Phật Giáo và Vũ Trụ Quan - nigioikhatsi.net · Figure 30 Những phản ứng nguyên tử,...
Transcript of Phật Giáo và Vũ Trụ Quan - nigioikhatsi.net · Figure 30 Những phản ứng nguyên tử,...
1
Phật Giaacuteo vagrave Vũ Trụ Quan Lecirc Huy Trứ MSEE
tle8464953aolcom
trule9Gmailcom
December 2 2015
2
Mục Lục
Lời Noacutei Đầu 5
1 Tacircm nagravey đacircy chảy một dograveng thocirci 7
2 Sống trong an tacircm tự tại 11
3 Như khocircng magrave Coacute magrave Coacute cũng Như Khocircng 38
4 Thuở ban đầu ấy 41
5 Hiện Hữu lagrave gigrave 48
6 Thực tại lagrave gigrave 52
7 Tiểu Bộ Kinh Bāhiya Sutta 57
8 Vũ Trụ vạn phaacutep trong lỗ chacircn locircng 65
9 Vũ Trụ vagrave Nhacircn Sinh 73
10 Vũ trụ quan 74
11 Vũ Trụ chỉ lagrave một khaacutei niệm của yacute thức 81
12 Tacircm Phật Triacute Đạo 98
13 Đức Phật qua caacutei nhigraven của caacutec khoa học gia vagrave những vĩ nhacircn nổi tiếng 106
14 Caacutec Bồ Taacutet khocircng lịch sử phỏng vấn Đức Phật 113
15 Như Thị Viecircn Giaacutec 123
16 Lyacute Như Huyễn 124
17 Hạt Lacircn Hư Trần 131
18 Tương quan giữa Nguyecircn Tử vagrave Chủng Tử 137
19 Một Nguyecircn Tử trong Tiểu Vũ Trụ 141
20 Thần thocircng của khoa học 156
21 Tương đối luận 161
22 Bản lai khoa học của Phật Giaacuteo 164
23 Bản lai thiecircn văn của Phật Giaacuteo 171
24 Đức Thế Tocircn đatilde thấy vi trugraveng 177
25 Đức Phỗ Hiền Nhagrave Thiecircn Văn Vũ Trụ 181
26 Nhagrave Vũ Trụ vagrave Vật Lyacute Đức Quan Thế Acircm 186
27 Cổ nhacircn phương Đocircng đatilde thấy những tiềm Nguyecircn Tử 189
28 Tạng Quang Minh 194
29 Đốt thacircn thể cuacuteng dường chư Phật 201
30 Phật Giaacuteo chứng minh Khoa Học 209
31 Tương đồng vagrave Tương phản giữa Phật Giaacuteo vagrave Khoa Học 214
32 Phật Giaacuteo hợp nhất với Khoa Học 224
33 Ngũ Uẩn Giai Khocircng 231
34 Chiếu Kiến Vũ Trụ Giai Khocircng 236
35 Tuyệt đẹp của caacutei Chết 243
36 Caacutei Chết tuyệt vời của Đức Thế Tocircn 257
37 Tự migravenh thắp đuốc magrave đi 272
38 Đại dụng trong bagraven tay 279
Phần Phụ Lục 282
Tagravei Liệu Tham Khảo 302
3
Table of Figures
Figure 1 Vograveng Như Khocircng 6
Figure 2 Nhạn về tha 8
Figure 3 Macircy đầu socircng thắm toacutec người cuối socircng 9
Figure 4 Pine Plum and Cranes 1759 by Shen Quan (1682mdash1760) Hanging scroll ink
and colour on silk The Palace Museum Beijing 10
Figure 5 Huệ Khả vagrave Đạt Ma Sư Tổ 21
Figure 6 Bugravei Giaacuteng qua neacutet vẻ của họa sĩ Đinh Quang Tỉnh 25
Figure 7 Georges LemaicirctrePhoto courtesy of AIP Emilio Segr Visual Archives Dorothy
Davis Locanthi Collection 44
Figure 8 Đức Phật vagrave Bāhiya 58
Figure 9 Một di tiacutech của Phật Giaacuteo 62
Figure 10 Phật A Di Đagrave 64
Figure 11 Sự trugraveng hợp ngẫu nghiecircn đầy lyacute thuacute giữa vũ trụ vagrave cơ thể con người 74
Figure 12 Bồ Taacutet Long Thụ cugraveng với 84 vị Ma Ha Tất Đạt 79
Figure 13 Tagore amp Einstein tại Đức năm 1930 107
Figure 14 Latilde Động Tacircn 126
Figure 15 Baacutet Tiecircn Quaacute Hải 127
Figure 16 Lướt Soacuteng trong biển yacute thức của vũ trụ 134
Figure 17 Nguyecircn tử Hydrogen chỉ coacute 1 proton vagrave 1 electron 139
Figure 18 Nguyecircn tử Helium coacute 2 proton 2 neutron vagrave 2 electron 139
Figure 19 Hạt Proton trong nhacircn nguyecircn tử cấu tạo bởi 2 quark up +1 quark down 140
Figure 20 Size của Atom Nucleus Proton (Neutron) Quark and Electron 140
Figure 21 Nguyecircn tử Uranium 235 141
Figure 22 Biểu đồ phản ứng phacircn hạch Uranium 235 Trong biểu đồ hạt nhacircn U235 bị
phacircn ratilde thagravenh U236 Kripton vagrave Barium 141
Figure 23 Image credit Jerry Lodriguss 2009 of httpwwwastropixcom 142
Figure 24 Ở trong một nguyecircn tử 143
Figure 25 Lượng tử trong cơ thể chuacuteng sinh J Roche at Ohio University 144
Figure 26 Những gigrave tạo ra Dave Ed Uthman MD 145
Figure 27 Siecircu higravenh ảnh Superb Wallpapers via httpwwwdesktoplemmingcom 146
Figure 28 Lịch sử của một atom Lawrence Berkeley National Lab UC Berkeley US
Dept of Energy 146
Figure 29 Đagraven hồi vigrave nhiệt độ Gauss Centre for Supercomputing (GCS) Sabine Houmlfler-
Thierfeldt 147
Figure 30 Những phản ứng nguyecircn tử Pearson Education Inc 2011 148
Figure 31 Taacutei tổng hợp trước vagrave sau khi nhiệt độ nguội dần James N Imamura of
University of Oregon 149
Figure 32 Ngocirci sao đầu tiecircn NASAJPL-Caltech 149
Figure 33 Định tinh khổng lồ NASA ESA and F Paresce R OrsquoConnell and the WFC3
Committee 150
Figure 34 Nguyecircn tử mất acircm điện tử Nicolle Rager Fuller NSF 150
Figure 35 X-ray NASACXCCaltechSKulkarni et al Optical
NASASTScIUIUCYHChu amp RWilliams et al IR NASAJPL-CaltechRGehrz et al
151
4
Figure 36 Tony Hallas of httpwwwastrophotocom 151
Figure 37 Image credit NASA 152
Figure 38 Image credit 2009 Zappa via httpmacroworldscom 152
Figure 39 Image credit Anna of httpmtkilimonjaroblogspotcom 153
Figure 40 Những moacuten ăn khoaacutei khẩu 153
Figure 41 Tế bagraveo maacuteu Mohamed Zakzouk 154
Figure 42 Nguyecircn tử thay đổi liecircn tục trong cơ thể chuacuteng ta Youngester of
httptechnicalstudiesyoungestercom 156
Figure 43 Giaacuteo Sư Richard P Feynman 160
Figure 44 ESO the Visible MultiObject Spectrograph (VIMOS) at the VLT 161
Figure 45 Traacutei đất quay chung quanh Mặt Trời 173
Figure 46 Vũ Trụ với xum la vạn tượng 175
Figure 47 Big bang dưới con mắt của Phật Nhatilden 177
Figure 48 Phổ Hiền Fugen jap Darstellung aus dem Shokoku-ji in Kyoto (Edo-Periode)
181
Figure 49 Quan Acircm Bồ Taacutet 186
Figure 50 Ma Ni chacircu vương 197
Figure 51 Kim cương bất hoại xaacutec của một nhagrave sư ở trong bức tượng Phật qua X-ray 208
Figure 52 Tất cả do Tacircm tạo 219
Figure 53 Albert Einstein (1879-1955) viết về Phật Giaacuteo 227
Figure 54 Sơ Đồ Ngũ Uẩn Phaacutep Minh Hoa dựa vagraveo bagravei Ngũ Uẩn của Lecirc Sỹ Minh Tugraveng
235
Figure 55 Traacutei Đất với những vệ tinh nhacircn tạo quay chung quanh như mocirc higravenh nguyecircn tử
237
Figure 56 Stephen Hawking lyacute thuyết gia lừng danh về vật lyacute của Anh Quốc 239
Figure 57 Đức Phật tịch diệt (tranh Nhật Bản thế kỷ XVI) 257
Figure 58 Di tiacutech A Tigrave Đạt Ma bằng tiếng Phạn (Ấn Độ thế kỷ thứ II) 273
Figure 59 Kinh Đại Baacutet Niết Bagraven bằng tiếng Haacuten triều đại nhagrave Tugravey (581-618) 274
Figure 60 Đagraven gatildey tai tracircu 276
Figure 61 Bồ Taacutet Einstein 278
5
Lời Noacutei Đầu
Đức Phật lịch sử tuyecircn bố trecircn internet rằng Như Lai khocircng tranh luận với đời chỉ coacute
đời tranh luận với Như Lai magrave thocirci Những gigrave người triacute chấp nhận Như Lai chấp
nhận
Sư Triệu Chacircu mang baacutet gậy dạo khắp caacutec tugraveng lacircm vagrave tự khuyecircn migravenh như sau
七歲童兒勝我者我即問伊百歲老翁不及我者我即教他Trẻ con bảy tuổi hơn
ta thigrave ta hỏi noacute ocircng giagrave trăm tuổi chẳng bằng ta thigrave ta dạy va
Muốn khảo saacutet vũ trụ hiện hữu thigrave trước nhất phải biết rotilde chiacutenh migravenh hiểu rotilde người
chuacuteng sinh vagrave vạn vật rồi mới coacute thể nghiecircn cứu tới vũ trụ quan Thế necircn điều thực tiển
trước nhất cho nhacircn sinh lagrave quay trở về chiacutenh migravenh để biết migravenh lagrave ai từ đacircu tới đang
lagravem gigrave vagrave sẽ đi đacircu Đacircy lagrave những thao thức nan giải của nhacircn sinh từ lograveng tham sanh
huacutey tử hay đuacuteng ra từ tập quaacuten Tham Sacircn Si magrave ra tuy những thắc mắc vấn nạn nagravey higravenh
như nan giải nhưng khocircng phải lagrave khocircng coacute cacircu trả lời thiacutech đaacuteng vagrave phương caacutech giải
quyết hữu hiệu Muốn tigravem ra giải phaacutep giải thoaacutet chuacuteng ta phải coacute đầu oacutec cởi mở tiến bộ
biết loại trừ vocirc minh che lấp sự thật của vạn hữu bằng caacutech xử dụng phương phaacutep thực
tiển của khoa học lẫn tacircm sinh lyacute học cugraveng với hiện tượng luận thật tướng luận duyecircn
khởi luận vagrave đạo phaacutep chứng nghiệm tacircm lyacute vagrave siecircu higravenh học của Đức Phật Thiacutech Ca
Tocirci thường hay noacutei vagrave luocircn luocircn noacutei triết lyacute Phật Giaacuteo magrave tocirci trigravenh bagravey chỉ lagrave một
phương tiện nhacircn sinh quan ai biết đọc tiếng Việt đều coacute thể đọc chứ khocircng nhất thiết
phải lagrave Phật Tử Tuy nhiecircn đọc magrave hiểu hay khocircng hiểu hiểu caacutech khaacutec hiểu cao hơn
nữa đồng yacute hay khocircng đồng yacute thigrave cũng chẳng liecircn quan lẫn nhằm nhograve gigrave đến tocirci Vigrave tocirci
cũng như bạn cugraveng lagrave khaacutech quaacute giang nhờ người chegraveo đograve Phật Phaacutep độ qua socircng để tới
lsquobờ becircn tecircrsquo (bờ becircn kia) chỉ một lần thocirci khi bạn đatilde qua lsquobờ becircn tecircrsquo (bờ becircn kia) rồi thigrave
khocircng coacute chuyện trở lại lsquobờ becircn tecircrsquo (bờ becircn kia) nữa Trang Tử noacutei ldquoBecircn nagraveyrdquo cũng lagrave
ldquoBecircn kiardquo ldquoBecircn kiardquo cũng lagrave ldquoBecircn nagraveyrdquo Cốt tuỷ điacutech thực của đạo lagrave khi ldquobecircn nagraveyrdquo
ldquobecircn kiardquo khocircng cograven macircu thuẫn nữa Chỉ caacutei cốt tuỷ nagravey như một caacutei trục lagrave tacircm điểm
của vograveng trograven vagrave trả lời mọi thay đổi khocircng ngừng Noacute khocircng phải khối vuocircng để phacircn
biệt becircn nagravey becircn kia magrave higravenh cầu khocircng bờ bến Khocircng phải higravenh học phẳng 2 chiều
ngang dọc nhưng magrave higravenh cầu cong 4 chiều khocircng gian lẫn thời gian
6
Figure 1 Vograveng Như Khocircng
Taacutec giả của cuốn saacutech nổi tiếng Đạo của Vật Lyacute (The Tao of Physics) Vật Lyacute Gia Fritjof
Capra hỏi một nhagrave hiền triết Ấn Độ rằng nếu ocircng theo học Đạo với Ngagravei thigrave ocircng coacute phải
từ bỏ sự nghiệp nghiecircn cứu khoa học khocircng Nhagrave hiền triết trả lời một caacutech đơn giản
Trước hết ocircng phải lagrave con người thật sự trước khi lagrave một nhagrave chuyecircn mocircn Coacute nghĩa
điều tiecircn quyết lagrave phải thagravenh nhacircn trước khi thagravenh thacircn trong bất cứ latildenh vực chuyecircn mocircn
nagraveo ngay cả học Đạo Giaacuteo lyacute nhagrave Phật bao gồm cả tinh thần tacircm linh vagrave những phương
phaacutep khoa học thực tiễn nhất để giuacutep nhacircn loại lẫn caacute nhacircn tigravem lại được sự an lạc hạnh
phuacutec vagrave tự do trong cuộc đời lẫn trecircn thế giới bằng caacutech hợp thocircng hagravei hogravea với vũ trụ magrave
trong đoacute yếu tố chấp ngatilde tham sacircn si khocircng phải lagrave động lực chỉ đạo chi phối con người
nữa
Theo Thiền Sư Nguyệt Khecirc (kiến taacutenh tịch năm 1965 tại Hồng Kocircng) Triết lyacute vũ trụ
gồm 4 lớp khaacutec biệt Duy vật duy tacircm tacircm vật hợp một vagrave phi tacircm phi vật Lyacute luận kiến
lập của bagravei nagravey chỉ coacute thể diễn đạt đến cảnh giới Tacircm vật hợp một đối với cảnh giới
phi tacircm phi vật chẳng thể diễn đạt bằng lời noacutei văn tự cần phải y theo phương phaacutep tu
trigrave mới coacute thể tự nghiệm chứng Hogravea Thượng Duy Lực noacutei ldquoNếu muốn đạt đến cảnh giới
phi tacircm phi vật nhất định phải điacutech thacircn tu chứng mới đượcrdquo Caacutei phi tacircm vật nagravey đatilde
được kinh Phật diễn tả vagrave tocirci đatilde tư nghị trong saacutech Vocirc Tự Kinh kiến được kinh khocircng
chữ lagrave giaacutec ngộ phi tacircm phi vật
Trong bagravei Yacute Nghĩa Caacutei Chết Theo Quan Điểm Phật Giaacuteo phần Quan điểm chung của
Phật Giaacuteo về sự sống vagrave caacutei chết Hoang Phong viết lsquoSự Thậtrsquo [the Truth thực tại] do
Đấng Giaacutec Ngộ necircu lecircn liecircn quan đến thế giới vật chất vagrave cả phi vật chất bao hagravem tất cả
mọi latildenh vực hiểu biết của con người từ khoa học triết học cho đến đạo đức vagrave cả sự vận
hagravenh sacircu kiacuten của tacircm thức nơi mỗi caacute thể Nếu suy xeacutet thật kỹ thigrave chuacuteng ta cũng sẽ thấy
rằng tuy Sự Thật [thực tại] đoacute liecircn quan đến bản chất của toagraven thể vũ trụ thế nhưng
Đấng Giaacutec Ngộ magrave người ta cograven gọi lagrave Đức Phật chỉ nhấn mạnh đến những khiacutea cạnh
thật thiết thực lagrave những khổ đau magrave con người tự gacircy ra cho migravenh vagrave caacutec phương phaacutep
giuacutep họ tự giải thoaacutet khỏi những khổ đau đoacute Nếu nhigraven hai khiacutea cạnh ấy của Đạo Phaacutep
qua nhatilden quan của con người thuộc thời đại chuacuteng ta ngagravey nay thigrave sẽ thấy rằng cả hai
khiacutea cạnh đều thuộc vagraveo latildenh vực tacircm lyacute học (psychology) với yacute nghĩa thật bao quaacutet
của ngagravenh học nagravey Nếu nhigraven theo một goacutec cạnh thu hẹp vagrave thực dụng hơn nữa thigrave đấy lagrave
một ngagravenh y học gọi lagrave tacircm lyacute trị liệu (psychotherapy) nếu nhigraven theo một goacutec cạnh mở
rộng vagrave sacircu sắc hơn thigrave đấy lagrave một sự khaacutem phaacute kỳ diệu thuộc latildenh vực tacircm linh (spiritual
exploration) Thế nhưng mặc dugrave sự khaacutem phaacute thuộc latildenh vực tacircm linh ấy coacute siecircu việt đến
đacircu đi nữa thigrave Phật Giaacuteo nhất định cũng khocircng phải lagrave một tocircn giaacuteo mang tiacutenh caacutech thần
biacute diệu kỳ (a mystical mysticism) Niết Bagraven hay cứu caacutenh tối thượng của việc tu tập
7
trong Phật Giaacuteo khocircng coacute gigrave huyền biacute nhưng chỉ đơn thuần lagrave một thể dạng tacircm thức đang
hiển hiện trong triacute của mỗi chuacuteng ta tất nhiecircn lagrave với điều kiện thể dạng tacircm thần ấy đatilde
loại bỏ được cảm tiacutenh kiecircu căng của caacutei Ngatilde vagrave những thứ xuacutec cảm lsquonhất tacircm bấn loạnrsquo
phaacutet sinh từ caacutei tocirci ấy
Đạo Phaacutep (Dharma) do Đức Phật thuyết giảng khocircng phải lagrave những lời mặc khải của thần
linh cũng khocircng nhất thiết lagrave những lời giaacuteo huấn đạo đức của một đại hiền nhacircn magrave
đuacuteng hơn lagrave một khaacutem phaacute viecircn diệu của một Đấng Giaacutec Ngộ về lsquoSự Thậtrsquo (the truth
chacircn lyacute) của vũ trụ
Đạo Giaacutec Ngộ thagravenh tựu lagrave do biết tận dụng vagrave kiacutech thiacutech sự phaacutet triển tột cugraveng của Triacute
Tuệ vagrave Tacircm Thức để đạt tới Chacircn Lyacute Từ thực tại đoacute magrave nhacircn sinh coacute thể giải thiacutech vũ
trụ thế giới con người chuacuteng sanh vagrave những hiện tượng huyền biacute kỳ diệu của cuộc sống
trong thế gian nầy Vũ trụ lagrave ta Ta lagrave vũ trụ Vocirc lượng vật lagrave một một lagrave vocirc lượng Vũ
trụ sống động phức tạp như chuacuteng sinh nhưng nếu chuacuteng ta coacute thể hagravei hogravea hợp nhất với
vũ trụ thigrave vũ trụ sẽ cho ta vocirc lượng phaacutep Necircn hiểu caacutei ranh giới giữa vocirc minh vagrave giaacutec
ngộ giữa tỉnh vagrave điecircn giữa lư hỏa thuần thanh vagrave tẩu hỏa nhập ma chỉ như lagrave một sợi toacutec
khoacute thể minh giaacutec được bởi nhục nhatilden
Nguyện cuacuteng dường kinh tạng thơ hoa
Trải tam thế mộng một togravea sắc hương
Kiếp sau lagravem chim trong sương
Về bay hoacutea độ mười phương trời vagraveng
(Phạm Thiecircn Thư)
Tocirci đatilde khả lậu vagrave cố mạo muội tư nghị caacutei bất khả tư nghigrave thay vigrave im lặng tư nghi Tocirci
cũng xin cuacuteng dường thập phương hồi hướng cocircng đức của bagravei nagravey cho tất cả chuacuteng sinh
1 Tacircm nagravey đacircy chảy một dograveng thocirci
Tacircm nagravey đacircy chảy một dograveng thocirci Trecircn đầu macircy bay dưới bến socircng thẫm hagravenh giả ấy
xuống toacutec để lại cuối socircng Gioacute Đocircng hiu hắt becircn Socircng hagravenh giả một khi quaacute giang
khocircng quay lại Giả từ thế gian vocirc thường tự migravenh thắp đuốt triacute tuệ đi vagraveo hang nuacutei nơi
bờ becircn kia để nhập niết bagraven khocircng cograven nuối tiếc cố ngoaacutei lại mong tigravem ra người chegraveo đograve
lẫn con thuyền Baacutet Nhatilde đatilde đưa migravenh sang ngang để mong đaacuteo bĩ ngạn
Cuacuteng dường Thập phương
Vocirc lượng Phaacutep
8
Nước đi từ thủa bao giờ
Dograveng xuocirci người đứng trecircn bờ ngoacute xuocirci
Chừng đacircu dưới bến hoa tươi
Buộc thuyền xưa đatilde coacute người ngoacute socircng
(Động Hoa Vagraveng Phạm Thiecircn Thư)
Mượn chỉ đưa diều lecircn khỏi gioacute
Buocircng thuyền luacutec khaacutech đatilde sang socircng
(Vocirc Danh)
Soacuteng về xoacutea dấu chacircn khocircng
Bỗng dưng thuyền đatilde becircn dograveng chacircn như
(Sakya TTh)
Trong khoảng khắc đoacute hagravenh giả giaacutec ngộ được yacute lsquoMười con nhạn trắng về tha Như Lai
sở trụ trecircn tagrave aacuteo nacircursquo
Figure 2 Nhạn về tha
Vigrave khi
Socircng [Tacircm] nagravey chảy một dograveng thocirci
Macircy đầu socircng thẫm toacutec người cuối socircng
Mười con nhạn trắng về tha
Như Lai thường trụ trecircn tagrave aacuteo xuacircn
Vagraveo hang nuacutei nhập niết bagraven
Tinh anh nở đoacutea hoa vagraveng cửa khe
Sư lecircn choacutet đỉnh rừng thiền
Trong tim chợt thắp một viền tagrave dương
Ngoacuten tay nở nụ đagraveo hương
Cầm nghiecircng tịnh độ một phương diệu vời
Lecircn non ngắt đoacutea hoa nagravey
Soi nghiecircng đaacutey suối boacuteng ai nhạt nhogravea
Nom hoagravei chẳng rotilde lagrave ta
9
Tắm xong khoaacutec aacuteo haacutet ca về lagraveng
Mai sau thiacute chủ nagraveo nghe
Tigravem lecircn xin hỏi một begrave macircy xanh
Trần gian chagraveo cotildei mộng nagravey
Socircng Ngacircn tigravem một bến ngoagravei hoacutea duyecircn
(Động Hoa Vagraveng Phạm Thiecircn Thư)
Figure 3 Macircy đầu socircng thắm toacutec người cuối socircng
Ngựa xưa qua ải sương nagravey
Cograven nghe nhạn lạc kecircu hoagravei batildei socircng
Nước xuocirci gờn gợn macircy hồng
Tiếng ca lạnh thấu hoagraveng hocircn giục đograve
(Động Hoa Vagraveng Phạm Thiecircn Thư)
Phạm Thiecircn Thư đatilde mở ra một trang sử mới cho nền văn học Phật Giaacuteo Việt Nam trong
việc thi hoacutea kinh Phật vagrave mang giaacuteo nghĩa giải thoaacutet vagraveo thi ca dacircn tộc Mỗi khi nghe lời
thơ Đạo Ca ngacircm Đoạn trường vocirc thanh vagrave đọc Kinh Ngọc Kinh Thơ Kinh Hiền của
thi sĩ họ Phạm người ta như thể khocircng cograven phacircn biệt nổi biecircn giới giữa Đạo vagrave Đời magrave
dường như bị huacutet vagraveo một dograveng sinh lực khocircng gian vocirc tận dung hogravea mọi tư tưởng nhacircn
sinh Phải chăng đoacute lagrave neacutet đặc thugrave của Phật giaacuteo Việt Nam đatilde hơn một lần choacutei saacuteng qua
triều đại Lyacute Trần (Triacutech lời giới thiệu của Thượng tọa Thiacutech Tacircm Giaacutec trong Hội hoa
đagravem ndash NXB Văn nghệ 2006)
Baacutec Sĩ Đỗ Hồng Ngọc thuật lại qua tacircm sự với thi sĩ Phạm Thiecircn Thư noacutei ocircng thi hoacutea
Kinh Kim Cang trong 4 ngagravey 10 bagravei Đạo Ca ocircng chỉ viết trong 2 ngagravey tập trường thi
Động Hoa Vagraveng cũng chỉ 7 ngagravey liền động buacutet lagrave xonghellip
Rồi Hagravenh Giả sẽ tigravem một bến Ngacircn Hagrave trong vũ trụ để magrave hoacutea duyecircn đẹp như chuyện
Tống Biệt của Tản Đagrave Nước chảy huecirc trocirci Caacutei hạc bay lecircn vuacutet tận trời Trời đất từ đacircy
xa caacutech matildei Cửa động Đầu non Đường lối cũ Ngagraven năm thơ thẩn boacuteng trăng chơi
(Tản Đagrave tugraveng văn 1972) Quaacute tuyệt vời Vừa latildeng mạn vừa bi traacuteng vừa triacute dũng như
Dịch Thuỷ Ca Phong tiecircu tiecircu hề Dịch thuỷ hagraven Traacuteng sĩ nhất khứ hề bất phục hoagraven
10
(易水歌 風蕭蕭兮易水寒 壯士一去兮不復還) Hay Lộ tograveng kim dạ bạch
Nguyệt thị cố hương minh
Figure 4 Pine Plum and Cranes 1759 by Shen Quan (1682mdash1760) Hanging scroll ink and colour on
silk The Palace Museum Beijing
Như ngogravei buacutet cograven phoacuteng tuacuteng của Thi Sĩ vagrave Tu Sĩ Phạm Thiecircn Thư
Mugravea xuacircn mặc laacute trecircn ngagraven
Mugravea thu mặc chuacute bướm vagraveng tương tư
Động Nam Hoa coacute Thiền sư
Đổi kinh lấy rượu tacircm hư uống tragraven
(Phạm Thiecircn Thư)
Nhagrave thơ Phạm Thiecircn Thư từng lagrave một tu sĩ Phật giaacuteo từ năm 1964 ndash 1973 với phaacutep danh
Thiacutech Tuệ Khocircng Trong 9 năm ở chugravea ocircng đatilde tiếp cận tư tưởng nhagrave Phật vagrave kinh Phật
đatilde thấm đẫm trong caacutec saacuteng taacutec của ocircng Coacute thể noacutei giữa đạo vagrave đời đatilde hogravea trộn vagraveo vị tu
sĩ - nhagrave thơ Phạm Thiecircn Thư Chiacutenh vigrave đạo vagrave đời cugraveng tồn tại trong một con người necircn
nhagrave thơ đatilde hoagraven tục để tiếp tục tu tại gia cho đến hocircm nay Ở tuổi thất thập cổ lai hy
dường như nhagrave thơ Phạm Thiecircn Thư đang ldquohoagraven đồngrdquo Ocircng hồn nhiecircn trong nụ cười
trong suy nghĩ vagrave caacutech noacutei chuyện Mọi việc từng trải qua trong đời Phạm Thiecircn Thư
nhớ nhớ quecircn quecircn Nếu coacute người quen nagraveo ngồi nhắc lại ocircng sẽ ldquoagrave agrave nhớ rồirdquo Trong
cuộc sống những caacutei hữu higravenh như thacircn thể lẫn những điều vocirc higravenh như triacute nhớ rồi cũng
thagravenh hư khocircng Nhagrave thơ Phạm Thiecircn Thư vẫn tu thiền giữa chốn lao xao trong quaacuten cagrave
phecirc Hoa Vagraveng của migravenh ở cư xaacute Bắc Hải Sagravei Gograven lograveng ocircng nhẹ nhagraveng như cacircu thơ Macircy
đatilde qua cầu (Nhagrave thơ Phạm Thiecircn Thư Thi hoacutea kinh Phật Lacircm Diecircu Ca)
Mặc kệ yacute taacutec giả Tocirci chỉ kệ tacircm yacute tocirci mugravea xuacircn mặc kệ laacute trecircn ngagraven Mugravea thu mặc kệ
bướm vagraveng tương tư Chỉ coacute Ta ở động Nam Hoa mặc kệ kinh đổi rượu Tacircm Hư uống
cagraven
11
Tocirci thấy bầu trời xanh
Vagrave những đaacutem macircy trắng
Trời saacuteng chuacutec lagravenh
Đecircm tối thiecircng liecircng
Vagrave tocirci tự nghĩ
Thế giới đẹp tuyệt vời
(Lecirc Huy Trứ dịch)
I see skies of blue
And clouds of white
The bright blessed day
The dark sacred night
And I think to myself
What a wonderful world
(What A Wonderful World Louis Amstrong)
Trong Đạo Phật vagrave Khoa Học Phần giới thiệu Giaacuteo Sư B Alan Wallace học giả Phật
Giaacuteo Tacircy Tạng noacutei ldquoTrong số nhiều lĩnh vực coacute tương giao thi vị giữa Đạo Phật vagrave khoa
học hiển nhiecircn khocircng coacute điều gigrave cốt lotildei hơn vấn đề bản chất của tacircm vagrave khả năng chuyển
hoacutea tacircm theo hướng tiacutech cựcrdquo
Như vậy Chơn tacircm lagrave đầu nguồn của mọi vấn đề cũng lagrave caacutei cuối cugraveng của vograveng đi vagrave
đến trong toagraven bộ triết thuyết Đạo Phật gồm cả Nhacircn Sinh Quan vagrave Vũ Trụ Quan Chơn
Tacircm bao gồm tất cả Phaacutep Thế gian vagrave Xuất Thế gian (Phật Học Phổ Thocircng VI-VII trang
138-139 Thiacutech Thiện Hoa)
2 Sống trong an tacircm tự tại
Phật Giaacuteo Thiền Tocircng chủ trương bất khả tư nghị ngocircn từ khocircng bao giờ noacutei lecircn được
thực tại cuối cugraveng Trang Tử noacutei ldquonếu coacute ai hỏi về Đạo vagrave coacute ai trả lời thigrave người nagravey
khocircng hiểu người kiardquo Thế nhưng kinh nghiệm Thiền coacute thể trao truyền từ thầy qua trograve
vagrave thực tế noacute đatilde xảy ra qua bao nhiecircu thế kỷ bằng nhiều phương thức khaacutec nhau Thiền
được mocirc tả bằng bốn cacircu kệ như sau của Dr Suzuki
Giaacuteo ngoại biệt truyền Bất lập văn tự
Chỉ thẳng tacircm người Thấy taacutenh thagravenh Phật
Hay như những bagravei thơ dưới đacircy của caacutec Thiền Sư Việt Nam
Giaacuteo Ngoại
Giaacuteo ngoại necircn biệt truyền
Lacircu xa Phật Tổ sacircu
Nếu người cầu phacircn biệt
Aacutenh nắng tigravem khoacutei macircy
12
(Giaacuteo ngoại khả biệt truyền
Hy di Tổ Phật uyecircn
Nhược nhacircn dục biện điacutech
Dương diệm miacutech cầu yecircn)
Thiền Sư Minh Triacute ( - 1196)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
BIgraveNH Chữ lagrave chữ vagrave Thiền lagrave Thiền Chữ khocircng thể chở được caacutei khocircng chữ cho necircn
Thiền được truyền ngoagravei kinh điển Bạn coacute thể đưa hiện thực vagraveo chữ khocircng [khocircng] Dugrave
vậy bạn vẫn cần tới [phương tiện] kinh điển bởi vigrave bạn cần ngoacuten tay chỉ vagraveo mặt trăng
Hệt như bạn nghe tiếng chim hoacutet vagrave bạn tigravem caacutech ghi lại tất cả tiếng hoacutet vagraveo trong chữ
bạn biết ngay lagrave coacute nhiều thứ [acircm thanh] bị bỏ rơi ngoagravei chữ nghĩa Khi bạn đi bộ trong
rừng vagrave nghe tiếng chim hoacutet chung quanh bạn coacute cảm nhận rằng bạn đang nghe tacircm bạn
đang vang vọng [khocircng] (Bản dịch HT Thanh Từ)
Thiền Sư Việt Nam Hương Hải đatilde trả lời lsquovocirc yacute vocirc tacircmrsquo cho những cacircu hỏi lsquovocirc duyecircnrsquo
trong đoản luận trecircn
Swallow Flying
Nhạn bay trecircn khocircng
Boacuteng chigravem đaacutey nước
Nhạn khocircng yacute để dấu
Nước khocircng tacircm lưu boacuteng
(Nhạn quaacute trường khocircng
Ảnh trầm hagraven thủy
Nhạn vocirc di tiacutech chi yacute
Thủy vocirc lưu ảnh chi tacircm)
Hương Hải
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Si Độn
Thu về maacutet mẻ thiacutech trong lograveng
Taacutem đấu tagravei cao haacutet thong dong
Cửa thiền những thẹn người si độn
Biết lấy cacircu gigrave để truyền tacircm
(Thu lai lương khiacute sảng hung khacircm
Baacutet đấu tagravei cao đối nguyệt ngacircm
Kham tiếu thiền gia si độn khaacutech
Vi hagrave tương ngữ dĩ truyền tacircm)
13
Thiền Sư Tịnh Giới ( - 1207)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Noacutei như nhạc sĩ Trịnh Cocircng Sơn ldquophải biết sống hết migravenh trong mỗi saacutet na của hiện tại
Coacute thể vigrave một tuổi trẻ đatilde coacute cơ duyecircn đi qua những cổng nhagrave Phật necircn trong vocirc thức becircn
cạnh những di sản văn hoaacute Đocircng Tacircy goacutep nhặt được cograven coacute lời kinh kệ vocirc tigravenh nằm ở
đấyrdquo Đa số chuacuteng ta trưởng thagravenh tự tigravem hiểu về Đạo Phật cũng vigrave những nhacircn duyecircn
tigravenh cờ của những lời kinh kệ đoacute từ cha mẹ ocircng bagrave magrave ra Ta thấy nhạc của Trịnh Cocircng
Sơn bagraveng bạc yacute thiền với những Hạt bụi nagraveo hoaacute kiếp thacircn tocirci để một mai tocirci trở về caacutet
bụi Ocirci caacutet bụi tuyệt vời Cuộc trần gian một kiếp rong chơihellip Đường chạy vograveng quanh
một vograveng tiều tuỵ Khocircng coacute đacircu em nagravey khocircng coacute caacutei chết đầu tiecircn Trăm năm ở trọ
ngagraven năm con caacute ở trọ trong khe nước hiền Tocirci vui chơi giữa đời biết đacircu nguồn cội Tocirci
lagrave ai magrave yecircu quaacute đời nagravey Vagrave như chiacutenh nhạc sĩ thừa nhận lagrave cảm hứng bagravei haacutet ldquoSoacuteng về
đacircu từ cacircu kệ Gateacute gate paragateacute
Nhạc sĩ Trịnh Cocircng Sơn noacutei tiếp ldquoTừ mỗi caacutei ăn uống đi đứng nằm ngồi Khocircng lagravem
cocircng việc nagravey magrave nghĩ đến cocircng việc khaacutec Với tocirci đoacute cũng lagrave Thiền lagrave một caacutech sống
điacutech thực Tocirci vẫn tiếp tục thực tập caacutech sống như thế hagraveng ngagraveyrdquo Chuacuteng ta necircn hiểu lagrave
cơ thể ngũ uẩn của chuacuteng ta được cấu tạo với khả năng độc diễn (serial) ndash lagravem một việc
một luacutec chứ khocircng coacute thể lagravem nhiều việc một luacutec (multi-tasks) Đang lagravem việc nagravey magrave
tacircm yacute mơ mộng chuyện khaacutec vẫn lagrave quaacute trigravenh nối tiếp (serial processing) Toacutem lại tacircm
thức trocirci theo một chiều từ caacutei suy nghĩ nagravey tới caacutei suy nghĩ khaacutec khocircng bao giờ ngừng
chảy Tuy nhiecircn Trịnh Cocircng Sơn noacutei lsquoKhocircng lagravem cocircng việc nagravey magrave nghĩ đến cocircng việc
khaacutec Với tocirci đoacute cũng lagrave Thiềnrsquo higravenh như coacute nghĩa lagrave cố tigravenh hay cố yacute để cho tacircm viecircn yacute
matilde đầu oacutec đầy tưởng tượng saacuteng tạo cũng lagrave thiền
Theo Thi Sĩ Phạm Thiecircn Thư Thiền lagrave xoacutea bỏ caacutei tocirci xoacutea bỏ caacutei ngatilde xoacutea bỏ sự chiếm
hữu Thơ thiền noacutei lecircn những vẻ đẹp của sự tự do Vẻ đẹp trong thơ thiền khocircng khơi gợi
lecircn tư tưởng chiếm hữu Noacute chỉ gợi lecircn vẻ đẹp của cuộc sống cần phải được nacircng niu vagrave
bảo vệ
Thiền lagrave đời sống hagraveng ngagravey lagrave tacircm bigravenh thường như Matilde Tổ noacutei Caacutec Tổ chuacute tacircm đến
bản thacircn tĩnh tịnh tỉnh giaacutec ngay trong những cocircng việc hagraveng ngagravey Quaacuten niệm tacircm thức
vagrave luocircn giữ được tịnh tacircm trong từng khoảng khắc dugrave trong luacutec đang lagravem bất cứ điều gigrave
cũng sẻ đột nhiecircn kiến tiacutenh đi đến giaacutec ngộ luacutec nhacircn duyecircn viecircn matilden
Sống đời sống giản dị hagraveng ngagravey với một bản tiacutenh hồn nhiecircn chất phaacutec mộc mạc Thoạt
nghe qua thật rotilde ragraveng vagrave đơn giản như nhiều điều dạy khaacutec trong Thiền nhưng thực ra đacircy
lagrave một cocircng việc luyện tập tacircm thacircn yacute rất khoacute khăn Tigravem lại sự hồn nhiecircn chacircn thực của
bản lai diện mục phải trải một quaacute trigravenh tập luyện thử thaacutech với một cocircng phu tu luyện
tacircm linh đầy triacute tuệ vững chải Thiền lagrave taacutei luyện tập taacutei xử dụng luồn tam muội chacircn khiacute
thiecircn nhiecircn latildeng quecircn ở trong mọi chuacuteng ta
Khaacutec với kẻ phagravem phu sống hagraveng ngagravey cho chiacutenh migravenh với bản tiacutenh trời sanh cố hửu
lsquonhacircn chi sơ tiacutenh bổn thiện hay bổn aacutecrsquo Theo tocirci hiểu sống đời sống tự tại cho migravenh lagrave
14
khocircng sống trong tiacutenh bổn thiện lẫn bổn aacutec magrave chỉ thở để sống cograven thở cograven sống Sống
cho migravenh cograven chưa biết sống lagravem sao lagravem sao coacute thể bao đồng sống cho người khaacutec
Quaacuten chiếu được sự vocirc thường như hơi thở đoacute Sơ Tổ Truacutec Lacircm coacute lagravem bagravei kệ
ldquoThacircn như hơi thở ra vagraveo mũi
Đời giống macircy trocirci đỉnh nuacutei xa
Tiếng quyecircn từng chập vầng trăng saacuteng
Đacircu phải tầm thường qua một xuacircnrdquo
Khương Tăng Hội ở thế kỷ thứ 3 sau Tacircy Lịch được biết như lagrave vị khai tổ của Phật Giaacuteo
Việt Nam quaacuten niệm hơi thở
Thở
Hơi thở ra hơi thở vagraveo tự hiểu
Hơi thở ra hơi thở vagraveo tự biết
Đương luacutec ấy lagrave hiểu về sau lagrave biết
Hiểu lagrave hiểu hơi thở dagravei ngắn
Biết lagrave biết hơi thở sinh diệt thocirc tế chậm nhanh
Khương Tăng Hội
(Bản dịch TT Triacute Siecircu Lecirc Mạnh Thaacutet)
Cograven thở lagrave cograven sống cho migravenh cograven những chuyện thế gian lagravem tới đacircu hay tới đoacute khocircng
coacute chuyện gigrave coacute thể lagravem xong được cả khocircng thể lagravem sớm nghĩ sớm khocircng lagravem xong
kiếp nagravey thigrave kiếp tới lagravem tiếp khocircng necircn nuối tiếc bận tacircm dugrave ngagravey mai migravenh sẽ ra đi như
những người du hagravenh trong vũ trụ (time travellers) Caacutei tuyệt diệu lagrave khocircng coacute sự việc gigrave
trecircn đời nagravey phải hoagraven toagraven lagravem xong cả Chuacuteng ta khocircng thăm viếng thế gian nagravey để
lagravem xong những cocircng việc tạm bợ đoacute Sống với chiacutenh migravenh lagrave sống vocirc ngatilde sống ngay
trong caacutei vocirc thuỷ vocirc chung vocirc sanh vocirc diệt của Phật Phaacutep Cograven thở cograven sống hết thở hết
sống Sống hay khocircng sống rồi thigrave noacute cũng qua đi
Quaacuten chiếu như vậy để biết rotilde trecircn thế gian nagravey khocircng coacute chuyện gigrave coacute thể lagravem xong
được cả khocircng coacute caacutei gigrave để lagravem xong vagrave cũng khocircng coacute caacutei gigrave phải lagravem xong Lagravem xong
rồi thigrave cograven gigrave nữa để lagravem
Ngoại trừ tự thacircn Giaacutec Ngộ vagrave chứng đạt Niết Bagraven vagrave như Đức Thế Tocircn đatilde từng tuyecircn
bố
ldquoViệc sinh tử đatilde hết
Phạm hạnh đatilde lập thagravenh
Điều đaacuteng lagravem lagravem xong
Khocircng cograven taacutei sanh nữardquo
Phải chăng sống ở trecircn đời được goacutei gheacutem toagraven bộ trong tinh thần Đạo Thiền Truacutec Lacircm
của Phật Hoagraveng Trần Nhacircn Tocircng vagrave đatilde được quy tụ trong bagravei kệ
15
Cư trần lạc đạo thả tuỳ duyecircn
Cơ tắc xan hề khốn tắc miecircn
Gia trung hữu bảo hưu tầm mịch
ETHối cảnh vocirc tacircm mạc vấn Thiền
Tạm dịch
Sống ở trecircn đời theo với hoagraven cảnh magrave vui với đạo
ETHoacutei thigrave ăn mệt thigrave ngủ
Của baacuteu sẵn trong nhagrave khỏi tigravem kiếm
ETHứng trước cảnh vật magrave vocirc tacircm thigrave khocircng phải hỏi Thiền lagrave gigrave
(Trần Nhacircn Tocircng)
Trong bagravei Tigravem hiểu bagravei thơ thiền của Phật Hoagraveng Trần Nhacircn Tocircng Hagrave Thuacutec Minh viết
ldquoDuyecircnrdquo tiếng Phạn gọi lagrave Pratyaya Pali gọi lagrave Paccaya coacute nghĩa lagrave điều kiện Saacutech
Trung luận ghi ldquochuacuteng duyecircn hợprdquo (caacutec điều kiện hội đủ) ldquoTuỳ duyecircnrdquo tiếng Phạn gọi lagrave
Yatha-Pratyaya nghĩa lagrave thuận theo với biến đổi của hoagraven cảnh (điều kiện) Saacutech ETHại
Thừa Khởi Tiacuten Luận giải thiacutech ldquoChacircn Như rdquo coacute hai nghĩa nghĩa thứ nhất cũng giống
như Duy Thức Luận Chacircn Như lagrave chacircn lyacute tối cao Trecircn đời nagravey khocircng thể coacute caacutei gigrave tồn
tại độc lập tự noacute được mọi thứ đều do duyecircn khởi magrave thagravenh cho necircn tất cả lagrave ldquokhocircngrdquo
Nghĩa thứ hai ngoagravei chacircn lyacute tối cao ra Chacircn Như cograven lagrave biểu hiện của tacircm vừa ở trạng
thaacutei tịnh vừa ở trạng thaacutei động động-tịnh như một (động-tịnh nhất như) cho necircn gọi lagrave
Tacircm Chacircn Như Chacircn Như vừa coacute tiacutenh khaacutech thể vừa coacute tiacutenh chủ thể Noacutei caacutech khaacutec
Chacircn Như vừa bất biến vừa tuỳ duyecircn Cho necircn Trần Nhacircn Tocircng vừa theo với đời (tuỳ
duyecircn) nhưng khocircng bị đời locirci cuốn (bất biến)
ldquoSống ở trecircn đời theo với hoagraven cảnh magrave vui với đạordquo lagrave thuận dograveng đời magrave an nhiecircn với
đạo thay vigrave tu hagravenh lagrave đi ngược dograveng đời
ldquoETHoacutei thigrave ăn mệt thigrave ngủrdquo mới vội nghe qua tưởng chừng quaacute dễ nhưng thực ra người đời
lao vagraveo cảnh bon chen vigrave miếng cơm manh aacuteo cho necircn ăn khocircng ngon hay đoacutei vigrave khocircng
được ăn mệt khocircng được ngủ hay ngủ khocircng yecircn giấc lagrave chuyện thường tigravenh Mấy ai đatilde
thực hiện được điều tưởng chừng quaacute dễ dagraveng đoacute
Như đatilde thấy Phật Phaacutep khocircng coacute gigrave huyền biacute phức tạp cả Thế nhưng chacircn yacute của hai
chữ ldquobigravenh thườngrdquo coi vậy magrave khocircng dễ nắm Cần phải học hỏi (tu) mới giaacutec ngộ (chứng)
được caacutei chacircn lyacute bigravenh thường giản dị đoacute
Chỉ vị phacircn minh cực
Phiecircn lệnh sở đắc trigrave
Tảo tri đăng thị hỏa
Phạn thục dĩ đa thigrave
只 為 分 明 極
翻 令 所 得 遲
早 知 燈 是 火
16
飯 熟 已 多 時
(Muốn phacircn chia ragravenh rẽ
Thu lượm mới chậm rigrave
Nếu biết đegraven lagrave lửa
Cơm đatilde chiacuten từ khuya)
Yacute noacutei lửa của caacutei đegraven migravenh cầm trong tay để đi kiếm lửa cũng đatilde lagrave lửa rồi Việc gigrave tigravem
kiếm đacircu xa nữa cho mất thời giờ (cơm chiacuten đatilde lacircu)
Tương tự ldquoCủa baacuteu sẵn trong nhagrave khỏi tigravem kiếmrdquo ETHagraven Kinh ghi ldquoAn tacircm kiến tiacutenh
thagravenh Phậtrdquo Thiền Tocircng cho rằng Phật Taacutenh coacute sẵn nơi con người cho necircn khocircng cần tigravem
ở đacircu xa Saacutech Truyền Tacircm Phaacutep Yếu ghi ldquoTổ sư Tacircy lai trực chỉ nhacircn tacircm kiến tiacutenh
thagravenh Phật bất tại ngocircn thuyếtrdquo (Đạt Ma Tổ Sư từ becircn Tacircy đến chỉ thẳng cho con người
rằng Phật Tiacutenh tại tacircm chứ khocircng phảỉ ở lời noacutei)
ldquoETHối cảnh vocirc tacircmrdquo đoacute lagrave yacute nghĩa từ Kinh Kim Cương ldquoƯng vocirc sở trụ nhi sinh kỳ tacircmrdquo
(Khocircng sở trụ thigrave kỳ tacircm sẻ sinh ra) Lục tổ Huệ Năng sở dĩ giaacutec ngộ lagrave do cacircu nagravey
Ngoại cảnh thay đổi khocircng bận tacircm ngược lại với lsquongười buồn cảnh coacute vui đacircu bao giờrsquo
Trong bagravei Buổi chiều nắng Hạ đọc thơ Tuệ Sỹ Phạm Cocircng Thiện viết Tocirci khocircng thể lagravem
việc phecirc bigravenh thơ tocirci chỉ muốn cho Thơ của Tuệ Sỹ tự hiện diện từ chiacutenh nơi tự taacutenh của
Thi Ca khocircng cần sự can thiệp trực tiếp hay giaacuten tiếp của một caacutei gigrave khaacutec becircn ngoagravei như
chiacutenh Tuệ Sỹ đatilde tự noacutei trong hai cacircu đầu một bagravei thơ chữ Haacuten do Tuệ Sỹ lagravem
Tự tacircm tự cảnh tự thagravenh chương
Tự đối bi hoan diệc tự thưởng
(Taacutec Thi Sự)
vagrave Thi Sĩ Vacircn Nguyecircn đatilde dịch
Cocirc độc cảnh tacircm thơ tự xuất
Tự ngắm buồn vui tự thưởng thức
hay dịch saacutet nghĩa
Từ lograveng migravenh tự cảnh vật tự thagravenh chương cuacute
Tự đối mặt với những buồn vui rồi tự migravenh thưởng thức
Thay vigrave chương cuacute như Vacircn Nguyecircn đatilde dịch saacutet nghĩa tocirci [Phạm Cocircng Thiện] muốn
dịch thoaacutet trugraveng khơi lagrave chương khuacutec Nhưng Vacircn Nguyecircn đatilde tagravei tigravenh chuyển lagrave Thơ
Tự Xuất
ldquoETHứng trước cảnh vật magrave vocirc tacircm thigrave khocircng phải hỏi Thiền lagrave gigraverdquo Ngộ được những điều
nagravey rồi thigrave cần gigrave hỏi tới caacutei phương tiện Thiền nữa
Đối với Phật Giaacuteo khocircng coacute gigrave coacute một bản chất thực ngatilde tất cả chỉ tồn tại trong caacutei giả
danh Những giả danh tướng chỉ lagrave một tập họp của những yếu tố tacircm sinh lyacute sanh ra vagrave
17
tiecircu diệt từng phuacutet từng saacutetna qua nhiều kiếp sống quay cuồng trong luacircn hồi sinh tử
Traacutei với những gigrave Bagrave La Mocircn khẳng định rằng lagrave caacutei tự ngatilde (linh hồn soul) được hiểu
như lagrave một thực thể vĩnh viễn bất diệt (immortal) Phật giaacuteo noacutei rằng caacutei tự ngatilde khocircng
tồn tại bất cứ nơi đacircu vigrave khocircng coacute ngatilde vagrave khocircng coacute gigrave thuộc về ngatilde (ngatilde sở) Hiểu tới
trigravenh độ nagravey thigrave hiểu được thực danh Khocircng sống khocircng chết
Những cacircu chuyện Thiền Trước khi học Thiền thigrave nuacutei lagrave nuacutei socircng lagrave socircng trong luacutec học
Thiền thigrave nuacutei hết lagrave nuacutei socircng hết lagrave socircng nhưng sau khi giaacutec ngộ thigrave nuacutei lại lagrave nuacutei socircng
lại lagrave socircng Trước khi học Phật tocirci khocircng biết Phật Giaacuteo lagrave caacutei chi chi trong khi học Phật
tocirci biết tất cả caacutei chi chi của Phật Giaacuteo sau khi học Phật tocirci khocircng biết caacutei chi chi lagrave Phật
Giaacuteo Hay nước biết non Locirc socircng Triết Giang khi chưa đến đoacute luống mơ magraven đến rồi
chỉ thấy khocircng gigrave cả nước biết non Locirc socircng Triết Giang Vậy thiền lagrave gigrave Thiền lagrave
thiền Thiền quaacuten theo tỷ lệ ngược từ 100 năm 36500 ngagravey - mỗi năm mỗi tuần mỗi
giờ mỗi phuacutet mỗi saacutetna đều lagrave thiền nhưng sau khi chết thigrave coacute thể khocircng cần thiền nữa
Mục điacutech của thiền lagrave an caacutei tacircm viecircn yacute matilde trước cograven giaacutec ngộ tự noacute giaacutec ngộ khocircng necircn
bận tacircm thaacutei quaacute magrave động tacircm Dograveng tacircm thức trocirci qua từng saacutet na Thiền lagrave bắt kịp caacutei
ldquokhoảng khắc nhất niệm penseacutee instantaneacuteerdquo đoacute
Như Thiền Sư Nhật Ryokan khocircng hề lagrave một xuất gia ẩn sĩ Ocircng hay rời am xuống lagraveng
để chơi đugravea với trẻ con thăm bạn uống sakeacute với nocircng dacircn Ocircng khocircng bao giờ thuyết
phaacutep vigrave ocircng lagrave hiện thacircn của phaacutep hiện phaacutep lạc truacute luocircn hograve hẹn với hiện tại Ocircng đatilde
nhập thế với phaacutep một caacutech hồn nhiecircn tự tại khocircng băn khoăn tương tự như Bugravei Giaacuteng
Cuồng Bồ taacutet lẫn thi sĩ kỳ dị ngao du tự tại ngagravey thaacuteng tỉnh điecircn dugrave khocircng iacutet lần hoagravei
nghi về caacutei tocirci giữa cuộc đời Nhagrave nghiecircn cứu Bugravei Văn Nam Sơn noacutei Viết đocirci lời hay
nhiều lời về Bugravei Giaacuteng khocircng bằng đọc Bugravei Giaacuteng Đọc Bugravei Giaacuteng khocircng bằng giao du
với Bugravei Giaacuteng Giao du với Bugravei Giaacuteng khocircng bằng sống như Bugravei Giaacuteng Magrave sống như
Bugravei Giaacuteng thigrave thật vui magrave thật khoacute vậy Sống điecircn tự nhiecircn như Bugravei Giaacuteng khoacute cho
chuacuteng ta sống hơn Bugravei Giaacuteng sống tự nhiecircn điecircn
Hỏi người người ở quecirc đacircu
Hỏi tocirci tocirci chẳng biết tocirci chốn nagraveo
(Bugravei Giaacuteng)
Dugrave chỉ yecircu ngọn nến sắp tagraven biết migravenh bạc toacutec vigrave trong rừng khuya becircn bếp lạnh đợi gioacute
sang canh cũng lagrave tinh thần Thiền sống hết migravenh với từng saacutetna của hiện tại
Ai biết migravenh toacutec trắng
Vigrave yecircu ngọn nến tagraven
Rừng khuya becircn bếp lạnh
Ngồi đợi gioacute sang canh
Đếm toacutec bạc tuổi đời chưa đủ
Bụi đường dagravei goacutet mỏi đi quanh
Giờ ngoacute lại bốn vaacutech tường ủ rũ
Suối rừng xa ngược nước xuocirci ngagraven
18
(Thượng Tọa Tuệ Sỹ)
Lương Y Votilde Hagrave viết ldquoNoacutei một caacutech đơn giản thiền lagrave những phương phaacutep giuacutep higravenh
thagravenh thoacutei quen tập trung tư tưởng để lagravem đuacuteng cocircng việc magrave chuacuteng ta muốn lagravem vagrave đang
lagravem Đặc biệt thiền giuacutep điều chỉnh lại tigravenh trạng mất cacircn bằng giữa hưng phấn vagrave ức chế
của hệ thần kinh do quaacute trigravenh sinh hoạt vagrave lagravem việc căng thẳng gacircy rardquo (Ngồi Thiền để
nacircng cao hiệu quả cocircng taacutec vagrave tăng cường sức khỏe Votilde Hagrave)
lsquoSư Ocircngrsquo Lagraveng Mai Thiacutech Nhất Hạnh viết ldquoNgồi thiền trước hết lagrave để khocircng phải lagravem gigrave
hết vagrave để được buocircng thư Khi nắm vững nghệ thuật theo dotildei hơi thở vagrave mỉm cười thigrave
cagraveng ngồi thiền cagraveng thấy thiacutech thuacute Rồi nhờ năng lượng của niệm vagrave định ta sẽ bắt đầu
quaacuten chiếu sacircu sắc vagraveo thacircn thể tacircm thức vagrave hoagraven cảnh Khi thấy mọi sự mọi việc một
caacutech rotilde ragraveng ta coacute thể traacutenh được rất nhiều lầm lỗi Ta sẽ coacute cơ hội lagravem những việc necircn
lagravem để đem lại an lạc hạnh phuacutec cho ta vagrave những người ta thương Đoacute lagrave lợi iacutech của ngồi
thiềnrdquo (Ngồi Thiền Thiacutech Nhất Hạnh) Noacutei thigrave dễ nhưng lagravem sao lsquota thiền magrave đem lại an
lạc hạnh phuacutec cho ta vagrave những người ta thươngrsquo thigrave coacute vẻ hơi trừu tượng xa vời
Thơ hay thiền lagrave phải sống với từng saacutet na trong hiện tại Lyacute Bạch ngủ say giật migravenh thức
dậy hỏi bacircng quơ Taacute vấn thử hagrave nhật (Hocircm nay lagrave hocircm nagraveo nhỉ) Thi sĩ ghiền rượu đatilde
đaacutenh mất thời gian giữa lograveng cuộc sống chỉ muốn say khocircng muốn tỉnh Thơ Lyacute Bạch vigrave
thế mang acircm hưởng diệu dụng của caacutei KHOcircNGtỉnh magrave buacutet phaacutep của họ Lyacute đạt đến chỗ
tacircm vocirc lượng xả rượu
Trong Thơ thiền - Thiền tiacutenh trong thơ vagrave sự ngộ nhận Nguyecircn Cẩn so saacutenh ldquoHệt như
khi đọc Kinh Kim Cang người ta coacute cảm giaacutec Phật noacutei tới đacircu phủ nhận tới đoacute khocircng
cograven một cacircu một chữ nagraveo để baacutem viacuteu [sở trụ] Như Lyacute Bạch haacutet ca ngacircm xong bagravei thơ
nagraveo xeacute luocircn bagravei thơ đoacute (Khuacutec tận dĩ vong tigravenh) Neacutem buacutet đi quecircn hết mới thagravenh thi sĩ
Ngacircm xong migravenh quecircn hết khocircng thơ khocircng lời khocircng tacircm khocircng cảnh khocircng người
khocircng ta khocircng cả caacutei khocircngrdquo Rồi thigrave say nhảy ugravem xuống socircng ocircm trăng magrave chết đuối
Lyacute Bạch chỉ lagrave một tecircn thi sĩ cuồng vocirc tiacutech sự hửu nghề nhưng thất nghiệp chả thấy thơ
say nagravey giuacutep được gigrave cho migravenh cho người Khocircng hiểu sao coacute người lại phong cho một
tecircn nghiện rượu lagrave thaacutenh thơ lại cograven hồ đồ viacute thơ Lyacute Bạch đầy thiền tiacutenh như Kinh Kim
Cang
Theo Thiacutech Phước An thi sĩ vagrave tu sĩ Phạm Thiecircn Thư đatilde coacute luacutec bị giằng co giữa caacutei đẹp
vocirc hạn vagrave hữu hạn của thơ vagrave đạo thật ra thơ vagrave đạo như cam với taacuteo khocircng thể trộn lẫn
được nhưng ldquodường như caacutei đẹp nagraveo cũng cần thiết cả vigrave nếu chuacuteng ta khocircng thấy được
caacutei đẹp trong cotildei thế hữu hạn nagravey thigrave sẽ chẳng bao giờ ta thấy được giaacute trị của caacutei đẹp
thiecircn thu vĩnh cửu cảrdquo Nhưng cũng vigrave tu đạo lsquođocirci tacircyrsquo nghĩa lagrave đocirci ngatilde riecircng tacircy (tư)
như vậy magrave Phạm Thiecircn Thư khocircng tu được phải hoagraven tục Coacute thể ngay luacutec đầu trong
gian đoạn lịch sử đoacute thi sĩ khoaacutet aacuteo tu sĩ khocircng phải lagrave lyacute do thật sự muốn đi tu
Chuacuteng ta hơi lạc qua chủ đề khaacutec lạm bagraven về thơ thiền vagrave thiền tiacutenh trong thơ cũng chỉ
lagrave
Đi vagraveo giữa cuộc thi phi
Nửa tam bagravenh với nửa nghi vấn về
19
(Bugravei Giaacuteng)
Để rồi cuối cugraveng cũng chỉ lagrave
Que diecircm que lửa que lời
Cotildei trăm năm cũng một lời ba que
(Bugravei Giaacuteng)
Thocirci thigrave hatildey từ bi hagravei hogravea magrave lượng tigravenh tha thứ cho nhau vigrave ngocircn ngữ giới hạn noacutei cho
cugraveng thigrave yacute lực vẫn bất tograveng tacircm thức trước những điều bất khả tư nghigrave của bản lai diện
mục
Trần gian trecircn đất dưới trời
Một lời lagrave một khocircng lời noacutei ra
(Bugravei Giaacuteng)
Thiền gốc từ Phật Giaacuteo thiền được thực tập phổ thocircng trecircn thế giới khocircng phacircn biệt tocircn
giaacuteo tiacuten ngưỡng Thiền chuacute tacircm tiacutenh hồn nhiecircn chacircn thực tương tự như Latildeo Giaacuteo đoacute lagrave yacute
thức của tự tiacutenh để tự nhận thức rằng giaacutec ngộ chỉ lagrave taacutei ngộ với quaacute trigravenh sẵn coacute từ
nguyecircn thủy Trả lời cacircu hỏi về Phật Tiacutenh nagravey coacute thiền sư noacutei lsquonhư cỡi tracircu tigravem tracircursquo
hay lsquotrong nhagrave coacute baacuteu thocirci tigravem kiếmrsquo Thuacute thật tocirci cũng lập lại những gigrave tocirci học loacutem
được như con keacutet chứ cũng chưa biết thiền lagrave caacutei chi chi nữa nhưng dugrave coacute chi chi thigrave cũng
chi chi với thiền một chuyến thử xem Bạn cứ thử trước rồi tocirci sẽ thử sau
Như thị ngatilde văn tocirci đọc được trecircn saacutech vỡ Thường thiền sư noacutei rất iacutet vigrave thiền khocircng lắm
lời Lắm lời thigrave động tacircm khoacute trở thagravenh Thiền Sư Thầy dugraveng ngocircn từ chỉ để hướng dẫn
trograve từ bỏ tư duy trừu tượng magrave quay về thực tại cụ thể Như vậy từ trước đến nay chuacuteng
ta luocircn tư duy trừu tượng keacutem thực tế Tuy nhiecircn lời giải cho cocircng aacuten nagravey đogravei hỏi một
thời gian lacircu dagravei của một sự tập trung cao độ noacute dẫn đến tri kiến chứng ngộ bất ngờ luacutec
nhacircn duyecircn đatilde chiacuten muồi Một vị thiền sư kinh nghiệm sẽ biết bao giờ thigrave mocircn đệ migravenh
sắp sửa đốn ngộ để xuất chiecircu lsquoaacutem toaacutenrsquo đaacutenh một hegraveo hay heacutet một tiếng như một cuacute sốc
bất thần để lsquođaacutenh ngatildersquo thiền sinh tiecircu diecircu cotildei Satori Caacutei sốc nhanh nhất lagrave muacutea kiếm
giữa trận tiền một lagrave sống để kiến taacutenh hay tiecircu diecircu cực lạc cũng kiến taacutenh luocircn
Khocircng Một Lời
Thacircn tacircm liễu ngộ mắt tuệ mở
Biến hoacutea linh thocircng bagravey tướng baacuteu
Đi đứng ngồi nằm riecircng vững vagraveng
Hoacutea thacircn ứng hiện đacircu tiacutenh được
Mặc dầu đầy dẫy cả hư khocircng
Xem ra nagraveo thấy coacute tướng gigrave
Thế gian khocircng coacute vật để saacutenh
Thường hiện linh quang saacuteng khắp nơi
Luocircn luocircn diễn noacutei khocircng nghĩ bagraven
Khocircng coacute một lời cho thỏa đaacuteng
20
(Liễu ngộ thacircn tacircm khai tuệ nhatilden
Biến hoacutea linh thocircng hiện bảo tướng
Hagravenh trụ tọa ngọa độc traacutec nhiecircn
Ứng hiện hoacutea thacircn bất khả lượng
Tuy nhiecircn sung tắc biến hư khocircng
Quan lai bất kiến như hữu tướng
Thế gian vocirc vật khả tỷ huống
Trường hiện linh quang minh latildeng latildeng
Thường thời diễn thuyết bất tư nghigrave
Vocirc đắc nhất ngocircn dĩ vi đaacuteng)
Thiền Sư Việt Nam Nguyện Học ( - 1174)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Theo saacutech thiền luận Phật Giaacuteo Tocircng Tagraveo Động chủ trương tiệm ngộ traacutenh những cuacute sốc
của Lacircm Tế vagrave nhắm đến sự chiacutenh chắn tacircm linh của thiền sinh Họ chủ trương tọa thiền
vagrave lagravem cocircng việc thường thức hagraveng ngagravey lagrave hai dạng của thiền định
Cả Tocircng Tagraveo Động vagrave Lacircm Tế đều chuacute trọng pheacutep tọa thiền đogravei hỏi aacutep dụng nhiều giờ
mỗi ngagravey trong caacutec thiền viện Ngồi vagrave thở theo đuacuteng caacutech lagrave điều đầu tiecircn magrave thiền sinh
phải học trong pheacutep thiền định quaacuten nagravey Trong Tagraveo Động Tocircng xem đoacute lagrave phương tiện
đưa đến sự chiacuten muồi nội tacircm vagrave sự phaacutet triển hướng đến kinh nghiệm Satori Cograven Lacircm
Tế Tocircng thigrave tọa thiền nhằm chuẩn bị một tacircm thức trực giaacutec cho cocircng aacuten Hơn thế nữa
tọa thiền được xem lagrave chứng thực của Phật Tiacutenh trong đoacute thacircn vagrave tacircm đatilde biến thagravenh một
thể hợp nhất Tacircm Khiacute Thần đạt tới lư hoả thuần thanh
Đạt Ma diện biacutech tham thiền Nhị Tổ Huệ Khả cứ đứng matildei trong tuyết Tự chặt rụng
caacutenh tay migravenh vagrave noacutei Tacircm đệ tử hatildey cograven bất an Xin thầy giuacutep cho được yecircn
Đạt Ma mới bảo Được đem caacutei tacircm đến đacircy cho ta Ta sẽ vigrave ngươi giuacutep cho noacute được yecircn
Nhị Tổ Huệ Khả trả lời Thưa đatilde cố tigravem khắp mọi nơi nhưng chẳng thấy caacutei tacircm của
migravenh ở đacircu cả
Đạt Ma đaacutep Như thế ta đatilde lagravem cho tacircm ngươi yecircn xong rồi đấy
Huệ Khả đatilde dugraveng Tacircm đi tigravem Tacircm
21
Figure 5 Huệ Khả vagrave Đạt Ma Sư Tổ
Lược dịch lời bagraven của Giaacuteo sư Akizuki Ryocircmin Tổ sư Đạt Ma chiacuten năm trời quay vagraveo
vaacutech tọa thiền Luacutec đatilde về giagrave ocircng mới từ becircn Thiecircn Truacutec xa xocirci đến Trung Quốc để tigravem
người coacute đủ căn cơ magrave truyền đạo phaacutep Coacute luacutec Thần Quang sau nagravey sẽ lagrave Nhị Tổ Huệ
Khả đứng chờ trong tuyết magrave Đạt Ma vẫn khocircng thegravem quay lại Cho đến khi người học
trograve kiecircn quyết đi tigravem lẽ đạo đến nổi tự chặt cả tay migravenh thigrave ocircng mới chịu quay lại đối đaacutep
về caacutei Tacircm
Cacircu trả lời của Nhị Tổ nguyecircn văn Mịch tacircm liễu bất khẳ đắc Dịch thử ldquoĐatilde tigravem caacutei
Tacircm xong nhưng hoagraven toagraven khocircng lấy đượcrdquo ldquoLiễu bấtrdquo ở đacircy coacute nghĩa lagrave ldquorồi magrave
khocircngrdquo ldquorốt cục khocircngrdquo Thacircu lượm một chữ ldquoliễurdquo nagravey Thần Quang đatilde tinh tiến để
đủ sức thấy được sự an tacircm điều magrave từ bao lacircu nay ocircng vẫn chờ đợi Caacutec bậc tiền bối ở
nước ta đatilde coacute người giải thiacutech như vậy
Ngoagravei ra ldquobất khả đắcrdquo dịch ldquokhocircng lấy đượcrdquo hagravem yacute ldquokhocircng nắm bắt được với tiacutenh caacutech
một đối tượngrdquo Caacutei gọi lagrave Tacircm khi ở tư thế chủ thể thigrave taacutec động rồi chiacutenh noacute lại maacutey
động để thử trở thagravenh caacutei noacute muốn lagrave cho necircn khocircng thể nagraveo coi như một khaacutech thể để
nắm bắt Cho necircn phải noacutei rằng đặc tiacutenh ldquokhocircng thể nắm bắt đượcrdquo (bất khả đắc) chẳng
qua lagrave bản chất của Tacircm magrave thocirci Cụm từ nagravey về sau sẽ được Phật giaacuteo Đại Thừa cocirc đọng
lại trong một chữ thocirci đoacute lagrave chữ ldquoKhocircngrdquo noacute đồng nghĩa với ldquophi thực thểrdquo ldquovocirc tự tiacutenhrdquo
vagrave được xem như lagrave thực tướng của ldquochacircn nhưrdquo
Nhị Tổ bộc bạch ldquoTacircm đệ tử chưa yecircnrdquo vagrave ocircng ldquomuốn Tacircm được yecircnrdquo đi cầu sự an tacircm
Đạt Ma mới đogravei đưa cho migravenh xem ldquoCaacutei Tacircm chưa được yecircnrdquo đoacute Dĩ nhiecircn đagraveo đacircu ra
một caacutei Tacircm như thế Coacute lẽ luacutec đoacute phải lagrave luacutec phải nỗ lực ldquolagravem yecircnrdquo ldquocaacutei Tacircm chưa được
yecircnrdquo đoacute
Thế nhưng việc ldquothử lagravem sao cho Tacircm migravenh yecircnrdquo tự thể đatilde ldquolagravem cho Tacircm migravenh bất anrdquo
chứ khocircng coacute gigrave khaacutec Nỗ lực ldquođừng lagravem động Tacircmrdquo ngược lại đatilde lagrave nguyecircn nhacircn ldquođộng
caacutei Tacircmrdquo Noacutei caacutech khaacutec noacute giống như dugraveng maacuteu để rửa vết maacuteu Cho dugrave vệt maacuteu trước
coacute sạch nhưng vẫn bị ố vigrave vệt maacuteu sau
Tuy hatildey cograven coacute thể giải quyết bằng caacutech nhắm vagraveo mục điacutech nagraveo đoacute đề ra một lyacute tưởng
rồi tigravem caacutech thực hiện lyacute tưởng đoacute Ấy lagrave một phương saacutech coacute tiacutenh caacutech lyacute tưởng chủ
nghĩa nhưng noacute lại đi ngược với con đường tu hagravenh của nhagrave Phật Muốn coacute ldquoan tacircmrdquo
22
muốn coacute ldquobất động tacircmrdquo muốn coacute ldquovocirc tacircmrdquo ư Tất cả tự thể lagrave những lầm lẫn Chỉ đến
khi noacutei lecircn được cacircu ldquoĐatilde cố tigravem khắp mọi nơi nhưng chẳng thấy caacutei tacircm của migravenh ở đacircu
cảrdquo Nhị Tổ mới tự nhiecircn đạt đến cảnh địa của sự vocirc tacircm chacircn thực hay đạt caacutei đạo gọi lagrave
ldquobất nghĩ chi đạordquo (khocircng mocirc phỏng khocircng nhắm tới magrave thagravenh tựu) Luacutec ấy cả đại sư
lẫn nhị tổ đều coacute cugraveng một tacircm cảnh ldquodiệu tacircmrdquo hay ldquotacircm vocirc tacircmrdquo như nhau Khocircng cograven
cần ngocircn ngữ hay văn tự để thuyết minh tacircm của cả hai đatilde hợp thagravenh một Đồng kiacutenh
tương đối trung tacircm vocirc ảnh tượng (Đặt hai caacutei kiacutenh đối xứng với nhau ở giữa sẽ khocircng
coacute higravenh ảnh) Cacircu noacutei cuối cugraveng của đại sư (Ta đatilde lagravem cho tacircm ngươi yecircn xong rồi đấy)
coacute nghĩa lagrave ldquoTacircm cảnh ấy đấyrdquo Đuacuteng noacute rồirdquo vagrave chứng minh được việc caacutec thầy thiền
đatilde ldquodĩ tacircm truyền tacircmrdquo cho học trograve như thế nagraveo
Một vị tăng đến thưa với Sư Triệu ChacirculdquoCon mới tới thiền viện xin thầy chỉ giaacuteo cho
conrdquo Triệu Chacircu hỏi ldquoĂn cơm chưardquo Tăng đaacutep ldquoDạ ăn rồirdquo Triệu Chacircu noacutei ldquoThigrave rửa
baacutet đirdquo Baacutet-đa-la chỉ vật chứa đựng Nay noacutei chung chỉ thực khiacute như cheacuten baacutet Nguyecircn
văn tiếng Phạn lagrave patra Vị tăng nagravey dugraveng thacircn đi kiếm thacircn
Triệu Chacircu Tograveng Thẩm (zh zhagraveozhōu coacutengshěn chao-chou tsung-shen 趙州從諗 ja
jōshū jūshin) 778-897 lagrave một vị Thiền Sư Trung Quốc Cuộc đời Triệu Chacircu cho thấy
điều magrave caacutec Thiền Sư hay nhấn mạnh rằng kiến tiacutenh chỉ lagrave bước đầu của việc tu học
thiền Triệu Chacircu đatilde kiến tiacutenh từ năm 18 tuổi nhưng sau đoacute cograven học Thiền 40 năm với
Sư Nam Tuyền
Mầu nhiệm thay biacute ẩn thay Bồ Đề Đạt Ma tugravey tacircm magrave dụng tacircm vagrave Triệu Chacircu tugravey thacircn
magrave dụng thacircn để truyền caacutei đạo bất khả thuyết Tacircm nagraveo để điểm tacircm tacircm đacircu để magrave an
tacircm Ta đi kiếm củi ta đi muacutec nước Nấu cơm ăn rồi rửa baacutet Đoacutei thigrave ăn mệt thigrave nghỉ
khỏe thigrave thiền Luacutec khocircng cograven phacircn biệt tacircm thacircn hagravenh giả an nhiecircn tự tại trong dograveng đời
ngược xuocirci khocircng xa rời tự taacutenh dạo chơi caacutec cotildei magrave vẫn ở trong chaacutenh định
Lược dịch lời bagraven của Giaacuteo sư Akizuki Ryocircmin Mỗi buổi saacuteng ở đạo tragraveng thường dọn
chaacuteo Yacute ocircng thầy hỏi học trograve Ngươi đatilde ăn uống xong xuocirci chưa Khi người học trograve chacircn
thực trả lời lagrave ăn đatilde xong ocircng thầy dạy phải đem baacutet ăn magrave rửa sạch đi
Cocircng aacuten chỉ ngắn coacute chừng đoacute Thế nhưng noacute chan chứa thiền vị muacutec matildei khocircng hết đấy
Trước lograveng cầu đạo của người học trograve mới nhập mocircn cacircu hỏi của ocircng thầy giống như
mũi tecircn bắn ra Tựa như con sư tử khi vồ lấy một chuacute thỏ nhỏ phải dốc toagraven lực người tu
thiền dugrave đứng trước bất kỳ cacircu hỏi nagraveo của kẻ nhập mocircn cũng khocircng thể coi nhẹ
Thường họ phải tận lực đem toagraven thacircn toagraven linh ra để trả lời để coacute một taacutec dụng toagraven thể
Thiền phong của thiền sư Triệu Chacircu lagrave ldquokhẩu thần bigrave thượng phoacuteng quangrdquo (phoacuteng aacutenh
saacuteng từ trecircn da thịt mocirci miệng) ocircng khocircng đem hegraveo gậy đaacutenh đập hay quaacutet thaacuteo dữ dội
như caacutec vị tocircn sư khaacutec magrave chỉ dugraveng lời lẽ trong saacuteng trong đoacute coacute thiền vị uyển chuyển vagrave
thiền cơ beacuten nhọn vừa noacutei lecircn được sự thật vừa để người ta tự do tigravem hiểu Cho necircn
người đời mới phecirc bigravenh ocircng coacute caacutei lưỡi khocircng xương
23
Chuocircng vagrave chum higravenh thức từa tựa nhưng thực tế khaacutec nhau xa Kết hợp noacute ngay lagrave nguy
lắm Tuy nhiecircn kết luận ở đacircy khocircng coacute mục điacutech đaacutenh giaacute khaacutech quan xem sự hiểu biết
của người học trograve nagravey lagrave đuacuteng hay sai magrave chỉ lagrave lời nhắc nhỡ chuacuteng ta những người đọc
cocircng aacuten rằng chớ necircn xem cocircng aacuten lagrave vấn đề đặt ra cho người xưa magrave phải xem noacute như
vấn đề hiện tại trước mắt (chỉ kim tức kim) Như vậy nhận thức đuacuteng đắn hay sai lầm
(chacircn ngụy) của chiacutenh chuacuteng ta mới lagrave điều cần chuacute yacute
Cocircng aacuten muốn noacutei Phật phaacutep vốn đatilde coacute trong những chuyện cơm nước bigravenh thường mỗi
ngagravey (nhật thường tragrave phạn sự) Do đoacute nhagrave thiền chủ trương việc ăn cơm rửa baacutet tức lagrave
sinh hoạt hagraveng ngagravey của migravenh đatilde coacute đạo trong ấy rồi Matilde Tổ cũng từng dạy ldquoBigravenh
thường tacircm thị đạordquo
Chuyện khaacutec coacute người đến hỏi thiền sư Triệu Chacircu Kẻ đatilde ngộ rồi thigrave cograven phải lagravem gigrave
Sư mới trả lời Người như thế cần tu tập nhiều hơn nữa
Tăng hỏi Như thầy magrave cograven phải tu hagravenh sao
Triệu Chacircu đaacutep Trước y khiết phạn (Ăn cơm mặc aacuteo)
Tăng mới bảo Ăn cơm mặc aacuteo lagrave chuyện thường tigravenh Thế thigrave caacutech tu hagravenh magrave thầy dạy
lagrave gigrave cơ ạ
Trước anh học trograve đần độn đến mức nagravey Triệu Chacircu bắt buộc phải noacutei Nagravey nhagrave ngươi
Xem thử mỗi ngagravey ta lagravem những gigrave nagraveo
Theo Docircgen (Tăng Đạo Nguyecircn) đoacute lagrave ldquoBản chứng diệu turdquo Đoacute cũng lagrave ldquoUy nghi tức
phật phaacutep Taacutec phaacutep thị tocircn chỉrdquo
Thiền sư Lacircm Tế thigrave noacutei Chỉ cần sống bigravenh thường vocirc sự đi ỉa đi đaacutei mặc aacuteo ăn cơm
khi mệt nằm nghỉ Kẻ ngu ngốc sẽ cười ta nhưng người triacute cho ta lagrave hiểu biết
Lại kể thecircm chuyện coacute ocircng tăng giới luật đến hỏi đạo Thiền Sư Đại Chacircu Thầy tu thiền
coacute dugraveng cocircng phu khocircng
