Ez da akatsik agertu behar.
Karga mekanikoekiko erresistentzia altzari baxuen aurrealdeetan. Karga bigunak aplikatzen
dira (bost kilo harez beteriko baloia) altzarietako aurrealdeko erdiko aldean. Ez da hausturarik
agertu behar.
Ateek ertz librean jarritako kargekiko duten erresistentzia. Ertzean 15 kg kargatuta, maniobrak
eginda eta aldi batez karga utzita, ateak behar bezala ibili behar du karga kendu ostean.
Tiraderek haien ertzetan bildutako kargekiko duten erresistentzia. Hainbat alditan 10 kg-ko
guztizko karga aplikatuta (erdialdean eta bazterretan), ez dute hondatu behar eta behar bezala
ibili behar dute karga kendu ostean.
Ateen bat-bateko maniobra gogorren gaineko entsegua.
Ate birakariak edo gidaridun ateak hamar aldiz ixten dira indarrez. Ondoren behar bezala ibili
behar dute.
Tiraderak indarrez ixtea.
Aurreko kasuaren moduan, tiraderak indarrez ixten dira.
Ateak eta tiraderak behin eta berriz irekitzeko eta ixteko entsegua (nekearen gaineko entsegua).
Irekitzeko eta ixteko 40.000 ziklo bitarte aplikatuko dira. Saskiaren eta tiraderen kasuan, tira-
derak kargatzen dira. Zikloen amaieran, saskiek eta tiraderek ez dute hondatuta egon behar,
eta behar bezala ibili behar dute.
Altzari esekiak kokatzeko gailuen erresistentzia.
Altzariak zazpi egunez kargatuta eduki behar dira, eta atxikipen-mekanismoek ez dute hon-
datu behar.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
284
Karga estatikoaren entsegua ezkuta daitezkeen mahaiekin. Mahaia erabiltzeko posizioan
dagoela, karga modu uniformean banatuta jarri behar da mahaiaren gainean, eta ez du hon-
datu behar.
Ezkuta daitezkeen mahaiak irekitzeko eta ixteko entsegua (nekearen gaineko entsegua).
10.000 zikloren ondotik ez dute hondatu behar.
6.2 Entsegu fisikoak
Entseguak UNE 56.843 Arauarekin bat etorriz egin behar dira. Ondoren, entseguen edukia azalduko
dugu labur:
Koloreak argiarekiko duen erresistentzia.
Altzarien estaldurak argiaren eraginpean jarrita (xenon-lanpara baten bidez areagotuta), ten-
peratuaren eta hezetasunaren aldetik kontrolatuta dauden kondizioetan, estaldurak hondatu
egiten direla ikus daiteke, eta bero-aldaketa onargarria geratzen da.
Hezetasun-aldaketekiko erresistentzia.
Altzariak 21 egunez % 85eko hezetasunaren eraginpean eta 21 egunez % 40koan izanda, ez
da degradaziorik gertatu behar (hala nola arrailak, kolorazioak, deformazioak, etab.) Ateek
eta tiraderek behar bezala ibili behar dute.
Burdineriak eta metalezko elementuek korrosioarekiko duten erresistentzia.
Gatz-lainoa duen kamera batean 24 ordu eduki ondoren, ez da Arauaren balorazioen eta
zehaztapenen irizpideetatik kanpoko aldaketarik gertatu behar.
Urarekiko erresistentzia.
Lurra ukitzen duten edo ukitzen ez duten altzarien izatearen arabera, altzariak uretan murgildu
behar dira 8 orduz edo 30 minutuz. Ondoren, lehortzen utzi behar dira astebetez edo zortzi
orduz, kasuaren arabera. Altzariak ez dira hondatu behar.
Ertzak kolatzearen gaineko entseguak.
Zahartze-ziklo bizkortuaren bidez, ertzek itsatsita jarraitzen dutela egiaztatu behar da.
6.3 Azaleko estalduren gaineko entseguak
Entsegu hauek UNE 56.842 Arauarekin bat etorriz egiten dira.
Garrantzi handikoak dira, estalduren araberakoa baita altzarien erabilerako kalitatea.
Bi entsegu mota bereizten dira: lanekoak ez diren eta lanekoak diren planoetako estalduretan eginikoak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 285
Laneko planoak ez direnen kasuan, honako hauek aztertzen dira:
Janariekiko erresistentzia: oliba-olioa, ozpina, ardo beltza, haragi- eta arrain-zukua, edari freska-
garriak, kafea, tea eta esnea.
Horiek ukitzen 15 minutuz eduki ondoren eta gainazala garbitu ostean, ez da kolorazio
arrastorik agertu behar.
Garbiketako produktuekiko erresistentzia: xaboi garbikariaren hautsa, uraz lixibaz eta anilaz
nahasita. 15 minutu igaro ondoren, gainazala uretan sartu eta estaldura ez da hondatu behar.
Estalduraren itsaspena, estalduraren arabera, hainbat eraginen pean jartzen da eta kasuen
arabera aztertzen dira arauen jarraibideekin bat etorriz.
Laneko planoak direnean, honako entsegu hauek egiten dira:
Janari hotz eta beroekiko erresistentzia:
Lanekoak ez diren planoetarako prozedura bera jarraitu behar da, baina 16 orduz eduki behar
dira janari hotzak ukitzen eta bi orduz janari beroekin. Janari bakoitzaren tenperatura ezber-
dina izango da erabileraren arabera. Hala, olioarentzat 300 + 5 ºC eta esnearentzat 100 + 5 ºC.
Entsegu honetan hiru degradazio mota neurtzen dira: distira, kolorea eta orbana, betiere balio-
eskala baten arabera.
Garbiketako produktuekiko erresistentzia.
Lanekoak ez diren bestelako planoenaren antzeko entsegua da, baina 16 orduz eduki behar
dira janariak ukitzen.
Bero lehorrarekiko erresistentzia.
Laneko planoen estalduren gaineko efektuak zein diren jakin nahi da sukaldeko tresnak
180 ºC-ko tenperaturan jartzen direnean.
Ur-lurrunarekiko erresistentzia.
Ur-lurrunak eragindako degradazioak ikusten dira, sukaldeetan oso arruntak direnak.
Urradurarekiko erresistentzia.
Oso arruntak laneko planoak garbitzen direnean
Bolaren erorikoaren inpaktuarekiko erresistentzia
Neurri eta pisu normalizatuko altzairuzko bola bat erortzen uzten da, eta ez du arrastorik ez
pitzadurarik eragin behar laminatuan
Euskarriaren estalduraren itsaspena.
Estaldura kendu eta kolatua zuzena dela ikusten da, estaldurak euskarri-partikulak arras-
tatzen dituelako.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
286
77 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
Produktu honetarako, bi kalitate-marka daude: AENEORek sukaldeko altzarietarako ezarritako N
marka, CTC 009 delakoak kudeatua (Egiaztapenerako 9. Batzorde Teknikoa) eta AITIMen sukaldeko
altzarietarako Kalitate-zigilua.
88 AARRAAUUDDIIAA
8.1 UNE arauak
UNE 56.840. Sukaldeko altzariak. Eraikuntzako ezaugarri orokorrak.
UNE 56.841. Sukaldeko altzariak. Entsegu mekanikoak.
UNE 56.842. Sukaldeko altzariak. Azaleko estalduren entseguak.
UNE 56.843. Sukaldeko altzariak. Entsegu fisikoak.
8.2 Nazioarteko ISO arauak
ISO 3055: 1985 Kitchen equipment.
Coordining sizes. Equipement de cuisine. Dimensiones de coordination.
ISO 5731: 1978 Kitchen equipment. Limit of size. Equipment de cuisine.
Mugako neurriak.
8.3 Europako arauak
Proiektu-fasean:
Pr EN 1116 Sukaldeko altzariak. Sukaldeko altzarietarako eta elementu osagarrietarako
koordinazioko neurriak.
Pr EN 1153 Sukaldeko altzariak. Segurtasun eskakizunak eta entsegu-metodoak obrako edo
fabrikako sukaldeko altzarietarako eta laneko gainazaletarako.
99 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Planificación de la cocina. Fundamentos básicos. Asociación Nacional de Fabricantes de muebles
de Cocina (AMC). 1979.
Catálogos y guías de montaje de distintos fabricantes.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 287
1100 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27 posta-kutxa, 179.
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93-389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Sukaldeko altzarien biltegia eta hornikuntza
ANGEL DE LA ORDEN-MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Sukaldeko altzarien hornikuntza
BOSSIA, S.A. Torre del Bierzo, 25
28940 Fuenlabrada. Madril
Tel.: 91 642 16 95/08 35
Faxa: 91 642 06 21
Sukaldeko altzarien fabrikazioa
1. mota: Laminatuak
2. mota: Zura
3. mota: Lakatuak
GABANES, S.A. Bilboko errepidea, 18
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 32 56 11/10 15
Faxa: 947 32 44 30
Sukaldeko altzarien fabrikazioa
1. mota: Melaminadunak, formatuondokoak eta lakatuak
2. mota: Zur trinkoa eta xaflatua
3. mota: PVC, lakatuak eta estratifikatuak zurarekin konbinatuta
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
288
LAPEYRE ESPAÑA, S.A. 152 Errepide Nazionala, 24,900 km
08400 Granollers. Bartzelona
Tel.: 93 846 32 27
Faxa: 93 846 35 51
Sukaldeko altzarien fabrikazioa
LOGOS, S. COOP. (*)(**) Elbarrena z.g.
20247 Zaldibia. Gipuzkoa
Tel.: 943 88 40 50
Faxa: 943 88 33 50
Sukaldeko altzarien fabrikazioa
MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. (*)(**) (FORLADU eta ECOFOR) Granada, z.g.
28935 Mostoles. Madrid
Tel.: 91 613 02 00
Faxa: 91 614 51 08
Sukaldeko altzarien fabrikazioa (*)(**)
(*) AITIM Kalitate-zigilua
(**) AENOR Kalitate-marka
LANBIDE EKIMENA
289
ZZUURRAARREENN BBAABBEESSAA
11 SSAARRRREERRAA
Zurak, bere izaera eta sortzeko prozesua direla-eta, naturara itzuli beharra du ezinbestean. Hortaz,
zura babestu beharra dugu, eta aldi berean zur landua edo babestua erabili beharraz jabearazi behar
dugu. Jatorri organikoko material gisa (zelulosaz eta ligninaz osatua), organismo bizien elikaduraren
oinarria da zura, batez ere onddoena eta intsektuena. Organismo bizi horien ondorioz, egitura degradatu
eta erresistentzia galtzen da. Halaber, eguzkiak eta euriak ere degradazioa eragin diezaiokete, neurri
egokiak hartzen ez badira.
Hala eta guztiz ere, zurak eragile kimikoekiko erresistentzia handia duela gogorarazi beharra dago,
eragile horiek material batzuk degradatzen baitituzte, hala nola ingurune gazi edo azidoek. Horri esker,
oso egoera zailetan erabil daiteke zura, beste material batzuk hain gogorrak ez diren egoeretan. Zuraren
iraunkortasuna kasu horietan oso handia da eraikuntzako diseinu egokia zaintze hutsarekin.
Atal honen xedea da zurari aplikatu beharreko babes-tratamenduari buruzko erabakiak hartzeko
beharrezko informazioa ematea. Zurak suarekiko duen erresistentzia Gidaren sarrerako lehen zatian
azaltzen da. Babesaren arazoa honako hauen bidez aurkez daiteke:
Prebentzioko babesa: zurari aplikatzen zaio obran jarri baino lehen, betiere arriskuaren ara-
berako babes-mailarekin.
Sendatze-babesa: nolabait hondatu den obrako zurari aplikatzen zaio; kalteak geldiaraztea
eta etorkizunean izan ditzakeen kalteei aurre egiteko prebentzioa lortzen da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
290
Zuraren babesa, modu errazean eta praktikoan emana, jarraian azaltzen den eskeman laburbil daiteke:
Zuraren egoerari dagokion arrisku mota esleitzea, eraikuntzako neurriak kontuan izanik. Zurak
behar duen babes mota zehaztuko digu arrisku motak.
Zuraren babesteko produktua eta zura tratatzeko metodoa aukeratzea, esleitutako arrisku
motari dagokion babeserako eta zur-espezierako egokia.
Zuraren babesari buruzko eskema sinplifikatua:
ZURARI APLIKATZEKO TOKIA
ERAIKUNTZAKO NEURRIAK
ARRISKU MOTA ESLEITZEA
BABES MOTA
Zura babesteko produktua
Zura tratatzeko metodoa
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 291
22 SSUUNNTTSSIITTZZAAIILLEEAAKK
Zura zuzenean edo zeharka hondatzen edo aldarazten duen orori deritzo zuraren suntsitzailea. Honako
sailkapen hau egin daiteke suntsitzaileei dagokienez:
2.1 Suntsitzaile biotikoak:
Zura aldarazten duten suntsitzaile biziak dira, eta honako hauek biltzen dituzte:
Onddo kromogenoak
Zuraren erreserbako substantziez elikatzen diren onddoak dira, zuraren egitura ukitu gabe. Ez dute
zuraren erresistentzia apenas txikitzen baina zuraren balio estetikoa jaitsarazten duten kolore-aldaketak
(grisak eta urdinxkak) eragiten dituzte. Onddo kromogenoak agertzeko, zuraren hezetasunak % 18 - % 22
baino handiagoa izan behar du.
Usteltze-onddoak
Onddo xilofagoak dira, zuraren osagaiez elikatzen baitira (zelulosa edo lignina). Zuraren egitura sun-
tsiarazten dutenez gero, erresistentzia-galera handia eragiten diote.
Hauexek dira usteltze motarik arruntenak:
Usteltze arrea edo kubikoa: onddoa gehienbat zelulosaz elikatzen da, eta lignina ukitu ere ez
du egiten. Kalteturiko zurak kolore marroi iluna hartzen du.
Usteltze zuria edo zuntz-usteltzea: onddoa gehienbat ligninaz elikatzen da, eta kalte txikia
eragiten dio zelulosari. Ukitutako zurak kolore zurixka eta zuntz-itxura hartzen ditu.
Larba-zikloko intsektuak
Era horretako intsektuak gehienbat koleopteroen ordenakoak dira, eta larba-fasean eragiten diote zurari;
izan ere, fase horretan egurraz elikatzen dira zuntzaren paraleloan ildo moduko batzuk eginez. Hauexek
dira familiarik arruntenak:
Liktidoak (sitsa)
Kurkulionidoak
Anobidoak (pipia)
Zeramibizidoak (pipi handia)
Eskolitidoak eta platipodidoak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
292
Intsektu sozialak
Intsektu sozialak isopteroen ordenakoak dira. Honako espezie hauek eragiten diote zurari:
Reticulitermes lucifugus Rossi (lur azpiko termitak)
Criptotermis brevis Walker (zur lehorreko termitak)
2.2 Suntsitzaile abiotikoak
Zuraren aldaketa eragiten duten faktore bizigabeak dira, gehienbat atmosferakoak (eguzkia eta euria).