- Thưa coacute ạ
- Những cocircng phu nagraveo
24
- Khi đoacutei tocirci ăn Khi mệt tocirci ngủ
- Những chuyện đoacute ai magrave chẳng lagravem Như vậy coacute thể noacutei cocircng phu của thầy với của
chuacuteng tocirci cũng chỉ lagrave một thứ thocirci
- Người thường dugrave coacute ăn cơm thực ra chưa chắc đatilde ăn Lyacute do lagrave khi đang ăn họ lo lắng
nghĩ ngợi lung tung Ngủ cũng vậy Matildei tiacutenh trăm mưu ngagraven kế hết mộng đến mị Do đoacute
lagravem sao coacute thể giống y caacutech ăn caacutech ngủ của tocirci được
Saacutech coacute chữ ldquoTri Kiến Giảirdquo Đoacute lagrave phương phaacutep đuacuteng đắn để đọc cocircng aacuten Nếu chỉ dugraveng
caacutei đầu (tri) để coacute thể noacutei ldquoHiểu rồirdquo thigrave chacircn lyacute chưa đến với migravenh (thể đắc) Kết cuộc
nếu muốn cugraveng noacute hogravea nhập lagravem một phải coacute caacutei ldquokiến giải chacircn chiacutenhrdquo bởi vigrave becircn cạnh
noacute cograven coacute một kiến giải khaacutec nhưng sai lệch gọi lagrave ldquotagrave kiếnrdquo nữa
Chuyecircn tacircm vagraveo ldquosinh hoạt thiềnrdquo hay ldquovocirc sự thiềnrdquo magrave khocircng cần tu hagravenh gigrave khaacutec sẽ đưa
đến cảnh ldquogọi chuocircng lagrave chumrdquo Ấy lagrave caacutei khoacute Noacutei lagrave noacutei vậy chứ rời ra khỏi chuyện
bigravenh thường ăn cơm mặc aacuteo chẳng thấy Thiền đạo Phật phaacutep nằm ở đacircu cả
Theo Wikipedia Cơ duyecircn ngộ đạo của Sư được ghi trong Triệu Chacircu Chacircn Tế Thiền sư
ngữ lục (zh 趙州真際禪師語錄) 師問南泉如何是道泉云平常心是道師云
還可趣向不泉云擬即乖師云不擬爭知是道泉云道不屬知不知知是妄
覺不知是無記若真達不疑之道猶如太虗廓然蕩豁豈可強是非也師於言
下頓悟玄旨心如朗月
Sư Triệu Chacircu hỏi Thiền Sư Nam Tuyền Thế nagraveo lagrave Đạo
Nam Tuyền đaacutep Tacircm bigravenh thường lagrave Đạo
Sư hỏi Coacute thể hướng đến được khocircng
Nam Tuyền đaacutep Nghĩ tigravem đến lagrave traacutei
Sư lại hỏi Chẳng nghĩ suy thigrave lagravem sao biết Đạo
Nam Tuyền đaacutep Đạo chẳng thuộc về hiểu biết hay khocircng hiểu biết Biết lagrave vọng giaacutec
(khaacutei niệm) khocircng biết lagrave vocirc kyacute (vocirc minh) Nếu thật đạt Đạo thigrave khocircng cograven nghi ngờ
[Đạo] như hư khocircng thecircnh thang rộng ratildei đacircu thể cưỡng noacutei lagrave phải lagrave quấy
Sư nhacircn nghe lời nagravey lập tức ngộ được huyền chỉ tacircm sư saacuteng như trăng trograven
Sư ngộ đạo sau đi thụ giới tại Tung Nhạc Thụ giới xong Sư lại đến Nam Tuyền vagrave lưu
lại đacircy 40 năm Coacute nhiều phaacutep thoại giữa Sư Triệu Chacircu vagrave Sư Nam Tuyền được ghi lại
trong thời gian nagravey
Hogravea Thượng Tế Điecircn nửa thực nửa hư lagrave higravenh ảnh sống động của một người đạt đạo
thanh thản vacircn du đacircy đoacute tugravey duyecircn hoacutea độ chuacuteng sanh
25
Người bảo Ngagravei điecircn Ngagravei chẳng điecircn
Đoacutei đến thigrave ăn mệt ngủ liền
Hoacutea độ chuacuteng sanh phiền natildeo dứt
Đường trần thanh thản bước thần tiecircn
Việt Nam cũng coacute một Bồ Taacutet điecircn đoacute lagrave Bugravei Giaacuteng
Ocircng điecircn từ bữa hocircm qua
Tới hocircm nay nữa gọi lagrave ba hocircm
Thanh thiecircn về dự hội đagravem
Thagravenh thacircn thiecircn hạ muocircn vagraven mai sau
Ocircng điecircn từ một lần đầu
Tới lần đuocirci đứt ruột rầu rĩ đau
Tuyệt mugrave biển cạn socircng sacircu
Bụi hồng tản maacutec trước sau bacircy giờ
(Ocircng điecircn)
Ocircng Điecircn Bugravei Giaacuteng đatilde tự viết về migravenh như sau Noacute điecircn Vacircng nhưng điecircn một caacutech
vui vẻ Bạ đacircu gọi đoacute lagrave mẫu thacircn baacutet ngaacutet của con Người ta bảo rằng noacute khocircng điecircn Coacute
kẻ bảo rằng noacute giả vờ điecircn Muốn biết noacute điecircn hay khocircng điecircn hay giả vờ điecircn thigrave trước
hết phải đaacutep vagraveo cacircu hỏi Sao gọi lagrave điecircn Nhưng magrave Nhưng magrave đoacute lagrave một cacircu hỏi chưa
hề coacute một lời giải đaacutep dưới gầm trời vagrave suốt xưa nay vậy
Nỗi buồn nỗi khổ đời xưa
Nỗi sung sướng đến moacutec mưa bất ngờ
Đời xưa đất đaacute đều đờ đẫn điecircn
Đời nagravey đất đaacute cằn khocirc
Điecircn duỗi dọc điecircn ngửa nghiecircng
Điecircn lagrave hạnh phuacutec thần tiecircn ở đời
Điecircn rồi rốt cuộc hỡi ocirci
Cũng đagravenh chấm dứt ligravea đời hết điecircn
(Dzaacutech)
Figure 6 Bugravei Giaacuteng qua neacutet vẻ của họa sĩ Đinh Quang Tỉnh
Higravenh ảnh của Bugravei Giaacuteng đứng trong dograveng đời trocirci chảy trecircn vỉa đường Sagravei Gograven sau 1975
coacute thể được diễn tả qua yacute bagravei haacutet lsquoMugravea Đocircng của anhrsquo của Nhạc Sĩ Trần Thiện Thanh
26
Ocircng chỉ lagrave một người điecircn trong vườn hoa trần thế Ocircng chỉ lagrave người say becircn đường magrave
ta nhigraven thấy Ta đi đi người điecircn khocircng biết nhớ vagrave người say khocircng biết buồn
Tiecircn hay Điecircn Phải chăng Điecircn lagrave một caacutech hagravenh Thiền của Bugravei Giaacuteng Vagrave Điecircn cũng lagrave
caacutech neacute traacutenh đối diện với thực tại thực tại thời chiến tranh Việt Nam trước vagrave sau 1975
vagrave thời hậu chiến sau 1975 Ta khocircng thấy Bugravei Giaacuteng bagravey tỏ bất cứ chiacutenh kiến nagraveo về
thực tại đoacute trong thơ văn của ocircng Thực tại ocircng ta điecircn thật sự
Hoagravei Nam Tử noacutei Cứ theo trật tự tự nhiecircn cứ trocirci theo dograveng của Đạo Caacutech hagravenh động
nagravey được triết lyacute Latildeo Giaacuteo gọi lagrave vocirc vi một từ coacute nguyecircn nghĩa lagrave khocircng lagravem gigrave vagrave được
Joseph Needham dịch lagrave khocircng coacute hagravenh động gigrave ngược lại với tự nhiecircn Ocircng cho rằng
dịch như thế mới đuacuteng vagrave triacutech lời Trang Tử Vocirc vi khocircng coacute nghĩa khocircng lagravem gigrave vagrave cacircm
lặng Tất cả đều phải lagravem lagravem caacutei thiecircn nhiecircn lagravem lagravem cho thiecircn nhiecircn vui lograveng
Saacutech của Trang Tử chứa đầy chủ trương của Latildeo Giaacuteo coi nhẹ vai trograve của lyacute luận vagrave thảo
luận Con choacute sủa hay chưa phải lagrave con choacute tốt người noacutei hay chưa chắc lagrave người hiền
Hay một khi biện luận lagrave chỉ thấy được phiến diện Caacutei biết lớn nhất cũng chưa chắc biết
caacutei lyacute luận chẳng lagravem cho con người minh triết hơn Chacircn nhacircn quyết định chống lại hai
phương phaacutep đoacute
Theo tocirci con choacute khocircng biết sủa chắc chắn lagrave con choacute ăn hại người noacutei dỡ chắc chắn lagrave
người keacutem tagravei Cho necircn thagrave biện luận để triacute thức học hỏi vagrave nghe thấy được một chuacutet
phiến diện cograven hơn lagrave im lặng để lagravem con người hoagraven hảo khocircng khocircng bao giờ sai lầm
chưa bao giờ ngu xuẫn lần nagraveo Những caacutei biết triacute tuệ vagrave lyacute luận minh triết trecircn của cổ
nhacircn chỉ aacutep dụng cho thaacutenh nhacircn bồ taacutet với nhau chứ khocircng giải thiacutech được cho phagravem
phu Cograven với phagravem phu thigrave cagraveng sủa lớn cagraveng biện luận hay cagraveng thagravenh cocircng lớn được
nhiều người tocircn phục nể sợ Coacute thể vigrave vậy magrave hơn mấy trăm năm nay chuacuteng ta khocircng
thấy một triết gia mới nagraveo xuất hiện trecircn thế giới vigrave khocircng ai viacute dụ như Trang Tử ngagravey
xưa Con lsquochoacute tốtrsquo con lsquongười hiềnrsquo khocircng liecircn quan gigrave đến lsquonoacutei hayrsquo lsquosủa hayrsquo cả Chỉ
coacute Trang Tử lsquohay sủa hay noacuteirsquo
Sư Triệu Chacircu thượng đường dạy chuacuteng (Ngũ Đăng Hội Nguyecircn tiết Triệu Chacircu Tograveng
Thẩm Thiền sư)「金佛不度爐木佛不度火泥佛不度水真佛內裡坐菩提涅槃
真如佛性盡是貼體衣服亦名煩惱實際理地甚麼處著一心不生萬法無咎
汝但究理坐看三二十年若不會截取老僧頭去夢幻空華徒勞把捉心若不
異萬法一如既不從外得更拘執作麼如羊相似亂拾物安向口裡老僧見藥
山和尚道『有人問著但教合取狗口』老僧亦教合取狗口取我是垢不取我
是淨一似獵狗專欲得物喫佛法在甚麼處千人萬人盡是覓佛漢子於中覓一箇
道人無若與空王為弟子莫教心病最難醫未有世界早有此性世界壞時此
性不壞一從見老僧後更不是別人祇是箇主人公這箇更向外覓作麼正恁麼
時莫轉頭換腦若轉頭換腦即失卻也」僧問「承師有言世界壞時此性
不壞如何是此性」師曰「四大五陰」曰「此猶是壞底如何是此性」
師曰「四大五陰」
27
Việt dịch Phật vagraveng khocircng qua được lograve đuacutec Phật gỗ khocircng qua được lửa Phật đất khocircng
qua được nước Chacircn Phật ngồi becircn trong Bồ-đề Niết-bagraven Chacircn như Phật tiacutenh đều lagrave y
phục đắp vagraveo thacircn cũng gọi lagrave phiền natildeo lagravem sao tigravem được lyacute địa chacircn thật đacircy Nhất
tacircm bất sinh vạn phaacutep khocircng lỗi Ngươi cứ nghiecircn cứu lyacute nagravey ngồi quaacuten xeacutet hai ba mươi
năm nếu chẳng hội thigrave hatildey chặt đầu Latildeo tăng Mộng huyễn khocircng hoa nắm giữ chuacuteng
chỉ chuốc nhọc Nếu khocircng dị biệt tacircm thigrave vạn phaacutet nhất như Đatilde chẳng từ ngoagravei được
thigrave cacircu chấp lagravem gigrave Giống y như con decirc thứ gigrave cũng moacutet veacutet đưa vagraveo mồm nhai Latildeo
tăng đacircy thấy Hoagrave thượng Dược Sơn noacutei Nếu coacute người hỏi ta chỉ noacutei lagrave lsquongậm miệng
choacutersquo Latildeo tăng cũng dạy lsquongậm miệng choacutersquo Chấp ngatilde thigrave nhơ khocircng chấp ngatilde thigrave sạch
giống như con choacute săn luocircn tigravem kiếm vật để ăn Phật phaacutep chỗ nagraveo Ngagraven người muocircn
người đều lagrave kẻ tigravem Phật magrave tigravem một đạo nhacircn trong những người ấy cũng khocircng coacute
Nếu lagravem đệ tử của Khocircng vương thigrave chớ noacutei tacircm bệnh khoacute trị Khi chưa coacute thế giới tiacutenh
nagravey đatilde coacute khi thế giới hoại tiacutenh nagravey chẳng hoại Xem Latildeo tăng đacircy Ta sau cũng chẳng
khaacutec vagrave đoacute chiacutenh lagrave ocircng chủ nhacircn Caacutei đoacute ngay đacircy hướng ngoagravei tigravem caacutei gigrave Khi ấy chớ
quay đầu đi vagrave moi oacutec Nếu quay đầu đi vagrave moi oacutec thigrave đaacutenh mất ngay
ldquoCocircng aacuten nagravey của ngagravei Triệu Chacircu chỉ coacute thể khai ngộ cho những ai đatilde từng thấy nghe tỏ
rotilde vọng tưởng đatilde từng - như kinh Baacutet Nhatilde dạy - thấy như thực tướng của ngũ uẩn vagrave sinh
diệt của ngũ uẩnhellip Cocircng aacuten coacute taacutec dụng theo caacutech magrave ngagravei DTSuzuki noacutei Bảo rằng quaacute
trigravenh giaacutec ngộ lagrave đốn nghĩa lagrave coacute một cuacute nhảy vọt (hellip) Cuacute nhảy vọt về mặt luận lyacute lagrave tiến
trigravenh lyacute luận thocircng thường khựng lại một caacutech đột ngột (hellip) Tiến trigravenh nagravey giaacuten đoạn đột
ngột vagrave đồng thời bất khả tư nghigrave đoacute lagrave kiến taacutenhrdquo (Vocirc Niệm dịch giả Thuần Bạch)
Con Choacute Giết Chết Triệu Chacircu Thiền sư Sugraveng Sơn vagrave nhiều mocircn sinh khaacutec đatilde từng được
mời đến nhagrave của một thiền sinh tại miền quecirc ecircm ả thanh bigravenh Chủ nhagrave coacute một con choacute
lớn hầu như noacute thường nhigraven ra ngoagravei cửa vẫy đuocirci mừng hoặc sủa bất cứ luacutec nagraveo nếu coacute
ai đoacute đến gần nhagrave Vagraveo buổi tối sau khi dugraveng bữa xong mọi người nghỉ ngơi quanh lograve
sưởi con choacute đến ngồi becircn cạnh ngagravei Sugraveng Sơn Sư vuốt ve con choacute vagrave noacutei Ta coacute một
cacircu hỏi cho con magrave tất cả caacutec thiền sinh khocircng thể trả lời được Đức Phật noacutei rằng tất cả
chuacuteng sanh đều coacute Phật taacutenh Nhưng khi coacute người hỏi con choacute coacute Phật taacutenh khocircng thigrave
Đại Thiền Sư Triệu Chacircu noacutei Khocircng Vigrave vậy ta hỏi con con coacute Phật taacutenh khocircng Con
choacute cất tiếng sủaGacircu Gacircu Gacircu Sugraveng Sơn noacutei Con tốt hơn so với Thiền sư Triệu
Chacircu (Triacutech Muốn Tỏ Ngộ Lagrave Một Sai Lầm Lớn Thiền sư Sugraveng Sơn Khai Thị Anh ngữ
Thiacutech Giaacutec Nguyecircn chuyển tiếng Việt Con Choacute Giết Chết Triệu Chacircu)
Tuy nhiecircn theo tagravei liệu khaacutec của Thiền Sư Trung Hoa tập 1 coacute một vị tăng đến hỏi Thiền
Sư Triệu Chacircu ldquoBạch Hogravea thượng con choacute coacute Phật taacutenh hay khocircngrdquo Thiền Sư Triệu
Chacircu trả lời ldquoCoacuterdquo Vị Tăng hỏi ldquoTại sao con choacute coacute Phật taacutenh magrave lại chui vagraveo đatildey da
như thếrdquo Thiền Sư Triệu Chacircu noacutei ldquoVigrave biết magrave cố phạmrdquo
Khi nagraveo cocircng aacuten chưa trở thagravenh vấn đề của chiacutenh migravenh kết cục noacute chỉ lagrave chuyện học đogravei
bắt chước nghi aacuten của người khaacutec Tự yacute thức được vấn đề một caacutech nghiecircm chỉnh mới lagrave
chuyện trọng đại cho chiacutenh migravenh Tiền nhacircn noacutei ldquoKẻ đại nghi ắt sẽ đại ngộrdquo lagrave vigrave cớ ấy
Nhacircn đacircy noacutei về một chữ Vocirc (khocircng) của thiền sư Triệu Chacircu nếu đọc trong Triệu Chacircu
Lục rotilde ragraveng lagrave thiền sư đatilde trả lời ldquokhocircngrdquo (Vocirc) để đối lại với ldquocoacuterdquo (Hữu) magrave thocirci
28
Nguyecircn điển cheacutep thế nagravey Coacute người học thiền hỏi Con choacute cũng coacute Phật tiacutenh chứ
Sư đaacutep Khocircng đacircu
Người học thiền Trecircn từ chư Phật dưới tới con kiến ai ai cũng coacute Phật tiacutenh cớ sao con
choacute lại khocircng
Sư Vigrave noacute [cũng như chuacuteng sinh THL] cograven vướng caacutei nghiệp (những vọng tưởng phiền
natildeo như tiacutech dục tăng aacutei)
Chữ Vocirc về sau của Triệu Chacircu (Triệu Chacircu Vocirc tự) thagravenh ra khocircng phải lagrave caacutei Vocirc đối ứng
với Hữu (hữu-vocirc-vocirc hay tương-đối-vocirc) như trong cacircu chuyện trecircn Cắt mất phần sau lời
đối đaacutep của nguyecircn điển trong cocircng aacuten noacute được hiểu lagrave caacutei Vocirc tuyệt đối (tuyệt-đối-vocirc)
Cocircng aacuten nagravey coacute mục điacutech giuacutep cho bản thacircn người tu hagravenh thể nghiệm được ldquocaacutei Vocirc của
phương Đocircngrdquo Noacute khocircng phải lagrave caacutei Vocirc của đời Đường thời đại Triệu Chacircu magrave lagrave caacutei
Vocirc của đời Tống đến sau tức thời đại Ngũ Tổ Phaacutep Diễn Chiacutenh vagraveo khoảng thời gian
đoacute higravenh thức gọi lagrave ldquococircng aacuten thiềnrdquo (khaacuten thoại thiền) mới được thagravenh lập vững vagraveng
cho necircn cocircng aacuten về sau cograven được gọi lagrave những ldquoaacutem hiệu mật lệnhrdquo dưới trướng Ngũ Tổ
(Trong 48 Tắc Trong Vocirc Mocircn Quan bản của tham học tigrave khưu Di Diễn Tocircn Thiệu Tắc
số 1 Con choacute của Triệu Chacircu [Triệu Chacircu Cẩu Tử] 趙州狗子)
Những điều tam sao thất nghĩa trecircn cho thấy Thiền Sư Sugraveng Sơn cũng coacute lẽ hơi coacute vẻ
hơi sugraveng sugraveng yacute đấy Thế nagraveo đi nữa thigrave cũng tội nghiệp cho kiếp lagravem choacute cứ bị con
người luocircn đổ tiếng oan lagrave biết magrave vẫn cố phạm lagravem choacute Thật ra lagravem choacute cograven coacute nghĩa
hơn nhiều người Magrave mấy ocircng thiền sư nagravey chắc đatilde lagravem choacute mấy đời rồi biết choacute coacute
những vọng tưởng phiền natildeo như tiacutech dục tăng aacutei mới trả lời được dugravem cho choacute
Cẩu tử Phật tiacutenh
Toagraven đề chiacutenh lệnh
Tagravei thiệp hữu vocirc
Taacuteng thacircn thất mệnh
狗 子 佛 性
全 提 正 令
才 涉 有 無
喪 身 失 命
(Phật tiacutenh của choacute
Đề tagravei chiacutenh đaacuteng
Mới bagraven coacute khocircng
Đatilde toi thacircn mạng)
Chuyện Thiền ngụ ngocircn Tắc số 2 Chồn hoang của Baacutech Trượng (Baacutech Trượng datilde hồ)
Truyện coacute cheacutep trong Baacutech Trượng Ngữ Lục vagrave Ngũ Đăng Hội Nguyecircn quyển 3 chương
Baacutech Trượng Đại Triacute 百丈野狐
Bản tắc Cứ mỗi khi hogravea thượng Baacutech Trượng (Tức Baacutech Trượng Hoagravei Hải [720749 ndash
814] thiền sư đời Đường người nhận phaacutep tự của Matilde Tổ Đạo Nhất (709-788) đatilde đặt ra
29
Baacutech Trượng Thanh Qui để qui định higravenh thức sinh hoạt của thiền viện Ngoagravei ra coacute để
lại Baacutech Trượng Hoagravei Hải Thiền Sư Quảng Lục vagrave Baacutech Trượng Sơn Đại Triacute Thiền sư
Ngữ Lục Truyện về ocircng cheacutep trong Toagraven Đường Văn Tổ Đường Tập Cảnh Đức Truyền
Đăng Lục Ngũ Đăng Hội Nguyecircn) thuyết phaacutep thường coacute một latildeo giagrave đi sau tăng chuacuteng
đến nghe Khi caacutec thiền sinh ruacutet lui latildeo cũng bước ra theo Thế rồi một hocircm latildeo bỗng
khocircng lui magrave naacuten lại giảng đường
Luacutec đoacute Baacutech Trượng mới hỏi
-Người đứng trước mặt ta ocircng lagrave ai vậy
Latildeo giagrave thưa Tocirci khocircng phải loagravei người Thời xa xưa thời Phật Ca Diếp (Tiếng Pali lagrave
Kassapa Buddha Phật đứng hagraveng thứ saacuteu trong bảy vị cổ Phật Thời Phật Ca Diếp yacute noacutei
đatilde lacircu lắm trước khi Phật Thiacutech Ca cograven chưa ra đời theo kinh Trường A Hagravem) tocirci đatilde trụ
trigrave ở nuacutei nagravey Một hocircm đệ tử coacute người hỏi rằng người tu hagravenh đạo Phật đến chỗ cao diệu
vẫn cograven coacute thể sa vagraveo vograveng nhacircn quả (Phạn ngữ lagrave hetu-phala Lyacute nhacircn quả ứng baacuteo thiện
nhacircn thiện quả aacutec nhacircn aacutec quả) khổ đau hay khocircng Tocirci mới trả lời lagrave khocircng người như
thế khocircng sa vagraveo vograveng nhacircn quả Vigrave noacutei vậy magrave suốt một thời gian dagravei tocirci sa vagraveo suacutec sinh
đạo bị đọa lagravem thacircn chồn hoang cho đến nay đatilde trải qua năm trăm kiếp Vậy xin thầy
ban cho tocirci một cacircu trả lời đuacuteng để tocirci coacute thể thoaacutet ra khỏi kiếp chồn
Noacutei xong latildeo đặt lại cacircu hỏi cho Baacutech Trượng Thế thigrave người tu hagravenh đạo Phật đến chỗ
cao diệu vẫn cograven coacute thể sa vagraveo vograveng nhacircn quả khổ đau hay sao
Hogravea thượng mới trả lời Khocircng mecirc muội nhacircn quả
Luacutec đoacute latildeo giagrave chợt đại ngộ vaacutei lạy hogravea thượng Baacutech Trượng vagrave noacutei Như thế thigrave tocirci đatilde
thoaacutet được kiếp chồn Xaacutec của tocirci bỏ lại nằm ở sau nuacutei Xin thầy hatildey lấy lễ chư tăng magrave
chocircn cất cho
Bigravenh xướng Vocirc Mocircn noacutei rằng Bảo lagrave ldquoKhocircng sa vagraveo vograveng nhacircn quảrdquo thigrave bị đọa lagravem
chồn hoang cograven noacutei ldquoKhocircng mecirc muội nhacircn quảrdquo lại thoaacutet được kiếp chồn hay sao Nếu
coacute con mắt thứ ba (Nguyecircn văn ldquonhất chiacutech nhatildenrdquo [một con mắt] giuacutep ta nhigraven thấy chacircn
lyacute Con mắt thứ ba ngoagravei hai nhục nhatilden [của người trần mắt thịt] Coacute thể hiểu như trực
giaacutec) magrave nhigraven thấu suốt điểm quan trọng nagravey thigrave mới biết latildeo giagrave ở trong nuacutei Baacutech
Trượng kia đatilde được sống sung sướng thảnh thơi suốt ngagraven vạn năm chứ coacute gigrave đacircu
Hogravea thượng begraven lệnh cho tăng giữ chức duy na (người giữ kỷ cương Đacircy chỉ nhacircn vật coacute
nhiệm vụ trocircng coi chư tăng trong chugravea) thocircng tin (nguyecircn văn ldquobạch chugravey caacuteo chuacutengrdquo
tức dugraveng chagravey đaacutenh vagraveo motilde lớn để thocircng tin) cho chuacuteng tăng tụ họp baacuteo rằng sau giờ
cơm trưa sẽ lagravem lễ chocircn cất một tăng sĩ vừa mới mất Mọi người ngạc nhiecircn xocircn xao
ldquoChuacuteng ta mạnh khỏe như thế nagravey ở Niết Bagraven Đường (cograven gọi lagrave Diecircn Thọ Đường nới
tăng sĩ coacute bệnh đến chữa trị nghỉ ngơi) chẳng ai nằm bệnh cả sao lại bảo thếrdquo Cơm
nước xong hogravea thượng hướng dẫn mọi người ra một caacutei hang đaacute phiacutea sau nuacutei dugraveng
trượng khều ra được xaacutec chết một con chồn hoang Begraven hỏa taacuteng ngay Đến chiều hogravea
30
thượng Baacutech Trượng tề chỉnh uy nghi bước lecircn bục giảng thuật lại mọi sự xảy ra trong
ngagravey cho chuacuteng tăng
Đại đệ tử lagrave Hoagraveng Baacute (tức Hoagraveng Baacute Hy Vận Khocircng rotilde năm sinh năm mất chỉ biết ocircng
lagrave một đại thiền sư đời Đường đatilde nhận phaacutep tự của Baacutech Trượng Hoagravei Hải Coacute để lại
ngữ lục ldquoTruyền Tacircm Phaacutep Yếurdquo Tiểu truyện của ocircng thấy cheacutep trong Tổ Đường Lục
Cảnh Đức Truyền Đăng Lục vagrave Tống Cao Tăng Truyện) nhacircn đoacute mới hỏi Ngagravey xưa latildeo
giagrave vigrave trả lời sai một cacircu hỏi magrave bị đọa lagravem thacircn chồn hoang suốt năm trăm kiếp nếu latildeo
ta trả lời đuacuteng thigrave liệu latildeo sẽ trở thagravenh gigrave ạ
-Ngươi tới đacircy Ta sẽ vigrave latildeo giagrave trả lời cho
Hoagraveng Baacute begraven tiến saacutet đến becircn Baacutech Trượng bất thần đưa tay taacutet vagraveo mặt thầy để chứng
tỏ migravenh hiểu thế nagraveo lagrave caacutei tacircm vocirc phacircn biệt Hay coacute thể ocircng ta biết thầy migravenh đatilde thấy
xaacutec chồn từ trước nhưng tự bịa ra caacutei chuyện phương tiện ngụ ngocircn nagravey để truyền phaacutep
Hogravea thượng begraven vỗ tay cười noacutei Ta tưởng racircu của latildeo Hồ magraveu đỏ Chẳng degrave ở đacircy lại coacute
latildeo Hồ racircu đỏ thật
Hồ cograven lagrave dacircn tộc vugraveng Trung Aacute Người Trung Hoa aacutem chỉ Phật hay Sư Tổ Đạt Ma đều
lagrave người ngoại quốc man di rợ Hồ quỷ toacutec đỏ Cacircu noacutei ldquoTương vị hồ tu xiacutech caacutenh hữu
xiacutech tu hồrdquo trong nguyecircn văn lagrave một thagravenh ngữ coacute yacute khen ngợi ldquoChỉ coacute người đồng điệu
tri kỷ mới hiểu nhaurdquo
Lược dịch lời bagraven của Giaacuteo sư Akizuki Ryocircmin Chắc hogravea thượng Baacutech Trượng khi dạo
nuacutei đatilde tigravem thấy xaacutec chồn hoang Từ đoacute ocircng mới dựng necircn ldquokịch bảnrdquo nagravey Coacute thể gọi latildeo
giagrave trong caacutei xaacutec chồn hoang lagrave một ldquomột hogravea thượng Baacutech Trượng đời trướcrdquo (tiền Baacutech
Trượng) magrave chuyện về ocircng ấy coacute thật khocircng thigrave khocircng thagravenh vấn đề Bởi vigrave vừa mới đạt
đến chỗ ldquobất lạc nhacircn quảrdquo (kẻ đatilde ngộ đạo rồi khocircng rơi vagraveo sự chi phối của luật nhacircn
quả) nhagrave tu hagravenh lại sa xuống caacutei hố sai lầm của ldquosự giaacutec ngộ về caacutei gọi lagrave bigravenh đẳng
(đản khocircng)rdquo vigrave đinh ninh migravenh lagrave nhacircn vật cao cường nhất trong nuacutei Đoacute mới lagrave vấn đề
của ocircng ta Yacute nghĩa của thiền kiểu chồn hoang (datilde hồ thiền) lagrave thế đấy
Con người ta vừa mới thoaacutet ra sự ragraveng buộc của caacutei tacircm ldquophacircn biệtrdquo vagrave thu nhận vagraveo lograveng
thế giới vocirc cugraveng rộng lớn của ldquobigravenh đẳngrdquo khocircng nhiều thời iacutet coacute luacutec say sưa vigrave caacutei tacircm
cảnh migravenh vừa tiếp thu được necircn coacute khuynh hướng trở thagravenh một ldquoma vương gacircy trở ngại
cho việc tu thiềnrdquo (thiền thiecircn ma)Ngay cả thiền sư Hakuin (Đại thiền sư Nhật Bản phaacutei
Lacircm Tế sống vagraveo giữa thời Edo Hakuin Eikaku [Bạch Ẩn Huệ Hạc 1685-1768] lagrave một
tăng sĩ du hagravenh coacute cocircng phục hưng mocircn phaacutei của migravenh Giỏi về thiền họa vagrave để lại nhiều
trước taacutec) năm 24 tuổi khi giaacutec ngộ được về chữ Vocirc cũng coacute thaacutei độ ngạo mạn về trigravenh
độ của migravenh Đến khi gặp Shocircju Rocircjin (Chiacutenh Thụ Latildeo Nhacircn) chỉ bảo mới phản tỉnh về
sự sai lầm đoacute
Theo lời bigravenh của hogravea thượng Vocirc Mocircn khocircng thể giải thiacutech ldquobất lạc nhacircn quảrdquo lagrave sai hay
ldquobất muội nhacircn quảrdquo lagrave đuacuteng được Dugraveng ldquocon mắt thứ bardquo magrave hiểu thigrave mới thấy ocircng
Baacutech Trượng đời trước đatilde sống năm trăm kiếp hạnh phuacutec trong thacircn xaacutec chồn hoang của
31
migravenh Vigrave một lờildquobất lạcrdquo mắc phải sai lầm thagravenh chồn hoang Nhưng trả lời ldquobất muộirdquo
để thoaacutet kiếp chồn lại lagrave caacutei sai lầm thứ hai Chồn magrave cứ vui sống kiếp chồn khocircng thegravem
thuồng chi khaacutec lagrave đaacuteng gọi lagrave Phật rồi Người magrave khocircng thỏa matilden sống lagravem người luocircn
luocircn đi tigravem những gigrave đacircu đacircu thigrave đaacuteng gọi lagrave chồn vậy
Thagravenh ra ở chỗ nagraveo cũng lagrave trong vograveng nhacircn quả luacutec nagraveo cũng phải theo luật nhacircn quả
Bậc đại tu hagravenh khocircng phải tigravem kiếm gigrave ở becircn ngoagravei Như Suzuki Daisetsu (dugraveng chữ
ldquotrửu quăngrdquo (khoanh cugravei chỏ) coacute cheacutep trong thiecircn Tập Nhi saacutech Luận Ngữ) noacutei phải ldquotự
khoagravenh tay migravenh lagravem chỗ gối đầu cho migravenhrdquo vui với caacutei migravenh coacute Ở trong sự ldquobigravenh đẳngrdquo
(chacircn khocircng vocirc tướng) phải coacute sự ldquodị biệtrdquo[] (chacircn khocircng diệu hữu) Caacutei ldquobigravenh đẳng sai
lầmrdquo (aacutec bigravenh đẳng) do khocircng biết coacute sự dị biệt ấy gọi lagrave ldquothiền kiểu chồn hoangrdquo (datilde hồ
thiền) vậy ( Lời dịch giả Tocirckyocirc ngagravey 24 thaacuteng 2 năm 2009 Nguyễn Nam Tracircn tưởng
chừng như macircu thuẫn nhưng thiết nghĩ caacutei tacircm khocircng phacircn biệt cần dẹp bỏ vagrave sự dị biệt
luacutec nagraveo cũng tagraveng ẩn trong bigravenh đẳng lagrave hai khaacutei niệm thuộc hai phạm trugrave khaacutec nhau)
Tương tự coacute một nữ Phật Tử hỏi Thiền Sư Sugraveng Sơn Người nữ coacute thể tu thagravenh Phật
được khocircng Sư Sugraveng Sơn trả lời Khocircng
Trong Ngũ Đăng Hội Nguyecircn ghi coacute một bagrave giagrave đến hỏi Thiền Sư Triệu Chacircu
- Bạch Hogravea thượng con thấy thacircn người nữ khổ quaacute bị chướng ngại khoacute tu xin Hogravea
Thượng chỉ cho con caacutech tu lagravem sao để kiếp sau con thagravenh thacircn namrdquo
Hogravea thượng noacutei Khocircng cần phải đợi đến kiếp sau đến trước chaacutenh điện tocirci sẽ chuyển
cho bagrave
Khi bagrave giagrave đatilde đứng trước chaacutenh điện Thiền Sư Triệu Chacircu đaacutenh ba tiếng chuocircng rồi noacutei
- Nếu bagrave muốn chuyển thagravenh thacircn nam bagrave phải nghe lời tocirci phaacutet nguyện lực như thế
nagravey lsquoCon phaacutet nguyện cho tất cả mọi người đều sanh lecircn cotildei trời cograven con thigrave trầm luacircn
dưới hỏa ngụcrsquo
Bagrave giagrave sợ hatildei cho rằng lời phaacutet nguyện nagravey khocircng liecircn quan gigrave đến việc bagrave muốn chuyển
sang thacircn nam để dễ tu hagravenh Hogravea thượng luacutec nagravey mới khai thị
- Đoacute mới chiacutenh lagrave chuyển thacircn nam
Trần Thaacutei Tocircng (1218 - 1277) đatilde giải thiacutech vấn đề phacircn biệt nam nữ nagravey trong Phổ
Thuyết Sắc Thacircn tựa đề Gấp Tu Nhược thị taacutec gia cụ nhatilden trực tu tảo cấp hồi quan
Phiecircn thacircn khiecircu xuất tử sinh khogravea đagraven chỉ liệt khai acircn aacutei votildeng Tuacuteng nhĩ nam tuacuteng nhĩ
nữ tổng thị kham tu nhậm cừ triacute nhậm cừ ngu tận giai hữu phận Nhược vị đạt Phật tacircm
tổ yacute thả tiecircn bằng trigrave giới niệm kinh cập Phật diệc phi Tổ diệc phi tắc giới hagrave trigrave kinh hagrave
niệm
32
Cư huyễn sắc diệc danh chacircn sắc xử phagravem thacircn datilde thị phaacutep thacircn phaacute lục tặc vi lục thần
thocircng du baacutet khổ taacutec baacutet tự tại Tuy ngocircn nhậm ma nhi nhacircn nhacircn kyacute nhập giaacute sắc thacircn lyacute
khứ datilde thị nan nan
Hogravea Thượng Thanh Từ dịch Nếu người taacutec gia đủ mắt cần phải sớm gấp hồi quang
chuyển thacircn nhảy khỏi vograveng sanh tử khoảng khảy tay cắt đứt lưới aacutei acircn Dugrave lagrave nam hay
nữ thảy đều tu được dẫu rằng triacute hay ngu trọn đều coacute phần Nếu chưa đạt được Phật tacircm
Tổ yacute hatildey trước nương trigrave giới tụng kinh Đến luacutec Phật cũng chẳng phải Tổ cũng chẳng
phải thigrave giới gigrave trigrave kinh nagraveo tụng
Nơi sắc huyễn cũng lagrave chacircn sắc ở thacircn phagravem cũng lagrave thacircn Phật Phaacute saacuteu thức lagravem saacuteu
thần thocircng dạo taacutem khổ (Taacutem khổ lagrave sanh latildeo bệnh tử cầu chẳng được thương yecircu
chia ligravea oaacuten thugrave chung hội thacircn năm ấm hưng thịnh) thagravenh taacutem tự tại (Taacutem tự tại Một
thacircn hiện nhiều thacircn như số vi trần - Thacircn nhiều như vi trần ở khắp caacutec cotildei Phật - Thacircn
lớn của Phật đến caacutec thế giới - Phật hiện vocirc số thacircn - saacuteu căn hỗ dụng - Phật đạt tất cả
phaacutep vẫn như khocircng được - Phật thuyết phaacutep tự tại) Tuy noacutei thế ấy magrave mỗi người vagraveo
trong sắc thacircn rồi bỏ đoacute thật khoacute thay
Trong Phổ Khuyến Phaacutet Bồ Đề Tacircm tựa đề Saacutech Tấn (Encouraging) Trần Thaacutei Tocircng
giảng tiếp Hoặc coacute người vugravei đầu trong ăn uống qua mất một đời Hoặc coacute người trecircn
đường tu hagravenh lầm lẫn magrave khocircng thức tỉnh Đacircu biết taacutenh giaacutec Bồ-đề mỗi mỗi viecircn
thagravenh nagraveo hay căn lagravenh Baacutet Nhatilde người người đầy đủ Chớ luận đại ẩn tiểu ẩn thocirci phacircn
tại gia xuất gia Chẳng cuộc người tăng kẻ tục chỉ cốt nhận được bản tacircm Vốn khocircng coacute
nam nữ đacircu cần chấp tướng Người chưa rotilde dối chia tam giaacuteo liễu được rồi đồng ngộ
nhất tacircm Nếu hay phản chiếu hồi quang đều được kiến taacutenh thagravenh Phật
Hoặc hữu mai đầu khiết phạn nhi khocircng quaacute nhất sinh hoặc hữu thaacutec lộ tu hagravenh nhi bất
tỉnh giaacute yacute Khởi thức Bồ Đề giaacutec tiacutenh caacute caacute viecircn thagravenh tranh tri baacutet nhatilde thiện căn nhacircn
nhacircn cụ tuacutec Mạc vấn đại ẩn tiểu ẩn hưu biệt tại gia xuất gia Bất cacircu tăng tục nhi chỉ yếu
biện tacircm bản vocirc nam nữ hagrave tu trước tướng Vị minh nhacircn vọng phacircn tam giaacuteo liễu đắc
để đồng ngộ nhất tacircm Nhược năng phản chiếu hồi quang giai đắc kiến taacutenh thagravenh Phật
Lecircn cỏi trời hay đọa địa ngục mắc mớ gigrave tới đực hay caacutei Coacute thể trograve chơi tocircn giaacuteo do
những người nam đặt ra để chạy trốn người nữ cho necircn họ khocircng muốn người nữ chạy
theo chơi cugraveng niacuteu keacuteo quậy phaacute Nếu khocircng coacute người oan gia nữ thigrave người nam cần gigrave
xuất gia tu hagravenh Higravenh như theo sư Tagraveu vagrave sư Đại Hagraven lẫn những tocircn giaacuteo khaacutec thigrave tecircn
nam nagraveo cũng đại trượng phu cao thượng hơn người nữ Vocirc minh khổ đau đacircu kỳ thị
nam nữ
Nữ lưu anh kiệt cũng đầy triacute tuệ
ETHocirci magravey lagrave phượng cất cao
ETHocirci mocirci chiacuten ửng khoeacute đagraveo rừng mơ
Tiếng nagraveng vỡ bạc thagravenh thơ
Tụng dograveng kinh tuệ trecircn tờ khoacutei macircy
33
Ta về rũ aacuteo macircy trocirci
Gối trăng đaacutenh giấc becircn đồi dạ lan
Rằng xưa coacute [Ả] từ quan
Lecircn non tigravem động hoa vagraveng ngủ say
Em từ rửa mặt chacircn như
Nghiecircng soi hạt nước mời hư khocircng về
Thacircu hương hiện kiacutenh bồ đề
Phấn son chigravem lắng hạt mecirc luacircn hồi
Cagravenh sen laacute chĩu sương trong
Aacuteo ni xaacutem vạt trời hong buồn về
Tay nagraveo nghiecircng noacuten thơ che
Tay nagraveo lần chuỗi bồ đề xanh xao
Nến khuya lửa hắt hiu vagraveng
Trang kinh laacutec đaacutec đocirci hagraveng nhạn sa
Yacute nagraveo hoacutea hiện ngagraven hoa
Chữ nagraveo cẩn nguyệt trecircn tagrave aacuteo ni
Ni về kheacutep cửa chugravea tu
Sớm mai mở cổng queacutet thu vườn hồng
Thu vương ngọn chổi đocirci bocircng
Thoảng dacircng hương lạ bướm vograveng caacutenh duyecircn
Dỗ non suối giọng thầm thigrave
ETHộ tam thế mộng xaacute gigrave voacutec hoa
Ni cocirc hiện giữa ta bagrave
Buacutep tay hồng ngọc nacircng tagrave aacuteo trăng
Khơi trầm thơm tụng kinh hiền
Maacuteu xuacircn mạch lạnh trong miền xương da
Vườn chugravea coacute nụ hagravem ca
Sương khuya phaacutep bảo trăng tagrave vocirc mocircn
Chuocircng ngacircn chiều lặng trầm tư
Tiếng lơi đẫm hạt thiecircn thư bềnh bồng
ETHiệu về tay giấu chugravem bocircng
Goacutet chacircn đất phật trổ hồng hằng sa
Boacuteng trăng tịch mặc hiecircn nhagrave
Thagravenh đagraven nẩy hạt tỳ bagrave quyện hương
Gioacute thu từ độ tha phương
Về trecircn hốc gỗ becircn đường lặng im
(Động Hoa Vagraveng Phạm Thiecircn Thư)
34
Thiền Sư Y Sơn ( - 1213 ) luận về Bigravenh Đẳng Caacutec ngươi necircn biết Như Lai thagravenh đẳng
Chaacutenh Giaacutec đối tất cả nghĩa khocircng cograven chỗ nagraveo quaacuten saacutet đối với phaacutep bigravenh đẳng khocircng
coacute nghi hoặc khocircng tacircm khocircng tướng khocircng đi khocircng dừng khocircng lường khocircng ngằn
xa ligravea hai becircn trụ ở trung đạo vượt ngoagravei tất cả văn tự [Ngoagravei tiacutenh nam nữ acircm dương
Bất nhất bất nhị THL]
Hogravea Thượng Thanh Từ bigravenh luận Nhiều thập niecircn về trước tocirci hỏi bổn sư của tocirci lagrave
Thầy Tịch Chiếu về giới của Thiền gia Vị sư giagrave nagravey trả lời rằng chỉ coacute một giới cần giữ
trong tacircm hatildey thấy taacutenh bigravenh đẳng của vạn phaacutep [vạn vật THL]
Đại Đức Thiacutech Khế Định hỏi ldquoCacircu chuyện nagravey tưởng như rất đơn giản nhưng quyacute Phật
Tử thử ngẫm nghĩ lại [bigravenh đẳng] đại trượng phu lagrave gigraverdquo Đại Đức Thiacutech Khế Định đatilde
giảng giải vagrave định nghĩa về chữ đại trượng phu nagravey nhưng tocirci cảm thấy khocircng hoagraven toagraven
đuacuteng như bigravenh đẳng lyacute Theo tocirci đại trượng phu chỉ dagravenh riecircng để gọi người nam nhacircn
chỉ đuacuteng một nữa như đa số điều muốn tưởng lagrave như vậy Đại trượng phu lagrave người coacute
tiecircn kiến tham vọng lớn người daacutem lagravem đại sự phi thường vigrave việc lớn bất chấp phương
tiện khocircng nhất thiết nam nữ - Hai Bagrave Trưng lagrave đại trượng phu Bagrave Triệu Votilde Tắc Thiecircn
lagrave đại trượng phu vagrave rất nhiều nam nhacircn lịch sử đại trượng phu anh hugraveng hagraveo kiệt khocircng
kể hết Tocirci vagrave bạn cũng coacute thể lagrave đại trượng phu trong tacircm tưởng
Cograven những người coacute một tacircm hồn bao dung cao thượng coacute nguyện lực lớn mạnh muốn
cho tất cả mọi người đều được sung sướng an ổn cograven migravenh sẵn sagraveng gaacutenh chịu những nỗi
đau khổ của chuacuteng sinh khocircng hẳn lagrave bật đại trượng phu magrave chỉ lagrave bật đại giaacutec ngộ đại từ
bi hay đại thaacutenh nhacircn Những vị thaacutenh nhacircn nầy khocircng được phacircn hạng lagrave đại trượng
phu như người Trung Hoa định nghĩa đoacute lagrave Vocirc độc bất trượng phu Những bật đại giaacutec
ngộ như Phật chư Bồ taacutet vagrave caacutec bật hiền triết thaacutenh nhacircn khocircng bao giờ lagravem được những
điều lsquođộc aacutecrsquo phi thường đoacute
Đatilde lagrave Phật lagrave Bồ Taacutet thigrave đacircu cograven phacircn biệt nam nữ hay đại trượng phu nữa Nhất lagrave
trong thời đại văn minh của y khoa học hiện đại thigrave chuyễn nữ thagravenh nam nam thagravenh nữ
baacuten nữ baacuten nam coacute khoacute khăn gigrave chỉ cần coacute tiền lagrave mua được như yacute Magrave tocirci khocircng hiểu
nổi lagrave muốn chuyển nữ qua nam coacute gigrave bảo đatildem lagrave đở khổ hơn hay dễ tu giaacutec ngộ hơn
Trecircn đời nagravey thiếu gigrave những thằng đực cograven ngu đần keacutem triacute tuệ hegraven hạ hơn mấy con caacutei
Hơn nữa đacircu coacute phải bất cứ thằng nam nagraveo cũng ngu xuẩn muốn tacircm nguyện thật lograveng
lagravem lsquođại trượng phu Tagraveursquo theo điều kiện của Thiền Sư Triệu Chacircu lsquoChịu phaacutet nguyện
cho tất cả mọi người đều sanh lecircn cotildei trời cograven migravenh thigrave trầm luacircn dưới hỏa ngụcrsquo Noacutei thigrave
ai cũng noacutei được nhưng mấy ai lagravem được Thay vigrave đa số chuacuteng noacute điều cầu ngược lại
Khi nghegraveo khổ khoacute khăn thigrave đa số đều cầu trời cầu Phật cho con truacuteng số độc đắc để con
giuacutep đở anh em bagrave con vagrave cocirc baacutecrdquo Điều cầu xin của quacircn tử khocircn lagrave Cầu trời cầu Phật
cho con truacuteng số để con hưởng trước đatilde Cograven giuacutep người sẽ tiacutenh sau vigrave noacute khocircng ở trong
điều kiện của cầu khẩn lagrave phải giuacutep bất cứ ai sau khi được truacuteng số độc đắc
Trong Chỉ Nguyệt Lục coacute ghi một hocircm bagrave Yecircm Ma La Nữ đến hỏi Bồ Taacutet Văn Thugrave Sư
Lợi ldquoChuacuteng sanh biết sacircn lagrave khổ biết phiền natildeo lagrave khổ biết con đường luacircn hồi sinh tử
lagrave khổ magrave sao vẫn đi vagraveordquo Bồ Taacutet Văn Thugrave Sư Lợi noacutei ldquoBiết nhưng caacutei biết đoacute cograven rất
yếurdquo Rất yếu Tức lagrave vigrave nghiệp lực yếu necircn bị những lượn soacuteng của dograveng tacircm thức locirci
35
keacuteo đọa đagravey vagraveo cỏi luacircn hồi Những lượn soacuteng nghịch duyecircn khổ đau đoacute nếu quyacute Phật
tử chiếu kiến vagraveo mới thấy tuy nghịch duyecircn khốn khổ thật nhưng bản chất noacute vocirc thường
khocircng tự taacutenh Caacutei gigrave thấy được bản chất vocirc thường khocircng tự taacutenh đoacute Hiểu được vagrave
sống được với noacute tự dưng migravenh [coacute matildenh lực THL] vượt thoaacutet ra được nghịch duyecircn đoacute
(Trong bagravei Hatildey luocircn quaacuten niệm về caacutei chết trong cuộc sống đời thường Đại Đức Thiacutech
Khế Định giảng Tại Chugravea Phật Đạo (Đức) năm 2009)
Thiền Sư Sugraveng Sơn thế danh lagrave Lyacute Đức Nhacircn sanh ngagravey 04 Thaacuteng 7 năm 1927 tại lagraveng
Sun-Cheon phiacutea Bắc thủ phủ Bigravenh Nhưỡng bacircy giờ lagrave Bắc Triều Tiecircn Cha ocircng lagrave một
kỹ sư Cocircng Chaacutenh vagrave mẹ lagrave người nội trợ đatildem đang Cả hai sugraveng đạo Hội Thaacutenh Tin
Lagravenh Trưởng latildeo (Presbyterians) Dĩ nhiecircn thuở nhỏ ocircng cũng sugraveng đạo Tin Lagravenh nhưng
vigrave hoagraven cảnh lịch sử của Đại Hagraven thời đoacute vagrave nhacircn duyecircn nghiệp quả đưa ocircng đến với Phật
Phaacutep vagrave trở thagravenh thiền sư nổi danh
Muốn Tỏ Ngộ Lagrave Một Sai Lầm Lớn Thiền sư Sugraveng Sơn Khai Thị về Sự Sai Lầm của
Lục Tổ Những năm trước đacircy luacutec cograven sanh tiền Thiền sư Sugraveng Sơn vagrave một số mocircn sinh
của ocircng đatilde đến thăm Trung Quốc chiecircm baacutei những ngocirci chugravea danh tiếng vagrave những thaacutenh
tiacutech gắn liền với lịch sử Thiền Tocircng nước nagravey Họ gặp caacutec tu sĩ Phật giaacuteo vagrave những vị
thầy dạy Thiền tất cả chagraveo đoacuten đoagraven một caacutech nồng nhiệt
Nơi đầu tiecircn đoagraven đến viếng lagrave chugravea Lục Thaacutep (Liu Rocircng) tại Quảng Chacircu vagrave kế lagrave một
ngocirci chugravea Lacircm Tế coacute gần 1400 tuổi Thiền sư Sugraveng Sơn vagrave caacutec mocircn sinh của ocircng đatilde được
tham dự một ldquotuardquo du lịch qua những ngocirci chugravea cổ vagrave caacutec đại thaacutep bởi vị truacute trigrave hướng
dẫn Đoacute lagrave Đại sư Sul Bong người đatilde giới thiệu caacutec kiến truacutec khaacutec nhau vagrave một số dự aacuten
được sửa chữa phục hồi vigrave đatilde bị đập phaacute bởi Hồng Vệ Binh đưa đến tổn thất lịch sử vagrave
suy đồi văn hoacutea Trung Hoa trong cuộc Caacutech mạng Văn hoacutea vagrave Trăm Hoa Đua Nỡ cuồng
tiacuten của Cộng Sản Tagraveu Cuối cugraveng họ đến hội trường Lục Tổ đoagraven rất vinh dự được tới
đacircy vigrave noacute tạo necircn một ấn tượng thật sacircu sắc
Họ đatilde thảo luận becircn trong hội trường trecircn tường coacute treo lecircn bagravei thơ nổi tiếng của đức Lục
tổ viết bằng chữ Haacuten trong một caacutei khung gỗ Với tất cả những mocircn sinh của caacutec trường
phaacutei Thiền bagravei thơ nagravey coacute tầm quan trọng rất lớn trong việc thagravenh lập truyền thống Thiền
Tocircng tại Trung Quốc Nhưng đối với caacutec nhagrave sư Trung Hoa đặc biệt bagravei thơ nagravey được
coi như một sự tocircn kiacutenh thiecircng liecircng noacutei về bản thể tuyệt đối của Tổ Sư Thiền
Khi thầy truacute trigrave chugravea Liu Rong Thiền sư Sugraveng Sơn vagrave những mocircn sinh của migravenh nhigraven vagraveo
bagravei thơ treo trecircn tường tại hội trường Lục Tổ Sugraveng Sơn noacutei
ndashVới bagravei thơ nagravey Lư Cư Sĩ Huệ Năng đatilde được cocircng nhận vagrave trở thagravenh vị Tổ Sư Thiền
đời thứ 6 Nhưng coacute một sai lầm trong bagravei thơ nagravey Bạn lagrave người truacute trigrave ngocirci chugravea bạn coacute
nhigraven thấy sai lầm của đức Lục Tổ khocircng
Thật lagrave một cuacute sốc bất ngờ thầy trụ trigrave chỉ tay vagraveo bagravei thơ hỏi ldquoSai lầm của đức Lục tổ ư
Tocirci khocircng thể tưởng tượng nỗi Vagraveo dograveng nagraveordquo
36
ndashKhocircng khocircng Sugraveng Sơn trả lời Khocircng phải caacutec dograveng chữ nagravey mdash caacutec dograveng kệ đều
chiacutenh xaacutec Caacutec mẫu tự đều chiacutenh xaacutec Nhưng yacute nghĩa bagravei kệ nagravey lagrave một sai lầm lớn Nếu
noacutei ldquoXưa nay khocircng một vật tức đatilde lagrave một sai lầm lớn Bởi vigrave nếu bạn thực sự tin rằng
ldquoXưa nay khocircng một vật tức lagrave ldquoBản thể khocircng coacute gigraverdquo thậm chiacute khocircng thể viết hoặc noacutei
Như vậy đatilde tạo ra một caacutei gigrave rồi Đoacute lagrave sai lầm đầu tiecircn
Ngoagravei ra đức Lục Tổ đatilde tạo ra ba hạt bụi mdash Thứ nhất bụi ldquoXưa nay khocircng một vậtrdquo
Thứ hai bụi Bồ Đềrdquo vagrave Thứ ba bụi ldquogương saacuteng chẳng phải đagravei Vigrave vậy lagravem thế nagraveo
ngagravei coacute thể noacutei trong dograveng kệ cuối cugraveng Chỗ nagraveo cograven diacutenh bụi Đatilde coacute nhiều rất nhiều
bụi trong bagravei thơ nagravey Thật lagrave macircu thuẫn Vigrave vậy toagraven bộ bagravei thơ nagravey lagrave một sai lầm lớn
Sau đoacute Thiền sư Sugraveng Sơn nhigraven vagraveo thầy truacute trigrave người coacute đocirci mắt vẫn mở rộng tỏ vẻ
ngạc nhiecircn Thiền sư hỏi
ndashLagravem thế nagraveo bạn coacute thể chỉnh sửa lại bagravei thơ nagravey
Thầy trụ trigrave trả lời
ndashVacircng khi Lục tổ đatilde viết Xưa nay khocircng một vật tức lagrave ngagravei đatilde đề cập đến cụm từ
trong Kinh Kim Cang Tất cả higravenh tướng đều hư dối khocircng thật Nếu bạn thấy caacutec phaacutep
sanh khởi cũng như lagrave hoại diệt bạn coacute thể thấy được chacircn taacutenh (Như lai) Đoacute lagrave những
gigrave Lục Tổ muốn tỏ bagravey
Thiền sư Sugraveng Sơn noacutei
ndashVacircng đoacute lagrave nguyecircn tắc của Taacutenh Khocircng Thầy thủ tọa Thần Tuacute đatilde viết về Sắc tức lagrave
khocircng Khocircng tức lagrave sắcrdquo Bagravei thơ của Lục Tổ cho thấy khocircng Sắc khocircng Khocircng Noacutei
caacutech khaacutec thầy thủ tọa bị diacutenh mắc với sự vocirc thường của ngocircn từ hiện tượng trong khi
Lục Tổ bị diacutenh mắc với taacutenh Khocircng Tất cả đều coacute yacute nghĩa mdash Tuệ giaacutec Tuy nhiecircn Chacircn
thật ngữ lagrave Sắc tức Sắc Khocircng tức Khocircng Bạn coacute thể đaacutenh ngatilde bagravei thơ của Lục Tổ từ
quan điểm bất nhị của Sắc tức Sắc Khocircng tức Khocircngrdquo được chăng
Sư trụ trigrave noacutei
ndashỒ trecircn thực tế mở miệng đatilde lagrave một sai lầm rồi
Thiền sư hỏi
ndashVậy thigrave lagravem thế nagraveo bạn coacute thể mở miệng ngay cả khi noacutei điều đoacute
Thầy trụ trigrave lấy hai bagraven tay bịt miệng migravenh lại rồi noacutei
ndashỒ vacircng Tocirci đatilde tạo ra một sai lầm
(Muốn Tỏ Ngộ Lagrave Một Sai Lầm Lớn Thiền sư Sugraveng Sơn Khai Thị Thiacutech Giaacutec Nguyecircn
chuyển tiếng Việt Sự Sai Lầm của Lục Tổ)
37
Trecircn Thư Viện Hoa Sen website Trong yacute kiến bạn đọc coacute những tư nghị rất hấp dẫn vagrave
đầy thuacute vị
Tuệ Thiền (Lecirc Baacute Bocircn) Lắng nghe những noacutei năng trong tacircm (tacircm ngocircn) thầm ngộ được
yacute căn (chủ thể của tacircm ngocircn vọng tưởng) thigrave Chacircn tacircm (tức Tacircm thấy biết-vocirc ngocircn vocirc
niệm) hiện tiền Tri huyễn tức li li huyễn tức giaacutec (Kinh Viecircn Giaacutec)
Bagravei kệ của Lục Tổ mang nội hagravem ldquovocirc tướng vocirc niệm vocirc trụrdquo trong Phaacutep Bảo Đagraven Kinh
cũng lagrave nội hagravem ldquokhocircng vocirc tướng vocirc taacutecrdquo trong kinh Phật Noacutei theo ngocircn từ của kinh
Lăng Nghiecircm lagrave ldquoSinh diệt diệt dĩ tịch diệt hiện tiềnrdquo-(Sinh diệt đều diệt tịch diệt hiện
tiền)
Bill Ocircng nagravey vui negrave Lục tổ phaacute Thần Tuacute cograven ổng phaacute Lục tổ
Lecirc Huy Trứ Lục tổ phaacute Thần Tuacute Thiền sư Sugraveng Sơn hậu bối phaacute Lục Tổ nhưng lại lọt
vagraveo vograveng Thần Tuacute ndash vigrave coacute 3 giọt bụi necircn phải thường lau chugravei cho đến khi bụi lagrave bụi
gương lagrave gương Bụi khocircng lagrave gương gương khocircng lagrave bụi thigrave cũng lagrave khocircng sai khocircng
đuacuteng Khocircng bất nhất lẫn bất nhị Thật ra Lục Tổ lsquoKhocircngrsquo để lại lsquoKhocircngrsquo hạt bụi nagraveo vigrave
Ngagravei lsquoKhocircngrsquo viết bagravei thơ đoacute Tocirci suy đoaacuten Lục Tổ đatilde tiecircn đoaacuten trước sẽ coacute kẽ hậu sinh
muốn lagravem khả uacutey như gagraven tăng Sugraveng Sơn muốn phaacute Tổ necircn Ngagravei nhờ người khaacutec viết
dugravem nhờ họ để bụi kệ trecircn tường
Bật thaacutenh nhacircn giaacutec ngộ coacute phong thaacutei phi thường đoacute Họ khocircng lagravem magrave khocircng phải
khocircng lagravem Vocirc vi nhi vocirc bất vi Tương tự như yacute của Bugravei Giaacuteng viết về Thiền Sư Tuệ Sỹ
trong lsquoĐi vagraveo cotildei thơ Tuệ Sỹrsquo ldquoNgười thi sĩ xuất chuacuteng xuất thần thường coacute phong thaacutei
khaacutec thường đoacute Họ noacutei tất iacutet magrave noacutei rất nhiều Họ noacutei rất nhiều magrave chung quy hồ như
chẳng thấy gigrave hết Họ noacutei cho họ magrave như noacutei hết cho mọi người Noacutei cho mọi người magrave
cơ hồ chẳng bận tacircm gigrave tới chuyện thiecircn hạ nghe hay chẳng nghe Nỗi vui nỗi buồn của
họ dường như chẳng phi giống lối vui buồn của chuacuteng ta Do đoacute chuacuteng ta traacutech moacutec họ
một caacutech lệch lạc hết cả (par manque de justice interne)rdquo
Lục Tổ đatilde khocircng lagravem gigrave ngược với tự nhiecircn Khi khocircng lagravem những gigrave ngược với tự nhiecircn
hay noacutei như Needham đừng ngược đường đi của sự vật thigrave người ta hogravea hợp với đạo vagrave
hagravenh động mang lại thagravenh quả Lời Latildeo Tử ldquoKhoacute vagrave Dễ cugraveng thagravenh Cao vagrave Thấp cugraveng
chiều Giọng vagrave Tiếng cugraveng họa Trước vagrave Sau cugraveng theordquo Đoacute lagrave yacute nghĩa cacircu noacutei xem ra
biacute hiểm của Latildeo Tử ldquokhocircng lagravem magrave khocircng coacute gigrave lagrave khocircng lagravem (vocirc vi nhi vocirc bất vi) Cặp
đối cực acircm dương khocircng phải chỉ lagrave nguyecircn lyacute nền tảng của toagraven bộ văn hoacutea Trung Hoa
Khổng Giaacuteo coacute tiacutenh suy luận nam tiacutenh hoạt động vagrave tỏ lộ Latildeo Giaacuteo ngược lại nhấn
mạnh tiacutenh chất trực giaacutec nữ tiacutenh huyền vi vagrave mềm mỏng của acircm nhu Latildeo Tử noacutei
ldquoĐừng biết rằng migravenh biết đoacute lagrave hayrdquo vagrave ldquoThaacutenh nhacircn lagravem magrave khocircng hagravenh động dạy magrave
khocircng dugraveng lờirdquo Latildeo Giaacuteo cho rằng khi trở lại tiacutenh acircm tiacutenh mềm yếu của tự tiacutenh con
người thigrave dễ sống một cuộc đời hogravea hợp với Đạo hơn Cứu caacutenh đoacute được Trang Tử noacutei rotilde
nhất khi mocirc tả về một thiecircn đường Latildeo Giaacuteo ldquoTrước khi sự hỗn loạn xảy ra người thời
xưa coacute một sự yecircn tĩnh sự yecircn tĩnh của toagraven thế giới Thời đoacute Acircm vagrave Dương cograven hogravea
hợp vagrave tĩnh lặng sự tĩnh lặng vagrave vận động điều hogravea nhau khocircng chướng ngại bốn mugravea
đuacuteng giờ giấc tuyệt khocircng một vật xảy ra khocircng đuacuteng thời tuyệt khocircng sinh linh nagraveo
38
chết trước thời hạn Thời đoacute con người coacute đủ khả năng hiểu biết mọi việc nhưng họ
khocircng hề sử dụng đến khả năng đoacute Đoacute lagrave điều magrave ta gọi lagrave lsquonhất thể tuyệt đốirsquo Thời đoacute
khocircng coacute hagravenh động gigrave cả tất cả chỉ lagrave sự biểu hiện liecircn tục của tiacutenh hồn nhiecircnrdquo Đoacute lagrave
thời của khocircng vocirc minh khi đatilde coacute đủ khả năng hiểu biết mọi việc thigrave cần sử dụng đến
khả năng gigrave nữa để hiểu biết mọi việc Khi đatilde lagrave Phật thigrave cần phaacutep gigrave nữa để thagravenh Phật
3 Như khocircng magrave Coacute magrave Coacute cũng Như Khocircng
Tocirci xin Phật Giaacuteo hoacutea lời của Krauss Vũ trụ từ đacircu ra Trước đoacute lagrave gigrave Vagrave cuối cugraveng tại
sao thagrave Coacute cograven hơn Khocircng Khocircng phải coacute thể Coacute từ Khocircng ra Coacute sẽ luocircn luocircn từ
Khocircng magrave Coacute ldquoWhere did the universe come from What was there before it What will
the future bring And finally why is there something rather than nothing Not only can
something arise from nothing something will always arise from nothingrdquo (A Universe
from Nothing Why There Is Something Rather than Nothing Atria Books physicist
Lawrence Krauss)
Tacircm lagrave Lograveng Như Khocircng cũng Như Coacute Lograveng lagrave Tacircm Như Coacute cũng Như Khocircng Lograveng lagrave
Tacircm higravenh như đacircu cũng Như Khocircng coacute Tacircm lagrave Lograveng higravenh như đacircu cũng Như coacute Khocircng
Giaacutec rồi thigrave chợt bừng lecircn như lửa saacuteng Ngộ rồi thigrave lagrave một tiếng seacutet hư khocircng
(Phỏng theo bản nhạc Tigravenh Coacute Như Khocircng của Nhạc Sĩ Trần Thiện Thanh Tigravenh lagrave tigravenh
nhiều khi khocircng magrave coacute Tigravenh lagrave tigravenh nhiều luacutec coacute như khocircngTigravenh lagrave tigravenh nhiều nơi đacircu
cũng coacute Tigravenh lagrave tigravenh dugrave coacute cũng như khocircngRồi thigrave chợt bừng lecircn như lửa noacuteng Rồi thigrave
lagrave một tiếng seacutet thinh khocircng)
Sư lecircn choacutet đỉnh rừng thiền
Trong tim chợt thắp một rừng tagrave dương
(Phạm Thiecircn Thư)
William James noacutei Tacircm thức thocircng thường tỉnh taacuteo của chuacuteng ta tacircm thức suy luận
như chuacuteng ta gọi tecircn chỉ lagrave một dạng đặc biệt của tacircm thức trong luacutec xung quanh đoacute
chỉ caacutech một tấm magraven mỏng [vocirc minh THL] coacute nhiều dạng của tacircm thức hoagraven toagraven
khaacutec đang sẵn sagraveng [tư duy THL]
Quaacute trigravenh tri giaacutec lagrave một quaacute trigravenh duyecircn sanh giữa vật thể (trần) hệ thống giaacutec quan
(căn) vagrave yacute thức (thức) Nhacircn duyecircn sanh lagrave do những nguyecircn nhacircn (nhacircn) vagrave những điều
kiện duyecircn khỡi (conditions) hoagraven cảnh (sở tại) Thiếu một nguyecircn nhacircn hay một điều
kiện trecircn kết quả tri giaacutec sẽ hoagraven toagraven khaacutec biệt đi Yacute thức (mind) gắn liền với thacircn thể
(body) vagrave giaacutec quan necircn những giới hạn của giaacutec quan cũng lagrave những giới hạn của yacute thức
Như đatilde noacutei chuacuteng ta diễn dịch thế giới vũ trụ bằng một loại ngocircn ngữ lấy thacircn thể vocirc
thường lagravem chuẩn để tứ cuacute nhị nguyecircn Ngay cả caacutei tocirci cũng lagrave một kyacute ức Tất cả caacutec tế
bagraveo trong thacircn thể chuacuteng sinh lẫn con người đều thay đổi mới từng phuacutet tất cả đều đatilde
ldquoluacircn hồi taacutei sanhrdquo khocircng cograven coacute thacircn thể của tocirci thaacuteng trước Tacircm thức con người trocirci
theo một chiều với những yacute tưởng chợt đến rồi vụt đi vocirc thường thay đổi từng saacutetna Noacutei
chung magraveu sắc acircm thanh hương vị cảm xuacutec yacute thức hellip đều lagrave những quy trigravenh tri giaacutec
do hệ thống giaacutec quan vagrave tacircm triacute thực thi từ những quaacute trigravenh tiến hoacutea của lượng tử magrave ra
39
Chuacuteng chỉ coacute thực coacute yacute nghĩa từ sự diễn dịch của hệ thống ngũ uẩn của riecircng mỗi caacute
nhacircn Thế giới như chuacuteng ta thấy lagrave một quaacute trigravenh diễn dịch hay lagrave một quaacute trigravenh tưởng
tượng của yacute thức về sự vật vagrave sự việc chứ khocircng phải chiacutenh lagrave sự vật hay sự việc ấy
Chuacuteng ta sống trong tưởng tượng của ngũ uẩn của chiacutenh mỗi caacute nhacircn magrave đatilde lagrave tưởng
tượng thigrave chỉ tương đối hoặc hoagraven toagraven lagrave ảo tưởng chứ khocircng hẳn lagrave thực tại Triacute tưởng
tượng lagrave moacuten quagrave saacuteng tạo tuyệt vời của nhacircn sinh Tất cả văn minh kiến thức khoa học
cũng từ tưởng tượng magrave tạo thagravenh magrave hiện hửu trecircn đời Tất cả từ Tacircm tưởng
Coacute thể caacutec chiều tưởng tượng của dạng yacute thức nagravey khocircng hẳn lagrave những chiều trong
thuyết đặc biệt tương đối [hẹp] (Special Theory of Relativity) của Einstein trong đoacute caacutec
chuyển động tương đối với vận tốc khocircng thay đổi nhưng điều nổi bật lagrave nhờ tưởng
tượng của khoa học đatilde đưa chuacuteng ta đến gần một khaacutei niệm về khocircng gian vagrave thời gian
tương đối gần giống với những khaacutei niệm của Phật Giaacuteo Trong thiền định thigrave hagravenh giả
đạt tới một điểm magrave sự khaacutec biệt giữa người quan saacutet hoagraven toagraven tiecircu tan nơi đoacute chủ thể
vagrave khaacutech thể thống nhất lagravem một trong một toagraven thể bất khả phacircn Dường như họ đatilde đạt
được một dạng yacute thức phi thường trong đoacute họ chuyển hoacutea được thế giới ba chiều vagrave
chứng thực được một thực tại bốn chiều hay chiều cao hơn Thế necircn Sri Aurobindo
mới noacutei về một ldquothay đổi tinh tế noacute cho pheacutep thấy bộ mặt trong dạng thức của một
chiều thứ tưrdquo Stephen Hawing cograven noacutei đến khocircng gian thứ 11st
Lyacute thuyết về sự cong của khocircng thời gian được gọi lagrave Thuyết Tương Đối Tổng Quaacutet
[Suy Rộng] (General Theory of Relativity) của Einstein trong đoacute bao gồm caacutec chuyển
động khocircng đều vagrave ảnh hưởng của trọng trường (gravity) Thuyết Tương Đối Tổng Quaacutet
khaacute phức tạp nhưng thuyết nagravey đatilde giuacutep caacutec khoa học gia tiecircn đoaacuten chiacutenh xaacutec về nguồn
gốc vũ trụ vagrave cho pheacutep caacutec khoa học gia tiacutenh ngược thời gian trở lại thời điểm của Big
Bang Thuyết tương đối Tổng Quaacutet đatilde thay đổi hoagraven toagraven quan niệm nguồn gốc của vũ
trụ Một vũ trụ tĩnh coacute thể tồn tại matildei matildei hoặc coacute thể được tạo ra với higravenh dạng hiện
nay của noacute tại một thời điểm nagraveo đoacute trong quaacute khứ Khoa học gia suy luận nếu bacircy giờ
caacutec thiecircn hagrave đang rời xa nhau với tốc độ rất nhanh điều đoacute coacute nghĩa lagrave trong quaacute khứ
chuacuteng đatilde từng rất gần nhau Họ kết luận khoảng 147 tỷ năm trước đacircy những thiecircn hagrave
nagravey đatilde từng gom lại với nhau với một độ neacuten rất vĩ đại đến độ bất động Trạng thaacutei neacuten
đặc thagravenh một khối vi trần nagravey được một linh mục Cocircng Giaacuteo tecircn lagrave Georges Lemaitre
người đầu tiecircn nghiecircn cứu về nguồn gốc của vụ trụ gọi lagrave ldquonguyecircn tử nguyecircn thủyrdquo magrave
ngagravey nay chuacuteng ta gọi lagrave big bang Bacircy giờ thuyết tương đối khocircng cograven đuacuteng tại thời
điểm vụ nổ lớn vigrave khocircng tương hợp được với lyacute thuyết lượng tử một tư tưởng caacutech
mạng khoa học vagraveo thời điểm đầu thế kỷ 20th bắt đầu từ Max Plank 1900 ở Berlin
khaacutem phaacute ra rằng bức xạ phaacutet ra từ caacutec vật thể noacuteng đỏ coacute thể được giải thiacutech nếu aacutenh
saacuteng chỉ coacute thể được phaacutet ra hoặc bị hấp thụ theo những lượng rời rạc được gọi lagrave caacutec
lượng tử (quanta) Đacircy lagrave một trời suy luận tigravem togravei nghiecircn cứu tiacutenh toaacuten thử nghiệm
của khoa học chuacuteng ta hatildey tạm chấp nhận nguồn gốc của vũ trụ khởi đầu lagrave tương đối
lsquonhư vậyrsquo đi cho đến khi khoa học tigravem ra những lyacute thuyết tương đối mới lạ hơn như lịch
sử đatilde luocircn luocircn tương đối chứng minh vagrave tương đối lập đi lập lại lagrave khoa học luocircn luocircn
tương đối đổi yacute Khoa học cograven đổi yacute lagrave cograven saacuteng tạo khoa học cố chấp khocircng đổi yacute nữa
lagrave khoa học đatilde đi vagraveo ngotilde chết
40
Ngược lại Phật Giaacuteo khocircng chấp nhận coacute điểm khởi đầu nguyecircn thủy của vũ trụ magrave
quan niệm vũ trụ vocirc thủy vocirc chung Khaacutec với khoa học quan niệm nagravey của Phật Giaacuteo
chưa cần phải xeacutet lại hay đổi yacute thường xuyecircn như khoa học Thuyết Tương Đối trong
Phật Giaacuteo tổng quaacutet viecircn diệu hơn với quan niệm mọi sự vật trecircn thế gian chỉ lagrave như
điện như ảo tương đối tạm bợ vocirc thường vagrave luocircn biến đổi Tự noacute đatilde đổi yacute đổi dạng
thay higravenh trong saacutetna Điều nagravey coacute nghĩa lagrave higravenh sắc vagrave tiacutenh chất của vạn vật luocircn luocircn
biến đổi tugravey theo nhacircn duyecircn cảnh giới trong đoacute sự vật thể hiện Trong Phật Giaacuteo vagrave Vũ
Trụ Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc viết Noacutei một caacutech giản dị thigrave tương đối coacute nghĩa lagrave
ldquothấy vậy magrave khocircng phải vậyrdquo bởi lẽ tugravey theo quan điểm vagrave vị thế quan saacutet của mỗi
người (hệ thống qui chiếu riecircng) higravenh sắc vagrave tiacutenh chất của một vật coacute thể khaacutec nhau
Ngoagravei ra tiacutenh tương đối trong Phật Giaacuteo cograven thấy rotilde trong luật ldquovocirc thườngrdquo Tiacutenh tương
đối trong Phật Giaacuteo khocircng coacute gigrave lagrave lạ vigrave ldquoVạn phaacutep duy tacircm tạordquo magrave tacircm của mỗi người
mỗi khaacutec mỗi người coacute một nghiệp riecircng vagrave sống trong một cảnh giới riecircng [cho necircn
tạo ra nghiệp quả nhacircn duyecircn riecircng biệt Tương tự như Phaacutep vocirc vi THL] Trong khi đoacute
thuyết Tương Đối Đặc Biệt (Hẹp) mocirc tả sự thể hiện khaacutec nhau của caacutec thực thể vật chất
tugravey theo quan điểm của quan saacutet viecircn (đuacuteng ra lagrave tugravey theo trạng thaacutei di chuyển tương đối
giữa caacutec quan saacutet viecircn) nhưng đồng thời thuyết nagravey cũng định nghĩa sự bất biến (khocircng
thay đổi) hay tiacutenh tuyệt đối của caacutec thực thể vật chất [Tương tự như Phaacutep hửu vi THL]
Astrophysicist George F R Ellis cho biết lagrave nhiều nhagrave thiecircn văn học đatilde dấu diếm lagrave họ
đatilde chọn mẫu vũ trụ căn cứ trecircn quan điểm vagrave vị thế quan saacutet của mỗi người (hệ thống
qui chiếu riecircng Frames of Reference) đều nagravey chứng tỏ lagrave kết quả quan saacutet vagrave kết luận
sẽ tương đối khaacutec nhau tuy khocircng dễ gigrave chứng minh lagrave họ khocircng đuacuteng Nhagrave Vật Lyacute
Học Robert Gentry Nobel laureate Dr Hannes Alfveacuten Giaacuteo Sư Geoffrey Burbidge Dr
Halton Arp vagrave nhagrave thiecircn văn nổi tiếng của Anh Quốc Sir Fred Hoyle cũng đồng yacute với
nhận xeacutet lsquongười mugrave sờ voirsquo nagravey với vagravei khẻ hở đầy nghi vấn trong thuyết big bang
Tuy nhiecircn trong khuocircn khổ hệ thống qui chiếu của khoa học thigrave hai kết quả của hai
thuyết tương đối trecircn lại hoagraven toagraven phugrave hợp với nhau nghĩa lagrave trong sự tương đối thay
đổi coacute sự khocircng tuyệt đối đổi thay Đacircy chiacutenh lagrave một điểm sacircu sắc trong thuyết tương
đối hẹp của Einstein Dĩ nhiecircn quan niệm về caacutei ldquomột tuyệt đối nhất thể bất nhịrdquo
trong Phật Giaacuteo hiển nhiecircn lagrave thacircm diệu viecircn giaacutec khocircng bị giới hạn phacircn biệt nhị
nguyecircn như caacutei tuyệt đối tương đối của khoa học
Trong thuyết Tương Đối tất cả những kết quả nagravey đều coacute thể chứng minh bằng toaacuten
học vagrave đặt song song với một số quan niệm trong Phật Giaacuteo để chuacuteng ta coacute thể quaacuten
chiếu dễ dagraveng Đối với một quan saacutet viecircn đứng yecircn thigrave Kiacutech thước của một vật đang di
chuyển sẽ cagraveng thu nhỏ hay ngắn lại nếu vận tốc di chuyển của vật đoacute cagraveng tăng vagrave vật
đoacute sẽ biến mất dưới con mắt của quan saacutet viecircn khi vận tốc đạt tới vận tốc của aacutenh saacuteng
trong chacircn khocircng Trong Phật Giaacuteo quan niệm mang nuacutei Tu Di đặt trecircn đầu một sợi
locircng magrave nuacutei khocircng hề thu nhỏ lại cũng như đầu sợi locircng khocircng cần phải nở rộng ra
khocircng phải hoagraven toagraven lagrave một quan niệm hoang đường khocircng tưởng nếu chuacuteng ta yacute thức
được rotilde tiacutenh tương đối du hagravenh của khocircng gian lượng tử Đoacute cũng lagrave yacute nghĩa trong
kinh khocircng tăng khocircng giảm khocircng thecircm khocircng bớt vagrave sắc bất thị khocircng khocircng bất
thị sắc Khoa học mới khaacutem phaacute ra tổng số của energy của tất cả vật chất trong vũ trụ
triệt tiecircu với con số zero Nhưng chỉ những khoa học gia nagraveo coacute đọc một chuacutet về Phật
41
Giaacuteo mới biết con số zero (0) đoacute khocircng phải lagrave 0 magrave lagrave Ɵ (Khocircng emptiness) Thocircng
minh hơn nữa họ cograven biết cacircn đo kiacutech thước vagrave trọng lượng của vũ trụ hiện hữu nhưng
họ đatilde đo kết quả sai vigrave họ vẫn chưa ngộ được chữ Khocircng trong Đạo Phật
In the article Whats the Total Energy In the Universe by Natalie Wolchover
ldquoConsidering the amount of energy packed in the nucleus of a single uranium atom or
the energy that has been continuously radiating from the sun for billions of years or the
fact that there are 1080 particles in the observable universe it seems that the total energy
in the universe must be an inconceivably vast quantity But its not its probably zero
Light matter and antimatter are what physicists call positive energy And yes theres
a lot of it (though no one is sure quite how much) Most physicists think however that
there is an equal amount of negative energy stored in the gravitational attraction that
exists between all the positive-energy particles The positive exactly balances the
negative so ultimately there is no energy in the universe at allrdquo
4 Thuở ban đầu ấy
Thuở ban đầu khoacute quecircn ấy được Thiền Sư Chacircn Nguyecircn diễn tả trong saacutech Thiền Tocircng
Bản Hạnh
Thuở xưa trời đất chưa sanh
Cha mẹ chưa coacute thật migravenh Chacircn Khocircng
Chẳng coacute tướng mạo higravenh dung
Tịch quang phổ chiếu viecircn đồng thaacutei hư
Thiền Sư Chacircn Nguyecircn họ Nguyễn tecircn Nghiecircm tự lagrave Đigravenh Lacircn người lagraveng Tiền Liệt
huyện Thanh Hagrave tỉnh Hải Dương Ocircng sinh năm 1647 nhacircn đọc sự tiacutech Thiền Sư Huyền
Quang dograveng Truacutec Lacircm Yecircn Tử ngagravei thấy cổ nhacircn ngagravey xưa dọc ngang lừng lẫy magrave cograven
chaacuten sự cocircng danh nữa migravenh lagrave học trograve Cacircu nagravey taacutec động matildenh liệt vagraveo nội tacircm của
Nguyễn Nghiecircm necircn ocircng quyết dứt bỏ tất cả vagrave đi xuất gia năm 19 tuổi
Khoa học gia khocircng bao giờ ngừng tigravem togravei nghiecircn cứu khaacutem phaacute để thỏa matilden nhu cầu
đogravei hỏi của chuacuteng sinh Với kiến thức thocircng thaacutei triacute tưởng tượng phong phuacute cugraveng tiacutenh tograve
mograve luocircn tigravem togravei những điều mới lạ lẫn thiacutech thuacute khaacutem phaacute vagrave phaacutet minh khocircng ngừng của
những khối oacutec thocircng minh vĩ đại nagravey magrave nhacircn loại mới coacute những tiện nghi văn minh ngagravey
hocircm nay Khoa học khocircng những đaacutep ứng được những văn minh vật chất nhưng cũng
giuacutep iacutech rất nhiều trecircn phương diện tacircm lyacute của nhacircn loại Khocircng phải khoa học phủ nhận
hay khocircng chuacute trọng đến vấn đề tacircm linh huyền biacute nhưng vigrave những điều nagravey khocircng logic
vagrave khoacute coacute thể chứng minh được theo tinh thần khoa học Trecircn phương diện khoa học
huyền biacute Phật Giaacuteo lagrave giải đaacutep ổn thỏa cho nhu cầu chuacuteng sinh
Caacutec định lyacute mới đacircy do Steven Hawking vagrave Roger Penrose chứng minh cho thấy rằng vũ
trụ phải coacute điểm bắt đầu nhưng họ cũng thuacute nhận lagrave vũ trụ khocircng cho biết nhiều thocircng tin
về bản chất của sự khởi đầu đoacute Hay noacutei trắng ra lagrave Steven Hawking vagrave Roger Penrose
khocircng biết gigrave hơn thay vigrave vũ trụ khocircng cho họ biết về noacute Họ noacutei vũ trụ bắt đầu bằng
42
một vụ nổ lớn từ một điểm magrave ở đoacute toagraven bộ vũ trụ vagrave tất cả mọi thứ trong đoacute bị neacuten vagraveo
một điểm coacute mật độ vocirc hạn Tại điểm nagravey thuyết tương đối tổng quaacutet của Einstein khocircng
cograven đuacuteng do đoacute khocircng thể dugraveng noacute để tiecircn đoaacuten vũ trụ bắt đầu như thế nagraveo Những nhận
xeacutet nagravey khocircng coacute gigrave mới lạ ai cũng biết rồi Điểm sai lầm đầy sacircn si (ignorance and
Aversion) của Penrose vagrave Hawking bắt nguồn từ mớ kiến thức tập tục vagrave suy luận vocirc
minh của khoa học nhưng khocircng biết sao những lyacute luận dựa trecircn thuần lyacute thuyết của họ
lại được đa số cocircng nhận lagrave định lyacute Đa số định lyacute khoa học nhacircn văn luocircn thay đổi nay
đuacuteng mai sai Họ chứng minh thuyết tương đối tổng quaacutet của Einstein lagrave khocircng đuacuteng căn
cứ trecircn căn bản sai lầm của nhất thể tuyệt đối Dugraveng caacutei thuyết tương đối đi tigravem caacutei lyacute
tuyệt đối lagrave điều sacircn si keacutem triacute tuệ như đi tigravem sừng thỏ locircng rugravea mograve trăng đaacutey nước Caacutei
lsquothuở ban đầu ấyrsquo lagrave caacutei gigrave trước khi big bang đatilde được tocircn giaacuteo vagrave nhiều người tranh luận
với một rừng saacutech vở khocircng phải lagrave đề tagravei mới lạ Khoa học cho đoacute lagrave cacircu hỏi lagrave vocirc
nghĩa Phật Giaacuteo gọi lagrave vocirc sanh vocirc diệt vocirc thủy vocirc chung Khocircng thể nghĩ bagraven qua giới
hạn ngocircn ngữ nhưng phải qua tuệ nhatilden của giaacutec ngộ
Penrose vagrave Hawking vigrave khocircng thể biết gigrave hơn ngoagravei caacutei kiến thức khoa học lyacute thuyết đầy
đầu oacutec toaacuten học thocircng thaacutei với nhiều saacuteng kiến tưởng tượng necircn họ đổ thừa cho thuyết
tương đối của Einstein lagrave sai vigrave họ lsquokhocircng thể dugraveng noacute để tiecircn đoaacuten vũ trụ bắt đầu như thế
nagraveorsquo Đi tigravem lsquocaacutei điểm ban đầu ấyrsquo khocircng ra rồi đổ thừa Einstein sai lầm lagrave ngạo mạn
(arrogant) với những tiền nhacircn Necircn nhớ những khoa học gia tiền bối đatilde dugraveng thuyết
tương đối của Einstein để chứng minh thuyết big bang chứ Einstein khocircng phải lagrave cha đẻ
của thuyết big bang
Caacutei cocircng aacuten nagravey khocircng coacute gigrave phức tạp để magrave bagraven luận với một rừng saacutech vỡ từ trước đến
nay nhưng chỉ cần một niệm triacute tuệ lagrave kiến giaacutec Đơn giản caacutei bagravei luận Phật Giaacuteo vagrave
khoa học nagravey cũng khocircng cần phải dagravei giograveng văn tự hơn 304 trang [169958 words
617569 characters (no spaces) 786652 characters (with spaces) 3448 paragraphs and
12236 lines] magrave chỉ ngắn gọn trong lsquomột niệm triacute tuệrsquo lagrave thocircng suốt cả vũ trụ quan Như
Thi Sĩ Phạm Thiecircn Thư lsquođơn giảnrsquo trong Động Hoa Vagraveng lsquoThocirci thigrave thocirci nheacute coacute ngần ấy
thocircirsquo
Tuy nhiecircn con người khocircng muốn chấp nhận sự suy nghĩ đơn giản như vậy Vậy thigrave lagrave
caacutei vụ nỗ lớn hay Big Bang nagravey nguyecircn thủy từ đacircu ra Caacutei gigrave nổ ai nổ Cacircu hỏi vừa đặt
ra lagrave đatilde khocircng đuacuteng rồi vigrave danh từ Big Bang khocircng coacute cha đẻ chiacutenh thức Tất cả bắt đầu
vagraveo năm 1917 khi Einstein từ thuyết tương đối tổng quaacutet khai triển một mocirc higravenh vũ trụ
kiacuten bất động vigrave phi thời gian Năm 1924 Alexandre Friedmann một người Nga đề xuất
mocirc higravenh vũ trụ đang bagravenh trướng vagrave xaacutec định rằng thuyết tương đối thừa nhận cả hai giả
thuyết trecircn Tocirci xin gọi chủ thuyết vũ trụ vừa co vừa giản (vừa giản nở vừa thu hẹp
close and open) lagrave thuyết ba phải Phật Giaacuteo gọi lagrave lyacute trung đạo Thoạt nghe qua thigrave ba
phải thật nhưng thực tại theo tocirci noacute lagrave như vậy vigrave tocirci cảm thấy noacute như vậy Bất khả tư
nghị
Chuacuteng ta hatildey cứ tạm chấp nhận cha đẻ của Thuyết Big Bang lagrave Linh Mục Cocircng Giaacuteo vagrave
nhagrave thiecircn văn người Bỉ (Georges Lemaicirctre [1894-1966] Belgian cosmologist Catholic
priest and father of the Big Bang theory) Theo tagravei liệu tin tức năm 1931 coacute một tu viện
trưởng người Bỉ lagrave Georges Lemaitre lsquotưởng tượngrsquo rằng vũ trụ higravenh thagravenh từ một hạt duy
43
nhất tức từ sự nổ bừng của một nguyecircn tử nguyecircn thủy Lyacute luận của Lemaitre vừa coacute
tiacutenh caacutech lượng tử vừa coacute tiacutenh caacutech nhiệt động lực [tam muội chacircn hỏa] nếu người ta
tiacutenh đến entropi (noacutei chung khocircng coacute trật tự) thigrave trạng thaacutei ban đầu của vũ trụ phải lagrave một
trạng thaacutei trật tự tối đa khi vũ trụ bị thu hẹp thagravenh một phần tử duy nhất
Cacircu văn Linh Mục Cocircng Giaacuteo vagrave nhagrave thiecircn văn người Bỉ Georges Lemaicirctre lsquotưởng
tượngrsquo Caacutei thuật chuyện nagravey cho biết người viết lẫn khoa học vẫn cograven rất vocirc minh Tocirci
khocircng tin Georges Lemaitre lsquotưởng tượngrsquo magrave Ngagravei đatilde giaacutec ngộ vagrave chiếu kiến được vũ
trụ giai khocircng
Quan niệm Big Bang vừa từ đoacute xuất hiện Nhưng danh từ Big Bang chỉ ra đời vagraveo năm
1950 sau khi noacute được một trong caacutec người cocircng kiacutech noacute xử dụng trong một buổi phaacutet
thanh trecircn radio Anh quốc nhagrave thiecircn văn Fred Hoyle Sau đoacute lagrave một rừng saacutech vở toaacuten
học của những bộ oacutec vĩ đại nhất trong lịch sử nhacircn loại đatilde chứng minh thecircm về thuyết big
bang nagravey như lagrave một định lyacute gần như chacircn lyacute Tuy nhiecircn lịch sử đatilde chứng minh lagrave khoa
học luocircn luocircn đổi mới vagrave caacutec khoa học gia luocircn luocircn thay đổi định lyacute dugrave định lyacute được
định nghĩa như lagrave luocircn luocircn xatildey ra như thị tri kiến Định lyacute lagrave chacircn lyacute khocircng bao giờ sai
nhưng định nghĩa của định lyacute thigrave luocircn luocircn thay đổi cho necircn noacute luocircn luocircn đuacuteng chỉ thỉnh
thoảng sai vigrave chiacutenh thượng đế cograven chơi xuacutec xắc cầu mong vagraveo may rũi nữa huống hồ gigrave
con người chuacuteng ta Toacutem lại định lyacute lagrave chacircn lyacute được tuyệt đối xacircy dựng lecircn để magrave tương
đối triệt hạ xuống Phật Giaacuteo hoacutea một tiacute định lyacute lagrave chacircn lyacute khocircng viecircn trograven magrave meacuteo moacute
qua ngũ uẩn vocirc minh ngu muội của những người mugrave sờ chacircn lyacute Theo Baacutet Nhatilde Tacircm
Kinh Meacuteo moacute khocircng lagrave meacuteo moacute Cho necircn noacute lagrave meacuteo moacute Cagraveng boacutep cagraveng meacuteo Cagraveng moacute
cagraveng meacuteo Đoacute lagrave chacircn lyacute rốt raacuteo
Năm 1965 hai nhagrave thiecircn văn Arno Penzias vagrave Robert Wilson tigravenh cờ khaacutem phaacute ra một tia
vũ trụ đến từ caacutec vigrave sao Hiện tượng nagravey khẳng định giả thuyết Big Bang vagrave đatilde caacutem dỗ
lẫn khuyến khiacutech hagraveng trăm nhagrave vũ trụ luận tạo ra những giả thuyết mới Đề tagravei tranh catildei
chiacutenh của họ vẫn lagrave lực hấp dẫn cơ sở của thuyết tương đối vẫn cograven chotildei lại một caacutech
mạnh mẽ thuyết lượng tử Caacutec lyacute thuyết gia đatilde tigravem caacutech hogravea giải Sự suy luận của họ
dầu đẹp đẽ hợp lyacute đến đacircu cũng chỉ lagrave giả thuyết khocircng thể kiểm chứng được như trong
caacutec maacutey gia tốc hạt nhacircn hiện nay
Caacutec quan saacutet vagrave trắc nghiệm gần đacircy đatilde đaacutenh đổ nhiều mocirc higravenh vũ trụ hiện hagravenh Nhưng
vấn đề tuổi vũ trụ vagrave khối lượng vật chất bị mất trong vụ nổ Big Bang vẫn lagrave những đề tagravei
tranh luận socirci nổi giữa caacutec khoa học gia
Patrick Petitjean nhagrave thiecircn văn học tại Viện thiecircn văn vật lyacute Paris noacutei Caacutec mocirc higravenh vũ
trụ bắt đầu rạn nứt khắp mọi chỗ Chuacuteng tocirci khocircng cograven biết rotilde migravenh đang ở đacircu Oliver
Lefegravebre nhagrave thiecircn văn học của Đagravei thiecircn văn Paris-Meudon tiếp lời Dần dần caacutec quan
saacutet điều chỉnh lại caacutec mocirc higravenh Chuacuteng tocirci chứng kiến sự caacuteo chung của thời kỳ người ta
coacute thể đề ra những lyacute thuyết đầy hoang đường magrave khocircng bị một quan saacutet nagraveo hạn chế
Sự thực thigrave sau hơn 3 năm khi kiacutenh thiecircn văn khocircng gian Hubble được sửa chữa vagrave từ khi
sử dụng kiếng thiecircn văn Keck coacute đường kiacutenh 10 meacutet ở Hawaii thigrave caacutec lyacute thuyết vũ trụ dần
dần bị lay chuyển baacuteo trước giai đoạn higravenh thagravenh caacutec mocirc higravenh vũ trụ mới
44
Con người như con caacute sống vigrave nước dựa vagraveo thuyết big bang như lagrave một giải đaacutep cho
những khoắc khoải của tacircm tư chuacuteng ta từ đacircu phọt ra đacircy chứ chưa hoagraven toagraven thỏa matilden
vẫn bacircng khoacircng lagrave migravenh đang lagravem caacutei quaacutei gigrave ở đacircy vagrave lo lắng chết đi về đacircu Nhacircn loại
luocircn xacircy nhagrave trecircn caacutet như datilde tragraveng xe caacutet biển Đocircng nếu một ngagravey nagraveo đoacute khoa học
chứng minh thuyết big bang sai lầm thigrave chuacuteng ta cũng cugraveng nhau sụp đỗ rồi lại cugraveng nhau
đi tigravem một caacutei phao cứu mạng khaacutec để baacutem trụ vagraveo magrave tạm sống trong hy vọng
Trong năm 2003 Nhagrave Vật Lyacute Robert Gentry đề nghị một thay thế hấp dẫn cho lyacute thuyết
căn bản big bang một giải đaacutep thay thế rằng cũng như những bằng chứng liệt kecirc ở trecircn
Tiến Sĩ Gentry tuyecircn bố lagrave mẫu higravenh cổ điển big bang được tigravem trecircn một mocirc higravenh sai
lầm của mẫu higravenh của Friedmann-lemaitre về bagravenh trướng khocircng-thời gian ocircng ta cho
rằng noacute khocircng phugrave hợp với những dữ kiện thực nghiệm Thay vigrave ocircng chọn để lagravem tiecircu
chuẩn cho higravenh mẫu của ocircng ta trecircn mocirc higravenh khocircng-thời gian của Einstein rằng ocircng ta
tuyecircn bố lagrave lsquothiecircn văn thocircng thaacutei Rosettarsquo Gentry đatilde từng xuất bản vagravei bagravei phaacutet biểu về
những gigrave ocircng ta cho rằng rất lagrave nghiecircm trọng trong sai lầm của thuyết big bang cổ điển
Những khoa học gia nổi danh khaacutec như Nobel laureate Dr Hannes Alfveacuten Professor
Geoffrey Burbidge Dr Halton Arp and the renowned British astronomer Sir Fred
Hoyle cũng đồng yacute với những nhận định về thuyết big bang xưa nagravey trecircn đagravei phaacutet thanh
BBC 1950
In 2003 Physicist Robert Gentry proposed an attractive alternative to the standard
theory an alternative which also accounts for the evidences listed above Dr Gentry
claims that the standard Big Bang model is founded upon a faulty paradigm (the
Friedmann-lemaitre expanding-spacetime paradigm) which he claims is inconsistent
with the empirical data He chooses instead to base his model on Einsteins static-
spacetime paradigm which he claims is the genuine cosmic Rosetta Gentry has
published several papers outlining what he considers to be serious flaws in the standard
Big Bang model Other high-profile dissenters include Nobel laureate Dr Hannes
Alfveacuten Professor Geoffrey Burbidge Dr Halton Arp and the renowned British
astronomer Sir Fred Hoyle who is accredited with first coining the term the Big Bang
during a BBC radio broadcast in 1950 (How Special Relativity Works Section 2
Special Relativity John Zavisa)
Figure 7 Georges LemaicirctrePhoto courtesy of AIP Emilio Segr Visual Archives Dorothy Davis
Locanthi Collection
Cho đến bacircy giờ dugrave văn minh vượt bực khoa học gia ngay cả như Stephen Hawking
người được xem lagrave nhagrave khoa học thocircng thaacutei nổi tiếng trecircn thế giới vẫn chưa hoagraven toagraven
hiểu rotilde nguồn gốc của vũ trụ hiển nhiecircn vigrave noacute nằm ngoagravei phạm vi của khoa học nhacircn văn
45
Người ta noacutei Hawking coacute thể nhigraven tới 11 chiều khocircng gian tocirci chưa nhigraven thấy được một
chiều nagraveo cả nhưng theo tocirci suy đoaacuten thigrave vũ trụ coacute tới 23 chiều khocircng biết Đức Thế Tocircn
thấy tới mấy chiều Trong 7 tỉ người hiện nay số người thấy được trecircn 4 chiều chỉ đếm
được trecircn ngoacuten tay Thấy được trecircn 4 chiều lagrave đatilde dugraveng trecircn 6 của natildeo bộ coacute được ngũ
thocircng rồi trecircn đường xuyecircn qua vật chất để du hagravenh trong vũ trụ Những tư nghị trong
bagravei nagravey đocirci khi coacute vẻ khoa học giả tưởng lẫn huyền biacute tacircm linh đogravei hỏi chuacutet đầu oacutec tưởng
tượng vagrave necircn để tacircm triacute rong chơi nơi những cotildei ta bagrave mong gotilde cửa Chacircn Như thigrave mới
thấy được thực tại thấp thoaacuteng Caacutec nhagrave khoa học coacute thể khocircng hagravei lograveng chứ khocircng phải
khocircng đồng yacute với những nhận định trecircn vigrave đa số họ khocircng coacute đọc kinh Phật cứ vọng
ngoại đi tigravem caacutei vocirc sanh khocircng coacute khởi đầu caacutei nhất điểm vocirc thủy vocirc chung caacutei vocirc lượng
nhacircn quả vagrave duyecircn khởi lịch sử đoacute
Triết lyacute Đạo Phật khocircng sở trụ vagraveo những lyacute thuyết khoa học trecircn necircn khocircng cần những
caacutei phao cứu mạng mới để baacutem viacuteu Những tư nghi tư nghị của khoa học chung quanh
thuyết big bang về lyacute nhất thể (singularity) Hư Khocircng big bang trong từng saacutetna nhiều
thế giới nhiều vũ trụ ảo vũ trụ vocirc sanh khocircng bugraveng nổ magrave co datilden đatilde được tocirci đề cập
diễn tả ngay cả chứng minh bằng toaacuten học trong bagravei Vocirc Tự Kinh vagrave Logic of Quantum
Negation magrave tocirci đatilde viết trước đacircy trecircn internet tưởng khocircng cần phải nhắc lại ở đacircy
Nhagrave khoa học vĩ đại Stephen Hawking đatilde vocirc tigravenh gần như ngộ được caacutei lyacute đoacute nhưng rồi
ocircng ta bị lyacute triacute vagrave kiến thức vocirc minh che đi triacute tuệ trong cuốn Vũ trụ trong vỏ hạt trang
80 Hawking viết vũ trụ nhiều lịch sử ldquoVigrave vũ trụ cứ gieo xuacutec xắc hoagravei để xem caacutei gigrave sẽ
xảy ra necircn vũ trụ khocircng coacute một lịch sử duy nhất như người ta coacute thể nghĩ Thay vagraveo đoacute
vũ trụ coacute tất cả caacutec lịch sử khả dĩ mỗi một lịch sử coacute một xaacutec xuất của riecircng noacute Vũ trụ
coacute thể coacute một thứ giống như vật chất được gọi lagrave ldquonăng lượng chacircn khocircngrdquo (vacuum
energy) năng lượng chacircn khocircng hiện diện ngay cả trong khocircng gian trống rỗng Từ
phương trigravenh nổi tiếng của Einstein E=mc2 năng lượng chacircn khocircng nagravey coacute một khối
lượng [tam muội chacircn hoả]rdquo
Theo tocirci nghĩ lsquoở rigravea của vũ trụrsquo becircn bờ biecircn giới hay ngoagravei chacircn khocircng nagravey cograven coacute vũ trụ
khaacutec magrave ngagravey nay khoa học đatilde noacutei đến nhiều vũ trụ (multiverses) với vocirc lượng lịch sử
Những giải thiacutech nhị nguyecircn dagravei dograveng trecircn về chủ thể quan saacutet vagrave vật thể bị quan saacutet lsquođể
coacute một vũ trụ giống như chuacuteng ta đang quan saacutetrsquo được Phật Giaacuteo diễn tả ngắn gọn lagrave lsquovạn
vật từ tacircm tạorsquo Chuacuteng ta muốn quan saacutet một vũ trụ ảo giống như chuacuteng ta muốn thấy noacute
như vậy ndash như thị tri kiến theo yacute tacircm tạo ra - chứ khocircng phải thực tại như vậy Tocirci xin
định nghĩa Lịch sử lagrave meacuteo moacute meacuteo moacute lagrave lịch sử Đoacute lagrave lịch sử thực tại
Thi Sĩ cuồng Bugravei Giaacuteng định nghĩa thực tại lịch sử
Sử lịch sai trang
Chạy quagraveng
Lagrave lịch sửhellip
(Laacute Hoa Cồn - Bugravei Giaacuteng)
Sau đacircy lagrave những nhận định của caacutec triacute thức khaacutec về vũ trụ tương tự như đatilde được diễn tả
trong kinh Phật hay chứng thấy được trong thiền định yoga khiacute cocircng magrave tocirci bị noacute aacutem
46
ảnh trong tacircm cho đến khi tigravenh cờ vigrave nhacircn duyecircn tigravem ra được những tagravei liệu tri kỷ tri bỉ
nagravey trecircn internet Thật ra tocirci khocircng bao giờ đi tigravem noacute nhưng noacute tigravem đến tocirci để bắt tocirci san
sẻ cugraveng với những người coacute thiện duyecircn với Phật Phaacutep
Thuyết nỗ lớn (big bang) - những sai lầm phổ thocircng
Coacute rất nhiều sai lầm bao quanh thuyết big bang Cho thiacute dụ chuacuteng ta coacute khuynh hướng
tưởng tượng một bugraveng nổ cực lớn Những chuyecircn gia tuy nhiecircn noacutei rằng khocircng coacute vụ
bugraveng nổ đatilde coacute một giatilden nở keacuteo dagravei liecircn tục Thay vigrave tưởng tượng một quả bong boacuteng xigrave
hơi tưởng tượng một quả bong boacuteng phồng hơi một điểm cực vi của bong boacuteng nở rộng
ra bằng kiacutech thước của vũ trụ hiện nay của chuacuteng ta
Một điều sai lầm khaacutec rằng lagrave chuacuteng ta coacute khuynh hướng tưởng tượng điểm nhất thể
như lagrave một traacutei banh lữa nhỏ xuất hiện đacircu đoacute trong khocircng gian Thể theo những nhagrave
chuyecircn mocircn tuy nhiecircn khocircng gian đatilde khocircng hiện hữu trước big bang Trỡ lại những
thập niecircn 60 70 luacutec magrave con người lần đầu tiecircn dạo bướt trecircn mặt trăng 3 nhagrave thiecircn văn
vật lyacute hoacutea siecircu higravenh học (astrophysicists) Steven Hawking George Ellis and Roger
Penrose chuacute tacircm đến thuyết tương đối aacutem chỉ đến thời gian Trong 1968 vagrave 1970 họ
phaacutet hagravenh những nghiecircn cứu magrave trong đoacute họ khoaacuteng đại thuyết tương đối phổ thocircng suy
rộng của Einstein gồm cả đo lường của thời gian vagrave khocircng gian Theo tiacutenh toaacuten của họ
thời gian vagrave khocircng gian đatilde coacute điểm giới hạn bắt đầu nối tiếp với nguyecircn thủy của vật
chất vagrave năng lượng Nhất thể đatilde khocircng xuất hiện trong khocircng gian thay vigrave khocircng gian
bắt đầu tận trong nhất thể Trước điểm nhất thể khocircng coacute hiện hữu khocircng khocircng gian
thời gian vật chất hay năng lượng ndash lagrave khocircng zero Vậy thigrave caacutei nhất thể đoacute vagrave trong
caacutei gigrave magrave nhất nguyecircn xuất hiện nếu khocircng trong khocircng gian Chuacuteng ta khocircng biết
được Chuacuteng ta khocircng biết được noacute từ đacircu đến tại sao noacute ở đacircy hay ngay cả noacute ở đacircu
Tất cả magrave chuacuteng ta thật sự biết được rằng chuacuteng ta ở trong của noacute vagrave tại một luacutec noacute lẫn
chuacuteng ta đatilde khocircng hiện hữu
Tocirci xin dugraveng triết lyacute Phật Giaacuteo giải thiacutech những cocircng aacuten khoa học ở trecircn vũ trụ giản
(dản) nở như thế nagraveo đatilde được diễn tả trong bagravei nagravey rồi qua phương phaacutep thiền định
Nếu chuacuteng ta chấp nhận thuyết big bang như lagrave một điểm mốc của vũ trụ hiện hữu thigrave
trước caacutei nhất thể tuyệt đối đoacute lagrave hư khocircng chacircn như trống rổng emptiness chứ khocircng
hoagraven toagraven Nothing (zero) Điểm nhất thể lagrave tri kiến phật lograveng Bồ đề vocirc sanh vocirc diệt vocirc
thỉ vocirc chung magrave khoa học khocircng bao giờ đạt tới vagrave thấy được bằng nhục nhatilden vagrave dụng
cụ đo lường của khoa học Muốn kiến được caacutei bản lai diện mục của nhất nguyecircn phải
bugraveng nổ đại ngộ mới mở được Phật Nhatilden thấy noacute như huyễn như mộng như điện như
ảo Caacutei tri kiến phật tacircm bồ đề điểm nhất nguyecircn bất nhị đoacute noacute khocircng ở trong ta
khocircng ở ngoagravei ta nhưng chuacuteng ta lẫn vũ trụ ở trong noacute
Big Bang Theory - Common Misconceptions
There are many misconceptions surrounding the Big Bang theory For example we tend
to imagine a giant explosion Experts however say that there was no explosion there
was (and continues to be) an expansion Rather than imagining a balloon popping and
47
releasing its contents imagine a balloon expanding an infinitesimally small balloon
expanding to the size of our current universe
Another misconception is that we tend to image the singularity as a little fireball
appearing somewhere in space According to the many experts however space didnt
exist prior to the Big Bang Back in the late 60s and early 70s when men first walked
upon the moon three British astrophysicists Steven Hawking George Ellis and Roger
Penrose turned their attention to the Theory of Relativity and its implications regarding
our notions of time In 1968 and 1970 they published papers in which they extended
Einsteins Theory of General Relativity to include measurements of time and space
According to their calculations time and space had a finite beginning that corresponded
to the origin of matter and energy The singularity didnt appear in space rather space
began inside of the singularity Prior to the singularity nothing existed not space time
matter or energy - nothing So where and in what did the singularity appear if not in
space We dont know We dont know where it came from why its here or even where
it is All we really know is that we are inside of it and at one time it didnt exist and
neither did we
Thuyết Big Bang - Tiền đề
Thuyết nổ lớn của vũ trụ lagrave một nỗ lực để giải thiacutech caacutei gigrave đatilde xảy ra tại điểm bắt đầu của
vũ trụ chuacuteng ta Những khaacutem phaacute trong thiecircn văn học vagrave vật lyacute đatilde cho thấy ngoagravei nghi
ngờ hợp lyacute rằng vũ trụ của chuacuteng ta trecircn thực tế đatilde coacute điểm khởi đầu (vũ trụ coacute thủy coacute
chung) Khocircng coacute gigrave trước caacutei thời điểm đoacute trong thời gian vagrave sau khi đoacute thigrave coacute vạn vật
ndash vũ trụ của chuacuteng ta Thuyết big bang lagrave một nổ lực để giải thiacutech caacutei gigrave đatilde xảy trong
luacutec vagrave sau thời điểm đoacute
Theo những bagraven luận dưới đacircy thigrave khoa học vagrave đa số chuacuteng ta vẫn cograven tư nghị nhị
nguyecircn chưa dứt khoaacutet giữa tiền vagrave hậu big bang Vũ trụ Coacute từ Khocircng magrave Coacute Đạo
Phật giải thiacutech những thắc mắc nagravey rất rỏ ragraveng vagrave hợp lyacute
Big Bang Theory - The Premise
The Big Bang theory is an effort to explain what happened at the very beginning of our
universe Discoveries in astronomy and physics have shown beyond a reasonable doubt
that our universe did in fact have a beginning Prior to that moment there was nothing
during and after that moment there was something our universe The big bang theory is
an effort to explain what happened during and after that moment
Big Bang Theory - Evidence for the Theory
What are the major evidences which support the Big Bang theory Caacutei gigrave lagrave bằng
chứng cụ thể để củng cố thuyết big bang
bull First of all we are reasonably certain that the universe had a beginning
48
Trước hết chuacuteng ta lyacute luận khẳng định rằng vũ trụ coacute điểm khởi đầu nhưng bất khả tư
nghigrave về điểm khởi đầu của khởi đầu Vũ trụ từ Khocircng ra Coacute được tạo ra bởi Tacircm Tacircm
lagrave Tri Kiến Phật Lograveng Bồ Đề lagrave Nhất Nguyecircn hay bất nhị Tacircm tuy lagrave lsquocaacuteirsquo saacuteng tạo
nhưng lsquonoacutersquo khocircng phải lagrave thượng đế Tacircm tạo ra sinh trụ hoại diệt của vũ trụ magrave khoa
học cocircng nhận luật vũ trụ đoacute Hay noacutei rotilde hơn Tacircm lagrave vũ trụ vagrave Tacircm tự tạo ra vũ trụ
bull Second galaxies appear to be moving away from us at speeds proportional to their
distance This is called Hubbles Law named after Edwin Hubble (1889-1953) who
discovered this phenomenon in 1929 This observation supports the expansion of the
universe and suggests that the universe was once compacted
Điều thứ hai Những thiecircn hagrave thấy higravenh như rời xa chuacuteng ta với một tốc độ tương đương
với khoảng caacutech của chuacuteng noacute Caacutei nagravey gọi lagrave hiệu ứng doppler tương đối (Relativistic
Doppler Effect) hay Hubbles Law được đặt tecircn của Edwin Hubble (1889-1953)
người khaacutem phaacute caacutei hiện tượng nagravey 1929 Caacutei quan saacutet nagravey hỗ trợ sự giản nở của vũ
trụ vagrave đề nghị rằng vũ trụ đatilde coacute một thời dồn eacutep lại khocircng coacute trống khocircng Như tocirci đatilde
trigravenh bagravey caacutei giản nở trong từng saacutena của vũ trụ từ vĩ cho đến vi từ vi đến vĩ hay chi tiếc
hơn lagrave vũ trụ bị huacutet bởi chacircn khocircng (tương tự như black hole) rồi giản ra từ một vũ trụ
khaacutec liecircn miecircn bất tuyệt với những bướt tiệm ngộ (big bang nhỏ) cho đến những đốn
ngộ (bugraveng nổ lớn)
bull Third if the universe was initially very very hot as the Big Bang suggests we should
be able to find some remnant of this heat In 1965 Radioastronomers Arno Penzias and
Robert Wilson discovered a 2725 degree Kelvin (-454765 degree Fahrenheit -270425
degree Celsius) Cosmic Microwave Background radiation (CMB) which pervades the
observable universe This is thought to be the remnant which scientists were looking for
Penzias and Wilson shared in the 1978 Nobel Prize for Physics for their discovery
Thứ 3 nếu vũ trụ ban đầu đatilde rất rất noacuteng như big bang khởi xướng chuacuteng ta coacute thể tigravem
ra vagravei tagraven tiacutech của nhiệt Trong 1965 Radioastronomers Arno Penzias vagrave Robert
Wilson khaacutem phaacute rằng 2725 degree Kelvin (-454765 degree Fahrenheit -270425
degree Celsius) Cosmic Microwave Background radiation (CMB) xacircm nhập vũ trụ quan
Đacircy lagrave những tư tưởng vị lai rằng tagraven dư magrave caacutec khoa học gia đatilde tigravem kiếm Penzias and
Wilson cugraveng chia nhau giải Nobel 1978 về vật lyacute cho những khaacutem phaacute của chung của
họ
bull Finally the abundance of the light elements Hydrogen and Helium found in the
observable universe are thought to support the Big Bang model of origins
Cuối cugraveng sự phong phuacute của lsquophacircn tử aacutenh saacutengrsquo Hydrogen vagrave Helium đatilde tigravem thấy trong
vũ trụ quan lagrave những tư duy yểm trợ cho đồ aacuten nguyecircn thủy của big bang Phật Giaacuteo
gọi những hoa đốm nagravey như điện như ảo
5 Hiện Hữu lagrave gigrave
49
Trong cuốn giaacuteo thuyết về linh hồn của Phật Giaacuteo Soul theory of the Buddhist Giaacuteo Sư
Stcherbatsky ghi nhận rằng Khi ETHức Phật gọi chủ thuyết về một caacutei ngatilde thường hằng lagrave
một chủ thuyết cuồng si rotilde ragraveng lagrave Ngagravei đang chống lại một chủ thuyết đatilde được thagravenh
lập Bất cứ khi nagraveo trong caacutec bagravei giảng của Ngagravei Ngagravei đều noacutei về vocirc ngatilde hoặc thacircn kiến
- chấp vagraveo xaacutec thacircn hiện hữu - (Satkagraveyadrsti) (When Buddha calls the doctrine of an
eternal self a doctrine of fools it is clear that he is fighting against an established
doctrine Whenever in his sermons he comes to speak about Soullessness or Wrong
personalism)
Trong taacutec phẩm Quan điểm cơ bản của Phật Giaacuteo The Basic Conception of Buddhism
Giaacuteo Sư V Bhattacharya sau quaacute trigravenh nghiecircn cứu về học thuyết Vocirc Ngatilde (Non-self) đatilde
kết luận rằng Qua nhiều caacutech khaacutec nhau sự hiện hữu về một caacutei ngatilde vĩnh hằng (hay
agravetman) như được cocircng nhận bởi những hệ thống triết học khaacutec đatilde bị ETHức Phật khước từ
một caacutech hoagraven toagraven bằng caacutech đoạn trừ chiacutenh caacutei căn rễ của tham aacutei nơi magrave caacutei ngatilde vĩnh
hằng ngự trị (Thus and in various other ways the existence of a permanent Self or agravetman
as accepted in other systems was utterly denied by The Buddha thereby pulling down
the very foundation of desire where it can rest)
Descartes chủ trương trong vũ trụ chỉ coacute hai bản chất một lagrave higravenh tướng (eacutetendues) hai lagrave
yacute thức tư duy (pensentes) Lagrave giữa vũ trụ quan coacute hai miền duy lyacute higravenh tướng thuộc về
khocircng gian vagrave thời gian vagrave miền thứ hai lagrave yacute thức thuộc tinh thần vagrave vật thể Giữa hai
miền nagravey khocircng thể gặp nhau Do đoacute phaacutet sinh tư duy hoagravei nghi chigravem vagraveo tư duy hiện
hữu Hiện hữu của chỉ định lsquotocircirsquo chắc chắn khi tư duy đến lsquopenseacutethinkrsquo giữa hữu thể vagrave
vật thể Vậy tocirci lagrave một hiện vật coacute yacute thức (consciousness) rotilde ragraveng thời đoacute lagrave chacircn lyacute minh
bạch lsquoJe pense donc je suisrsquo Vigrave sao ndashDo từ hiện hữu đi đocirci với yacute thức Jean-Paul Sartre
lại nhigraven khaacutec hơn về hiện hữu tư duy ocircng cho rằng thực thể hữu hạn khocircng thể lagrave một vật
thể duy nhất vừa lagrave khaacutec nhau theo cugraveng một quan điểm Theo những triết gia đi trước
thigrave hữu thể lagrave bắt nguồn từ hai nguyecircn lyacute lsquobất khả phacircn lyrsquo magrave tạo necircn hữu thể hiện hữu
ecirctre existence lagrave yếu tiacutenh lagrave một xaacutec định cho noacute lagrave caacutei nagravey magrave khocircng phải caacutei kia (Thấy
gigrave trong taacutec phẩm Hiện Hữu vagrave Hư Khocircng của Jean-Paul Sartre Votilde Cocircng Liecircm)
Trong bagravei Yacute niệm về Hiện hữu Thiacutech Tacircm Thiện viết ldquoSự hữu (bhagraveva) hay hiện hữu
(process of becoming) chỉ coacute thể được cảm nhận khi nagraveo noacute xuất hiện như lagrave một đối
tượng trước một chủ thể nghĩa lagrave noacute xuất hiện trong sự phacircn biệt vagrave tương quan giữa chủ
thể nhận thức (pudgala) vagrave đối tượng được nhận thức (dharma) Nếu khocircng như thế sẽ
khocircng coacute bất kỳ một sự hữu nagraveo higravenh thagravenh vagrave tồn tại bởi một tecircn gọi hay lagravem đối cho
nhận thức Dẫu rằng trong thế giới của sự vật hiện tượng tacircm (lyacute) khocircng phải lagrave vật (lyacute)
bởi lẽ tacircm vốn thoaacutet ly mọi ảnh tượng của vật nhưng đối với sự vật hiện tượng hay mỗi
hiện hữu noacute khocircng thể hiện hagravenh magrave khocircng coacute tacircm vật vagrave tacircm thực chất lagrave hai mặt của
một sự hữu Vagrave đacircy lagrave tiến trigravenh hiện hữu magrave caacutec hệ thống triết học thường gọi lagrave mối
quan hệ giữa tổng thể phổ quaacutet (universal) vagrave đơn vị đặc thugrave (particular) hay giữa thực
thể vagrave thuộc tiacutenh của noacute (substance - attribute) vv Từ những chi tiết trecircn cho thấy rằng
sẽ khocircng coacute một sự hữu nagraveo dugrave lagrave yacute niệm hay vật chất coacute thể hiện hagravenh một caacutech độc lập
phacircn ly magrave traacutei lại chacircn lyacute của noacute (sự hữu) lagrave bất khả phacircn ly nếu khocircng như thế mọi
cơ cấu triết học vagrave tocircn giaacuteo của nhacircn loại sẽ như lacircu đagravei xacircy trecircn batildei caacutet Tất cả caacutec danh
50
từ như duy vật duy tacircm duy linh duy thực vv sẽ khocircng coacute yacute nghĩa nếu noacute chỉ được
hiểu như lagrave chiacutenh noacute - tức lagrave duy vật thigrave khocircng duy tacircm vagrave ngược lạirdquo
Những cacircu hỏi như Thế giới coacute vĩnh hằng hay khocircng hoặc vừa vĩnh hằng vagrave vừa khocircng
vĩnh hằng ETHức Như Lai coacute tồn tại sau khi nhập diệt hay khocircng hoặc vừa tồn tại hoặc
vừa khocircng tồn tại (Whether the world is eternal or not or both or neither Whether
The Tathagagraveta exists after death or does not or both or neither ) đều lagrave vấn nạn của
luận lyacute thuộc hệ tư tưởng nhị nguyecircn (dualism) vagrave cố nhiecircn sẽ khocircng bao giờ kết thuacutec
đoacute những cacircu hỏi lơ lửng
Trong kinh Tương Ưng (Samyutta - Nikagraveya) ghi lại một giai thoại rằng Một thời vua
Pasenadi (Ba-tư-nặc) yết kiến Tỳ Kheo Ni Khemagrave tại Teranavathu giữa thagravenh Sagravevatthi
vagrave Sagraveketa ocircng đatilde đặt bốn cacircu hỏi như sau
1- Như Lai coacute tồn tại sau khi chết
2- Như Lai khocircng tồn tại sau khi chết
3- Như Lai coacute tồn tại vagrave khocircng tồn tại sau khi chết
4- Như Lai khocircng tồn tại vagrave khocircng khocircng tồn tại sau khi chết
Tỳ Kheo Ni Khemagrave trả lời Thế Tocircn khocircng trả lời bốn cacircu hỏi trecircn Sau đoacute điacutech thacircn
vua Pasenadi yết kiến ETHức Thế Tocircn vagrave đặt lại bốn cacircu hỏi trecircn Thế Tocircn im lặng
Trong một dịp khaacutec Tocircn Giả Mahagravekotthika (ETHại-kiều-thi-na) lại hỏi Trưởng latildeo Sagraveriputta
(Xaacute Lợi Phất) vagrave Trưởng latildeo trả lời rằng Thế Tocircn khocircng trả lời bốn cacircu hỏi trecircn lagrave vigrave nếu
trả lời lagrave rơi vagraveo chấp thủ sắc thọ tưởng hagravenh vagrave thức Do đoacute Thế Tocircn đatilde im lặng
Rồi lại một dịp khaacutec Trưởng Latildeo Sagraveriputta đặt lại bốn cacircu hỏi trecircn với tocircn giả
Mahakotthika vagrave Tocircn Giả trả lời rằng Thế Tocircn khocircng trả lời vagrave việc đoacute được giải thiacutech
như sau
- Những vấn nạn như thế chỉ coacute đối với người chưa đoạn trừ tham aacutei vagrave chấp thủ đối với
sắc thọ tưởng hagravenh vagrave thức
- Những vấn nạn như thế chỉ coacute đối với người chưa đoạn trừ aacutei lạc Hữu aacutei lạc Thủ aacutei lạc
Aacutei
Cugraveng với trường hợp trecircn một dịp khaacutec Ngoại Đạo Sĩ Vacchagotta (Bagrave-sa-cugrave-đa) đatilde đặt
mười vấn nạn siecircu higravenh với Thế Tocircn rằng Thế giới lagrave thường Vocirc thường Lagrave hữu biecircn
Lagrave vocirc biecircn Sinh mạng thacircn thể lagrave một hay lagrave khaacutec Vừa lagrave một vừa lagrave khaacutec Như Lai coacute
tồn tại sau khi chết Như Lai coacute tồn tại vagrave khocircng tồn tại sau khi chết Như Lai khocircng tồn
tại vagrave khocircng khocircng tồn tại sau khi chết
Thế Tocircn đatilde khocircng trả lời mười vấn nạn nagravey vagrave cắt nghĩa rằng ldquoVigrave Như Lai quaacuten sắc
khocircng phải lagrave tự ngatilde hay tự ngatilde khocircng phải coacute sắc hay coacute sắc khocircng ở trong tự ngatilde hay
tự ngatilde khocircng ở trong sắcrdquo Tương tự như vậy đối với thọ tưởng hagravenh vagrave thức
51
Thiacutech Tacircm Thiện viết ldquoThocircng qua caacutec vấn nạn trecircn vagrave lời dạy của Đức Thế Tocircn rotilde ragraveng
sự im lặng của Ngagravei đatilde biểu thị một thế giới tacircm xả ly vagrave vocirc niệm tức lagrave khocircng cograven chấp
thủ về sự hiện hữu của caacutec phaacutep (năm uẩn) hay hiện tượng giới lagrave hữu hay phi hữu lagrave
thường hay đoạn lagrave sinh hay diệt lagrave một hay khaacutec Những vấn nạn về hữu vocirc sinh diệt
thường đoạn khứ lai - thực chất chuacuteng lagrave hiện thacircn của tư duy hữu ngatilde vagrave như thế lấy
caacutei hữu hay vocirc để hỏi về caacutei đatilde siecircu việt hữu vocirc - tức thế giới nhị nguyecircn (the world of
dualism) thigrave khocircng thể được ETHiều đoacute như caacute dưới nước lại đặt vấn nạn hồ nghi về sự
sống trecircn đất liền
Từ đacircy rotilde ragraveng lagrave khi con người đặt vấn nạn về caacutec vấn đề siecircu higravenh thực chất khocircng
phải họ muốn vươn lecircn một tầm cao của thực tại magrave lagrave do bị kẹt vagraveo thacircn kiến hay ngatilde
kiến của chiacutenh caacutei xaacutec thacircn của họ đang đầy ắp dục vọng muốn tigravem kiếm một sự thường
hằng một linh hồn bất tử Sự khaacutet vọng thống thiết đoacute một mặt muốn tigravem kiếm chacircn lyacute
vagrave hạnh phuacutec vĩnh hằng mặt khaacutec do bị thiecircu đốt bởi dục vọng vagrave bởi chiacutenh sự lang
thang đi tigravem caacutei chacircn lyacute hatildeo huyền necircn khocircng thể đi vagraveo thực tại - một thực tại đang vận
hagravenh bất tuyệt ngay trong đương niệm hiện tiền ETHiều trớ trecircu đoacute xuất hiện vagrave vacircy bủa
con người chỉ vigrave họ đang đuổi bắt caacutei boacuteng mờ ảo ảnh của một caacutei ngatilde - linh hồn khocircng
thật Noacute chiacutenh lagrave hồn ma aacutei dục luacutec ẩn luacutec hiện trong boacuteng đecircm của trần thế mocircng
lung ảo vọngrdquo (Triacutech Vấn đề cơ bản của triết học Thiacutech Tacircm Thiện)
Trong kinh Majjhima Nikagraveya (Trung Bộ) ETHức Phật dạy Tugravey thuộc vagraveo dầu vagrave tim đegraven
magrave ngọn lửa của đegraven bugraveng chaacutey noacute khocircng phải sinh ra từ trong caacutei nagravey cũng khocircng phải
từ trong caacutei khaacutec vagrave cũng khocircng coacute một (nguyecircn động lực) nagraveo trong chiacutenh noacute hiện
tượng giới cũng vậy noacute khocircng hề coacute caacutei gigrave (thường tại) trong chiacutenh noacute Tất cả hiện hữu lagrave
khocircng thực coacute chuacuteng lagrave giả danh chỉ coacute Niết Bagraven lagrave chacircn lyacute tuyệt đối (Depending on the
oil and wick does the light of the lamp burn it is neither in the one nor in the other nor
anything in itself phenomena are likewise nothing in themselves All-things are unreal
they are deceptions Nibhagravena is the only truth) (Majjh N III P 145 Dialogue 140)
Duyecircn khởi hiện hữu lagrave tiền đề để đi vagraveo Taacutenh Khocircng Dưới đocirci mắt tuệ giaacutec của ETHức
Phật mọi hiện hữu khocircng thể được xem lagrave coacute hay khocircng magrave hiện hữu lagrave hiện hữu của
Duyecircn khởi (pacticcasamuppagraveda hay original dependence) Đacircy cũng chiacutenh lagrave yacute nghĩa
Duyecircn khởi được triển khai trong Trung Quaacuten Luận bởi ngagravei Nagravegagraverjuna
Bất sanh diệc bất diệt
Bất nhất diệc bất dị
Bất thường diệc bất đoạn
Bất khứ diệc bất lai
Nghĩa
Khocircng phải sinh cũng khocircng phải diệt
Khocircng phải một cũng khocircng phải khaacutec
Khocircng phải thường cũng khocircng phải đoạn
Khocircng phải đi cũng khocircng phải đến
52
Luận chứng về Duyecircn khởi hiện hữu của ngagravei Nagravegagraverjuna dựa vagraveo bốn luận cứ - coacute khocircng
cũng coacute cũng khocircng vagrave chẳng phải coacute cũng chẳng phải khocircng Luận cứ nagravey được diễn
đạt như sau
Chuacuteng nhacircn duyecircn sinh phaacutep
Ngatilde thuyết tức thị khocircng
Diệc vi thị giả danh
Diệc thị Trung đạo nghĩa
Nghĩa
Caacutec phaacutep do nhacircn duyecircn sinh khởi
Necircn tocirci noacutei lagrave khocircng thật coacute
Coacute cũng chỉ lagrave giả danh thocirci
ETHoacute cũng lagrave yacute nghĩa Trung đạo
ETHồng thời becircn cạnh bốn luận cứ nagravey ngagravei Nagravegagraverjuna qua Trung Quaacuten (Madhyamika) đatilde
đặc biệt nhấn mạnh đến con đường truyền giaacuteo của Đức Phật đoacute lagrave con đường dung hogravea
giữa Tục Đế (Samuriti-satya) vagrave Chacircn Đế (Paramartha-satya) hay cograven gọi lagrave Trung Đạo
(Majjhimagrave-patipadagrave)
Tất cả những cocircng aacuten ở trecircn thật ra Đức Thế Tocircn đatilde giảng giải rất ragraveng rọt cho những
thiện triacute thức vagrave caacutec mocircn đệ của Ngagravei trong 45 năm rồi chỉ coacute những kẻ ngoại đạo chưa
học Phật mới u mecirc chất vấn Ngagravei với những cacircu hỏi vocirc minh như vậy thocirci Đức Thế
Tocircn im lặng (noble silence) cũng vigrave lẽ đoacute Ngagravei đatilde chứng minh caacutei Khocircng của Vocirc Ngatilde
qua thaacutei độ im lặng Im lặng cũng lagrave một caacutech trả lời
Khocircng gian hiện hữu tương quan mật thiết với thời gian thực tại khocircng thể taacutech lập riecircng
biệt Khi hiểu được thực tiacutenh của thực tại thigrave quaacuten triệt được thực tiacutenh của hiện hữu Tư
duy con người đatilde gắn kết thực tại với sự sống hiện hữu Thực tại được nhigraven nhận qua sự
tồn tại vagrave hoại diệt của hiện hữu Thực tại lagrave sự hiện hữu từ đoacute caacutei Ngatilde vagrave vạn vật được
tạo ra Thực tại lagrave dograveng chảy cuốn tocirci đi nhưng tocirci lagrave dograveng chảy đoacute thực tại lagrave ngọn lửa
tam muội thiecircu đốt tocirci nhưng tocirci chiacutenh lagrave tạng quang minh ấy Vấn đề mấu chốt lagrave khaacutei
niệm triết học bất khả phacircn giữa thực tại của thời gian vagrave bản chất tồn tại của khocircng gian
Trecircn đacircy chỉ lagrave những phaacutet họa khaacutei quaacutet của sự hiện hữu (coacute existence) Hiển nhiecircn
bản chất của hiện hữu lagrave lyacute duyecircn khởi Hiện hữu vốn lagrave giaacuteo lyacute đặc thugrave của Phật Giaacuteo vagrave
đatilde xuyecircn thocircng qua cả hai hệ thống Nam Tocircng vagrave Bắc Tạng được xem như lagrave tiền đề để
tigravem hiểu mối tương quan thực tại giữa Tứ Diệu Đế vagrave 12 Nhacircn Duyecircn Hiện hữu khocircng
khaacutec thực tại Thực tại khocircng khaacutec hiện hữu Hiện hữu trong khocircng gian vocirc thường
trong thời gian Đoacute lagrave vocirc ngatilde tướng của thực tại
6 Thực tại lagrave gigrave
53
Theo Phật Giaacuteo tacircm tư duy (Tacircm phan như vệ tinh quả đất định tinh mặt trời vagrave vocirc
lượng thiecircn hagrave) coacute thể sinh ra trong khocircng gian thời gian nhưng linh ảnh tacircm (Lograveng Bồ
Đề vũ trụ) vượt thời gian khocircng gian Như đatilde noacutei ở trecircn trong Thuyết Tương Đối Tổng
Quaacutet Suy Rộng của Einstein khocircng-thời gian vagrave vũ trụ khocircng tồn tại độc lập với nhau
Govinda cũng noacutei ldquoLinh ảnh nằm trong một khocircng gian nhiều chiều hơn vagrave vigrave thế noacute phi
thời gianrdquo Khocircng-thời gian của vật lyacute tương đối cũng lagrave một khocircng gian phi thời gian coacute
chiều cao hơn trong đoacute mọi phản ứng đều liecircn hệ với nhau nhưng mối tương quan
khocircng coacute tiacutenh nhacircn quả Sự tương taacutec caacutec hạt (particles) chỉ coacute thể lyacute giải trong khaacutei
niệm nguyecircn nhacircn- kết quả ghi trecircn biểu đồ khocircng gian - thời gian vagrave được đọc theo
nguyecircn tắc chỉ định thiacute dụ từ dưới lecircn trecircn từ traacutei qua phải Nhưng một khi những dữ
kiện nagravey được quan niệm trong một cấu truacutec bốn chiều khocircng coacute một hướng thời gian
nhất định thigrave khocircng coacute caacutei trước caacutei sau vagrave vigrave thế khocircng coacute nguyecircn nhacircn vagrave hậu quả
(nhacircn quả) để tư nghị
Trong caacutec bagravei thuyết giảng Upanishad Nơi coacute nhị nguyecircn lagrave nơi coacute một caacutei thấy một
caacutei khaacutec một caacutei ngửi một caacutei khaacutec một caacutei nếm vị một caacutei khaacutechellip Nhưng nơi magrave tất
cả đatilde trở về tự tiacutenh của noacute thigrave caacutei gigrave thấy vagrave caacutei gigrave bị thấy Caacutei gigrave ngửi vagrave caacutei gigrave bị ngửi
Caacutei gigrave nếm vagrave caacutei gigrave bị nếm Caacutei gigrave cảm nhận Tất cả từ tacircm tưởng lời của Heraclitus
ldquoCaacutei lạnh sẽ noacuteng dần lecircn caacutei noacuteng nguội đi caacutei ướt khocirc dần caacutei khocirc thagravenh ướtrdquo Saacutech
Biacutech Nham Lục noacutei ldquoTất cả cagraven khocircn đại địa chỉ lagrave caacutei chiacutenh migravenh Lạnh thigrave khắp trời
đất lạnh Noacuteng thigrave khắp trời đất noacutenghelliprdquo
Trang Tử noacutei Mối liecircn hệ của tocirci với thacircn vagrave caacutec phần tử của thacircn đatilde tan biến Giaacutec
quan của tocirci đatilde bị dẹp bỏ Tocirci cứ để cho thacircn tacircm đi ngao du tocirci thagravenh một với caacutei đại
khối xuyecircn suốt Tocirci gọi noacute lagrave an tọa vagrave quecircn mọi chuyện Đoacute lagrave sự nắm bắt cuối cugraveng
sự nhất thể mọi sự Theo trigravenh bagravey của caacutec nhagrave đạo học thigrave ta đạt tới noacute trong dạng một
tacircm thức trong đoacute caacute thể con người đatilde tan vagraveo một nhất thể vocirc phacircn biệt bỏ lại đằng sau
thế giới của cảm thọ vagrave nội dung của ldquovật thểrdquo
Trong Đạo của Vật Lyacute Fritjof Capra viết Trong khoa học khi nghiecircn cứu những mocirc
higravenh của vật lyacute hạ nguyecircn tử được thấy chuacuteng luocircn luocircn phaacutet biểu bằng nhiều caacutech
khaacutec nhau dẫn đến một kiến giải duy nhất đoacute lagrave caacutec thagravenh phần vật chất vagrave những hiện
tượng tham gia tất cả đều nằm trong một mối liecircn hệ với nhau vagrave phụ thuộc lẫn nhau
chuacuteng khocircng thể được xem lagrave đơn vị độc lập magrave lagrave thagravenh phần bất khả phacircn của một
caacutei toagraven thể Trước hết tocirci xin trở lại sự phacircn biệt giữa cơ cấu toaacuten học của một lyacute
thuyết vagrave caacutech lyacute giải bằng ngocircn từ của noacute Cơ cấu toaacuten học của thuyết lượng tử đatilde
được nhiều thiacute nghiệm khẳng định vagrave được thừa nhận lagrave nhất quaacuten vagrave chiacutenh xaacutec để mocirc
tả tất cả caacutec hiện tượng nguyecircn tử Thế nhưng caacutech lyacute giải bằng lsquongocircn từ ngữrsquo của noacute
tức lagrave yacute nghĩa triết học của thuyết lượng tử lại chưa coacute một cơ sở vững chắc Thực tế lagrave
nhagrave vật lyacute suốt hơn bốn mươi năm qua chưa đưa ra được một mocirc higravenh triết lyacute rotilde rệt về
noacute Chuacuteng chỉ lagrave sự lyacute tưởng hoacutea trecircn thực tiển thigrave chuacuteng coacute iacutech nhưng khocircng coacute yacute
nghĩa điacutech thực
Tất nhiecircn nền vật lyacute hiện đại lagravem việc trong khuocircn khổ hoagraven toagraven khaacutec vagrave khocircng thể đi
xa như thế trong việc chứng thực tiacutenh nhất thể của mọi sự Nhưng trong vật lyacute nguyecircn
tử noacute đatilde đi một bước dagravei về hướng của thế giới quan phương Đocircng
54
Trong vật lyacute lượng tử Niels Bohr noacutei ldquoCaacutec hạt vật chất độc lập chỉ coacute trong sự trừu
tượng tiacutenh chất của chuacuteng chỉ coacute thể định nghĩa vagrave quan saacutet trong tương taacutec với caacutec hệ
thống khaacutecrdquo Những cacircu sau đacircy của David Bohm một trong những người chống lại
trường phaacutei Copenhagen khẳng định hugraveng hồn thực tế nagravey Ta phải tiến đến khaacutei niệm
của một caacutei toagraven thể bất khả phacircn noacute phủ nhận yacute niệm cổ điển chuyecircn nghiệp phacircn tiacutech
thế giới ra những thagravenh phần độc lập vagrave caacutech lyhellip Ta quaacute bảo vệ quan điểm cũ về
những hạt cơ bản cho noacute lagrave thực tại điacutech thực của thế giới vagrave mọi hệ thống chỉ lagrave dạng
higravenh khaacutec nhau chứa đựng những hạt đoacute Đuacuteng hơn thực tại cơ bản lagrave mối liecircn hệ
lượng tử khocircng caacutech ly được của một caacutei toagraven thể vagrave những thagravenh phần tương đối độc
lập chỉ lagrave những dạng đặc biệt nằm trong thể chung đoacute
Thực tại chacircn khocircng coacute thể hiểu đại khaacutei Tạng Luận tư nghị về triết lyacute nhacircn sinh
quan vagrave xum la vạn tượng trong vũ trụ Chi tiếc hơn Tạng Luận đưa ra caacutec caacutech luận
giải vagrave phacircn tiacutech caacutec hiện tượng trecircn phương diện vũ trụ học triết học siecircu higravenh học
tacircm lyacute học nhận thức học vv nhằm giuacutep chuacuteng ta coacute chuacutet khaacutei niệm về bản chất của
vũ trụ vagrave con người Toacutem lại chủ điacutech của Tạng Luận lagrave mang lại cho chuacuteng ta một triacute
tuệ hiểu biết sacircu sắc tinh khiết vagrave cao siecircu nhất vượt lecircn trecircn những sự nhận thức vocirc
minh bị chi phối bởi bản năng phagravem tục giới hạn vận hagravenh quy ước vagrave nhị nguyecircn của
tacircm thức
Trong Sự Phaacutet Triển Của Đại Thừa Tiết IV A Lại Da Duyecircn Khởi Luận ldquoThuyết Thật
Tướng của hai ngagravei Matilde Minh vagrave Long Thọ thể hiện nghĩa Chacircn Khocircng của Như Lai
Tạng Qua đến thời đại Phaacutep Tướng Học hai ngagravei Vocirc Trước vagrave Thế Thacircn lại thuyết
minh Như Lai Tạng bằng nghĩa [thực tại] chacircn như diệu hữu
Từ trước hagraveng Tiểu Thừa chỉ thagravenh lập coacute saacuteu thức lagrave Nhatilden Nhĩ Tỷ Thiệt Thacircn vagrave Yacute
Thức Song saacuteu thức lagrave những tacircm lyacute sanh diệt vocirc thường Như năm thức trước chỉ do
sự kiacutech thiacutech của ngoại giới magrave tả tượng vagraveo nội tacircm Chuacuteng khocircng coacute những taacutec dụng
tinh thần như so saacutenh suy luận hoặc truy niệm cảnh quaacute khứ Coacute đủ những taacutec dụng ấy
vagrave chiếm được địa vị trọng yếu duy coacute thức thứ saacuteu magrave thocirci Nhưng yacute thức cũng lagrave một
thứ tacircm lyacute coacute giaacuten đoạn một chiều (serial) niệm trước đatilde qua niệm sau mới đến chứ
khocircng phải nhiều niệm đến cugraveng một luacutec Cơ thể chuacuteng ta được cấu tạo bởi ngũ uẩn với
tương quan một chiều chuacuteng ta chỉ coacute khả năng thực thi một chiều chứ khocircng coacute thể
xử lyacute đa dạng vagrave khi chuacuteng ta chết rồi thigrave yacute thức đoacute cũng tiecircu tan Nếu khocircng tiecircu tan
thế thigrave caacutei gigrave duy trigrave nghiệp lực lagravem cho noacute khocircng giaacuten đoạn sau khi chuacuteng ta chết Ta
thấy nhiều người giảng thuyết về vấn đề nagravey rồi Nghe để lagrave nghe như vậy thocirci chứ
lsquothực tạirsquo coacute biết coacute thấy voi ở đacircu magrave mograve
Lyacute do trecircn lagrave nguyecircn nhacircn thagravenh lập ra A Lại Da Thức của phaacutei Đại Thừa A Lại Da coacute
nghĩa Hagravem Tagraveng Thức hoặc Chủng Tử Thức lagrave một tacircm thể chứa đựng tất cả chủng tử
của vạn hữu lagravem cội gốc duy trigrave vagrave mở mang ra hiện tượng giới coacute đủ ngagraven higravenh muocircn
trạng bao la Saacuteng lập ra thuyết A Lại Da Duyecircn Khởi lagrave giaacuteo phaacutei Phaacutep Tướng cũng
gọi giaacuteo phaacutei Duy Thức Ngoagravei saacuteu thức của Tiểu Thừa phaacutei nầy lập thecircm hai thức nữa
Mạt Na (Magravena) thứ bảy vagrave A Lại Da (Alaya) thứ taacutem Mạt Na coacute nghĩa Chấp ngatilde một
tacircm lyacute lầm nhận caacutei ta (ngatilde) lagrave thực tại coacute thật
55
Theo nhagrave Duy Thức nếu noacutei Chacircn Như lagravem duyecircn khởi cho vạn hữu lagrave khocircng hợp lyacute
Bởi Chacircn Như thigrave bigravenh đẳng đồng nhất magrave vạn hữu thigrave muocircn higravenh sai biệt Vậy căn
nguyecircn phaacutet khởi caacutec hiện tượng muocircn vagraven sai biệt ấy tất phải do muocircn vagraven chủng tử
sai biệt Nơi chứa đựng caacutec chủng lượng tử nầy lagrave thức A Lại Da vagrave A Lại Da lagravem nhacircn
duyecircn phaacutet khởi caacutec phaacutep necircn gọi lagrave A Lại Da Duyecircn Khởi Chiacutenh thức A Lại Da nầy
cũng do nhacircn duyecircn magrave thagravenh Từ vocirc số kiếp đến giờ do nghiệp nhacircn lagravenh dữ huacircn tập
noacute vẫn luocircn luocircn sanh khởi khocircng giaacuten đoạn chứa đựng tất cả mọi chủng tử vagrave coacute khả
năng vocirc hạn để phaacutet hiện ra hữu tigravenh giới vagrave khiacute thế giới A Lại Da coacute hai Chuacuteng sanh
A Lại Da Thức vagrave Như Lai A Lại Da Thức A Lại Da của chuacuteng sanh coacute tiacutenh lsquocaacutech
biệtrsquo A Lại Da của Như Lai coacute tiacutenh lsquocaacutech đồngrsquo A Lại Da của chuacuteng sanh vocirc thủy hữu
chung A Lại Da của Như Lai vocirc thủy vocirc chung A Lại Da của chuacuteng-sanh thuộc Biến
Kế Chấp Taacutenh A Lại Da của Như Lai thuộc Viecircn Thagravenh Thật Taacutenh
Duy Thức Tocircng lập ra ba taacutenh Biến Kế Chấp Y Tha Khởi vagrave Viecircn Thagravenh Thật Y Tha
Khởi lagrave caacutec phaacutep do nhacircn duyecircn sanh khởi đứng địa vị trung tacircm Trecircn Y Tha Khởi magrave
lầm nhận coacute khocircng đoạn thường sanh diệt quay cuồng theo hiện tượng lagrave Biến Kế
Chấp Trecircn Y Tha Khởi magrave tiecircu diệt những quan niệm ấy lagrave Viecircn Thagravenh Thật Trong A
Lại Da Thức của chuacuteng ta chứa đủ chủng tử mecirc vagrave ngộ
Toacutem lại thuyết A Lại Da Duyecircn Khởi đứng về mặt diệu hữu magrave thuyết minh Như Lai
Tạng Thể tướng A Lại Da nầy lagravem nhacircn duyecircn cho nhau sanh khởi vocirc cugraveng trong vocirc
thường ẩn lyacute chacircn thường trong sanh diệt ẩn lyacute phi sanh diệt mecirc cugraveng ngộ chỉ bởi nơi
người magrave thocirci Cho necircn lời văn trong bagravei tựa Kinh Lăng Giagrave noacutei ldquoTacircm khocircng rời thức
hằng niết bagraven nơi sự diệt sanh thức chẳng ligravea tacircm uổng sống chất trong vograveng thường
trụrdquo lagrave chỉ cho yacute nghĩa nầy vậy
Theo truyền thống thigrave Tạng Luận bắt đầu được higravenh thagravenh từ thời kỳ Đức Phật cograven tại
thế vagrave Ma Ha Ca Diếp đatilde lập lại trước khi kết thuacutec Đại Hội kết tập Đạo Phaacutep lần thứ
nhất thế nhưng nếu căn cứ vagraveo văn phong vagrave caacutec caacutech lập luận thigrave Tạng Luận chỉ coacute
thể được trước taacutec rất muộn về sau nagravey magrave thocirci Điều nagravey thật hiển nhiecircn vagrave cũng đatilde
được chứng minh trecircn thực tế caacutec bagravei bigravenh giải trong Tạng Luận lagrave do nhiều vị đại sư
trước taacutec vagrave caacutec Tạng Luận do caacutec học phaacutei khaacutec nhau đưa ra cũng khocircng hoagraven toagraven
thống nhất Đacircy lagrave chuyện lịch sử điều may mắn cho chuacuteng sinh lagrave nhờ tiền nhacircn đatilde cố
sức duy trigrave nhờ vagraveo văn minh của khoa học hiện đại vagrave nhất lagrave nhờ internet với sự đoacuteng
goacutep tiacutech cực của nhacircn loại trecircn thế giới magrave chuacuteng ta coacute được những tagravei liệu Phật Phaacutep
quyacute giaacute để tham khảo học hỏi vagrave tư nghị nhưng dugrave coacute học từ nhiều kiếp cũng khocircng
học hết nỗi
Trong Đạo của Vật Lyacute của Fritjof Capra Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech viết trong phần
Lời Người Dịch Đặc trưng của nền vật lyacute hiện đại trong thế kỷ 20th lagrave sự tigravem kiếm
nguồn gốc khởi thủy của vật chất cố tigravem ra những hạt cơ bản cuối cugraveng tạo necircn
nguyecircn tử Thế nhưng khi đến caacutenh cửa cuối cugraveng mở ra để thấy bộ mặt thật của vật
chất nhagrave vật lyacute phaacutet hiện vật chất higravenh như khocircng phải do những hạt cứng chắc tạo
thagravenh nữa magrave noacute chỉ lagrave dạng xuất hiện của một thực tại khaacutec Vigrave thế magrave vật chất mang
những tiacutenh chất hầu như đối nghịch nhau noacute vừa liecircn tục vừa phi liecircn tục vừa hữu hiện
56
vừa phi hữu hiện dạng xuất hiện của noacute tugravey theo caacutech quan saacutet của con người Những
tiacutenh chất lạ lugraveng đoacute đưa ngagravenh vật lyacute vagraveo thẳng cửa ngotilde của triết học nền vật lyacute hiện đại
vừa thống nhất vagrave lyacute giải nhiều khaacutei niệm cơ bản của triết học vừa đề ra những cacircu hỏi
lớn của loagravei người magrave caacutec nhagrave đạo học từ xưa tổng kết Vagrave kỳ lạ thay những phaacutet hiện
hiện nay của nền vật lyacute hiện đại khocircng khaacutec bao nhiecircu so với những kết luận của caacutec
thaacutenh nhacircn ngagravey xưa (Cuốn saacutech lagrave bản dịch Việt Ngữ của The Tao of Physics [Đạo
của vật lyacute] của taacutec giả Fritjof Capra bản in lần thứ ba do Flamingo xuất bản năm 1982
dịch giả Nguyễn Tường Baacutech)
Trong Thế Giới Quan Phật Giaacuteo Cư Sĩ Truyền Bigravenh diễn tả rất trung thực ldquoPhật giaacuteo
thật ra khocircng coacute thế giới quan bởi vigrave đatilde noacutei thế giới lagrave khocircng coacute thật chỉ lagrave do chuacuteng
sinh vọng tưởng thigrave lagravem gigrave coacute thế giới quan Vậy noacutei thế giới quan lagrave noacutei theo vọng
tưởng của chuacuteng sinh mục điacutech lagrave để phaacute chấp thật chứ khocircng phải để mocirc tả chacircn lyacute
Noacutei ldquothế giới quan Phật giaacuteordquo tức lagrave đatilde noacutei khocircng hoagraven toagraven đuacuteng sự thật khocircng đuacuteng
thực tướng của vấn đề vigrave ldquođộng niệm tức quairdquo (动念即乖 coacute động niệm tức khởi lecircn yacute
tưởng thigrave khocircng cograven đuacuteng với thực tế nữa) Cũng giống như Phật Giaacuteo thường noacutei
phagravem caacutei gigrave coacute thể dugraveng lời noacutei ngocircn ngữ để diễn tả thigrave đều khocircng coacute nghĩa thậtrdquo
Tiacutenh chất vagrave sự hiện hữu của tất cả vật thể trong vũ trụ xuất phaacutet từ những phản ứng
(reactions) vagrave mối tương quan của nhacircn duyecircn magrave ra Tự noacute khocircng coacute gigrave cả từ khocircng ra