2.3 Iraunkortasun naturala
Zur guztiak ez dira neurri berean kaltetzen, eta eragile degradatzaileekiko erresistentzia aldakorra
dute. Orduan sortzen da iraunkortasun naturalaren kontzeptua. Espainian gehien erabiltzen diren espezieen
iraunkortasun naturalak azaltzen dira UNE 56.417 arauan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 293
33 AARRRRIISSKKUU MMOOTTAAKK
Zura zerbitzuan jartzeko baldintzen araberakoa izango da eragile biotikoek zura kaltetzeko arriskua,
baita zurezko elementuen erresistentzia naturalaren edo artifizialaren araberakoa ere. Kaltetzeko arriskua,
gehienbat, zuraren bizitzan izan daitekeen hezetasun-mailaren araberakoa da.
Europar Batasunaren araudian honako arrisku mota hauek zehazten dira:
1. arrisku mota
Zura toki estalian dago eta ez du hezetasunik jasaten. Halako egoeretan, zuraren hezetasun-maila
% 20tik beherakoa izan daiteke.
Ez dago onddoen kalteak jasateko arriskurik, eta intsektuen erasoei dagokienez, noizean behin termiten
eta koleopteroen (kokapen geografikoaren arabera) erasoa gerta daitekeela onartzen da.
Arrisku mota honen adibide tipikoak hauexek dira: parketak, eskailerak, oholtzak, barruko ateak,
habeteria, barruko zur-estaldurak, zurezko paretak, denda handietako egiturak, erakusketa-aretoak,
polikiroldegiak, etab.
2. arrisku mota
Zura toki estalian dago, baina noizean behin giroko hezetasuna handia gerta daiteke. Halako egoeretan
dauden zurezko elementuek, lantzean behin, % 20ko hezetasun-maila gaindi dezake zuraren zati batean
edo oso-osoan.
Onddo kromogenoen edo xilofagoen erasoa jasateko arriskua dago. Intsektuek erasotzeko arriskua
1. arrisku motakoaren antzekoa da.
Adibideak: hustubideetatik edo instalazio sanitarioetatik hurbil dauden zurezko elementuak, estalkiak,
teilatuko armadurak, igerileku estaliko egitura, etab.
3. arrisku mota
Zura aire zabalean dago, estali gabe; ez du lurra ukitzen baina hezetasuna izaten du maiz. Halako
egoeretan % 20ko hezetasun-maila gaindi dezake zurak.
Onddo kromogenoen edo xilofagoen erasoa jasateko arriskua 2. arrisku motari dagokiona baino
handiagoa da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
294
Intsektu xilofagoen erasoa izateko arriskua 1. arrisku motari dagokionaren antzekoa da.
Adibideak: kanpoko zurajea, kanpoko estaldurak, ateak, ataripeak, oinezkoen zaldainak, zubiak,
pergolak, etab.
4. arrisku mota
Zurak lurra edo ur geza ukitzen du eta giroko hezetasunak beti gainditzen du % 20ko hezetasun-maila.
Zura usteltzeko eta termiten erasoa jasateko arrisku iraunkorra dago.
Adibideak: posteak, zutabeak, oholesiak, hesiak, piloteak, ur gezako ontziralekuak, etab.
5. arrisku mota
Zurak ur gazia ukitzen du etengabe. Halako egoeretan, zuraren hezetasun-maila % 20tik gorakoa da
etengabe.
4. arrisku motako erasoak jasateko arriskuei itsasoko xilofagoek eragindakoa gehitu behar diegu.
Adibideak: ur gaziko eraikuntzak (kaiak, zingirakoak), ibarreko ontziralekuak.
Arrisku-maila zehazterakoan, eraikuntzako neurriak hartu behar dira kontuan, zuraren hezetasun-maila
igotzeak eragindako kalteari aurre egiteko; izan ere, arrisku-maila jaitsaraz dezakete eraikuntzako neurriek.
Eragile xilofagoen eta arrisku moten arteko erlazioak bildu dira 3.1. taulan.
Onddo xilofagoak Onddoak Intsektuak
Arrisku motak
Zuraren hezetasuna Basidio-
mizetoak Usteltze
biguneko onddoak
Urdinxka – Kromogenoak(*) Koleopteroak Termitak
Itsasoko xilofagoak
1 % 20 gehienez — — — U L —
2 Noizean behin > % 20 U — U U L —
3 Maiz > % 20 U — U U L —
4 Etengabe > % 20 U U U U L —
5 Etengabe > % 20 — U — — — U
U = Europako toki guztietakoa. L = Europako zenbait tokitakoa
(*) = Lizuna eragiten duten onddoen kontra ere hartu beharko litzateke kontuan
3.1. taula. Arrisku moten, zuraren hezetasun-mailaren eta zur trinkorako eraso biologikoko eragileen laburpena.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 295
44 EERRAAIIKKUUNNTTZZAAKKOO NNEEUURRRRIIAAKK
Zuraren babesaren arloan, eraikuntzaren diseinu egokia hartu behar da kontuan da lehenbizi (edo
eraikuntzako okerrak zuzentzea), bai obra berrian, bai birgaikuntzako lanetan, zuraren iraunkortasuna ahal
den neurrian bermatzeko.
Neurri horien xedea zuraren hezetasun-mailaren aldaketa kaltegarria saihestea da, eta oro har, ez dira
eraginkorrak intsektu xilofagoen kontra. Oro har, zurak hezetasun-maila egokia izan behar du eta airez-tatuta egon behar du. Zura eraikuntzan erabiltzen denean, lehenbizi kontuan hartu behar da zuraren
hezetasun-mailak zura jarri beharreko tokirako egokia izan behar duela.
Ondoren, zuraren hezetasun-maila aldaraz dezaketen zergatiak eta gauzatu behar diren edo gauzatu
daitezkeen eraikuntzako zenbait neurri agertzen dira zerrendatuta:
Prezipitazioak: estalkiak behar bezala diseinatu behar dira; teilatuko urak bideratzeko kanal
egokia egin behar da.
Alboko materialaren hezetasuna hartzea: drainatze ona egin behar da, lurretik urik sar ez dakion
zurari. Zurak zimenduen, hormen eta pareten gainean duen zuzeneko euskarriko sistema ira-
gazgaiztu behar da. Zurak, ahal dela, ez du lurra ukitu behar (16.1. irudia).
16.1. irudia. Zuraren eta fabrikaren arteko iragazgaiztea eta lurrarekiko gutxieneko distantzia.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
296
Kondentsazioa sortzea: aireztapen egokia eta iraunkorra izateko ahaleginak egin behar dira.
Ezinezkoa bada, erresistentzia termikoa jarri behar da, eta gainazalaren barrutik eta itxiera-
masaren barrutik kondentsazio-hezetasunik ez agertzeko moduan kokatu behar dira eraikun-
tzako elementuak.
Nahigabeko hezetasunak (ihesak, iragazketak, itoginak, etab.): zura etengabe aireztatzen dela
bermatu behar da, soberan duen hezetasuna lehenbailehen gal dezan.
16.2. irudia. Habeak horman duen euskarri aireztatua.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 297
55 TTRRAATTAAMMEENNDDUU MMOOTTAAKK
Prebentzioko babesean oro har erabiltzen diren tratamendu motak azaltzen dira atal honetan, eta
horien gaineko planteamenduak honako hauek biltzen ditu:
Babes mota (azalekoa, ertaina edo sakona).
Babes-produktuak, babes-metodo bakoitzerako egokiak diren babes-produktuen zerrenda
barne dela.
Tratamendu-metodoak; babes mota bakoitzerako tratamendu-sistemak biltzen ditu.
Babes motaren, tratamendu motaren eta babeseko produktu moten arteko erlazioak agertzen dira 2.
taulan; taula horrek ondoren azaltzen den prozesuari buruzko irudi osoa ematen du.
BABES MOTA TRATAMENDU-METODOA BABESTEKO PRODUKTU MOTA
Azalekoa Batez besteko barneraketa
3 mm; gutxienekoa, 1 mm
Pintzelada
Ihinztadura
Murgiltze laburra
Disolbatzaile organikoa
Disolbatzaile organikoa
Ertaina
Batez besteko barneraketa
3 mm-tik gorakoa, inpregna
daitekeenaren % 75era iritsi
gabe
Murgiltze luzea
Murgiltze bero-hotza
Hedatzea
Autogakoa (hutsa-presioa)
Autogakoa (hutsa-hutsa)
Gatz hidrosolugarriak
Disolbatzaile organikoa1)
Organiko naturalak2)
Sakona
Batez besteko barneraketa
inpregna daitekeenaren
% 75 edo gehiago
Murgiltze bero-hotza
Hedatzea
Autogakoa (hutsa-presioa)
Autogakoa (hutsa-hutsa)
Gatz hidrosolugarriak
Gatz hidrosolugarriak
Disolbatzaile organikoa1)
Organiko naturalak2)
1) Disolbatzaile organikoko babes-produktuak ez dira egokiak hedapenaren bidezko tratamendu--metodoetarako 2) Babes-produktu organiko naturalak, abiadura dela-eta, murgiltze bero-hotzeko eta autogakoko tratamenduetan baizik ez
dira erabiltzen
5.2. taula: Babes motaren, tratamendu motaren eta babesteko produktu motaren arteko erlazioak.
5.1 Babes motak
Azaleko babesa
Babes-produktuak lortzen duen batez besteko barneraketa 3 mm-koa denean; gutxienez milimetro
batekoa da trataturiko gainazaleko edozein zatitan (16.3. irudia).
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
298
Azaleko babesa aplikatzeko tratamendu-metodorik egokienak pintzela, ihinztadura eta murgiltze
laburra dira.
Babeseko produktu hidrosakabanagarriak eta disolbatzaile organikoak dauzkatenak erabiltzen dira.
Babes ertaina
Babes-produktuak lortzen duen barneraketa-maila 3 mm-tik gorakoa denean trataturiko gainazaleko
edozein tokitan, betiere inpregna daitekeen bolumenaren % 75era iritsi gabe (3. irudia) (zuren inpregna-
tzearekiko erresistentzia da babes-produktuek zurean barneratzeko duten zailtasuna, eta zuraren osaeraren
eta egitura anatomikoaren araberakoa da. Oro har, errazago da inpregnazioa espezie baten zurgizenean
izatea, zurgiharrean baino).
Tratamendu-metodorik egokienak murgiltze luzea, murgiltze beroa eta hotza eta autogakoaren bidezko
inpregnazio-sistemak dira: huts-hutsa eta huts-presioa.
Gatz hidrosolugarriak eta disolbatzaile organikoko babes-produktuak erabiltzen dira babesteko.
Babes sakona
Babes-produktuak lortutako batez besteko barneraketa inpregna daitekeen bolumenaren % 75ekoa
edo handiagoa denean (16.3. irudia).
Babes sakona lortzeko tratamendu-metodorik egokienak hutsa-presioa autogakoko inpregnazio-
sistemak dira.
Gatz hidrosolugarriak eta disolbatzaile organikoko babes-produktuak erabiltzen dira babesteko.
16.3. irudia. Babes motak = azalekoa, ertaina eta sakona.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 299
5.2 Tratamendu-metodoak
Babes-produktua zurean aplikatzeko prozedura da tratamendu-metodoa.
Zura babesteko produktuaren kalitatearen eta erabilitako tratamendu-metodoaren araberakoa izango
da zura babesteko arrakasta. Babes-produkturik gehienak, praktikan, ez dira eraginkorrak izaten tratamendu-
metodo egokia erabiltzen ez bada eta dosifikazio egokia ematen ez bada.
Pintzela
Babes-produktua, oro har disolbatzaile organikokoa, pintzelaren, brotxaren edo arrabolaren bidez
aplikatzen denean.
Tratamendu honi esker, betiere babesteko produktu motaren arabera, azaleko babesa lortzen da
eragile biotikoen eta fotodegradazioaren kontra.
Ihinztadura
Babes-produktua, oro har disolbatzaile organikokoa, zurean ihinztagailuarekin eskuz edo automati-
koki aplikatzen den tratamendua.
Tratamendu honi esker, betiere babesteko produktu motaren arabera, azaleko babesa lortzen da
eragile biotikoen eta fotodegradazioaren kontra.
Murgiltze laburra
Tratamendu honetan, zurak oso-osorik murgildu behar dira babes-produktu hidrosolugarritan edo
disolbatzaile organikotan denbora batez, segundo batzuetan gutxienez eta 10 minutuz gehienez, zur-
espeziearen, zuraren neurriaren eta babes-mailaren arabera.
Tratamendu horrekin eta erabilitako babeslearen arabera, gainazala babesten da agente biotikoen
ekintzatik eta fotodegradaziotik
Murgiltze luzea (Espainian ez da erabiltzen)
Tratamendu hau zura babesteko produktu batean 10 minutu baino denbora luzeagoz murgilduta
edukitzean datza. Lortu nahi den babes-mailaren araberakoa izango da murgilduta izateko denbora, eta
honakoak hartu behar dira aintzat: zur-espeziea, piezen neurriak, piezen hezetasun-maila eta erabilitako
babesteko produktu mota.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
300
Tratamendu honi esker, eragile biotikoen eta zenbait eragile abiotikoren kontrako babes ertaina edo
sakona lor daiteke.
Murgiltze luzeko tratamendua hobetu daiteke barneraketa bero-hotza erabilita. Tratamendu horretan,
zura babes-produktuz betetako murgiltze-tanga batean berotu behar da (batzuetan diluitzailea bakarrik),
eta ondoren giroko tenperaturan dagoen babes-produktua duen beste murgiltze-tanga batera eraman
behar da bizkor; han utzi behar da, harik eta nahi den babes-maila lortzen den arte. Babes-produktu
hidrosolugarriak badira, zur hezetan erabil daiteke prozedura.
Zura babes-produktuan murgildu eta berotzeko aukera ere badago, eta ondoren hozten utzi behar
da. Horrela, murgiltze-tanga bakarra behar da.
Tratamendu honi esker, eragile biotikoen kontrako babes sakona lor daiteke.
Hedapena (Espainian ez da erabiltzen)
Tratamendu honetako babes-produktua, oro har hidrosolugarria, zur hezearen gainazalean aplikatu
behar da pasta edo disoluzio kontzentratu gisa; babes-produktua horren bidez hedatzen da, kontzentrazio-
gradientearen indarraren eraginez.
Tratamendu honi esker, onddo biotikoen kontrako babes sakona lor daiteke.
Presio bidezko tratamenduak
Babes-produktua, zilindro itxian edo autogakoan, zurean behartuta eta presioa eginez sartu behar
den edozein tratamendu da.
Tratamendu horiei esker, babes sakona lortzen da eta era guztietako babes-produktuak erabil daitezke.
Bi tratamendu mota daude:
Zelula beteen sistema: Babes-produktua trataturiko zurean ahalik eta gehiena atxikitzea da
helburua, betiere zelulen pareta babes-produktuarekin ahalik eta gehiena bustita eta zelulen
hutsuneak betez (zelulen lumena). Sistema honen funtsezko ezaugarria hasierako hutsa da.
Zelula hutsen sistema: Zuraren zelula-paretaren ahalik eta zatirik handiena inpregnatzea da
helburua; gero, zelula-barrunbeko soberakinak kentzen dira (zelulen lumena).
Aplikaturiko presioen eta hutsen iraunkortasunaren eta intentsitatearen araberakoak izango
dira sistemak; eta presio eta huts horiek, aldi berean, zur-espezieak inpregnazioarekiko duen
erresistentziaren, behar den babes-mailaren eta erabilitako babes motaren araberakoak
izango dira.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 301
Huts bikoitza
Zelula beteko tratamendua da, zelula- paretaren perimetroa babesten du, zelulen lumena erabat
bete gabe.
Honako fase hauek ditu tratamenduak:
Hasierako hutsa, zuraren airearen zati bat erauzteko.
Zura babesteko produktua presio atmosferikoan sartzea; batzuetan, presio handixeagoa
erabiltzen da.
Azken hutsa, zurean sartutako babes-produktu kopurua erregulatzeko.
Aurretik landutako eraikuntzako zurean aplikatzen da tratamendu hori, batez ere arotzeriako zurean.
Eragile biotikoen kontrako babesaz gain, zura babesteko produktu egokiak erabiliz, neurrien egonkorta-
suna hobetu daiteke.
Gainera, eragile biotikoen kontrako babes handia lortzen da, eta disolbatzaile organikoko babes-
produktuak baizik ezin erabil daitezke.
5.3 Zura babesteko produktuak
Zura babesteko produktuak eurak bakarrik edo beste produktu batzuekin erabiltzen diren substantzia
kimikoak dira, zurezko piezek organismo xilofagoen kontrako erresistentzia handiagoa izan dezaten.
Jakineko erabilera batzuetan, atmosferako zenbait erabileren kontrako erresistentzia gehitzen zaie
propietate biozidei.
Zura babesteko produktuen ezaugarriak
Zura babesteko produktu orok honako funtsezko baldintza hauek bete behar ditu:
Organismo xilofagoen kontrako propietateak edo/eta propietate fungizidak izatea.
Babesteko eraginkortasunari eustea behar den denboran, trataturiko zuraren kondizioen edo
giroko egoeraren arabera.
Prozedura egokia erabiliz zurean erraz sartzeko modukoa izatea.
Zurari emango zaion erabilerarako zurari eska dakizkiokeen propietateak ez aldaraztea.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
302
Funtsezko baldintza horiez gain, kontuan izan beharko dira landutako zurean eragin ditzaketen
aldaketak; izan ere, funtsezko eragina izango dute kasuan kasuko babes mota aukeratzean. Hauexek
dira, besteak beste:
Landutako zuraren usaina eta kolorea
Metalentzat korrosiboa izatea
Plastikoak degradatzea
Kolekin bateragarria izatea
Zurarekin kontaktuan diren material edo produktu porotsuetarako migrazioak eragitea
Toxikoa izatea gizakiarentzat, etxeko animalientzat edo landareentzat
Sukoitasuna ez handitzea
Zura babesteko produktuari eska dakizkiokeen baldintzak
Zura babesteko produktuak Nekazaritza, Arrantza eta Elikadura Ministerioaren Produktuen eta Material
Fitosanitarioen Erregistro Ofizialean erregistratu behar dira. Erregistroak honako hauek biltzen ditu:
Produktuak eragile biotikoen kontra duen eraginkortasunari buruzko txostena
Tratamendu-metodo egokiak
Produktuaren dosifikazioak tratamendu-metodoaren arabera
Produktuaren toxikotasunari buruzko txostena
Zura babesteko produktuen sailkapena
Zura babesteko produktu hidrosolugarriak
Ur-disoluzioan eta jakineko kontzentrazioan erabiltzen diren gatz mineralen nahasketak dira. Kon-
tzentrazioa nahi den babes-mailaren, tratamendu-metodoaren eta babestu beharreko zur-espeziearen
arabera aldatzen da.
Zura babesteko produktuok suaren kontra babesteko ere erabiltzen dira.
Honako hiru elementuez osatzen dira funtsean:
Printzipio aktiboak, gatzekin osatuak.
Finkatzaileak: finkapen-propietateak dituzten gatzak dira, eta horien eginkizuna da aurreko
produktuak zuraren barruan finkatzen direla ziurtatzea, eta garbituta edo eguzkiaren eraginez
produktua kentzea galaraztea.
Disolbatzailea: ura.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 303
Hauexek dira ohikoenak:
KKA = Kromoa, kobrea eta artsenikoa
KKB = Kromoa, kobrea eta boroa
KFK = Kromoa, fluorra eta kobrea
Zura babesteko produktu hidrosolugarriekin landutako zura, lehortu ondoren, garbi gelditzen da,
baina normalean kolorea agertzen zaio. Babes-produktu horiek zurari hezetasuna ematen diotenez gero
tratamenduak iraun bitartean edo zur bustian aplikatzen direnez gero (hedapena), ondoren lehortu egin
behar dira, eta prozesu horretan arrailak eta deformazioak ager daitezke beharrezko neurriak hartu ezik,
landutako zur motaren arabera.
Zura babesteko produktu hidrosakabanagarriak
Printzipio aktiboen ez-hidrosolugarrien nahasketak dira, eta emultsionatzailea gehitzen zaie uretan
behar bezala barreia daitezen. Merkatuan emultsioak deritze.
Babes-produktu hidrosolugarrien eta disolbatzaile organikoko babes-produktuen bitarteko produktuak
dira; izan ere, babes-produktu hidrosolugarriekin gauza bat dute komunean: zurean sartzeko bidea; bigarren
produktu motarekin, berriz, printzipio aktiboak.
Propietate bioziden arabera, fungizidak edota intsektizidak izan daitezke.
Zura babesteko produktu hidrosakabanagarriekin landutako zurari, oro har, ez zaio kolorerik aldatzen,
akabera eman dakioke, kolekin bateragarria da, ez da korrosiboa ez metalentzat ez plastikoentzat, ez
zaio sukoitasuna handitzen eta ez ditu zikintzen ukitzen dituen materialak.
Disolbatzaile organikoko babes-produktuak
Erabiltzeko prest dauden produktuak dira, formulazio konplexuekin osatuak; formulazio horietan honako
hiru elementuek hartzen dute parte:
Printzipio aktiboak (sintesiko konposatu organikoak)
Finkatzaileak (landutako produktuak egonkorrak izatea eta printzipio aktiboak zuraren barruan
finkatzea bermatzen duten konposatuak).
Disolbatzailea
Propietate bioziden arabera, fungizidak, intsektizidak edo biak batera izan daitezke.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
304
Produktu mota hauek likido-egoeran saltzen dira.
Disolbatzailea erabat lurruntzen denean, zurak garbi itxura hartzen du, koloreak aldatu gabe, edozein
eratako akabera hartzeko edo kolatzeko prest. Ez ditu zikintzen ukitzen dituen materialak, ez da korro-
siboa materialentzat eta zaio sukoitasuna handitzen.
Produktu mota honetan sartzen dira urari kontra egiten dioten babes-produktu biozidak eta apain-
garriak. Geroago aztertuko dira produktu biozida horiek.
Zura babesteko produktu organikoak
Harrikatz-mundrunaren distilaziotik (kreosotak) edo petrolioaren pirolisitik lortzen diren produktuak.
Honako hauetarako baizik ez dira erabiltzen: trenbideko trabesetarako, telefono-zutoinetarako eta
elektrizitate-zutoinetarako eta kanpoko nekazaritza-eraikuntzetarako.
66 BBAABBEESS MMOOTTAA AAUUKKEERRAATTZZEEAA
Zurak dituen arriskuen arabera zehazten da beharrezko babes mota. Ondoren agertzen den 16.3. taulan,
babes mota eta arrisku mota lotzen dira.
ARRISKU MOTA BABES MOTA
1 Ez da beharrezkoa
Azaleko babesa komeni da
2 Beharrezkoa da azaleko babesa
Babes ertaina komeni da
3 Beharrezkoa da babes ertaina
Babes sakona komeni da
4 Beharrezkoa da babesa sakona
5 Beharrezkoa da babes sakona
16.3. taula: Babes mota aukeratzea arrisku motaren arabera.
16.4. taulan, azaldutako prozesu guztiaren laburpena egin da, arrisku mota, babes mota, zura babes-
teko produktua eta hura aplikatzeko kantitatea (informazioa emateko gutxi gorabeherako balioak) eta
tratamendu-metodoa erlazionatuta.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 305
ARRISKU MOTA
Esposizioa, hezedura BABES MOTA PRODUKTUA APLIKAZIO
KOPURUA TRATAMENDU-
METODOA
Ez da
beharrezkoa. — — —
1
Estalkipean Bat ere ez
Azalekoa
gomendagarria
Organikoa
Gatz hidrosol.
80-120 ml/m2
50 g/m2
Azalekoa Organikoa
Gatz hidrosol.
80-120 ml/m2
50 gr/m2
Pintzela
Ihinztadura
Murgiltzea
2
Estalkipean
Lantzean
behingoa Ertaina
gomendagarria
Organikoa
Gatz hidrosol.
Huts bik. proz.
200-300 ml/m2
3-4 kg/m3
20-26 l/m3
Pintzela
Hedap./Murgil.
Autogakoa
Ertaina Organikoa
Gatz hidrosol.
Huts bik. proz.
200-300 ml/m2
3-4 kg/m3
20-26 l/m3
Murgiltzea
Murgiltzea
Autogakoa 3
Lurra ukitu
gabe
Kanpora
Maiz
Sakona
gomendagarria
Organikoa
Gatz hidrosol.
Huts bik. proz.
200-300 ml/m3
3-4 kg/m3
20-26 l/m3
Autogakoa
Autogakoa
Autogakoa
4
Lurra edo ur
geza ukitzen
Iraunkorra Sakona Kreosotak
Gatz hidrosol.
100-200 kg/m3
8-15 kg/m3 Autogakoa
5
Ur gazitan Iraunkorra Sakona
Kreosotak
Gatz hidrosol.
200-300 kg/m3
8/15 kg/m3 Autogakoa
16.4. taula. Zura babesteko produktuen, produktu moten, tratamendu-metodoen eta aplikazio kantitateen arteko erlazioa (balio orientagarriak), arrisku motaren arabera.
(*) Balio orientagarriak. Datu zehatzak fabrikatzailearen dokumentazio teknikoan kontsultatu behar dira. Autogakoko tratamen-
duetan aplikatu beharreko kantitateak zurgizeneko atxikipenei buruzkoak dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
306
77 AAZZAALLEEKKOO AAKKAABBEERRAA
Azaleko akaberan erabiltzen diren produktu motak biltzen dira atala honetan; azaleko akaberaren
helburua da eragile abiotikoen kontrako babesa ematea.
7.1 Azaleko akaberarako produktuak
Produktu hauek zura babesteko gainerako produktuetatik bereizi dira zuraren azaleko babesaren
arazo bereziak direla-eta, baita zura atmosferako (eguzkia eta ura) eragileetatik baizik babesten ez duten
produktuak erabil daitezkeelako ere. Produktuok, beraz, ez dute intsektiziden edota fungiziden propieta-
terik; izan ere, zura babesteko produktuetan funtsezkoak dira propietate horiek.
Hauexek dira azaleko babesaren kalitatean eta, beraz, iraupenean eragina duten elementuak:
Erretxinaren izaera (euriaren eraginarekiko babesa).
Pigmentuen izaera eta pigmentuen bolumeneko kontzentrazioa erretxinari dagokionez (eguz-
kiaren eraginarekiko babesa)
Bernizak Berniza disoluzioa da, edo batzuetan erretxinen sakabanaketa, eta hainbat eskualdirekin aplikatzen
da, jakineko lodierako geruza osatu ahal izateko.
Zuzenean Aire zabalean eta hegora edo mendebaldera begira jarritako bernizak 3 urteko iraupena
du egoerarik egokienean. 3 urte igarota, berniza erabat kendu eta berritu beharra dago.
Hori dela-eta, bernizak ez dira gomendatzen aire zabalean dauden estalduretan erabiltzeko.
Pinturak Pinturak bernizak dira, baina kasu honetan ñabarduraren eta aire zabaleko kondizioekiko erresisten-
tziaren arabera aukeraturiko pigmentuak barreiatu dira pinturetan.
Pigmentuek eginkizun garrantzitsua dute geruzaren erresistentzian. Erretxina berdina izanda, berniza
baino 3 aldiz erresistenteagoa da pintura. Zenbait pigmentuk, era berean, erretxinaren armadura osatzen
dute, hots, izpi ultramoreen eta izpi infragorrien kontrako barrera, eta izpi infragorrien atzitzaile edo
islatzaileak dira.
Produktuen fabrikatzaileek, erretxinei dagokienez, granulometriaren arabera zehaztu dituzte pigmen-
tuen kontzentrazio bolumetriko egokiak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 307
Lasureak (zura babesteko azaleko produktu apaingarriak)
Lasureak bernizen eta pinturen antzeko produktuak dira. Berniz pigmentatuak dira:
Honako hauek osatzen dituzte lasureak:
Aire zabaleko kondizioekiko erretxina erresistenteak; arruntenak alkidikoak dira.
Itxura mikronizatuko pigmentuak, nahi den efekturako egokitutako kantitateetan eta ñabarduretan.
Materia aktiboak, fungizidak eta intsektizidak, kontzentratuta.
Disolbatzaileak – diluitzaileak.
Hainbat finkatzaile, materia aktiboak errazago sar daitezen zurean.
Hiru eginkizun betetzen ditu pigmentuak:
Erretxinak aire zabaleko kondizioekiko duen erresistentzia indartzea (funtsezko eginkizuna)
Zuraren kolorazioa bateratzea, zura modu iraunkorrean koloratuz. Akatsak ezkuta ditzakete.
Izpi ultramoreak zuraren gainazalera iristea galaraztea
Lasureak zuraren gainazalean geruzarik egin behar ez duten inpregnazio-produktuak dira.
Pigmentuaren eta erretxinaren arteko erlazioa handitu egiten da eskatutako kolore-intentsitatearen
arabera. Muga jakin batetik aurrera, erretxina kantitatea ez da nahikoa, eta urak erraz eramaten ditu
berekin pigmentuak.
Inprimazioak
Zurari ematen zaizkion sakoneko tratamenduak edo geruzak dira inprimazioak, ondoren zura berni-
zatzeko, margotzeko edo azaleko tratamendua emateko prestakuntza lanak egiteko. Honako hauekin
daude osatuta inprimazioak:
Erretxinak
Materia aktiboak (fungizidak/intsektizidak)
Disolbatzaileak eta diluitzaileak
Hainbat finkatzaile
Inprimazioko eskualdiak, sarri askotan, zurajeko elementuetan eta oholetan lehen eskualdi gisa
erabiltzen dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
308
Propietate hauek dituzte inprimazioek:
Euskarria estaltzeko ahalmen handia
Bateragarria da akaberako eskualdiekin. Oro har, inprimaziorako eta akaberarako erretxina bera
erabilita, inprimazioa bermatzen da.