coacute rồi từ coacute trở về khocircng Cho necircn nếu chuacuteng ta hiểu rotilde thực tại Nhacircn lẫn Phaacutep đều
như huyễn vocirc tự taacutenh vocirc sắc tướng thigrave khocircng cograven bị quay cuồng mecirc chấp theo xum la
vạn tượng Luacutec đoacute tacircm thức sẽ bigravenh yecircn an tịnh phiền natildeo sẽ được tiecircu diệt đưa đến
giải thoaacutet khỏi khổ đau rồi từ đoacute lần lần sẽ sanh ra giaacutec ngộ Vậy thực tại từ mecirc đến
ngộ thực ra rất đơn giản chỉ lagrave sự thay đổi quan niệm của tacircm yacute thức
Do đoacute mục điacutech đầu tiecircn trong truyền thống Phật Giaacuteo lagrave điều chỉnh lại đầu oacutec cho
đuacuteng với mục điacutech thực tại bằng caacutech thiền quaacuten vagrave tĩnh lặng Từ Sanskrit của thiền
quaacuten lagrave Samadhi coacute nghĩa sự thăng bằng tacircm linh Noacute noacutei đến trạng thaacutei trong đoacute con
người chứng thực được sự nhất thể với vũ trụ Khi giaacutec ngộ vagrave hội nhập caacutei biết vagrave thấy
của Phật (Khai Thị Ngộ Nhập Phật tri kiến) thể nhập được tacircm thanh tịnh thigrave Bồ Taacutet
chứng được tacircm bất nhị của Phaacutep Giới vagrave chữ Khocircng của vũ trụ đạt ngộ tri kiến Phật
viecircn matilden
Thực tại lagrave một rừng 84000 kinh điển vagrave saacutech vỡ thảo luận của khoa học hiện đại toacutem
lại họ đatilde nhất triacute về những gigrave Phật Giaacuteo đatilde định nghĩa từ ngagraven xưa đoacute lagrave Vocirc thường
(impermanent) thay đổi (uncertainty) vocirc sở (non-locality) vocirc trụ (no-space) tiacutenh linh
(virtual intelligent)với những lối giải thiacutech logic khoa học dể hiểu vagrave thiacutech hợp hơn
cho kiến thức vagrave suy tư của chuacuteng ta bacircy giờ
Dễ hiểu thiacutech hợp hơn chứ chưa chắc lagrave đuacuteng với thực tại theo tocirci dugraveng kiến thức tiacutech
lũy dựa trecircn dụng cụ đo lường của ngũ uẩn để khaacutem phaacute thực tại vagrave dugraveng ngocircn ngữ diễn
tả thực tại lagrave đatilde sai rồi Cagraveng noacutei cagraveng sai cagraveng sai cagraveng viết cagraveng viết cagraveng sai Dĩ
nhiecircn độc giả vagrave những khaacuten thiacutenh giả cagraveng nghe cagraveng đọc cagraveng thấy cagraveng khocircng biết
thực tại lagrave caacutei quaacutei gigrave nữa vigrave noacute cứ lsquosai trang chạy quagravengrsquo
57
Vigrave bản thể lagrave một thực tại tuyệt đối necircn thực tại tuyệt đối luocircn luocircn lagrave bất khả thuyết
nhưng ngay bản chất giới hạn của ngocircn ngữ biểu tượng cũng lagrave bất khả thuyết cho necircn
coacute một sự tương ứng giữa tiến trigravenh biểu tượng vagrave tiến trigravenh bản thể thực tại chuacuteng khocircng
những khocircng đaacutenh mất tinh thể của ngocircn ngữ magrave cograven mang lại cho ngocircn ngữ một giaacute trị
như lagrave một con đường đi đến tuyệt đối của bản thể qua giả danh Coacute nghĩa lagrave noacutei nghĩa
như vậy chứ khocircng phải nghĩa như vậy Nghe như vậy chứ khocircng phải acircm thanh như vậy
Thấy như vậy chứ khocircng phải giống như vậy Như vậy cho necircn thấy như vậy dường như
thực tại lagrave như vậy Đoacute lagrave như thị tri kiến thực tại
Cho necircn theo tocirci thực tại lagrave khocircng phải con khỉ khocirc gigrave cả Con khỉ khocirc gigrave cả khocircng phải
lagrave thực tại Đoacute lagrave thực tại
7 Tiểu Bộ Kinh Bāhiya Sutta
Necircn biết được nghe Đức Phật điacutech thacircn thuyết phaacutep lagrave một nhacircn duyecircn hy hữu một
cocircng đức vocirc lượng vagrave may mắn hatilden hữu trong đời Những lời chuacuteng ta nghe kể lại ở
đacircy hay được thuyết phaacutep từ những người keacutem triacute tuệ vagrave đạo đức cho dugrave coacute lập lại chiacutenh
xaacutec từng lời từng chữ từ kim khẫu của Đức Thế Tocircn vẫn khocircng coacute đủ hấp lực matildenh lực
vagrave cocircng lực sư tử hống để giaacutec ngộ nổi cho người nghe Tuy nhiecircn khi đọc nghe được
những lời vagraveng ngọc của Đức Thế Tocircn dugrave qua bất cứ một phương tiện nagraveo cũng như lagrave
những hạt nhacircn giaacutec ngộ được cấy vagraveo trong yacute thức của chuacuteng ta chờ nhacircn duyecircn chiacuten
muồi để đơm hoa kết quả Phật taacutenh Qua kinh nghiệm riecircng tư một lagrave dừng lại ở đacircy
đừng đọc tiếp nữa hay nếu vẫn cograven bản tiacutenh hiếu kỳ đọc tiếp thigrave những triết lyacute Phật Đagrave
nagravey noacute sẽ thấm nhuần vagraveo tacircm thức của quyacute vị khocircng dễ dagraveng gọt rửa vigrave khi magrave triacute tuệ
đatilde mở mang rồi thigrave khoacute magrave trở lại vocirc minh Nếu khocircng muốn đaacutenh mất boacuteng tối vocirc
minh thigrave đừng tigravem đến gần aacutenh saacuteng quang minh của triacute tuệ Nếu khocircng muốn lsquodiệtrsquo
tham sacircn si thigrave đừng đi tigravem vocirc ngatilde Nếu khocircng muốn an tacircm kiến taacutenh thigrave đừng đi tigravem
giaacutec ngộ giải thoaacutet luacircn hồi khổ đau Khocircng muốn biết nhacircn sinh quan vagrave vũ trụ quan
thigrave đừng học hỏi kiến thức từ khoa học vagrave khai mở triacute tuệ từ Phật Phaacutep Nếu khocircng
muốn biết Khocircng thigrave đừng đi tigravem Coacute Nếu khocircng muốn biết bất nhị thigrave đừng tigravem hiểu
nhị nguyecircn Nếu khocircng muốn vocirc thường thigrave đừng đi tigravem hữu thường Nếu khocircng muốn
tri kiến Phật thigrave đừng tu học Phật Cograven nếu vẫn cố chấp tigravem hiểu thigrave sẽ bị qua bờ becircn
kia luacutec nagraveo khocircng hay biết Magrave khi đatilde qua bờ becircn kia rồi thigrave khocircng thể trở lại bờ becircn
kia vigrave khocircng coacute bờ becircn kia để trở lại
Một trong những tiecircu biểu tuyệt vời lagrave bagravei kinh trong Tiểu Bộ Kinh Bāhiya Sutta Luacutec
ấy đức Phật rời khỏi tịnh xaacute Kỳ Viecircn (Jetavana) đi trigrave bigravenh khất thực tại Xaacute Vệ
(Sāvatthi) thigrave coacute một vị Bagrave La Mocircn đatilde giagrave tecircn lagrave Bāhiya Dāraciriva đi tigravem kiếm Đức
Thế Tocircn để hỏi phaacutep Khi ấy đức Phật đang ocircm baacutet đi vagraveo giữa caacutec xoacutem nhagrave thigrave
Bāhiya Dāraciriva đến gần becircn cuacutei đầu xuống chacircn ngagravei cầu phaacutep
58
Figure 8 Đức Phật vagrave Bāhiya
Đức Phật đatilde từ chối lần thứ hai lần thứ ba viện cớ đang trigrave bigravenh khất thực nhưng sau đoacute
ngagravei đatilde thuyết ngắn gọn tinh yếu của giaacuteo lyacute thoaacutet khổ như sau
ldquoVậy nagravey Bāhiya Ocircng cần phải học tập như sau Trong caacutei thấy sẽ chỉ lagrave caacutei thấy
Trong caacutei nghe sẽ chỉ lagrave caacutei nghe Trong caacutei thọ tưởng sẽ chỉ lagrave caacutei thọ tưởng Trong
caacutei thức tri sẽ chỉ lagrave caacutei thức tri
Như vậy nagravey Bāhiya Nếu trong caacutei thấy sẽ chỉ lagrave caacutei thấy trong caacutei nghe sẽ chỉ lagrave caacutei
nghe trong caacutei thọ tưởng sẽ chỉ lagrave caacutei thọ tưởng trong caacutei thức tri sẽ chỉ lagrave caacutei thức tri
ndash thigrave khocircng coacute ocircng ở trong ấy ocircng khocircng lagrave chỗ ấy Do vậy nagravey Bāhiya Ocircng khocircng lagrave
đời nagravey ocircng khocircng lagrave đời sau ocircng khocircng lagrave đời chặng giữa Như vậy lagrave đoạn tận khổ
đaurdquo Nhờ lời thuyết phaacutep toacutem tắt nagravey của Thế Tocircn tacircm của Bāhiya Dāruciriya được
giải thoaacutet khỏi caacutec lậu hoặc khocircng coacute chấp thủ
Dĩ nhiecircn sau khi thuyết phaacutep cho Bāhiya Đức Phật bướt đi vagravei bướt vagrave ngagravei đatilde bảo caacutec
đệ tử của migravenh chuẩn bị trỡ lại để an taacuteng cho Dāruciriya vigrave ocircng ta ngay sau khi được
nghe Phaacutep magrave giaacutec ngộ thigrave bị một con bograve điecircn huacutec chết Đức Thế Tocircn đatilde biết trước lagrave
Dāruciriya phải bướt qua cửa tử để thoaacutet ra ngoagravei vograveng luacircn hồi Cho necircn khi ocircng ta ra
đường gặp Phật cầu Phaacutep Đức Thế Tocircn từ chối 3 lần cho đến khi ocircng ta cầu khẩn vigrave đời
vocirc thường sống chết khocircn lường khocircng biết migravenh lẫn Phật coacute cograven sống đến ngagravey mai
để được nghe phaacutep lẫn truyền phaacutep cho necircn nhất tacircm phải cầu Phaacutep ngay luacutec gặp Phật
Caacutei chết của Dāruciriya đuacuteng với linh tiacutenh lẫn yacute nguyện của ocircng ta khi cầu khẩn 3 lần
xin Phật cho Phaacutep vigrave sợ rằng cả Phật lẫn ocircng ta coacute thể tịch diệt khocircng biết luacutec nagraveo để coacute
dịp khaacutec được cho phaacutep vagrave nhận phaacutep Coacute thể Dāruciriya đatilde tới số hay đocirci khi ra ngotilde
gặp Phật cũng khocircng phải hoagraven toagraven may mắn được phuacutec thọ như chuacuteng ta mong ước
Tocirci xin mạo muội vọng ngocircn diễn giải thecircm Đức Phật cograven coacute ẩn yacute lsquotrong caacutei thọ mạng
tưởng sẽ chỉ lagrave caacutei thọ mạng tưởngrsquo thigrave khi ocircng bị bograve lsquobạngrsquo khocircng coacute ocircng sở trong ấy
ocircng khocircng trụ chỗ ấy Ocircng khocircng chết đời nagravey ocircng khocircng chết đời sau ocircng khocircng chết
đời chặng giữa Như vậy lagrave đoạn tận khổ đau sau khi bị bograve điecircn lsquochẹtrsquo chết Con bograve vigrave
điecircn lsquotrong caacutei thọ huacutec tưởng sẻ chỉ lagrave caacutei thọ huacutecrsquo vigrave khi noacute huacutec khocircng coacute noacute ở trong
ấy noacute khocircng lagrave chỗ ấy Noacute khocircng huacutec chết ai đời nagravey noacute khocircng huacutec chết ai đời sau noacute
khocircng huacutec chết ai chặng giữa Noacute chỉ lagrave phương tiện như con begrave đưa ocircng ta qua bờ tử
59
tới bến giải thoaacutet đoạn tận khổ đau Khocircng coacute người bị huacutec kẻ huacutec khocircng coacute kẻ giết
người bị giết Noacute khocircng cograven coacute tiacutenh chất nội tại nữa magrave coacute thể thay đổi bởi tương giaacutec
giữa chủ thể vagrave vật thể Tất cả chẳng qua cũng vigrave nghiệp quả vagrave nhacircn duyecircn đến đi xatildey
ra như thị tri kiến vậy thocirci Ngược lại ocircng khocircng sống đời nagravey ocircng khocircng sống đời sau
ocircng khocircng sống đời chặng giữa cho necircn những điều trecircn trong caacutei thọ mạng tưởng sẽ
khocircng coacute caacutei thọ mạng tưởng vigrave ocircng khocircng bị bograve lsquobạngrsquo khocircng coacute ocircng sở sống trong ấy
ocircng khocircng sống trụ chỗ ấy
Noacutei theo lập trường Đệ Nhất Nghĩa Đế của Bồ Taacutet Long Thụ thigrave chủ quan khaacutech quan
quan hệ nhận thức tất cả đều chỉ lagrave ldquokhocircngrdquo magrave thocirci Lập trường của chiacutenh Long Thụ
quyết khocircng nhất định ở thuyết khocircng Chiacutenh caacutei khocircng cũng lagrave khocircng rồi vậy thigrave lại
trở về caacutei thế giới vũ trụ giả danh (Prajnapti) để diệu hữu hoacutea noacute Trong Trung Luận đatilde
coacute một bagravei tụng noacutei rotilde yacute ấy ldquoCaacutec phaacutep do nhacircn duyecircn sinh tocirci noacutei đoacute lagrave khocircng cũng
gọi lagrave giả danh magrave cũng lagrave nghĩa ldquoTrung Đạordquo Nghĩa lagrave giữa khoảng KHOcircNG vagrave
HỮU triển khai một thế giới thực tướng Trung Đạo (Chương Ba Đại Thừa Phật Giaacuteo
Đến Thời Đại Long Thụ - Tiết Thứ 3 Phật Giaacuteo Quan Vagrave Long Thụ Thiacutech Quảng Độ)
Một bagravei tụng trong Trung Luận để thuyết minh caacutei ldquokhocircng đirdquo trong thuyết Baacutet Bất ở
trecircn
ldquoĐi rồi khocircng coacute đi Chưa đi cũng khocircng coacute caacutei đi Ngoagravei caacutei đi rồi vagrave chưa đi Thigrave khi
đi cũng khocircng coacute caacutei đirdquo
Tocirci xin phoacuteng taacutec lại để cho hợp với chủ đề trecircn
ldquoChết rồi khocircng coacute Chết Chưa Chết cũng khocircng coacute caacutei Chết Ngoagravei caacutei Chết rồi vagrave
chưa Chết Thigrave khi Chết cũng khocircng coacute caacutei Chếtrdquo
ldquoSống rồi khocircng coacute Sống Chưa Sống cũng khocircng coacute caacutei Sống Ngoagravei caacutei Sống rồi vagrave
chưa Sống Thigrave khi Sống cũng khocircng coacute caacutei Sốngrdquo
ldquoĐau khổ rồi khocircng coacute Khổ đau nữa Cograven chưa Đau khổ khocircng coacute biết Khổ đau Ngoagravei
caacutei Đau khổ rồi vagrave chưa Khổ đau thigrave khi Đau khổ cũng như chưa Khổ đau vậyrdquo
Khocircng coacute bản ngatilde của người ta vagrave vật ở trong ấy khocircng coacute vật thể lẫn chủ thể khi một
cảm thọ đau khổ thigrave chỉ lagrave một cảm thọ đau khổ chứ khocircng coacute caacutei gọi lagrave ldquotocirci đau khổrdquo ở
trong đoacute Nếu coacute người hỏi tocirci Anh coacute đau khổ khocircng Tocirci sẽ trả lời Cơ thể ngũ uẩn
của tocirci cảm thấy khổ đau Thay vigrave trả lời Tocirci lsquocoacutersquo (to have) đau khổ Tương tự Are
you suffering My body is Trong phim Ma Trận (Matrix) Hollywood vagrave người Mỹ đatilde
biết nguyecircn lyacute nagravey từ lacircu Cho necircn trong thời đại văn minh điện tử nagravey khocircng cograven
nhiều caacutech biệt giữa yacute tưởng của Đocircng lẫn Tacircy Khocircng cograven phacircn biệt Đocircng Tacircy Nam
Bắc trecircn quan niệm sống như hồi xưa nữa
Trở lại vấn đề trecircn nếu trong caacutei thấy sẽ chỉ lagrave caacutei thấy trong caacutei nghe sẽ chỉ lagrave caacutei
nghe trong caacutei thọ tưởng sẽ chỉ lagrave caacutei thọ tưởng trong caacutei tri thức sẽ chỉ lagrave caacutei thức tri ndash
thigrave khocircng coacute Ta (Ngatilde) ở trong ấy Ta khocircng lagrave chỗ ấy Khocircng coacute bản ngatilde của Ta ở trong
ấy viacute dụ khi một cảm thọ đau thigrave chỉ lagrave một cảm thọ đau chứ khocircng coacute caacutei gọi lagrave ldquotocirci
60
đaurdquo ở trong đoacute Do vậy nagravey Ngatilde Ta khocircng lagrave đời nagravey Ta khocircng lagrave đời sau Ta khocircng lagrave
đời chặng giữa của đời nagravey vagrave đời sau lẫn đời nagravey vagrave đời trước
Giống như dograveng tacircm thức khocircng đến khocircng đi trong Phật Giaacuteo thuyết tương đối noacutei rằng
sự trocirci của thời gian với một quaacute khứ đatilde qua vagrave một tương lai cograven chưa tới chỉ lagrave ảo giaacutec
vigrave tương lai quaacute khứ vagrave hiện tại tất cả phụ thuộc vagraveo chuyển động tương đối của yacute thức
Thời gian khocircng trocirci noacute đơn giản chỉ tồn tại cocirc đọng vagrave cuộn lại ở đoacute magrave thocirci
Giaacutec ngộ được thực tại như vậy thigrave sẽ đoạn tận khổ đau Vậy nagravey Ngatilde Ta cần phải học
tập như sau Trong caacutei thấy sẽ chỉ lagrave caacutei thấy Trong caacutei nghe sẽ chỉ lagrave caacutei nghe Trong
caacutei thọ tưởng sẽ chỉ lagrave caacutei thọ tưởng Trong caacutei xuacutec giaacutec sẽ chỉ lagrave caacutei xuacutec giaacutec Trong
caacutei thức tri sẽ chỉ lagrave caacutei thức tri
Khocircng coacute bản ngatilde thực tại của Ta ở trong ấy để magrave Tocirci thấy Tocirci nghe Tocirci thọ Tocirci xuacutec
Tocirci thức magrave nhục thể của Tocirci tưởng như lagrave Tocirci thấy thực tưởng như lagrave Tocirci nghe thực
tưởng như lagrave Tocirci thọ thực tưởng như lagrave Tocirci xuacutec thực tưởng như lagrave Tocirci thức thực
Dugraveng Tứ Đoạn Luận Tất cả đều thật tại khocircng thật tại cả hai thật tại vagrave cả khocircng thật
tại khocircng phải khocircng thật tại cũng khocircng phải thật tại
Cacircu luận giải dưới đacircy necircu lecircn bản chất của một hiện tượng bằng caacutech dựa vagraveo pheacutep tứ
đoạn luận đatilde noacutei lecircn một sự quaacuten thấy khocircng nhất thiết biệt đatildei hay thiecircn vị sở trụ vagraveo
một nơi chốn nagraveo cả (Trung Quaacuten) - tức lagrave vượt lecircn trecircn cả hai vị thế đối nghịch nhị
nguyecircn Trung Quaacuten Luận Tụng của Long Thụ khaacute khuacutec chiết vagrave cocirc đọng khocircng phải
dễ hiểu vagrave nhất lagrave dịch thuật ra những ngocircn ngữ khaacutec
Trong Tập Trung Quaacuten Luận Tụng (Madhyamaka-karikas) lagrave tập luận giải chủ yếu vagrave
độc đaacuteo nhất của Long Thụ Trong tập luận nagravey coacute một cacircu (tiết 158) coacute thể xem lagrave
tiecircu biểu nhất phản ảnh học thuyết Trung Quaacuten được Học Giả vagrave Triết Gia Phật Giaacuteo
Guy Bugault dịch
Tout est bien comme il semble rien comme il semble Agrave la fois comme il semble et
non comme il semble Ni lun ni lautre Tel est lenseignement progressif (anuśāsana)
des Bouddha (Stances du Milieu par excellence Guy Bugault Gallimard Paris 2002)
Tocirci liều lĩnh dịch từ tiếng Phaacutep ra tiếng Huế Tất cả lagrave tốt giống như rứa khocircng phải
giống như rứa Coacute lần giống như rứa vagrave khocircng giống như rứa Khocircng phải như ri cũng
khocircng phải như rứa Đoacute lagrave thuyết tuần tự nhi tiến của Phật
Cacircu tiết 158 trecircn của Tập Trung Quaacuten Luận Tụng được Guy Bugault dịch sang tiếng
Phaacutep khaacute văn chương vagrave triết lyacute tuy nhiecircn cacircu dịch dưới đacircy của Thiền Sư vagrave Triết Gia
Phật Giaacuteo Stephen Batchelor dịch từ tiếng Tacircy Tạng sang tiếng Anh đơn giản vagrave dễ hiểu
hơn
Everything is real not real both real and not real neither not real nor real this is the
teaching of the Buddha (Verses from the Center Stephen Batchelor Sarpham College
2000)
61
Tocirci xin dịch saacutet nghĩa như sau Tất cả đều thật khocircng thật cả hai thật vagrave cả khocircng thật
khocircng phải khocircng thật cũng khocircng phải thật đacircy lagrave lối dạy của Phật
Hay tất cả đều thật đều laacuteo cả hai thật vagrave laacuteo cả hai khocircng phải laacuteo cũng khocircng phải
thật đacircy lagrave lối dạy kỳ cục của Phật
Mong những lời diễn giải từ những bagravei thuyết phaacutep đơn giản của Đức Phật vagrave luận lyacute tư
nghị của Luận Sư Long Thụ trecircn đacircy lagravem cho tacircm của Ta được giaacutec ngộ giải thoaacutet khỏi
caacutec lậu hoặc vagrave khocircng coacute chấp thủ nữa
Đại để như thuyết thực tại (realism) thuyết thật tướng lagrave một lối lyacute luận noacutei rotilde thực thể
của vũ trụ Thực tại thuộc về trực quan tiacutenh vagrave tacircm linh giới khocircng thể dugraveng ngocircn ngữ
con người magrave diễn tả thực tại được Phật Giaacuteo gọi lagrave bất khả tư nghigrave khocircng thể bagraven luận
Tuy nhiecircn chuacuteng ta coacute thể dugraveng những tỷ dụ tương tợ để higravenh dung noacute
Trước mắt chuacuteng ta xưa nay caacutec đối tượng trong vũ trụ vẫn hiện bagravey ngagraven higravenh muocircn
trạng xum la vạn tượng vậy tại sao ngagravei Long Thọ dugraveng thuyết ldquobaacutet bấtrdquo bất sanh bất
diệt bất thường bất đoạn bất nhất bất dị bất lai bất khứ để phủ nhận vũ trụ vạn vật
Bởi theo quan niệm của thế gian thigrave caacutec phaacutep coacute sanh coacute diệt coacute thường coacute đoạn coacute một
coacute khaacutec coacute lại coacute đi quan niệm nầy thuộc về lối mecirc chấp vocirc minh sở trụ trecircn giả tướng
Để phaacute quan niệm ấy vagrave chỉ rotilde Thật Tướng Trung ETHạo ngagravei Long Thọ dugraveng taacutem thứ
khocircng lagrave khocircng sanh khocircng diệt khocircng thường khocircng đoạn khocircng một khocircng khaacutec
khocircng lại khocircng đi Thế thigrave sự phủ nhận trecircn chỉ coacute tiacutenh caacutech baacutec phaacute quan niệm chấp
tướng chớ khocircng phải thật phủ nhận caacutec tướng bởi hằng sa muocircn phaacutep lagrave diệu thể bồ đề
Đacircy lagrave lối dugraveng Khocircng mocircn đi vagraveo Thật Tướng
Trung Quaacuten Luận noacutei
Caacutec phaacutep nhacircn duyecircn sanh
Ta noacutei tức lagrave khocircng
Đoacute chiacutenh lagrave Giả Danh
Cũng lagrave nghĩa Trung ETHạo
Bagravei kệ nầy thuyết minh bởi caacutec phaacutep do nhacircn duyecircn sanh ra necircn noacute lagrave khocircng giả vagrave
chiacutenh lagrave Trung ETHạo Thật tướng Để hiểu nghĩa nầy rotilde ragraveng hơn ta hatildey quay sang phacircn
tiacutech kỷ cagraveng về đạo lyacute ldquoBaacutet bấtrdquo
Trong Sự Phaacutet Triển Của Đại Thừa Tiết II Chư Phaacutep Thật Tướng Luận Caacutec phaacutep đatilde do
nhacircn duyecircn hogravea hợp magrave sanh necircn chỉ lagrave giả huyễn chớ khocircng phải thật coacute nếu quả thật
coacute tất ưng khocircng đợi nhacircn duyecircn mới sanh Vigrave nghĩa khocircng phải thật sanh necircn gọi lagrave
ldquobất sanhrdquo Khi thế lực nhacircn duyecircn suy tagraven tất cả caacutec phaacutep phải diệt nhưng trước kia đatilde
khocircng sanh thigrave nay đacircu thật coacute diệt vigrave thế necircn gọi lagrave ldquobất diệtrdquo Caacutec phaacutep do nhacircn duyecircn
magrave coacute sanh trưởng đổi thay necircn gọi lagrave ldquobất thườngrdquo Vạn hữu trước coacute sau khocircng gọi lagrave
đoạn nay đatilde khocircng thật coacute necircn cũng chẳng coacute chi lagrave đoạn Đacircy lagrave nghĩa ldquobất đoạnrdquo Caacutec
phaacutep sanh khởi trước sau chẳng giống nhau như mộng với thực khocircng phải lagrave một đoacute lagrave
62
nghĩa ldquobất nhấtrdquo Nhưng nếu quả mộng với thực khocircng phải lagrave một thigrave mộng khocircng ưng
sanh thực magrave phải sanh caacutei khaacutec nay vẫn thấy sanh thực necircn gọi lagrave ldquobất dịrdquo Vạn hữu đatilde
như huyễn thigrave sự đến đi dường như trong mộng khocircng coacute thiết thật necircn gọi lagrave ldquobất lai
bất khứrdquo
Đại Triacute Độ Luận noacutei ldquoTrong Phật Phaacutep coacute nhị đế lagrave thế đế vagrave đệ nhất nghĩa đế Vigrave thế đế
necircn Như Lai noacutei coacute chuacuteng sanh vigrave đệ nhất nghĩa đế necircn lại bảo chuacuteng sanh khocircng thật
coacuterdquo Trung Quaacuten Luận cũng noacutei ldquoChư Phật y theo nhị đế magrave thuyết phaacutep cho chuacuteng sanh
đoacute lagrave thế tục đế vagrave đệ nhất nghĩa đế Nếu người nagraveo khocircng biết magrave phacircn biệt nhị đế tất
khocircng thể hiểu nghĩa chacircn thật của đạo phaacutep nhiệm mầurdquo Căn cứ hai đoạn trecircn ta thấy
thế đế hay đệ nhất nghĩa đế đều lagrave phaacutep giả lập để đối trị bệnh mecirc muội của chuacuteng sanh
nếu chấp một trong hai phương diện thigrave khocircng lagravem sao hiểu được Phật Phaacutep Như thacircn
thể của chuacuteng ta lagrave do nghiệp quả cugraveng ngũ uẩn lẫn nhacircn duyecircn hợp thagravenh nếu bảo đoacute lagrave
thật coacute hay thật khocircng đều lagrave quan niệm trecircn mecirc chấp Cho necircn chư Phật khocircng rời caacutec
phaacutep magrave noacutei thật tướng khocircng động thật tướng magrave lập caacutec phaacutep Vigrave thế nhị đế tuy hai
magrave chẳng phải hai chỉ vigrave phagravem phu lầm diệu hữu lagrave vọng hữu Nhị thừa mecirc chacircn khocircng
lagravem thiecircn khocircng necircn mới dugraveng phương tiện để đối trị vậy thocirci
Như trecircn hai đạo lyacute baacutet bất vagrave nhị đế lagrave tư tưởng căn bản của Chư Phaacutep Thật Tướng
Luận Thật tướng nầy như trước đatilde noacutei chỉ cugraveng thiacute dụ tương tợ để ngộ nhập tuyệt
khocircng thể dugraveng lời noacutei cugraveng ngocircn ngữ văn tự miecircu tả được Cho necircn Duy Thức Tocircng gọi
lagrave ldquoPhế thuyecircn đagravem chỉrdquo Tam Luận Tocircng gọi lagrave ldquoNgocircn vong lự tuyệtrdquo Thiecircn Thai Tocircng
gọi lagrave ldquoBaacutech phi cacircu khiển tứ cuacute giai lyrdquo Thiền Tocircng gọi lagrave ldquo Bất lập văn tựrdquo Hoa
Nghiecircm Tocircng gọi lagrave ldquoQuả phần bất khả thuyếtrdquo Chacircn Ngocircn Tocircng gọi lagrave ldquoXuất quaacute ngocircn
ngữ đạordquo Tịnh Độ Tocircng gọi lagrave ldquoBất khả xưng bất khả thuyết bất khả tư nghịrdquo Đoacute lagrave
Thật Tướng của Vocirc Tướng
Trong Sự Phaacutet Triển Của Đại Thừa Tiết III Caacutec Luận Sư Thuộc Hệ Thống Thật Tướng
Luận Cuối thế kỷ thứ V cũng ở Nam Ấn coacute Luận Sư Thanh Biện (Bhagravevaviveka ndash Tigravenh
Biện) tạo ra bộ Chưởng Tracircn Luận vagrave Baacutet Nhatilde Đăng Luận Luận sư cố dung hogravea Khocircng
Thuyết của Long Thọ với Duy Thức Học vagrave đề xướng tục đế lagrave phaacutep nhacircn duyecircn thể
khocircng Chacircn Đế lagrave phaacutep taacutenh thường truacute Thế lagrave thuyết Vocirc Tướng Giai Khocircng của Bồ
Taacutet Long Thọ đến giai đoạn nầy đatilde coacute hơi chuyển biến Đối với thuyết Y Tha Khởi của
Duy Thức thuộc Hữu Tocircng luận sư giải thiacutech lagrave nhacircn duyecircn khocircng phaacutep Lyacute luận nầy đatilde
gacircy thagravenh cuộc tranh biện rất hấp dẫn bất phacircn thắng bại của hai Tocircng Khocircng vagrave Hữu
Tocircng
Figure 9 Một di tiacutech của Phật Giaacuteo
Theo tocirci ngũ uẩn (thấy nghe thọ xuacutec thức) được dugraveng trong phạm vi hạn hẹp của
nhacircn chủng vagrave sinh học chứ khocircng thể aacutep dụng hoagraven toagraven vagrave hữu hiệu cho vạn vật suacutec
vật vagrave nhất lagrave vũ trụ học Khi muốn học hỏi nghiecircn cứu vũ trụ vagrave vạn vật thay vigrave dugraveng
63
ngũ uẩn để so saacutenh vagrave phacircn tiacutech tốt hơn lagrave necircn đơn giản hoacutea ra hai loại đoacute lagrave Danh vagrave
Sắc cho dễ hiểu Sắc (vật chất nhục thể form matter) lagrave sắc thacircn vật lyacute vagrave Danh (linh
hồn tacircm lyacute psyche mind consciousness awareness) được gọi chung lagrave của phần tacircm
vagrave tacircm sở gồm coacute thọ tưởng hagravenh vagrave thức Khi noacutei đến vũ trụ vagrave vạn vật thigrave khocircng coacute
caacutei ngatilde caacutei tocirci vị kỷ ngay cả nhacircn loại cũng quaacute nhỏ beacute để coacute thể tigravem thấy dễ dagraveng trong
vũ trụ vocirc biecircn để magrave đaacuteng tư nghị
Caacutec nhagrave vật lyacute nguyecircn tử hiện đại cũng rất kinh ngạc vagrave thaacuten phục về khả năng triacute tuệ của
tri kiến Phật thấy được hạt nhacircn magrave Đức Phật đatilde noacutei trong Kinh Baacutet Nhatilde Ba La Mật Đa
Sắc chẳng khaacutec Khocircng Khocircng chẳng khaacutec Sắc Sắc bất dị Khocircng Khocircng bất dị Sắc
Sắc tức thị Khocircng Khocircng tức thị Sắc Đoạn kinh nagravey đatilde được nhagrave baacutec học Niels Bohr
(1885-1962 giải Nobel vật lyacute) lagravem saacuteng tỏ vigrave aacutenh saacuteng khocircng lagrave Hạt (particle) vagrave cũng
chẳng lagrave Soacuteng (wave) magrave noacute vừa lagrave Hạt vừa lagrave Soacuteng cả hai thứ bổ tuacutec cho nhau noacute vừa
Coacute vừa Khocircng vocirc sở vocirc trụ
Tuy nhiecircn muốn thấy rotilde (tuệ) biết rotilde (tri) caacutei ngũ uẩndanh-sắc nagravey như thế nagraveo thigrave ta
phải trigrave hiểu chiacutenh xaacutec vagrave rốt raacuteo ngữ nghĩa của cacircu lsquoChiếu kiến ngũ uẩn giai khocircngrsquo
trong Baacutet Nhatilde Ba La Mật Đa Tacircm Kinh Vigrave khi soi chiếu thacircm sacircu vagrave thấy thacircm diệu
được 5 uẩn nầy đều lagrave khocircng thigrave sẽ lsquođộ nhất thiết khổ aacutechrsquo chấm dứt tất cả mọi khổ aacutech
cho chuacuteng sinh nhất lagrave con người
Tương tự như Bāhiya Sutta trecircn trong chủ đề Ngũ Uẩn Giai Khocircng Minh Đức Triều
Tacircm Ảnh viết ldquoTừ bagravei kinh Baacutet Nhatilde Ba La Mật Đa Quaacuten-Tự-Tại Bồ-Taacutet hagravenh thacircm Baacutet
Nhatilde Ba La Mật Đa thời chiếu kiến ngũ-uẩn giai khocircng độ nhất thiết khổ aacutech Bagravei Baacutet
Nhatilde Tacircm Kinh quan trọng nhất lagrave ở đoạn kinh văn ấy cograven phần cograven lại chỉ lagrave sự phủ định
triệt để của taacutenh khocircng phaacute bỏ mọi chế định ước lệ của caacutec phạm trugrave khaacutei niệm Đầu
tiecircn lagrave Quaacuten Tự Tại Bồ Taacutet magrave ai cũng hiểu lagrave Bồ Taacutet Quaacuten Tự Tại (tecircn gọi khaacutec của Bồ
Taacutet Quaacuten Thế Acircm) nhưng tocirci vagrave vagravei học giả lại hiểu khaacutec Bồ Taacutet chữ Nam phạn lagrave
Bodhisatta satta lagrave hữu tigravenh lagrave chuacuteng sanh bodhi lagrave giaacutec hay triacute tuệ Vậy coacute thể coacute hai
nghĩa một chuacuteng sanh coacute triacute tuệ hai lagrave hữu tigravenh giaacutec Nếu dịch lagrave giaacutec hữu tigravenh lại mang
nghĩa khaacutec lagrave giaacutec ngộ cho chuacuteng sanh Quaacuten lagrave nhigraven ngắm soi chiếu quaacuten chiếu Tự tại
lagrave ở ngay bacircy giờ đacircy thacircn tacircm của migravenh đacircy Vậy nghĩa cả nhoacutem từ ldquoQuaacuten tự tại bồ taacutetrdquo
coacute nghĩa lagrave Chuacuteng sanh coacute triacute tuệ soi chiếu trọn vẹn thacircn tacircm của migravenh ngay bacircy giờ
đacircyrdquo
Đacircy lagrave điểm rất đặc thugrave giữa Phật Giaacuteo vagrave caacutec tocircn giaacuteo khaacutec Đạo Phật đogravei hỏi ta phải
nghi thấy hiểu biết trước khi thực hagravenh quaacuten tự tại Ngược lại caacutec tocircn giaacuteo khaacutec bắt
buộc phải tin tưởng nghe theo vagrave cấm nghi ngờ trước rồi sẽ thấy hiểu vagrave biết sau Magrave
lsquothấy hiểu biếtrsquo trước hay sau caacutei gigrave Theo Phật Giaacuteo điều kiện tiecircn quyết để coacute thể
lsquochiếu kiến ngũ uẩn giai khocircngrsquo lagrave giaacutec ngộ hết vocirc minh chứ khocircng thể tin tưởng mugrave
quaacuteng vagraveo kinh điển magrave kiến được Cho dugrave coacute tin đọc vagrave tụng cacircu lsquochiếu kiến ngũ uẩn
giai khocircngrsquo cả ngagraven lần cũng khocircng thể nagraveo lsquothấy hiểu vagrave biết saursquo được Điều nagravey cho
biết dugrave khoa học trong tương lai coacute thể cho chuacuteng ta thấy được lsquochiếu kiến ngũ uẩn giai
khocircngrsquo thigrave chuacuteng ta cũng khocircng thể lsquođộ nhất thiết khổ aacutechrsquo được Đức Thế Tocircn dạy
chuacuteng ta 84000 phaacutep mocircn giải thoaacutet vấn nạn nagravey rồi khocircng coacute con đường tắt nagraveo ngắn
hơn nữa
64
Quaacuten Tự Tại Bồ Taacutet lagrave Quaacuten Thế Acircm Bồ Taacutet vagrave cũng lagrave Tự Taacutenh hay Bản Lai Diện Mục
sẵn coacute của chuacuteng ta Tự Taacutenh tức lagrave Quaacuten Thế Acircm Bồ Taacutet Quaacuten Tự Tại Bồ Taacutet tức lagrave tự
quaacuten Tacircm Phật Bất Sinh kiến lại chiacutenh mặt mũi nguyecircn ủy Bản Lai Diện Mục Phật
Taacutenh của migravenh Đơn giản Bồ Taacutet lagrave chuacuteng sinh chuacuteng sanh lagrave Bồ Taacutet
Tương tự A Di Đagrave khocircng phải lagrave ai xa lạ chiacutenh lagrave bản tacircm của mỗi người Danh từ
phiecircn acircm A Di Đagrave (zh 阿彌陀) coacute gốc từ hai chữ trong tiếng Phạn lagrave amitābha vagrave
amitāyus Amitābha dịch nghĩa lagrave vocirc lượng quang ndash aacutenh saacuteng vocirc lượng amitāyus coacute
nghĩa lagrave vocirc lượng thọ ndash thọ mệnh vocirc lượng Cũng như caacutec chư Phật vagrave những Bồ Taacutet
khaacutec A Di Đagrave được thế gian higravenh tượng hoacutea thagravenh vị Phật của thế giới Tacircy Phương Cực
Lạc nơi chỉ coacute vui magrave khocircng coacute khổ A Di Đagrave chiacutenh lagrave bản Tacircm bản Tacircm chiacutenh lagrave A Di
Đagrave Tacircm lagrave Phật Phật lagrave Tacircm
Figure 10 Phật A Di Đagrave
Một vị Phật vagrave mỗi vị Bồ Taacutet được những học giả tiền nhacircn hệ thống hoacutea rất khoa học
như lagrave những toa thuốc những tecircn thuốc vị thuốc với 84000 phương caacutech trị liệu để
chữa trị tacircm bệnh của mỗi caacute nhacircn tugravey luacutec tugravey thời tugravey nơi tugravey chốn tugravey duyecircn tugravey phận
để magrave bắt mạch kecirc thuốc vagrave dạy caacutech dugraveng thuốc
Khảo saacutet tiếp theo lagrave lsquohagravenh thacircm Baacutet Nhatilde Ba La Mật Đarsquo trong Ngũ Uẩn Giai Khocircng
Minh Đức Triều Tacircm Ảnh viết Hagravenh lagrave thực hagravenh cograven chữ thacircm nguyecircn văn chữ
phạn lagrave gaṃbhirā coacute nghĩa lagrave sacircu thẳm sacircu xa vậy gaṃbhirā pantildentildeāpāramitā (pāḷi) lagrave
thực hagravenh triacute tuệ sacircu mầu của bờ kia Vậy cả đoạn như sau Chuacuteng sanh coacute triacute tuệ
quaacuten chiếu thacircn tacircm ngay bacircy giờ đacircy luacutec sử dụng triacute tuệ Phật sacircu mầu của bờ kia soi
thấy năm uẩn đều lagrave khocircng necircn chấm dứt (vượt qua) tất thảy mọi khổ aacutech Đến đacircy
vấn đề tụ lại nơi lsquonăm uẩn đều lagrave khocircngrsquo
Hagravenh thacircm (Gaṃbhirā Hindi word गभीर) coacute nhiều người dịch lagrave thực hagravenh thacircm sacircu
(depth) Yacute tuy gần đuacuteng như vậy nhưng khocircng phải hoagraven toagraven đuacuteng yacute như vậy Theo tocirci
caacutei mấu chốt lagrave biết sử dụng vagrave thực hagravenh viecircn diệu triacute tuệ Phật đầy thacircm sacircu nhiệm
mầu của bờ kia mới kiến được caacutei bản lai diện mục của lsquongũ uẩn giai khocircngrsquo Muốn
chiếu kiến ngũ uẫn giai khocircng thigrave phải giaacutec ngộ kiến taacutenh thagravenh Phật vagrave vượt qua bờ
becircn kia trước đatilde lsquoGATE GATE PARA GATE PARASAM GATE BODHI SVAHArsquo
Going going going on beyond always going on beyond always becoming Buddha
65
Luacutec đoacute sẽ ldquoHoa khai kiến Phật ngộ vocirc sanhrdquo Hoa khai kiến Phật tức lagrave Minh Tacircm Kiến
Taacutenh vagrave Ngộ Vocirc Sanh nghĩa lagrave khocircng cograven sinh khocircng cograven diệt tức lagrave chứng được Vocirc
Sanh phaacutep nhẫn Đoacute mới chiacutenh lagrave mục điacutech của trước mong thagravenh Phật sau cứu độ
chuacuteng sinh
From Wikipedia the free encyclopedia In Mahayana Buddhism bodhisattva is the
Sanskrit term for a being with bodhi (enlightenment) A bodhisattva is anyone who
motivated by great compassion has generated bodhicitta which is a spontaneous wish
to attain buddhahood for the benefit of all sentient beings A bodhisattva is one of the
four sublime states a human can achieve in life (the others being an arhat buddha or
pratyekabuddha)
8 Vũ Trụ vạn phaacutep trong lỗ chacircn locircng
Theo quan điểm của nhiều taacutec giả thigrave tư tưởng Phật Giaacuteo đatilde đạt đỉnh cao trong phaacutei Hoa
Nghiecircm tư tưởng đoacute đặt nền tảng trong kinh cugraveng tecircn Kinh nagravey được xem lagrave trung tacircm
của giaacuteo lyacute Đại Thừa vagrave được thiền sư Giaacuteo Sư Suzuki taacuten tụng bằng nhiều lời nhiệt
thagravenh sau đacircy Tocircng Hoa Nghiecircm thực sự lagrave tổng kết tất cả tư tưởng Phật Giaacuteo cảm thọ
Phật Giaacuteo vagrave chứng nghiệm Phật Giaacuteo Theo Dr Suzuki chưa coacute kinh saacutech tocircn giaacuteo
nagraveo trecircn thế giới đạt gần được tiacutenh siecircu việt về mặt chủ trương chiều sacircu của cảm thọ
vagrave trigravenh bagravey traacutec tuyệt như bộ kinh nagravey Noacute lagrave suối nguồn bất tận của mọi đời sống
khocircng một đầu oacutec mở mang của bất tocircn giaacuteo nagraveo khi đatilde tigravem đến noacute về lại magrave cograven khao
khaacutet hay chỉ thỏa matilden một phần
Triacutech lời tựa của Hogravea Thượng Thiacutech Đức Niệm ở đầu mỗi cuốn trong bộ Kinh Hoa
Nghiecircm do Thiacutech Triacute Tịnh dịch ldquoKinh Hoa Nghiecircm lagrave bộ Kinh Đại Thừa lagrave vua trong
caacutec Kinh với nội dung siecircu việt tuyệt luacircn hugraveng vĩ traacuteng lệ nguy nga thể hiện Phaacutep
thacircn tư tưởng vagrave tacircm nguyện của Phậtrdquo
Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech chuacute thiacutech Tư tưởng Hoa Nghiecircm quan niệm tất cả từ Một
magrave ra vagrave mọi hiện tượng chẳng qua lagrave dạng xuất hiện của caacutei Một đoacute Đoacute lagrave caacutec hiện
tượng của phaacutep giới chuacuteng xuất hiện đồng thời Dạng tĩnh của thực tại lagrave Khocircng (Lyacute)
dạng động lagrave Sự Lyacute vagrave Sự tương taacutec qua lại magrave sinh ra vạn vật
Hoa Nghiecircm Tocircng xem mọi sự trong thế gian được bao gồm vagraveo bốn loại (Tứ phaacutep giới)
vagrave saacuteu dạng xuất hiện (Lục tướng) Tứ phaacutep giới Sự phaacutep giới Lyacute phaacutep giới Lyacute sự vocirc
ngại phaacutep giới Sự sự vocirc ngại phaacutep giới Lục tướng lagrave saacuteu mối liecircn hệ giữa caacutei toagraven thể vagrave
66
caacutei riecircng biệt trecircn ba mặt Thể Tướng Dụng tổng tướng biệt tướng đồng tướng dị tướng
thagravenh tướng hoại tướng
Theo Wikipedia Kinh Đại Phương Quảng Phật Hoa Nghiecircm (zh 大方廣佛華嚴經 sa
buddhāvataṃsaka-mahāvaipulyasūtra ja daihō kōbutsu kegonkyō) thường được gọi tắt
lagrave Kinh Hoa Nghiecircm (sa avataṃsakasūtra hoặc gaṇḍavyūha) lagrave một bộ Kinh Đại Thừa
lập giaacuteo lyacute căn bản của Hoa Nghiecircm Tocircng Kinh nhấn mạnh đến tiacutenh vocirc ngại của mọi
hiện tượng vagrave chủ trương rằng tacircm con người chiacutenh lagrave vũ trụ vagrave đồng thể với tacircm Phật
Quan điểm nagravey của Đại Thừa hay được Thiền tocircng nhấn mạnh vagrave vigrave thế kinh nagravey cũng
thường được tocircng nagravey nhắc đến
Hogravea Thượng Thiacutech Đức Niệm viết tiếp ldquoTư tưởng Hoa Nghiecircm trigravenh bagravey vạn phaacutep do
tacircm sanh Tacircm lagrave thực thể của vạn phaacutep Tacircm vọng thigrave vạn phaacutep hoạt hiện sai biệt higravenh
higravenh sắc sắc trugraveng trugraveng duyecircn khởi caacutei nagravey coacute caacutei kia coacute vagrave ngược lại như lưới đế
chacircu Tacircm chơn thigrave phaacutep giới taacutenh với tacircm lagrave một vạn vật đồng nhất thểtrong Kinh
Hoa Nghiecircm đức Phật chỉ cho chuacuteng sanh thấu rotilde cội nguồn của xum la vạn tượng do
mecirc thức vọng tưởng nghiệp duyecircn higravenh thagravenh caacutec phaacutep hiện hagravenh trong vũ trụ lagrave huyễn
hoacutea như hoa trong gương như trăng dưới nước Tất cả vạn phaacutep trong phaacutep giới đều từ
tacircm sanh Tacircm trugravem khắp cả phaacutep giới Tất cả vạn hữu vũ trụ coacute thể nằm gọn trong hạt
cải Hạt cải coacute thể thacircu nhiếp tất cả vũ trụ vạn phaacutep Thể taacutenh của tacircm nhiếp thacircu tất cả
Tất cả lagrave một một lagrave tất cả
Trong lsquoVũ Trụ Trong Một Nguyecircn Tửrsquo Nguyecircn taacutec The Universe in a Single Atom
của Đức Đạt Lai Lạt Ma Dịch Việt Lagraveng Đậu Votilde Quang Nhacircn Lời Mở Đầu của Giaacuteo
Sư Tiến Sĩ B Alan Wallace viết tựa giới thiệu ldquoMặc dugrave được xem như lagrave một tocircn giaacuteo
thigrave Phật Giaacuteo vẫn lagrave một trong caacutec truyền thống tri kiến vĩ đại nhất của thế giới được
dựa trecircn cơ sở về trải nghiệm vagrave lập luận hơn lagrave việc tin tưởng khocircng điều kiện vagraveo thần
quyền Trong nhiều thế kỷ đạo Phật đatilde đối thoại với caacutec truyền thống khaacutec ở chacircu Aacute
như lagrave Ấn Giaacuteo Khổng Giaacuteo vagrave Latildeo Giaacuteo đoacute lagrave caacutec truyền thống vốn coacute caacutec luận điểm
riecircng về thực tại Nhưng đến kỷ nguyecircn mới nagravey thigrave sự thống trị lại thuộc về khoa học
hiện đại vốn lagrave một hệ thống truy cứu vagrave tri kiến về thế giới tự nhiecircn một caacutech coacute lập
luận cho necircn nếu muốn duy trigrave vị thế sẵn coacute như lagrave một truyền thống thực nghiệm vagrave
tập luận truy cứu nghiecircm cẩn thigrave Phật Giaacuteo phải đối mặt với khoa học
Đacircy chiacutenh lagrave điều magrave Đức Dalai Lama (Đạt Lai Lạt Ma) thực hiện qua taacutec phẩm Vũ Trụ
Trong Một Nguyecircn Tử Trong khi quyển saacutech mở ra với lời tự thuật caacute nhacircn về việc
sớm chạm traacuten với khoa học tức lagrave việc Ngagravei tiến hagravenh thảo luận về mối quan hệ giữa
Phật Giaacuteo với vật lyacute hiện đại cũng như lagrave với vũ trụ học sinh học caacutec khoa học về tư
tưởng vagrave đạo đức thigrave chuacuteng ta tigravem thấy được ở Ngagravei một tacircm triacute saacuteng choacutei trong cocircng
việc khi vật lộn với hầu hết caacutec nan đề thuacutec baacutech magrave loagravei người đang đối mặt ngagravey nayrdquo
Khoa học vật lyacute bacircy giờ đatilde thấy vũ trụ lagrave một mạng lưới (web) với những liecircn quan vật
chất vagrave tacircm linh (virtual intelligence) rối răm chằng chịt (entanglement mess) magrave caacutec
phần tử chỉ được định nghĩa trong mối tương quan với caacutei toagraven thể Thế giới vũ trụ
quan nagravey của vật lyacute nguyecircn tử được một Lạt MaTantra lagrave Lama Anagarika Govinda toacutem
tắt rất hay như sau
67
Người Phật tử khocircng tin coacute sẵn một thế giới becircn ngoagravei độc lập vagrave hiện hữu taacutech biệt magrave
anh ta tự gắn migravenh vagraveo những năng lực của thế giới đoacute Đối với anh ta thế giới becircn
ngoagravei vagrave thế giới becircn trong chỉ lagrave hai mặt của một mạng lưới duy nhất trong đoacute những
sợi chỉ của caacutec năng lực của caacutec biến cố của caacutec dạng tacircm thức của caacutec dạng vật thể
chuacuteng được dệt chằng chịt thagravenh một mạng lưới khocircng sao gỡ nổi gồm vocirc số những
mối liecircn hệ taacutec động lẫn nhau
Theo David Bohm Thuyết Tương Đối quan trọng hơn nữa cơ học nguyecircn lượng
[quantum mechanics] lagrave một ngagravenh của vật lyacute coacute đối tượng khảo saacutet lagrave sự di chuyển của
những lượng nhất định [quanta] của vật chất trong thế giới vi mocirc thiacute dụ như điện tử
hoặc caacutec hạt nhỏ căn bản khaacutec Cũng cần phải noacutei thecircm lagrave caacutec hạt nhỏ nagravey khi thigrave thể
hiện dưới dạng vật chất riecircng biệt Khi thigrave thể hiện dưới dạng soacuteng (wave) truyền liecircn
tục Những hạt nhỏ nagravey coacute cugraveng luacutec hai tiacutenh chất hạt (particle) vagrave soacuteng đưa đến đề nghị
rằng người ta khocircng thể phacircn tiacutech thế giới thagravenh những phần riecircng biệt vagrave độc lập Hơn
nữa mỗi phần coacute vẻ như bằng caacutech nagraveo đoacute liecircn hệ tới mọi phần khaacutec chứa đựng lẫn
nhau hoặc bao hagravem nhau
Taacutec giả cuốn The Tao of Physics Fritjof Capra viết Thuyết nguyecircn lượng bắt buộc
chuacuteng ta phải quan niệm vũ trụ như lagrave một mạng liecircn hệ phức tạp giữa caacutec phần của một
tổng thể chứ khocircng phải lagrave một tập hợp caacutec vật thể riecircng biệt Mọi hạt nhỏ đều bao gồm
caacutec hạt khaacutec một caacutech tự hợp vagrave theo nghĩa nagravey coacute thể noacutei chuacuteng chứa đựng lẫn nhau
Trong thuyết nagravey điểm cần nhấn mạnh lagrave sự tương taacutec (interaction) hay tương thocircng
(interpenetration) của mọi hạt nhỏ
Cố Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc viết ldquoNếu chuacuteng ta quen thuộc với kinh điển Phật Giaacuteo
nhất lagrave Kinh Hoa Nghiecircm thigrave chuacuteng ta sẽ thấy rằng những quan niệm của Bohm vagrave
Capra đatilde chậm mất hơn 25 thế kỷ Hơn nữa Bohm vagrave Capra chỉ thấy được tiacutenh tương
thocircng trong thế giới caacutec hạt vật chất nhỏ nhoi một phạm vi vocirc cugraveng nhỏ của vật lyacute vagrave
vũ trụ chứ chưa thấy được tiacutenh tương thocircng trong bốn Phaacutep Giới như trong Phật Giaacuteo
tương thocircng trong thế giới caacutec ldquonguyecircn lyacuterdquo (Lyacute Vocirc Ngại Phaacutep Giới) thế giới caacutec ldquovậtrdquo
(Sự Vocirc Ngại Phaacutep Giới) vagrave tương thocircng giữa caacutec ldquonguyecircn lyacute vagrave vậtrdquo (Lyacute Sự Vocirc Ngại
Phaacutep Giới) vagrave ldquogiữa caacutec vậtrdquo (Sự Sự Vocirc Ngại Phaacutep Giới) Trecircn đacircy tocirci khocircng coacute yacute định
so saacutenh một số quan niệm trong bộ mocircn vật lyacute hiện đại (modern physics) với một số
quan niệm trong Phật Giaacuteo magrave một số taacutec giả Tacircy phương như Fritjof Capra Gary
Zukav Michael Talbot vv đatilde cho lagrave coacute sự tương đồng trong những taacutec phẩm Đạo Của
Vật Lyacute (The Tao of Physics) Điệu Vũ Của Caacutec Thầy Vật-Lyacute (The Dancing of Wu-Li
Masters) vagrave Huyền Nhiệm học vagrave Vật-Lyacute Hiện Đại (Mysticism and the New Physics)
của họ Tocirci cũng khocircng coacute yacute định dugraveng khoa học để ldquochứng minh lời Kinh xưardquo như
một vị ldquoThiacutech Tửrdquo đatilde viết trước đacircy Tocirci nghĩ rằng Kinh Phật chỉ coacute thể chứng nghiệm
vagraveo bản thacircn chứ khocircng thể chứng minh cho người khaacutec được Chứng minh lagrave tự buộc
migravenh vagraveo trong ldquotrograve chơirdquo của một số quy luật Người ta coacute thể mượn khoa học để lagravem
saacuteng tỏ trecircn một phương diện nagraveo đoacute một số quan niệm trong Phật Giaacuteo nhưng caacutech
hiểu thuần triacute thức nagravey nếu khocircng dugraveng được thigrave quả lagrave vocirc iacutech vigrave trong Phật Giaacuteo hiểu
coacute nghĩa lagrave hội nhập giaacuteo lyacute Phật Giaacuteo trong đời sống hagraveng ngagravey Vigrave sự hiểu biết của tocirci
68
về Phật Giaacuteo cũng như về Khoa Học đều rất giới hạn necircn tocirci xin tự hạn trong chủ đề
lsquoTiacutenh Chất Tương Đối Của Mọi Sự Vật Trong Phật Giaacuteo vagrave Trong Khoa Họcrsquo rdquo
Kinh Hoa Nghiecircm lagrave một trong những bộ kinh xuất sắc của caacutec thiecircn tagravei tocircn giaacuteo Ấn Độ
được caacutec nhagrave luận sư Trung Hoa vagrave Nhật phiecircn dịch vagrave lyacute giải vagrave kết quả lagrave sự hiện diện
của triết lyacute Hoa Nghiecircm tại Việt Nam Trung Hoa vagrave Nhật Bản theo Suzuki lagrave ldquođỉnh
cao của tư tưởng Phật giaacuteo tư tưởng đatilde được phaacutet triển tại miền Viễn Đocircng trong hai
ngagraven năm trở lại đacircyrdquo
Nội dung trung tacircm của Hoa Nghiecircm lagrave sự nhất thể vagrave mối quan hệ nội tại của mọi sự
vagrave mọi biến cố một quan niệm khocircng chỉ lagrave cốt tuỷ của thế giới quan phương Đocircng magrave
cograven lagrave một trong những yếu tố chủ chốt của thế giới quan ngagravenh vật lyacute hiện đại Do đoacute
người ta sẽ thấy Kinh Hoa Nghiecircm bộ kinh tocircng giaacuteo cổ nagravey cống hiến những mối
tương đồng nổi bật nhất với caacutec mocirc higravenh vagrave lyacute thuyết của vật lyacute hiện đại
Mẫu chuyện Thiền Hạt cải chứa nuacutei Tu Di Lyacute Bột lagrave thứ sử tỉnh Giang Chacircu triều nhagrave
Đường becircn Tagraveu Coacute lần ocircng hỏi đạo với Thiền sư Triacute Thường rằng Trong kinh Phật coacute
noacutei lsquoNuacutei Tu-di chứa hạt cải hay cải đựng nuacutei Tu-dirsquo con thấy cacircu kinh nagravey khoacute hiểu vagrave
kỳ biacute quaacute Hạt cải beacute tiacute lagravem sao coacute thể chứa đựng được nuacutei Tu Di to lớn thế kia Đuacuteng lagrave
noacutei quaacute khocircng hiểu được lẽ thường phải chăng lagrave lừa dối người đời
Thiền sư Triacute Thường nghe hỏi vậy thigrave mỉm cười từ tốn hỏi lại Lyacute Bột Ta nghe người ta
noacutei ocircng đọc hơn cả vạn quyển saacutech việc ấy coacute thiệt khocircng
Đương nhiecircn rồi Đương nhiecircn rồi Con đọc hơn cả vạn quyển saacutech ấy chứ - Lyacute Bột
được một phen đắc yacute
Vậy chứ cả vạn quyển saacutech ocircng đọc bacircy giờ để ở đacircu
Lyacute Bột đưa tay chỉ vagraveo đầu migravenh noacutei Để trong nagravey
Thiền sư Triacute Thường chậm ratildei noacutei
Kỳ lạ thật Ta xem caacutei đầu của ocircng chỉ lớn hơn traacutei dừa chuacutet xiacuteu thocirci vậy magrave sao coacute thể
chứa đựng được cả vạn quyển saacutech Vậy coacute phải ocircng cũng lừa dối thiecircn hạ chăng
Lyacute Bột nghe vậy trong đầu như coacute tiếng nổ lớn ngay đoacute ocircng hoaacutet nhiecircn đại ngộ
Tất cả caacutec phaacutep coacute khi được noacutei đến trecircn mặt hiện tượng (sự) coacute khi được giải thiacutech từ
mặt bản thể (lyacute) Cần phải biết rằng mọi việc trong vũ trụ nhacircn sinh trong sự đều coacute lyacute
trong lyacute đều coacute sự Nuacutei Tu Di magrave chứa hạt cải thigrave đoacute lagrave sự hạt cải magrave chứa đựng nuacutei Tu
Di đoacute lagrave lyacute Những ai coacute khả năng thocircng hiểu rotilde ragraveng lyacute ndash sự vocirc ngại thigrave người đoacute hiểu
rotilde mọi phaacutep viecircn dung Nếu vũ trụ lagrave ảo thigrave đặt vũ trụ trong một hạt vi phacircn tiềm nguyecircn
tử (subatomic particle) coacute gigrave lagrave hoang tưởng vagrave khi hạt vi phacircn tiềm nguyecircn tử lagrave ảo thigrave
đặt hạt ảo vagrave vũ trụ đại dụng trong bagraven tay coacute gigrave lagrave vọng ngocircn noacutei khocircng thật Tuy khoa
học biết đo lường lượng tử nhưng tiếc rằng khoa học đatilde cố gắng cacircn đo vũ trụ nhưng
chưa biết nguyecircn lyacute cacircn đo vũ trụ theo kiểu triacute tuệ nagravey thay vigrave khoa học dugraveng kiến thức
toaacuten học suy nghiệm kiacutech thước vagrave sức nặng của vũ trụ vĩ mocirc magrave vẫn khocircng đo lường
chiacutenh xaacutec được
69
Thật vậy một lỗ chacircn locircng chứa cả vũ trụ đầy sum la vạn tượng của Phaacutep taacutenh căn
nghiệp thanh tịnh Chuacuteng ta hatildey đọc đoạn sau đacircy trong Phẩm Nhập Phaacutep Giới lời của
nữ nhacircn Thiacutech Ca Cugrave Ba giảng một phaacutep mocircn giải thoaacutet cho Thiện Tagravei Đồng Tử
Nagravey Thiện Nam Tử Ta quaacuten thacircn của Bồ Taacutet nơi mỗi lỗ chacircn locircng mỗi niệm thấy
vocirc lượng vocirc biecircn thế giới rộng lớn những sự an trụ trang nghiecircm higravenh trạng những
nuacutei đất macircy danh hiệu Phật xuất thế những đạo tragraveng chuacuteng hội diễn thuyết những
khế kinh những sự quaacuten đatildenh caacutec thừa những phương tiện những thanh tịnh
Lại mỗi niệm nơi mỗi lỗ chacircn locircng của Bồ Taacutet thường thấy vocirc biecircn phật hải những sự
ngồi đạo tragraveng những thần biến thuyết phaacutep thuyết kinh hằng khocircng giaacuten đoạn
Lại nơi mỗi lỗ chacircn locircng của Bồ Taacutet thấy vocirc biecircn chuacuteng sanh hải những trụ xứ higravenh
mạo taacutec nghiệp căn taacutenh
Ngay cả Xaacute Lợi Phất đệ tử đệ nhất thocircng thaacutei của Phật cũng chưa hiểu nổi lẫn ngộ tới
chacircn lyacute ở dưới đacircy thigrave mong gigrave hiểu được caacutei chacircn lyacute tối thượng ở trecircn
Sau khi cugraveng caacutec sư huynh đệ tới nhagrave thăm bệnh Duy Ma Cật vagrave nghe giảng kinh Xaacute
Lợi Phất hồ nghi chất vấn Duy Ma Cật ldquoCư sĩ thật lagrave việc chưa từng coacute Như caacutei thất
nhỏ nagravey magrave coacute thể chứa đựng caacutec togravea sư tử cao rộng Ở thagravenh Tỳ-da-ly lại khocircng coacute chi
trở ngại Lại caacutec thocircn xoacutem thagravenh ấp trong cotildei Diecircm-phugrave-đề cugraveng caacutec cung điện của chư
thiecircn long vương quỷ thần trong bốn cotildei thiecircn hạ cũng khocircng bị sự dồn eacutep chật chộirdquo
Duy Ma Cật trả lời ldquoDạ thưa ngagravei Xaacute Lợi Phất Chư Phật vagrave chư Bồ Taacutet coacute một phaacutep
mocircn giải thoaacutet gọi lagrave lsquokhocircng thể nghĩ bagravenrsquo Thigrave ra cograven coacute một phương thuốc ldquophaacutep mocircn
giải thoaacutet khocircng thể nghĩ bagravenrdquo thứ taacutem vạn bốn ngagraven lẽ một nagravey magrave Baacutec Sĩ Đỗ Hồng
Ngọc lsquomới tigravem rarsquo của chư Phật vagrave chư Bồ Taacutet magrave bacircy giờ mới coacute phương tiện để
truyền thocircng trecircn internet sau 2600 năm chưa ai để yacute tới
Đại Ca Diếp hiểu khaacute hơn Xaacute Lợi Phất Nếu những ai tin vagrave hiểu phaacutep mocircn giải thoaacutet
Bất khả tư nghị nagravey thigrave tất cả chuacuteng ma khocircng lagravem gigrave được migravenhrdquo
Duy Ma Cật khiecircm nhường thưa với ngagravei Ca Diếp Dĩ nhiecircn rồi chẳng những chuacuteng
ma khocircng lagravem gigrave được migravenh magrave cograven trở thagravenh ldquothị giảrdquo của migravenh nữa Tuy nhiecircn Nhacircn
giả trong vocirc lượng vocirc số thế giới mười phương những người lagravem Ma Vương đa số lagrave
những Bồ Taacutet trụ ở pheacutep giải thoaacutet Khocircng thể nghĩ bagraven Vigrave dugraveng sức phương tiện để
giaacuteo hoacutea chuacuteng sinh necircn caacutec ngagravei hiện lagravem Ma Vương để thử thaacutech chuacuteng sinh
Duy Ma Cật giải thiacutech tiếp ldquoNếu một vị Bồ Taacutet trụ ở phaacutep mocircn giải thoaacutet gọi lagrave khocircng
thể nghĩ bagraven ấy thigrave coacute thể đem nuacutei Tu Di cao lớn magrave đặt vagraveo trong một hạt cải nhưng
khocircng coacute becircn nagraveo thecircm hoặc becircn nagraveo bớt Tướng trạng nuacutei chuacutea Tu Di vẫn y nguyecircn
như cũrdquo Tocirci xin giải thiacutech thecircm lsquophaacutep mocircn giải thoaacutet gọi lagrave khocircng thể nghĩ bagraven ấyrsquo
chiacutenh lagrave phaacutep mocircn như thị Vagrave lsquođem nuacutei Tu Di cao lớn magrave đặt vagraveo trong một hạt cải
nhưng khocircng coacute becircn nagraveo thecircm hoặc becircn nagraveo bớtrsquo coacute nghĩa lagrave Nuacutei Tu Di khocircng cần phải
biến dạng co nhỏ lại hơn hạt cải hay hạt cải khocircng phải nở ra lớn hơn nuacutei Tu Di để sở
70
để trụ trong ngoagravei Tư tưởng nagravey sẽ được trigravenh bagravey vagrave giải thiacutech rất logic vagrave khoa học
trong bagravei nagravey Thiacute dụ hiện tượng Nhật Thực Nguyệt Thực mặt trăng nuốt mặt trời to
lớn hơn migravenh Hay như ngagravey xưa những nhagrave ảo thuật An Nam ta biễu diễn dẫn tracircu
chui qua ống tre cho Vua Batildeo Đại xem ở Ngọ Mocircn Quan Huế Dĩ nhiecircn những nhagrave
ảo thuật thần thocircng nagravey chỉ lagravem mờ thecircm con mắt vocirc minh của vua quan khacircm sứ Tacircy
quan khaacutech vagrave dacircn chuacuteng trong luacutec lagravem ảo thuật đoacute chứ khocircng mị mắt kẽ triacute tuệ được
Nuacutei Tu Di lagrave tecircn của một ngọn nuacutei trong truyền thuyết thần thoại cổ Ấn Độ cograven gọi lagrave
Tu Di Lacircu Mạn Đagrave La Theo quan niệm Phật Giaacuteo nuacutei Tu Di lagrave vua của caacutec ngọn nuacutei
lagrave trung tacircm của thế giới lagrave vũ trụ quan của Phật Giaacuteo Theo Wikipedia Mạn-đagrave-la
(dịch acircm theo tiếng Trung 曼陀羅 gốc tiếng Phạn 梵語मणडल maṇḍala मड tinh
tuacutey + ल chứa đựng) lagrave một higravenh vẻ biểu thị vũ trụ trong caacutei nhigraven của một bậc giaacutec
ngộ Trong tiếng Phạn mandala coacute nghĩa lagrave một trung tacircm (la) đatilde được taacutech riecircng ra
hay được trang điểm (mand) Coacute thể coi Mạn-đagrave-la lagrave một đồ higravenh vũ trụ thu nhỏ
Mandala dịch nghĩa theo chữ Haacuten lagrave luacircn viecircn cụ tuacutec (輪圓具足) nghĩa lagrave vograveng
trograven đầy đủ Theo yacute nghĩa thực tiễn thigrave Mạn đagrave la lagrave đagraven tragraveng để hagravenh giả bagravey caacutec lễ vật
hay phaacutep khiacute cho nghi thức hagravenh lễ cầu nguyện tu luyện Caacutec tiacuten đồ Ấn giaacuteo Phật
giaacuteo sử dụng Mạn Đagrave La như một phaacutep khiacute tạo linh ảnh cograven đối với caacutec tiacuten đồ Đại
Thừa Kim Cương Thừa thigrave Mạn Đagrave La lagrave một mocirc higravenh về vũ trụ hoagraven hảo trong đoacute coacute
một hay nhiều vị thần ngự trị
Trong Khocircng thể nghĩ bagraven (Bất khả tư nghigrave) Baacutec Sĩ Đỗ Hồng Ngọc giải thiacutech Nuacutei Tu
Di tướng trạng cao to cỡ nagraveo thigrave cũng chỉ lagrave một ldquophaacuteprdquo hạt cải tướng trạng nhỏ beacute thế
nagraveo thigrave cũng lagrave một ldquophaacuteprdquohellip magrave ldquochư phaacutep Khocircng tướng bất sanh bất diệt bất tăng
bất giảmhellip Necircn Tu Di vagrave hạt cải cũng đều lagrave khocircng Thực tướng vocirc tướng caacutei nuacutei kia
caacutei hạt cải nọ chẳng qua lagrave chuacutet ldquodiệu hữurdquo bagravey ra cho đẹp cuộc đời thocirci Khocircng thấy
caacutei đẹp đoacute thigrave thật đaacuteng tiếc magrave baacutem chấp lấy caacutei tướng giả hợp đoacute cũng thật đaacuteng tiếc
Noacute diệu hữu đoacute magrave vốn lagrave chacircn khocircng Noacute chacircn khocircng đoacute magravehellip vốn lagrave diệu hữu Sắc
tức thị khocircng Khocircng tức thị sắc Thấy được vậy lagrave Bồ Taacutet coacute được phaacutep mocircn giải thoaacutet
bất khả tư nghigrave Lyacute đatilde vocirc ngại thigrave Sự vocirc ngại Sự đatilde vocirc ngại thigrave Lyacute cũng vocirc ngại Lyacute lyacute
Sự sự đều vocirc ngại thigrave ldquotacircm vocirc quaacutei ngại vocirc hữu khủng bố viễn ly điecircn đatildeo mộng
tưởnghelliprdquo
Bồ Taacutet trụ ở Pheacutep giải thoaacutet khocircng thể nghĩ bagraven coacute thể biến tất cả acircm thanh trong thế
giới mười phương thagravenh tiếng của Phật diễn ra những tiếng vocirc thường khổ khocircng vocirc
ngatilde Một tiếng chuocircng tiếng motilde một tiếng chim kecircu tiếng ngoacutei vỡ laacute truacutec reo tiếng
soacuteng vỗ độc thủ vỗ tay một tiếng sư tử rốnghellip đatilde noacutei lecircn tất cả caacutec phaacutep Phật
Thế cho necircn khi Đức Phật thagravenh đạo đatilde noacutei Như Lai thigrave traacutei với vọng trần hiệp với
Chơn Tacircm thường trụ bất sanh bất diệt biến khắp cả phaacutep giới cho necircn ta mới được tự
tại vocirc ngại Như Lai ở trong một hiện ra vocirc lượng vocirc lượng hiệp lagravem một trong nhỏ
hiện lớn trong lớn hiện nhỏ khocircng rời nơi đạo tragraveng magrave hiện khắp cả mười phương thế
giới Thacircn Như Lai bao trugravem mười phương hư khocircng vocirc tận Trecircn đầu một mảy locircng
hiện ra caacutec cotildei nước ngồi trong hạt bụi magrave chuyển đại phaacutep luacircn Vigrave ta diệt hết vọng
trần necircn mới được như vậy (Phỏng theo Kinh Lăng Nghiecircm PHPT khoacutea VI VII trang
132-133)
71
Đoạn trecircn với pheacutep tắc thần thocircng huyền biacute hơi khoacute hiểu vagrave khocircng dễ gigrave tưởng tượng
nổi Nhưng thật ra Đức Phật muốn noacutei về caacutei bản thể của Chơn Tacircm coacute những đặc điểm
mầu nhiệm như thế đoacute Con người vigrave vocirc minh magrave đatilde từ bỏ bản thể mầu nhiệm ấy để đi
vagraveo vograveng luacircn hồi sanh tử khổ đau Con người tu hagravenh đạt được đạo quả thigrave sẽ trở về
với Chơn Tacircm thường trụ bất sanh bất diệt biến khắp cả phaacutep giới vigrave coacute thacircn tự tại vocirc
ngại khocircng coacute gigrave ngăn cản vướng mắc Tacircm thức hogravea vagraveo viecircn dung với hư khocircng Vigrave
khocircng coacute thacircn xaacutec necircn khocircng bị kiềm hatildem gograve boacute trong thacircn xaacutec hay noacutei theo Duy Thức
lagrave caacutei tuacutei- A Lại Da Thức đatilde bị phaacute vỡ vagrave tacircm thức rộng khắp theo cugraveng hư khocircng
trong cảnh Đại Viecircn Cảnh Triacute Tacircm thức lagrave tạng minh quang tam muội cugraveng đốt trong
vũ trụ với vocirc lượng minh quang khaacutec ở trong một hiện ra vocirc lượng vocirc lượng hiệp lại
lagravem nhất thể quang tạng Vagrave tại sao lại lagrave trong nhỏ hiện lớn trong lớn hiện nhỏ hay
trecircn đầu một mảy locircng hiện ra caacutec cotildei nước ngồi trong hạt bụi magrave chuyển đại phaacutep
luacircn Điều nầy trong kinh điển coacute cacircu bất khả tư nghigrave hay khocircng thể nghĩ bagraven
nhưng ở vagraveo thời đại hiện nay với những kỹ thuật chuacuteng ta coacute thể dễ hiểu một phần nagraveo
vũ trụ ở trong TV trong caacutei phograveng gia đigravenh tụ họp (family room) hagraveng ngagravey xem TV
hay coi phim ảnh về Traacutei Đất Thaacutei Dương Hệ dải Ngacircn Hagrave rồi cảnh vũ trụ với nhiều
higravenh daacuteng caacutec Thiecircn Hagrave khaacutec được TV hay cineacute thu higravenh cho higravenh xa dần xa nhiều vagrave
nhiều nữa Như chuacuteng ta chuacuteng sinh của Thaacutei Dương Hệ đang ngồi becircn ngoagravei giống
như chư Phật đang dugraveng Phật nhatilden quan saacutet toagraven cảnh trong caacutec cotildei khaacutec vậy Vagrave khi
trecircn magraven ảnh chiếu caacutec Thiecircn Hagrave ấy được thu toacutem lại trong một bong boacuteng higravenh cầu vagrave
boacuteng cầu đoacute nhỏ dần nhỏ dần thagravenh một chấm điểm rồi biến mất trecircn magraven ảnh điều ấy
giống như Đức Phật thu nhỏ đi toagraven thể thế giới cugraveng migravenh đi vagraveo ngồi trong hạt bụi vi
trần với đầy đủ caacutec cotildei nước vagrave trong đoacute Đức Phật đang hagravenh đạo Chuyển đại phaacutep
luacircn Tại sao như thế Vigrave Đức Phật đatilde được thacircn tự tại vocirc ngại hogravea cugraveng hư khocircng
vocirc tận cho necircn khocircng rời nơi đạo tragraveng magrave hiện khắp cả mười phương thế giới Thacircn
ta bao trugravem mười phương hư khocircng vocirc tận Đoacute lagrave sự mầu nhiệm hay sự thagravenh đạt của
người tu hagravenh đạt được đạo Vocirc Thượng Bồ Đề Vigrave ta diệt hết vọng trần necircn mới được
như vậy Những điều nagravey cagraveng dể chứng minh hơn trong vograveng vagravei năm nữa khi magrave
quantum 3-D holographic TV quantum computer được tung ra thị trường chuacuteng ta sẽ ở
trong những trograve chơi games đoacute như thật chứ khocircng phải ở ngoagravei quan saacutet nữa
Đocircng Phương nhigraven vận hagravenh vagrave biến dịch lagrave tự tiacutenh nội tại của mọi vật Trương Taacutei noacutei
về trời ldquoTất cả vật quay trograven chuacuteng đều coacute lực tự nhiecircn nội tại sự vận hagravenh của chuacuteng
khocircng phải từ becircn ngoagravei taacutec động vagraveordquo vagrave trong Kinh Dịch ta đọc thấy ldquoNguyecircn lyacute của
tự nhiecircn khocircng xem lực nằm ngoagravei vật magrave chuacuteng biểu hiện sự hogravea hợp của sự vận động
nội tại của chuacutengrdquo
Thế giới hạ nguyecircn tử trong thế kỷ 20th đatilde phaacutet hiện tiacutenh chất động nội tại của vật chất
Cho thấy thagravenh phần của nguyecircn tử caacutec hạt đều lagrave những cơ cấu động chuacuteng khocircng
hiện hữu như những đơn vị độc lập magrave lagrave phần tử khocircng taacutech rời của một thể thống