Eraginkortasun hidrofugoa
Akaberako geruzak baino merkeagoa da
Inprimazio-geruzak, era berean, akaberako geruzak euskarriko erreakzio kimikoetatik isolatzeko
eginkizuna bete dezake. Halakoa izan daiteke ohol kontratxapatuen eta fenol-kolarekin kolaturiko partikula-
oholen kasua; izan ere, horietan ez dira zuzenean aplikatu behar erretxina alkidikoko oinarria duten aka-
berako produktuak. Inprimazio-geruzari isolatzaile deritzo kasu horretan.
Produktuen fabrikatzaileek karga-materia askorekin oso kargatuta dauden produktuak proposatu ohi
dituzte, baina erretxina gutxikoak.
Zura tratatzeko modurik zentzuzkoena biskositate txikiko eta pigmentatu gabeko produktuarekin lehen
eskualdia aplikatzean datza, sakoneraino sar dadin. Inprimazio-geruza horren gainean behin betiko berniza
edo pintura aplikatzen da, behar diren eskualdiak emanez harik eta nahi den lodiera izan arte.
Luzitze-produktuak
Luzitze-produktuak aurkitutako akatsak berdintzeko (akatsak estaliz) erabiltzen diren produktu oretsuak
dira. Luzitze-produktua emateko, luzitze-geruza aplikatu behar da zuraren gainazalean. Ez da erabiltzen
kanporako zurarekin.
Ohiko luzitze-produktuak erretxina-konposatuak (alkidikoak, binilikoak) eta karga-materialak dira. Erre-
txinen proportzioa txikia da. Luzitze-produktuok aire zabalean duten iraupena zalantzazkoa da. Nolanahi
ere, beti hartu behar da kontuan pigmentatu gabeko inprimazio-eskualdi bat aplikatu behar dela luzitze-
produktua aplikatu baino lehen.
Hobe da disolbatzailerik gabeko erretxinez eginiko luzitze-produktuak erabiltzea; izan ere, ez dituzte
betiko luzitze-produktuek ematen dituzten uzkurtze-arazoak ematen. Hala, askoz erlazio hobea lortzen da
karga-materien eta erretxinen artean. Halaxe gertatzen da poliesterrekin, poliuretanoekin edo epoxidikoekin.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 309
88 ZZUURRAA SSEENNDDAATTZZEEKKOO TTRRAATTAAMMEENNDDUUAAKK
8.1 Sarrera
Zuraren babesaren arloaren baitako espezializazioa dira zura sendatzeko tratamenduak, zurezko
egitura edo zurajea duten eraikinak birgaitzeko lanetara bideratuta. Babesari buruz lehenago azaldutako
kontzeptu orokorrak baliagarriak dira kasu honetan ere, baina tratamendu zehatza behar duten ezberdin-
tasun garrantzitsuak ere badira.
Hona hemen berezitasunik garrantzitsuenak:
Eraso biotikoak edota abiotikoak jasan dituzten zuretan aplikatzen da tratamendua. Hortaz,
sendatzeko tratamendua izan behar du, prebentziokoa izateaz gain.
Egiturako elementuetan eragindako kalteek arriskuan jar dezakete egituraren zati bat edo
egitura osoa. Hori dela-eta, eraikuntza ikuskatu behar da, xilofagoen eraso motak, horien larri-
tasuna eta, hala behar izanez gero, eraikuntza sendotzeko eta aldatzeko erabakia hartu.
Zuraren tratamendu kimikoa, oro har, piezetan egiten da obran bertan.
Gutxitan desmuntatu eta landu daitezke pieza horiek obratik kanpoko industria-metodoak erabiliz.
Hala, tratamendu-metodoak in situ tratamenduetara bideratzen dira, kasurako, ihinztatzea eta injekzioa.
8.2 Kalteak atzematea
Zurezko eraikina zaharberritzeko lehen urratsak eraikuntza ikuskatzea izan behar du, kalteak atzeman
eta horien larritasuna erabakitzeko. Lehenengo fase horretako denborak eta ahaleginak obran ezustekorik
ez gertatzeko bermea dira.
Arrisku-aldeak
Arrisku-aldeetatik hasita egiten dira eraikuntzako ikuskapenak (balizko hezetasun-guneekin lotutako
eraikuntzako aldeak), horietan kalte biotikoak izateko aukera handiagoa baitago. Hona hemen alde horiek:
Lurra ukitzen duten edo lurretik hurbil dauden piezak, beheko solairuko forjatuzko habeen eta
habexken beheko aldeetakoak. Zura usteltzeko arriskua dago kapilaritateak eragindako heze-
tasuna dela-eta, baita termitak izateko ere, lurretik hurbil izateagatik.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
310
Zurezko piezak fatxadako paretan bermatzen diren aldeak, hala nola forjatuzko habeen eus-
karriek edo pareek eta tiranteak paretako koroan bat egiten duten tokia. Fatxadetako euri-
uraren eraginez eta estalkien iragazgaiztasun-ezaren ondorioz hezetasuna agertzeko aukera
dagoen tokia da. Fatxadako paretako habeen euskarrien kasuan, egoera larriagotu egiten da
baldin eta paretak xurgatzen duen ura atxikitzeko modua ematen duten erlaitzak badaude.
Alde horretako arriskurik handienak usteltzea eta termitak dira, hezetasunguneak baitaude.
Iturgintzako instalazioetatik hurbil dauden aldeak (uraren banaketa eta saneamendua), oro
har, bainugelak eta sukaldeak. Kasu horietan ohikoa da saneamendu akastunak eta airezta-
penik gabekoak izatea, eta horien eraginez, kondentsazioak agertzen dira edo paretetan eta
forjatuetan hezetasuna agerrarazten duten ihesak daude. Hezetasun horien ondorioz, usteltze-
onddoak agertzen dira eta termitak ugaritu daitezke.
Estalkiko egitura, batez ere paretetako piezak elkartzen diren tokian.
Xilofagoak ikuskatzea / identifikatzea
Piezak, oro har, ikusiz aztertzen dira eta tresna sinpleak erabil daitezke (puntzoia, bihurkina, mailua,
barautsak, etab.), erasoaren sakontasuna finkatzeko eta identifikaziorako laginak ateratzeko. Ikuspegi
praktikoaren arabera, xilofagoen identifikazioak ez du zein espezie den zehaztu beharrik. Identifikazioa,
kasurik gehienetan, honela sinplifika daiteke:
Usteltzea (batzuetan arrea edo zuria izan daiteke)
Larba-intsektuak: liktidoak, anobidoak eta zeranbizidoak
Intsektu sozialak: termitak (lur azpikoak eta zur lehorrekoak)
8.3 Tratamendua
Eraikuntzako neurriak
Lehenengo neurria eta garrantzitsuena da xilofagoak agertzea eragin duten eraikuntzako akatsak
zuzentzea; gehienetan, hezetasunguneak izan ohi dira. Neurri horiek prebentzioko babesa aztertzean
azaldu direnen berdinak dira.
Eraikina zahartu ahala, agerian uzten dira eraikuntzako akatsak eta errazagoa da arazoari konpon-
bidea aurkitzea.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 311
Saneamendua eta tratamendu kimikoa
Kalteen sorburuaren arabera, hiru jarduera-mota bereizten dira:
Usteltze-onddoen erasoen kontra
Onddoak agerrarazi dituen hezetasuna eragiten duen elementua kendu beharko da, eta zuraren
hezetasun-maila gehienez % 18 eta % 20koa dela bermatu. Gainera, kalteturiko zuraren hondarrak garbitu
eta kendu egin behar dira eta, behar izanez gero, zura aldatu edo sendotu egin beharko da.
Tratamendu kimikoa zurean eginiko injekzioan oinarritzen da, edota zura produktu kimiko fungizi-
dekin eta intsektizidekin lainoztatzea.
Larba-zikloko intsektuen erasoen kontra
Lehenengo eta behin, opaitzur batekin edo antzeko tresna batekin garbitu beharko dira kalteturiko
aldeak, aplikatu beharreko produktuak kalteturiko aldeak behar bezala busti ditzan.
16.4. irudia. Produktu kimikoen injekzioak.
Prozedura hau batzuetan ez da bideragarria izaten, zeren eta, piezak agerian badaude, piezen
kanpoko itxura aldatzen baita. Halakoetan, beharrezkoa izango litzateke zura babesteko produktu kan-
titate handiagoa erabiltzea kalteturiko aldea sakonago inpregnatu ahal izateko.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
312
Gainazala garbitu ondoren, intsektizidarekin lainoztatu behar da. Ihinztadura horri esker, zura berriz
kutsatzea galarazten duen babesa dugu, baina ez zuraren barruan dauden larbak desegiteko. Bi aukera
daude arazoa konpontzeko:
Lehenengoa eta ohikoena produktuaren zenbait injekzio zuraren barruan sartzea da. Hiruzuloka
jarritako 6 mm-ko diametroko zulagailuaren gainean eta presioan egin behar dira, 30 cm-ko
tarteak utzita. Sistema horren xedea da zuraren barruan alde batzuk inpregnatuta uztea, larba
hil dadin alde horietara heltzean (16.4. irudia).
Bigarren aukera ez da hain errealista: azaleko tratamendua urtero errepikatzea da, espeziea
hegan dabilen bizi-zikloko aldian (1 eta 3 urte bitartekoak izaten dira, eta 12 urtekoak ere inoiz)
Termiten erasoen kontra
Lur azpiko termiten kontrako tratamendua da konplexuena, eta honako neurri hauek hartzean datza:
Hezetasunguneak kentzeko eta zurak lurra ez ukitzeko edo lurretik hurbil ez egoteko bide-
ratzen diren eraikuntzako neurriak.
Kalteturiko zuraren aldeak kentzea eta horien saneamendua egitea.
Zuraren tratamendu kimikoa produktu kimikoen ihinztaduraren eta injekzioaren bidez, larba-
zikloko intsektuen kontrako tratamenduaren antzera.
Barrera kimikoak jartzea zurezko piezak hartzen dituen paretako aldeetan. Horretarako, pro-
duktu kimikoak inpregnatzen dira zuraren inguruetan jarritako zulagailuen gaineko injekzioak
erabilita. Barrera horrekin, termitak zurean sartzea galarazi nahi da.
Beheko solairuko pareten beheko aldeetan barrerak jartzea. Beheko solairuko pareten eta tabi-
keen oinarria inpregnatzean datza; horretarako, hiruzuloka jarritako 6 mm-ko diametroko zula-
gailuaren gainean eta presioan egin behar dira injekzioak, betiere 30 cm-ko tarteak utzita,
lurretik 20-30 cm-ko altueran gutxi gorabehera. Sistema horren xedea da termitak lurretik
eraikuntzara sartzea galaraztea.
Zur lehorreko termiten tratamendua larba-zikloko intsektuenaren antzekoa da.
8.4 Egiturak sendotzea
Zurezko piezak dituen kalteak larriak direnean, tratamendu kimikoaz gain, egitura sendotu beharra
dago edo baliteke egitura aldatu behar izatea. Hona hemen aukerak:
Egitura aldatzea. Zura erabiltzen bada, tratatu egin beharko da jarri baino lehen. Kasu horretan,
tratamendu sakona egin daiteke industriako instalazioetan.
Batzuetan, zaila izaten da zur trinkoan aldatzeko besteko eskuairak eta luzerak aurkitzea,
baina badira eraiste-piezak berreskuratzen espezializatutako hornitzaileak (ikus 1. atala, zur
zerratuari buruzkoa). Beste aukera bat egituran zur xaflatuzko piezak jartzea da.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 313
Egitura indargarrien bidez sendotzea metalezko piezak edota hormigoi armatua erabiliz (ikus
bibliografia).
Egitura zur zerratuzko piezekin lotzea edo elkartzea. Funtsean zurezko protesiak dira, jatorriko
piezarekin kolatuak edo torlojuak eta gontzak dituztenak. Teknika honetarako, arotz jaioa izan
behar da. Oro har, gutxitan eskatzen dira irtenbide hauek (ikus bibliografia).
Egitura epoxi erretxinen teknologia aplikatuta sendotzea. Teknika honetan mortairu fluidoko
formulazioak erabiltzen dira (epoxi erretxinaz, gogorgarriaz eta kargez osatua); kalteturiko
aldea berregiten dute, piezarekin lotzen diren indargarri kolatuak erabiliz (material konposa-
tuak izan ohi dira) (16.5. irudia).
Erresistentzia-eraginkortasun handia dute, zurruntasun handiko loturak egiteko modua ematen baitut
(ikus bibliografia).
16.5. irudia. Habe baten euskarria sendotzea epoxi formulazioak erabiliz.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
314
99 KKAALLIITTAATTEE--MMAARRKKAAKK
MAPAren Produktuen eta Material Fitosanitarioen Erregistro Ofiziala.
AITIMen Zura Babesteko Produktuen Kalitate-zigilua.
AITIMen Kalitate-zigiluak fabrikatzailearen autokontrolerako eta urteko bi ikuskapenen eskaera barne
hartzen ditu; ikuskapen horietan, produktuaren konposizio kimikoa egiaztatzeko laginak biltzen dira.
Sendatzeko tratamenduaren kalitate-kontrola, praktikan, tratamendua gauzatzean egin daiteke soilik,
lanak ikuskatuz.
1100 AARRAAUUDDIIAA
UNE 56.400 Zuraren babesa. Terminologia.
UNE 56.414 Zuren babesa. Babesle bioziden sailkapena haien izaeraren arabera
UNE 56.415 Zuren babesa. Babesle bioziden sailkapena haien erabileraren arabera
UNE 56.416 Zuraren babesa. Tratamendu-metodoak
UNE 56.417 Zuraren babesa. Eraikuntzako zuraren babesa. Eragile biotikoen kontrako babesa.
UNE EN 335-1 Zuraren eta zuretik eratorritako produktuen iraunkortasuna. Eraso biologikoko arrisku
moten definizioa. 1. zatia: Orokortasunak
UNE EN 335-2 Zuraren eta zuretik eratorritako produktuen iraunkortasuna. Eraso biologikoko
arrisku-moten definizioa. 1. zatia: Zur trinkoan aplikatzea.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 315
1111 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Patología, tratamiento y consolidación de la madera puesta en obra. Egileak: José Antonio
Rodríguez Barreal eta Francisco Arriaga Martitegui. Ed.: AITIM, Madril, 163 or.
“Degradazioak eragiten dituzten agenteen eta arlo horretan jarduteko neurrien azalpena”.
Construcción en madera. Capítulo 5 “Patología de la madera”. Egileak: José Antonio Rodríguez
Barreal eta Francisco Arriaga Martitegui, Ed.: COAM. Madril, 3 or. Evaluation, maintenance and upgranding of wood structures. Egilea eta Ed.: American Society
of Civil Engineers, AEB, 1982, 428 or.