nhất với nhiều mối phản ứng tương quan Kết quả vật lyacute hiện đại dường như đatilde xaacutec
định lời noacutei của nhagrave đạo học Trung Hoa Trương Taacutei Khi đatilde rotilde caacutei Khocircng to lớn chứa
đầy Khiacute Thigrave ai nấy đều biết khocircng coacute caacutei ldquokhocircng coacute gigraverdquo
Tocirci coacute thể bị giam trong một vỏ hạt
72
Vagrave tự coi migravenh lagrave vua của khocircng gian vocirc tận
Shakespeare Hamlet hồi 2 cảnh 2
Nguyecircn văn
ldquoI could be bounded in a nutshell
And count myself a king of infinitive spacerdquo
Tương tự như những tư nghị ở trecircn cuốn saacutech Vũ trụ trong vỏ hạt dẻ (The Universe in a
Nutshell) viết bởi Stephen Hawking về chủ đề vật lyacute lyacute thuyết Saacutech giải thiacutech nhiều vấn
đề liecircn quan tới caacutec nghiecircn cứu của caacutec giaacuteo sư toaacuten học Lucas trong quaacute khứ tỉ như
Thuyết khocircng đầy đủ của Goumldel vagrave magraveng P (một phần của thuyết siecircu dacircy trong vật lyacute
lượng tử) Hawking cũng mocirc tả về lịch sử higravenh thagravenh vagrave caacutec nguyecircn lyacute của vật lyacute hiện
đại Ocircng dẫn dắt người đọc đến những sự kiện xảy ra đằng sau những most intellectual
tales khi ocircng cố gắng kết hợp thuyết tương đối rộng của Einstein vagrave caacutec yacute tưởng của
Richard Feynman về đa lịch sử thagravenh một thuyết thống nhất hoagraven chỉnh mocirc tả mọi thứ
xảy ra trong vũ trụ
Vũ trụ trong vỏ hạt dẻ lagrave taacutec phẩm đoạt Giải Aventis dagravenh cho saacutech khoa học năm 2002
vagrave đatilde baacuten được hơn 10 triệu ấn bản trecircn thế giới Noacute thường được xem lagrave phần tiếp theo
của taacutec phẩm nổi tiếng Lược Sử Thời Gian (A Brief History of Time) được ấn hagravenh năm
1988
Theo tocirci tất cả 84000 cuốn kinh Phật Giaacuteo (chỉ về số lượng tượng trưng) lagrave vua của tất
cả caacutec kinh điển hay diễn tatilde một caacutech khaacutec khocircng coacute cuốn kinh Phật Giaacuteo nagraveo lagrave vua
của cuốn kinh Phật Giaacuteo nagraveo cả Tất cả Phật Phaacutep kinh điển như những toa thuốc tuy
bất đồng cacircn lượng vagrave loại thuốc những chỉ chữa đồng một bệnh đau khổ từ gốc vocirc
minh magrave ra Thực ra Đạo Phật khocircng chủ trương chữa triệu chứng đau khổ magrave chữa
tận gốc bệnh vocirc minh Vigrave chuacuteng sinh tuy đồng bản tiacutenh của bệnh vocirc minh nhưng căn
tiacutenh đau khổ thigrave bất đồng cho necircn mới coacute caacutei Pharmacy với 84000 loại thuốc trụ sinh
cugraveng với caacutech dugraveng lẫn những phương thuốc nặng nhẹ để trị liệu cho chuacuteng sinh bất kể
vua dacircn sang hegraven ngu dốt hay triacute thức magrave tugravey vagraveo căn tiacutenh vagrave bệnh tacircm lyacute của mỗi caacute
nhacircn để gia giảm phacircn lượng
Đocirci lời trecircn đatilde toacutem tắt phần nagraveo những tinh tuacutey thacircm diệu của kinh điển Đại Thừa vagrave
đặc biệt lagrave Kinh Hoa Nghiecircm Theo tocirci caacutei mấu chốt của sự đời lagrave ở tacircm vọng động
sinh ra sum la vạn tượng chứ tacircm chơn thigrave vocirc sinh khocircng coacute sinh ra để magrave nghị luận
Cho necircn tacircm động sinh ra vạn vật lagrave một tuyệt đại nhacircn duyecircn đại may mắn cho chuacuteng
sinh trong vũ trụ Chỉ coacute caacutei đau khổ lagrave cần giải thoaacutet dugrave rằng cố tigravenh chữa caacutei ngọn của
vocirc minh lagrave thậm đại vocirc minh nhưng con người muốn chữa ngọn giữ gốc tham sacircn si
cho vui khổ với đời như cố lấy lsquovi hạt Ngatilde chứa nuacutei Vocirc minhrsquo
Tocirci xin toacutem lược đơn giản cho dễ hiểu hơn Khỏi cần phải lo lấy hạt Ngatilde cực vi để chứa
đựng vũ trụ cực đại vigrave vũ trụ vocirc minh đatilde sẵn coacute trong hạt Ngatilde phagravem phu Caacutei Ngatilde giatilden
nở lớn tới vocirc cực bao trugravem mười phương hư khocircng vocirc tận chỉ cần nổi cơn sacircn lagrave thấy
ngay Cho necircn khocircng cần phải quan tacircm lagrave thiecircn thượng thiecircn hạ coacute đặt lọt nổi vagraveo trong
73
caacutei duy ngatilde độc tocircn hay khocircng Ngagravey nagraveo chuacuteng ta quaacuten được hạt lượng tử Ngatilde hạt Ngatilde
Hư Trần cực vi đoacute vừa ở trong vũ trụ vocirc minh vagrave cũng vừa coacute thể ngồi trong hạt bụi Ngatilde
vocirc vi đoacute để chuyển đại phaacutep luacircn thần thocircng magrave khocircng bị ngăn ngại thigrave sẽ quaacuten được vũ
trụ giai khocircng hết vocirc minh magrave độ nhất thiết khổ aacutech khocircng cần thiết nữa khi đatilde giaacutec ngộ
9 Vũ Trụ vagrave Nhacircn Sinh
Đức Phật đatilde noacutei đến taacutenh khocircng của tacircm thức magrave chuacuteng ta thường hiểu qua từ ngữ lsquotacircm
khocircngrsquo chiacutenh vigrave bổn taacutenh lsquohư khocircngrsquo đoacute magrave chuacuteng sanh khi thagravenh Phật mới nương lsquoHư
Vocircrsquo để coacute thacircn giatilden ra vocirc cực bao trugravem hư khocircng vocirc tận hoặc coacute thacircn thu nhỏ xuống cực
vi để ngồi trong hạt lượng tử Lacircn Hư Trần magrave chuyển đại phaacutep luacircn
Khoa học ngagravey nay đatilde tigravenh cờ tigravem ra những cấu truacutec vagrave higravenh thể trong cơ thể của chuacuteng ta
rất lagrave tương tự như kiến truacutec vagrave higravenh thể giống hệt như những vật thể vagrave cấu truacutec của
thiecircn hagrave trong vũ trụ xa Thaacutei Dương Hệ cả tỷ năm aacutenh saacuteng Tiền nhacircn đatilde noacutei về tiểu vũ
trụ trong đại vũ trụ (cagraven khocircn) nagravey từ lacircu Cho necircn hướng vagraveo nội tacircm quaacuten tự tại lagrave coacute
thể thấy cả vũ trụ trong ta khocircng cần phải chế ra phi thuyền du hagravenh trong khocircng gian để
tigravem kiếm đacircu xa Đatilde tự coacute của baacuteu vocirc tận trong đời cograven mong ngoại cầu gigrave nữa
ldquoInside our body we can find structures and features that look strikingly like celestial
bodies - millions of light years away
The universe is just as alive and complex as we are that when we can harmonize with the
universe and when youre clear about what it is you want the universe will provide
abundantly for us Were made of the same stuff as the rest of the universe and this just
shows how close we resemble the cosmosrdquo
Khoa học cũng cho chuacuteng ta thấy được những tương đồng giữa cơ thể (tế bagraveo natildeo cấu
tạo của những tế bagraveo trong cơ thể vacircn thể của con ngươi) của chuacuteng ta với những higravenh
dạng cấu truacutec của vũ trụ Hay noacutei một caacutech khaacutec từ hơn 2600 năm về trước Đức Thế
Tocircn đatilde thấy qua thiền định vagrave ngộ ra những gigrave magrave khoa học hiện đại với đầy cocircng phu
nghiecircn cứu thiacute nghiệm đo đạt vagrave taacutei khaacutem phaacute ra Phật Giaacuteo diễn tatilde những đại cocircng
phu với thagravenh quả khaacutem phaacute vĩ đại của khoa học qua 5 chữ ngắn gọn Tất cả từ tacircm
tạo
74
Figure 11 Sự trugraveng hợp ngẫu nghiecircn đầy lyacute thuacute giữa vũ trụ vagrave cơ thể con người
Như ngagravei Huyền Sa Sư Bị thường noacutei Tam thiecircn đại thiecircn thế giới lagrave một phổ nhatilden của
Sa-mocircnrdquo Phổ lagrave khắp Nhatilden lagrave con mắt tức lagrave con mắt thấy khắp nơi
10 Vũ trụ quan
Tuy vũ trụ quan thấp thoaacuteng đoacute đacircy trong kinh điển của Đại Thừa nhưng Đức Thế Tocircn
chưa lsquotrực tiếprsquo giải thiacutech mạch lạc cho chuacuteng sinh những luận lyacute huyền diệu của vũ trụ
nagravey vigrave coacute thể noacute khocircng cần thiết cho nhacircn sinh magrave chỉ cần thiết cho caacutec bật Bồ Taacutet muốn
độ chuacuteng sinh bằng caacutech lsquoquaacuten tự tạirsquo để chỉ thấy tới lsquokiến ngũ uẩn giai khocircngrsquo magrave lsquođộ
nhất thiết khổ aacutechrsquo Cho necircn Đức Thế Tocircn im lặng khocircng trả lời trực tiếp những vấn đề
nagravey 2600 năm về trước Những điều bất khả lậu đoacute chỉ dugraveng để đagravem luận suocircng vigrave noacute bất
khả tư nghị bởi ngocircn ngữ cố tranh catildei cũng chỉ vọng ngocircn vocirc iacutech khocircng đi đến đacircu
Ngược lại khi đạt được giaacutec ngộ kiến được những điều nagravey rồi thigrave cũng khocircng coacute gigrave để
magrave tư nghi (nổi nghi ngờ riecircng tư) để hỏi nữa
Tổ Matilde Minh (Asvaghosa) luận sư Đại Thừa ấn Độ sống giữa thế kỷ 1st 2nd Cocircng
Nguyecircn noacutei Nếu vọng tacircm sinh khởi thigrave caacutec [vũ trụ THL] phaacutep đều sinh khởi Vọng
tacircm diệt đi thigrave caacutec phaacutep [vũ trụ] đều diệt
75
Tương tự nhagrave Baacutec Học Stephen Hawking cho rằng coacute sự saacuteng tạo [hiện tượng THL]
nhưng khocircng coacute ai saacuteng tạo [chủ thể] cả Phật Giaacuteo coacute cugraveng một quan niệm tương tự
lsquokhocircng coacute saacuteng tạo chủ thể vagrave saacuteng tạo đối tượngrsquo của vũ trụ quan vagrave vạn vật Tuy Phật
Giaacuteo phủ nhận đấng saacuteng tạo tuyệt đối nhưng cocircng nhận tất cả tương đối từ Tacircm tạo
Ngoagravei thuyết nhacircn quả vagrave lyacute duyecircn khởi của vũ trụ cograven coacute thecircm thuyết Vocirc Ngatilde vocirc vi
lượng tử rất khoacute hiểu để tư nghị cho những ai mới học Phật cũng như những ai đang vagrave
đatilde học Phật nhưng chưa hiểu rotilde Phật Phaacutep Triết Lyacute Như Thị của vũ trụ quan nagravey rất khoacute
hiểu cho nhiều người nhưng noacute đatilde bắt đầu được cocircng nhận vagrave hoan nghecircnh bởi Đocircng lẫn
Tacircy Phương qua nhịp cầu triết lyacute vagrave khoa học luận lyacute đưa duyecircn
Trong Chacircn Khocircng Diệu Hữu cố Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech viết ldquoChacircn khocircng Diệu
hữu lagrave một chigravea khoacutea để hiểu nhận thức luận về bản thể vagrave hiện tượng của Phật Giaacuteo Vigrave
mọi hiện tượng xuất phaacutet từ ldquoKhocircngrdquo necircn noacute khocircng coacute một bản chất trường tồn vagrave riecircng
biệt đoacute lagrave thuyết Vocirc Ngatilde Chỉ coacute Ngũ Uẩn đang vận hagravenh [trong vũ trụ] khocircng coacute người
vận hagravenh chuacutengrdquo
Hawking chứng minh vũ trụ xuất phaacutet từ caacutei ldquoKhocircngrdquo ocircng baacutec bỏ sự cần thiết của một
Thượng Đế nhưng chắc chắn caacutei ldquoKhocircngrdquo magrave ocircng ta hiểu khocircng phải lagrave caacutei Khocircng triacute tuệ
của Phật Giaacuteo Hơn nữa Hawking khocircng phải lagrave người đầu tiecircn trong lịch sử đatilde lsquobaacutec bỏ
sự cần thiết của một Thượng Đếrsquo nhacircn tạo
Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech viết tiếp ldquoLagrave một nhagrave vật lyacute ocircng [Hawking] khoacute coacute thể
biết hơn [những điều magrave Phật Giaacuteo đatilde biết hơn ocircng vagrave trước ocircng ta cả 25 thế kỷ THL]
Thế nhưng lại đến phiecircn ta kinh ngạc về khoa học vật lyacute Dugrave [những khoa học gia] tự hạn
chế migravenh trong lĩnh vực vật chất vật lyacute [ngagravey nay] đatilde đi đến tận cugraveng biecircn giới của vật
chất gotilde cửa ngagravenh bản thể học vagrave gần như chạm đến ldquochacircn lyacute tuyệt đốirdquo của đạo Phật Vị
triacute của Hawking lagravem ta nghĩ đến Luận Sư Long Thọ cả hai vị đều cho rằng ldquoKhocircngrdquo lagrave
nguồn gốc của muocircn vật nhưng cả hai đến từ hai chacircn trời khaacutec nhau Phật vagrave caacutec vị Tổ
Phật Giaacuteo biết ldquoKhocircngrdquo lagrave gigrave bằng trực quan nhưng khocircng miecircu tả nhận biết của migravenh
Tiacutenh Khocircng thuộc về một lĩnh vực magrave ngocircn ngữ khocircng diễn bagravey được Cũng như thế
trong vật lyacute lượng tử người ta thấy ngocircn ngữ vagrave caacutech suy luận thocircng thường khocircng cograven
thiacutech hợp Giữa Phật Giaacuteo vagrave khoa học sự trugraveng hợp rất lớn magrave sự khaacutec biệt cũng rất
lớnrdquo
Long Thọ Bồ Taacutet (zh 龍樹 sa nāgārjuna) vị Tổ thứ 14th của Thiền Tocircng Ấn Độ coacute viết
cả một bộ saacutech Trung Quaacuten Luận để giảng giải chữ Khocircng nagravey Nhưng caacutech diễn giải
của ngagravei Long Thọ với lyacute luận rất trừu tượng necircn khoacute higravenh dung bởi vigrave thời đoacute khoa học
chưa được phaacutet triển như bacircy giờ vagrave coacute thể caacutei thocircng thaacutei của tiền nhacircn thời đoacute khaacutec xa
với kiến thức văn minh của đa số chuacuteng ta bacircy giờ Chẳng hạn Ngagravei đatilde noacutei rằng ldquoTacircm
như hư khocircng vocirc sở hữurdquo (Tacircm như trống khocircng khocircng coacute chủ) đến bacircy giờ cũng iacutet ai
hiểu nổi lagrave caacutei chi chi dugrave coacute cả rừng saacutech vở vagrave nhiều người thuyết giảng về Tacircm Hư
Khocircng Vocirc Ngatilde nagravey Theo caacutei nhigraven Phật Giaacuteo thigrave hạt quark hay neutrino (khocircng thể độc
lập tồn tại magrave phải dựa vagraveo nhacircn duyecircn nghiệp quả cause amp effect and causal
conditions) vagrave hạt electron (khocircng thể xaacutec định dứt khoaacutet bất định xứ khocircng sở non-
locality) chỉ lagrave hoa đốm trong hư khocircng khocircng coacute thật chỉ vigrave nhất niệm vocirc minh magrave thấy
76
coacute nhacircn duyecircn kết hợp để xuất hiện nguyecircn tử vật chất vagrave từ đoacute cấu thagravenh ngacircn hagrave tinh tuacute
sơn hagrave đại địa xum la vạn vật con người chuacuteng sinh khaacutec Đoacute chỉ lagrave cảm giaacutec đồng bộ
của mắt tai mũi lưỡi thacircn yacute chứ thực ra khocircng coacute gigrave cả Vigrave vậy mới coacute cacircu tổng kết
trong taacutec phẩm Thagravenh Duy Thức Luận magrave ngagravei Huyền Trang đatilde dịch từ taacutec phẩm của
ngagravei Hộ Phaacutep (Dharmapagravela) ldquoTam giới duy tacircm vạn phaacutep duy thứcrdquo Vigrave khocircng thấy vagrave
hiểu được chacircn lyacute nagravey necircn con người sống trong hiện tượng giam hatildem (confinement)
vĩnh viễn khocircng bao giờ taacutech rời ra được mecirc muội Phật Giaacuteo gọi hiện tượng giam hatildem
đoacute lagrave Tacircm cố chấp hay cograven gọi lagrave Trước Tưởng sau khi đatilde khởi nhất niệm vocirc minh Vigrave
nhất niệm vocirc minh necircn mới thấy coacute lượng tử vagrave vũ trụ vạn vật Điều nagravey đatilde được giải
thiacutech tường tận qua bagravei giảng Thập Nhị Nhacircn Duyecircn của Phật Giaacuteo Đức Phật thấy rằng
tất cả sơn hagrave đại địa vạn vật con người đều chỉ lagrave nhacircn duyecircn kết hợp coacute điều kiện từ caacutei
khocircng trống rỗng caacutei hư khocircng vocirc sở hữu khocircng phải lagrave thật tại tuyệt đối Chỉ coacute caacutei bản
tacircm bất nhị bất biến bất sinh bất diệt vocirc ngatilde vocirc lượng tuyệt đối vocirc phacircn biệt khocircng
macircu thuẫn mới điacutech thực lagrave Bồ Đề Tacircm tất cả chuacuteng sinh đều coacute chung một tacircm đoacute Vigrave
thế Ngagravei noacutei rằng tất cả chuacuteng sinh đều lagrave Phật đatilde thagravenh (chứ khocircng phải sẽ thagravenh) bởi vigrave
caacutei bản tacircm đoacute đatilde sẵn coacute trước khi vũ trụ được thagravenh lập chỉ cần buocircng bỏ caacutei tacircm nhỏ
hẹp mecirc muội chấp trước (khocircng phải lagrave migravenh thật) để hogravea nhập vagraveo caacutei tacircm vocirc lượng
quang vocirc lượng thọ của A Di Đagrave caacutei đoacute cograven gọi lagrave Niết Bagraven (涅槃 sa nirvāṇa) tức lagrave bất
sinh bất diệt hay lagrave khocircng cograven sinh diệt (diệt tận 滅盡) Kinh Phật cograven noacutei rằng Tacircm lagrave
vocirc lượng vocirc biecircn khocircng bị hạn chế bởi khocircng gian thời gian vigrave vậy necircn Tacircm coacute khả năng
tự giải thoaacutet bằng caacutech phaacute vỡ hiện tượng giam hatildem Hay thực ra Tacircm vocirc sở vocirc trụ
Tacircm Khocircng vượt khocircng gian lẫn thời gian Năng lượng vocirc biecircn của Tacircm đi xuyecircn qua
vật chất noacute cograven dư sức taacutech rời caacutec hạt quarks vagrave Neutrinos của vật chất khiến vật chất
biến mất trở lại với caacutei Khocircng vốn lagrave Tacircm như hư khocircng vocirc sở hữu Tu hagravenh theo Phật
Đagrave ngộ đạo lagrave ngộ caacutei quaacutei dị khocircng higravenh dung đoacute ldquoTacircm như hư khocircng vocirc sở hữurdquo
chiacutenh lagrave thực tướng vocirc tướng của vũ trụ vạn vật đoacute vậy
Einstein viết thư cho gia đigravenh Besso noacutei rằng dugrave Besso chết trước ocircng ta điều đoacute khocircng
quan trọng ldquoĐối với những Vật Lyacute Gia như chuacuteng ta tin sự phacircn biệt giữa quaacute khứ hiện
tại vagrave tương lai chỉ lagrave ảo tưởng dugrave một lần thuyết phục Sau Einstein lagrave Richard
Feynman người đatilde tigravem ra phương thức hữu hiệu để giải thiacutech quantum mechanics được
biết qua lsquoTổng Cộng trecircn Lịch sửrsquo (Sum over Histories) trong vũ trụ lagrave con số khocircng
(zero)rdquo Theo tocirci đại khaacutei tất cả vi mocirc vĩ mocirc luocircn cả thời gian lẫn energy tổng cọng triệt
tiecircu bằng con số Khocircng
ldquoEinstein wrote a letter to Bessos family saying that although Besso had preceded him in
death it was of no consequence for us physicists believe the separation between past
present and future is only an illusion although a convincing one Einstein was followed
in history by the colorful and brilliant Richard Feynman Feynman developed the most
effective and explanatory interpretation of quantum mechanics that had yet been
developed known today as Sum over Histories For example for a particle moving from
point A to B we imagine the particle traveling every possible path curved paths
oscillating paths squiggly paths even backward in time and forward in time paths Each
path has an amplitude and when summed the vast majority of all these amplitudes add up
to zerordquo
77
Đức Đạt Lai Lạt Ma thứ 14th đương thời đatilde tigravem ra giải phaacutep bằng caacutech dugraveng Vật Lyacute
Lượng Tử (Quantum Physics) Cơ Học Lượng Tử (Quantum Mechanics) Thiecircn Văn
(cosmology) Yacute Thức (Consciousness) vagrave Di Truyền Học (genetics) để khaacutem phaacute ra
những chủ đề tương quan về taacutenh Khocircng của Phật Giaacuteo với khoa học (The Universe in a
Single Atom is a book by Tenzin Gyatso the 14th Dalai Lama and published in 2006 by
Broadway Books In this book Dalai Lama engages in several scientific areas He
explores the topics of quantum physics cosmology consciousness and genetics in
relation to Buddhism)
Tocirci xin bổ tuacutec về những so saacutenh ở trecircn của cố Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech thứ nhất lsquoSự
trugraveng hợp rất lớn magrave sự khaacutec biệt cũng rất lớnrsquo lagrave 2600 năm giữa triacute tuệ quang minh Phật
Giaacuteo vagrave kiến thức khoa học hiện đại vagrave khoảng caacutech khaacutec biệt nagravey cograven coacute thể sacircu rộng vagrave
keacuteo dagravei thecircm theo thời gian Thứ đến lagrave kiến thức của nhagrave Baacutec Học Stephen Hawking
khocircng thể so saacutenh được với triacute tuệ của Luận Sư Long Thụ hay trecircn bất cứ latildenh vực nagraveo
So saacutenh như vậy cũng như lagrave so saacutenh đaacutem laacute kiến thức trong tay với rừng laacute triacute tuệ trecircn
nuacutei thẵm hay như aacutenh saacuteng của đom đoacutem trecircn ngọn đồi với Thaacutei Sơn Bắc Đẩu hay một
cacircy đuốc khoa học gia với Quang Minh Tam Muội Bồ Taacutet Necircn nhớ Hawking chỉ lagrave một
nhagrave baacutec học khoa học lyacute thuyết thuần tuacutey nổi tiếng hiện đại của Anh Quốc chứ chưa phải
lagrave nhất thế giới hay nhất thế kỷ Những khaacutem phaacute lsquotrecircn trờirsquo khocircng biết đacircu magrave kiểm
chứng của Hawking chỉ hấp dẫn tạm thời trecircn lyacute thuyết nhưng chưa thực tiển vagrave lợi iacutech
cho nhacircn loại Hawking hay thay đổi yacute với những khaacutem phaacute khoa học của migravenh vigrave như
đa số caacutec khoa học gia khaacutec ocircng ta bị vọng tacircm lừa dối tưởng luacutec nagraveo cũng coacute thể tắm
trong cugraveng một dograveng socircng Tocirci đồng yacute lagrave khoa học lsquođatilde đi đến tận cugraveng biecircn giới của vật
chất gotilde cửa ngagravenh bản thể học vagrave gần như chạm đến ldquochacircn lyacute tuyệt đốirdquo của đạo Phậtrsquo
Nhưng nếu muốn gotilde cửa Khocircng (vocirc mocircn quan của Phật Giaacuteo) thigrave phải hiểu yacute nghĩa của
Baacutet Bất phải vượt ra ngoagravei vograveng nhị nguyecircn mới ngộ được Chacircn Khocircng Diệu Hữu của
Vũ Trụ Quan
Theo nhận xeacutet của những học giả Tacircy Phương thigrave Ngagravei Long Thụ (Long Thọ Nagravegagraverjuna)
quả lagrave một nhagrave tư tưởng lyacute thuyết gia đại triết gia về logic học vagrave triết học siecircu higravenh đatilde
mở ra cho Phật Giaacuteo một kỷ nguyecircn mới Chuacuteng ta cũng cần nhấn mạnh ngay đến một
điều vocirc cugraveng chủ yếu lagrave Long Thụ khocircng hề saacuteng chế thecircm bất cứ một khaacutei niệm mới
mẻ nagraveo becircn ngoagravei Giaacuteo Huấn (Anuśāsana the Bengali word অনশাসন) của Đức Phật
magrave chỉ đagraveo sacircu triển khai vagrave giải thiacutech thecircm một số caacutec khiacutea cạnh vocirc cugraveng sacircu sắc vagrave
khuacutec triết trong Giaacuteo Huấn của Ngagravei magrave thocirci Thật vậy dugrave Giaacuteo Huấn của Đức Phật
luocircn thiết thực ngắn gọn vagrave dễ hiểu nhằm phugrave hợp với những con người thuộc thời đại
của Ngagravei thế nhưng becircn trong luocircn hagravem chứa những khaacutei niệm khoa học triết học tacircm
lyacute học với những chiều sacircu khiến nhiều học giả triết gia vagrave khoa học gia Tacircy Phương
ngagravey nay phải kinh ngạc lẫn thaacuten phục Những nhận định tương tự về Phật Giaacuteo đatilde được
nhiều học giả Tacircy Phương vagrave caacutec bật thiện tri thức cocircng nhận vagrave noacutei đến như lagrave một
khẳng định đầy tự tin về tinh thần triết lyacute đầy triacute tuệ logic vagrave khoa học của Phật Giaacuteo qua
vagravei dẫn chứng kiecircm nhường ở trecircn đacircy
Theo sử saacutech ghi lại Ngagravei Long Thọ (Long Thụ Nagravegagraverjuna) lagrave người xứ Tỳ Đạt Bagrave
(Vidharbha coacute chỗ gọi Bối Liệp Nhĩ - Berar) ở Nam Ấn thuộc dograveng Bagrave La Mocircn ra đời
78
vagraveo khoảng 700 năm sau Phật diệt độ Ngagravei coacute biệt danh Long Matildenh hoặc Long Thắng
bẩm taacutenh kỳ ngộ triacute huệ sacircu xa xem nghe một lần lagrave nhớ tất cả khocircng cần phải hỏi lại
Luacutec thiếu thời ngagravei đatilde [lagrave một học giả vagrave khoa học gia] tinh thocircng caacutec Kinh Điển Phệ ETHagrave
cugraveng những mocircn thiecircn văn địa lyacute y học toaacuten số vagrave nhiều học thuật khaacutec Nhưng caacutec
mocircn học đoacute khocircng lagravem cho tự tacircm được thỏa matilden necircn ngagravei quyết chiacute xuất gia tigravem đạo lyacute
cao siecircu trong Phật Giaacuteo Luacutec đầu ngagravei học về giaacuteo lyacute Tiểu Thừa sau lại nghiecircn cứu sang
Phật Giaacuteo Đại Thừa Tương truyền rằng sau khi xuất gia trong vograveng ba thaacuteng ngagravei đatilde đọc
hết ba phaacutep tạng muốn tigravem kinh khaacutec magrave khocircng được Nhacircn khi du hagravenh đến Tuyết Sơn
ngagravei gặp một vị tỳ khưu truyền dạy cho caacutec Kinh Điển Đại Thừa Thầy của ngagravei tục gọi
Tuyết Sơn Latildeo Tỳ Khưu chiacutenh lagrave Tocircn Giả La Hầu La Bạt Đagrave La (cugraveng với đệ tử ngagravei Đề
Bagrave tecircn đồng magrave người khaacutec) Khi đatilde thocircng hiểu giaacuteo lyacute thacircm huyền vigrave chiacute nguyện hoằng
phaacutep ngagravei đi du hoacutea caacutec nơi dugraveng tagravei biện luận hagraveng phục ngoại đạo vagrave lập thagravenh hệ
thống Đại Thừa Phật Học Địa điểm hoạt động của ngagravei coacute rất nhiều nơi những chỗ trung
tacircm truyền baacute lagrave nước Kiều Taacutet La (Kosala) Vị quốc vương ở bản xứ vigrave mến đức độ của
ngagravei necircn phaacutet tacircm quy y Phật Giaacuteo vagrave kiến tạo một đại tịnh xaacute ở Hắc Long Sơn
(Bhragravemaragiti) để cho ngagravei trụ trigrave Tương truyền ngagravei đatilde dugraveng thần thocircng đi xuống long
cung trong ba thaacuteng đọc thuộc hết lược bản Kinh Hoa Nghiecircm gồm mười vạn bagravei kệ
Sau Long Thọ Bồ Taacutet lại đến thiết thaacutep ở Nam Thiecircn Truacutec được Kim Cang Taacutet Đỏa Bồ
Taacutet truyền thọ cho Kinh Đại Nhựt necircn tinh thocircng cả Trigrave Minh Tạng Vigrave thế người đời gọi
ngagravei lagrave bậc xướng đạo cả hai giaacuteo phaacutep Hiển vagrave Mật Về cocircng trigravenh hoằng dương Phật
Phaacutep ngagravei được xem như ETHức Thiacutech Ca taacutei hiện
Trecircn latildenh vực trứ thuật Long Thọ Bồ Taacutet đatilde soạn ra nhiều bộ luận Tựu trung caacutec bộ
như Trung Quaacuten Luận Đại Triacute Độ Luận Thập Trụ Tỳ Bagrave Sa Luận lagrave được lưu hagravenh
hơn cả Giaacuteo nghĩa của ngagravei đề xướng tuy nhiều nhưng hiển trứ hơn cả lagrave thuyết Baacutet Bất
Trung Đạo vagrave thuyết Vatildeng Sanh Ngagravei Long Thụ đưa ra một học thuyết gọi lagrave
Madhymaka coacute nghĩa lagrave Con Đường ở Giữa Haacuten dịch rất chiacutenh xaacutec lagrave Trung Quaacuten
(Zhōng-guān中觀) chữ quaacuten coacute nghĩa lagrave sự quaacuten thấy Trong Chương I Quaacuten Nhacircn
Duyecircn Baacutet Bất Trung Đạo lagrave bất sanh bất diệt bất thường bất đoạn bất nhất bất dị bất
lai bất khứ Trung Đạo đacircy khocircng phải yacute nghĩa trung gian giữa sự coacute khocircng sanh diệt
đoạn thường magrave lagrave yacute nghĩa vượt ra ngoagravei vograveng tương đối sai biệt khẳng định cực đoan
để hiển lộ thể Chacircn Khocircng Diệu Hữu
Cograven thuyết Vatildeng Sanh như nơi phẩm Dị Hagravenh trong luận Thập Trụ Tỳ Bagrave Sa Long Thọ
Bồ Taacutet đatilde noacutei ldquoTừ địa vị phagravem phu cho đến ngocirci vị Vocirc Thượng Chaacutenh Giaacutec coacute hai
đường lối tu tập - Nan Hagravenh Đạo vagrave Dị Hagravenh Đạo Nan Hagravenh Đạo lagrave dụng cocircng khắc khổ
tu trigrave chẳng tiếc thacircn mạng ngagravey đecircm tinh tấn magrave được bất thối chuyển Dị Hagravenh Đạo lagrave
dugraveng phương tiện niệm danh hiệu chư Phật magrave được bất thối chuyển mau lẹ dễ dagraveng
Nan Hagravenh Đạo thuộc về tự lực Dị Hagravenh Đạo kiecircm cả tự lực vagrave tha lựcrdquo Trong Dị Hagravenh
Đạo ngagravei lại thiecircn trọng về phần niệm thaacutenh hiệu Phật A Di Đagrave Hai lập thuyết do ngagravei
đề xướng đatilde ứng hợp với lời huyền kyacute của Đức Phật trong Kinh Lăng Giagrave
ldquoSau xứ Nam Thiecircn Truacutec
Coacute danh đức Tỳ khưu
Tocircn hiệu lagrave Long Thọ
Hay phaacute hữu vocirc tocircng
79
Tuyecircn dương phaacutep Đại Thừa
Trong thế gian hiển ngatilde
Được Sơ hoan hỷ địa
Sanh về cotildei Cực Lạcrdquo
(httpniemphatnetLuanphathoctinhyeuthien1_12htm)
Figure 12 Bồ Taacutet Long Thụ cugraveng với 84 vị Ma Ha Tất Đạt
Higravenh Trecircn Bồ Taacutet Long Thụ cugraveng với 84 vị Maha Tất Đạt (Mahasiddha lagrave những người
tu hagravenh coacute những khả năng phi thường vagrave siecircu phagravem) Bồ Taacutet Long Thụ luocircn được biểu
trưng bởi một nhagrave sư trung niecircn tức lagrave một người tu hagravenh cograven trẻ magrave đatilde đắc đạo vagrave cũng
lagrave nhacircn vật duy nhất sau Đức Phật được biểu trưng với một caacutei bướu triacute tuệ trecircn đỉnh đầu
Trong caacutec buổi thuyết giảng Đức Đạt Lai Lạt Ma thường cho biết Long Thụ lagrave một nhagrave
sư Phật Giaacuteo quan trọng thứ hai sau Đức Phật
Long Thụ lagrave vị luận sư đầu tiecircn sử dụng tiếng Phạn trong caacutec trước taacutec vocirc cugraveng phong
phuacute của ocircng đatilde diễn đạt hoagraven toagraven mới mẽ với những luận lyacute rất sacircu sắc về giaacuteo huấn
của Đức Phật Đối với Đại Thừa Phật Giaacuteo Long Thụ lagrave người mang sứ mạng hoằng
Phaacutep do Đức Phật giao phoacute với mục điacutech giải thiacutech những gigrave thật thacircm sacircu trong giaacuteo
huấn của Ngagravei nhằm thiacutech ứng với những sự đogravei hỏi của một thế giới tacircn tiến hơn Tư
tưởng của Long Thụ lagrave một tư tưởng mới giuacutep duy trigrave ngọn đuốc Đạo Phaacutep hầu soi đường
cho những chuacuteng sinh hơn 700 năm sau thời đại của Đức Phật Thế nhưng cũng thật đại
nhacircn duyecircn hết sức lạ lugraveng dường như ngọn đuốc ấy vẫn khocircng ngừng rực saacuteng soi
đường cho cả chuacuteng ta hocircm nay vagrave sẽ được tiếp tục lsquotruyền đăng tục diệmrsquo soi saacuteng nhacircn
loại trong tương lai
ldquoTương truyền ngagravei [Long Thụ] đatilde dugraveng thần thocircng đi xuống long cung trong ba thaacuteng
đọc thuộc hết lược bản kinh Hoa Nghiecircm gồm mười vạn bagravei kệrdquo Bacircy giờ chuacuteng ta thần
thocircng hơn Ngagravei chỉ cần 2 giacircy lagrave download Kinh Hoa Nghiecircm từ Google khỏi phải lặn
80
xuống Long Cung học kinh 3 thaacuteng cho mệt xaacutec Đọc kinh khocircng hiểu thigrave email hay
phone hỏi Phật online
Trong Chiacutenh Định Vương Kinh (Samadhiraja Sutra) coacute một cacircu như sau Hiện hữu vagrave phi
hiện hữu lagrave hai thaacutei cực Tinh khiết vagrave ocirc nhiễm cũng lagrave hai thaacutei cực Sau khi đatilde vượt
thoaacutet cả hai thaacutei cực ấy thigrave một người thocircng thaacutei (khocircn ngoantriacute tuệ) cũng khocircng dừng
lại với vị thế ở giữa Thật hết sức rotilde ragraveng yacute nghĩa chủ yếu của Trung Quaacuten khocircng phải lagrave
caacutech chọn một quan điểm dung hogravea hay một vị thế ở giữa hầu traacutenh khỏi caacutec higravenh thức
cực đoan bởi vigrave chiacutenh caacutei vị thế tigravem caacutech đứng ở giữa đoacute tự noacute cũng lagrave một higravenh thức
[trung] cực đoan
Một trong những nhận thức quan trọng nhất của Latildeo Giaacuteo về đặc tiacutenh chủ yếu của thiecircn
nhiecircn lagrave sự biến thiecircn vagrave thay đổi Một cacircu noacutei của Trang Tử cho thấy rotilde tầm quan trọng
then chốt của sự biến đổi đatilde được nhận thức khi quan saacutet thế giới sinh cơ
Trong sự sinh trưởng thagravenh biến đổi vagrave tiecircu diệt mọi vật thigrave trong mỗi mầm mống mỗi
tiacutenh chất đều coacute dạng quả higravenh thiacutech hợp với nhacircn duyecircn của noacute Qua đoacute ta thấy sự sinh
trụ hoại diệt từng bước của dạng higravenh đoacute thấy dograveng chảy liecircn tục của sự biến dịch trong yacute
thức
Trong mọi biến dịch Latildeo Giaacuteo thấy đoacute lagrave hiện thacircn của sự taacutec động hai cực acircm dương vagrave
như thế họ tin rằng trong mọi cặp macircu thuẫn hai đối cực tương taacutec lecircn nhau một caacutech
năng động Tư duy phương Tacircy bacircy giờ đatilde chấp nhận tiacutenh nhất thể nagravey của mọi cặp đối
lập
Từ caacutei nhigraven mọi vận hagravenh của Đạo lagrave một sự tương taacutec liecircn tục giữa caacutec cặp macircu thuẫn
Latildeo Giaacuteo ruacutet ra hai qui tắc cơ bản cho thaacutei độ con người Muốn đạt caacutei gigrave thigrave người ta
phải bắt đầu với caacutei ngược lại Đacircy lagrave nghề ruột của người Trung Hoa thiện chiến về
Dương Đocircng Kiacutech Tacircy noacutei một đường lagravem một nẻo Tocirci xin so saacutenh với thuyết ldquoem
chảrdquo thegravem ăn chả của phaacutei nữ Việt Nam Hay theo tigravenh thigrave tigravenh chạy chạy tigravenh thigrave tigravenh
theo Mỹ gọi lagrave play hard to get Cảnh caacuteo khocircng necircn aacutep dụng nguyecircn tắc nagravey trong luacutec
make love not war trừ khi muốn giữ noacute
Latildeo Tử noacutei Hograveng muốn thu ruacutet đoacute lại Lagrave sắp mở rộng đoacute ra Hograveng muốn lagravem yếu đoacute Lagrave
sắp lagravem đoacute mạnh lecircn Hograveng muốn vứt bỏ đoacute Lagrave sắp lagravem hưng khởi đoacute Hograveng muốn cướp
đoạt đoacute Lagrave sắp ban thecircm cho đoacute ấy gọi lagrave aacutenh saacuteng huyền vi Ngược lại khi muốn giữ
điều gigrave ta necircn để cho caacutei ngược lại được tồn tại Caacutei gigrave cong thigrave lại ngay Caacutei gigrave sacircu thigrave lại
đầy Caacutei gigrave cũ thigrave lại mới Đacircy lagrave chiến lược chiến thuật nhập thế gian trecircn chiacutenh trường
sa trường thương trường lẫn tigravenh trường trị quốc an dacircn bigravenh thiecircn hạ thay vigrave xuất thế
như chủ trương của Đạo Latildeo
Tocirci xin giải thiacutech thecircm về caacutei cocircng aacuten nhị nguyecircn nagravey theo quan niệm Phật Giaacuteo Đại
Thừa bật triacute tuệ giaacutec ngộ quaacuten tacircm yacute khocircng sở trụ vagraveo bờ becircn nagravey hoặc bờ becircn kia hay ở
giữa dograveng Đoacute lagrave yacute nghĩa của cacircu Ưng vocirc sở trụ Dograveng tacircm thức trocirci nổi khocircng bờ
khocircng bến từ vocirc lượng kiếp thay đổi vocirc thường (uncertainty and impermanent) trong
từng saacutetna khocircng sở tại (non-locality) Chuacuteng ta khocircng bao giờ bơi lội trong cugraveng một
81
dograveng socircng Hay đuacuteng hơn dograveng tacircm thức vocirc thỉ vocirc chung khocircng sanh khocircng diệt khocircng
đến khocircng đi khocircng trocirci chảy khocircng phải lagrave một dograveng socircng với bến bờ sở tại Vigrave khocircng
bến khocircng bờ cho necircn khocircng coacute caacutei giữa dograveng để quaacuten thấy Baacutet Bất Quaacuten Thấy ứng
dụng cho cả nhacircn sinh lẫn vũ trụ Yacute nghĩa của Baacutet Bất vượt ra ngoagravei vograveng nhị nguyecircn
hiển lộ vũ trụ quan
11 Vũ Trụ chỉ lagrave một khaacutei niệm của yacute thức
Trong thuyết lsquokhổn tiecircn thằngrsquo (sợi dacircy tiecircn string theory) đoaacuten thời gian trước big bang
thuyết sợi dacircy tiecircn đề nghị rằng big bang khocircng phải lagrave khởi đầu của vũ trụ nhưng đơn
giản lagrave chuổi nhacircn quả của vocirc lượng kiếp Gabriele Veneziano mocirc tả
Coacute phải big bang thật lagrave thời gian bắt đầu hay coacute phải vũ trụ coacute trước đoacute rồi Cacircu hỏi
dường như gần như phỉ baacuteng chỉ trong thập niecircn trước Hầu hết những nhagrave thiecircn văn vẫn
quả quyết đơn giản rằng noacute vocirc nghĩa - với quan niệm thời gian trước big bang đatilde như lagrave
hỏi đường đi về hướng Bắc của Bắc Cực vậy Nhưng đacircu coacute phải hầu hết những khoa
học gia điều noacutei keacutem tinh thần khoa học như vậy Nghi vấn học hỏi tigravem togravei chứng
minh lagrave tinh thần của khoa học khocircng coacute chuyện cả vuacute lấp miệng em Cacircu hỏi đoacute nếu
khoa học chưa giải thiacutech được thigrave những khoa học gia lương thiện hầu hết điều trả lời
donrsquot know Đoacute lagrave tinh thần trung thực của những nhagrave khoa học Khoa học gia khocircng
phải lagrave tiecircn thaacutenh hay thần biết hết mọi chuyện (know it all) trong vũ trụ Nhưng những
phaacutet triển trong vật lyacute lyacute thuyết học đặc biệt sự nổi tiếng của thuyết dacircy đatilde thay đổi lối
suy nghĩ của mọi người Trước big bang trở thagravenh tiền đồn mới nhất của thiecircn văn học
Caacute tiacutenh đổi mới được coi lagrave những gigrave coacute thể xảy ra trước big bang lagrave caacutei khaacutem phaacute mới
nhất của quả lắc đong đưa qua lại cả ngagraven năm Trong một dạng nagravey hay khaacutec caacutei vấn
nạn của cốt lỏi ban đầu đatilde được ca nhagrave triết gia vagrave thần học tham gia tư nghị gần như
trong mọi văn hoacutea Đoacute lagrave một chuổi đầy lo lắng vagrave aacutem ảnh một goacutei gheacutem nổi danh trong
một bức tranh 1897 bởi họa sĩ Paul Gauguin Chuacuteng ta từ đacircu tới đacircy Chuacuteng ta lagrave caacutei gigrave
đacircy Chuacuteng ta đang đi về đacircu Những mảnh đời nagravey miecircu tả như lagrave vograveng sinh sống vagrave
chết ndash lagrave nguyecircn thủy căn cước (ngatilde) vagrave số phận của riecircng mỗi caacute nhacircn ndash mối quan tacircm
của những người nagravey lagrave sự quan hệ với những vũ trụ Chuacuteng ta coacute thể tigravem về nguồn cội
qua nhiều thế hệ qua tới những tổ tiecircn thuacute vật của chuacuteng ta cho đến dạng sớm nhất của
sự sống đến những phacircn tử tổng hợp trong vũ trụ nguyecircn thủy đến những năng lượng vocirc
higravenh tiacutech lũy trong khocircng gian trước đoacute Coacute phải gia phả của chuacuteng ta trở về trước lagrave vocirc
lượng hay những nguồn gốc chấm dứt Vũ trụ nagravey sẽ truờng tồn vĩnh viễn như chuacuteng
ta
String Theory Predicts a Time Before the Big Bang String theory suggests that the big
bang was not the origin of the universe but simply the outcome of a preexisting state by
Gabriele Veneziano Was the big bang really the beginning of time or did the universe
exist before then Such a question seemed almost blasphemous only a decade ago Most
cosmologists insisted that it simply made no sensemdashthat to contemplate a time before the
big bang was like asking for directions to a place north of the North Pole But
developments in theoretical physics especially the rise of string theory have changed
their perspective The pre-bang universe has become the latest frontier of cosmology
82
The new willingness to consider what might have happened before the bang is the latest
swing of an intellectual pendulum that has rocked back and forth for millennia In one
form or another the issue of the ultimate beginning has engaged philosophers and
theologians in nearly every culture It is entwined with a grand set of concerns one
famously encapsulated in an 1897 painting by Paul Gauguin Dou venons-nous Que
sommes-nous Ou allons-nous ldquoWhere do we come from What are we Where are we
goingrdquo The piece depicts the cycle of birth life and deathmdashorigin identity and destiny
for each individualmdashand these personal concerns connect directly to cosmic ones We
can trace our lineage back through the generations back through our animal ancestors to
early forms of life and protolife to the elements synthesized in the primordial universe to
the amorphous energy deposited in space before that Does our family tree extend forever
backward Or do its roots terminate Is the cosmos as impermanent as we are
Cacircu hỏi vẫn lagrave Vũ trụ lagrave caacutei gigrave Một số khoa học gia noacutei vũ trụ coacute thể chỉ lagrave một toagraven đồ
kyacute (hologram) một computer program vũ trụ lỗ đen (blackhole) một khối oacutec khổng lồ
(giant brain) vagrave coacute thể lagrave những bọt bong boacuteng Khi magrave những bong boacuteng acircm hợp với
bong boacuteng dương rung động (vibrate) tạo ra những vũ trụ mới hay những bong boacuteng
nagravey đẩy xa nhau nếu cugraveng cực acircm hay dương Theo luật vật lyacute khaacutec tiacutenh thigrave hấp dẫn
nhau (attract) cugraveng tiacutenh thigrave đẩy xa nhau ra (repulse) Khocircng hiểu sao caacutec nguyecircn tắc vật
lyacute đoacute noacute khocircng được luocircn luocircn đuacuteng cho con người hiện nay nữa
Con người vẫn chưa tigravem ra được cacircu giải đaacutep khả tiacuten để coacute thể hoagraven toagraven thỏa matilden những
cacircu hỏi từ ngagraven xưa Tocirci từ đacircu tới lagravem caacutei quaacutei gigrave ở đacircy vagrave rồi sẽ đi về đacircu Nghe coacute vẻ
đầy triết lyacute catildei lương nhưng tocirci xin dugraveng phương tiện Phật Đagrave để trả lời theo sự hiểu biết
nocircng cạn đầy ngu muội của migravenh Tocirci lagrave Ta lagrave Ngatilde Nhĩ lagrave Ngatilde Ngatilde lagrave nhĩ Ngộ lagrave Nị
Nị lagrave Ngộ Ngộ Nị aacutei lẫn nhau trở thagravenh Ta Magrave Ta lagrave Như Lai ndash khocircng đến khocircng đi
khocircng lagravem caacutei trograve khỉ gigrave bacircy giờ cả chỉ quaacuten niệm hơi thở nhẹ nhagraveng ra vocirc trong luacutec đắm
sacircu vagraveo thiền định hay hổn hển như choacute thaacuteng bảy trong luacutec rượng đực rượng caacutei luacutec
thegravem khaacutet say đắm aacutei dục hay thở hagraveo hển nổi cơn tam bagravenh lục tặc trong luacutec sacircn khi bị
người khaacutec xuacutec phạm đến caacutei Ngatilde
Vũ trụ đang giatilden nở từ thế giới cực lớn trở lại thế giới cực nhỏ Đặc trưng của vật lyacute thế
kỷ 20th lagrave đi cagraveng ngagravey cagraveng sacircu vagraveo một thế giới của kiacutenh hiển vi của nguyecircn tử của
hạt nhacircn vagrave caacutec hạt hạ tạo thagravenh nhacircn Sự tigravem hiểu thế giới vi mocirc nagravey được thuacutec đẩy bởi
một cacircu hỏi căn bản Vật chất được cấu tạo như thế nagraveo Nhờ phương phaacutep thực nghiệm
hiện đại với kỹ thuật tối tacircn magrave vật lyacute gia mới tigravem hiểu ra được cấu truacutec của nguyecircn tử vagrave
nhận ra rằng noacute gồm coacute nhacircn vagrave electron Sau đoacute người ta ghi nhận nhacircn gồm coacute những
hạt nucleon đoacute lagrave proton vagrave neutron Trong hai thập niecircn vừa qua người ta đi thecircm một
bước vagrave bắt đầu tigravem hiểu cấu truacutec của nucleon thagravenh phần của nhacircn nguyecircn tử chuacuteng
xem ra khocircng phải lagrave những hạt cuối cugraveng magrave lại lagrave từ những đơn vị khaacutec cấu thagravenh
Những bước đầu tigravem hiểu nguyecircn tử nagravey đatilde dẫn đến những thay đổi căn bản về caacutech nhigraven
của con người về vật chất Bước thứ hai đi sacircu vagraveo nhacircn nguyecircn tử vagrave thagravenh phần của noacute
keacuteo theo một sự thay đổi khocircng keacutem phần quan trọng Trong thế giới hạt nhacircn nagravey phải
đo lường những loại kiacutech thước nguyecircn tử vagrave những hạt trong nhacircn nagravey vigrave bị giam trong
khocircng gian quaacute beacute cũng vận động với vận tốc nhanh đến nỗi chỉ coacute thể dugraveng thuyết
tương đối đặc biệt để mocirc tả chuacuteng Tiacutenh chất vagrave tương taacutec của hạt hạ nguyecircn tử chỉ coacute thể
83
dugraveng thuyết lượng tử vagrave thuyết tương đối magrave nắm được chuacuteng vagrave những điều nagravey buộc
khoa học gia coacute một sự thay đổi về quan niệm vật chất lagrave gigrave (Đạo của Vật Lyacute Fritjiof
Capra)
Phật Giaacuteo vagrave những thaacutenh nhacircn Đocircng Phương đatilde biết về sự dung thocircng khocircng gian - thời
gian trecircn một bigravenh diện vĩ mocirc lẫn vi mocirc cũng như nhagrave vật lyacute nhigraven hagravenh tinh vagrave hạt hạ
nguyecircn tử Đức Phật dạy Mọi phaacutep hữu vi đều vocirc thường Phaacutep lagrave từ ngữ mocirc tả biến cố
hagravenh động vagrave sau đoacute mới noacutei thật tại Phật Giaacuteo xem tiến trigravenh tương quan vận động lagrave
chủ yếu của thế giới vũ trụ
Điều đặc biệt của thuyết tương đối lagrave noacute thống nhất những khaacutei niệm căn bản magrave ngagravey
trước chuacuteng hoagraven toagraven độc lập với nhau Một trong những thiacute dụ quan trọng nhất lagrave coi
khối lượng vagrave năng lượng như nhau điều nagravey được phaacutet biểu bằng cocircng thức toaacuten học
nổi tiếng của Einstein E = mc2 Vagrave muốn hiểu yacute nghĩa sacircu sắc của mối liecircn hệ giữa năng
lượng vagrave vật chất thigrave trước hết chuacuteng ta phải xeacutet yacute nghĩa của năng lượng vagrave khối lượng
Năng lượng (energy) lagrave một trong những khaacutei niệm quan trọng nhất để mocirc tả caacutec hiện
tượng tự nhiecircn Như trong đời sống hagraveng ngagravey ta noacutei một vật thể chứa năng lượng khi
noacute coacute thể thực hiện một cocircng xuất Năng lượng nagravey coacute thể xuất hiện dưới nhiều dạng
khaacutec nhau Cograven vật chất (matter) lagrave một khối lượng coacute tỷ trọng
Đối với Phật Giaacuteo khocircng coacute thế giới khaacutech quan necircn Phật Giaacuteo khocircng coacute kiến lập chacircn
lyacute Caacutei magrave chuacuteng ta gọi lagrave thế giới khaacutech quan chỉ lagrave thế giới trong tacircm niệm của chuacuteng
sinh do chuacuteng sinh coacute cugraveng cộng nghiệp necircn họ coacute cấu tạo giaacutec quan (lục căn) giống
nhau vagrave thấy caacutec đối tượng becircn ngoagravei (lục trần) giống nhau necircn phaacutet sinh lục thức tương
tự nhau cảm nhận giống nhau đoacute gọi lagrave khaacutech quan Khoa học thế kỷ thứ 20th đatilde bắt đầu
hiểu được điều nagravey một số nhagrave khoa học hagraveng đầu thế giới đatilde hiểu rằng yacute thức tacircm niệm
coacute goacutep phần tạo ra vật thể Trước hết lagrave nhagrave khoa học Niels Bohr ocircng noacutei rằng ldquoIsolated
material particles are abstractionsrdquo (Hạt vật chất cơ bản cocirc lập lagrave những sự vật trừu
tượng- tức khocircng phải vật thật) Rotilde ragraveng hơn caacutec hạt quarks electrons chỉ lagrave những hạt
ảo nếu taacutech riecircng cocirc lập thigrave chuacuteng khocircng tồn tại Eugene Wigner giải Nobel Vật Lyacute
năm 1963 cũng noacutei ldquoThe very study of the external world led to the conclusion that the
content of the consciousness is an ultimate reality Particles only exist when observed
and so the reality of particles entails that consciousness is a fundamental element of
realityrdquo (Cagraveng nghiecircn cứu thế giới becircn ngoagravei cagraveng dẫn tới kết luận rằng nội dung của yacute
thức lagrave thực tại tối hậu Hạt chỉ hiện hữu khi được quan saacutet vagrave như thế thực tại của hạt
bắt buộc rằng yacute thức lagrave yếu tố cơ bản của thực tại)
Phật Giaacuteo gọi vũ trụ lagrave Phật Taacutenh Tacircm Bồ Đề hay Tri Kiến Phật Vũ trụ toagraven lagrave chacircn
khocircng (emptiness) với hơn 70 lagrave dark energy vagrave 25 matters cograven lại 5 lagrave những vật
thể magrave chuacuteng ta coacute thể biết được nhờ coacute aacutenh saacuteng rọi tới Vũ trụ lagrave khocircng khocircng lagrave vũ trụ
Caacutech đacircy 16 thế kỷ nhagrave Triết Học Phật Giaacuteo Vocirc Trước đatilde noacutei rằng vũ trụ chỉ lagrave một khaacutei
niệm
Đức Phật thuyết Nhơn coacute hư khocircng thế giới necircn mới coacute chuacuteng sanh Đatilde coacute thế giới vagrave
chuacuteng sanh lăng xăng đối đatildei nhau necircn khởi lecircn vocirc số vọng tưởng phacircn biệt Tốt xấu
phải chẳng vvVigrave thế magrave sanh ra đủ caacutec phiền natildeo trần lao nhiễm ocirc Caacutei coacute higravenh tướng
vagrave sanh diệt lagrave thế giới caacutei khocircng higravenh tướng vagrave yecircn tịnh lagrave hư khocircng khaacutec với hư khocircng
84
thế giới lagrave chuacuteng sanh vậy (Kinh Lăng Nghiecircm khoacutea VI VII trang 121) Vagrave trong một
đoạn sau đoacute Đức Phật lại kể rotilde hơn Nagravey ocircng Phuacute Lacircu Na thế giới chuacuteng sanh vagrave
nghiệp quả ba moacuten tương tục nagravey đều ở trong chơn tacircm vigrave vocirc minh vọng động sanh ra
năng phacircn biệt vagrave sở phacircn biệt tương đới necircn vọng thấy coacute sơn hagrave đại địa thế giới vagrave
chuacuteng sanh rồi tiếp tục sanh hoacutea vocirc cugraveng hư vọng (Trang 127 PHPT khoacutea VI VII)
Những điều nầy cho chuacuteng ta coacute thể hiểu rằng Hư khocircng lagrave căn bản của tất cả noacute vocirc
sanh tức khocircng bị diệt Hư khocircng bao la khocircng biecircn tế (khocircng biecircn giới vocirc biecircn) Trong
hư khocircng viecircn dung tứ đại (đất lửa gioacute nước) kiến đại (thấy nghe hay biết 6 giaacutec
quan nhatilden nhĩ tĩ thiệt thacircn yacute) vagrave thức tacircm (của mọi chuacuteng sanh) Taacutenh của bảy đại
nầy đều lagrave chơn tacircm Nhưng vigrave vocirc minh necircn thức tacircm của mọi chuacuteng sanh đatilde phaacutet khởi
vọng tacircm vagrave coacute tacircm phacircn biệt năng sở bỉ thửVigrave thế thức tacircm đatilde mượn tứ đại kết hợp
thagravenh thacircn xaacutec vagrave kiến đại để tạo thagravenh caacutec giaacutec quan vagrave thấy nghe hay biết Từ đoacute mọi
chuacuteng sanh thagravenh higravenh caacutec caacutei coacute higravenh tướng sanh diệt lagrave thế giới vagrave caacutei khoảng trống ở
giữa khocircng coacute higravenh tướng vagrave yecircn tịnh lagrave hư khocircng Đoacute lagrave caacutec giai đoạn thagravenh higravenh thế
giới hư khocircng vagrave chuacuteng sanh (Nhập Thế Gian Nguyecircn Thảo)
Phật biết rằng thế giới lagrave vọng tưởng khocircng coacute thật Kinh điển gọi đoacute lagrave thế lưu bố tưởng
tức lagrave tưởng tượng đatilde được lưu truyền phổ biến rộng ratildei ở thế gian Nhưng khi noacutei vũ trụ
quan Phật giaacuteo lagrave noacutei caacutech diễn giải mocirc tả của Phật Giaacuteo về thế giới tacircm niệm của loagravei
người magrave đatilde lagrave tacircm niệm thigrave tất nhiecircn khocircng phải lagrave chacircn lyacute vĩnh cửu Đoacute lagrave khaacutei niệm
cộng nghiệp chủ quan của 7 tỉ người hiện nay trecircn thế giới họ cảm nhận thế giới đại thể
lagrave giống nhau nhưng nếu đi vagraveo chi tiết cũng khocircng phải hoagraven toagraven giống nhau vigrave vậy
magrave coacute bất đồng macircu thuẫn xung đột tư nghi khocircng luacutec nagraveo chấm dứt
Phật Phaacutep từ lacircu đatilde noacutei rằng khocircng gian thời gian số lượng cả ba caacutei đoacute đều chỉ lagrave khaacutei
niệm trong tacircm tưởng lagrave biểu kiến chứ khocircng phải sự thật khocircng phải chacircn lyacute Phật phaacutep
cũng noacutei rằng caacutec phaacutep khocircng coacute tự tiacutenh
《華嚴經》所云ldquo心如工畫師畫種種五陰一切世界中無法而不造rdquo而
ldquo一切法無自性rdquo Hoa Nghiecircm Kinh sở vacircn ldquoTacircm như cocircng họa sư họa chủng chủng
ngũ ấm Nhất thiết thế giới trung vocirc phaacutep nhi bất tạordquo nhi ldquoNhất thiết phaacutep vocirc tự tiacutenhrdquo
Kinh Hoa Nghiecircm noacutei ldquoTacircm như nghệ nhacircn vẻ higravenh tượng vẻ ra đủ loại ngũ ấm (sắc
thọ tưởng hagravenh thức) tất cả sự vật trong thế giới khocircng vật gigrave khocircng lagravem đượcrdquo vậy
ldquoTất cả caacutec phaacutep đều khocircng coacute tự tiacutenhrdquo
Trong cuốn ldquoETHạo Phật vagrave ETHời Sống Hiện ETHạirdquo (Budhism and Present Life) Tiến sĩ K Sri
Dhammananda đatilde viết về Nguyecircn Tử như sau
ldquoSau khi nghiecircn cứu tận tường những quan niệm về Nguyecircn tử của thế giới đatilde hoagraven toagraven
thay đổi Chẳng coacute Vật gigrave cả như trước đacircy người ta cho lagrave coacute bởi vigrave Vật chất chỉ lagrave
Năng lượng Rồi quan niệm về Năng lượng dần dần biến đi khiến caacutec khoa học gia
khocircng biết gọi Nguyecircn tử lagrave gigrave Bacircy giờ họ đi đến kết luận lagrave Nguyecircn tử chỉ lagrave một quan
niệm vagrave noacutei rộng ra cả thế giới nagravey cũng chỉ lagrave một quan niệm Cagraveng đi sacircu vagraveo việc
nghiecircn cứu cấu tạo của Nguyecircn tử caacutec khoa học gia cagraveng tin rằng kết luận noacutei trecircn rất
đuacuteng
85
Caacutec bộ luận Duy Thức vagrave Trung Quaacuten mocirc tả rất nhiều về thế giới cả vật chất lẫn tinh
thần đều chỉ lagrave tacircm thức bản chất chỉ lagrave khocircng Tuy nhiecircn caacutech lyacute luận trong caacutec bộ kinh
lagrave rất trừu tượng khoacute nắm bắt dễ dagraveng
Phật Giaacuteo từ lacircu đatilde noacutei rằng vũ trụ vạn phaacutep chỉ lagrave ảo do tacircm tạo Chiacutenh vigrave bản chất lagrave
ảo khocircng phải thật necircn Phật Giaacuteo coacute thuyết vocirc sinh hay cograven gọi lagrave vocirc sinh phaacutep nhẫn 无
生法忍 lagrave trạng thaacutei khocircng coacute sinh diệt đoacute cũng lagrave cứu caacutenh niết bagraven hay bản tacircm của
mọi chuacuteng sinh lagrave nguồn gốc của vũ trụ vạn vật Nhacircn quả cũng khocircng coacute thật chỉ coacute
trong vọng tưởng mới coacute nhacircn quả Chuacuteng ta thử xem phẩm thứ 20 quaacuten nhacircn quả Phẩm
nagravey coacute 24 bagravei kệ nhưng chuacuteng ta chỉ cần xem hai bagravei mở đầu vagrave bagravei kết thuacutec của phẩm
quaacuten nhacircn quả
若眾緣和合 Nhược chuacuteng duyecircn hogravea hợp
而有果生者 Nhi hữu quả sinh giả
和合中已有 Hogravea hợp trung dĩ hữu
何須和合生 Hagrave tu hogravea hợp sinh
若眾緣和合 Nhược chuacuteng duyecircn hogravea hợp
是中無果者 Thị trung vocirc quả giả
云何從眾緣 Vacircn hagrave tograveng chuacuteng duyecircn
和合而果生 Hogravea hợp nhi quả sinh
Toacutem lại
是故果不從 Thị cố quả bất tograveng
緣合不合生 Duyecircn hợp bất hợp sinh
若無有果者 Nhược vocirc hữu quả giả
何處有合法 Hagrave xứ hữu hợp phaacutep
Nếu caacutec duyecircn (điều kiện) hogravea hợp để sinh ra kết quả thigrave trong sự hogravea hợp đoacute đatilde coacute sẵn
kết quả thigrave đacircu phải do hogravea hợp magrave sinh ra Nếu caacutec duyecircn hogravea hợp magrave lại khocircng coacute kết
quả thigrave cũng khocircng đuacuteng vigrave caacutec duyecircn hogravea hợp thực tế coacute cho ra kết quả tức lagrave coacute một
hiệu ứng mới
Kết luận kết quả khocircng phải do duyecircn hợp hay bất hợp magrave sinh ra Magrave nếu khocircng coacute kết
quả thigrave sự hogravea hợp biến đi đacircu
Lyacute luận nagravey rất trừu tượng khoacute hiểu Cần phải coacute viacute dụ thiacutech hợp mới hiểu được Chẳng
hạn nguyecircn tử vật chất higravenh thagravenh do hai hoặc ba loại hạt lagrave proton neutron vagrave electron
như caacutec higravenh vẻ becircn trecircn đatilde chỉ rotilde xin lặp lại
Trong sự kết hợp thagravenh nguyecircn tử hydrogen nagravey proton vẫn lagrave proton electron thigrave vẫn lagrave
electron đacircu phải do sự kết hợp mới phaacutet sinh Điều khoacute hiểu chiacutenh lagrave ở chỗ nagravey Như
Heisenberg đatilde noacutei ở trecircn nguyecircn tử khocircng phải lagrave vật mới phaacutet sinh nguyecircn tử khocircng coacute
thật nguyecircn tử hydrogen vẫn chỉ lagrave hạt proton lagravem hạt nhacircn vagrave hạt electron quay chung
quanh chứ chẳng phải caacutei gigrave khaacutec (đoacute lagrave yacute nghĩa cacircu trong hogravea hợp đatilde coacute sẵn) đacircu phải
86
do hogravea hợp magrave sinh ra Mặt khaacutec nếu noacutei caacutec duyecircn kết hợp magrave khocircng sanh ra kết quả gigrave
chẳng hạn một hạt proton kết hợp với một hạt electron magrave khocircng sinh ra nguyecircn tử
hydrogen thigrave cũng khocircng đuacuteng thực tế Để thấy rotilde hơn nữa hatildey xem một thiacute dụ khaacutec lagrave
nước H2O do sự hogravea hợp giữa hai nguyecircn tử hydro vagrave một nguyecircn tử oxy Trong kết quả
nagravey thigrave H2 vẫn lagrave H2 O vẫn lagrave O chứ chẳng phải caacutei gigrave khaacutec nhưng cảm nhận của con
người thigrave rất khaacutec nước lagrave một chất khaacutec hẳn hai loại khiacute kia đacircy phải lagrave một sự tưởng
tượng đồng bộ của cả lục thức chứ khocircng phải chỉ lagrave tưởng tượng suocircng của yacute thức nghĩa
lagrave cả mắt thấy tai nghe mũi ngửi lưỡi nếm coacute taacutec dụng giải khaacutet sinh hoacutea tăng trưởng
của cơ thể Kết quả nagravey khocircng phải chỉ do sự hogravea hợp bởi vigrave nếu khocircng coacute chủ thể nhận
thức phacircn biệt thigrave khocircng coacute gigrave khaacutec nhau Như vậy sự khaacutec nhau phải lagrave do coacute người
phacircn biệt tưởng tượng chứ khocircng phải chỉ lagrave do sự hogravea hợp Đacircy lagrave một vấn đề rất lớn
trong nhận thức luận Einstein đatilde từng đưa ra thaacutech thức ldquoNếu khocircng coacute ai nhigraven mặt
trăng thigrave mặt trăng khocircng tồn tại hay sao rdquo Long Thọ ắt trả lời rằng đuacuteng vậy nếu
khocircng coacute người phacircn biệt thigrave mặt trăng chỉ lagrave một cấu truacutec ảo lagravem bằng quark electron
chứ khocircng coacute thật bản chất noacute lagrave khocircng
Như vậy kết luận kết quả hay hiện tượng xảy ra khocircng phải lagrave do duyecircn hợp hay khocircng
hợp nếu khocircng coacute kết quả thigrave sự kết hợp đacircu coacute taacutec dụng gigrave nhưng thực tế lagrave coacute taacutec dụng
chẳng hạn sự kết hợp của một hạt proton vagrave một hạt electron thigrave coacute kết quả lagrave nguyecircn tử
hydrogen Nhưng kết quả nagravey khocircng phải do hogravea hợp magrave lagrave do tưởng tượng
Đoacute lagrave yacute nghĩa của ba bagravei kệ về quaacuten nhacircn quả ở trecircn Ở đacircy cần phải phacircn tiacutech thecircm tại
sao bagravei kệ thứ ba noacutei kết quả khocircng phải sinh ra do duyecircn hợp hay khocircng hợp (Thị cố quả
bất tograveng Duyecircn hợp bất hợp sinh) Đacircy lagrave một điểm rất quan trọng magrave khoa học thế kỷ
20 mới phaacutet giaacutec phải cần coacute người khảo saacutet hoặc thiết bị thăm dograve để nhận thức phacircn
biệt vật tưởng tượng ra thigrave vật mới hiện hữu Đacircy chiacutenh lagrave điều magrave nhagrave vật lyacute học vagrave
khoa học maacutey tiacutenh Von Neumann noacutei ldquoNothing would be real unless consciousness exists
that all real things are constituents of consciousness ndash which is a complete reversal of
materialismrdquo (Khocircng coacute caacutei gigrave lagrave thật trừ phi yacute thức hiện hữu tất cả vật thật đều cấu thagravenh
từ yacute thức- điều nagravey hoagraven toagraven traacutei ngược với chủ nghĩa duy vật) Đacircy cũng chiacutenh lagrave thế
giới quan cơ bản của Phật giaacuteo tacircm chiacutenh lagrave nguồn gốc vagrave động lực của tất cả caacutec phaacutep
Nhacircn cũng lagrave tacircm magrave quả cũng lagrave tacircm Tại sao như vậy Vigrave quark vagrave electron chỉ lagrave hạt
ảo caacutec cấu truacutec nhacircn duyecircn của nguyecircn tử của vật chất đều lagrave cấu truacutec ảo Dưới taacutec dụng
của chaacutenh biến tri caacutec cấu truacutec ảo higravenh thagravenh lục căn lục trần 12 giới nagravey tương taacutec với
nhau theo từng cặp phaacutet sinh ra lục thức 18 giới (lục căn lục trần lục thức) nagravey chiacutenh lagrave
điều kiện căn bản để vũ trụ vạn vật higravenh thagravenh Trong quaacute trigravenh higravenh thagravenh vũ trụ lại phaacutet
sinh thecircm 2 giới nữa lagrave mạt-na vagrave a-lại-da Mạt-na lagrave thức chấp ngatilde của chuacuteng sinh phacircn
biệt chuacuteng sinh nagravey với chuacuteng sinh khaacutec A-lại-da lagrave kho chứa tất cả mọi dữ liệu phaacutet sinh
trong quaacute trigravenh higravenh thagravenh tam giới của tất cả chuacuteng sinh A-lại-da cũng chiacutenh lagrave tacircm bất
nhị lagrave nguồn gốc chung của tam giới
Vigrave tất cả chỉ lagrave ảo hoacutea necircn Phật Giaacuteo (Baacutet Nhatilde Tacircm Kinh) mới noacutei ngũ uẩn (sắc thọ
tưởng hagravenh thức) giai khocircng khổ tập diệt đạo cho tới cứu caacutenh niết bagraven đều khocircng phải
thật Giaacutec ngộ tam giới duy tacircm tất cả chỉ lagrave ảo hoacutea thigrave tất nhiecircn giải thoaacutet tất cả mọi khổ
nạn (độ nhất thiết khổ aacutech) vigrave tất cả mọi cảnh giới mọi hiện tượng đều chỉ lagrave nằm mơ
giữa ban ngagravey
87
Tuy nhiecircn Long Thọ Bồ Taacutet khocircng phủ nhận cuộc sống thế gian dugrave biết đoacute lagrave ảo necircn
mới coacute Trung Quaacuten Luận chỉ ra con đường ở giữa Khocircng quaacute chấp trước cảnh mộng
huyễn của thế gian để chuốc lấy phiền natildeo cũng khocircng thiecircn chấp ở taacutenh khocircng bởi tất
cả mọi diệu dụng đều nằm ở chỗ ảo hoacutea Mọi người coacute thể tự do tự tại sống cuộc sống
của migravenh đừng coacute quaacute cố chấp cũng khocircng coacute caacutei gigrave phải bỏ
Ngagravey nay khocircng phải chỉ coacute Phật Giaacuteo noacutei vạn phaacutep duy thức Một số nhagrave khoa học cũng
noacutei vagrave viết saacutech trigravenh bagravey sự việc rất lagrave cụ thể với vạn phaacutep duy thức của Phật Giaacuteo Hai
trong những người đoacute lagrave Craig Hogan vagrave David Bohm
Tạp chiacute Scientific American số thaacuteng 22012 coacute đăng bagravei viết ldquoIs Space Digitalrdquo (phải
chăng vũ trụ lagrave thocircng tin số hoacutea) của Michael Moyer về một thiacute nghiệm đang được tiến
hagravenh ở Chicago bởi Craig Hogan (Giaacutem đốc Trung tacircm Vật lyacute thiecircn văn vagrave caacutec hạt cơ
bản Phograveng thiacute nghiệm gia tốc Quốc gia Fermi GS Đại học Chicago Illinois ) nhằm đo
tiếng ồn toagraven ảnh (holographic noise) noacute biểu hiện mối liecircn quan sacircu xa giữa thocircng tin
vật chất vagrave thời-khocircng Nếu tồn tại tiếng ồn toagraven ảnh thigrave theo Craig Hogan vũ trụ của
chuacuteng ta lagrave số (digital) vagrave chuacuteng ta coacute một higravenh mẫu (paradigm ) mới cho vũ trụ quan của
thế kỷ 21th Vũ trụ khocircng liecircn tục magrave lagrave giaacuten đoạn bao gồm những bit thocircng tin Vũ trụ
3D phaacutet sinh (emerge) từ những bit thocircng tin chứa trecircn một mặt phẳng 2D
Thocircng tin về vũ trụ ba chiều coacute thể được ghi lại trong mặt phẳng hai chiều bằng phương
phaacutep toagraven ảnh (hologram) Kỹ thuật nagravey gọi lagrave holography (phương phaacutep toagraven ảnh) Chữ
holography coacute gốc từ tiếng Hy lạp holos whole ( toagraven thể ) + graphe writing (ghi ảnh)
Đacircy lagrave một phương phaacutep chụp ảnh hiện đại Holography được saacuteng chế năm 1948 bởi
nhagrave vật lyacute Dennis Gabor (1900-1979) nhờ thagravenh tiacutech nagravey ocircng được nhận giải Nobel năm
1971
Nguyecircn lyacute toagraven ảnh đưa đến một triết học sacircu sắc của David Bohm quan niệm rằng thực
tại magrave chuacuteng ta tiếp xuacutec hằng ngagravey chỉ lagrave một loại ảo tưởng giống như một bức tranh toagraven
ảnh (hologram) Dường như thực tại coacute hai mức một mức ở sacircu hơn gọi lagrave mức tiềm ẩn
(cuộn lại) implicate (enfolded) vagrave một mức gọi lagrave mức tường minh (mở ra) explicate