“Zurezko egituren bizitzan eragina duten faktoreen azalpena, eta horien ikuskapena, ebaluazioa, man-
tentzea, arazoak saihesten dituzten diseinuak eta antzinako egiturak berriz erabiltzearen gaineko azalpenak”.
Recognising wood rot and insect damage in buildings. Egilea eta Ed.: Building Research
Establishment Report, Erresuma Batua, 1987, 120 or.
“Onddoen eta intsektu xilofagoen erasoak atzematea; erasoen grafikoak eta marrazkiak”.
Manual del grupo andino para la preservación de la madera. Egilea eta Ed.: Junta del Acuerdo
de Cartagena, Peru, 1988, 300 or. gutxi gorabehera.
“Zur-hondatzaileen, horien iraunkortasun naturalaren, babesleen, zuraren tratamenduaren aurreko
prestakuntzaren, tratamendu-metodoen, zura sendatzeko tratamenduen, eta abarren gaineko informazioa”.
Conservación de la madera en sus aspectos teórico, industrial y económico. Egilea: José Benito
Martínez. Ed.: Instituto Nacional de Investigaciones y Experiencias, Nekazaritza Ministerioa, Madril,
1952, 524 or.
“Zura hondatzen duten eta zura babesten duten elementuen gaineko azalpenak (batez ere kreosotak)”
Pimer cursillo sobre la protección de la madera, su conservación, y restauración en edificios antiguos. Egilea eta Ed.: Escuela Técnica Superior de Arquitectura de Valencia, Valentzia, 1981, 170 or.
“Zuraren babesari, kontserbazioari eta zaharberritzeari buruzko hainbat hitzaldi”.
Wood Deterioration and its prevention by preservative treatments. Volume 1.- Degradation and protection of wood. Volume 2.- Preservatives and preservatives systems. Egilea: Darrel D.
Nicholas. Ed.: Syracuse University Press, 1973, 1. Lib., 380 or., 2. lib., 402 or.
“Zuraren degradazioaren zergatiei, zura babesteko produktuei eta tratamendu-sistemei buruzko
azalpena”.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
316
1122 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27 posta-kutxa, 179.
08910 Badalona. Bartzelona
Tel. 93-389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Zerratutako zuren autogakoko tratamendua (Hutsa-presioa)
CONTROLPEST AMBIENTAL, S.A. Fuente Lencina, 56
28022 Madril
Tel. 91 329 08 92
Faxa: 91 747 98 78
Sendatzeko eta prebenitzeko tratamenduak
1. mota: Injekzioa
2. mota: Lur azpiko barrerak
3. mota: Fumigazio-burbuila eramangarria
EIFORSA. Nafarroa kalea, 1, 1
48001 Bilbo. Bizkaia
Tel. 94 424 02 77/78
Faxa: 94 423 53 38
22820 Santa Maria y La Peña. Huesca
Tel.: 974 38 28 39
Faxa: 974 38 28 39
1. mota: Zuraren inpregnazioa autogakoan kreosotarekin, Rüping sistema eta Bethell-en proze-
duraren bidezko metalezko gatzak erabiliz.
2. mota: Elektrizitate, telefono eta telegrafo zutoinak, trabesak eta industriako era guztietako
zurak.
3. mota: Nekazaritzako zurak, haurren jokoak, hesiak, etab.
4. mota: Zilindro-zura, zur eskuilatua eta landa motako zura.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 317
MENDI INGENIARIEN GOI MAILAKO ESKOLA TEKNIKOA Laboratorio de Conservación de la Madera (Patología de la Madera)
Ciudad Universitaria. 28040 Madril
Tel. 91 336 71 03
Gai hauei buruzko azterlanak, azterketak eta txostenak:
Egiturako zuraren eta eraikuntzako arotzeriaren patologia- eta erresistentzia-egoera finkatzea edo
Prebentzioko inpregnazio kimikoarekin tratatu diren zuren babes-maila finkatzea
Zura —batez ere eraikuntzakoa— sendatzearekin eta prebentzioko babesa ematearekin lotutako
bestelako azterlanak
IMPREGNA, S.A. Marqués de Cubas, 23
28014. Madril
Tel. 91 429 37 52/47 52
Faxa: 91 429 37 67
Produktu babesleen fabrikazioa eta zuraren tratamendua
1. mota: Autogakoko tratamendua (Hutsa-presioa)
− Castejon de Ebro (Nafarroa)
Tel.: 948 77 01 32
Faxa: 948 77 01 32
− Santas Martas (Leon)
Tel.: 987 31 07 09
Faxa: 987 31 00 28
− Andujar (Jaen)
Tel.: 953 50 09 39
Faxa: 953 51 10 28
2. mota: Zura babesteko produktuak (CCA gatz hidrosolugarriak, C motakoak; kreosota eta
disolbatzaile organikokoak).
− Sakonean trataturiko zura: trenbideko trabesak (pinua, pagoa, haritza, akoga...),
elektrizitate- eta telefono-zutoinak (eskuilatuak eta zilindrikoak), haurren jolasetara-
koak, lorategiak eta paisaia apaintzekoak, etab.
− Nekazaritzako eta abeltzaintzako sektoreetarako trataturiko zurezko eraikuntzak (ukui-
luak, txabolak, siloak, hangarrak) eta baita kiroletarakoak (heztegiak, boxak, golf-
zelaiak, paddlea, tenisa, etab.)
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
318
IMPREGNACION DE MADERAS, S.A. IMSA Bergako errepidea, z.g.
08680 Gironella. Bartzelona
Tel.: 93 825 03 04
Faxa: 93 822 81 75
Zur zerratuen eta biribilkatuen autogakoko hutsa-presioa inpregnazioa
INGENIERIA Y TECNICAS DE LA MADERA Alcala, 139, 2 - l
28009. Madril
Tel.: 91 576 40 21
Zuren patologiak. Zura babesteko eta kontserbatzeko proiektuak. Tentsio onargarrien kalkulua. Suare-
kiko erresistentziari buruzko azterlanak. Zurezko eraikinak babesteko eta kontserbatzeko eskuliburuak.
Zurezko obren kalitate-kontrola.
MABET, S.A. Escipion, 22
08023 Bartzelona
Tel.: 93 424 00 99
Faxa: 93 783 03 42
Zura babesteko produktuen eta apaingarrien fabrikazioa
1. mota: Ur-produktuak. Lasure gardenak. Izpi ultramoreen kontrako eguzki–lasure kolore-
gabea. Hondo edo inprimazio koloregabea
2. mota: Produktu organikoak. Compact Lasur tixotropikoa, kolore gardenak eta koloregabeak
OPROCON, S.A. Virgen del Coro, 11
28027. Madril
Tel.: 91 404 58 22
Faxa: 91 404 57 16
Zura babesteko produktuen aplikazioa
1. mota: Aholkularitza
2. mota: Prebentzioko tratamenduak
3. mota: Zura sendatzeko tratamenduak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 319
PROMAX. PROTECCION DE MADERAS, S.A. José Abascal, 2
28003. Madril
Tel.: 91 448 00 63
Faxa: 91 593 86 12
Zura babesteko produktuen aplikazioa:
1. mota: Egiturako zureko intsektuen eta onddoen kontrako sendatzeko eta prebenitzeko
tratamenduak
2. mota: Zura zaharberritze espezializatua BETA sistemaren bidez
3. mota: Egiturako zuraren patologia- eta erresistentzia-egoerari buruzko azterlanak
PROTECCION DE LA NATURALEZA, S.A. Teniente Coronel Noreña, 47
28045. Madril
Tel.: 91 589 84 90
Faxa: 91 589 81 97
Zura sendatzeko tratamenduen aplikazioa:
1. mota: Obran jartzea (injekzio bidezko tratamendua)
2. mota: Termiten kontra (barrera toxikoak)
PYMSA, POSTES Y MADERAS, S.A. Bruc 36, 6. posta-kutxa
08240 Manresa. Bartzelona
Tel.: 93 872 08 00
Faxa: 93 872 05 16
Honako hauen fabrikazioa:
1. mota: Elektrizitate- eta telefono-zutoinak
2. mota: Autogakoko zuren inpregnazioa kreosota eta gatzak erabilita
3. mota: Eskora eta hesola tratatuak
QUIMICA DE MUNGUIA, S.A.-QUIMUNSA Zabalondo auzoa, 44
48100 Mungia. Bizkaia
Tel. 94 674 10 85
Faxa: 94 674 48 29
Zura babesteko produktuen fabrikazioa eta zuraren autogakoko tratamendua
1. mota: Intsektizida/Fungizida (Corpol, pipiaren kontrakoa)
2. mota: Autogakoko tratamendua, intsektizida/fungizida/egonkortzailea
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
320
REARASA. Restauraciones, Artesonados y Retablos Rua de los Francos, 2
49001 Zamora
Tel. 980 53 38 52
Faxa: 980 53 45 31
Zuraren tratamenduaren aplikazioa:
1. mota: Xilofagoen eta onddoen kontrako tratamenduak, injekzioa eta ihinztadura erabiliz
2. mota: Zurezko egiturak sendotzea zur kolatuaren protesiaren bidez
3. mota: Erretaulak eta zur polikromatuak zaharberritzea
4. mota: Antzinako armadurak berregitea
5. mota: Zuraren patologiaren eta tratamenduaren inguruko aholkularitza
E. DE TRATAMIENTOS TECMA, S.A. Bileta auzoa, z.g. 4. posta-kutxa
48100 Mungia. Bizkaia
Tel.: 94 615 59 66
Faxa: 94 615 64 54
Zura sendatzeko eta prebentzio-lana egiteko tratamendua (egitura eta zurajea...), fumigazio bereziak
(erretaulak, artxiboak...), diagnosia (identifikazioa, analisia...) eta I+G
3 ABC LASURES Lleida, 55 A, Behea
08004 Bartzelona
Tel. eta faxa: 93 424 00 99
Zura babesteko eta apaintzeko produktuen fabrikazioa:
1. mota: Ur-produktuak. Kolore gardeneko lasurea (Mabetex eta Cedria). Izpi ultramoreen
kontrako lasurea, koloregabea (Sol lasur). Barruko geletarako, parketetarako eta eskailere-
tarako berniz koloregabeak (Cedria). Hondo eta inprimazio koloregabea; zigilatze zuri kolo-
regabea (Cedria)
2. mota: Disolbatzaile organikoko produktuak: Lasure tixotropikoa, kolore gardenekoak eta
koloregabeak (Compact-Lasur). Pipiaren kontrako sendatze-tratamendua (pipia hiltzekoa)
3.mota: Aholkularitza teknikoko zerbitzua.
Estaldurak, akaberak eta zuraren tratamendua
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 321
XYLAZEL 91. posta-kutxa
36480 Porriño. Pontevedra
Tel.: 986 34 60 02 / 62 50
Faxa: 986 34 64 17
Zura babesteko produktuen fabrikazioa
1. mota: Zuraren sendatze eta prebentzioko tratamenduei buruzko bisitaldiak, txosten teknikoak
eta aholkularitza (Xykadecirm Xylamon, Xylatop eta Consolan). Eraikuntzako zura babesteko
Normalizazio Batzordeko kideak. Preskripzio-egileei eta industrialariei zura babesteko ikas-
taroak eta hitzaldiak ematea
2 .mota: Zura babesteko inprimazioa, tinduak eta estaldurak
3. mota: Materialak babesteko akabera apaingarriak eta zura zaharberritzeko tratamenduak
LANBIDE EKIMENA
322
ZZUURREEZZKKOO
EESSTTAALLDDUURRAAKK
11 DDEEFFIINNIIZZIIOOAA
Zurezko estaldurak akaberako eraikuntza-elementuak dira, eta gainazal horizontaletan (lurretan eta
sabaietan) eta bertikaletan (barruko paretetan eta fatxadetan) erabil daitezke. Beren berezitasunak eta
funtzioak direla-eta, 9. atalean azaltzen diren lurrak ez dira atal honetan jorratuko.
Zurezko estaldurak paretetan edo sabaietan finkatzen diren hainbat zurezko taularekin edo oholekin
osatzen dira; horretarako, arrastelak erabiltzen dira, aldez aurretik fabrikari edo paretari edo sabaiari
eusten dion euskarrian finkatzen direnak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 323
22 TTIIPPOOLLOOGGIIAAKK
Honako hauek bereizten dira tokiaren arabera:
2.1 Barneko estaldurak
Pareten edo frisoen estaldurak
Zokaloen estaldura: estaldura hauen altuera 0,8 eta 1,50 metro bitartekoa da. Armazoi bat
dute, eta horren gainean ohol mihiztatuak edo taula estaliak jartzen dira (17.1. irudia)
Altuerako estaldurak: erabat estaltzen dute pareta, edo paretaren altueraren bi herenak
gutxienez. Era berean, aurreko kasuaren moduan, ohol mihiztatuekin edo taula estaliek osa
daitezke (17.2. irudia).
Sabaien estaldurak
Kasetoidurak: sabai erreala edo itxurazkoa da, oholez, habexkez, moldurez edo taulez apain-
dua. Sabai erreala deritze apaingarriak habexkan bertan egiten direnean, eta itxurazkoak
apaingarriak sabai errealaren azpitik jartzen direnean, sabai aizuna osatuta.
2.2 Kanpoko estaldurak
Pareta osoa edo paretaren altueraren bi herenak estaltzen dituzten altuerako estaldurak izan ohi dira.
Era berean, aurreko kasuaren moduan, ohol mihiztatuekin edo taula estaliekin osa daitezke (17.2. irudia).
17.1. irudia. Zokaloaren estaldura.
17.2. irudia. Altuerako estaldura.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
324
33 MMAATTEERRIIAALLAAKK
Hauexek dira gainazal bertikaleko estalduretako material motak:
Arrastelak
Zurezko taulak
Ohol estaliak
3.1 Arrastelak
Zurezko arrastelak erabiltzen badira, 50 x 25 mm-ko zeharkako sekzioa izan beharko dute, eta alderik
handienak hormatalari atxikita jarri beharko dira.
3.2 Zurezko oholak
Hostozabalen eta koniferoen zura erabil daiteke. Informazio gehiago nahi bada, ikus 1. atala.
3.3 Taula estaliak
A) Hauexek erabil daitezke euskarri gisa:
Ohol kontratxapatuak
Kanpoan jartzeko ohol kontratxapatuak
Partikula-oholak
Dentsitate ertaineko zuntz-oholak
Informazio gehiago nahi bada, ikus 2. atala.
B) Erabilitako estaldura moten arabera sailkatzen dira:
Zurezko xaflekin estalitako oholak
Gainazal apaingarria duen material termoegonkorreko xafla estratifikatuarekin estalitako oholak
Polibilino-polikloruroko xaflarekin estalitako oholak
Melaminaz bustitako paperarekin estalitako oholak
Informazio gehiago nahi bada, ikus bedi 2. atala.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 325
44 BBAALLDDIINNTTZZAA--OORRRRIIAA
4.1 Materialen baldintzak
Zurezko ohola
Estaldurak
Zur-espeziea: hostozabalen zurak erabil daitezke, Chalais-Mendon eskalaren arabera 2,5 eta
10 bitarteko gogortasun tangentziala dutenak, baita 400 kg/m3 baino pisu espezifikoa handia-
goa duten koniferoak ere.
Zuraren kalitatea: zurak ez du bizarrik, pitzadurarik eta gune urdinxkarik izan behar. Ez du
intsektu eta onddo xilofagoen arrastorik izan behar. Ez da onartuko adabegi okerrik edo solterik.
Bistako aldea molduratu egin daiteke; molduratuz gero, janguneen sakontasunak ez du oholaren
lodieraren herena baino handiagoa izan behar.
Gainera, barruko estalduretarako:
Zuraren hezetasunak ez du % 8tik gorakoa izan behar barruko aldeetan eta % 12tik gorakoa
itsasbazterreko aldeetan.
Oholaren lodierak 10 mm-koa izan behar du gehienez ere
Eta kanpoko estalduren kasuan:
Zuraren hezetasun-mailak gehienez % 18koa izan behar du.
Zura tratatu egin behar da (babes ertaina edo sakona, zuraren egoeraren arabera; ikus zura-
ren babesari buruzko 16. atala)
Oholen lodierak 20 mm-tik gorakoa izan behar du.
Estaldura osatzen duten piezen kokapenak ura ahalik eta modurik errazenean lerratzeko modua
eman behar du
Ohol estaliak
Ohol kontratxapatuak, partikula-oholak edo zuntz-oholak erabil daitezke kanpoko estalduretarako,
eurak bakarrik edo estalita.
Kanporako estalduretarako, berriz, kanpoko girorako ohol kontratxapatuak baizik ezin dira erabili.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
326
4.2 Instalazioaren baldintzak
Arrastelak
Zurezko arrastelen ertzak 30 mm-ko puntapaxekin josi beharko dira, eta haien artean 20 cm-ko tartea
utzi behar da gehienez. Puntapaxak 15 mm sartu behar dira zurean (listoiaren ertzaren 3/5).
Arrastelak horizontalean edo bertikalean jarri behar dira ardatz paraleloen arabera eta hormatalaren
perimetro osoan; 500 mm-ko tartea izan behar da haien artean.
Eraikineko egiturako junturak ebakitzen dituzten arrastelek juntura horiek eten behar dituzte. Estal-
dura barrutik aireztatzeko, 2 metroko distantzian arrastel horizontalak jarri behar dira, eta 10 mm-ko tartea
izango da haien artean. Arrastel horizontal bakoitzak ebaki bat izan behar du gutxienez. Izkina edo
zokoa egiten duten arrastel bertikal guztiak elkarrekin josi behar dira
17.3. irudia. Zurezko oholekin eta taulekin eginiko kanpoko estaldura.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 327
Zurezko oholekin eginiko barneko estaldura
Zurezko oholak topean jarri behar dira, eta gutxienez bi listoiren euskarria izan behar dute (17.3. irudia).
Oholak arrasteletan josi behar dira iltzeak erabilita; iltzeak 45º-an josi behar dira mihiztaduraren mihian.
Oholen loturak ez badira egiten zurezko arrastelaren gainean, loturek ez dute bat egingo alboko
oholen loturetan.
Estalduraren eta sabaiaren eta lurraren edo zokaloaren artean 5 mm-ko tartea utzi behar da.
Zurezko oholekin eginiko kanpoko estaldura
Halako moldez jarriko da estaldura non barruko aldearen eta itxieraren artean hezetasun iraunkorra
agertzea galaraziko duen aireztapena izan behar baita etengabe.
Estaldurako piezen kokapenaren arabera, honako hauek bereizten dira:
Ohol horizontalak
Ohol bertikalak
Ohol diagonalak
Ohol horizontalak
Oholak horizontalean jartzen dira itxieran finkatutako zenbait arrastel bertikalekin josita; oholen artean
gehienez 60 mm-ko distantzia izan behar da.
Oholak beheko ertzaren inguruetan josi behar dira, eta hala, beheko oholaren goiko ertza zanpatzen
da. Iltze edo torloju galbanizatuak erabili behar dira, diametro txikikoak, zura pitzatu edo zartatu ez dadin;
luzeran, berriz, 70 eta 80 mm bitartekoak izan behar dute
Oholtzak
Ohol bakoitzak azpian duenaren goiko ertza estaltzen du (17.4. irudia). Gainjartze horizontalak gutxienez
30 mm-koa izan behar du. Ura oso ondo lerratzen da era horretako estalduretan, eta askoz hobea da
oholaren beheko ertzak tantakin itxura duenean amaieran. Aire-infiltrazioak, ordea, oso handiak dira, eta
ezinbestekoa da airearen kontrako barrera bat jartzea aireztapen-kameraren atzetik.
Estaldura mota honetan gehien erabiltzen diren neurriak 17.1. taulan bildu dira.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
328
OHOLEN NEURRI ERREALAK (mm)
ZABALERA ERABILGARRIA (mm)
22 x 95 65
22 x 120 90
22 x 145 115
17.1. taula: Oholtza- estalduretako neurririk arruntenak.
120 mm baino zabalera handiagoa duten oholek luzetarako arteka batzuk ohi dituzte atzeko aldean,
hezetasun-aldaketak zurean eragiten dituen mugimenduak gutxitzeko (17.5. irudia).
Ohol gainjarria
Era askotako profilak daude, ohol lautik hasita profil kurboetara. Edozein profil erabil daiteke uraren
lerradura bermatzen bada. Oholen zati estalia oholaren zabaleraren araberakoa izango da, gutxienez
7 mm-koa, baina oso toki euritsuetan 15 mm-koa izatea gomendatzen da.
Hona hemen neurririk arruntenak:
Oholen neurri errealak: 22 x 120 mm
Zabalera erabilgarria: 105 mm
17.4. irudia: Oholtza.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 329
Ohol mihiztatua
Ohol bakoitzaren beheko aldeak artekatua izan behar du, eta mihia goiko ertzean izan behar da
(17.7. irudia). Mihiztadurak gutxienez 10 mm-ko zabalera izatea gomendatzen da, baina handiagoa izan
daiteke oholaren zabaleraren arabera.
Estaldura mota honetan erabiltzen diren neurririk arruntenak 17.2. taulan bildu dira.
17.5. irudia. Oholen mihiztadura hezetasun-aldaketek eragindako mugimenduak gutxitzeko.
17.6. irudia. Ohol gainjarria.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
330
OHOLEN NEURRI ERREALAK (mm)
ZABALERA ERABILGARRIA (mm)
22 x 95 85
22 x 120 110
17.2. taula. Ohol mihiztatuko estalduretarako neurririk arruntenak.
Ohol bertikalak
Estaldura osatzen duten oholak bertikalean jarri behar dira, eta zabalera berdinekoak edo ezberdine-
koak izan daitezke. Alde bietan 15 mm gainjartzea gomendatzen da. Oholak altueran banatutako (400
eta 600 mm) arrastel horizontalen gainean josi behar dira. Itxieraren eta estalduren arteko aireztapena
errazteko, arrastelak artekatu egin daitezke aurrealdean, luzera txandaka etenda, edo bestela estaldura
arrastel bikoitzaren gainean jartzen da.
Oholak lotzeko moduaren arabera, estaldura bertikalen artean bi talde bereizten dira:
Gainjarritako juntura-estalkiekin banatutako oholak
Ohol gainjarriak edo mihiztatuak
17.7. irudia. Ohol mihiztatua.
17.8. irudia. Elkarren gainean jarritako juntura-estalkiekin banatutako oholak.
Elkarren gainean jarritako juntura-estalkiekin banatutako oholak
Bi eratakoak izan daitezke: estaldura zabaleko oholak edo estaldura estuko oholak (17.8. irudia).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 331
Ohol gainjarriak
Gutxienez 10 mm-ko zabalera izan behar dute, eta gainjarritako edo mihiztaturiko oholen kokapenak
ura etengabe lerratzeko modukoa izan behar du (17.9. irudia).
Diagonaleko estaldurak
Era honetako estalduretarako baliagarria da estaldura horizontalei eta bertikalei buruz esandako guztia.
Ez da gomendatzen ez ohol gainjarririk ez oholtzarik, eta arreta berezia jarri behar da pareten okerduran
eta ateen eta leihoen arteko elkargunean.
17.9. irudia. Ohol gainjarriak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
332
55 AARRAAUUDDIIAA
NTE Estaldurak, MOPU, 1987
66 BBIIBBLLIIOOGGRRAAFFIIAA
Carpintería de la edificación. Egilea: Jaime Ortiz Gutiérrez. Ed.: Fundación Escuela de la Edificación,
Madril, 1994. 337 or.
“Liburu honetako atal batean barnerako eta kanporako erabiltzen diren zurezko estaldura nagusiak
azaltzen dira”.
Carpintería de madera – Carpitería de recubrimientos. Comunicación nº 2 II Jornadas Nacionales de la Madera en Construcción. Egilea: Javier Martín Fernández. Ed.: INIA-ANCOP, Madril, 79 or.
“Zurezko lurrez gain, estalduren eta sabaien zenbait adibide eta diseinu azaltzen dira”.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 333
77 HHOORRNNIITTZZAAIILLEEAAKK
ALBERCH, S.A. Mataroko errepidea, 27
179 posta-kutxa
08910 Badalona. Bartzelona
Tel.: 93 389 42 00
Faxa: 93 389 44 42
Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza:
ANGEL DE LA ORDEN- MASOVA, S.A. Madrilgo errepidea, z.g.
42005 Soria
Tel.: 975 22 60 61
Faxa: 975 22 86 26
Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza:
BLASCO, CONSTRUCCIONES EN MADERA, S.L. Arturo Lledó, 36-38
03008 Alacant
Tel.: 96 528 75 22
Faxa: 96 528 31 71
Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Paretak eta sabaiak
2. mota: Moldurak
3. mota: Tabikeak
BMC MADERAS, S.A. Aluminio, 230 park.
47012 Valladolid
Tel.: 983 29 18 18/29 29 29
Faxa: 983 29 81 00
Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza:
1. mota: Eskailerak
2. mota: Atetzarrak eta hesiak
3. mota: Frisoak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
334
BRICO BLOCK, S.A. Tenblequeko errepidea, z.g.
45860 Villacañas. Toledo
Tel.: 925 10 09 00
Faxa: 925 10 00 88
Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza (bernizatuak eta lakatuak):
1. mota: Markoak eta moldurak
2. mota: Zokaloak
CARPEMA, S.A.
Alacanteko 332. errepidea, 221. km.
46700 Gandia. Valentzia
Tel.: 96 281 51 50
Faxa: 96 281 50 71
Zurezko estalduren fabrikazioa:
1. mota: Markoak eta aurremarkoak
2. mota: Zur trinkoko –moldura apaingarriak
3. mota: Zokaloak
4. mota: Listoiak
5. mota: Forruak
6. mota: Brikolajea
GRUPO DAYFOR-POSTDIMAN, S.L. 23. posta-kutxa
13250 Daimiel. Ciudad Real
Tel.: 926 85 01 26
Faxa: 926 85 08 75
Zurezko estalduren fabrikazioa (melamina, puriplasa eta formika):
1. mota: Estaldura apaingarriak (panelak, izkinak eta akaberak)
2. mota: Manparak
3. mota: Orriak eta juntura-estalkiak
4. mota: Armairu multzoak eta aurrealdeak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 335
INDUSTRIAS PARSAN, S.L. Huescako errepidea, 12. km.
50830 Villanueva de Gallego. Zaragoza
Tel.: 976 18 61 75
Faxa: 976 18 53 12
Moldura trinkoen fabrikazioa
LAPEYRE ESPAÑA, S.A. 152 Errepide Nazionala, 24,900 km
08400 Granollers. Bartzelona.
Tel.: 93 846 32 27
Faxa: 93 846 35 51
Zurezko estalduren fabrikazioa eta hornikuntza:
MADERAS DEL NOROESTE, S.A. San Pedro errepidea, 280-300
15405 Ferrol. A Coruña
Tel.: 981 31 61 00
Faxa: 981 32 81 54
Zurezko estalduren hornikuntza:
1. mota: Frisoak
2. mota: Moldurak
3. mota: Eskailerak
MADERAS SORIANO, S.A. Bayas industrialdea, C-P 32 kalea
09200 Miranda de Ebro. Burgos
Tel.: 947 31 09 03
Faxa: 947 33 06 42
Zurezko estalduren hornikuntza:
1. mota: Hainbat zurekin eginiko frisoak eta moldurak: iparraldeko pinua, Galiziako pinua,
sapellya, Oregoiko pinua, lerki-pinua, haritza, jatoba eta zedroa
2. mota: Inportazioko eta nazioko diseinuko taula apaingarriak
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
336
MARCOS MARTINEZ MINGUELA, S.A. San Miguel etorbidea, 80
47420 Iscar. Valladolid
Tel.: 983 61 18 63/61 12 00
Faxa: 983 62 01 49
Zurezko estalduren fabrikazioa:
1. mota: Moldurak, zokaloak edo ageriko gainmarkoak edo markoak, D.M. eta zur trinkoa-
rekin xaflatuak
2. mota: Jasotzeko markoak eta zuzeneko markoak
MOLDURAS DEL NOROESTE, S.L. La Barcala, 10
15660 Cambre. A Coruña
Tel.: 981 66 13 58
Faxa: 981 66 23 52
Zurezko estalduren fabrikazioa:
1. mota: frisoak (Frisonoble eta Frisolar)
MOLDURAS DICARMO, S.L. Las Persianas, 8
03630 Sax. Alacant
Tel.: 96 547 56 34/547 50 17
Faxa: 96 547 56 12
Zurezko estalduren fabrikazioa:
1. mota: MDF juntura-estaldurak
2. mota: MDF orriak
3. mota: MDF estaldura apaingarriak
MOSTOLES INDUSTRIAL, S.A. Granada, z.g.
28935 Móstoles. Madril
Tel.: 91 613 02 00
Faxa: 91 614 51 08
Zurezko estalduren fabrikazioa:
1. mota: Paretetako estaldura
2. mota: Tabikeak
3. mota: Tabike armairuak
4. mota: Sabaiak
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 337
RAMOS TANARRO Antonio Lopez, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60/56 39
Faxa: 91 569 66 60
Zurezko estalduren hornikuntza:
1. mota: Frisoak
2. mota: Moldurak
SIERRA DE NEILA, S.A. Neilako errepidea, z.g.
09670 Quintanar de la Sierra. Burgos
Tel.: 947 39 50 00
Faxa: 947 39 50 00
Zurezko estalduren fabrikazioa:
1. mota: Panel bernizatua
2. mota: Paretak
LANBIDE EKIMENA
338
PPRROODDUUKKTTUU BBEERREEZZIIAAKK
11 ZZUURR MMIIKKRROOLLAAMMIINNAATTUUAA
1.1 Definizioa
Zurezko xaflak kolatuz lortzen den produktua da. Xafla guztiak kolatzen dira, elkarren paraleloan eta
zuntzaren noranzkoan.