(unfolded) Một film toagraven ảnh (hologram) vagrave higravenh ảnh noacute tạo ra trecircn magraven higravenh lagrave viacute dụ
của hai mức tiềm ẩn vagrave tường minh Cuộn film thuộc mức tiềm ẩn vigrave higravenh ảnh được matilde
hoacutea trong caacutec dạng giao thoa chứa trong film cograven higravenh ảnh chiếu ra thuộc mức tường
minh vigrave caacutec giao thoa matilde hoacutea được mở ra (unfolded)
Theo David Bohm soacuteng vagrave hạt đều bị cuộn lại trong một thực thể lượng tử chỉ coacute quaacute
trigravenh tương taacutec mới bộc lộ tường minh một khiacutea cạnh nagraveo đoacute cograven khiacutea cạnh kia vẫn nằm
tiềm ẩn Vigrave danh từ toagraven ảnh (holographic) coacute tiacutenh tĩnh tại (static) necircn để mocirc tả những
quaacute trigravenh động (dynamic) cuộn lại vagrave mở ra liecircn tục của thực tại necircn David Bohm đưa ra
danh từ toagraven ảnh động (holomovement)
Bohm quan niệm rằng mọi vật trong vũ trụ đều lagrave những phần tử của một continuum
Bohm cho rằng phacircn biệt thế giới sống (living) vagrave khocircng sống (nonliving) lagrave điều vocirc
nghĩa
88
Vigrave mỗi phần của một bức toagraven ảnh (hologram) đều chứa thocircng tin của toagraven ảnh cho necircn
mỗi bộ phận của vũ trụ đều chứa thocircng tin của toagraven vũ trụ Điều đoacute coacute nghĩa lagrave nếu biết
caacutech tiếp cận thigrave chuacuteng ta coacute thể tigravem thấy thiecircn hagrave Tiecircn nữ (Andromeda) trong moacuteng
ngoacuten tay bagraven tay traacutei Bagravei thơ của William Blake (thi sĩ Anh 1757-1827) sau đacircy diễn tả
cugraveng một yacute
To see a World in a Grain of Sand
And a Heaven in a Wild Flower
Hold Infinity in the palm of your hand
And Eternity in an hour
Dịch nghĩa
Để thấy Vũ trụ trong một Hạt caacutet
Vagrave Bầu trời trong một Đoacutea hoa Rừng
Hatildey giữ Vocirc cugraveng trong lograveng tay bạn
Vagrave Thiecircn thu trong một khắc đồng hồ
(Cao Chi- Vũ trụ toagraven ảnh một kỷ nguyecircn khoa học mới vagrave Vũ trụ lagrave số)
Caacutei liecircn tục (continuum) magrave Bohm đề cập chiacutenh lagrave Tacircm như hư khocircng vocirc sở hữu magrave
Long Thọ noacutei Đoacute khocircng phải lagrave thời-khocircng vigrave thời-khocircng cũng cấu tạo bằng lượng tử
tức rời rạc chỉ coacute Tacircm bất nhị mới lagrave liecircn tục khocircng coacute giaacuten đoạn khocircng bị hạn chế bởi
khocircng gian thời gian hay số lượng khocircng coacute vấn đề tồn tại hay khocircng tồn tại vigrave noacute lagrave
tuyệt đối khocircng coacute nhị nguyecircn đối đatildei Tacircm lagrave bất khả tư nghị tất cả mọi lượng tử rời rạc
đều liecircn thocircng trong tacircm ấy thậm chiacute vocirc lượng lượng tử cũng chỉ lagrave một magrave khocircng phải
lagrave một necircn mới tạm gọi lagrave bất nhị Ngocircn ngữ khocircng thể diễn tả được thực tế đoacute điều nagravey
đatilde được trigravenh bagravey trong Kinh Kim Cang nếu cố dugraveng ngocircn ngữ để diễn tả thigrave sẽ như sau
ldquoThế giới tức phi thế giới thị danh thế giớirdquo (Thế giới tức khocircng phải thế giới gọi lagrave thế
giới) diễn tả như vậy thigrave lyacute triacute khocircng thể hiểu được vigrave noacute phi lyacute Nhưng phi lyacute cũng tức lagrave
coacute lyacute Baacutet nhatilde Tacircm kinh đatilde noacutei rotilde ragraveng Sắc bất dị Khocircng Khocircng bất dị Sắc Sắc tức thị
Khocircng Khocircng tức thị Sắc (Sắc lagrave vật chất hữu higravenh Khocircng lagrave trống rỗng khocircng coacute gigrave cả)
Trong kinh điển Phật giaacuteo thigrave vạn phaacutep duy thức hay noacutei caacutech khaacutec vũ trụ vạn vật chỉ lagrave
yacute thức lagrave thocircng tin (Information Technology) lagrave số (digital) đatilde được khẳng định gần
2000 năm trước khi ngagravei Thế Thacircn (zh 世親 sa Vasubandhu 316-396 CN) đưa ra hai
bộ luận Duy thức nhị thập luận vagrave Duy thức tam thập tụng khẳng định rằng thế giới chỉ
lagrave thức lagrave thocircng tin bởi vigrave bản chất của thức lagrave thocircng tin Nhưng ngagravey xưa iacutet coacute ai hiểu
được tư tưởng nagravey hoặc chỉ hiểu lờ mờ khocircng rotilde ragraveng ngay cả việc xaacutec định thức chiacutenh
lagrave thocircng tin cũng khocircng được bagraven luận tới Matildei tới cuối thế kỷ 20 khi con người phaacutet
minh ra computer ngagravenh cocircng nghệ thocircng tin internet phaacutet triển mạnh mẽ mới coacute người
vỡ lẽ ra thức chiacutenh lagrave thocircng tin (Information Technology [IT]) Trong giới Phật tử hầu
như khocircng ai khocircng nghe cacircu ldquoTam giới duy tacircm vạn phaacutep duy thứcrdquo thế nhưng coacute hiểu
coacute tin hay khocircng lại lagrave chuyện khaacutec
Chiacutenh vigrave thế giới chỉ lagrave thocircng tin (Information Technology IT) chứ khocircng coacute thực thể
khocircng coacute thực chất necircn người lagravem chủ được thocircng tin thigrave sẽ coacute thần thocircng hay cocircng năng
đặc dị coacute thể lagravem được những điều magrave quần chuacuteng cho lagrave pheacutep tắc thần tiecircn Khoa học
89
kỹ thuật cũng lagrave một dạng lagravem chủ tri thức lagravem chủ thocircng tin Nhưng khoa học kỹ thuật
dugraveng tri thức để sản xuất ra vật dụng maacutey moacutec thiết bị vagrave sử dụng maacutey moacutec thiết bị đoacute để
sản xuất ra vật phẩm ngagravey cagraveng nhiều vagrave tinh vi cũng tạo được cocircng năng thần kỳ chẳng
hạn Quantum computer điện thoại di động 3-D Printer teleportation Cograven người coacute thần
thocircng hay đặc dị cocircng năng thigrave dugraveng sức mạnh tacircm linh để điều khiển vật chất như yacute
muốn khocircng phải dugraveng phương tiện khoa học
Bộ Thagravenh Duy Thức Luận 成唯識論 của đại sư Huyền Trang đatilde dịch vagrave tổng hợp từ
nhiều taacutec phẩm về duy thức học của caacutec luận sư Ấn Độ magrave cơ bản lagrave Duy Thức Tam
Thập Tụng (zh 唯識三十頌 sa triṁśikā-vijntildeaptimātratāsiddhi-kārikā) lagrave một trước taacutec
của Thế Thacircn (sa Vasubandhu zh 世親) trong đoacute tổng kết mocirc tả của Phật Giaacuteo về thế
giới lagrave ldquoTam giới duy tacircm vạn phaacutep duy thứcrdquo (tam giới dục giới sắc giới vocirc sắc giới
đều chỉ lagrave tacircm niệm tất cả caacutec phaacutep đều chỉ lagrave tacircm thức)
Trung Quaacuten Luận gọi đầy đủ theo tecircn Phạn Văn lagrave Căn Bản Trung Luận Tụng (sa
mūlamadhyamakakārikā) của Long Thọ Bồ Taacutet (zh 龍樹 sa nāgārjuna) mocirc tả tả thế
giới chỉ lagrave Khocircng khocircng coacute gigrave cả thế giới chỉ lagrave Tacircm như hư khocircng vocirc sở hữu (thế giới
tuy coacute hiện tượng nhưng đoacute chỉ lagrave ảo hoacutea khocircng coacute thật)
Trong một taacutec phẩm của Thế Thacircn 世親 Vasubandhu (316-396CN) Tổ thứ 21st của
Thiền tocircng Ấn Độ sống vagraveo thế kỷ thứ IV Cocircng Nguyecircn Duy Thức Tam Thập Tụng 唯
識三十頌 satriṁśikā-vijntildeaptimātratāsiddhi-kārikā lagrave 30 bagravei tụng hiển bagravey yacute nghĩa duy
thức Theo Duy Thức Tam Thập Tụng Nội Dung Vagrave Ứng Dụng Posted on 03092015
Truyền Bigravenh viết 30 bagravei Duy Thức tụng hiển bagravey nền tảng của vũ trụ vạn vật lagrave thức
thức cũng tức lagrave thocircng tin (information technology [IT]) necircn coacute thể noacutei vũ trụ vạn vật
cũng lagrave thocircng tin lagrave số (the universe is digital 1 and 0)
Ngagravei Thế Thacircn khocircng coacute chuacute giải taacutec phẩm nagravey của migravenh sau khi ocircng tịch diệt coacute nhiều
người chuacute giải trong số đoacute đaacuteng chuacute yacute lagrave chuacute giải của An Huệ 安慧 sa Sthiramati (510-
570CN) hiện vẫn cograven bản Phạn ngữ Duy Thức Tam Thập Tụng đatilde được đại sư Huyền
Trang 玄奘 (602-664CN) biecircn dịch vagrave đưa vagraveo trong bộ Thagravenh Duy Thức Luận 成唯識
論 Trước Huyền Trang Chacircn Đế 真諦 (Parāmartha 499 -569) cũng coacute dịch taacutec phẩm
nagravey ra Haacuten văn Năm 1922 Sylvain Leacutevi tigravem thấy bản tiếng Phạn (Sanskrit) tại Nepal
Ngagravei Thế Thacircn (Vasubandhu) lagrave một tỳ kheo từ Gandhara một trong những người saacuteng
lập trường phaacutei triết lyacute Phật Giaacuteo Duy Thức Học (Yogacara school of Buddhist
philosophy) Ngagravei Thế Thacircn lagrave một trong hầu hết những biểu tượng ảnh hưởng trong toagraven
thể lịch sử của Phật Giaacuteo
Theo Wikipedia Thế Thacircn (zh shigraveqīn 世親 ja seshin sa vasubandhu bo dbyig gnyen
དབགགཉན) ~316-396 cũng được dịch lagrave Thiecircn Thacircn (zh 天親) gọi theo Haacuten acircm lagrave Bagrave-tu-
bagraven-đầu (zh 婆修盤頭) Bagrave-tẩu-bagraven-đậu (zh 婆藪槃豆) lagrave một Luận sư xuất sắc của
Thuyết nhất thiết hữu bộ (sa sarvāstivādin) vagrave Duy thức tocircng (sa vijntildeānavādin) được
xem lagrave Tổ thứ 21 của Thiền tocircng Ấn Độ Người ta cho rằng Sư sinh tại Peshāwar (địa
danh ngagravey nay) sống tại Kashmir vagrave chết tại A-du-đagrave (ayodhyā) Sư vừa lagrave em vừa lagrave đệ
90
tử của Vocirc Trước (sa asaṅga) người saacuteng lập phaacutei Duy thức Vocirc Trước lagrave người đatilde
khuyến dụ Thế Thacircn theo Đại thừa
Coacute nhiều giả thuyết về con người Thế Thacircn trong đoacute Erich Frauwallner ndash một nhagrave Phật
học người Đức ndash cho rằng coacute hai người tecircn Thế Thacircn một lagrave luận sư của Thuyết nhất
thiết hữu bộ lagrave người soạn A-tigrave-đạt-ma-cacircu-xaacute luận nổi danh của phaacutei nagravey Người kia lagrave
em của Vocirc Trước đatilde soạn bộ Duy thức nhị thập luận Thuyết nagravey đatilde bị Lecirc Mạnh Thaacutet
biện baacutec trong taacutec phẩm Triết học Thế Thacircn (The Philosophy of Vasubandhu) Bộ Duy
thức nhị thập luận nagravey lagrave sự tổng kết quan điểm của Duy thức tocircng được dịch ra chữ Haacuten
vagrave Tacircy Tạng Sư cũng lagrave taacutec giả của Duy thức tam thập tụng luận giải quan điểm của
Duy thức tocircng cũng như taacutec giả của nhiều bagravei luận về caacutec taacutec phẩm của Vocirc Trước vagrave về
giaacuteo liacute Đại thừa như Thập địa Kim cương kinh Diệu phaacutep liecircn hoa kinh A-di-đagrave kinh
(sa sukhāvatī-vyūha)
Giaacuteo sư tiến sĩ sử gia thiền sư Lecirc Mạnh Thaacutet phaacutep danh lagrave Thượng tọa Thiacutech Triacute Siecircu
sinh ngagravey 15 thaacuteng 4 năm 1944 tại Lagraveng Cu Hoan Xatilde Hải Thiện Huyện Hải Lăng tỉnh
Quảng Trị Giaacuteo Sư Lecirc Mạnh Thaacutet được biết nhiều bởi những cocircng trigravenh nghiecircn cứu về
lịch sử Phật giaacuteo cũng như lịch sử Việt Nam Một số caacutec phaacutet hiện mới của ocircng về lịch
sử Việt Nam gacircy chấn động giới nghiecircn cứu sử
Thượng tọa Thiacutech Triacute Siecircu vagrave Hogravea thượng Thiacutech Tuệ Sỹ lagrave những latildenh tụ của Giaacuteo hội
Phật giaacuteo Việt Nam Thống nhất đatilde bị chiacutenh quyền Cộng Sản Việt Nam bắt giữ giam
cầm vagrave bị tuyecircn aacuten tử higravenh vagraveo thaacuteng 9 năm 1988 vigrave tội ldquohoạt động lật đổ chiacutenh quyền
nhacircn dacircnrdquo Hogravea thượng Thiacutech Tuệ Sỹ tục danh Phạm Văn Thương sinh ngagravey 15 thaacuteng 2
năm 1943 tại Pakseacute Lagraveo quecirc tại Quảng Bigravenh Việt Nam lagrave một học giả uyecircn baacutec về Phật
giaacuteo nguyecircn giaacuteo sư thực thụ của Đại học Vạn Hạnh tại Sagravei Gograven nhagrave văn nhagrave thơ dịch
giả vagrave lagrave một người bất đồng chiacutenh kiến với chiacutenh phủ Việt Nam Xatilde hội Chủ Nghĩa hiện
nay
Theo Sự Phaacutet Triển Của Đại Thừa Ngagravei Thế Thacircn (Vasubandhu Bagrave-Tu-Bagraven-Đầu) sanh
cugraveng mẹ khaacutec cha sau Vocirc Trước luận sư độ hai mươi năm Thế Thacircn Bồ-Taacutet lagrave một bậc
thocircng minh tagravei tuấn Ngagravei xuất-gia theo Hữu-bộ đến xứ Ca-Thất-Di-La học giaacuteo nghĩa
Đại-Tỳ-Bagrave-Sa rồi trở về bản quốc lagrave nước Kiền-Đagrave-La thuộc miền Bắc-Ấn soạn ra bộ
Cacircu-Xaacute-Luận Luacutec đầu ngagravei hết sức hoằng dương giaacuteo lyacute Tiểu-thừa bagravei baacutec Đại-thừa
Sau nhờ anh lagrave Vocirc-Trước điểm hoacutea ngagravei được khai ngộ trở lại tuyecircn dương Đại-thừa
Phật-giaacuteo Trước sau ngagravei trứ taacutec tất cả 500 bộ luận Tiểu-thừa vagrave 500 bộ luận Đại-thừa
Căn cứ theo những bộ đatilde dịch sang chữ Haacuten ta coacute thể chia tư tưởng học thuật của ngagravei
thagravenh năm thời kỳ Tiểu-thừa Hữu-bộ Đại-thừa Duy-thức Kim-Cang-Baacutet-Nhatilde Phaacutep-
Hoa Niết-Bagraven vagrave Tha-Lực-Tịnh-Độ
Sau caacutec đại học giả Matilde Minh Long Thọ Vocirc Trước ta coacute thể noacutei Thế Thacircn luận sư lagrave
một ngocirci sao saacuteng choacutei nhất trecircn nền trời Phật Học ở Ấn Độ thời bấy giờ Những đặc sắc
của ngagravei cũng đi song song với Bồ Taacutet Long Thọ Nếu Bồ Taacutet Long Thọ lagrave bậc hưng long
Đại Thừa Phật Giaacuteo ở thời đầu thigrave ngagravei lagrave bậc trung hưng giaacuteo phaacutep nầy ở thời giữa Bồ
Taacutet Long Thọ hoằng truyền Phật Giaacuteo ở Nam Ấn ngagravei thạnh truyền chaacutenh phaacutep ở Bắc
Ấn Bồ Taacutet Long Thọ kế thừa hệ thống giaacuteo lyacute của Đại Chuacuteng Bộ ngagravei kế thừa hệ thống
91
tocircng nghĩa của Thượng Tọa Bộ Bồ Taacutet Long Thọ xương minh tư tưởng Chư Phaacutep Thật
Tướng thuộc lập thuyết ldquoKhocircngrdquo ngagravei đề xướng tư tưởng A-lại-da-duyecircn-khởi thuộc lập
thuyết ldquoHữurdquo Bồ Taacutet Long Thọ vang danh lagrave Thiecircn bộ luận chủ ngagravei cũng nổi danh lagrave
Thiecircn bộ luận sư Qua thời gian du hoacutea đoacute đacircy cuối cugraveng Thế Thacircn luận sư trở về nhập
diệt tại nước A Du Đagrave hưởng thọ 80 tuổi
Cư Sĩ Truyền Bigravenh viết tiếp Nội dung taacutec phẩm Duy Thức Tam Thập Tụng lagrave luận vạn
phaacutep lagrave do thức biến hiện chia thức năng biến vagrave sở biến thagravenh ba nhoacutem dị thục (thức
thứ taacutem) tư lượng (thức thứ bảy) liễu biệt cảnh (tiền ngũ thức vagrave yacute thức) Kế đoacute noacutei về
nhị thủ tức cặp phạm trugrave macircu thuẫn necircu một đại biểu lagrave cặp thiện-aacutec (tốt-xấu) Tiếp theo
giải thiacutech hoạt động của thức dựa vagraveo ba tiacutenh chất biến kế sở chấp (vọng tưởng) y tha
khởi (dựa vagraveo vật khaacutec) vagrave viecircn thagravenh thật (tạo ra vật như thật) đoacute lagrave caacutech magrave thế giới
xuất hiện Cuối cugraveng trigravenh bagravey mật yacute của Phật rằng tất cả caacutec phaacutep đều khocircng coacute tự tiacutenh
vagrave đi đến kết luận rằng thức khocircng phải chỉ lagrave thuộc tiacutenh của chuacuteng sinh magrave thực tế lagrave
thực trụ duy thức nghĩa lagrave thức chiacutenh lagrave nền tảng của vũ trụ vạn vật lagrave chacircn như bất sinh
bất diệt Giaacutec ngộ như thế sẽ đưa đến an lạc giải thoaacutet lagrave đại macircu ni tức lagrave đại tịch nhiecircn
cảnh giới vocirc lậu khocircng thể nghĩ bagraven đoacute mới lagrave chacircn thiện khocircng cograven đối đatildei
Tương tự Ngagravei Vocirc Trước (Asanga) ndash một triết gia Phật Giaacuteo đồng saacuteng lập tocircng phaacutei
Duy Thức đatilde triển khai lyacute thuyết Duy Thức nagravey Căn cứ theo tagravei liệu kinh điển Nguyecircn
thủy cho rằng thế giới chỉ lagrave một khaacutei niệm một tư tưởng một yacute kiến ETHể chứng minh
lyacute thuyết nagravey Ngagravei Vocirc Trước đatilde định nghĩa Nguyecircn Tử vagrave định nghĩa của Ngagravei từ 16 thế
kỷ trước khoảng vagraveo thế kỷ thứ 4th sau Cocircng Nguyecircn đatilde qua vẫn cograven giaacute trị cho nhacircn
sinh đến ngagravey nay
Theo Sự Phaacutet Triển Của Đại Thừa Sau Phật diệt độ 900 năm coacute hai bậc đại học giả
Phật-giaacuteo ra đời Đoacute lagrave Ngagravei Vocirc Trước (Asanga) vagrave Thế Thacircn (Vasubandhu Bagrave-Tu-Bagraven-
Đầu) Sanh quaacuten của hai ngagravei ở tại thagravenh Baacute-Lộ-Sa (Purasapura) thuộc nước Kiền-Đagrave-
La miền Bắc-Ấn Hai ngagravei nguyecircn dograveng dotildei Bagrave-La-Mocircn thacircn phụ lagrave Kiều-Thi-Ca
(Kausika) thacircn mẫu lagrave Tỷ-Lacircn-Trigrave (Virinci) Vocirc-Trước coacute ba anh em ngagravei lagrave anh cả
Thế-Thacircn lagrave em lớn Tỷ-Lacircn-Trigrave-Tử (Virincivaisa) lagrave em uacutet Cả ba anh em đều xuất-gia
đầu Phật Ban sơ ngagravei Vocirc-Trước tin theo đạo Bagrave-La-Mocircn sau bỏ Bagrave-La-Mocircn đi xuất-gia
học tập đạo phaacutep Tiểu Thừa thuộc Hữu Bộ Nhưng vigrave khocircng matilden nguyện với giaacuteo lyacute ấy
ngagravei lại chuyển sang nghiecircn cứu Kinh Điển Đại Thừa Tương truyền ngagravei đatilde dugraveng sức
thần thocircng lecircn cung trời Đẩu Suất (Tusita) để nghe BồTaacutet Di Lặc (Maitreya) giảng về
phaacutep Đại-thừa Sau khi đoacute ngagravei lại thỉnh Bồ-Taacutet giaacuteng xuống hạ giới ngự tại một giảng
đường thuộc nước A-Du-Đagrave (Ayodhyagrave) miền Trung-Ấn Trong khoảng thời gian bốn
thaacuteng cứ về đecircm thigrave ngagravei nghe Bồ-Taacutet thuyết phaacutep ban ngagravey lại đem những điều đatilde nghe
được tuyecircn giảng cho đại chuacuteng Vagrave cũng trong vograveng bốn thaacuteng Bồ Taacutet Di Lặc đatilde noacutei
xong năm bộ đại luận Du-Giagrave-Sư-Địa-Luận Đại-Thừa-Trang-Nghiecircm-Kinh-Luận
Thập-Địa-Kinh-Luận Trung-Biecircn-Phacircn-Biệt-Luận Kim-Cang-Baacutet-Nhatilde-Luận
Ngagravei Vocirc Trước cũng coacute nhiều trứ taacutec riecircng gacircy thagravenh hệ thống Phaacutep-Tướng Duy-thức-
học Nơi trung tacircm hoằng phaacutep của ngagravei lagrave hai nước A-Du-Đagrave vagrave Ma-Kiệt-Đagrave Ngagravei thọ
được 75 tuổi Theo Wikipedia Vocirc Trước (zh 無著 sa asaṅga nghĩa lagrave khocircng bị ocirc
nhiễm vướng mắc) cũng được dịch acircm lagrave A-tăng-giagrave (zh 阿僧伽) khoảng thế kỷ 4 lagrave
92
một Đại luận sư của Phật giaacuteo Ấn Độ người saacuteng lập Duy Thức Tocircng (sa vijntildeānavādin)
Sư khước từ quan điểm của Long Thụ (sa nāgārjuna) về tiacutenh Khocircng tuyệt đối vagrave thiết
lập giaacuteo phaacutep của migravenh dưới ảnh hưởng của Thuyết nhất thiết hữu bộ (sa sarvāstivādin)
Tương truyền Sư được Bồ Taacutet Di-lặc trực tiếp giaacuteo hoaacute Coacute một số luận sư cho rằng Di
Lặc nagravey lagrave một nhacircn vật lịch sử với tecircn Maitreyanatha (sa Maitreyanātha) Theo Bagrave-tẩu-
bagraven-đậu phaacutep sư truyện (zh 婆藪槃豆法師傳 tức lagrave Thế Thacircn truyện) của Chacircn Đế (sa
paramārtha) Sư sinh ra trong một gia đigravenh Bagrave-la-mocircn vagrave lagrave người anh cả Thế Thacircn (sa
vasubhandu) lagrave người em kế vagrave người em uacutet coacute tecircn Tỉ-lacircn-trigrave-bạt-bagrave (zh 比鄰持跋婆 sa
virintildecivatsa) Cả ba anh em đều tu học giaacuteo phaacutep của Thuyết nhất thiết hữu bộ
Tacircm Khocircng với khả năng saacuteng tạo vocirc tận Tiacutenh Khocircng của đạo học phương Đocircng dễ
dagraveng được so saacutenh với trường lượng tử của vật lyacute hạ nguyecircn tử lagrave cơ bản tạo ra vũ trụ vạn
vật Cũng như trường lượng tử Khocircng coacute thể sản sinh thiecircn higravenh xum la vạn trạng sắc
thể Tiacutenh Khocircng giữ vững đưa chuacuteng ra vagrave coacute khi thu hồi chuacuteng lại ndash coacute khocircng khocircng
coacute
Như bagravei thơ Hữu Khocircng của Thiền sư Từ Đạo Hạnh
ldquoTaacutec hữu trần sa hữu
Vi khocircng nhất thiết khocircng
Hữu khocircng như thủy nguyệt
Vật trước hữu khocircng khocircngrdquo
Phan Kế Biacutenh phoacuteng dịch
ldquoCoacute thigrave coacute tự may may
Khocircng thigrave cả thế gian nagravey cũng khocircng
Kigravea xem boacuteng nguyệt lograveng socircng
Ai hay khocircng coacute coacute khocircng lagrave gigraverdquo
Trong caacutec bagravei thuyết giảng (Upanishad) ta nghe Trong tĩnh lặng hatildey cầu khẩn Noacute Noacute
lagrave tất cả suối nguồn xuất phaacutet Noacute lagrave tất cả nơi chốn trở về Noacute lagrave tất cả trong đoacute ta thở
Trong Đạo của Vật Lyacute Capra viết Mọi dạng higravenh của tiacutenh Khocircng huyền biacute đoacute cũng như
caacutec hạt nhacircn chuacuteng khocircng tĩnh lặng vagrave bền vững magrave luocircn luocircn động vagrave biến dịch chuacuteng
sinh thagravenh vagrave hoại diệt trong một trograve nhảy muacutea khocircng nghỉ của vận hagravenh vagrave năng lượng
Cũng như thế giới hạ nguyecircn tử của nhagrave vật lyacute thế giới sắc thể của Đocircng Phương đạo học
lagrave một thế giới của lang thang luacircn hồi gồm liecircn tục những sống chết nối tiếp nhau Lagrave
sắc thể vocirc thường của Khocircng sự vật của thế gian nagravey khocircng hề coacute tự tiacutenh căn bản gigrave cả
Điều nagravey được necircu rotilde đặc biệt trong triết lyacute Phật giaacuteo lyacute thuyết nagravey phủ nhận sự hiện
hữu của một chất liệu vật chất vagrave nhấn mạnh rằng higravenh dung về một caacutei Ta (ngatilde) bất
biến caacutei ta đoacute lagrave kẻ thu lượm những kinh nghiệm khaacutec nhau higravenh dung đoacute chỉ lagrave ảo giaacutec
Phật giaacuteo hay so saacutenh ảo giaacutec về một tự thể vật chất vagrave một caacutei ngatilde caacute thể như những đợt
soacuteng trong đoacute sự vận động lecircn xuống của những hạt nước lagravem ta nghĩ rằng coacute một khối
nước di chuyển trecircn bề mặt đi từ chỗ nagravey đến chỗ kia Thật thuacute vị khi thấy rằng nhagrave vật
lyacute cũng dugraveng ẩn dụ tương tự để noacutei về ảo giaacutec tưởng rằng coacute một chất liệu do hạt di
chuyển sinh ra Hermann Weyl viết như sau Theo lyacute thuyết trường của vật chất thigrave một
93
hạt khối lượng - như một electron chẳng hạn - chỉ lagrave một phạm vi nhỏ của điện trường
trong đoacute đại lượng trường mang một trị số cực cao xem như năng lượng rất lớn của
trường tập trung vagraveo một khocircng gian rất nhỏ Một điểm nuacutet năng luợng như thế noacute khocircng
hề taacutech biệt với trường bọc xung quanh lan rộng ra ngoagravei xuyecircn qua khocircng gian trống
rỗng cũng như một đợt soacuteng lan ra trecircn mặt hồ Cho necircn caacutei tưởng như lagrave chất liệu duy
nhất magrave electron luocircn luocircn được cấu tạo necircn caacutei đoacute khocircng hề coacute Trong triết học Trung
Hoa yacute niệm về trường khocircng những được hagravem chứa trong Khocircng vagrave vocirc sắc magrave cả trong
khaacutei niệm Khiacute luacircn lưu từ caacutec huyệt đạo trong cơ thể Khaacutei niệm nagravey đoacuteng một vai trograve
quan trọng trong từng trường phaacutei của khoa học tự nhiecircn Trung Hoa vagrave trong trường phaacutei
Tacircn Khổng Giaacuteo
Nguyecircn tử (Paranamu) được hiểu như khocircng coacute Thực thể (Nissarira) Nhưng caacutec nhagrave
thocircng thaacutei lại xaacutec định bản chất của Nguyecircn tử qua việc phacircn taacutech Trọng khối của Vật thể
Tất nhiecircn Ngagravei Vocirc Trước khocircng chuacute yacute đến khoa Vật lyacute Ngagravei chỉ noacutei về Siecircu higravenh vagrave
Triết học ETHiều quan tacircm của Ngagravei lagrave bagravey tỏ rằng thế giới magrave mọi người cho lagrave Vật chất
thực ra khocircng coacute thật magrave chỉ lagrave một khaacutei niệm
Theo Albert Einstein ldquokhi được phacircn tiacutech đến cugraveng vũ trụ chẳng cograven được gọi lagrave vật
chất magrave chỉ lagrave những acircm ba rung chuyển hay những lagraven soacutengrdquo
Gần đacircy quan niệm của Ngagravei Vocirc Trước đatilde được triển khai trong cuốn ldquoKhuocircn Mẫu Toagraven
Kyacuterdquo (The Holographic Paradigm) của Ken Weiber vagrave cuốn ldquoPhaacutep Giới Như Huyễnrdquo
(The Holographic Universe) của Michael Talbot Michael Talbot cho rằng vũ trụ như
huyễn (The Hollographic Universe) vagrave Ken Welber chủ trương rằng vạn vật trong vũ trụ
chỉ lagrave những ảnh tượng (The Hollographic Paragdigm) Cả hai đều cugraveng đồng quan điểm
với Phật Giaacuteo lagrave vũ trụ vạn vật đều lagrave như huyễn như ảo
Bộ mặt thật của những hạt ảo nagravey đatilde được John Ellis trong thuyết tơ trời (STT) khaacutem phaacute
vagrave định nghĩa như sau
ldquoTrước đacircy những hạt cơ bản tức lagrave những điểm cực nhỏ khocircng tạo thagravenh được cấu truacutec
thật ra chỉ lagrave những bụng soacuteng vi tế như của cacircy đagraven đang rung di chuyển trong khocircng
trung Ta biết rằng khi ta gẫy một dacircy đagraven thigrave noacute sẽ rung theo những tần số khaacutec nhau
Vậy ta coacute thể higravenh dung caacutec loại hạt cơ bản trecircn dacircy tương ứng với caacutec bụng soacuteng khaacutec
nhau của dacircy đagraven đatilde rung được truyền đi giống với caacutec ldquonốt nhạcrdquo khaacutec nhau cugraveng
được gẫy trecircn một dacircy đagraven helliprdquo
Trước đacircy với cơ học lượng tử hạt được quan niệm lagrave một điểm thigrave khi chuyển động
trong khocircng gian noacute vạch thagravenh đường thẳng magrave ta coacute thể gọi lagrave ldquođường trờirdquo (World
line) ETHến nay thuyết STT hạt được giải thiacutech lagrave bụng soacuteng thigrave ta coacute thể tưởng tượng
đường đi của noacute tựa như caacutei đơm (lasso) chập chờn trong khocircng gian magrave ta gọi lagrave giatildei
ldquobuồm trờirdquo (World sheet) niệm một tư tưởng một yacute kiến
Cũng như Ngagravei Vocirc Trước đatilde noacutei Albert Einstein cho rằng Vật Chất chỉ lagrave Năng Lượng
qua cocircng thức E = mc2 Ocircng lagrave người hiểu rotilde thực tại của caacutec Lượng Tử (Hạt Ảo) necircn
ocircng đatilde quan niệm rằng chuacuteng chỉ lagrave những acircm ba rung động hay những lagraven soacuteng
94
Albert Einstein cũng cho rằng vũ trụ khi được phacircn taacutech đến cugraveng chẳng coacute gigrave lagrave vật chất
[sắc lagrave khocircng] magrave chỉ cograven lại những rung động (Vibrations) hay những Lagraven soacuteng
(Waves)
Sau đoacute một số đệ tử của ocircng đatilde necircu lecircn thuyết Siecircu Tơ Trời (Superstring) cho rằng
xuống đến bigravenh diện những Hạt Hạ Nguyecircn Tử (Subatomic particles hay Hạt Ảo) những
phacircn tử chỉ lagrave những bọt soacuteng những nốt nhạc rung lecircn của cung đagraven
Nhờ khaacutei niệm trường lượng tử necircn vật lyacute hiện đại tigravem ra được một cacircu trả lời bất ngờ
cho cacircu hỏi chưa được trả lời xưa liệu vật chất do những hạt nguyecircn tử bất phacircn cấu
thagravenh hay từ một thể liecircn tục sinh ra Trường lagrave một thể coacute mặt cugraveng luacutec khắp nơi trong
khocircng gian thế nhưng ở khiacutea cạnh hạt của noacute coacute một cơ cấu hạt phi liecircn tục Hai khaacutei
niệm tưởng chừng như macircu thuẫn đoacute được thống nhất với nhau vagrave được xem như hai khiacutea
cạnh của một thực tại duy nhất Như mọi lần khaacutec trong thuyết tương đối sự thống nhất
nagravey cũng thực hiện theo caacutech động hai khiacutea nagravey của vật chất chuyển hoacutea lẫn nhau liecircn
tục khocircng nghỉ Phật Giaacuteo diễn tả tiacutenh nhất thể động giữa Khocircng vagrave Sắc Sắc do Khocircng
tạo ra Sắc chiacutenh lagrave Khocircng Khocircng chiacutenh lagrave Sắc Sắc chẳng khaacutec Khocircng Khocircng chẳng
khaacutec Sắc Caacutei gigrave lagrave Sắc caacutei đoacute lagrave Khocircng Caacutei gigrave lagrave Khocircng caacutei đoacute lagrave Sắc
Lama Govinda noacutei Mối liecircn hệ giữa Sắc vagrave Khocircng khocircng thể được xem lagrave hai tigravenh trạng
loại bỏ lẫn nhau magrave chỉ lagrave hai khiacutea cạnh của một thực tại duy nhất noacute cugraveng hiện hữu vagrave
liecircn tục kết nối với nhau
ETHiều nagravey cũng giống như trong một loạt phim Star Trek nhagrave viết truyện phim đatilde necircu lecircn
giả thuyết về Vocirc Tuyến Truyền Vật (viễn tải lượng tữ tagraven higravenh teletransportation) như
sau Một phi hagravenh gia đứng vagraveo một vograveng trograven vagrave bấm vagraveo một caacutei maacutey giống như caacutei
cell phone thacircn higravenh của họ tan biến thagravenh vocirc vagraven vocirc số những điểm saacuteng ti vi (lượng
tử) Sang đến phi thuyền hay đến một địa điểm đatilde định những điểm saacuteng đoacute lại dần dần
chắp lại thagravenh higravenh của họ như cũ Điều nagravey đang được khoa học nghiecircn cứu vagrave đatilde aacutep
dụng vagraveo trong Information Technologymemory nhưng chưa aacutep dụng được cho du hagravenh
vượt thời gian trong vũ trụ
Trong bagravei Viễn Tải Lượng Tử Lyacute Thuyết Vagrave Thực Nghiệm Cư Sĩ Truyền Bigravenh kết luận
ldquoViễn tải lượng tử lagrave một phương thức di chuyển hữu hiệu trong khocircng gian vũ trụ Đoacute
cũng chiacutenh lagrave một phương thức di chuyển tacircm linh magrave chuacuteng sinh trong Tam Giới aacutep
dụng để đầu thai taacutei sinh hoặc hoacutea sinh trong bất cứ cotildei giới nagraveo tại bất cứ hagravenh tinh vagrave
hệ mặt trời nagraveo Khoa học cograven rất lacircu mới thực hiện được viễn tải lượng tử con người vagrave
đồ vật nhưng một số nhagrave đặc dị cocircng năng đatilde thực hiện được Trong thế kỷ 21 con người
đatilde thấy được khaacute rotilde con đường hợp nhất giữa khoa học vagrave tacircm linh đoacute tất yếu sẽ lagrave cứu
caacutenh cho tất cả mọi vấn đề của nhacircn loại hiện nayrdquo (Duy Lực Thiền Posted on
18082015 httpsduylucthienwordpresscom20150818vien-tai-luong-tu-ly-thuyet-
va-thuc-nghiem)
Theo Fo Guang Ta-tzu-tien 佛光大辭典 Fo Guang Ta-tzu-tien pien-hsiu wei-yuan-hui
佛光大辭典編修委員會 Taipei Fo-kuang chu-pan-she 1988 (Phật Quang Đại Từ
95
Điển Phật Quang Đại Từ Điển biecircn tu uỷ viecircn hội Đagravei Bắc Phật Quang xuất bản xatilde
1988) Tam giới bao gồm
1 Dục giới (欲 界 s p kāmaloka kāmadhātu bo `dod khams འདདཁམས `dod pa`i khams
འདདཔའཁམས) coacute Aacutei dục về giới tiacutenh vagrave những aacutei dục khaacutec
Trong dục giới coacute những loại hữu tigravenh sau
Địa ngục (zh 地獄 naraka)
Ngạ quỷ (zh 餓鬼 sa preta)
Suacutec sinh (畜生 sa paśu)
Loagravei người (人世 sa nāra)
A-tu-la (阿修羅 asura)
Saacuteu cotildei Thiecircn ở cotildei dục (lục dục thiecircn 六欲天)
Tứ thiecircn vương (zh 四天王 sa cāturmahārājika)
Đao lợi (忉利) hay Tam thập tam thiecircn (三十三天 sa trayastriṃśa)
Dạ-ma (夜摩 sa yāmadeva) hoặc Tu-dạ-ma thiecircn (須夜摩天 sa suyāma)
Đacircu-suất thiecircn (兜率天 sa tuṣita)
Hoaacute lạc thiecircn (化樂天 sa nirmāṇarati)
Tha hoaacute tự tại thiecircn (他化自在天 sa paranirmitavaśavarti)
2 Sắc giới (zh 色界 sa rūpaloka rūpadhātu bo gzugs khams གཟགསཁམས) caacutec vị ở đacircy
thuộc nam tiacutenh nhưng đatilde chấm dứt mọi dục tiacutenh ăn uống nhưng cograven coacute khoaacutei lạc Đacircy lagrave
thế giới của caacutec thiecircn nhacircn trong cotildei Thiền (sa dhyāna) Hagravenh giả tu tập thiền định coacute thể
taacutei sinh trong cotildei sắc Sắc giới gồm bốn cotildei mỗi cotildei lại được chia lagravem nhiều cotildei thiecircn
khaacutec nhau
Sơ thiền thiecircn (zh 初禪天) với ba cotildei thiecircn sau
Phạm thacircn thiecircn (zh 梵身天 sa brahmakāyika)
Phạm phụ thiecircn (zh 梵輔天 sa brahmapurohita)
Đại phạm thiecircn (大梵天 sa mahābrahmā)
Coacute hệ thống ghi thecircm cotildei thiecircn thứ tư của Sơ thiền thiecircn lagrave Phạm chuacuteng thiecircn (zh
梵眾天 sa brahmaparśadya)
Nhị thiền thiecircn (二禪天) với ba cotildei sau
Thiểu quang thiecircn (少光天 sa parīttābha)
Vocirc lượng quang thiecircn (無量光天 sa apramāṇābha)
Cực quang tịnh thiecircn (極光淨天 sa abhāsvara cựu dịch lagrave Quang acircm thiecircn 光音
天)
Tam thiền thiecircn (三禪天) bao gồm
96
Thiểu tịnh thiecircn (少淨天 sa parīttaśubha)
Vocirc lượng tịnh thiecircn (無量淨天 sa apramāṇaśubha)
Biến tịnh thiecircn (遍淨天 sa śubhakṛtsna)
Tứ thiền thiecircn (四禪天) gồm coacute
Vocirc vacircn thiecircn (無雲天 sa anabhraka)
Phuacutec sinh thiecircn (福生天 sa puṇyaprasava)
Quảng quả thiecircn (廣果天 sa bṛhatphala)
Vocirc tưởng thiecircn (無想天 sa asāṃjntildeika)
Vocirc phiền thiecircn (無煩 天 sa avṛha)
Vocirc nhiệt thiecircn (無熱 天 sa atapa)
Thiện kiến thiecircn (善見天 sa sudarśana)
Sắc cứu kiacutenh thiecircn (色究竟天 sa akaniṣṭha)
Hoagrave acircm thiecircn (和音天 sa aghaniṣṭha)
Đại tự tại thiecircn (大自在天 sa mahāmaheśvara)
Coacute saacutech xếp Vocirc tưởng thiecircn Vocirc phiền thiecircn Vocirc nhiệt thiecircn Thiện kiến thiecircn Sắc
cứu kiacutenh thiecircn Hoagrave acircm thiecircn dưới tecircn Tịnh phạm thiecircn (淨梵天) khocircng thuộc về
Tứ thiền thiecircn
3 Vocirc sắc giới (無色界 sa arūpaloka arūpadhātu bo gzugs med khams གཟགསམདཁམས
gzugs med kyi khams གཟགསམདཀཁམས) thế giới nagravey được tạo dựng thuần tuyacute bằng tacircm thức
vagrave gồm Bốn xứ (sa arūpasamādhi) Vocirc sắc giới gồm
Khocircng vocirc biecircn xứ (zh 空無邊處 sa ākāśanantyāyatana)
Thức vocirc biecircn xứ (zh 識無邊處 sa vijntildeānanantyāyatana)
Vocirc sở hữu xứ (zh 無所有處 sa ākiṃcanyāyatana)
Phi tưởng phi phi tưởng xứ (zh 非想非非想處 sa naivasaṃjntildeā-
nāsaṃjntildeāyatana)
Hagravenh giả tu học Tứ thiền baacutet định coacute thể taacutei sinh vagraveo bốn xứ nagravey
Trong cuốn ldquoThe Tao of Physicsrdquo (ETHạo củaVật Lyacute) trang 181 Fritjiof Capra đatilde viết
rằng những đaacutem macircy khinh khiacute xoay trograven cocirc đọng thagravenh những ngocirci sao trong khi những
đaacutem macircy khaacutec phoacuteng ra những vật thể quay trograven higravenh trocircn ốc vagrave cocirc đọng lại thagravenh những
hagravenh tinh chạy chung quanh caacutec ngocirci sao Kinh Phật cũng dạy rằng những phong luacircn
khi xoay trograven đatilde tạo necircn sơn hagrave đại địa (xin xem bagravei Quang Minh)
Trước đacircy người ta cứ tưởng nguyecircn tử (atom) lagrave đơn vị cuối cugraveng cấu tạo vật chất Rồi
gần đacircy Murray Gell-Mann lại cả quyết rằng Quarks (hạt ảo) lagrave những viecircn gạch cuối
cugraveng cấu tạo vật chất
Nhưng Nguyecircn Lượng Cơ Học đatilde chứng minh rằng xuống đến latildenh vực hạt ảo caacutec phacircn
tử (Particle) vừa lagrave Hạt (ParticleMatter) khi được quan saacutet vừa lagrave Soacuteng (WaveMind) khi
97
khocircng quan saacutet Nhưng Phật Giaacuteo giải thiacutech hiện tượng nagravey một caacutech cao siecircu hơn ndash thấy
noacute Sắc Khocircng như vậy vigrave khocircng coacute người quan saacutet lẫn vật quan saacutet Thực tại Như thị tri
kiến Phật Giaacuteo đatilde biết rằng chuacuteng ta khocircng bao giờ tigravem cầu được thực tại cuối cugraveng của
sự vật vigrave những sự vật magrave ta thấy chỉ lagrave những lsquotổng tướng ảnh tượngrsquo (ảo ảnh) được kết
hợp bởi vocirc vagraven vocirc số những lượng tử cực vi noacute xuất hiện trong biecircn giới giữa Vật
(Matter) vagrave Tacircm (Mind)
Điều nagravey cho biết caacutec khoa học gia coacute tigravem cầu đến vocirc lượng kiếp cũng khocircng thể khaacutem
phaacute ra được những lượng tự nguyecircn thủy xacircy dựng vũ trụ vigrave những caacutei vocirc danh vocirc tự nagravey
noacute vocirc thỉ vocirc chung vocirc sanh vocirc diệt bất khả tư nghị Cagraveng đi sacircu vagraveo thế giới lượng tử
(Hạt tử Hạt ảo) chuacuteng ta cagraveng thấy chuacuteng xuất hiện kỳ kỳ quaacutei quaacutei magrave Albert Einstein
gọi lagrave ldquoSpooky action at a distancerdquo sinh sinh diệt diệt hư hư thực thực chẳng khaacutec gigrave
những taacutec động ma quaacutei nhigraven từ xa chập chờn hiện ra như điện biến mất như ảnh trong
khỏanh khắc Thế giới lượng tử lagrave thế giới của ảo ảnh của huyền biacute khocircng nắm bắt
được ndash magrave kinh Phật gọi lagrave Chacircn Khocircng Diệu Hữu magrave trong đoacute tất cả caacutei Coacute do ở caacutei
Khocircng magrave ra vagrave caacutei Khocircng lại từ caacutei Coacute magrave thagravenh
Kinh ETHại Baacutet Niết Bagraven trong đoacute Phật dạy chẳng coacute Niết Bagraven gigrave hết Nguyecircn văn ldquoCoacute lagrave
noacutei Niết Bagraven thiệt chẳng coacute chứ Phật vigrave thế gian magrave noacutei coacute Như người đời thiệt khocircng
coacute con magrave noacutei lagrave coacute con thiệt khocircng đạo magrave noacutei coacute đạordquo (Quyển 1 Phẩm Phạm Hạnh
trang 647)
Trong bagravei noacutei về ldquoNgũ Thời Thuyết Phaacuteprdquo của Phật Phật noacutei ldquoCoacuterdquo ldquoKhocircngrdquo lagrave tugravey thời
gian vagrave khocircng gian vagrave từ hoagraven cảnh lẫn tugravey căn tiacutenh của mỗi chuacuteng sinh magrave noacutei ETHạo
Phật lagrave đạo bất biến bất biến magrave tugravey duyecircn cũng như nước tugravey duyecircn để trở thagravenh thể
lỏng thể hơi vagrave thể đặc rồi ngược lại từ đặc tiacutenh thagravenh thể lotildeng rồi thigrave thể hơi Khi chuacuteng
sinh cố ngoan cố chấp ldquoCoacuterdquo dữ quaacute Phật phải noacutei ldquoKhocircngrdquo vagrave ngược lại khi chuacuteng sinh
cố quyết tacircm chấp ldquoKhocircngrdquo cũng dữ quaacute Phật phải noacutei ldquoCoacuterdquo Ngagravei noacutei ldquoCoacuterdquo ldquoKhocircngrdquo lagrave
để đối trị caacutei bịnh chấp trước quaacute nặng của chuacuteng sinh vagrave hagraveng Nhị thừa ldquoPhagravem phu chấp
coacute Nhị Thừa muội Khocircngrdquo Cũng như lương y tacircm lyacute gia khi thấy bệnh nhacircn bị lecircn
cơn sốt aacutei dục thigrave cho phương caacutech giải nhiệt dục cấp thời hay luacutec bệnh nhacircn bị lạnh catildem
dục thigrave cho vagraveo ngồi trong lograve lửa kiacutech thiacutech dục vậy Coacute nghĩa lagrave khi chuacuteng sinh cố
ngoan cố chấp ldquoCoacute dụcrdquo dữ quaacute Phật phải noacutei ldquoKhocircng dụcrdquo vagrave ngược lại khi chuacuteng sinh
cố quyết tacircm chấp ldquoKhocircng dụcrdquo cũng dữ quaacute Phật phải noacutei ldquoCoacute dụcrdquo Caacutei nagravey gọi lagrave
muốn caacutei nagravey cho caacutei khaacutec cầu bất đắc khổ dục vigrave Khocircng ưa của nagraveo bị Coacute của đoacute
Nếu biết dugraveng triacute tuệ Phật để phacircn tiacutech bản tiacutenh của tacircm thức (mind) gồm coacute những thagravenh
phần gigrave từ đacircu coacute thigrave coacute thể nắm bắt được kiểm soaacutet được vagrave nhất lagrave hệ thống hoaacute được
những hạt ảo quaacutei đatilden nagravey Cho necircn Phật Giaacuteo tuy coacute nhiều sắc thaacutei khoa học vagrave triacute tuệ
vẫn tiềm tagraveng nhiều huyền biacute vagrave mầu nhiệm chưa được dễ dagraveng giải thiacutech thiacutech hợp Bởi
những biacute ẩn vagrave huyền diệu đoacute khocircng thể nghĩ bagraven khiến những đầu oacutec phagravem phu tầm
thường khocircng thể hiểu được Caacutei tuyệt vời của đạo Phật lagrave nếu chưa hiểu Phaacutep điển thigrave
khocircng necircn vội vatilde tin tưởng một caacutei mugrave quaacuteng magrave phải tự tigravem hiểu rồi kiểm chứng vagrave thực
nghiệm trước khi tự tin rồi thigrave tu tập nếu coacute duyecircn phận với Phật Phaacutep
98
12 Tacircm Phật Triacute Đạo
Vũ trụ coacute tất cả đều chuacuteng ta mong muốn vigrave tất cả ở trong vũ trụ nếu ta biết yecircu cầu thigrave sẽ
được Nếu chuacuteng ta ngộ được ldquoLấy nuacutei Tu Di bỏ vagraveo trong hạt cải lấy nước bốn biển đổ
vagraveo chacircn locircngrdquo trong Kinh Duy Ma phẩm Bất Tư Nghigrave hay ldquoTrong mỗi nguyecircn tử từ caacutec
giới của vũ trụ coacute tồn tại một biển khổng lồ caacutec hệ thống thế giớirdquo trong Kinh ETHại
Phương Quảng Hoa Nghiecircm của Phật Giaacuteo Đại Thừa thigrave chuacuteng ta coacute thể thacircu toacutem gọn vũ
trụ trong tuacutei cagraven khocircn Khi thấy được vũ trụ ở trong một siecircu nguyecircn tử vagrave thacircu được noacute
trong tuacutei cagraven khocircn thigrave chuacuteng ta đatilde ở ngoagravei vograveng cương toả của cỏi ta bagrave ngoagravei những vũ
trụ (multiverses multi-universes) ngoagravei tacircm vagrave ngoagravei cả Tri Kiến Phật
Chữ lsquongoagravei tacircmrsquo magrave tocirci dugraveng ở đacircy khaacutec nghĩa với ldquoTacircm khocircng ở trong ta khocircng ở ngoagravei
ta magrave ta ở trong tacircmrdquo như đatilde diễn tatilde trong bagravei Lograveng Bồ Đề magrave tocirci đatilde viết trước đacircy
lsquoNgoagravei tacircmrsquo nagravey cograven thacircm diệu hơn nữa đoacute lagrave khi magrave chuacuteng ta khocircng ở trong tacircm khocircng
ở trong tri kiến phật thigrave sẽ quaacuten được nhiều vũ trụ (tacircm triacute hay tri kiến phật) thacircu nhỏ lại
như một hạ nguyecircn tử trong tuacutei cagraven khocircn
Trugraveng hợp ngẫu nhiecircn trong Tắc số 34 Triacute khocircng phải lagrave đạo (Triacute bất thị đạo) Thoại nagravey
coacute cheacutep trong Nam Tuyền Ngữ Lục vagrave Tổ Đường Lục quyển 16 chương noacutei về Nam
Tuyền 智不是道
Bản tắc Hogravea Thượng Nam Tuyền noacutei rằng Tacircm khocircng phải lagrave Phật triacute khocircng phải lagrave
đạo
Bigravenh Xướng
Vocirc Mocircn noacutei rằng Caacutei ocircng Nam Tuyền nagravey vigrave giagrave nua lẩm cẩm thagravenh ra hết cograven biết hổ
thẹn hay sao chứ Tưởng mở caacutei mồm thối hoăng ra taacuten được một cacircu gigrave teacute ra chỉ lagravem
cho người ta thấy caacutei sỉ nhục trong nhagrave migravenh (Yacute Vocirc Mocircn Chỉ muốn noacutei lagrave nhagrave tu thiền
đatilde bagravey tỏ bản latildenh của migravenh chứ khocircng hẳn coacute yacute miệt thị) Noacutei lagrave noacutei vậy chứ caacutei bọn biết
migravenh chịu ơn Nam Tuyền khocircng được mấy ai đacircu
Begraven coacute bagravei tụng
Thiecircn tinh nhật đầu[] xuất
Vũ hạ địa thượng thấp
Tận tigravenh đocirc thuyết liễu
Chỉ khủng tiacuten bất cập[]
天 睛 日 頭 出
雨 下 地 上 濕
盡 情 都 說 了
只 恐 信 不 及
(Trời quang mặt nhật lộ
Mưa xuống đất đượm nhuần
Giatildei bagravey lograveng đatilde cạn
Chỉ sợ người phacircn vacircn)
99
[] Nhật mặt trời ldquoĐầurdquo lagrave tiếng trợ từ [] Tiacuten bất cập phản nghĩa của ldquoTiacuten đắc cậprdquo
Lược dịch lời bagraven của Giaacuteo sư Akizuki Ryocircmin Thocircng thường phải noacutei Tacircm ấy lagrave Phật
triacute ấy lagrave đạo Triacute hiểu ở đacircy lagrave triacute tuệ baacutet nhatilde Thế nhưng Thiền sư Nam Tuyền Phổ
Nguyện đatilde phủ định cả hai Vagrave đoacute lagrave trọng điểm của cocircng aacuten
Matilde Tổ dạy ldquoTức tacircm tức Phậtrdquo vagrave cugraveng luacutec ldquoBigravenh thường tacircm thị đạordquo Nam Tuyền
muốn răn dạy học trograve chớ hiểu lầm về lời dạy nagravey necircn mới phaacutet ngocircn như thế Cả hai cacircu
noacutei của Matilde Tổ vốn được truyền tụng sacircu rộng như hai thiền ngữ coacute giaacute trị cao Đạt được
tacircm cảnh thấy trong nội dung cacircu noacutei lagrave một điều hết sức hay tuy nhiecircn phần đocircng mọi
người đều chỉ bắt chước lặp đi lặp lại lời noacutei của bậc đại sư magrave khocircng chịu thực hagravenh gigrave
cả vigrave hiểu lầm rằng ldquocứ để y nguyecircn như thế nagravey lagrave tốtrdquo Do đoacute cacircu noacutei của Nam Tuyền
cảnh giaacutec họ về thaacutei độ đoacute Thiền sư Nyoe (Như Hội) ở chugravea Tocircji (Đocircng Tự Kyocircto) coacute
lần noacutei ldquoTacircm khocircng phải lagrave Phật Triacute khocircng phải lagrave đạo Kiếm mất đatilde lacircu rồi Cograven khắc
dấu thuyền saordquo Người đi thuyền để rơi mất kiếm dưới nước nghĩ rằng nếu đaacutenh dấu
ngay trecircn mạn thuyền thigrave sau coacute thể tigravem lại kiếm dễ dagraveng Nagraveo ngờ thuyền cứ tiếp tục trocirci
đi chứ nagraveo đứng một chỗrdquo Vagrave ocircng dặn chớ coacute bao giờ nhầm lẫn như người đi thuyền
Toacutem lại phải chăng cocircng aacuten coacute thể được giải thiacutech theo caacutech sau đacircy Latildeo Sư Suzuki
Daisetsu (Linh Mộc Đại Chuyết 1870-1966) coacute đưa ra caacutech hiểu ldquotức phirdquo bằng mệnh đề
ldquoA tức phi A thị danh Ardquo (A lagrave phi A do đoacute coacute tecircn lagrave A ldquoTacircmrdquo cũng như ldquotriacuterdquo khocircng lagrave
một khẳng định đơn thuần noacute lagrave một khẳng định qua trung gian của phủ định Do đoacute
ldquotacircmrdquo khocircng phải lagrave ldquoPhật Tacircmrdquo đối với ldquochuacuteng sinh tacircmrdquo vagrave ldquotriacuterdquo khocircng phải lagrave ldquophacircn
biệt triacuterdquo so với ldquovocirc phacircn biệt triacuterdquo Tacircm tacircm bất dị (Phật tacircm vagrave chuacuteng sinh tacircm vốn khocircng
khaacutec nhau) Phacircn biệt vagrave vocirc phacircn biệt cugraveng coacute trong một hơi thở (nhất tức) Nhưng khocircng
chỉ coacute tư trưởng như thế magrave đủ cograven phải đem cocircng aacuten ra thể nghiệm lấy mới được
Tương tự như trong Logic of Quantum Negation Tru Huy Le MSEE August 10th 2014
ldquoA khocircng phải lagrave A cho necircn noacute lagrave Ardquo ldquoThis white paper research attempts to make a
graspable of the lsquologic of negationrsquo in the Diamond Sutra with the logical and
mathematical proof of perspectives This lsquologicrsquo is also called the ldquologic of notrdquo It is
stated in a propositional form ldquoA is not A therefore it is Ardquo Since this formulation is
contradictory paradoxical nonsense in light of Aristotelianrsquos logic
My best example of Diamond Sutrarsquos Logic of Negation using lsquothe Other Sidersquo of river
bank famous Zen story that Irsquove mathematically proved below is ldquothe other side (A) is
not the other side (A) Therefore it is the other side (A)
Consequently in order to properly grasp this concept the ordinary people must not only
shift their perspective from the dualistic egoistic stance to a non-dualistic emptiness of
emptiness but also detach and not cling to non-egoistic self stancerdquo
Trong truyện Hogravea Thượng Nam Tuyền nhacircn coacute tăng đến hỏi Thầy cograven phaacutep nagraveo chưa
truyền cho người đời khocircng
100
Begraven trả lời Coacute chứ
Luacutec đoacute tăng lại tiếp Daacutem hỏi phaacutep đoacute lagrave phaacutep nagraveo
Nam Tuyền đaacutep Chẳng phải tacircm chẳng phải Phật chẳng phải vật
Vật aacutem chỉ chuacuteng sinh chứ khocircng phải đồ vật Theo Đại Tạng Kinh 9 ndash 465 hạ vật hay
chuacuteng sinh yacute noacutei những ldquokẻ coacute thể mecirc lầmrdquo
Dạy phaacutep nagravey cho kẽ vocirc minh ngu muội chỉ hại họ lẫn hại migravenh Cho necircn coacute bagravei kệ
Đinh ninh tổn quacircn đức
Vocirc ngocircn chacircn hữu cocircng
Nhiệm tugraveng thương hải biến
Chung bất vị quacircn thocircng
叮 嚀 損 君 德
無 言 真 有 功
任 從 滄 海 變
終 不 為 君 通
(Tận tụy giảng hao đức
Im lời mới coacute cocircng
Mai dugrave đời dacircu biển
Cũng đeacuteo maacutech cho ocircng)
Đinh ninh tức lagravem gigrave với cả tấm lograveng Ở đacircy yacute noacutei tận tụy rao giảng Cacircu ldquoĐinh ninh
tổn quacircn đứcrdquo coacute trong Cổ Tocircn Tuacutec Ngữ Lục quyển 19 lược từ Đagravem Chacircu Đạo Ngocirc
Chacircn Hogravea Thượng Ngữ Yếu (xem Vạn Tập Tạng 118-405 thượng) Thương hải
biến vi tang điền (đời bể dacircu thay đổi lớn)
Những bagravei thơ dưới đacircy của những thiền sư Việt Nam tổ tiecircn của chuacuteng ta đatilde phản
ảnh chacircn lyacute của Phật Giaacuteo Tocirci đatilde cố tigravenh sắp xếp cho thuận dograveng thuận yacute như lsquosocircng
nagravey đacircy chảy một dograveng thocirci từ đầu tới cuối chờ người cuối socircngrsquo
Be wise
Wise persons donrsquot realize the Way
Those who realize the Way are all foolish
Be a guest lay straight stretch your legs
donrsquot mind what truth and untruth are
Tinh Khong ( ndash 1170)
Người triacute khocircng ngộ đạo
Ngộ đạo tức kẻ ngu
Khaacutech nằm thẳng duỗi chacircn
Nagraveo biết ngụy vagrave chơn
101
(Triacute nhacircn vocirc ngộ đạo
Ngộ đạo tức ngu nhacircn
Thacircn cước cao ngọa khaacutech
Hề thức ngụy kiecircm chacircn)
Thiền Sư Tịnh Khocircng ( - 1170)
(Bản dịch Hogravea Thượng Thanh Từ)
Người triacute ngộ khocircng Đạo
Kẻ ngu khocircng Đạo ngộ
Lữ khaacutech tạm nghỉ chacircn
Lo chi giả với thật
(Lecirc Huy Trứ phoacuteng dịch)
Illusions
All things in this world of illusion are all illusions
Meditating in this world of illusion is all illusion
Donrsquot cling to both kinds of illusions thus you destroy all illusions
Hien Quang ( ndash 1221)
Phaacutep huyễn đều lagrave huyễn
Tu huyễn đều lagrave huyễn
Hai huyễn đều chẳng nhận
Tức lagrave trừ caacutec huyễn
(Huyễn phaacutep giai thị huyễn
Huyễn tu giai thị huyễn
Nhị huyễn giai bất tức
Tức thị trừ chư huyễn)
Thiền Sư Hiện Quang ( - 1221)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Phaacutep huyễn
Thiền huyễn
Nhị huyễn
Khocircng huyễn
Huyễn Phaacutep
Huyễn Thiền
Huyễn Nhị
Huyễn Khocircng
102
(Lecirc Huy Trứ phoacuteng dịch)
Huyễn
Xưa nay khocircng xứ sở
Xứ sở lagrave chacircn tocircng
Chacircn tocircng như thế huyễn
Huyễn coacute lagrave khocircng khocircng
(Bản lai vocirc xứ sở
Xứ sở thị chacircn tocircng
Chacircn tocircng như thị huyễn
Huyễn hữu tức khocircng khocircng)
Trưởng Latildeo Định Hương ( - 1051)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Illusory
Originally there is no place [for the six senses dwelling]
Any place is true dharma
True dharma is thus illusory
Illusory existence is not nothing
Định Hương ( - 1051)
Vocirc sở
Vocirc trụ
Như huyễn
Như Khocircng
(Lecirc Huy Trứ phoacuteng dịch)
All Phenomena
All phenomena are unborn
All phenomena are undying
If you see that constantly
all Buddhas are before your eyes constantly
Tran Nhan Tong (1258 ndash 1308)
Vạn Phaacutep
103
Tất cả phaacutep chẳng sanh
Tất cả phaacutep chẳng diệt
Nếu hay hiểu như thế
Chư Phật thường hiện tiền
(Nhất thiết phaacutep bất sanh
Nhất thiết phaacutep bất diệt
Nhược năng như thị giải
Chư Phật thường hiện tiền )
Sơ Tổ Phaacutei Truacutec Lacircm Trần Nhacircn Tocircng (1258 - 1308)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Bất Sanh
Bất Diệt
Kiến Taacutenh
Thagravenh Phật
(Lecirc Huy Trứ phoacuteng dịch)
Nothing Attainable
All things are formless
unborn undying
Thus there is nothing attainable
Thus truly the Buddha spoke
Hai Quynh (1728 ndash 1811)
Vocirc Sở Đắc
Caacutec phaacutep khocircng tướng
Chẳng sanh chẳng diệt
Bởi khocircng chỗ được
Lagrave thật Phật noacutei
(Chư phaacutep khocircng tướng
Bất sanh bất diệt
Dĩ vocirc sở đắc
Thị chacircn Phật thuyết)
Noacutei xong Sư ngồi yecircn lặng thị tịch
Thiền Sư Hải Quyacutenh hiệu Từ Phong (1728 - 1811)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
104
Tacircm Ấn (mind seal) của chư Phật [cũng như vũ trụ THL] khocircng coacute lừa dối trograven đồng
thaacutei hư khocircng thiếu khocircng dư khocircng đi khocircng lại khocircng được khocircng mất chẳng một
chẳng khaacutec chẳng thường chẳng đoạn vốn khocircng coacute chỗ sanh cũng khocircng coacute chỗ diệt
cũng chẳng xa ligravea magrave chẳng phải chẳng xa ligravea Vigrave đối với vọng duyecircn magrave giả lập tecircn ấy
thocirci (Tỳ-Ni-Đa-Lưu-Chi (Vinitaruci) ( - 594) - Bản dịch HT Thanh Từ)
The Mind Seal The mind seal of Buddhas is unfeigned encompassing the universe
neither deficient nor excessive neither going nor coming neither gaining nor losing
neither one nor difference neither infinite nor finite having nowhere to arise or vanish
and neither far apart nor close by It is grudgingly named like that just only for
comparison with unreal circumstances (Vinitaruci [ ndash 594])
Phaacutep tức lagrave taacutenh Phật tức lagrave tacircm Taacutenh nagraveo chẳng phải lagrave phaacutep Tacircm nagraveo chẳng phải lagrave
Phật Tức tacircm tức Phật tức tacircm tức phaacutep Phaacutep vốn chẳng phải phaacutep phaacutep tức lagrave tacircm
Tacircm vốn chẳng phải tacircm tacircm tức lagrave Phật (Thiền Sư Phaacutep Loa [1284 ndash 1330] Bản dịch
HT Thanh Từ)
Reality is the essence Buddha is the mind What essence is not reality What mind is not
Buddha Mind is Buddha Mind is reality Originally reality is not reality reality is just
mind Originally mind is not mind mind is just Buddha (Phap Loa [1284 ndash 1330])
Muốn cần thấy Phật cứ nhận nơi chuacuteng sanh chỉ vigrave chuacuteng sanh mecirc khocircng tự biết coacute Phật
chớ Phật đacircu coacute lagravem mecirc chuacuteng sanh
Thiền Sư Hương Hải (1628 - 1715) thuyết Ngộ được tự taacutenh của migravenh thigrave chuacuteng sanh lagrave
Phật mecirc tự taacutenh của migravenh thigrave Phật lagrave chuacuteng sanh Giữ được tự taacutenh của migravenh bigravenh đẳng
thigrave chuacuteng sanh lagrave Phật để tự taacutenh migravenh gian hiểm thigrave Phật lagrave chuacuteng sanh Tacircm ta sẵn coacute
Phật cograven tigravem Phật nơi nagraveo
Necircn kinh noacutei ldquoTacircm sanh thigrave caacutec phaacutep sanh tacircm diệt thigrave caacutec phaacutep diệtrdquo
Phagravem phu tức lagrave Phật phiền natildeo tức lagrave bồ-đề Niệm trước mecirc lagrave phagravem phu niệm sau giaacutec
lagrave Phật Niệm trước chấp cảnh lagrave phiền natildeo niệm sau ly cảnh lagrave bồ-đề
Thạnh Suy
Thacircn như boacuteng chớp coacute rồi khocircng
Cacircy cỏ xuacircn tươi thu đượm hồng
Mặc cuộc thạnh suy khocircng sợ hatildei
Thạnh suy như cỏ hạt sương Đocircng
(Thacircn như điện ảnh hữu hoagraven vocirc
Vạn mộc xuacircn vinh thu hựu khocirc
Nhậm vận thạnh suy vocirc bố uacutey
Thạnh suy như lộ thảo đầu phocirc)
Thiền Sư Vạn Hạnh ( - 1018)
105
(Bản dịch HT Thanh Từ)
The Rise and Decline
Human body is like a lightning flash appearing then disappearing
All trees bloom in the spring then decay in the autumn
Live accordingly with the rise and decline and have no fear
The rise and decline ndash just like a drop of dew on a blade of grass
Vạn Hạnh ( - 1018)
Cuối cugraveng lagrave lời nhắn đầy tiecircn tri của Thiền Sư Phaacutep Loa (1284 - 1330) cho hậu duệ sau
40 năm tha hương
Lời Nhắn
Muocircn duyecircn cắt đứt một thacircn nhagraven
Hơn bốn mươi năm giấc mộng tragraveng
Nhắn bảo mọi người thocirci chớ hỏi
Becircn kia trăng gioacute rộng thecircnh thang
(Vạn duyecircn tagravei đoạn nhất thacircn nhagraven
Tứ thập dư niecircn mộng huyễn gian
Tracircn trọng chư nhơn hưu taacute vấn
Na biecircn phong nguyệt caacutenh man khoan)
Thiền Sư Phaacutep Loa (1284 - 1330)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Message
The ten thousand attachments are cut this one body is at ease
Living over forty years I see life is just a long dream
My message to all is that donrsquot ask anymore
The other side is the infinity ndash with moon and winds
Phaacutep Loa (1284 - 1330)
Thiền Sư Liễu Quaacuten tặng những cụ sẽ đang vagrave đatilde trecircn lsquo7 boacutersquo trecircn đường về nhagrave
Về Nhagrave
Hơn bảy mươi năm ở cotildei nagravey
Khocircng khocircng sắc sắc thảy dung thocircng
Hocircm nay nguyện matilden về quecirc cũ
Nagraveo phải bocircn ba hỏi Tổ tocircng
106
(Thất thập dư niecircn thế giới trung
Khocircng khocircng sắc sắc diệc dung thocircng
Kim triecircu nguyện matilden hoagraven gia lyacute
Hagrave tất bocircn man vấn tổ tocircng)
Thiền Sư Liễu Quaacuten ( - 1743)
(Bản dịch HT Thanh Từ)
Đời lagrave một giấc mộng dagravei dugrave thức hay tỉnh chẳng khaacutec biệt Necircn cảm thấy rằng migravenh
đang taacutei sinh trong từng khoảnh khắc từng hơi thở mỗi buổi saacuteng thức dậy sau giấc mộng
dagravei Rồi thigrave hatildey quan saacutet xem migravenh thực sự lagrave ai trong số gần hagraveng 7 tỷ người nay sở
mai trụ trong vũ trụ Hatildey quaacuten niệm thở vagraveo vagrave thở ra dịu dagraveng quan saacutet vận hagravenh của
tacircm Phoacuteng taacutec nhạc lsquoTacircm lagrave taacutenh tưởng như khocircng magrave như coacute Taacutenh lagrave Tacircm tưởng như
coacute magrave như khocircng Rồi Tacircm chợt bugraveng lecircn như lửa chaacutey Taacutenh lagrave một tiếng theacutet hư vocircrsquo
13 Đức Phật qua caacutei nhigraven của caacutec khoa học gia vagrave
những vĩ nhacircn nổi tiếng
Nhacircn caacutech vĩ đại của ETHức Phật
ETHức Phật lagrave hiện thacircn của tất cả caacutec đức hạnh magrave Ngagravei thuyết giảng Trong thagravenh quả
của suốt 45 năm dagravei hoằng phaacutep Ngagravei đatilde chuyển tất cả những lời noacutei của Ngagravei thagravenh
hagravenh động khocircng nơi nagraveo Ngagravei buocircng thả caacutei yếu đuối của con người hay dục vọng
thấp hegraven Luacircn lyacute đạo đức căn bản của đức Phật lagrave toagraven hảo nhất magrave thế giới chưa bao
giờ biết đến [Giaacuteo sư Max Miller Học giả người ETHức]
Khocircng một lời thocirc bạo nagraveo được thấy thốt ra từ nơi Đức Phật trong cơn tức giận chưa
từng coacute một lời thocirc bạo được thấy trecircn mocirci đức Phật kể cả trong luacutec tigravenh cờ [Tiến Sĩ S
Radhakrishnan]
ETHiều đaacuteng chuacute yacute nhất nơi đức Phật lagrave sự kết hợp gần như độc nhất của một đầu oacutec khoa
học trầm tĩnh vagrave thiện cảm sacircu xa của lograveng từ tacircm Thế giới ngagravey nay ngagravey cagraveng hướng
về đức Phật vigrave Ngagravei lagrave người duy nhất tiecircu biểu cho lương tacircm của nhacircn loại [Moni
Bagghee ETHức Phật Của Chuacuteng Ta]
Caacutec bạn thấy rotilde Ngagravei lagrave một nhacircn vật đơn giản chacircn thagravenh đơn độc một migravenh tự lực
phấn đấu cho aacutenh saacuteng một nhacircn vật sống chứ khocircng phải lagrave thần kỳ tocirci cảm thấy coacute
một Người đoacute lagrave Ngagravei Ngagravei đatilde gửi bức thocircng điệp cho nhacircn loại hoagraven vũ Coacute nhiều tư
tưởng tuyệt diệu hiện đại của chuacuteng ta rất gần gũi tương đồng với thocircng điệp của Ngagravei
tất cả những đau khổ bất matilden trong cuộc sống theo Ngagravei dạy lagrave do lograveng iacutech kỷ Lograveng
iacutech kỷ coacute ba dạng - Một lagrave tham vọng thỏa matilden cảm giaacutec - Hai lagrave tham vọng muốn bất
tử - Ba lagrave tham vọng thagravenh cocircng vagrave trần tục Con người trước khi coacute thể trở necircn thanh
tịnh người đoacute phải ngưng sống theo giaacutec quan hoặc cho riecircng chiacutenh migravenh
Rồi con người đoacute mới trở thagravenh một bậc đại nhacircn ETHức Phật qua nhiều ngocircn ngữ khaacutec
nhau năm trăm năm trước Chuacutea Christ đatilde dạy con người đức tiacutenh vị tha Trong một số
107
chiều hướng Ngagravei rất gần gũi với chuacuteng ta hơn vagrave đaacutep ứng được nhu cầu của chuacuteng ta
ETHức Phật cũng tỏ ra saacuteng suốt hơn Chuacutea Christ trong sự quan tacircm phục vụ con người vagrave
iacutet mơ hồ đối với vấn đề trường tồn bất tử của kiếp nhacircn sinh [HG Wells]
Tocirci cagraveng ngagravey cagraveng cảm thấy đức Thiacutech Ca Macircu Ni gần gủi nhất trong tiacutenh caacutech vagrave ảnh
hưởng của Ngagravei Ngagravei lagrave ETHường lối lagrave Chacircn lyacute vagrave lagrave Lẽ sống [Giaacutem mục Milman]
Triacute tuệ siecircu việt của Đức Phật
Bagravei thơ phổ nhạc của Tagore (do chiacutenh ocircng phổ nhạc) bắt đầu bằng cacircu Vạn tuế đức
Thế Tocircn đatilde thagravenh cocircng loại bỏ lỗi lầm đen tối (của mọi người) Giaacuteo sư Krishna
Kripalani taacutec giả bộ tiểu sử bằng Anh Ngữ được xem lagrave xaacutec thực nhất của Tagore viết lagrave
Tagore vocirc cugraveng kiecircu ngạo suốt đời ocircng chưa hề quỳ lạy một người hay higravenh tượng nagraveo
vậy magrave khi đến Bồ đề đạo tragraveng Buddha Gaya thấy bức tượng của Thiacutech Ca ocircng sụp
xuống lạy đatildenh lễ Cũng chiacutenh Tagore đatilde viết về migravenh Tocirci lagrave một đệ tử của ETHức Phật
quy y vigrave triacute tuệ của Ngagravei Thế nhưng mỗi khi tocirci đến những nơi coacute xaacute lợi của Ngagravei tocirci
vocirc cugraveng xuacutec động vigrave cảm thấy được gần gũi Ngagravei (Triacutech trong saacutech Samalochana
1888) Khi xa higravenh tượng đức Phật khocircng cograven bồi hồi xuacutec động nhagrave thơ vagrave triết gia trở
lại với lyacute triacute thuần tuacutey viết trong saacutech Buddha amp Buddhism (ETHức Phật vagrave ETHạo Phật
1927) ETHạo Phật lagrave sức mạnh tinh thần đầu tiecircn trong lịch sử loagravei người đatilde liecircn kết
được bao nhiecircu nogravei giống xa caacutech nhau bằng muocircn nghigraven socircng nuacutei bằng tiếng noacutei vagrave
phong tục bằng nếp checircnh lệch giữa trigravenh độ văn minh Sức mạnh liecircn kết nagravey khocircng
phải lagrave mối giao liecircn thương matildei khocircng phải lagrave thagravenh trigrave đế quốc hay lagrave điều hiếu kỳ
khoa học lại cagraveng khocircng phải lagrave nổi khaacutet vọng tigravem đất mới để di cư Sức mạnh liecircn kết
nagravey thuần tuacutey lagrave tinh thần cố gắng bất vụ lợi giuacutep con người đạt tới cứu caacutenh tận cugraveng
của migravenh (Tagore Buddha amp Buddhism đatilde dẫn)
Figure 13 Tagore amp Einstein tại Đức năm 1930
Lần đầu tiecircn trong lịch sử thế giới đức Phật tuyecircn bố sự giải thoaacutet mỗi con người coacute
thể đạt được do chiacutenh bản thacircn migravenh trong đời sống của migravenh trecircn thế giới magrave khocircng
cần đến sự giuacutep đỡ của Thượng đế hay thaacutenh thần nagraveo Ngagravei nhấn mạnh về giaacuteo lyacute như
lograveng tự tin thanh tịnh nhatilde nhặn giaacutec ngộ an lạc vagrave lograveng thương yecircu nhacircn loại Ngagravei
cũng nhấn mạnh đến sự cần thiết của kiến thức vigrave khocircng coacute triacute tuệ thigrave siecircu linh nội tacircm
khocircng xacircm nhập trong đời sống của Ngagravei được [Giaacuteo Sư Eliot Phật giaacuteo vagrave Ấn ETHộ
giaacuteo]
108
ETHức Phật khocircng chỉ nhận thức được sự thực tối cao Ngagravei cograven biểu lộ kiến thức cao cả
của Ngagravei kiến thức cao hơn tất cả kiến thức của caacutec Thần linh vagrave Người Kiến thức
của Ngagravei rất rotilde ragraveng vagrave độc lập khocircng liecircn can gigrave đến thần thoại vagrave hoang đường Tuy
nhiecircn nơi đacircy lại cograven cho thấy một higravenh thức vững vagraveng tự noacute biểu lộ được một caacutech
rotilde ragraveng vagrave hiển nhiecircn để cho con người coacute thể theo Ngagravei Vigrave lyacute do đoacute đức Phật khocircng
đogravei hỏi phải tin nhưng hứa hẹn kiến thức [George Grimm Giaacuteo Lyacute của đức Phật]
Lần đầu tiecircn trong lịch sử loagravei người đức Phật khuyến dụ khẩn cầu vagrave kecircu gọi con
người khocircng necircn lagravem hại một sanh mạng khocircng necircn dacircng lời cầu nguyện lời ca tụng
hay hy sinh (sanh mạng) cho caacutec Thần linh Với tất cả tagravei hugraveng biện trong sự thuyết
giảng của Ngagravei đấng Vocirc Thượng Sư coacute lần hugraveng hồn tuyecircn bố lagrave Thần linh noacutei cho
đuacuteng cũng cần đến sự giải thoaacutet cho chiacutenh họ [Giaacuteo Sư Rhys Dadis]
Dường như người thanh niecircn bất diệt hiền lagravenh ngồi khoanh chacircn trecircn hoa sen thanh
tịnh với bagraven tay phải dơ lecircn như khuyecircn nhủ như trả lời Nếu con muốn thoaacutet khỏi sự
đau khổ vagrave sợ hatildei con hatildey luyện tập triacute tuệ vagrave từ bi [Anatole France]
Nếu một vấn đề nagraveo đoacute cần được đề ra vấn đề đoacute phải được giải quyết trong hagravei hogravea vagrave
dacircn chủ theo đường lối dạy bảo của đức Phật [Tổng thống Nehru]
Cống hiến của Đức Phật với nhacircn loại
Trong thế giới giocircng tố vagrave xung đột hận thugrave vagrave bạo lực thocircng diệp của đức Phật saacuteng
choacutei như vầng thaacutei dương rực rỡ Coacute lẽ khocircng bao giờ thocircng diệp của Ngagravei lại thiết yếu
hơn như trong thời đại của thế giới bom nguyecircn tử khinh khiacute ngagravey nay Hai ngagraven năm
trăm năm qua đatilde tăng thecircm sanh khiacute vagrave chacircn lyacute của thocircng điệp nagravey Chuacuteng ta hatildey nhớ
lại bức thocircng điệp bất diệt nagravey vagrave hatildey cố gắng thi triển tư tưởng vagrave hagravenh động của
chuacuteng ta trong aacutenh saacuteng giaacuteo lyacute của Ngagravei Coacute thể chuacuteng ta phải bigravenh thản đương đầu cả
đến với những khủng khiếp của thời đại nguyecircn tử vagrave goacutep phần nhỏ trong việc khuyến
khiacutech nghĩ đuacuteng (Chaacutenh tư duy) vagrave hagravenh động đuacuteng (Chaacutenh nghiệp) [Tổng thống Ấn
Độ Nehru]
Trecircn quả địa cầu nagravey Ngagravei đem yacute nghĩa những chacircn lyacute giaacute trị trường cữu vagrave thuacutec đẩy
đạo đức tiến bộ khocircng chỉ cho riecircng Ấn độ magrave cho cả nhacircn loại ETHức Phật lagrave một nhagrave
đạo đức vĩ đại kỳ tagravei chưa từng thấy coacute trecircn hoagraven vũ [Albert Schweizer một nhagrave latildenh
đạo triết học Tacircy Phương]
Sự thanh tịnh của tacircm linh vagrave lograveng thương yecircu tất cả sinh vật đatilde được dạy dỗ bởi đức
Phật Ngagravei khocircng noacutei đến tội lỗi magrave chỉ noacutei đến vocirc minh vagrave điecircn cuồng coacute thể chữa khỏi
bởi giaacutec ngộ vagrave lograveng thiện cảm [Tiến Sĩ Radhakrisnan ETHức Phật Cồ ETHagravem]
ETHức Phật khocircng phải lagrave của riecircng người Phật Tử Ngagravei lagrave của toagraven thể nhacircn loại Giaacuteo lyacute
của Ngagravei thocircng dụng cho tất cả mọi người Tất cả caacutec tocircn giaacuteo khai saacuteng sau Ngagravei đều
đatilde mượn rất nhiều caacutec tư tưởng hay của Ngagravei [Một học giả Hồi Giaacuteo]
109
Khi chuacuteng ta đọc những bagravei thuyết giảng của đức Phật chuacuteng ta cảm kiacutech bởi tinh thần
hợp lyacute của Ngagravei Con đường đạo đức của Ngagravei ngay trong quan điểm đầu tiecircn lagrave một
quan điểm thuần lyacute Ngagravei cố gắng queacutet sạch tất cả những magraveng nhện giăng mắc lagravem ảnh
hưởng đến caacutei nhigraven vagrave định mệnh của nhacircn loại [Tiến Sĩ SRadhakrisnan ETHức Phật Cồ
ETHagravem]
ETHức Phật lagrave người cha nhigraven thấy đagraven con đang vui chơi trong ngọn lửa thế tục nguy
hiểm Ngagravei dugraveng mọi phương tiện để cứu caacutec con ra khỏi ngocirci nhagrave lửa vagrave hướng dẫn
chuacuteng đến nơi an lạc của Niết bagraven [Giaacuteo sư Lakshimi Narasu Tinh Hoa Của Phật Giaacuteo]
Giaacuteo phaacutep của Đức Phật
ETHọc một chuacutet về Phật Giaacuteo lagrave đatilde biết rằng hai ngagraven năm trăm trước đacircy người Phật Tử
đatilde hiểu rotilde xa hơn vagrave đatilde được thừa nhận về những vấn đề tacircm lyacute hiện đại của chuacuteng ta
Họ đatilde nghiecircn cứu những vấn đề nagravey từ lacircu vagrave đatilde tigravem thấy cacircu trả lời [Tiến Sĩ Graham
Howe]
Phật Giaacuteo chưa bao giờ eacutep ai theo dugrave dưới higravenh thức nagraveo - hoặc eacutep buộc yacute tưởng vagrave
niềm tin đối với người khocircng thiacutech hoặc bằng bất cứ một sự tacircng bốc nagraveo bằng lừa gạt
hay ve vatilden hầu đoạt được thắng lợi để gia nhập vagraveo quan điểm riecircng tư của migravenh
Những nhagrave truyền giaacuteo của đạo Phật khocircng bao giờ thi đua để dagravenh người quy nạp vagraveo
ETHạo như nơi chợ buacutea [Tiến sĩ G P Malasekara]
Chỉ noacutei về Phật giaacuteo thocirci ta coacute thể xaacutec nhận lagrave tocircn giaacuteo nagravey thoaacutet khỏi tất cả cuồng tiacuten
Phật giaacuteo nhằm tạo trong mỗi caacute nhacircn một sự chuyển hoacutea nội tacircm bằng caacutech tự chiến
thắng lấy migravenh Nhờ đến sức mạnh vagrave tiền bạc hay cả đến sự chinh phục để taacutec động
mọi người vagraveo đạo thigrave sao ETHức Phật chỉ rotilde một con đường giải thoaacutet duy nhất để cho
caacute nhacircn tự quyết định nếu muốn theo tocircn giaacuteo nagravey [Giaacuteo Sư Lakshmi Nasaru Tinh Hoa
của Phật giaacuteo]
Khocircng thể cho rằng Phật Giaacuteo bị suy yếu ngay hiện tại vigrave Phật giaacuteo bắt nguồn trecircn
những nguyecircn tắc cố định chưa bao giờ bị sửa đổi [Gertrude Garatt]
Mặc dugrave người ta coacute thể được thu huacutet từ nguyecircn thủy bởi sự khoaacuteng đạt của tocircn giaacuteo nagravey
nhưng người ta chỉ coacute thể taacuten dương giaacute trị thực sự của Phật giaacuteo khi người ta phaacuten xeacutet
kết quả tạo ra của tocircn giaacuteo nagravey thocircng qua đời sống của chiacutenh migravenh từ ngagravey nagravey qua
ngagravey khaacutec [Tiến Sĩ Edward Conze Một học Giả Phật giaacuteo Tacircy Phương]
Phật Giaacuteo lagrave một tocircn giaacuteo tự giaacutec iacutet lễ nghi Một hagravenh động được thực thi với chiacutenh sự
suy tư thigrave tự noacute đatilde điều kiện hoacutea để khocircng cograven lagrave một nghi lễ Phật giaacuteo nhigraven bề ngoagravei
coacute vẻ nhiều nghi lễ nhưng thực ra khocircng phải như vậy [Tiến sĩ WFJayasuriya Tacircm lyacute
vagrave Triết lyacute Phật giaacuteo]
Lagrave Phật tử hay khocircng phải lagrave Phật tử tocirci đatilde quan saacutet mọi hệ thống của caacutec tocircn giaacuteo trecircn
thế giới tocirci đatilde khaacutem phaacute ra khocircng một tocircn giaacuteo nagraveo coacute thể vượt qua được về phương
110
diện vẻ đẹp vagrave sự quaacuten triệt Baacutet Chaacutenh Đạo vagrave Tứ Diệu Đế của đức Phật Tocirci rất matilden
nguyện đem ứng dụng cuộc đời tocirci theo con đường đoacute [Giaacuteo sư Rhys Davids]
Trecircn những giải đất mecircnh mocircng của thế giới vận mệnh nhacircn loại vẫn cograven tồn tại Rất
coacute thể trong sự tiếp xuacutec với khoa học Tacircy phương vagrave cảm hứng bởi tinh thần lịch sử
giaacuteo lyacute căn bản của ETHức Cồ ETHagravem được phục hưng vagrave thuần khiết coacute thể chiếm một vị
triacute phần lớn trong hướng đi của vận mệnh nhacircn loại [HGWell]
Lyacute thuyết của Phật phaacutep vẫn đứng vững ngagravey nay khocircng bị ảnh hưởng bởi tiến trigravenh của
thời gian vagrave sự tăng trưởng kiến thức vẫn giữ nguyecircn như luacutec ban đầu bầy tỏ Dugrave cho
kiến thức khoa học tăng tiến đến thế nagraveo trecircn chacircn trời triacute oacutec của con người trong phạm
vi Giaacuteo Phaacutep (Dhamma) cũng vẫn coacute chỗ để thừa nhận vagrave đồng hoacutea caacutec khaacutem phaacute xa
hơn nữa Về phương diện thu huacutet của lyacute thuyết nầy khocircng dựa vagraveo caacutec khaacutei niệm giới
hạn của caacutec tư tưởng sơ khai về phương diện khả năng cũng khocircng bị lệ thuộc vagraveo
những phủ định của tư tưởng [Francis Story Phật giaacuteo Một Tocircn Giaacuteo Thế Giới]
Phật giaacuteo lagrave một phương thức lagravem sao để đạt được lợi lạc cao nhất từ cuộc sống Phật
Giaacuteo lagrave một tocircn giaacuteo của triacute tuệ magrave ở đấy kiến thức vagrave thocircng minh chiếm ưu thế ETHức
Phật khocircng thuyết giảng để thacircu nạp tiacuten đồ magrave lagrave để soi saacuteng người nghe [Một Văn
Hagraveo Tacircy Phương]
Ngoagravei ra cograven rất nhiều nhagrave triacute thức nổi tiếng trecircn thế giới đatilde hết lời ca ngợi Phật Giaacuteo noacutei
chung vagrave đức Phật noacutei riecircng qua vagravei taacutec phẩm kiecircm nhượng dưới đacircy
1 Vận mệnh nhacircn loại Trecircn những giải đất mecircnh mocircng của thế giới vận mệnh của
nhacircn loại vẫn cograven tồn tại Rất coacute thể trong sự tiếp xuacutec với khoa học Tacircy phương vagrave được
cảm hứng bởi tinh thần lịch sử giaacuteo lyacute căn bản của đức Cồ ETHagravem được phục hưng thuần
khiết coacute thể chiếm một vị triacute lớn trong chiều hướng của vận mệnh nhacircn loạirdquo ndash H G
Well (trang 95)
Nguyecircn văn ldquoHuman destiny Over great areas of the world is still survives It is
possible that in contact with Western science and inspired by the spirit of history the
originated teaching of Gotama revived and purified may yet play a large part in the
direction of human destinyrdquo ndash HGWell (trang 94)
2 Khoa học chấm dứt chỗ Phật Giaacuteo bắt đầu Khoa học khocircng thể đua ra sự đoan
chắc Nhưng Phật Giaacuteo coacute thể đaacutep ứng sự thaacutech đố của Nguyecircn tử necircn kiến thức siecircu
phagravem của Phật Giaacuteo bắt đầu ở chỗ kết thuacutec của khoa học ETHoacute lagrave một điều rotilde ragraveng cho
những ai nghiecircn cứu Phật Giaacuteo Vigrave vậy nhờ Thiền định Phật Giaacuteo nhũng Phần tử
cấu tạo Nguyecircn tủ đatilde được nhigraven vagrave cảm thấyhelliprdquo ndash Egerton C Baptist ldquoSupreme
Science of the Buddhardquo (trang 117)
Nguyecircn văn ldquoBuddhism begins where science ends Science can give no assurance
herein But Buddhism can meet the Atomic Challenge because the supramundante
knowledge of Buddhism begins where science leaves off And this is clear enough to
anyone who has made a study of Buddhism For through Buddhism Meditation the
111
atomic constituents making up matter have been see and felthelliprdquo ndash Egerton C Baptist
ldquoSupreme Science of the Buddhardquo (trang 116)
3 Phật Giaacuteo vagrave khoa học hiện đại Tocirci đatilde thường noacutei vagrave tocirci sẽ noacutei matildei noacutei nữa giữa
Phật Giaacuteo vagrave Khoa học hiện đại coacute quan hệ tinh thần khắn khiacutetrdquo ndash Sir Edwin Arnold
(trang 115)
Nguyecircn văn ldquoBuddhism and modern science I often said and I shall say again and
again that between Buddhism and modern science there exists a close intellectual bondrdquo
ndash Sir Edwin Arnold (trang 115)
4 Văn hoacutea thế giới Phật Giaacuteo đatilde mang lại sự tiến bộ cho thế giới văn minh vagrave văn hoacutea
chiacutenh đaacuteng nhiều hơn lagrave bất cứ ảnh hưởng nagraveo khaacutec trong lịch sử của nhacircn loại ndash HG
Well (trang 99)
Nguyecircn văn ldquoWorld Culture Buddhism has done more for the advance of world
civilization and true culture than any other influence in the chronicles of mankindrdquo ndash HG
Wells (trang 98)
5 ldquoTocircn giaacuteo của con người Phật Giaacuteo sẽ trường tồn như mặt trời vagrave mặt trăng vagrave loagravei
người hiện hữu trecircn mặt đất do đoacute Phật Giaacuteo lagrave tocircn giaacuteo của con người của nhacircn loại
cũng như của tất cảrdquo ndash Bandaranaike Cựu Thủ Tướng Tiacutech Lan (trang 65)
Nguyecircn văn ldquoReligion of Man Buddhism will last as long as the sun and moon the
human race exists upon the earth for its religion of man of humanity as a wholerdquo ndash
Bandaranaike Former Prime Minister of Sri Lanka (trang 65)
6 ldquoDharma (Giaacuteo phaacutep) lagrave Quy luật Tất cả lời dạy của đức Phật coacute thể toacutem tắt trong
một quy luật (Phaacutep) Quy luật nagravey lagrave lẽ thật khocircng những hiện hữu trong tacircm con người
magrave cograven tồn tại trong vũ trụ Tất cả trong vũ trụ đều lagrave sự hiển lộ của Phaacutep (Dharma) Quy
luật của thiecircn nhiecircn magrave caacutec khoa học gia hiện đại đatilde khaacutem phaacute đều lagrave biểu hiệu của Phaacutep
Khi mặt trăng mọc vagrave lặn lagrave vigrave Phaacutep Phaacutep lagrave qui luật của vũ trụ khiến mọi vật taacutec động
theo những đường lối đatilde được khoa Vật lyacute Hoacutea học ETHộng vật học Thực vật học vagrave
Thiecircn văn học nghiecircn cứu Phaacutep hiện hữu trong vũ trụ cũng như trong tacircm con
người Nếu con người sống đuacuteng với Phaacutep thigrave sẽ thoaacutet khỏi khổ đau vagrave đạt đến Niết
bagravenrdquo ndash Thượng tọa Mahinda (trang 81)
Nguyecircn văn ldquoDharma is the Law All the teachings of the Buddha can be summed in
one word lsquoDharmarsquo This law is righteouness exists not only in a manrsquos heart but it
exists in the universe also All the universe is an embodiment of reveleation of
Dharma The law of nature which modern science have discovered are revelations
of Dharma
If the Moon rises and sets it is because of Dharma for Dharma is that law residing in the
universe that makes matter act in the ways studied in physics chemistry zoology botany
112
and astromy Dharma exists in the universe just as Dharma exists in the heart of man If
man will live by Dharma he will escape misery and attain Nibbanardquo ndash Ven A Mahinda
(trang 80)
7 ldquoSự ngược đatildei Trong những tocircn giaacuteo vĩ đại của lịch sử tocirci thiacutech Phật Giaacuteo nhất lagrave
những dạng thức thưở ban đầu vigrave tocircn giaacuteo nagravey coacute iacutet yếu tố ngược đatildei nhấtrdquo ndash Bertrand
Russell (trang 81)
Nguyecircn văn ldquoPersecution Of the great religion of history I prefer Buddhism especially
in its nearest forms because it has the smallest element of persecutionrdquo ndash Bertrand
Russell (trang 80)
8 ldquoĐạo Phật Vagrave Khoa HọcrdquoTaacutec giả nhiều người viết ndash biecircn tập B Alan Wallace
NXB Columbia University 2003 ISBN 0-231-12334-5 Việt dịch Kan ndash Phần mở đầu
Xoacutea Đi Ngăn Caacutech B Alan Wallace viết
Một taacutec phẩm bagraven về đạo Phật vagrave khoa học được ấn hagravenh dựa trecircn tiền giả định lagrave hai chủ
thể nagravey coacute thể được đề cập một caacutech tương xứng đồng thời mối tương giao giữa một becircn
lagrave đạo phaacutep vagrave sự hagravenh trigrave đạo Phật với một becircn lagrave liacute thuyết khoa học vagrave phương phaacutep suy
luận sẽ mang lại kết quả tốt đẹp Tuy vậy vẫn coacute nhiều bất đồng từ ngoại cảnh với tiền
giả định trecircn necircn tocirci sẽ mở đầu taacutec phẩm nagravey bằng caacutech trigravenh bagravey vagravei quan điểm phản đối
việc gheacutep đocirci đạo Phật với khoa học cugraveng hồi đaacutep của tocirci cho vấn đề nagravey Quan điểm đầu
tiecircn cho rằng tocircn giaacuteo taacutech biệt với khoa học chủ điểm của đocirci becircn phần lớn loại trừ nhau
vigrave thế coacute rất iacutet nếu khocircng muốn noacutei lagrave chẳng coacute gigrave để hai becircn coacute thể bagraven luận cả Tocirci sẽ
đaacutep lại khẳng định trecircn bằng caacutech trước hết lagrave phacircn tiacutech xem đạo Phật coacute phải lagrave một tocircn
giaacuteo hiểu theo khaacutei niệm của phương Tacircy cho từ nagravey hay khocircng sau đoacute tocirci sẽ trigravenh bagravey
một số yếu tố trong đạo Phật đaacuteng được coi lagrave coacute tiacutenh khoa học Kế đến tocirci sẽ phacircn biệt
giữa bản thacircn caacutei khoa học kiểu độc đoaacuten với caacutei giaacuteo điều trừu tượng thuộc duy vật luận
khoa học magrave người ta vẫn hay lẫn lộn giữa hai yếu tố nagravey Tiếp theo tocirci đề cập đến phecirc
bigravenh của những người khởi xướng thuyết hậu hiện đại cho lagrave đạo Phật vagrave khoa học mang
vốn văn hoacutea riecircng biệt necircn căn bản khocircng thể so saacutenh hai thực thể nagravey Sau cugraveng tocirci sẽ
trigravenh bagravey đề nghị cho caacutech tiếp cận coacute tiacutenh đối thoại trong nghiecircn cứu đạo Phật cũng như
khoa học giuacutep lagravem phong phuacute thecircm mỗi becircn đồng thời từ từ mở rộng hiểu biết của chuacuteng
ta cả trecircn phương diện chủ thể lẫn khaacutech thể của giới tự nhiecircn
Toacutem lại tocirci xin triacutech lời noacutei của cố Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc ldquoFritjof Capra xuất bản
cuốn Đạo của Vật Lyacute (The Tao of Physics) Cuốn nagravey tức thời nổi tiếng cả hai giới khoa
học vagrave bigravenh dacircn đều taacuten thưởng cuốn saacutech nagravey Phản ứng trecircn thật ra cũng dễ hiểu vigrave coacute
thể noacutei đacircy lagrave lần đầu tiecircn một vật-lyacute-gia đatilde viết một caacutech bigravenh dacircn dễ hiểu để đưa ra vagrave
so saacutenh khaacute nhiều những sự giống nhau giữa những quan niệm mới của khoa vật- lyacute-học
caacutec hạt nhỏ vagrave triết lyacute tocircn giaacuteo Đocircng Phương đặc biệt nhất lagrave Đạo Phật Sau đoacute Gary
Zukav xuất bản cuốn Điệu Vũ Của Caacutec Thầy Vật-Lyacute (The Dancing of Wu-Li Masters)
vagrave Michael Talbot cuốn Huyền Nhiệm học vagrave Vật-Lyacute Mới (Mysticism and the New
Physics) Hai cuốn nagravey viết theo đường hướng giống như của Capra nhưng khocircng coacute gigrave
đặc biệt hơn vagrave cũng khocircng nổi tiếng bằng cuốn The Tao of Physics
113
Coacute một điểm chung trong cả ba cuốn saacutech necircu trecircn muốn giải thiacutech một số hiện tượng
trong ngagravenh Vật- Lyacute caacutec hạt nhỏ ở mức năng lượng cao (high energy particle physics)
caacutec khoa học gia phải nhờ vagraveo những quan niệm xa xưa của caacutec tocircn giaacuteo Đocircng Phương
nhất lagrave Đạo Phật Noacutei caacutech khaacutec triết lyacute Phật-Giaacuteo đatilde giuacutep caacutec khoa học gia giải quyết
được một số khoacute khăn trong ngagravenh vật- lyacute mới Trong khi đoacute gần đacircy một số phật-tử coacute
lẽ coacute mặc cảm trước những hagraveo quang tiến bộ của khoa học vật chất lại theo con đường
ngược lại tigravem caacutech dugraveng khoa học để chứng minh một số quan niệm trong Phật Giaacuteo
cho rằng như vậy lagrave để lagravem tăng uy tiacuten của Phật Giaacuteo Tocirci cho rằng đấy lagrave một hagravenh động
ngược chiềurdquo (Những Đặc Tiacutenh Khoa Học Trong Phật Giaacuteo Trần Chung Ngọc)
14 Caacutec Bồ Taacutet khocircng lịch sử phỏng vấn Đức Phật
Trong những chương trecircn tocirci đatilde đưa ra vagravei nhacircn chứng lịch sử nổi danh noacutei về Đức Phật
qua những gigrave họ tự học hỏi được qua kinh điển hay những tư nghị trecircn học đường baacuteo
chiacute thocircng tin Chương nagravey triacutech trong Kinh Viecircn Giaacutec đatilde được kể lại vagrave giảng giải của
caacutec bật thiện tri thức với tầm nhigraven quan trọng hơn vigrave từ kim khẩu của Đức Thế Tocircn Ngagravei
đatilde trả lời trực tiếp cho những cacircu hỏi của caacutec Bồ Taacutet khocircng lịch sử caacutec bật Bồ Taacutet nagravey
khocircng ở trecircn cỏi nhacircn sinh nagravey nhưng họ ở trong những cotildei khaacutec magrave mắt phagravem nhacircn
khocircng thấy được Đức Phật vagrave caacutec Bồ Taacutet đatilde teleportation vagraveo trong Viecircn Giaacutec để noacutei
viecircn giaacutec Kinh nagravey khocircng phải đơn giản dễ hiểu cho đa số chuacuteng ta tuy nhiecircn tocirci xin
toacutem lược vagrave triacutech giảng thecircm với cố gắng đơn giản nhất Kinh Viecircn Giaacutec nagravey miecircu tả
thực tại liecircn quan tới bồ taacutet đạo vagrave vũ trụ quan trong khi đoacute Kinh Hoa Nghiecircm diễn tả vũ
trụ theo khuynh hướng trừu tượng vi mocirc lẫn vĩ mocirc rất iacutech lợi cho những cocircng trigravenh
nghiecircn cứu vagrave khaacutem khaacute của khoa học hiện đại
Bagraven về vạn vật vũ trụ như huyễn như mộng trong chương II Kinh Viecircn Giaacutec Bồ Taacutet
Phổ Hiền thưa hỏi Phật Vigrave nghe Phật noacutei thacircn tacircm đều huyễn hết necircn sanh nghi ldquoPhật
noacutei thacircn huyễn tacircm huyễn thigrave ai tu Nếu khocircng tu thigrave cam chịu ở matildei trong sanh tử sao rdquo
Bởi vigrave coacute nhiều người nghĩ thacircn huyễn tacircm huyễn cảnh huyễn vũ trụ ảo huyễn thiện aacutec
huyễn nhacircn quả huyễn vagrave nhacircn duyecircn cũng đều huyễn vậy thigrave cho tất cả lagrave huyễn tuốt
luocircn chớ tu lagravem chi cho mệt xaacutec Sở dĩ chuacuteng ta ngagravey đecircm cầu vigrave cograven tưởng thấy đacircy lagrave
sanh tử kia lagrave Niết Bagraven đacircy lagrave phiền natildeo kia lagrave Bồ Đề Vậy nếu tất cả vũ trụ lagrave hư huyễn
thigrave chuacuteng ta cầu lagravem chi nữa Cacircu trả lời Thật đuacuteng như vậy nếu ngộ được như vậy
Tuy nhiecircn những bật giaacutec ngộ chư Bồ Taacutet khocircng hỏi cacircu hỏi vocirc minh đoacute Vigrave Bồ Taacutet vagrave
Phật nhigraven thực tại qua ngũ nhatilden quang minh trong khi đoacute phagravem phu nhigraven vạn vật vũ trụ
qua con mắt ngũ uẩn vagrave tacircm vocirc minh Đối với bậc thượng căn đốn ngộ bằng trực giaacutec
Baacutet Nhatilde caacutec Ngagravei nhận ra caacutec phaacutep đều huyễn tức thigrave ligravea huyễn magrave khocircng kinh qua thứ
lớp tu tập Ligravea caacutec phaacutep huyễn nhưng khocircng sanh tacircm trecircn noacute ngay đoacute lagrave giaacutec chứ khocircng
theo cấp bậc (Tri huyễn tức ly bất taacutec phương tiện Ly huyễn tức giaacutec diệc vocirc tiệm thứ)
Khi biết rotilde ragraveng caacutec phaacutep magrave nội tacircm vẫn bất động đacircy lagrave caacutei Biết của tự taacutenh Biết
huyễn tức ligravea huyễn ligravea huyễn lagrave liền Giaacutec
Mấy yacute nghĩ khi đọc Thơ Tugrave Bagravei Tu đạo trang 77 lagravem trong tugrave của Hogravea Thượng Thiacutech
Quảng Độ Thi Vũ viết Với văn phong hồn nhiecircn giản dị nhưng hagravem dưỡng trọn vẹn
yếu tiacutenh đương xứ tiện thị - Yathā-bhucirctam - trong kinh văn Baacutet Nhatilde Đọc như nghe một
hiền nhacircn chuyện vatilden vui cười song nghĩ sacircu thecircm khaacutec chi một bagravei kệ truyền phaacutep
114
Bao năm học đạo với tu trigrave
Tiacutenh lại ngagravey nay biết được gigrave
Được coacute một điều khocircng gigrave được
Biết cugraveng caacutei lyacute chẳng biết chi
Đi đứng nằm ngồi thường khocircng khaacutec
Uống ăn ngủ nghỉ vẫn như ri
Ma nghe nhếch meacutep cười mai mỉa
Thế thigrave tu đạo để lagravem chi
Tocirci cười khigrave Để như ri
(Hogravea Thượng Thiacutech Quảng Độ)
Chỉ khi nagraveo hagravenh giả Để như ri ở trong trạng thaacutei vocirc tacircm hoặc trong Như Huyễn tam
muội mới hoagraven toagraven quaacuten triệt lyacute Như Huyễn Chiacutenh Như Huyễn tam muội lagrave phương
tiện thugrave thắng để hagravenh giả trực nhận bản tacircm Do đoacute tu lagrave phải kheacuteo ở trong Huyễn magrave
nhận ra Như từ đoacute phaacutet khởi đại nguyện Như huyễn vận dụng thacircn tacircm Như huyễn thi
thiết mọi phương tiện Như huyễn độ tận chuacuteng sanh Như huyễn Vagrave cuối cugraveng thagravenh
Phật Như huyễn an truacute trong Niết bagraven Như huyễn Tiến thecircm một bước hagravenh giả necircn tự
hỏi rằng ldquoThacircn tacircm cảnh đều lagrave phaacutep huyễn vậy caacutec phaacutep huyễn nagravey lấy gigrave lagravem chỗ sở
quyrdquo Magrave thế gian đatilde huyễn mộng thigrave Niết Bagraven thật coacute được sao Chỗ sở quy ấy lagrave bản
tacircm chacircn thật bất sanh bất diệt của bản lai diện mục Bản tacircm ấy lagrave tự thể của mọi huyễn
thacircn huyễn tacircm vagrave huyễn cảnh necircn caacutec phaacutep tuy huyễn magrave vẫn ở trong Như taacutenh
Đối với chuacuteng sanh căn cơ bậc trung vagrave hạ Đức Phật từ bi lập bagravey phương tiện tiệm thứ
phaacute hết lớp nagravey đến lớp khaacutec cho đến tận cugraveng gốc rễ chấp trước của chuacuteng sanh Saacuteu căn
lagrave huyễn saacuteu trần lagrave huyễn thức tacircm phacircn biệt cũng lagrave huyễn necircn phải xa ligravea đacircy lagrave giai
đoạn thứ nhất Đến caacutei tacircm biết về sự xa ligravea nagravey vẫn lagrave huyễn cũng phải xa ligravea đacircy lagrave giai
đoạn thứ hai Giai đoạn thứ ba Phật gọi lagrave ldquoligravea caacutei xa ligravea huyễnrdquo tức niệm vi tế về caacutei
tacircm xa ligravea nagravey cũng cograven lagrave huyễn do vậy cũng phải buocircng sạch Caacutec huyễn diệt hết hagravenh
giả bặt hết vọng niệm từ thocirc đến tế nhưng khocircng rơi vagraveo trạng thaacutei ngoan khocircng magrave caacutei
ldquoliễu liễu thường trirdquo rotilde ragraveng hiện bagravey như macircy tan trăng hiện Luacutec nagravey hagravenh giả an
nhiecircn tự tại trong dograveng đời lagravem ngược lagravem xuocirci khocircng xa rời tự taacutenh dạo chơi caacutec cotildei
magrave vẫn ở trong chaacutenh định
Đức Phật dạy chuacuteng ta necircn tu tập chaacutenh định như huyễn Giả sử khi chuacuteng ta ngồi thiền
tacircm phan duyecircn theo cảnh nagravey cảnh nọ chuacuteng ta biết cảnh đang duyecircn theo lagrave huyễn hoacutea
necircn tacircm khocircng chạy theo cảnh vagrave tacircm được an định đoacute gọi lagrave chaacutenh định như huyễn Tất
cả chuacuteng sanh vagrave mọi vật huyễn hoacutea đều sanh từ Viecircn Giaacutec Diệu Tacircm Như Lai Viacute như
hoa đốm trong hư khocircng từ hư khocircng magrave coacute hoa đốm tuy diệt magrave taacutenh hư khocircng khocircng
hoại Tacircm huyễn của chuacuteng sanh lại y nơi phaacutep huyễn magrave diệt Phaacutep huyễn tacircm huyễn
diệt hết thigrave taacutenh giaacutec bất động Y phaacutep huyễn magrave noacutei giaacutec cũng gọi lagrave huyễn nữa Nếu noacutei
ldquocoacute giaacutecrdquo vẫn chưa ligravea huyễn cograven noacutei ldquokhocircng giaacutecrdquo cũng lại như thế Cho necircn phaacutep
huyễn (coacute vagrave khocircng) diệt hết gọi lagrave bất động Tất cả Bồ Taacutet vagrave chuacuteng sanh đời sau phải
xa ligravea tất cả cảnh giới huyễn hoacutea hư vọng Do chấp trụ chặt vagraveo caacutei tacircm khocircng chịu buocircng
xả tacircm ấy lagrave huyễn cũng phải xa ligravea ligravea caacutei ligravea huyễn cũng lại xa ligravea được khocircng chỗ ligravea
tức lagrave trừ caacutec huyễn Lấy huyễn tu huyễn caacutec huyễn tuy hết magrave chẳng rơi vagraveo đoạn diệt
Vigrave vậy đức Phật dạy ngay niệm xa ligravea huyễn cũng phải buocircng luocircn Ngagravei Phổ Hiền yecircu
115
cầu Phật dạy phaacutep tu theo thứ lớp đức Phật trả lời khocircng coacute thứ lớp biết caacutec phaacutep huyễn
hoacutea tức lagrave ligravea phaacutep huyễn hoacutea ligravea phaacutep huyễn hoacutea thigrave taacutenh giaacutec hiện tiền Đacircy lagrave một lối
đốn ngộ đốn tu khaacutec với tiệm ngộ tiệm tu vagrave Ngagravei kết luận Bồ Taacutet vagrave chuacuteng sanh đời
sau y đacircy magrave tu thigrave hằng ligravea caacutec phaacutep huyễn Chuacuteng ta thấy từ đức Phật đến Bồ Taacutet vagrave
chuacuteng sanh đời sau nếu muốn taacutenh Viecircn Giaacutec hiện tiền thigrave khocircng coacute gigrave hơn lagrave biết rotilde caacutei
hư giả mộng huyễn khi biết rotilde noacute thigrave khocircng bị noacute chi phối
Trong Lịch Sử Phật Giaacuteo Ấn Độ Phaacutep sư Thaacutenh Nghiecircm - Thiacutech Tacircm Triacute dịch ldquoTrecircn
thực tế Phật Giaacuteo ETHại Thừa chỉ coacute một hệ lagrave hệ Tịnh Tacircm Duyecircn Khởi nhacircn đấy đại sư
Thaacutei Hư mới chia lagravem ba hệ ấy lagrave căn cứ vagraveo quaacute trigravenh cải tiến qua ba thời kỳ của ETHại
Thừa
1 Khocircng huệ tocircng gồm coacute ba luận
2 Duy thức tocircng gồm coacute Duy thức vagrave Giới Luật
3 Chacircn Như tocircng gồm coacute Thiền Na Thiecircn đagravei Hiền thủ Chacircn Như Tịnh ETHộ
ETHến năm 1940 đại sư Thaacutei Hư lại đem ba hệ trecircn đổi thagravenh
1 Phaacutep Taacutenh Khocircng Huệ Tocircng lấy phaacutep khocircng Baacutet Nhatilde lagravem tocircng
2 Phaacutep Tướng Duy Thức Tocircng lấy Phaacutep tướng Duy thức lagravem căn bản
3 Phaacutep Giới Viecircn Giaacutec Tocircng bao quaacutet cả hai tocircng lagrave Phaacutep taacutenh về Phaacutep tướng lấy hết
thảy caacutec phaacutep lagravem giới vigrave rằng khocircng coacute một phaacutep nagraveo lagrave khocircng siecircu việt Hoa Nghiecircm
(HiềnThủ) Phaacutep Hoa (Thiecircn ETHagravei) Tịnh ETHộ Chacircn Như vv khocircng coacute phaacutep nagraveo lagrave khocircng
đi vagraveo phạm vi của tocircng thứ ba nagravey Noacutei như thế lagrave đứng trecircn lập trường Phật phaacutep bản
nguyecircn chỉ coacute một ldquovịrdquo từ đoacute khai mở ldquophaacutep giới Viecircn Giaacutec Tocircngrdquo lấy đoacute lagravem viecircn dung
cho tất cả Phật phaacuteprdquo (Chương IX Phật Giaacuteo ETHại Thừa Hệ Long Thọ Vagrave Kinh ETHiển
Của Hệ Nagravey Về Sau Tiết 1 Bồ Taacutet Long Thọ)
Trong chương III Kinh Viecircn Giaacutec Phật khen Bồ Taacutet Phổ Nhatilden (thấy khắp nơi) vigrave đại
chuacuteng vagrave chuacuteng sanh đời sau cầu xin Phật tạm lập phương tiện tu hagravenh để nhập taacutenh Viecircn
Giaacutec Phật dạy Bốn duyecircn (tứ đại) giả hợp tạm coacute saacuteu căn Saacuteu căn bốn đại trong ngoagravei
hợp thagravenh tạm coacute duyecircn khiacute tiacutech tụ ở trong in tuồng như coacute tướng năng duyecircn giả gọi lagrave
tacircm Tacircm hư vọng nagravey nếu khocircng coacute (duyecircn) saacuteu trần ắt khocircng coacute Bốn đại phacircn taacuten
(thacircn hoại căn mất) saacuteu trần cũng khocircng cograven (Yacute) căn ở trong duyecircn theo saacuteu trần mỗi
thứ phacircn taacuten Rốt cuộc khocircng cograven caacutei tacircm phan duyecircn coacute thể thấy Xeacutet về thacircn rồi đức
Phật dạy chuacuteng ta xeacutet về tacircm Nếu thacircn tứ đại phacircn taacuten tức lagrave thacircn tứ đại chết saacuteu căn
hoại vagrave higravenh ảnh (saacuteu trần) becircn ngoagravei khocircng coacute thigrave luacutec đoacute chuacuteng ta cũng khocircng tigravem ra caacutei
tacircm hay duyecircn Như vậy caacutei tacircm hay duyecircn lagrave caacutei hư giả do saacuteu căn vagrave saacuteu trần hợp lại
magrave coacute Đức Phật mới noacutei tập khiacute tiacutech tụ ở trong giống như tướng năng duyecircn vagrave higravenh
boacuteng magrave migravenh thấy ở ngoagravei rơi vagraveo tacircm thức hai caacutei đoacute duyecircn với nhau giả gọi lagrave tacircm
Rotilde ragraveng thacircn tacircm (vọng tacircm) đều khocircng thật Tocirci xin thecircm vagraveo tập khiacute nagravey khocircng phải
chỉ coacute nghĩa lagrave thoacutei quen magrave cũng lagrave chacircn khiacute nội lực dagravey cocircng tu luyện tụ tại đan điền
Phật bảo chuacuteng ta phải chaacutenh tư duy quaacuten saacutet kỹ điều nagravey cho thấy rotilde lẽ thật đoacute lagrave chỗ tu
hagravenh Huyễn thacircn của caacutec chuacuteng sanh kia diệt necircn huyễn tacircm cũng diệt vigrave huyễn tacircm
diệt necircn huyễn trần cũng diệt vigrave huyễn trần diệt necircn caacutei huyễn diệt cũng diệt caacutei huyễn
diệt diệt nhưng caacutei phi huyễn (taacutenh Viecircn giaacutec) khocircng diệt Thiacute như lau gương bụi nhơ hết
116
thigrave aacutenh saacuteng hiện Nagravey thiện nam necircn biết thacircn tacircm đều lagrave huyễn hoacutea nhơ bẩn tướng nhơ
bẩn đoacute hằng diệt thigrave (taacutenh Viecircn giaacutec) thanh tịnh khắp mười phương lsquoThiacute như lau gương
bụi nhơ hết thigrave aacutenh saacuteng hiệnrsquo nagravey thigrave tương tự như bagravei kệ của Thần Tuacute magrave Phật chỉ dugraveng
để dạy cho lớp học Bồ Taacutet 101 nhập mocircn luacutec bacircy giờ chứ chưa phải lớp cao học bổ tuacutec
cho những Giaacuteo Sư Đại Học như Huệ Năng gương viecircn giaacutec tự noacute chiếu saacuteng minh
quang tam muội coacute bụi nagraveo baacutem được magrave phải năng lau chugravei Phật giảng tiếp Viacute như hạt
chacircu Ma Ni trong trẻo tugravey theo mỗi phương chiếu hiện ra năm magraveu Những người ngu
muội thấy hạt chacircu Ma Ni coacute năm sắc thật Nagravey thiện nam taacutenh Viecircn Giaacutec thanh tịnh tugravey
theo thacircn tacircm mỗi chủng loại magrave ứng hiện Kẻ ngu noacutei taacutenh Viecircn Giaacutec thanh tịnh thật coacute
như vậy tự tướng thacircn tacircm cũng lại như thế Vigrave thế magrave khocircng xa ligravea caacutec thứ huyễn hoacutea
cho necircn ta noacutei thacircn tacircm lagrave huyễn cấu (chuacuteng sanh) Ngược lại ligravea huyễn cấu gọi lagrave Bồ Taacutet
Khi huyễn cấu hết thigrave phaacutep đối trị huyễn cấu cũng trừ thigrave khocircng cograven phaacutep đối trị huyễn
cấu vagrave caacutei tecircn gọi huyễn cấu Đức Phật dạy cho chuacuteng ta thấy rotilde sau khi buocircng được tất
cả boacuteng daacuteng hư giả của thacircn tacircm thigrave taacutenh Viecircn Giaacutec thanh tịnh hiển hiện khắp cả mười
phương luacutec bấy giờ tạm gọi lagrave thagravenh Phật Đức Phật tuần tự chỉ cho chuacuteng ta thấy khi
tacircm thể thanh tịnh thigrave saacuteu căn saacuteu trần saacuteu thức đều được thanh tịnh vagrave trần thức cũng
thanh tịnh tự nhiecircn Kinh Duy Ma Cật cũng coacute cacircu ldquoTugravey kỳ tacircm tịnh tức Phật độ tịnhrdquo
Tugravey theo tacircm migravenh thanh tịnh thigrave cotildei Phật được thanh tịnh vũ trụ cũng thanh tịnh Vigrave caacutec
phaacutep thế gian kia thanh tịnh cho necircn caacutec phaacutep xuất thế gian như thập lực tứ vocirc sở uacutey tứ
vocirc ngại triacute thập baacutet bất cộng phaacutep của Phật ba mươi bảy phẩm trợ đạo đều thanh tịnh
như vậy cho đến taacutem muocircn bốn ngagraven Đagrave La Ni mocircn đều thanh tịnh Toacutem lại tu hagravenh
phải tịnh tacircm như chuacuteng sinh vạn vật thế giới vũ trụ tự nhiecircn đatilde thanh tịnh Phật giảng
chi tiếc Một thế giới thanh tịnh cho necircn nhiều thế giới thanh tịnh vigrave nhiều thế giới thanh
tịnh như thế cho đến cugraveng tận hư khocircng trugravem khắp ba đời tất cả đều thanh tịnh bigravenh đẳng
bất động Nagravey thiện nam hư khocircng bigravenh đẳng bất động như thế necircn biết taacutenh giaacutec bigravenh
đẳng bất động vigrave bốn đại bigravenh đẳng bất động necircn biết taacutenh Viecircn Giaacutec bigravenh đẳng bất
động như thế cho đến taacutem muocircn bốn ngagraven phaacutep mocircn Đagrave La Ni đều bigravenh đẳng bất động
necircn biết taacutenh Viecircn Giaacutec cũng bigravenh đẳng bất động Cũng vậy tacircm Chacircn Như của tất cả
chuacuteng sanh đều đồng một thể vigrave khocircng coacute ranh giới necircn noacutei chư Phật đạo đồng chỗ
chứng thigrave như nhau magrave mỗi Phật đều riecircng necircn noacutei hằng hagrave sa số chư Phật Cũng thế một
chuacuteng sanh thanh tịnh cả thế giới cũng thanh tịnh nhưng chưa được thanh tịnh lắm nếu
tất cả chuacuteng sanh đều thanh tịnh thigrave cả thế giới nagravey hoagraven toagraven thanh tịnh Phật dạy chỗ
nagravey để cho chuacuteng ta thấy thecircm một tầng nữa khi thagravenh tựu taacutenh Viecircn Giaacutec thigrave khocircng cograven
bị phaacutep troacutei buộc khocircng cầu phaacutep giải thoaacutet khocircng chaacuten sanh tử cũng khocircng ưa Niết Bagraven
vv Nghĩa lagrave khocircng cograven kẹt hai becircn tacircm luocircn luocircn bất động necircn gọi lagrave hằng thanh tịnh
Mới biết chuacuteng sanh xưa nay đatilde thagravenh Phật sanh tử Niết-bagraven in như giấc mộng đecircm
qua Vigrave như giấc mộng đecircm qua necircn biết sanh tử vagrave Niết Bagraven khocircng sanh khocircng diệt
khocircng đến khocircng đi Chỗ chứng khocircng được khocircng mất khocircng thủ khocircng xả Người
năng chứng khocircng taacutec khocircng chỉ khocircng nhậm khocircng diệt Trong caacutei chứng ấy khocircng
năng khocircng sở rốt raacuteo khocircng phaacutep chứng cũng khocircng coacute người chứng vigrave taacutenh tất cả phaacutep
bigravenh đẳng khocircng hoại Khi rotilde thacircn như huyễn rồi thigrave thấy thế giới của chư Phật cũng như
hoa đốm trong hư khocircng thấy ba đời quaacute khứ hiện tại vị lai cũng đều bigravenh đẳng Chủ
yếu của Phật dạy trong chương nagravey lagrave khi thấy rotilde thacircn tacircm khocircng thật thigrave tacircm mới bất
động Đối với khocircng gian lagrave mười phương thế giới vagrave thời gian lagrave ba đời đều khocircng thật
thigrave tacircm hằng thanh tịnh Nếu tu được như vậy tức lagrave đi đuacuteng đường của Phật dạy Đacircy lagrave
117
lời kết thuacutec của đức Phật nếu Bồ Taacutet mới phaacutet tacircm chuacuteng sanh đời sau tu hagravenh như lời
Phật dạy trecircn thigrave sẽ tới chỗ cứu caacutenh vagrave khocircng cograven mecirc muội
Trong chương IV Kinh Viecircn Giaacutec Bồ Taacutet Kim Cang Tạng Thưa Hỏi Bạch Thế Tocircn
nếu chuacuteng sanh vốn đatilde thagravenh Phật vigrave sao lại coacute tất cả vocirc minh Nếu chuacuteng sanh sẵn coacute vocirc
minh do nhacircn duyecircn gigrave Như Lai lại noacutei xưa nay đatilde thagravenh Phật Mười phương chuacuteng sanh
đatilde thagravenh Phật đạo sao lại khởi vocirc minh Vậy tất cả Như Lai chừng nagraveo khởi sanh phiền
natildeo lại Cuacutei mong đức Thế Tocircn nhủ lograveng đại từ bi vigrave caacutec vị Bồ Taacutet mở bagravey caacutei kho biacute mật
nagravey vagrave vigrave tất cả chuacuteng sanh đời sau được nghe kinh phaacutep liễu nghĩa như thế magrave hằng đoạn
được nghi ngờ
Đức Phật trả lời cacircu ldquoPhật thagravenh Phật chừng nagraveo lại khởi vocirc minhrdquo Thagravenh Phật rồi thigrave
hết vocirc minh chứ biết chừng nagraveo trở lại vocirc minh Khocircng lẽ thagravenh Phật rồi magrave vẫn cograven
mơ trần cảnh Cũng như hoa đốm khi diệt trong hư khocircng khocircng thể noacutei khi nagraveo sanh lại
hoa đốm nữa Vigrave hư khocircng vốn khocircng coacute hoa đốm necircn chẳng khởi diệt Hư khocircng đacircu coacute
sanh ra hoa đốm vigrave vocirc minh necircn thấy coacute hoa đốm khởi diệt Cũng thế nếu vocirc minh hết
thigrave hiện tượng sanh diệt cũng hết khocircng thể noacutei chừng nagraveo hoa đốm khởi Bacircy giờ tu lagrave
để gạn lọc vocirc minh vocirc minh hết thigrave taacutenh Viecircn Giaacutec hiển bagravey lagrave thagravenh Phật chứ khocircng thể
noacutei bao giờ lại khởi phiền natildeo Vigrave sao Vigrave thagravenh Phật lagrave vĩnh viễn sống với taacutenh Viecircn
Giaacutec thigrave đacircu coacute mecirc lầm magrave khởi phiền natildeo Khi đatilde magravei dủa cắt thagravenh kim cương nguyecircn
chất rồi thigrave trải qua thời gian vocirc cugraveng kim cương vẫn luocircn luocircn lagrave kim cương Taacutenh Viecircn
Giaacutec cũng vậy khi hết vocirc minh rồi thigrave taacutenh Viecircn Giaacutec khocircng bao giờ trở lại vocirc minh
Higravenh như lối trả lời nagravey macircu thuẩn với lsquochuacuteng sanh xưa nay đatilde thagravenh Phậtrsquo ở trecircn vigrave
vậy mới coacute cacircu hỏi bất hủ ldquoPhật thagravenh Phật chừng nagraveo lại khởi vocirc minhrdquo Cacircu hỏi tưởng
như ngacircy thơ ngớ ngẫn của chuacuteng sinh chiacutenh lagrave cacircu hỏi khoacute giải đaacutep cho chư Bồ Taacutet cũng
như nếu đatilde bỏ được tứ đổ tường tứ khoaacutei lạc rồi thigrave chừng nagraveo lại huacutet thuốc uống rượu
cờ bạc trai gaacutei được
Tocirci tạm giải thiacutech chư Phật muốn trở lại trần thế để cứu độ chuacuteng sinh thigrave trước nhất
phải vocirc minh như chuacuteng sinh cũng như một baacutec sĩ tacircm thần muốn biết vagrave chữa bệnh điecircn
thigrave phải điecircn trước đatilde Vậy thigrave nếu trước đoacute Baacutec Sĩ đatilde điecircn nay tỉnh thigrave chừng nagraveo Baacutec
Sĩ mới lại khởi cơn điecircn Ngay bacircy giờ Vigrave Tacircm Diệu Viecircn Giaacutec của tất cả Như Lai vốn
khocircng coacute Bồ Đề vagrave Niết Bagraven cũng khocircng coacute thagravenh Phật vagrave chẳng thagravenh Phật khocircng coacute
vọng luacircn hồi vagrave phi luacircn hồi
Nagravey thiện nam tiacuten nữ tất cả thế giới trước sau sanh diệt trước sau coacute khocircng tụ taacuten khởi
dừng niệm niệm tiếp nối tuần hoagraven qua lại mọi thứ thủ xả đều lagrave luacircn hồi Chưa ra khỏi
luacircn hồi magrave muốn biện taacutenh Viecircn Giaacutec thigrave taacutenh Viecircn Giaacutec đồng với lưu chuyển nếu ra
khỏi luacircn hồi thigrave khocircng coacute lẽ đoacute Muốn biết taacutenh Viecircn Giaacutec đoacute đừng đem tacircm luacircn hồi
magrave suy nghĩ về Viecircn Giaacutec Trong Kinh Phaacutep Hoa Phật noacutei ldquoGiả sử coacute trăm ngagraven muocircn
triệu ức người triacute tuệ như Xaacute Lợi Phất gom lại để suy nghĩ về triacute tuệ Phật cũng khocircng
được một phần trăm một phần ngagraven nữardquo Nghĩa lagrave nếu đem triacute tuệ magrave suy nghĩ ndashsuy nghĩ
lagrave caacutei sanh diệt luacircn hồindash để biện taacutenh Viecircn Giaacutec của Phật lagrave caacutei khocircng động khocircng luacircn
hồi sanh diệt lagravem sao magrave được Đoacute lagrave caacutei lỗi lầm lớn của chuacuteng sanh đang ở trong vograveng
lưu chuyển magrave muốn biết caacutei ngoagravei vograveng lưu chuyển thigrave lagravem sao biết được Cũng thế nếu
cograven ở trong mecirc magrave muốn noacutei chuyện giaacutec ngộ thigrave khocircng bao giờ noacutei được cũng như
118
người đang ở trong mộng magrave muốn noacutei chuyện thức thigrave khocircng noacutei được Muốn noacutei
chuyện thức lagrave phải thức mới noacutei được
Trong chương V Kinh Viecircn Giaacutec Bồ Taacutet Di Lạc Thưa Hỏi Bồ-taacutet Di-lặc (Maitreya) lagrave
ngagravei Từ Thị Từ Thị lagrave lograveng đại bi Vigrave Ngagravei khởi lograveng đại bi độ khắp chuacuteng sanh necircn hỏi
caacutec phương tiện tường tận để Phật dạy kỹ lưỡng cho mọi người đều coacute thể tu được Chủ
yếu của đoạn nagravey lagrave Bồ-taacutet Di Lặc hỏi về cội gốc luacircn hồi Trong bốn cacircu hỏi của Ngagravei
necircu ở trecircn cacircu hỏi thứ nhất lagrave then chốt rất quan trọng liecircn hệ đến sự tu hagravenh của chuacuteng
ta
1- Lagravem sao đoạn được cội gốc luacircn hồi
2- Luacircn hồi coacute bao nhiecircu chủng taacutenh
3- Tu đạo Bồ-đề của Phật coacute mấy hạng người
4- Những hagraveng Bồ-taacutet đi vagraveo trong cotildei trần lao lập bao nhiecircu thứ phương
tiện để độ chuacuteng sanh
Cacircu hỏi thứ 4 khocircng liecircn hệ với chuacuteng ta magrave hỏi chuyện Bồ Taacutet trở lại trần lao độ sanh
Chuacuteng ta bacircy giờ chưa phải Bồ Taacutet chỉ lagrave người bị nghiệp locirci vagraveo trần lao chớ khocircng
phải trở lại trần lao vigrave hạnh nguyện Tuy nhiecircn cacircu hỏi cuối nagravey liecircn quan đến cacircu hỏi
ldquoPhật thagravenh Phật chừng nagraveo lại khởi vocirc minhrdquo ở trecircn Hiểu bốn cacircu hỏi đoacute chuacuteng ta
mới hiểu cacircu trả lời của Đức Phật
Đức Phật noacutei Tất cả chuacuteng sanh từ vocirc thủy đến giờ do acircn aacutei tham dục magrave coacute sanh tử luacircn
hồi Chữ aacutei ở đacircy đức Phật chỉ nghĩa aacutei mạng ndash aacutei ngatilde ndash caacutei aacutei nagravey nặng nhất Aacutei ngatilde tức
lagrave yecircu migravenh bởi yecircu migravenh necircn bỏ thacircn nagravey muốn tạo thacircn khaacutec bởi yecircu migravenh mới coacute
những tham dục khaacutec Vigrave nhacircn aacutei ngatilde rồi coacute dục phaacutet sinh vậy dục trợ phaacutet cho taacutenh aacutei
Thế necircn aacutei dục lagrave gốc sanh tử luacircn hồi tiếp nối khocircng dứt Chỗ nagravey trong kinh Tạp A
Hagravem Đức Phật dugraveng một viacute dụ thật rotilde noacutei về taacutenh aacutei aacutei cograven thigrave sinh mạng cograven aacutei hết thigrave
sinh mạng hết Đức Phật phacircn tiacutech Dục nhacircn aacutei magrave coacute dục từ aacutei magrave sanh ra aacutei lagrave yecircu
mến bởi yecircu mến cho necircn coacute dục
Trong Kinh Phaacutep Cuacute đức Phật coacute dạy Đốn cacircy magrave khocircng đagraveo gốc thigrave tược nhaacutenh nảy
sanh hoagravei aacutei dục khocircng trừ dứt thigrave khổ natildeo vẫn theo ta matildei Do dục giuacutep phaacutet sanh taacutenh
aacutei rồi tiếp nối sanh tử Thacircn nagravey vừa mất thigrave muốn coacute thacircn khaacutec dục giuacutep cho taacutenh aacutei
mạnh đưa chuacuteng ta tới chỗ thọ sanh noacute dẫn đi matildei trong vograveng sanh tử luacircn hồi Ngagravei trả
lời coacute năm chủng taacutenh Sở dĩ coacute 5 chủng taacutenh lagrave do gốc tham dục lagrave vocirc minh lagravem sung
matilden thecircm necircn năm chủng taacutenh coacute sai khaacutec Thế necircn đức Phật dạy chuacuteng sanh muốn
thoaacutet khỏi luacircn hồi thigrave phải dứt hết tham dục vagrave trừ tacircm khaacutet aacutei chớ bỏ caacutei nagravey lại thiacutech
caacutei kia cũng chưa thoaacutet khỏi vograveng luacircn hồi Ngoagravei ra cograven hai chướng Một lagrave lyacute chướng
lagravem ngại chaacutenh tri kiến chỉ cho vocirc minh vocirc minh lagrave gốc lagravem chuacuteng ta khocircng thấy đuacuteng
như thật tại Hai lagrave sự chướng khiến tiếp nối sanh tử lagrave phiền natildeo chỉ cho caacutei chướng do
ngũ dục ở thế gian vigrave coacute noacute necircn trở ngại sự thoaacutet ly sanh tử
Khocircng necircn nghe đức Phật noacutei coacute thacircn ở thế gian nagravey lagrave do aacutei lagravem gốc để hiểu lầm vagrave thắc
mắc ldquoNhững vị Bồ-taacutet coacute thacircn để độ chuacuteng sanh ở cotildei nagravey cũng do aacutei dục nữa saordquo Ở
đacircy Phật giải thiacutech thecircm những vị Bồ Taacutet thị hiện giaacuteo hoacutea chuacuteng sanh ở thế gian khocircng
119
phải gốc từ nơi aacutei dục magrave do lograveng từ bi caacutec Ngagravei muốn độ chuacuteng sanh bỏ khaacutet aacutei caacutec
Ngagravei mới tạm mượn aacutei dục magrave vagraveo trong sanh tử Cacircu hỏi nếu chuacuteng ta muốn đặt ra lagrave
sau khi lsquocaacutec Ngagravei mới tạm mượn aacutei dục magrave vagraveo trong sanh tửrsquo thigrave luacutec nagraveo caacutec Ngagravei mới
ngộ biết được caacutei tacircm nguyện từ bi của caacutec ngagravei để thi hagravenh nhiệm vụ từ bi cứu độ magrave
chuacuteng sinh mong như hạn haacuten cầu mưa đoacute
Trong Chương VI Kinh Viecircn Giaacutec Bồ Taacutet Thanh Tịnh Tuệ thưa hỏi Phật Về Như Lai
về thứ lớp tu chứng sai biệt Phật trả lời Taacutenh Viecircn giaacutec ldquophi taacutenh taacutenh hữurdquo tugravey theo
caacutec taacutenh magrave khởi khocircng thủ khocircng chứng Trong tướng chacircn thật khocircng coacute Bồ Taacutet vagrave
chuacuteng sanh Vigrave cớ sao Vigrave Bồ Taacutet vagrave chuacuteng sanh đều lagrave tướng huyễn hoacutea Khi tướng
huyễn hoacutea diệt rồi thigrave khocircng coacute người chứng vagrave quả được chứng Thiacute như con mắt khocircng
tự thấy con mắt Taacutenh tự bigravenh đẳng khocircng cần người lagravem bigravenh đẳng Giảng ldquoPhi taacutenh
taacutenh hữurdquo yacute tương tự với bagravei kệ Đức Phật truyền phaacutep cho tocircn giả Ma Ha Ca Diếp ldquoPhaacutep
bản phaacutep vocirc phaacuteprdquo(Phaacutep phaacutep bản vocirc phaacutep Vocirc phaacutep phaacutep diệc phaacutep Kim phoacute vocirc phaacutep
thời Phaacutep phaacutep hagrave tằng phaacutep) trong Sử 33 Vị Tổ Ấn Hoa Cograven chiếu cograven giaacutec đều cograven
chướng ngại thế necircn Bồ Taacutet thường giaacutec magrave chẳng trụ năng chiếu vagrave sở chiếu đồng thời
vắng lặng
Bản tắc Xưa Đức Thế Tocircn biểu acircm của tiếng Phạn Bhagavat chỉ bậc tocircn quiacute trecircn đời
Một trong mười caacutech gọi Thiacutech Ca (Như Lai Ứng Cuacuteng Chiacutenh Biến Tri Minh Hagravenh
Tuacutec Thiện Thệ Thế Gian Giải Điều Ngự Trượng Phu Thiecircn Nhacircn Sư Phật Thế Tocircn
Trong một phaacutep hội trecircn nuacutei Linh Thứu cầm lấy một nhaacutenh hoa rồi chigravea ra trước mặt mọi
người Khocircng thấy ai phản ứng gigrave cả chỉ coacute tocircn giả Ca Diếp (biểu acircm của tiếng Phạn
Makhakasyapa [Ma Kha Ca Diếp] lược thagravenh Ca Diếp Một trong mười đại đệ tử của
Thiacutech Ca Tiểu sử coacute cheacutep trong Cảnh Đức Truyền Đăng Lục quyển 1) mặt rạng rỡ
miệng mỉm cười
Đức Thế Tocircn mới noacutei rằng Ta coacute nhiều phaacutep mocircn vi diệu như Chiacutenh Phaacutep Nhatilden Tạng
Niết Bagraven Diệu Tacircm Thực Tướng Vocirc Tướng Chiacutenh Phaacutep Nhatilden Tạng tức lagrave con mắt Phật
nhigraven được chacircn lyacute chiacutenh đaacuteng đang tagraveng ẩn thacircm sacircu lagrave caacutei bất khả tư nghigrave bất khả đắc
Niết Bagraven Diệu Tacircm lagrave tấm lograveng liễu ngộ về nguyecircn lyacute bất sinh bất diệt bởi vigrave khocircng thể
giảng nghĩa được necircn mới gọi lagrave diệu tacircm Cograven Thực Tướng Vocirc Tướng coacute nghĩa lagrave thực
tướng với vocirc tướng vốn giống nhau magrave thocirciBằng phương phaacutep bất lập văn tự giaacuteo
ngoại biệt truyền Chữ dugraveng thấy trong bagravei tựa của Thiền Nguyecircn Chư Thuyecircn Tập noacutei
về caacutech truyền giaacuteo của Đạt Ma khi sang Đocircng độ Lại nữa trong saacutech Tổ Đigravenh Sự Uyển
coacute noacutei rằng luacutec đầu caacutec tổ truyền phaacutep thường sử dụng ba tạng kinh lớn đến Đạt Ma Tổ
Sư thigrave mới coacute tacircm ấn đơn truyền phaacute chấp hiển tocircng Điều đoacute thường được gọi lagrave giaacuteo
ngoại biệt truyền bất lập văn tự trực chỉ nhacircn tacircm kiến tiacutenh thagravenh Phật trao cả cho Ma
Kha Ca Diếp Yacute Đức Thế Tocircn Ta nhờ ngươi đấy Ca Diếp nheacute
Trong bagravei tụng
Niecircm khởi hoa lai
Vĩ ba dĩ lộ
Ca Diếp phaacute nhan
Nhacircn thiecircn votildeng thố
120
拈 起 花 來
尾 巴 已 露
迦 葉 破 顏
人 天 罔 措
(Vừa nhấc hoa lecircn
Đuocirci thầy đatilde loacute
Ca Diếp mỉm cười
Mọi người lớ ngớ)
Tắc số 6 Phật chigravea nhaacutenh hoa (Thế Tocircn Niecircm Hoa) Sau đacircy lagrave một truyện triacutech trừ một
ngụy kinh (kinh giả mạo) của Trung Quốc tecircn gọi Đại Phạm Thiecircn Vương Vấn Phật
Quyết Nghi Kinh trong Niecircm Hoa Phẩm đệ nhị 世尊拈花
Bigravenh xướng Vocirc Mocircn noacutei rằng Caacutei latildeo Cồ Đagravem (Gotama tức Thiacutech Ca) mặt vagraveng
(nguyecircn văn ldquohoagraveng diện Cồ Đagravemrdquo thacircn Phật lấp laacutenh vagraveng necircn mặt magraveu vagraveng Coacute
thuyết khaacutec cho rằng vigrave Phật sinh ở Kapilavastu (thagravenh Hoagraveng Sắc) necircn mới coacute tecircn gọi
như thế Để yacute ở Trung Quốc cograven coacute những lối gọi tecircn Phật khaacutec như Hoagraveng Latildeo Hoagraveng
Diện Latildeo Tử Hoagraveng Đầu Sở dĩ như thế vigrave họ xem Thiacutech Ca cũng như Latildeo Tử) thật lagrave
bagraveng nhược vocirc nhacircn Cứ như kiểu đoacute thigrave latildeo coi becircn cạnh migravenh chẳng coacute ai cả vagrave xem
baacutet phương đại chuacuteng hiền lagravenh như thể đaacutem nocirc lệ (nguyecircn văn ldquoyếm lương vi tiệnrdquo
Theo Tư Trị Thocircng Giaacutem quyển 23 noacutei về sự kiện trong thaacuteng 2 năm Thiecircn Phuacutec thứ 8
cacircu nagravey nguyecircn nghĩa lagrave ldquomua con caacutei lương dacircn để lagravem nocirc tigraverdquo) Thuyết rằng migravenh cograven
để dagravenh caacutei phaacutep ldquovị hiển chacircn thựcrdquo magrave chigravea nhagravenh hoa lagrave mượn đầu decirc để nấu chaacuteo đấy
Tưởng cao siecircu lắm hoacutea ra chỉ coacute chừng nớ May luacutec đoacute cograven coacute Ca Diếp mỉm miệng cười
Nếu Ca Diếp khocircng cười thigrave caacutei Chiacutenh Phaacutep Nhatilden Tạng lagravem caacutech nagraveo magrave truyền cho ai
được Cograven nhỡ đại chuacuteng tất cả đều cười thigrave lại hỏng chuyện mất Ocircng Thiacutech Ca ơi luacutec
đoacute đem Chiacutenh Phaacutep Nhatilden Tạng truyền người nagraveo bacircy giờ Nếu bảo Chiacutenh Phaacutep Nhatilden
Tạng coacute thể truyền cho lagrave ocircng đatilde đaacutenh lừa lũ dacircn quecirc chất phaacutec Cograven ngược lại nếu bảo
phaacutep ấy khocircng thể đem truyền cho được thế thigrave tại sao ocircng coacute thể chọn một migravenh Ca
Diếp lagravem người thừa kế
Lược dịch lời bagraven của Giaacuteo sư Akizuki Ryocircmin Truyện Thiacutech Ca Macircu Ni trecircn ngọn
Linh Thứu chigravea một nhaacutenh hoa ra trước thiecircn thượng địa hạ taacutem vạn bốn nghigraven đại chuacuteng
trở thagravenh cocircng aacuten nổi tiếng noacutei về nguồn gốc của Thiền Tocircng Vigrave ldquotứ thập cửu niecircn vị
hiển chacircn thựcrdquo cho necircn hocircm đoacute Phật sẽ giảng về caacutei phaacutep magrave bốn mươi chiacuten năm giảng
đạo chưa hề thực sự bộc lộ Trước đại chuacuteng đang noacuteng lograveng chờ đợi ngagravey hocircm đoacute Thiacutech
Ca chỉ chigravea ra trước mặt họ một cagravenh hoa sen (kim-ba-la-hoa) do một cư sĩ tecircn Đại Phạm
Thiecircn Vương cuacuteng dường Higravenh thức của lối biểu hiện nagravey cũng giống như nhất-chỉ-đầu-
thiền (thiền một ngoacuten tay) của Thiecircn Long vagrave Cacircu Chi Ở đầu cagravenh hoa đưa lecircn Chaacutenh
Phaacutep Nhatilden Tạng Niết Bagraven Diệu Tacircmtất cả đều hiển lộ Chigravea ra cho mọi người nhưng
tất cả đều im lặng chỉ coacute Ca Diếp mỉm cười tiếp nhận ldquoDuy Phật tả Phậtrdquo chỉ coacute Phật
hiện ra trước Phật như higravenh ảnh thấy giữa hai mặt kiacutenh đối diện Trong hoagraven cảnh ấy
lần đầu tiecircn đại phaacutep mới được nối tiếp bằng sự truyền thụ từ thầy sang trograve Luacutec đoacute
khocircng cần coacute chữ viết (bất lập văn tự) vagrave phaacutep được bagraven giao ngoagravei higravenh thức dạy dỗ
(giaacuteo ngoại biệt truyền) bằng caacutech ldquodĩ tacircm truyền tacircmrdquo nghĩa lagrave lấy sự đồng cảm giữa tacircm
hồn lagravem căn bản Vagrave như thế Thiacutech Ca đatilde trocircng cậy vagraveo Ca Diếp để nối tiếp con đường
121
migravenh đi Từ đoacute những kẻ coacute ấn khả của thiền đều truyền noacute cho đệ tử của migravenh bằng
caacutech giuacutep người đoacute đạt được cugraveng một tacircm cảnh như migravenh
Thiền xưng lagrave Phật Tacircm Tocircng Phật Giaacuteo Tổng Phủ hay cốt lotildei của Đạo Phật Caacutei phật
tacircm ấy được truyền từ Thiacutech Ca đến Ca Diếp từ Ca Diếp đến A Nan Người thừa kế tứ
thất becircn Tacircy Thiecircn lagrave Đạt Ma chiacutenh lagrave tổ sư đời thứ 28 theo caacutech tiacutenh tứ thất hay 4 lần 7
Ngagravei cũng lagrave tổ thứ nhất của Đocircng Độ vagrave từ đoacute truyền xuống Huệ Khả Huệ Khả xuống
Tăng Xaacutentheo caacutech tiacutenh 2 lần 3 hay nhị lục để coacute saacuteu vị (lục tổ) magrave người thứ saacuteu lagrave
Huệ Năng Thiền Sư Như thế thiền từ đoacute đatilde Trung Quốc hoacutea
Ngagravey nay caacutec nhagrave nghiecircn cứu chỉ tigravem togravei Phật phaacutep của Thiacutech Ca qua những kinh điển
nguyecircn thủy Vagrave nếu so saacutenh với giaacuteo lyacute cơ sở của Thiacutech Ca thigrave ta thấy rằng Thiền tocircng
đatilde thay higravenh đổi dạng rất nhiều Dugrave trong Phật Giaacuteo Đại Thừa coacute ldquophi Phật thuyếtrdquo hay
khocircng phải lagravem caacutech nagraveo để nhigraven thấy caacutech truyền thụ gọi lagrave ldquonhacircn phaacuteprdquo nghĩa lagrave giữa
người với người tacircm với tacircm Phật với Phật magrave khỏi cần dugraveng đến kinh điển Thiền quả
coacute phaacutet triển vagrave biến dạng trong dograveng lịch sử lacircu dagravei đấy thế nhưng xuyecircn qua suốt dograveng
lịch sử Đạo Phật chiacutenh lagrave caacutei đạo truyền từ người nagravey đến người nọ magrave Thiacutech Ca đatilde diễn
đạt bằng ldquocon mắt nhigraven được chacircn lyacute chiacutenh đaacutengrdquo (Chiacutenh Phaacutep Nhatilden Tạng) vagrave ldquotấm lograveng
liễu ngộ về nguyecircn lyacute bất sinh bất diệtrdquo (Niết Bagraven Diệu Tacircm)
Trong Chương VII Kinh Viecircn Giaacutec Bồ Taacutet Oai Đức Tự Tại hỏi rằng Muốn thể nhập
taacutenh Viecircn Giaacutec coacute bao nhiecircu thứ phương tiện vagrave thứ lớp như thế nagraveo Đức Phật trả lời
Taacutenh Viecircn Giaacutec Vocirc Thượng nhiệm mầu trugravem khắp mười phương sanh ra Như Lai vagrave tất
cả phaacutep đồng thể bigravenh đẳng đối với sự tu hagravenh thật khocircng coacute hai song phương tiện tugravey
thuận thigrave vocirc lượng gom hết trở về theo taacutenh sai biệt
Samatha chữ Phạn Trung Hoa dịch lagrave Chỉ Phương tiện đầu lagrave tu chỉ phương tiện tu chỉ
trong kinh Viecircn Giaacutec khaacutec hơn phương tiện tu chỉ quaacuten của Tocircng Thiecircn Thai Chuacuteng ta
tu thigrave coacute khi dugraveng chỉ coacute khi dugraveng quaacuten Trong kinh Phaacutep Bảo Đagraven Lục Tổ noacutei chỉ vagrave
quaacuten đồng thời Chỉ lagrave định vagrave Quaacuten lagrave tuệ hai caacutei khocircng rời nhau Ngay khi vọng tưởng
khởi chuacuteng ta biết vagrave buocircng đoacute lagrave coacute chỉ vagrave quaacuten biết vọng tưởng lagrave Quaacuten buocircng khocircng
theo vagrave vọng tưởng lặng xuống lagrave Chỉ ấy lagrave định tuệ đồng tu chớ khocircng chia ra hai thứ
Toacutem lại phải nhận ngay nơi migravenh coacute taacutenh giaacutec taacutenh giaacutec đoacute đối với thacircn nagravey yacute niệm
vọng tưởng nagravey cảnh giới hiện giờ nagravey đều khocircng chướng ngại được noacute Luacutec đoacute thacircn tacircm
nagravey cũng như bọt nổi khocircng coacute gigrave quan trọng Nhận được như vậy vagrave sống matildei chỗ đoacute
được lặng lẽ khinh an thigrave đoacute lagrave cảnh giới Thiền Na
Phật dạy coacute ba giai đoạn
1- Giaacutec ngộ migravenh coacute taacutenh tịnh Viecircn giaacutec tức lagrave taacutenh giaacutec sẵn trograven đầy becircn
trong
2- Phải biết thức tacircm hay thức tigravenh nagravey lagrave phiền động
3- Được caacutei tịch tĩnh khinh an necircn tacircm caacutec đức Như Lai đều ở trong đoacute hiện
bagravey
122
Phật khẳng định Nagravey thiện nam giả sử coacute người tu theo Thaacutenh Đạo giaacuteo hoacutea trăm ngagraven
muocircn ức người thagravenh tựu quả A La Haacuten Biacutech Chi Phật chỉ phaacute được sự chướng magrave chưa
phaacute được lyacute chướng Khocircng bằng người chỉ nghe phaacutep mocircn Viecircn Giaacutec vocirc ngại nagravey trong
khoảng saacutetna magrave tugravey thuận tu tập Người nghe phaacutep mocircn nagravey thacircm nhập tu được thigrave vượt
cả sự vagrave lyacute chướng cho necircn quiacute hơn Toacutem lại ba phaacutep mocircn Chỉ Quaacuten vagrave Thiền lagrave phaacutep
tu căn bản của chư Phật Phương tiện đưa đến quả vị Phật vagrave Bồ Taacutet magrave caacutec Ngagravei ứng
dụng tu khocircng ngoagravei ba phaacutep mocircn Chỉ Quaacuten vagrave Thiền Căn cứ trecircn sự chứng ngộ thigrave
Phật khaacutec Bồ Taacutet khaacutec nhưng phương tiện tiến tu thigrave đồng Caacutec ngagravei đều y theo ba phaacutep
tu nagravey magrave được thagravenh tựu đạo quả
Trong Chương VIII Kinh Viecircn Giaacutec Bồ Taacutet Biện Acircm thưa hỏi Phật Ở đacircy Bồ-taacutet Biện
Acircm necircu lecircn cacircu hỏi như Phật dạy ở trước phaacutep mocircn đoacute rất lagrave iacutet coacute tức lagrave phaacutep mocircn chỉ
quaacuten thiền với ba phương tiện đoacute muốn bước vagraveo cửa Viecircn Giaacutec thigrave coacute bao nhiecircu phaacutep
tu tập Phật trả lời Tất cả Viecircn Giaacutec thanh tịnh Như Lai vốn khocircng tu tập vagrave người tu
tập Tất cả Bồ Taacutet vagrave chuacuteng sanh đời sau y nơi chưa giaacutec dugraveng sức huyễn magrave tu tập Khi
ấy mới coacute hai mươi lăm thứ thanh tịnh định luacircn
Toacutem lại ldquoQuiacute vị thấy đức Phật trị hết tất cả bệnh cho chuacuteng ta thật lagrave một bậc Đại y
vương Nagraveo lagrave bệnh chấp ngatilde aacutei ngatilde aacutei phaacutep aacutei sưhellip chuacuteng ta phải dẹp hết những bệnh
đoacute thigrave mới mong vagraveo được biển Viecircn Giaacutec thanh tịnh nếu khocircng thigrave chuacuteng ta trocirci lăn matildei
trong vograveng luacircn hồi Ngagravei chỉ rất rotilde người tu magrave cograven kẹt trong bốn tướng dugrave vi tế cũng
khocircng thagravenh tựu đạo Bồ Đề tacircm cograven niệm yecircu gheacutet lagrave cograven mecirc muội khocircng vagraveo được taacutenh
Viecircn Giaacutec Muốn vagraveo cảnh giới giaacutec ngộ thigrave phải bỏ những bệnh tham sacircn si aacutei ngatilde aacutei
phaacutephellip mới thagravenh tựu đạo Bồ Đề Phật lại dạy Sở dĩ chuacuteng ta coacute yecircu gheacutet lagrave do chấp
thacircn nagravey thật nếu chuacuteng ta thấy rotilde thacircn nagravey khocircng thật coacute thigrave yecircu gheacutet khocircng từ đacircu magrave
sanh Người hiểu được lyacute vocirc ngatilde vagrave aacutep dụng tu hagravenh thigrave tiến vagraveo biển Viecircn Giaacutec khocircng