Ingelesez LVL deritzo (Laminated Veneer Lumber). Oraingoz, Iparramerikan eta Finlandian baino ez
da fabrikatzen.
1.2 Aplikazioak
Egituretan aplikatzen dira gehienbat:
Habexken eta karga-habeen fabrikazioa
T bikoitzeko ebakidura duten habe-buru aurrefabrikatuak
Enkofratuak
Arima albeolatua duten metalezko habeen edo pisu txikiko metalezko habeen ordez erabil daiteke
produktu hau.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 339
1.3 Erabilitako materialak
Honako material hauek erabiltzen dira:
Zurezko xaflak
Itsasgarriak
Zurezko xaflak
Erabilitako xaflen lodiera 2,5 mm eta 4,8 mm bitartekoa da. Honako espezie hauek erabili ohi dira:
Oregoiko pinua, laritza eta Hegoaldeko pinu horia
Itsasgarriak
Fenol-formaldehido itsasgarriak erabiltzen dira.
1.4 Neurriak
Hainbat lodiera eta zabaleratako piezetan fabrikatu ondoren, ebaki egin daitezke behar diren neurrien
arabera, bereziki habexka aurrefabrikatuak egiteko (T bikoitzeko habexkak)
Honela saltzen dira:
24,4 m-ko edo hortik gorako luzerakoak; ohikoenak 14,6; 18,3 eta 20,1 m-koak dira.
19 eta 64 mm bitarteko lodierak. Aparteko zenbait kasutan 89 mm-koak ere izan dira. Gehien
erabiltzen den lodiera 45 mm-koa da.
610 edo 1.220 mm zabal diren piezetan fabrikatu ohi da; horri esker, horiekin egingo diren habearen
ertza mugagabea da ia erabat (18.1. irudia).
18.1. irudia. Zur mikrolaminatuaren neurriak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
340
1.5 Propietateak
Hauxe da zur mikrolaminatuaren eta ohol kontratxapatuaren arteko ezberdintasun nagusia: zur mikro-
laminatuen kasuan, xafletako zuntzaren noranzkoan elkarren paraleloan jartzen dira xaflak, eta piezaren
luzetarako noranzkoari jarraitzen diote. Ohol kontratxapatuan, berriz, elkarren ondoko xafletako zuntzek
90º-ko angelua egiten dute. Ohol kontratxapatuak nahiko erresistentzia ona du, bai zuntzaren paraleloan,
bai perpendikularrean. Hala eta guztiz ere, kargak habeari eragiten dionean, ohol kontratxapatuak ez du
zur mikrolaminatuaren erresistentzia berdina, zeren eta habearekiko zuntz paraleloen noranzkoa duten
xaflek baizik ez baitute jarduten.
Ijeztatze paraleloari esker, uniformetasun handia lortzen da, eta aldi berean, propietateak aurreikus-
teko aukera handia dago.
Hona hemen tentsio onargarrien erresistentzia mekanikoari buruzko datuak:
Flexioarekiko erresistentzia 196 Kp/cm2
Zuntzaren konpresio paraleloarekiko erresistentzia 189 “
Zuntzaren konpresio perpendikularrarekiko erresistentzia 35 “
Zuntzaren trakzio paraleloarekiko erresistentzia 129 “
Ebakitzailearekiko erresistentzia 20 “
Elastikotasun-modulua 140.000 “
Oso homogeneoak dira eta neurriak ez dira asko aldatzen, zuraren akats naturalak oso sakabanatuta
baitaude edo kendu egin baitira.
Lantokian bertan ebaki daiteke nahi diren neurrien arabera. Loturari edo konexioari buruzko xeheta-
sunak zur trinko zerratuarenaren oso antzekoak dira. Hala eta guztiz ere, ebaketa bereziak, ahokadurak
edo zuloak fabrikatzailearen gomendioei jarraituz egin beharko lirateke.
Produktuaren itxurak ia ez du garrantzirik. Akabera onak produktuaren kostu gehigarria eragiten du.
Zuretik eratorritako produktua denez gero, suarekiko erresistentzia zur trinko zerratuaren edo xaflaturiko
zur kolatuaren erresistentziarekin pareka daiteke. Produktua fabrikatzeko fenol formaldehidozko kola
erabiltzen da, eta inertea denez, eta ez dute sua handitzen edo hedatzen. Beroak ez du eraginik zurezko
xaflen loturan.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 341
1.6 Kalitate-markak
Zur mikrolaminatua fabrikatzeko, kalitatea ziurtatzeko sistema ezarri beharra dago.
Zur mikrolaminatuaren propietateak fabrikazio-prozesuan erabiltzen diren lehengaien kalitatearen
araberakoak dira, baita ekoizpen-prozesuko faseko kontrolaren araberakoak ere.
Canadian Construction Materials Centre erakundeak (CCM) Kanadan merkaturatzen diren LVLren
entseguko emaitzak argitaratzen ditu. Halaber, AEBetako fabrikatzaile gehienek Council of American
Building Officials (CABO) erakundearen ebaluazio-txostena dute.
1.7 Araudia
Gaur egun, ASTM (American Standard Material Test) produktuaren gaineko araua egiten ari da.
Europar Batasunaren araudian eremuan ez dago produktuaren gaineko araurik. Halakoetan, produk-
tua dokumentatu ahal izateko, Egokitasun Teknikoko Dokumentuetara jotzen da.
1.8 Bibliografia
Wood reference handbook. Egilea eta Ed.: Canadian Wood Council/Conseil Canadien du Bois,
Otawa – Kanada, 1991, 165 – 171 or.
“Zuraren erabileraren teknikari buruzko dibulgazio-argitalpena da, eta zur mikrolaminatuaren gaineko
atal bat du, fabrikazio-prozesuaren eta ezaugarrien azalpenak ematen dituena”.
1.9 Hornitzaileak
EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A.-E.A.B.S., S.A. Sauce, 28
28942 Fuenlabrada. Madril
Tel: 91 607 01 70
Faxa: 91 607 01 70
Zur mikrolaminatuaren hornikuntza
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
342
22 HHAABBEEXXKKAA AAUURRRREEFFAABBRRIIKKAATTUUAAKK
2.1 Definizioa
Habexka aurrefabrikatuak egiturako produktuak dira, eta oinarrizko bi material erabiltzen dituzte: zura
eta ohola (edo zura eta metala), eta normalean T bikoitzeko ebakidurako habexkak osatzen dira.
Buruak zur zerratuzkoak, zur xaflatuzkoak edo zur mikrolaminatuzkoak dira. Arima, berriz, oholez-
koa, kontratxapatuzkoa eta txirbil orientatuzkoa izaten da, eta batzuetan zuntz-ohol gogorrezkoak
eta metalezkoak.
Habexka aurrefabrikatuek aukera ugari ematen dute neurrien aldetik; ebakidura T bikoitzekoa edo
kaxakoa izan daiteke; arima oholezkoa edo metalezkoa izan daiteke, eta burua hainbat material trinkozkoa.
Hala eta guztiz ere, atal honetan zur mikrolaminatuzko burudun T bikoitzeko ebakidurakoez eta ohol
kontratxapatuzko arimakoez arituko gara gehienbat; izan ere, Iparramerikan gaur egun forjatuzko habex-
katan zerratutako zuraren tokia hartzen ari da.
2.2 Aplikazioak
Bizitokitarako eraikuntzetan edo industria-eraikuntzetan bigarren mailako egitura osatzeko erabiltzen
dira produktu aurrefabrikatu hauek:
Forjatuzko habexkak
Merkataritzako edo industriako eraikinetako teilatuetako uhalak
2.3 Habexka aurrefabrikatu motak
Bi eratakoak izan daitezke habexka aurrefabrikatuak:
Zura - ohola
Arima ohol kontratxapatu batekin edo birekin edo txirbil orientatuekin osatzen da, eta burua zur zerra-
tuzkoa, laminatuzkoa edo mikrolaminatuzkoa da.
Ebakidurak kaxan edo T bikoitzean egin daitezke (18.2. irudia).
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 343
Zura - metala
Kasu honetan metalezko sareta edo xafla tolestu batekin dago osatuta arima, eta mekanikoki lotzen
da zurezko buruekin (18.3. irudia).
Lehenago esan dugunez, gaur egun zur mikrolaminatuzko burua duten T bikoitzeko habexkak dira
nagusi.
18.2. irudia. Zur-oholarekin aurrefabrikaturiko habexken ebakidura motak.
18.3. Zur-metalarekin aurrefabrikaturiko habexkak.
2.4 Propietateak
Habeak egonkorrak dira neurrien aldetik, arinak, eta egonkorrak. Flexioarekiko erresistentzia uniformea
dutenez eta arinak direnez, egokiak dira argi handietan jartzeko eta etxebizitza edo saltokietarako zin-
briak eraikitzeko.
Erresistentzia/pisu erlazio ona dute. Kasurako, 241 mm-ko ertzeko eta 8 m luze den habe aurrefa-
brikatu batek 23 eta 32 kg bitarteko pisua izan dezake. Horrenbestez, eskuz jar daitezke, eta, horren
ondorioz, kostu txikiagoa dute eta denbora aurrezten da obran jartzeko.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
344
Oro har, habeak egitean, zirkulu-formako zuloak egiten zaizkie ariman, instalazio elektrikoa eta sani-
tarioa igarotzeko. Nahi izanez gero, zulo horiek estali egin daitezke.
Habexken buruetan erraz instalatzen dira habearteak.
2.5 Materialak
Honako material hauek izaten dira T bikoitzeko habexketan:
Zur zerratua
Zur mikrolaminatua
Ohol kontratxapatuak
Txirbil orientatuen oholak
Fenol-formaldehidozko itsasgarriak
Buruetan (edo hegaletan) zur mikrolaminatuzko piezak erabili ohi dira, eta batzuetan zur zerratua edo
xaflatua. Pieza horiek horzdun loturen bidez elkartzen dira, nahi den luzera emateko.
Ariman ohol kontratxapatuak edo txirbil bideratuzko oholak erabiltzen dira. Arimako oholak kolatuta
elkartzen dira topeko loturak, alakatuak edo mihiztatuak erabiliz.
Gero eta gehiago erabiltzen da txirbil orientatuzko oholak.
Era horretako habexkak neurri askotan fabrikatzen dira. Habexka luzeetan, horzdun lotura erabiltzen
da buruetan. Arimetan, berriz, topeko loturak, horzdunak, mihiztatuak edo alakatuak.
2.6 Neurriak
Ertza 241 eta 508 mm bitartekoa izan daiteke, baina batzuetan 762 mm-koa ere izan daiteke. Ertz
ohikoenak 300 mm-koak dira.
Hegalaren lodiera 45 eta 89 mm bitartekoa izan ohi da. Etxebizitzetako forjatu-habexketan, 45 mm-
koak dira ohikoenak.
Arimaren lodiera 9,5 eta 12,7 mm bitartekoa izaten da.
3 eta 9 kp/m-ko pisua izaten dute. (18.4. irudia)
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 345
18.4. irudia. T bikoitzeko habexka baten ebakidura tipikoa.
2.7 Obran jartzea
Zura lantzeko erabiltzen diren tresna berak erabiliz ebaki daitezke era honetako habexkak. Hala eta
guztiz ere, habexken hegalak ez dira ebaki edo zulatu behar; ebakiren bat egiten bada, fabrikatzailearen
gomendioak jarraitu beharko dira.
Habexka aurrefabrikatuetako ariman zuloak egin daitezke kableak eta hodiak sartzeko bertatik.
Fabrikatzaile bakoitzak argi eta garbi ezartzen ditu bere katalogoan haien itxura, neurriak eta kokapena.
Orokortzerik ez dagoenez, fabrikatzaileak zehaztutakoa eta gomendutakoa jarraitu behar da beti. Hori
guztia zehatuta ez badago, eta zuloak egin nahi badira, fabrikatzailearen oniritzia beharko litzateke.
Gainera, euskarrietako eta uneko kargen eragina izan dezaketen puntuetan egin daitezkeen errefor-
tzuak zehaztu behar dituzte fabrikatzaileek. Errefortzu horien helburua gilbordurarik ez gertatzea da.
Goiko aldeari eragiten dioten kargak euskarrietara bertikalean lekualdatzeko, baliteke pieza berriak
behar izatea. Pieza horiek zur zerratuzkoak, ohol kontratxapatuzkoak, txirbil orientatuzkoak eta neurri
txikiagoko habexka aurrefabrikatuzkoak izan daitezke.
Bilbadura guztiak fabrikatzailearen gomendioen arabera egin beharko lirateke.
Habexkak jartzean, behar bezala eskoratu beharko lirateke. Habexketatik pisua eseki beharra badago,
kontuz ibili behar da barruko hegalari ez eragiteko.
Burdineria berezia erabil daiteke, xaflaturiko zur kolatuan erabiltzen denaren antzekoa; burdineria hori
fabrikatzaileen katalogoetan zehaztu ohi da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
346
2.8 Kalitate-markak
Materialen kalitatearen eta fabrikazio-prozesuko kontrolen araberakoa izango dira habexka aurrefa-
brikatuen funtzionamendua eta jokamoldea. Kontuan izan behar da hainbat eta hainbat produktu eta
ekoizpen-prozesu erabil daitekeela. Hortaz, beharrezkoa da fabrika kalitatea bermatzeko sistema baten
jabe izatea.
Produktua merkaturatu baino lehen, entsegu zorrotzak egin behar dira erresistentziaren aldetik dituen
ezaugarriak ebaluatzeko eta finkatzeko.
Canadian Conference of Building Officials Centre erakundeak (CCMC) Kanadan merkaturaturiko
habexka aurrefabrikatuen entseguen gaineko emaitzak argitaratzen ditu.
International Conference of Building Officials (ICBO) erakundeak produktua ebaluatzeko Acceptance
Criteria for Prefabricated Wood I-Josit agiria argitaratu du.
2.9 Araudia
AEBetan sortu berria den ASTM D 5055 Standard Specification for Establishing and Monitoring Structural
Capacities of Prefabricated Wood I-Joist arauak erresistentziako balioak eta kalitate-kontroleko eskaki-
zunak ezartzeko prozedura operatiboak zehazten ditu.
Europar Batasunean ez da produktu honi buruzko araurik.
2.10 Bibliografia
Wood reference handbook. Egilea eta Ed.: Canadian Wood Council/Conseil Canadien du Bois,
Otawa – Kanada, 1991, 165 – 171 or.
“Zuraren erabileraren teknikari buruzko dibulgazio-argitalpena da, eta tiratan xaflaturiko zuraren
gaineko atal bat du, fabrikazio-prozesuaren eta ezaugarrien azalpenak ematen dituena”.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 347
2.11 Hornitzaileak
COBERLITE, .S.L. Valenti Almirall 2, 3. A.
08206 Sabadell. Bartzelona
Tel.: 93 725 35 41
Faxa: 93 725 35 41
Xaflazko arima eta altzairu pikortuko metalezko teilak dituzten habexka aurrefabrikatuen hornikuntza. EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A.-E.A.B.S., S.A. Sauce, 28
28942 Fuenlabrada. Madril
Tel: 91 607 01 70
Faxa: 91 607 01 70
Tiratan xaflaturiko zuraren hornikuntza
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
348
33 TTIIRRAATTAANN XXAAFFLLAATTUURRIIKKOO ZZUURRAA
3.1 Definizioa
Egituretan erabiltzeko produktua da, luzetara jarritako, kolatutako eta prentsatutako zurezko xaflez
eginiko tirekin osatua. Zuretik lortzen den diskretizazioari esker, material berri “optimizatua” lor daiteke;
halakoetan homogeneotasuna baizik ez dago, ez baita adabegirik izaten. Merkatuan PSL deritzo (Parallel
Strand Lumber).
3.2 Aplikazioak
Hauexek dira aplikazio nagusiak:
Argi ertaineko habeak
Estalkiko armadurak
Zutabeak
Egiturazko elementu ertainak eta handiak, merkataritzako eraikuntzetan erabiltzen direnak
3.3 Erabilitako materialak
Honako material hauek erabiltzen dira fabrikazioan:
Zurezko xaflak
Itsasgarriak
3.4 Ezaugarriak
Erresistentzia mekaniko handia izatea da ezaugarri nagusia.
Gainera, zur mikrolaminatuaren antzeko ezaugarri mekanikoak ere baditu; hona hemen balio onargarriak:
Flexioarekiko erresistentzia: 200 kp/cm2
Elastikotasun-modulua: 140.000
Azken produktuaren hezetasuna % 11koa da; zura erabiliko den giroko oreka higroskopikoko heze-
tasunari dagokiona, gutxi gorabehera. Tiratan xaflaturiko zurak ia ez du aldaketarik neurriei, lermei, kopa-
durei, kurbaturei edo arrailei dagokienez.
Oso produktu egokia da habe eta zutabe gisa erabiltzeko.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 349
Estetikaren aldetik, oso material erakargarria da; hori dela-eta, oso egokia da itxura ona lortu nahi
denean. Ekoizpen-prozesuko azken fasean lixatu egiten da, azaleko akaberan kalitate handia izateko.
Kolaren lerro ilunak ditu, kolatutako zur xaflatuak bezalaxe, baina kasu honetan ugariagoak eta lodia-
goak dira.
Edozein eratako akabera mekanizatu, tindatu eta jaso egin daiteke, zur zerraturako erabiltzen diren
teknika berak erabiliz.
Ez du babesari buruzko arazorik.
Eskuaira handiko zur trinkoen moduan, edo zur xaflatuaren moduan, suarekiko erresistentea da,
eroankortasun termiko txikia baitu. Ikazte-abiadura txikia duenez, egonkortasun-denbora luzeak izatera
iristen da.
3.5 Neurriak
24 metrotik beherako luzerakoak fabrikatzen dira, gehienbat garraio arazoak direla-eta.
Zeharkako sekzioak 28 x 49 cm-koak izan daitezke, eta hauexek dira baliorik ohikoenak:
Zabalerak: 48, 89, 133 eta 177 mm
Ertzak: 241, 301 eta 355 mm
Behar den neurrien arabera ebaki daiteke lortzen den pieza. Halaber, neurri handiagokoak lor daitezke
bi pieza kolatuta,xaflaturiko zur kolatua fabrikatzeko erabiltzen diren antzeko teknikak erabiliz.
3.6 Kalitate-markak
Tiratan xaflaturiko zura Canadian Construction Materials Centre (CCMC) eta Council of American
Building Office (CABO) erakundeek ebaluatu eta onartutako produktua da.
Ekoizpen-prozesuen eta lehengaien kontrol zorrotza eskatzen du. Kalitate-kontrolari dagokionez,
azken produktuaren dentsitatea egiaztatzea da garrantzitsuena.
3.7 Araudia
Gaur egun ASTM (American Standard Material Test) produktuaren gaineko araua egiten ari da.
Europar Batasunaren araudiaren eremuan ez dago produktuaren gaineko araurik. Halakoetan, pro-
duktua dokumentatu ahal izateko, Egokitasun Teknikoko Dokumentuetara jotzen da.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
350
3.8 Bibliografia
Wood reference handbook. Egilea eta Ed.: Canadian Wood Council/Conseil Canadien du Bois,
Otawa – Kanada, 1991, 165 – 171 or.
“Zuraren erabileraren teknikari buruzko dibulgazio-argitalpena da, eta tiratan xaflaturiko zuraren
gaineko atal bat du, fabrikazio-prozesuaren eta ezaugarrien azalpenak ematen dituena”.
3.9 Hornitzaileak
EUROAMERICAN BUILDING SYSTEMS, S.A.-E.A.B.S., S.A. Sauce, 28
28942 Fuenlabrada. Madril
Tel: 91 607 01 70
Faxa: 91 607 01 70
Tiratan xaflaturiko zuraren hornikuntza
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 351
44 SSAANNDDWWIICCHH PPAANNEELLAAKK
4.1 Definizioa
Sandwich panelak produktu aurrefabrikatuak dira, material isolatzailezko arimak (apar sintetikoak izan
ohi dira) eta bi paramentuk osatutakoak; gehienbat zuretik eratorritako oholezkoak izaten dira paramentuak.
Definizio sinplifikatu hori aldatu egin daiteke, diseinuaren konplexutasun handiagotik hasita (zenbai-
tetan lurrun-barrera eta arrastela izaten dituzte) bertsio murritzagoetaraino, alde bakarreko taulak esate
baterako.
4.2 Egokitzapenak
Eraikuntzako itxieretan erabiltzen dira gehienbat produktu hauek, eta oro har bi eginkizun dituzte:
egiturakoa, estalkiaren euskarri gisa edo karga-pareta gisa, eta isolamendu termikoa, material isolatzai-
learekin eginiko arimari esker.
Hauexek dira erabilerarik arruntenak:
Estalkiaren euskarria; estalkiko egituraren uhalen edo pareen gainean panelak izaten dituzte.
Abantaila bat dute: oholak berak baino argi handiagoak gaindi ditzakete (2 m edo 3 m-rainokoak),
eta gainera konponbidea ematen diote isolamendu termikoari.
Agerian gelditzen den akaberako kanpoko ohola izan ohi dute, eta ondoren ez zaie beste
eragiketarik egin behar. Panelaren goiko aldean finkaturiko arrastelen gainean teila jar daiteke;
batzuetan fabrikan jartzen da.
Fatxadako paretak; karga bertikalei eta haizeari eusteko beharrak isolamendu termikoaren
beharrak betetzen dituzte. Kasu honetan, paramentuko oholak kontratxapatuzkoak edo txirbil
orientatuzkoak izaten dira.
Estalki makurtuen edo itxiera-pareten okerdura. Erresistentzia-funtziorik gabeko panelak dira.
Barneko akabera egiteko modua ematen dute, isolamendu termikoa oin-berriko eraikuntzetan
edo lehendik dauden eraikinak birgaitzeko lanetan sartuta.
Kasetoiak: estalkietan erabiltzen diren panelak dira eta argi nagusiak estaltzeko modua ematen
dute; eta teilatu-hegalaren eta gailurraren arteko distantzia gainditu ohi dute bitarteko eus-
karririk gabe.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
352
4.3 Materialak
Material hauek osa ditzakete panelak:
Zur zerratua: konifero-zurak erabili ohi dira. Luzetarako errefortzu gisa erabiltzen dira zenbait
alditan, eta nerbio sorta gogorra osatzen dute. Oso gutxitan erabiltzen dira barne-akabera
gisa mihiztatutako tauletan, estalitako oholak jartzen baitira haien ordez.
Zuretik eratorritako oholak: ohol mota guztiak erabiltzen dira ia (ikus gida honetako 2. atala
eta hurrengoak):
− Ohol kontratxapatua
− Txirbil orientatuak
− Partikula-ohola
− Dentsitate ertaineko zuntz-ohola
− Zuntz-ohol gogorra
Sandwich paneletako alde gisa erabiltzen dira. Erresistentzia handia behar denean, ohol
kontratxapatua edo txirbil bideratuko ohola erabiltzen da.
Kanpoko aldean gelditzen diren eta dentsitate ertaineko partikula edo zuntzez eratutako oholek
hezetasunarekiko erresistenteak izan behar dute (hidrofugoak).
Kartoi-igeltsuzko oholak, batzuetan landare-zuntzekin indartuta; ez dute erresistentzia-funtziorik,
barne-akaberakoa baizik.
Panelaren arima gisa erabiltzen diren apar sintetikoak. Hiru eratakoak izan daitezke:
− Poliestireno estrusionatuko apar zurruna
− Poliestireno hedatuko apar zurruna
− Poliuretano proiektatuko apar zurruna
Oholak eta apar-panelak kolatzeko itsasgarri bereziak. Urea-formolezkoak izan ohi dira.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 353
4.4 Tipologiak
Sandwich panel motarik arruntenei buruzko azalpena ematen da atal honetan. Neurriak eta eraikun-
tzako beste zenbait xehetasun gutxi gorabeherakoak dira. Fabrikatzaile bakoitzak panelak jartzeko sistema
eta diseinu bereziak ditu.
Bi ohol paramentu eta apar arima dituzten panelak
Paramentuetako oholak kontratxapatuak, partikulazkoak edo zuntzezkoak dira, eta lodierak 3 mm
eta 10 mm bitartekoak izaten dira. Oholetan kolatutako apar isolatzailearen arimak hainbat lodiera izan
ditzake, 40, 50, 60 80 eta 100 mm bitartekoak.
Beheko aldea, zenbait kasutan, ohol artekatua izaten da, zur trinkoko taula imitatzen duena, eta goiko
aldean teila atxikitzeko arrastela izan dezake.
16 eta 22 kp/m2 bitarteko pisua izaten dute. 90 cm eta 300 cm bitarteko baoetako argiak estal daitezke.
Zabalerarik ohikoena 60 cm da, eta luzera 12 cm eta 360 cm bitartekoa izaten da.
18.5.etik 18.11.rainoko irudietan panel hauen hainbat ebakidura mota agertzen da
18.5. irudia. Bi paramentu-oholeko sandwich panela.
18.6. irudia. Barneko ohol artekatua duen sandwich panela.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
354
18.7. irudia. Goiko oholean arrastela duen sandwich panela.
18.8. irudia. Mihi aizuneko lotura duen sandwich panela.
18.9. irudia. Arrastela eta lotura zur-erdika dituen sandwich panela.
18.10. Zur zerratuzko langaluzeen bidezko loturak dituen sandwich panela.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 355
18.11. irudia. Perimetro osoan mihiztaturiko sandwich panela.
Zurezko langaluzeak dituzten panelak
Beheko aldean ohol batekin, isolatzaile termikoko geruza batekin (zenbait alditan fabrikan proiektatua)
eta zur zerratuzko langaluzez eratutako luzetarako errefortzuekin osatutako panelak dira.
Kasetoiak izan ohi dira, teilatu-hegaletik gailurreraino pieza bakarrekin jartzen direnak.
Oholak zuretik eratorritako produktuak edo kartoi-igeltsuzkoak izan daitezke.
18.12. eta 18.13. irudietan panel mota honetako adibideak agertzen dira, eta adibide bakoitzean hainbat
irtenbide ematen da.
18.12. irudia. Modulu bakuneko langaluzeak dituzten zurezko panelak.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
356
18.13. irudia. Modulu hirukoitzeko langaluzeak dituzten panelak.
Sandwich ohol-panelak
Mota honetako paneletan, paramentuak zurezko oholekin eta oholetan kolaturiko poliestirenozko
aparrarekin osatzen dira. Panelaren zabalera taularen zabalerara mugatzen da (150 mm gutxi gorabehera).
Egia esan, isolamendu termiko handiagoa eta ohol sinpleak baino karga-ahalmen askoz handiagoak
dituen ohiko taula mota da.
Arimaren zabalera 50, 70 eta 70 mm-koa izan daiteke, eta oholarena 25 mm ingurukoa da. Estaltzen
duten baoaren luzera oso altua da, eta 2,50 eta 6 metro bitartekoa da paneleko ertzaren eta kargen arabera.
18.14. irudian, panel mota honen adibide bat azaltzen da
18.14. irudia. Sandwich ohol-panelak.
Zurgintzako Materialak eta Produktuak
LANBIDE EKIMENA 357
4.5 Propietateak
Sandwich panelak produktu konposatuak direnez, fabrikatzaileak zehaztu behar ditu propietateak
panel horien dokumentazio teknikoan.
Hauexek dira sandwich panelen propietate fisiko eta mekaniko nagusiak:
Transmisio mekanikoko koefizientea: arimaren isolatzaile termikoari esker, isolatzeko ahalmen
handiko produktua da.
Propietate mekanikoak: fabrikatzaileak, oro har, taulak ematen ditu euskarrien arteko tartea
kalkulatzeko, aplikaturiko kargen, panelaren lodieraren eta eskatutako deformazio-mugaren
arabera.
Panelaren erresistentzia eraginkorrak T bikoitzeko habeko lan-metodoa du oinarri; izan ere, habeko
hegalak paramentuen taulak dira, eta arraseko esfortzuei eutsi behar die arimaren aparrak.
Zenbait kasutan, panel osoaren itxurazko makurdurarekiko zurruntasunari (EI) buruzko datuak ematen
ditu fabrikatzaileak.
4.6 Araudia
Europar Batasunean ez dago sandwich paneletarako berariazko araudirik. Entsegu-ondorioetarako,
arau-proiektu hau erabil daiteke:
PrEN 789 Zurezko egiturak. Zuretik eratorritako panelen gaineko entseguak, egiturako erabi-
leretarako propietate mekanikoak zehaztekoak.
4.7 Kalitate-markak
Ez dago berariazko kalitate-markarik produktu hau Espainian ezartzeko. Laborategi espezializatuetan
eginiko entseguetara edo Egokitasun Teknikoko Dokumentuetara jo daiteke soilik.
Arotz Lanak eta Altzariak Neurrira Egin eta Instalatzea
LANBIDE EKIMENA
358
4.8 Bibliografia
Design and fabrication of playwood sandwich panels. American Plywood Association. AEB.
1986. 9 or.
“Sandwich panelak ohol kontratxapatuzko paramentuekin egiteari eta kalkulatzeari buruzko oharrak”.
Design and fabrication of playwood stressed-skin panels. American Plywood Association. AEB.
1987. 21 or.
“Tentsioko aldeekiko panelak egiteari eta kalkulatzeari buruzko oharrak (ohol kontratxapatuko para-
mentu batekin edo birekin eta zur indargarriko langaluzeekin eginiko panelak)
4.9 Hornitzaileak
CONDEPORT INDUSTRIAL Balmes 200, 3-5.
08006 Bartzelona
Tel.: 93 932 37 76 / 62 / 60
Faxa: 93 237 08 11
Sandwich panelen fabrikazioa eta hornikuntza
RAMOS TANARRO Antonio Lopez, 64
28019 Madril
Tel.: 91 569 66 60 / 56 39
Faxa: 91 659 66 60
Sandwich panelen hornikuntza
�������������