khoacute Thecircm nữa chuacuteng ta tigravem thầy học đạo đừng để rơi vagraveo tagrave kiến vagrave khi gặp thầy học
đạo cũng đừng sanh tacircm yecircu gheacutet nếu coacute yecircu gheacutet thigrave chướng ngại trecircn đường tu Bỏ
yecircu gheacutet ở thế gian magrave sanh yecircu gheacutet ở trong đạo cũng lagrave bệnh Hiểu cho thật kỹ tu hagravenh
mới tiến được hiểu khocircng thật kỹ thigrave vừa mới hết bệnh nagravey lại sanh bệnh khaacutec Người tu
dugraveng phaacutep của Phật dạy cũng như người bệnh dugraveng thuốc vậy biết bệnh biết thuốc thigrave hết
bệnh nếu khocircng thigrave lầm lẫn coacute hạirdquo (Triacutech Kinh Viecircn Giaacutec Giảng Giải taacutec giả khocircng
biết tecircn) Caacutec bậc Thaacutenh Nhacircn tuy mang thacircn huyễn magrave tacircm vẫn ở trong Như vigrave thấu rotilde
lyacute Sắc - Khocircng Bằng tacircm Thiền caacutec Ngagravei nhigraven toagraven thể sự vật bằng caacutei thấy như thị
khocircng xacircm phạm đến bản vị của caacutec phaacutep magrave vẫn hiểu một caacutech tột cugraveng bản chất của
chuacuteng Đức Phật gọi đoacute lagrave Phật Tri Kiến - Caacutei thấy biết Phật Coacute caacutei thấy biết nagravey caacutec
Ngagravei khởi phaacutet diệu dụng khocircng thể nghĩ bagraven Chiacutenh lagrave Chacircn Khocircng sinh Diệu Hữu
Chacircn Khocircng lagrave tacircm thể Diệu Hữu lagrave tacircm dụng Nhờ Diệu Hữu caacutec Ngagravei coacute vocirc số
phương tiện quyền xảo để giaacuteo hoacutea chuacuteng sanh Caacutec Ngagravei dọc ngang tung hoagravenh lagravem
ngược lagravem xuocirci đocirci luacutec coacute những hagravenh động ngocircn ngữ vượt bigravenh thường magrave người đời
khocircng đoaacuten định nổi Kẽ phagravem phu muốn hiểu vũ trụ tacircm thigrave phải phaacute vocirc minh để tri
kiến Phật Như đatilde noacutei ở phần mở đầu chuacuteng ta lagrave vũ trụ vũ trụ lagrave chuacuteng ta lagrave Tri Kiến
Phật Muốn hiểu khoa học vật lyacute tacircm linh học nhacircn sinh quan vagrave vũ trụ quan thigrave ngoagravei
kiến thức phải phaacutet triễn thecircm triacute tuệ Phật Đagrave Luacutec đoacute chuacuteng ta cũng sẽ nhận ra rằng cotildei
giới của migravenh lagrave cotildei phagravem - Thaacutenh đồng cư như cotildei Cực Lạc của Phật A Di Đagrave Khocircng
phải tigravem Niết Bagraven ở một nơi nagraveo xa lạ magrave chỉ ngay hiện tại bacircy giờ vagrave ở đacircy
123
15 Như Thị Viecircn Giaacutec
Theo thiển yacute Quan saacutet vagrave Nghe với trạng thaacutei ldquonhư thịrdquo nghĩa lagrave khocircng coacute vật thể thuyết
vagrave thấy lẫn chủ thể thấy vagrave thuyết nhưng lại coacute caacutei hiểu biết vagrave tri kiến chiếu diệu hư
minh để thể hội chỗ yếu lyacute yếu chỉ của yacute ngữ kinh Caacutei nghe đoacute chiacutenh lagrave văn thagravenh tựu vagrave
tri kiến tựu Phải nghe thấy (quang acircm) trong trạng thaacutei như thị mới khế hợp với phaacutep
như thị lagrave phaacutep vượt thoaacutet tất cả mọi khaacutei niệm thấy một caacutech tục đế ngocircn ngữ của nhacircn
sinh nghe acircm thanh một caacutech tục đế của tất cả tư lự phacircn biệt Phaacutep đoacute chiacutenh lagrave phaacutep phi
taacutenh lagrave viecircn diệu phaacutep lagrave trung đạo phaacutep đệ nhất nghĩa đế khocircng thể dugraveng tigravenh thức tục
đế để noacutei tocirci hiểu biết tocirci nghe thấy Phaacutep như thị đoacute chiacutenh lagrave phaacutep thagravenh tựu phi taacutenh
phaacutep Nhị thị tri kiến như thị ngatilde văn vagrave như thị thiacutenh ngocircn Tui thấy như rứa tocirci đọc
như dậy vagrave như thế ngộ nghe
Chuacute thiacutech
Theo Wikipedia ldquoKinh ghi lại những gigrave chiacutenh đức Phật giảng dạy Khởi đầu bộ kinh ta
hay nghe cacircu Tocirci nghe như vầyhellip (Như thị ngatilde văn 如是我聞 sa evaṃ śrute mayā)
Cacircu nagravey tương truyền xuất phaacutet từ A Nan Đagrave một đệ tử của Phật A Nan Đagrave lagrave người coacute
triacute nhớ phi thường đatilde thuật lại những lời Phật noacutei trong buổi Kết tập lần thứ nhất ngay
sau khi Phật diệt độrdquo Nhưng Chữ Evaṃ mayāśrutaṃ Tạng ngữ tương đương
འདསདབདགགསཐསཔདསགཅགན Coacute śrutaṃ Quaacute khứ phacircn từ thể caacutech cograven cocircng năng của ngatilde
mayā noacute lagravem cụ caacutech dịch saacutet theo Phạn ngữ phải lagrave ldquoTocirci được nghe (lagrave) như vậyrdquo Ta
cũng coacute thể dịch saacutet cacircu nagravey từ Phạn sang Haacuten văn như sau ldquoBị ngatilde sở văn giả (thị) như
thị 被我 所聞者(是)如是rdquo Động từ ldquolagraverdquo (Thị是 as) được tĩnh lược Hay chuacuteng ta
cũng coacute thể sử dụng caacutech dịch phổ thocircng hiện nagravey lagrave Như Thị Ngatilde Văn 如是我聞 Tocirci
nghe như vậy tocirci nghe như thế vv dịch như vậy mới khả dĩ chiacutenh xaacutec vagrave chấp nhận
được Tuy nhiecircn chữ ldquonhư vầyrdquo của tiếng Việt dịch từ tiếng Trung Hoa khocircng lột tả
được hết yacute nghĩa phong phuacute của chữ Haacuten ldquonhư thịrdquo
Kinh Như Lai Viecircn Giaacutec Trực Chỉ Đề Cương Chương VI Taacutenh Viecircn Giaacutec Vốn Lagrave Phi
Taacutenh Phaacutep Sư Thiacutech Từ Thocircng viết Phật dạy Thanh tịnh Tuệ Ocircng cũng lại hỏi Như
Lai về phaacutep tu hagravenh tiệm tiến sai biệt Nagravey Thanh Tịnh Tuệ VIEcircN GIAacuteC TỰ TAacuteNH
vốn lagrave PHI TAacuteNH tugravey thuận caacutec taacutenh hư vọng đối đatildei magrave Như Lai khai thị thực lyacute thigrave
khocircng coacute gigrave để chứng đắc cũng khocircng coacute gigrave để nắm lấy Bởi vigrave ở trong thật tướng khocircng
coacute Bồ Taacutet vagrave chuacuteng sanh Bởi vigrave Bồ Taacutet vagrave chuacuteng sanh đều lagrave huyễn hoacutea Huyễn hoacutea diệt
khocircng cograven ai lagrave người chứng đắc Viacute như con mắt khocircng tự thấy con mắt vigrave taacutenh của noacute
tự bigravenh đẳng khocircng coacute chủ thể bigravenh đẳng can dự vagraveo Chuacuteng sanh mecirc mờ điecircn đatildeo chưa
coacute thể diệt trừ huyễn hoacutea đối với kẻ diệt người chưa dựa trecircn cocircng dụng hư vọng đoacute magrave
giả định ra coacute sai biệt Nếu tugravey thuận cảnh giới tịch diệt VIEcircN GIAacuteC NHƯ LAI thigrave
khocircng coacute đối tượng tịch diệt vagrave người chứng nhập tịch diệt (httpwwwphathocnetthu-
vienkinhbac-truyen5A5401_kinh_nhu_lai_vien_giac_truc_chi_de_cuongp6aspx)
Trong Kinh Viecircn Giaacutec luận giảng lời noacutei đầu Thiacutech Thocircng Huệ viết VIEcircN GIAacuteC lagrave
một bản kinh chỉ dạy phaacutep mocircn viecircn đốn liễu nghĩa của Đại Thừa Trọng tacircm Phật chỉ
thẳng tacircm Viecircn Giaacutec sẵn đủ bigravenh đẳng giữa Phật vagrave chuacuteng sanh Vigrave lẽ đoacute kinh nagravey được
124
xem lagrave ldquocon mắt thanh tịnh của mười hai bộ kinhrdquo (Thập nhị bộ kinh thanh tịnh nhatilden
mục) Rất nhiều văn đoạn Đức Phật dugraveng phương caacutech taacutec động thẳng nếu kheacuteo latildenh hội
thacircm yacute lời Phật dạy lagrave hagravenh giả hiểu được phaacutep mocircn viecircn đốn của Thiền Tocircng
Đức Phật giảng trạch vocirc minh thay vigrave giảng taacutenh Viecircn Giaacutec trước vigrave khi noacutei đến taacutenh
Viecircn Giaacutec magrave khocircng noacutei đến vocirc minh thigrave phagravem phu khocircng hiểu Do vocirc minh lagravem mờ taacutenh
giaacutec nếu muốn taacutenh giaacutec hiển hiện viecircn matilden thigrave trước phải đoạn trừ vocirc minh Vigrave vậy
phải hiểu rotilde nguồn gốc lagrave trạch vocirc minh trước để phaacute trừ dẹp được vocirc minh rồi thigrave căn
taacutenh giaacutec sẽ hiện tiền
Taacutenh Viecircn Giaacutec được gọi lagrave tổng trigrave (Đagrave La Ni [Dhagraverani] lagrave chữ Phạn Trung Hoa dịch lagrave
tổng trigrave tổng trigrave lagrave gồm hết tất cả Viecircn lagrave trograven Giaacutec lagrave saacuteng lagrave biết) bởi noacute bao gồm hết
thảy bản khởi nhacircn địa của tất cả chư Phật Tất cả chư Phật đều đatilde y theo taacutenh Viecircn Giaacutec
đoạn trừ vocirc minh để lsquotrở thagravenhrsquo (trở lại) Phật Đạo Viecircn Giaacutec Tổng Trigrave lagrave phaacutep mocircn gồm
hết tất cả phaacutep mocircn Từ taacutenh Viecircn Giaacutec đoacute lưu xuất ra tất cả phaacutep thanh tịnh Chacircn như
Bồ Đề Niết Bagraven vagrave Ba La Mật để giaacuteo hoacutea Bồ Taacutet
Kinh Phaacutep Hoa coacute noacutei Chư Phật xuất hiện ở đời chỉ vigrave một đại sự nhacircn duyecircn lagrave khai thị
chuacuteng sanh ngộ nhập Phật tri kiến Đức Phật thuyết Kinh Viecircn Giaacutec nagravey cũng nhằm mục
điacutech khai thị hội chuacuteng vagrave chuacuteng sanh đời mạt trực nhận vagrave hằng sống với Phật Tri Kiến
(Viecircn Giaacutec) của chiacutenh migravenh
Caacutec vị Bồ Taacutet trong chuacuteng hội Viecircn Giaacutec vigrave thương tưởng đến chuacuteng sanh thời mạt phaacutep
đatilde thỉnh cầu Đức Phật giả lập phương tiện tiệm thứ giuacutep chuacuteng sanh từng bước tu hagravenh
từ thấp đến cao để mọi căn cơ đều được lợi lạc Vigrave chuacuteng sanh đa bệnh trigravenh độ khocircng
đồng phước nghiệp sai khaacutec necircn Phật theo lời thỉnh cầu đoacute đatilde từ bi rộng noacutei nhiều
phương tiện tu hagravenh chỉ bagravey cặn kẽ những bệnh cần trừ diệt [ngay cả caacutei chết] Nếu ai
phaacutet khởi lograveng tin vagrave lagravem theo lời Phật dạy thigrave sớm muộn cũng viecircn thagravenh đạo quả [vượt
qua luacircn hồi sanh tử] (Thiền Thất Viecircn Giaacutec NhaTrang - Khaacutenh Hogravea Mugravea an cư năm
Canh Thigraven 2000 Thiacutech Thocircng Huệ Nhagrave Xuất Bản Tocircn Giaacuteo Hagrave Nội ndash 2006)
Chuacuteng ta thường thấy trong những kinh điển Đại Thừa Đức Phật coacute noacutei quyền noacutei thật
noacutei đốn noacutei tiệm hay noacutei cao thấp xa gần tất cả đồng quy về một mục điacutech duy nhất lagrave
lagravem sao cho mọi thiacutenh giả hiểu rằng mỗi người đều coacute Tacircm Viecircn Giaacutec (Tacircm Phật) bigravenh
đẳng cugraveng chư Phật khocircng khaacutec Caacutec Ngagravei đatilde nhận ra sống tự tại cugraveng với noacute necircn caacutec
Ngagravei lagrave Phật - Bối trần hiệp giaacutec Chuacuteng ta tuy sẵn coacute nhưng do chạy theo trần cảnh magrave
quecircn taacutenh giaacutec - Bối giaacutec hiệp trần - necircn cograven matildei chịu đau khổ trầm luacircn trong sinh tử
16 Lyacute Như Huyễn
Trong Thiền Lagrave Gi Chương 2 Như Huyễn Thiacutech Thocircng Huệ viết ldquoLyacute Như Huyễn lagrave
một quan niệm về nhacircn sinh vagrave vũ trụ độc đaacuteo của nhagrave Phật Trong thiền định sacircu xa
Đức Phật thấy rotilde tất cả caacutec phaacutep đều lagrave những hiện tượng khocircng thật coacute vigrave chuacuteng do
nhiều duyecircn tụ hội lại magrave thagravenh Bản chất của chuacuteng lagrave khocircng vigrave chuacuteng khocircng coacute tự thể
Như vậy nhigraven trecircn hiện tượng (SẮC) lagrave duyecircn hợp tạm coacute nhưng bản thể lại lagrave KHOcircNG
Noacutei khaacutec đi SẮC lagrave biểu tướng của KHOcircNG KHOcircNG lagrave bản chất của SẮC Đacircy lagrave tinh
125
thần Baacutet Nhatilde magrave chỉ những người ở trong Như Huyễn Tam Muội tức trong chaacutenh định
quaacuten triệt lyacute Như Huyễn mới thẩm thấu đượcrdquo Như huyễn lagrave một chủ đề quan trọng của
Kinh Hoa Nghiecircm vagrave Kinh Viecircn Giaacutec hiểu được lyacute như huyễn lagrave hiểu được vũ trụ nhacircn
sinh quan vagrave khoa học thực tại
Lyacute Như Huyễn trong Kinh Viecircn Giaacutec rất thacircm diệu khocircng thể chỉ vận dụng kiến thức tư
duy magrave hiểu thấu Phải nhờ cocircng phu thiền tập quaacuten chiếu nghiệp quả duyecircn sinh vocirc
thường vagrave tự taacutenh Khocircng của thacircn tacircm cảnh dần dần triacute tuệ phaacutet triển mới coacute thể hội
được đocirci phần như huyển Kinh Hoa Nghiecircm cũng noacutei đến sự sinh khởi vagrave hoại diệt
huyễn mộng của phaacutep giới Sự giả huyễn nagravey lagrave vocirc cugraveng vocirc tận sinh sinh hoacutea hoacutea trugraveng
trugraveng duyecircn khởi Tương tự Kinh Kim Cang noacutei mọi phaacutep hữu vi đều lagrave mộng huyễn lagrave
boacuteng bọt lagrave sương mugrave điện chớp hư ảo
Vạn phaacutep đều khocircng chỉ coacute nhacircn quả chẳng khocircng đacircy lagrave chacircn tướng của vũ trụ nhacircn
sanh Đức Phật dugraveng 4 cacircu kệ dưới đacircy để giải đaacutep vấn đề noacutei rotilde đạo lyacute như huyễn tại
sao như vậy
Nhất thiết hữu vi phaacutep (Tất cả phaacutep hữu vi)
Như mộng huyễn bagraveo ảnh (Như mộng huyễn bọt ảnh)
Như lộ diệc như điển (Như sương cũng như chớp)
Ưng taacutec như thị quaacuten (Necircn quaacuten saacutet như vậy)
Trong bagravei Lạc Đường của Tuacute Xương cũng coacute cacircu Giấc mộng Nam Kha kheacuteo chập
chờn Trong taacutec phẩm Đoạn trường tacircn thanh của cụ Nguyễn Du coacute cacircu Tiếng sen
khẽ động giấc hogravee Trong Biacutech cacircu kỳ ngộ cũng coacute cacircu Đegraven thocircng khecircu cạn giấc hogravee
chưa an Cổ thi coacute cacircu Trăm năm một giấc kecirc vagraveng Kecirc vagraveng cũng gọi lagrave gạo hoagraveng
lương một thứ ngũ cốc nhỏ như caacutet magraveu vagraveng thường dugraveng nuocirci chim hoagraveng yến Nhagrave
nghegraveo becircn Tagraveu ngagravey xưa dugraveng kecirc để ăn thay gạo Trong Đoạn trường tacircn thanh coacute cacircu
Hoagraveng lương chợt tỉnh hồn mai Giấc Nam Kha Giấc hogravee Giấc mộng kecirc vagraveng hay
Giấc hoagraveng lương đều do điển tiacutech trecircn Coacute nghĩa sự phuacute quyacute vinh hoa gia đigravenh chẳng
khaacutec nagraveo một giấc mộng Con người phải trải qua thăng trầm đau khổ trong cuộc đời
mới hiểu ra rằng nhacircn thế đổi thay vocirc thường chẳng qua chỉ lagrave một giấc mộng dagravei
Tương tự trong Nam Kha kyacute thuật của Lyacute Cocircng Taacute đời nhagrave Đường coacute kể truyện Thuần
Vu Phần nằm mộng thấy chagraveng đến nước Hogravee An Thuần được vua Hogravee An cho vagraveo baacutei
yết Thấy Thuần tướng mạo khocirci vĩ necircn gả cocircng chuacutea cho lagravem phograve matilde vagrave đưa ra quận
Nam Kha lagravem quan Thaacutei thuacute cai trị cả một vugraveng to lớn Đương luacutec vợ chồng Thuần
sống một cuộc vương giả cực kỳ sung sướng thigrave bỗng coacute giặc keacuteo đến vacircy quận Nam
Kha Thuần đem quacircn chống cự Giặc đocircng mạnh Thuần thua chạy Quacircn giặc vacircy thagravenh
đaacutenh phaacute Cocircng chuacutea nước Hogravee An vợ của Vu Phần chết trong đaacutem loạn quacircn Thuần Vu
Phần đem tagraven quacircn về kinh đocirc tacircu lại vua cha Nhagrave vua nghi kỵ Thuần đatilde đầu hagraveng giặc
necircn tước hết phẩm hagravem đuổi về lagravem thường dacircn Thuần oan ức vừa tủi nhục khoacutec loacutec bi
thương Vừa luacutec ấy thigrave Thuần chợt tỉnh dậy thấy migravenh nằm dưới gốc cacircy hogravee trecircn đầu
một nhagravenh cacircy hogravee chĩa về phiacutea nam Cạnh Thuần lại coacute một ổ kiến lớn Bầy kiến keacuteo
hagraveng đagraven hagraveng lũ tregraveo lecircn cacircy hogravee Cuộc đời chỉ lagrave một giấc mộng thigrave ra Thuần lagravem phograve
matilde kiến trecircn cacircy Hogravee
126
Trong taacutec phẩm Cung oaacuten ngacircm khuacutec của Nguyễn Gia Thiều coacute cacircu
Giấc Nam Kha kheacuteo bất bigravenh
Bừng con mắt dậy thấy migravenh tay khocircng
Tocirci xin phụ họa
Giấc Hogravee lsquoAntrsquo kiến bất đắc
Tỉnh cơn mơ dậy thấy migravenh kiến khocircng
Trang Tử Nam Hoa kinh kể chuyện Trang Tử nằm mộng thấy migravenh hoacutea bướm khi tỉnh
dậy khocircng biết ldquoChu lagrave bướm hay bướm lagrave Churdquo Hay như trong hồn bướm mơ tiecircn
riecircng tocirci khocircng biết lagravem bướm sướng hay lagravem tiecircn sướng hơn vigrave tocirci khocircng phải lagrave bướm
chưa phải lagrave tiecircn necircn khocircng biết bướm tiecircn sướng như thế nagraveo Tốt nhất lagrave lsquokiếp sau xin
chớ lagravem người lagravem cacircy thocircng đứng giữa trời magrave reorsquo (Nguyễn Cocircng Trứ)
Trong điển tiacutech Mộng Kecirc Vagraveng Latilde Động Tacircn lagrave người huyện Vĩnh Nhạc Bồ Chacircu triều
Đường họ Latilde tecircn Phẩm tự lagrave Động Tacircn Cha của ocircng lagrave Latilde Nhượng ndash Thứ Sử Hải Chacircu
Latilde Động Tacircn sinh vagraveo ngagravey 14 thaacuteng 4 năm 14 Trinh Nguyecircn hiệu lagrave Thuần Dương Tử
Truyền thuyết kể rằng khi Latilde Động Tacircn giaacuteng sinh mugravei hương tỏa khắp phograveng acircm nhạc
thiecircn đường vang khắp khocircng trung lại coacute một con hạc trắng từ trecircn trời hạ xuống bay
vagraveo trong magraven trướng rồi biến mất
Vagraveo những năm Hội Xương nhagrave Đường Latilde Động Tacircn vacircng mệnh phụ mẫu đến Trường
An dự thi Một ngagravey nọ khi đang uống rượu ocircng gặp một vị đạo sĩ nhận lagrave Vacircn Phograveng
tiecircn sinh ngụ tại Hạc Lĩnh nuacutei Chung Nam Ocircng ngỏ yacute muốn nhận Latilde Động Tacircn lagravem đồ
đệ nhưng Latilde Động Tacircn đatilde từ chối
Figure 14 Latilde Động Tacircn
Tuy nhiecircn Vacircn Phograveng vagrave Latilde Động Tacircn ở cugraveng một phograveng trọ Khi Vacircn Phograveng đang rang
hạt kecirc Latilde Động Tacircn đột nhiecircn ngủ mecirc mệt Ocircng mơ thấy migravenh đỗ lagravem Trạng Nguyecircn
127
nhậm một chức quan lớn ở triều đigravenh vagrave cưới hai người con gaacutei của một gia đigravenh giagraveu coacute
Trong giấc mơ ấy ocircng coacute nhiều thecirc thiếp người hầu vagrave con chaacuteu
Khoảng 40 năm sau ocircng trở thagravenh Thừa Tướng đatildem nhiệm chức vụ quan trọng bậc nhất
trong 10 năm Tuy nhiecircn ocircng đatilde vocirc yacute phạm phải trọng tội buộc phải ligravea vợ xa con lưu
lạc nơi nuacutei rừng hoang datilde khốn khổ tiều tụy Khi đang cưỡi ngựa giữa cơn gioacute tuyết ocircng
thở dagravei cảm thaacuten thigrave bất chợt tỉnh giấc Vacircn Phograveng luacutec đoacute ngồi cạnh nồi kecirc đang rang
cười vagrave đọc hai cacircu thơ
Hoagraveng lương do vị tục
Nhất mộng đaacuteo hoa tư
Nghĩa lagrave
Nồi kecirc cograven chưa chiacuten
Giấc mộng đatilde mơ xong
Figure 15 Baacutet Tiecircn Quaacute Hải
Latilde Động Tacircn thất kinh hỏi ldquoTiecircn sinh coacute biết giấc mộng của tocirci coacute nghĩa gigrave khocircngrdquo
Vacircn Phograveng đaacutep ldquoGiấc mộng vừa rồi của ngươi thăng trầm muocircn vẻ vinh nhục đa đoan
Năm mươi năm khocircng lagrave gigrave hết chỉ trong nhaacutey mắt Do vậy được mất trong cuộc sống
ngắn ngủi nagravey khocircng coacute nghĩa lyacute gigrave cả Con người phải trải qua thăng trầm trong cuộc đời
mới hiểu ra rằng nhacircn thế chẳng qua chỉ lagrave một giấc mộng dagravei magrave thocircirdquo Latilde Động Tacircn
cảm ngộ nhận ra rằng giấc mộng trecircn lagrave một điểm hoacutea
Sau đoacute Latilde Động Tacircn đi theo Vacircn Phograveng lecircn Hạc Lĩnh nuacutei Chung Nam nơi Vacircn Phograveng
dạy ocircng toagraven bộ biacute quyết tu Đạo thực sự Truyền thuyết kể rằng Latilde Động Tacircn sau đoacute luacutec
ẩn luacutec hiện nơi thế gian trong hơn 400 năm thường vui chơi ở vugraveng socircng nuacutei Hồ Bắc Hồ
128
Nam đặc biệt vugraveng gần socircng Dương Tử vagrave socircng Hoagravei Trong những năm Chiacutenh Hogravea đời
Tống Huy Tocircng Latilde Động Tacircn được tocircn lagrave ldquoHảo Đạo Chacircn nhacircnrdquo vagrave lagrave một vị tiecircn trong
Baacutet Tiecircn
Thiền sư Thanh Đagravem Minh Chaacutenh noacutei
Cocircng danh caacutei thế magraven sương sớm
Phuacute quyacute kinh nhacircn giấc mộng dagravei
Chẳng hiểu bản lai vocirc nhất vật
Cocircng phu luống uổng một đời ai
Thiền sư Quaacutech Ấn
Đecircm khuya nhập tịch hồn vocirc mị
Thời thiacutenh khocircng đigravenh lạc diệp thanh
Dịch nghĩa
Đecircm khuya khi nhập tịch hồn khocircng cograven mộng mị gigrave nữa
Bỗng nghe giữa sacircn vắng tiếng laacute bay
ldquoHồn vocirc mịrdquo (hồn khocircng mộng mị) trong yacute thơ nagravey coacute thể hiểu lagrave thoaacutet ly khỏi những ảo
ảnh thế tục Khi đoacute mộng chiacutenh lagrave sự vocirc minh Chiếc laacute rụng giữa sacircn vắng magrave coacute acircm
thanh thigrave acircm thanh ấy phải chăng được thẩm thấu bởi tuệ giaacutec sinh ra trong cotildei ldquovocirc mịrdquo
của thiền sư
Tri thế tri mộng vocirc sở cầu
Vocirc sở cầu tacircm phổ khocircng tịch
Hoagraven tự mộng trung tugravey mộng cảnh
Thagravenh tựu hagrave sa mộng cocircng đức
Dịch nghĩa
Biết cuộc đời như mộng thigrave khocircng cograven cầu mong điều gigrave
Lograveng khocircng cầu mong thigrave được thanh tịnh
Ở trong mộng thigrave theo cảnh mộng
Cocircng đức thagravenh tựu được (trong mộng) cũng chỉ lagrave mộng huyễn magrave thocirci
Vương An Thạch lagrave một nhagrave Nho lỗi lạc thời Tống vagrave cũng lagrave một cư sĩ thocircng tuệ Phật
học
Thiền sư Từ Đạo Hạnh coacute bagravei kệ soi saacuteng yacute nghĩa nagravey
Taacutec hữu trần sa hữu
Vi khocircng nhất thiết khocircng
129
Hữu khocircng như thủy nguyệt
Vật trước hữu khocircng khocircng
tạm dịch
Chấp coacute thảy đều coacute
Chấp khocircng tất cả khocircng
Coacute - Khocircng trăng đaacutey nước
Chớ chấp Coacute cugraveng Khocircng
Nếu cho mọi phaacutep lagrave thật thigrave chuacuteng đều thật coacute nếu chấp tất cả đều khocircng thigrave chuacuteng sẽ
thật khocircng - cả 2 Coacute Khocircng điều cực đoan Chấp thường vagrave chấp đoạn đều khocircng hội
được liễu nghĩa thượng thừa Phật Giaacuteo phủ nhận cả chấp thường lẫn chấp đoạn magrave theo
con đường Trung Đạo
Caacutec phaacutep khocircng thật coacute nhưng tự taacutenh caacutec phaacutep lagrave khocircng necircn tuy huyễn magrave vẫn thường
ở trong Như Taacutenh Như lagrave thể của Huyễn Huyễn lagrave dụng của Như Như lagrave thể taacutenh bất
động khocircng bao giờ thay đổi Huyễn lagrave tugravey duyecircn magrave higravenh tướng đổi thay Chuacuteng ta từ
Như đến đacircy mang thacircn huyễn mộng nagravey rồi khi chết đi lại trở về Như Nhưng khocircng
phải đợi luacutec higravenh tướng tan hoại mới trở về Như magrave ngay khi cograven thacircn huyễn noacute đatilde lagrave
Như rồi vigrave Huyễn khocircng bao giờ rời Như Trong Như coacute Huyễn trong Huyễn coacute Như
Thế giới vũ trụ kể cả con người đều lagrave giả huyễn lagrave hư vọng thigrave lục căn lục trần lục
thức cũng lagrave hư huyễn lagrave ảo ảnh lagrave phugrave du magrave thocirci ldquoVạn phaacutep Giai Khocircng duyecircn sanh
Như huyễnrdquo
Vũ trụ vạn phaacutep lagrave vocirc thủy vocirc chung nhưng luocircn thể hiện chacircn lyacute Tất cả vật (sắc) Coacute
Khocircng hợp tan tugravey duyecircn nghiệp Sự hữu (Sắc) lagrave giả tướng biểu tướng sự vocirc (Khocircng)
lagrave tự thể bản chất Cả hai như higravenh với boacuteng khocircng dễ taacutech rời nhau cũng như giữa tacircm
vagrave cảnh giữa chủ thể vagrave vật thể đều bất khả phacircn ly Thuyết Big Bang giải thiacutech sự
thagravenh lập của vũ trụ hiện tượng Khoa học cũng tiacutenh ra được chừng 5 tỷ năm nữa lagrave vũ
trụ sẽ tận diệt Trong giaacuteo lyacute nhagrave Phật vũ trụ khocircng chỉ trải qua một chu kỳ thagravenh - trụ -
hoại - diệt magrave đatilde đang vagrave sẽ tiếp diễn vocirc lượng chu kỳ như thế khocircng coacute khởi đầu cũng
khocircng coacute kết thuacutec tiền tiền vocirc thủy hậu hậu vocirc chung Thế giới hiện tượng lagrave hữu vi
duyecircn khởi sanh sanh diệt diệt tương duyecircn tương taacutec Khocircng phaacutep nagraveo trong vũ trụ lại
đứng yecircn magrave luocircn luocircn chuyển động đổi mới vocirc thường Ngay cả phần vĩ mocirc nhất lagrave
toagraven bộ vũ trụ cũng thay đổi mỗi ngagravey Higravenh thaacutei của vũ trụ magrave một số nhagrave Vật Lyacute Học
đatilde phaacutec họa trong những cocircng trigravenh thực nghiệm vagrave tư duy rất tương tự như trong những
cảnh giới mocirc tả một caacutech tuyệt vời trong Kinh Hoa Nghiecircm Chứng tỏ vũ trụ cũng chỉ lagrave
huyễn mộng holographic universe dugrave lagrave tiểu vũ trụ vi mocirc của hạt Neutrino hay đại vũ trụ
vĩ mocirc của Thiecircn Hagrave
Biết được như vậy Ta sẽ vượt qua mọi chướng duyecircn nơi thacircn tacircm vagrave cảnh khocircng điều
gigrave khocircng biết khocircng việc gigrave khocircng lagravem để trograven bản tacircm nguyện tự lợi lợi tha
Sau đacircy lagrave bagravei kệ của Thiền Sư Vạn Hạnh
130
Thacircn như điện ảnh hữu hoagraven vocirc
Vạn mộc xuacircn vinh thu hựu khocirc
Nhậm vận thịnh suy vocirc bố uacutey
Thịnh suy như lộ thảo đầu phocirc
Tạm dịch
Thacircn như boacuteng chớp coacute hoagraven khocircng
Cỏ xuacircn tươi tốt thu heacuteo nồng
Mặc cuộc thịnh suy khocircng sợ hatildei
Thịnh suy như cỏ giọt sương đocircng
Thacircn như sấm seacutet lsquophaacutet như locirci datildersquo lsquoNhất tức bất hồi thiecircn thu vĩnh biệtrsquo cograven thở biết
cograven sống Tương tự vạn vật becircn ngoagravei cũng vocirc thường trong từng saacutetna ngay cả caacutec
phaacutep luocircn thay đổi chuyển dịch
Biết cuộc đời lagrave mộng huyễn khocircng phải để chuacuteng ta cam phận chaacuten chường bi quan
chấp nhận khổ đau cagraveng khocircng phải để chuacuteng ta thất chiacute buocircng trocirci giữa dograveng đời
Chuacuteng ta yacute thức migravenh đang hiện hữu nơi cảnh giới nagravey cugraveng mọi người lagrave do nghiệp thức
cộng trụ kết hợp với biệt nghiệp của từng người từ vocirc lượng kiếp Biệt nghiệp thigrave khocircng
ai giống ai necircn số phận mỗi người mỗi khaacutec nhưng cộng nghiệp người khocircng khaacutec necircn
sống chung một mocirci trường chịu chung một hoagraven cảnh thiecircn tai dịch họa Vagrave rồi dugrave
chaacutenh baacuteo hay y baacuteo dugrave biệt nghiệp hay cộng nghiệp tất cả đều lagrave huyễn rồi noacute cũng
qua đi
Lyacute Như Huyễn của Phật Giaacuteo lagrave một vũ khiacute lợi hại queacutet tận gốc rễ mọi tham đắm chấp
trước của con người về thacircn tacircm vagrave cảnh Một thiền sinh sau giờ tọa thiền bạch cugraveng sư
phụ ldquoHocircm nay con thấy rỗng rang tự tạirdquo Vị thiền sư trả lời ldquoRồi noacute sẽ qua đirdquo Ngagravey
kế trograve lại trigravenh Thầy ldquoHocircm nay con lại thấy nặng nề mệt mỏirdquo Thầy bảo ldquoRồi noacute sẽ qua
đirdquo Tocirci xin thecircm một tiacute cho hợp thời Thưa Thầy con bắt đầu thấy migravenh cagraveng ngagravey cagraveng
giagrave thecircm Sư trả lời Rồi noacute sẽ qua đi Thưa Thầy con bắt thấy migravenh cagraveng ngagravey cagraveng
gần tới caacutei chết Sư trả lời Rồi noacute sẽ qua đi
Thiền sư đang khai thị chacircn lyacute cho thiền sinh Tất cả caacutec phaacutep dugrave phaacutep thế gian hay xuất
thế gian cũng đều qua đi như dograveng socircng luocircn luocircn trocirci chảy khocircng dừng Vigrave thấy rotilde caacutec
phaacutep lagrave huyễn khocircng coacute gigrave vĩnh viễn thường trụ necircn chuacuteng ta chấp nhận một caacutech tự
nhiecircn lagrave thacircn khocircng coacute thể trẽ trung mạnh khỏe matildei matildei khocircng giagrave khocircng chết vagrave nhất
lagrave khocircng mong ước nagraveo vạn sự như yacute Bằng tinh thần tự lực đương đầu với mọi đau khổ
lẫn chế ngự bất an ta sẽ nổ lực lagravem việc tiacutech cực sống vigrave migravenh vigrave nhacircn sinh ldquoNhất
thiết phaacutep khocircngrdquo do bản thể caacutec phaacutep vốn khocircng necircn chuacuteng dung thocircng vocirc ngại Phagravem
phu do tacircm chấp trước caacutec phaacutep lagrave thật coacute necircn thấy chuacuteng ngăn ngại rối răm lẫn nhau
đặc biệt đối với caacutec vật thể rắn thacircn người khocircng thể đi xuyecircn qua vật chất Đức Phật
dạy do tacircm chấp trước kiecircn cố necircn caacutec phaacutep biểu hiện thagravenh chất rắn do tacircm sacircn hận necircn
sanh coacute lửa do tacircm tham aacutei necircn coacute nước do tacircm dao động necircn sanh ra gioacute Tacircm becircn
trong như thế nagraveo thigrave biểu hiện caacutec phaacutep becircn ngoagravei thế ấy Đối với caacutec bậc ngộ đạo lậu
hoặc đatilde dứt đatilde đạt lyacute taacutenh tuyệt đối caacutec vị coacute thể tugravey yacute thi triển thần thocircng đặc dị cocircng
131
năng vigrave caacutec phaacutep khocircng cograven ngăn ngại lẫn nhau Đacircy lagrave tư tưởng vuacutet cao trong Kinh Hoa
Nghiecircm Sự-sự vocirc ngại hay Phaacutep giới dung thocircng Tư tưởng nagravey lagravem saacuteng tỏ thecircm Lyacute
Như Huyễn vigrave caacutec phaacutep như huyễn necircn thật sự khocircng coacute ranh giới chướng ngại khocircng
coacute rối lượng tử (quantum entanglement) Điều đoacute coacute nghĩa lagrave khi thấu rotilde tự taacutenh caacutec
phaacutep đều khocircng tất cả đều như huyễn caacutei ngatilde tiecircu dung thigrave tự nhiecircn ta thể nhập vagraveo quỹ
đạo của chư Phật vagrave Bồ Taacutet Luacutec ấy
Năng lễ sở lễ taacutenh khocircng tịch
Cảm ứng đạo giao nan tư nghigrave
Cả người lễ (năng) vagrave chư Phật (sở) taacutenh đều khocircng khi ấy sự tương cảm tương ứng thật
khocircng thể nghĩ bagraven (Phỏng theo Thiền Lagrave Gi Chương 2 Như Huyễn Thiacutech Thocircng
Huệ)
17 Hạt Lacircn Hư Trần
Về kiếp trụ của caacutec thế giới Kinh Văn Phật Giaacuteo viết vi trần vagrave kiếp trụ với những số
lượng ước tiacutenh vĩ đại tương tự như khoa học noacutei về nguyecircn tử trong vũ trụ
Luacutec đoacute Phổ Hiền Bồ Taacutet lại bảo đại chuacuteng rằng Chư Phật tử Necircn biết thế giới hải coacute
thế giới hải vi trần số kiếp trụ hoặc coacute A Tăng Kỳ kiếp trụ hoặc coacute vocirc lượng kiếp trụ
hoặc coacute vocirc biecircn kiếp trụ hoặc coacute vocirc đẳng kiếp trụ hoặc coacute bất khả sổ kiếp trụ hoặc coacute
bất khả xưng kiếp trụ hoặc coacute bất khả tư kiếp trụ hoặc coacute bất khả lượng kiếp trụ hoặc coacute
bất khả thuyết kiếp trụ coacute vi trần số kiếp trụ như vậy
Phẩm Như Lai hiện tướng thứ 2 Trong mỗi mỗi vi trần Quang minh đều đầy đủ
Phật đatilde noacutei đủ những con số cực lớn vagrave những con số cực nhỏ nhỏ đến độ mocirc tả Hạt
(ParticleMatter) vagrave Soacuteng (WaveMind) Viacute dụ magrave Phật gọi lagrave Cực Vi (hạt ảo) chỉ bằng
10 trừ lũy thừa 33 cm 10-33 cm tức 11000 tỉ tỉ của một cm
Năm 1980 Vật Lyacute Gia Murray GEll_mann quan niệm rằng Dương Điện Tử (Proton) vagrave
Trung Hogravea Tử (Neutron) nằm trong Lotildei của Nguyecircn tử lại được cấu tạo bằng những Hạt
Tử nhỏ hơn magrave ocircng đặt tecircn lagrave Quark (Cực vi Hạt ảo) ETHộ lớn của noacute chỉ bằng 10-33 cm
hay 11000 tỉ tỉ hạt Nhacircn
Thaacuteng 3 năm 1995 caacutec Vật Lyacute Gia đatilde tigravem được Quark ETHỉnh (Top Quark) bằng caacutech bắn
vỡ những Dương Điện Tử vagrave Phản Dương Điện Tử (Antiproton) khiến chuacuteng tiecircu diệt lẫn
nhau vagrave phaacutet sinh năng lượng trong đoacute coacute nhiều Hạt Tử vagrave Quark ETHỉnh
Trecircn hơn 20 năm qua Geoffrey vagrave Fritjof Capra đatilde aacutep dụng thuyết Boostrap (ETHại Ủng)
để khaacutem phaacute ra chiều sacircu của thế giới hạt nhacircn Khoảng năm 1960 dến 1970 Salam vagrave
Weiberg lập ra thuyết ETHại Tổng Hợp (Grand Unification Theory ndash GUT) Thuyết nagravey lagrave
bước đầu của Nguyecircn Lượng Cơ Học (Quantum mechanices) magrave sau 50 năm nghiecircn cứu
caacutec khoa học gia mới biết liecircn kết Lực Yếu (weak force) vagrave ETHiện Từ Lực với
nhau PAM Dirac (1902-1970) viết về thuyết Phản Vật Chất (Antimatter) vagrave Chacircn
132
Khocircng Sinh Diệt (Vacuum Polarization) Thuyết Phản Vật Chất lagrave một khaacutem phaacute quan
trọng của Nguyecircn Lượng ETHiện ETHộng Học (Electrodynamics ndash QED)
Chacircn Khocircng Sinh Diệt lagrave một hiện tượng phacircn cực một phần hay toagraven phần của Dương
Điện vagrave Acircm Điện trong một hạt Nguyecircn Tử Phacircn Tử (Molecule) hay hệ thống hoaacute học
Trong vũ trụ cũng coacute những hiện tượng tương tự ETHức Phật đatilde dạy rằng ldquoHư Khocircng hay
Chacircn Khocircng khocircng phải lagrave Ngoan Khocircng (nghĩa lagrave chẳng coacute gigrave cả) magrave khắp nơi khắp xứ
chỗ nagraveo cũng coacute đủ loại quang minh cugraveng những loagravei chuacuteng sinh cư ngụrdquo
Trong Chacircn Khocircng coacute Tĩnh ETHộng Sinh Diệt Sắc Khocircng Tạo Dựng vagrave Hủy Hoại Ngagravey
nay caacutec Khoa học gia đatilde khaacutem phaacute trong Chacircn Khocircng coacute Vật Thể (Matter) vagrave Phản Vật
Thể (Antimatter) coacute Quarks vagrave Phản Quarks (Antiquarks) coacute Positron đối nghịch với
Electron Họ cũng khaacutem phaacute rằng Vật Thể vagrave Phản Vật thể triệt tiecircu lẫn nhau
Khoa học ngagravey nay cũng đatilde khaacutem phaacute ra trecircn 200 Phacircn Tử (Particles) trong vũ trụ magrave
caacutech đacircy trecircn 2500 năm caacutec trường phaacutei ngoại đạo gọi lagrave ldquovi trầnrdquo vagrave luận cứ rằng
những ldquovi trầnrdquo nagravey nhảy muacutea rối loạn xạ (quantum entanglement) để tigravenh cờ hay ngẫu
nhiecircn nhờ nhacircn duyecircn tạo thagravenh những chuacuteng sinh thấp như những con sacircu kegraven vagrave những
chuacuteng sinh cao như khỉ vagrave loagravei người Luận cứ nagravey đatilde bị Phật baacutec bỏ
Khoa học ngagravey nay cũng đatilde khaacutem phaacute ra rằng dograveng họ Quark như Hadron coacute cugraveng độ
Quay Tự Nội (Intergrated Spins) coacute thể trao đổi cho nhau được Sau việc khaacutem phaacute ra
Nguyecircn Tử vagrave những hạt Vi Phacircn Tiềm Nguyecircn Tử rồi đến những hạt tử quaacute nhỏ nhiệm
như Neutrino Quark Baryon Meson Hadron Hyperon vvhellip caacutec khoa học gia rất phấn
khởi vigrave tin rằng họ đatilde gần xeacute toang caacutei magraven biacute ẩn của vũ trụ để phanh phui ra những biacute
mật những then chốt cấu tạo vũ trụ vạn vật nagravey Nhưng khốn nỗi cagraveng đi sacircu vagraveo caacutei lacircu
đagravei vọng tưởng của Cực Vi (Hạt Ảo) họ cagraveng thấy thất vọng vigrave những lượng tử căn bản
nagravey khocircng phải lagrave Vật magrave chỉ lagrave những ảo ảnh những bagraveo ảnh ldquonhư điện như ảnhrdquo
được noacutei đến trong kinh điển Phật Giaacuteo từ lacircu
Theo thuyết lượng tử thigrave thật ra khocircng coacute hạt cơ bản Caacutec hạt Quark Lepton Gluon chỉ
được caacutec nhagrave Vật Lyacute Học sử dụng để diễn tả caacutec bigravenh diện của vật chất tương ứng với
bốn lực cơ bản hiện nay biết rằng đa số caacutec hạt đều coacute phản hạt (antiparticle) Những rối
lượng tử (quantum entanglement) nagravey đatilde được mocirc tả trong cuốn saacutech ldquoKhuocircn Mẫu Toagraven
Kyacuterdquo của Ken Weiber vagrave ldquoVũ Trụ Như Huyễnrdquo của Michael Talbot Trong caacutec kinh ETHại
thừa Kinh Lăng Nghiecircm ETHịa Tạng vagrave nhất lagrave Hoa Nghiecircm đatilde noacutei rất nhiều về những
quang minh lượng tử nagravey vagrave cho rằng quang minh thường xoay vần theo higravenh trocircn ốc vagrave
khi quay chậm lại tạo thagravenh sơn hagrave đại địa vagrave chuacuteng sinh Magrave những sum la vạn tượng
trong thế giới của chuacuteng ta chẳng khaacutec gigrave caacutei vẻ muocircn magraveu muocircn sắc của ldquoVạn Hoa
Kiacutenhrdquo Thấy được nhưng khocircng nắm bắt được Caacutech đacircy trecircn 25 thế kỷ Phật đatilde noacutei rotilde
về việc cấu tạo vũ trụ bằng quang minh Bacircy giờ khoa học mới tigravem hiểu về quang minh
về sự higravenh thagravenh của vũ trụ từ quang minh đuacuteng như lời Phật đatilde dạy Đơn giản quang
minh chiacutenh lagrave Tacircm Bồ Đề lagrave Tri Kiến Phật
133
Nhagrave baacutec học Niels Bohr (1885-1962 giải Nobel vật lyacute) thấm nhuần Phật Phaacutep vagrave đatilde lagravem
saacuteng tỏ yacute nghĩa của Kinh Baacutet Nhatilde Tacircm Kinh Sắc chẳng khaacutec Khocircng Khocircng chẳng khaacutec
Sắc Sắc bất dị Khocircng Khocircng bất dị Sắc Sắc tức thị Khocircng Khocircng tức thị Sắc Ocircng đatilde
khaacutem phaacute aacutenh saacuteng khocircng lagrave Hạt (particle) vagrave cũng chẳng lagrave Soacuteng (wave) magrave noacute lagrave Hạt
khi được quan saacutet vagrave vừa lagrave Soacuteng khi khocircng bị quan saacutet cả hai thứ bổ tuacutec cho nhau noacute
vừa Coacute vừa Khocircng
Nếu Hạt Soacuteng lagrave yếu tố căn bản của aacutenh saacuteng thigrave caacutec khoa học gia thời đoacute xaacutec nhận rằng
thagravenh phần nhỏ nhất của vật chất lagrave hạt nhacircn Cho matildei đến cuối thế kỷ thứ XIX caacutec nhagrave
vật lyacute nguyecircn tử đatilde tigravem được vagrave khẳng định rằng thagravenh phần cuối cugraveng của vật chất lagrave
Nguyecircn Tử vagrave đặt tecircn mới bằng tiếng Hy Lạp (Atom) coacute nghĩa lagrave khocircng thể chia cắt được
nữa Danh từ mới nagravey thật ra đatilde coacute từ thời Phật Thiacutech Ca Ở Ấn ETHộ thời Phật danh từ
Paramatildenu coacute nghĩa tương đương với nguyecircn tử Một hạt bụi rất nhỏ magrave ta thấy bay vởn
vơ trong lagraven aacutenh saacuteng được gọi lagrave Ratharenu Một Ratharenu phacircn lagravem 36 Tajjaris Một
Tajjaris chia lagravem 36 Anus vagrave một Anus chia lagravem 36 Paramatildenus (nguyecircn tử) như vậy thigrave
trong hạt bụi nhỏ coacute 46656 nguyecircn tử
ETHến đầu thế kỷ XX caacutec nhagrave baacutec học bảo nguyecircn tử (atom) chưa phải lagrave nhỏ nhất noacute
được cấu tạo bằng những hạt nhỏ hơn electron proton neutron Giữa thập niecircn 60
caacutec nhagrave baacutec học lại tigravem ra thecircm những Phản Hạt của electron proton neutron người ta
gọi những hạt nagravey lagrave hạt cơ bản (elementary particle) Tới thập niecircn 70 khoa học tiến bộ
hơn coacute những maacutey gia tốc năng lượng rất lớn họ đatilde tigravem ra Hạt Quarks 3 hạt quarks mới
bằng một hạt cơ bản Cho necircn những tagravei liệu được viết trước đacircy magrave caacutec taacutec giả gọi lagrave
Atom rồi đatilde được dịch ra lagrave Nguyecircn Tử necircn hiểu lagrave hạt Quark được xem lagrave nhỏ nhất mới
tigravem ra thời bacircy giờ cho đến 2015 khi khoa học gia tigravem ra mass của Neutrino cograven nhỏ hơn
Quartz Tocirci đề nghị chữ lsquonguyecircn tửrsquo necircn được aacutem chỉ hay định nghĩa lại lagrave nguyecircn tố vi
mocirc nhỏ nhất magrave con người biết được đương thời Nguyecircn tử nhỏ nhất bacircy giờ lagrave
Neutrino thay vigrave Atom cho đến khi caacutec khoa học gia tigravem lagrave nguyecircn tử mới nhỏ hơn
Neutrino như họ đatilde vagrave đang tigravem kiếm Trong luacutec viết về hạt Quark magrave tocirci tưởng lagrave hạt
nhỏ nhất bacircy giờ thigrave 2 nhagrave baacutec học Nhật vagrave Gia Natilde Đại đatilde mới tigravem ra khối lượng (mass)
của Neutrino được baacuteo chiacute đang tải 1062015 Neutrino cograven nhỏ hơn Quark magrave họ mới
tigravem ra
134
Figure 16 Lướt Soacuteng trong biển yacute thức của vũ trụ
Theo higravenh ảnh của Surfing on an ocean of universal consciousness trecircn đacircy thigrave Quark
(nhỏ hơn 10-18 m) lagrave vật nhỏ beacute nhất tuy nhiecircn Neutrino coacute thể lagrave hạt nhỏ hơn coacute thể đo
lường cho đến khi khoa học coacute thể tigravem ra vagrave đo được điểm (hạt) khaacutec nhỏ hơn Neutrino
Nếu một vật coacute khối lượng thigrave noacute coacute thể phacircn chia ra nhỏ hơn cho necircn khocircng coacute caacutei khối
(mass) tuyệt đối nhỏ nhất bất khả phacircn (nhất điểm singularity) magrave caacutei gần như tương đối
nhỏ nhất đối với con người Những điều magrave tocirci phacircn tiacutech nagravey coacute liecircn quan mật thiết đến
vocirc ngatilde vagrave những trigravenh bagravey dưới đacircy coacute liecircn hệ tới luật nhacircn quả vagrave lyacute nhacircn duyecircn của vũ
trụ thể theo quan niệm của Phật Giaacuteo Hiểu biết được những triết lyacute nagravey lagrave một bướt gần
tới quaacuten tự tại ngũ uẩn giai khocircng Magrave coacute độ nhất thiết khổ aacutech khocircng thigrave khocircng bảo đatildem
Trước đoacute những khoa học gia đatilde coacute chuacutet khaacutei niệm về Neutrio nhưng cho đến năm 1956
sau khi thiacute nghiệm Frederick Reines and Clydes đatilde đưa bằng chứng vagrave kết luận của hạt
135
Neutrino tuy nhiecircn cho đến 2015 Takaaki Kajita của Japan and Arthur McDonald của
Canada đatilde được giải Nobel vật lyacute bởi đatilde chứng minh lagrave Neutrino coacute mass 50000 lần nhỏ
hơn một electron (The neutrino has a Q charge of null and it is 50000 times smaller than
an electron STOCKHOLM (AP) mdash Takaaki Kajita of Japan and Arthur McDonald of
Canada won the Nobel Prize in physics on Tuesday October 6 2015 for discovering that
tiny particles called neutrinos change identities as they whiz through the universe
proving that they have mass Nobel Prize for missing piece in neutrino mass puzzle)
Neutrino ở mọi nơi trong vũ trụ nhưng chuacuteng ta khocircng thể thấy được noacute hoặc cảm được
noacute vagrave coacute thể hầu như stop được noacute Noacute chảy xuyecircn qua thacircn thể chuacuteng ta bởi hagraveng tỷ tỷ
qua từng giacircy đồng hồ xuyecircn qua những khoảng trống giữa nguyecircn tử của cơ thể chuacuteng
ta với khocircng đụng chạm Những hạt ma quaacutei nagravey được cấu tạo trong phong phuacute trong luacutec
big bang vagrave những ngocirci sao như mặt trời được higravenh thagravenh (bơm ra) thật nhiều lần Trong
tất cả những phong phuacute của noacute neutrino coacute thể lagrave hạt đầy biacute ẩn nhất trong vũ trụ
Qua nhiều thập niecircn những vật lyacute gia tưởng neutrinos khocircng trọng lượng (khocircng coacute kilocirc
gigrave) vagrave họ đatilde sốc trong năm 1998 khi khaacutem phaacute rằng những hạt thật coacute rất nhỏ nhưng
khocircng zero (khocircng khocircng) khối lượng Khối lượng chiacutenh xaacutec coacute như thế nagraveo thigrave vẫn
chưa biết Cacircu hỏi lớn hơn tuy nhiecircn lagrave tại sao chuacuteng lại coacute khối lượng
Cacircu hỏi thoạt nghe đầy ngớ ngẩn của những nhagrave tư tưởng gia Tại sao chuacuteng sống trong
vũ trụ đầy vật chất thay vigrave phản vật chất Tocirci xin Phật Giaacuteo hoacutea cacircu hỏi trecircn Tại sao
chuacuteng ta sống trong vũ trụ đầy caacutei coacute thay vigrave khocircng caacutei khocircng Nếu chuacuteng ta sống trong
vũ trụ đầy caacutei khocircng khocircng thigrave lagravem gigrave kiến ngộ được caacutei coacute cho rắc rối sự đời
Sau đacircy lagrave cacircu giải thiacutech của những người mugrave sờ voi Cuối cugraveng những nhagrave vật lyacute nghĩ
neutrinos coacute thể giải quyết một điều biacute mật lớn hơn về phản vật chất - tại sao vũ trụ
khocircng được tạo ra từ phản vật chất thay vigrave vật chất Tại sao vũ trụ khocircng tạo ra từ khocircng
thay vigrave coacute Cacircu hỏi đầy vocirc minh nagravey đatilde được kinh điển Phật Giaacuteo đề cập từ hơn 2600
năm về trước - Vạn vật từ khocircng magrave coacute Để hiểu tại sao noacute rối răm xem như những gigrave
caacutec nhagrave vật lyacute đang tin tưởng đatilde xảy ra ngay luacutec sau khi big bang những khối lượng đầy
phong phuacute của vật chất vagrave phản vật chất vừa được tạo thagravenh đến với nhau vagrave tiecircu diệt lẫn
nhau Caacutei phần vật chất nhỏ nhất cograven lại sau khi tất cả những thứ nầy bị hủy diệt tạo necircn
thiecircn hagrave tinh tuacute vagrave hagravenh tinh xum la vạn tượng chuacuteng ta coacute ngagravey hocircm nay
Caacutei lối giải thiacutech của những khoa học gia tư tuởng gia mugrave sờ voi ngagravey hocircm nay macircu
thuẩn với lối giải thiacutech đầy toaacuten học ngagravey hocircm qua tổng cọng của vật chất vagrave phản vật
chất trong vũ trụ lagrave zero (khocircng) Vậy thigrave coacute caacutei gigrave soacutet lại sau khi vật chất vagrave phản vật
chất triệt tiecircu ngoại trừ Khocircng Kinh Phật đatilde giải thiacutech caacutei rối răm nagravey qua vagravei chữ vocirc
sanh vocirc diệt khocircng tăng khocircng giảm khocircng coacute khocircng khocircng Sắc tất thị khocircng khocircng
tức thị sắc Coacute khocircng khocircng coacute Điều nagravey cho biết khoa học cograven lacircu mới theo kịp Phật
Giaacuteo trừ khi họ biết aacutep dụng phương trigravenh Phật Phaacutep vagraveo trong khoa học để tigravem hiểu về
vũ trụ
From the article 3 science ideas yoursquoll be hearing more about in 2016 By Dominic
Basulto November 10 at 805 AM ldquoNeutrinos are everywhere in the universe but we
136
cannot see them or feel them and can almost never stop them They stream through our
bodies by the trillions every second flitting through the spaces between our atoms with
nary a collision These ghostly particles were created in abundance during the big bang
and stars like the sun pump out more all the time Yet for all their plenitude neutrinos
may be the most mysterious particles in the cosmos
For decades physicists thought neutrinos weighed nothing and they were shocked in
1998 to discover that the particles do have very small but nonzero masses Exactly how
much mass they have is still unknown The larger question however is why they have
mass at all
The question of why we live in a universe made of matter and not antimatter
Ultimately physicists think neutrinos could resolve an even larger mystery about
antimattermdashwhy isnrsquot the universe made of it rather than matter To understand why this
is puzzling consider what physicists currently believe happened just after the big bang
copious amounts of the matter and antimatter that had just been created came together
and destroyed each other The small amount of matter left over after all these
annihilations is what makes up the galaxies stars and planets we have todayrdquo
(httpswwwwashingtonpostcomnewsinnovationswp201511103-science-ideas-
youll-be-hearing-more-about-in-2016)
Neutrino coacute thể truyền tin (teletransport) về quaacute khứ lagravem lu mờ ranh giới quaacute khứ vagrave
hiện tại coacute thể thay đổi luật nhacircn quả căn bản của vũ trụ (the fundamental principle of
cause and effect) Ngoagravei ra khoa học cograven khaacutem phaacute hạt lyacute thuyết (theoretical particles)
tachyons với khối lượng ảo (imaginary mass) cũng coacute thể vượt khocircng gian vagrave thời gian
ngược hẳn lại thuyết tương đối đặc biệt của Einstein lagrave vật chất khocircng thể di chuyển
nhanh hơn tốc độ aacutenh saacuteng Raymond Y Chiao is professor of physics at the University
of California Berkeley He said Briefly tachyons are theoretically postulated particles
that travel faster than light and have imaginary masses (Scientific Americanrsquos Editor
note imaginary mass is a bizarre theoretical concept that comes from taking the square
root of a negative number in this case it roughly means that a particles mass is only
physically meaningful at speeds greater than light) Đacircy chỉ lagrave một bướt khởi đầu của
giấc mộng du hagravenh trong khocircng-thời gian của nhacircn loại Bướt tham sacircn si kế tiếp khi
khoa học coacute thể đi về quaacute khứ vagrave tương lai thigrave con người coacute thể thay đổi lịch sử theo yacute
migravenh Chuacuteng ta sẽ lagrave đấng saacuteng tạo lagrave thượng đế trong vũ trụ Những lyacute thuyết giả tưởng
nagravey khocircng coacute gigrave mới lạ đối với đạo học Đocircng Phương 3000 năm về trước Caacutei khaacutec biệt
của đạo học vagrave khoa học lagrave đạo đatilde tới được những điều magrave khoa học nhacircn văn cho lagrave
huyền biacute giả tưởng nhưng muốn đạt được những thần thocircng quảng đại đoacute thigrave phải vocirc ngatilde
diệt tham sacircn si vagrave giaacutec ngộ Ngược lại khoa học cograven lacircu đạt được giấc mộng du hagravenh
vượt khocircng gian vagrave thời gian vigrave khoa học vẫn muốn thỏa matilden tham vọng vagrave vocirc minh của
con người Đoacute lagrave thacircm yacute đầy triacute tuệ magrave Einstein đatilde ngụ yacute Vật chất vocirc minh chấp ngatilde
khocircng thể di chuyển nhanh hơn tốc độ của aacutenh saacuteng Tuy nhiecircn quang minh vượt
khocircng-thời gian quang minh lagrave Như Lai khocircng đến khocircng đi (nhất điểm nhất thể bất
nhị) cho necircn khocircng coacute khoảng caacutech (khocircng gian) lẫn thời gian
137
Kinh Phật coacute một danh từ tương đương với hạt Neutrino hay bất cứ điểm hạt nagraveo nhỏ
nhất trong tương lai magrave khocircng cần phacircn biệt đổi thay định nghĩa với nhiều tecircn mới cho
thiacutech hợp với những khaacutem phaacute mới như khoa học Khoa học hay thay đổi yacute vagrave thường đatilde
phaacute những khaacutem khaacute củ lagrave sai lầm như thường thấy trong lịch sử khoa học Đoacute lagrave hạt Lacircn
Hư Trần coacute nghĩa lagrave lsquobagrave con gầnrsquo của Hư Khocircng tượng trưng cho hạt nhỏ nhất trong trần
thế Theo tocirci điều nagravey cho biết những tigravem kiếm của khoa học chỉ lagrave tương đối chiacutenh xaacutec
tạm thời dựa trecircn luận lyacute kỷ thuật vagrave toaacuten học hiện tại Trong khi đoacute Phật Giaacuteo cũng coacute
những phacircn tiacutech lẫn những phương caacutech trigravenh bagravey rất lagrave khoa học lẫn toaacuten học để aacutem chỉ
những con số tượng trưng số vocirc lượng cho đến vocirc cực để mocirc tả về cỏi Ta Bagrave vagrave vũ trụ
Tuy nhiecircn trecircn phương diện triacute tuệ Phật tacircm linh tiacutenh vagrave diệu chacircn lyacute của Phật Giaacuteo thigrave
khoa học cho đến bacircy giờ vẫn chưa hoagraven toagraven hiểu tới để magrave theo kịp Phật Giaacuteo
18 Tương quan giữa Nguyecircn Tử vagrave Chủng Tử
Trước khi tiếp tục thảo luận chi tiếc về Phật Giaacuteo vagrave khoa học tưởng cũng necircn coacute một
chuacutet khaacutei niệm tương quan giữa nguyecircn tử của khoa học vagrave caacutec chủng tử (sa bīja) của
Phật Giaacuteo tức lagrave caacutec hạt mầm của Nghiệp (sa karma pi kamma) được chứa đựng trong
cơ sở A Lại Da Thức theo quan niệm của Duy Thức Tocircng do hai Đại Sư Vocirc Trước (zh
無著 sa asaṅga) vagrave người em lagrave Thế Thacircn (zh 世親 sa vasubandhu) saacuteng lập
Thấy được một chủng nguyecircn tử trong cơ thể của migravenh trong vũ trụ giuacutep chuacuteng ta ngộ
rằng
1 Gia hạnh (sa prayoga) Hagravenh giả (Bồ Taacutet) nhận ra rằng khocircng coacute gigrave ngoagravei Tacircm
2 Kiến (sa darśana) Hagravenh giả dựa trecircn giaacuteo phaacutep điacutech thật đạt Như thật tri kiến bước
vagraveo Thập địa (sa daśabhūmi) Hagravenh giả thống nhất khaacutech quan chủ quan lagrave một Trong
giai đoạn nagravey hagravenh giả loại trừ Phiền natildeo (sa kleśa)
3 Tu tập (sa bhāvanā) Hagravenh giả tu tập vagrave vượt qua Bồ Taacutet thập địa
4 Vocirc học cấp thagravenh tựu Thaacutenh quả Hagravenh giả diệt tận phiền natildeo chấm dứt Luacircn Hồi Bồ
Taacutet đatilde chứng đạt Phaacutep Thacircn (sa dharmakāya)
Theo Wikipedia Duy Thức Tocircng (zh 唯識宗 sa vijntildeaptimātravādin yogācārin
cittamātravādin) lagrave một trong hai trường phaacutei chiacutenh của Phật Giaacuteo Đại Thừa do hai Đại
Sư Vocirc Trước (zh 無著 sa asaṅga) vagrave người em lagrave Thế Thacircn (zh 世親 sa vasubandhu)
saacuteng lập Tương truyền rằng chiacutenh Ứng Thacircn (Tam thacircn) của Bồ Taacutet Di Lặc (zh 彌勒
sa maitreya) khởi xướng trường phaacutei nagravey ở thế kỷ thứ 4 Cocircng Nguyecircn Tecircn Phạn Ngữ
khaacutec của Duy Thức Tocircng lagrave Du Giagrave Hagravenh Tocircng (sa yogācārin) vigrave lyacute do lagrave đệ tử phaacutei nagravey
rất chuacute trọng việc hagravenh trigrave Du Giagrave (sa yoga) quaacuten tưởng thiền định để phaacutet huy hạnh
nguyện của một Bồ Taacutet
Tacircm điểm của trường phaacutei nagravey lagrave tất cả mọi hiện tượng con người cảm nhận được đều lagrave
duy thức (sa Vijntildeāptimātratā) chỉ lagrave thức (tacircm) mọi hiện tượng đều lagrave cảm nhận của
thức khocircng coacute chủ thể lẫn đối tượng độc lập ngoagravei thức đang cảm nhận thigrave khocircng coacute gigrave
138
lagrave thật Như thế thế giới [vũ trụ] becircn ngoagravei thuần tuyacute chỉ lagrave thức vigrave cả khaacutech quan lẫn
chủ quan đều khocircng coacute thật Sự cảm nhận chỉ lagrave quaacute trigravenh của một tưởng tượng một ảnh
ảo của một khaacutech quan bị tưởng lầm lagrave coacute thật Quaacute trigravenh nagravey được giải thiacutech bằng khaacutei
niệm A Lại Da Thức (zh 阿賴耶識 sa ālayavijntildeāna) Ngoagravei những quan điểm trecircn khaacutei
niệm Tam Thacircn Phật (zh 三身 sa trikāya) cũng được Duy thức tocircng giải thiacutech trọn vẹn
Đại diện xuất sắc của Duy thức tocircng ngoagravei caacutec nhagrave saacuteng lập noacutei trecircn lagrave An Huệ (zh 安
慧 sa sthiramati) Hộ Phaacutep (zh 護法 sa dharmapāla) ndash hai luận sư đatilde tạo thecircm hai
nhaacutenh khaacutec nhau trong Duy Thức Tocircng ndash vagrave Trần-na (zh 陳那 sa dignāga) Phaacutep Xứng
(zh 法稱 sa dharmakīrti xem Thập đại luận sư)
A Lại Da Thức (zh 阿賴耶識 sa ālayavijntildeāna bo kun gzhi rnam par shes pa
ཀནགཞརམཔརཤསཔ) lagrave thuật ngữ phiecircn acircm dịch yacute lagrave Tạng Thức (zh 藏識) Lagrave một khaacutei niệm
quan trọng của Duy Thức Tocircng (sa vijntildeānavāda) một trong hai nhaacutenh chiacutenh của Phật
Giaacuteo Đại Thừa (sa mahāyāna) Trong trường phaacutei nagravey thuyết về A Lại Da Thức noacutei về 8
thức lagrave Nhatilden thức Nhĩ thức Tỷ thức Thiệt thức Thacircn thức Yacute thức Mạt na thức A Lại
Da Thức A Lại Da Thức thức được xem lagrave thức căn bản của mọi hiện tượng necircn cograven
gọi lagrave Hagravem Tagraveng Thức Thức nagravey chứa đựng mọi sư trải nghiệm của đời sống mỗi con
người vagrave nguồn gốc tất cả caacutec hiện tượng tinh thần
Khaacutei niệm A Lại Da Thức lagrave cơ sở của Duy Thức Tocircng qua đoacute người ta giải thiacutech sự
hiện hữu của nhacircn sinh vagrave của caacutei Ta Caacutec tư tưởng coacute tiacutenh riecircng tư đoacute taacutec động trong mối
liecircn hệ với Vocirc Minh (sa avidyā) vagrave Ngatilde Chấp (sa ātmagrāha) lagravem cho mỗi người tưởng
rằng coacute một caacutei Ta đứng sau mọi hagravenh động của migravenh Tư tưởng đoacute lại gacircy tiếp caacutec
chủng tử của nghiệp vagrave nghiệp lại tiếp tục tạo taacutec Vograveng lẩn quẩn nagravey chỉ được đối trị
bằng quan điểm cho rằng khocircng hề coacute một thế giới độc lập ngoagravei Tacircm Theo đoacute thế giới
chỉ lagrave phản aacutenh của A Lại Da Thức con người chỉ thấy boacuteng daacuteng của chiacutenh tacircm thức noacute
A Lại Da Thức thường được xem như lagrave thật tại cuối cugraveng coacute khi được gọi lagrave Chacircn Như
(sa tathatā) Theo một quan điểm Phật Giaacuteo khaacutec thigrave A Lại Da Thức chỉ lagrave nơi tập hợp
của mọi nghiệp xưa cũ (Phaacutep Tướng Tocircng)
Thế giới vũ trụ becircn ngoagravei được Duy Thức Tocircng giải thiacutech như sau Caacutec chủng tử (sa
bīja) của quaacute khứ theo đoacute mang sẵn những hạt mầm của Nghiệp (sa karma pi kamma)
được chứa đựng trong A Lại Da Thức vagrave đợi nhacircn duyecircn đầy đủ sẽ hiện thagravenh hiện tượng
tacircm thức Caacutec chủng tử đoacute chiacuten muồi theo taacutec động của Nghiệp (sa Karma) chuacuteng taacutec
động qua lại lẫn nhau lagravem con người thấy một ảnh ảo magrave tưởng noacute lagrave coacute thật A Lại Da
thức được so saacutenh với một dograveng nước chảy [dograveng tacircm thức] luocircn luocircn mới mẻ vagrave liecircn
tục tiếp tục sinh hoạt động sau khi chết vagrave sự liecircn tục của noacute chiacutenh lagrave cơ sở của sự taacutei
sinh Những cảm nhận của con người vigrave bị ocirc nhiễm necircn chuacuteng phaacutet sinh ra một ấn
tượng về caacutei Ta Ấn tượng về caacutei Ta lagrave một sai lầm từ căn bản vigrave thật ra chỉ coacute sự
cảm nhận chứ khocircng coacute người cảm nhận Vagrave cũng vigrave vocirc minh magrave cho rằng coacute tự ngatilde
necircn con người baacutem viacuteu vagraveo đoacute để chịu Khổ Duy Thức Tocircng dựa vagraveo thuyết dưới đacircy ndash
được gọi lagrave thuyết Tam Tự Tiacutenh (sa trisvabhāva) ndash để giải thiacutech sự cảm nhận nhận thức
ngoại cảnh Tam tự tiacutenh lagrave
Biến kế sở chấp tiacutenh (zh 遍計所執性 sa parikalpita-svabhāva) cograven được gọi lagrave
huyễn giaacutec (zh 幻覺) hay thaacutec giaacutec (zh 錯覺) Tất cả những hiện hữu đều lagrave kết
139
quả của triacute tưởng tượng (huyễn giaacutec) do chấp trước cho rằng sự vật trước mắt lagrave
coacute thật lagrave độc lập
Y tha khởi tiacutenh (zh 依他起性 sa paratantra-svabhāva) nghĩa lagrave dựa vagraveo caacutei
khaacutec magrave sinh ra Tất cả phaacutep hữu vi đều do Nhacircn Duyecircn magrave phaacutet sinh lệ thuộc
vagraveo nhau khocircng coacute tự tiacutenh (sa asvabhāva)
Viecircn thagravenh thật tiacutenh (zh 圓成實性 sa pariniṣpanna) Tacircm vốn thanh tịnh lagrave
Chacircn như (sa tathatā) Như Lai tạng (sa tathāgata-garbha) lagrave tiacutenh Khocircng (sa
śūnyatā)
Khoa học đatilde chứng minh Thế giới vật chất do nhiều nguyecircn tử của khoảng hơn 100
nguyecircn tố magrave người ta tigravem thấy trecircn địa cầu vagrave trong vũ trụ cấu thagravenh Nguyecircn tử coacute hạt
nhacircn ở trung tacircm vagrave đaacutem macircy electron chuyển động becircn ngoagravei Hạt nhacircn nguyecircn tử cấu
tạo bằng một hoặc hai loại hạt lagrave proton vagrave neutron Viacute dụ nguyecircn tử đơn giản nhất lagrave
hydrogen hạt nhacircn hydrogen chỉ coacute một hạt proton Cograven hạt nhacircn nguyecircn tử của helium
thigrave coacute 2 proton vagrave 2 neutron Hạt proton lại được cấu tạo bằng 2 hạt quark up + 1 hạt
quark down Hạt neutron thigrave cấu tạo bằng 1 hạt quark up + 2 hạt quark down Đoacute lagrave mocirc tả
nguyecircn tử vật chất của vật lyacute học hiện đại
Figure 17 Nguyecircn tử Hydrogen chỉ coacute 1 proton vagrave 1 electron
Figure 18 Nguyecircn tử Helium coacute 2 proton 2 neutron vagrave 2 electron
140
Figure 19 Hạt Proton trong nhacircn nguyecircn tử cấu tạo bởi 2 quark up +1 quark down
Figure 20 Size của Atom Nucleus Proton (Neutron) Quark and Electron
Nguyecircn tử vật chất thật ra lagrave trống rỗng hạt quark vagrave hạt electron khocircng thể độc lập tồn
tại chuacuteng chỉ nương tựa vagraveo nhau magrave tồn tại dưới higravenh thức nguyecircn tử Nguyecircn tử gồm
coacute hạt nhacircn ở trung tacircm vagrave caacutec hạt electron xoay chung quanh Nhacircn nguyecircn tử chỉ coacute
kiacutech thước bằng 110000 (một phần mười ngagraven) đường kiacutenh nguyecircn tử Đường kiacutenh của
một nguyecircn tử chẳng hạn carbon lagrave 05nm (nanomeacutet 1nm = một phần tỉ meacutet) Magrave nhacircn
nguyecircn tử lại được cấu tạo bởi những hạt proton vagrave neutron caacutec hạt nagravey coacute kiacutech thước
000000001 nm (một phần trăm triệu nanomeacutet) Như vậy hạt proton nhỏ hơn nguyecircn tử
50 triệu lần Kiacutech thước của hạt quark cograven cực kỳ nhỏ hơn nữa Để higravenh dung ta lấy
nguyecircn tử carbon vốn đatilde rất nhỏ (05 nm -nano meacutet) phoacuteng đại bằng kiacutech thước quả địa
cầu (phoacuteng đại cỡ 24 triệu tỉ tức 24times1015 lần) thigrave thấy hạt quark coacute kiacutech thước chưa tới 5
ly (mm) Mocirc tả rotilde ragraveng như vậy để thấy rằng nguyecircn tử lagrave hoagraven toagraven trống rỗng vật chất
lagravem necircn nguyecircn tử lagrave caacutec hạt quark vagrave electron cũng khocircng phải lagrave thực thể vigrave chuacuteng
khocircng thể độc lập tồn tại
Một hạt quark riecircng lẻ khocircng tồn tại phải coacute 3 hạt quark hợp lại mới thagravenh hạt proton
hoặc hạt neutron Cograven hạt electron thigrave khocircng thể đứng yecircn một chỗ noacute luocircn chuyển động
khocircng ngừng vagrave khocircng thể cugraveng luacutec xaacutec định động lượng (bằng caacutech đo xung lượng của
hạt electron khi noacute va chạm với hạt proton do người lagravem thiacute nghiệm bắn vagraveo) vagrave vị triacute của
noacute theo nguyecircn lyacute bất định (Uncertainty) do Heisenberg tigravem ra Yacute nghĩa của nguyecircn lyacute
bất định Heisenberg lagrave người ta khocircng thể nắm bắt xaacutec định được hạt electron một caacutech
dứt khoaacutet Theo caacutei nhigraven Phật giaacuteo thigrave hạt quark (khocircng thể độc lập tồn tại) vagrave hạt
electron (khocircng thể xaacutec định chắc chắn uncertainty) chỉ lagrave hoa đốm trong hư khocircng
khocircng coacute thật chỉ vigrave nhất niệm vocirc minh magrave thấy coacute nhacircn duyecircn kết hợp để xuất hiện
nguyecircn tử vật chất vagrave từ đoacute cấu thagravenh ngacircn hagrave tinh tuacute sơn hagrave đại địa vạn vật con người
đoacute chỉ lagrave cảm giaacutec đồng bộ của mắt tai mũi lưỡi thacircn yacute chứ thực ra khocircng coacute gigrave cả Vigrave
vậy mới coacute cacircu tổng kết trong taacutec phẩm Thagravenh Duy Thức Luận magrave ngagravei Huyền Trang đatilde
dịch từ taacutec phẩm của ngagravei Hộ Phaacutep (Dharmapagravela) ldquoTam giới duy tacircm vạn phaacutep duy
thứcrdquo Cho necircn ldquoTacircm như hư khocircng vocirc sở hữurdquo chiacutenh lagrave thực tướng vocirc tướng của vũ trụ
vạn vật vậy
Khoa học ngagravey nay coacute thể phaacute vỡ được hạt nhacircn của nguyecircn tử Uranium 235 để tạo thagravenh
3 nguyecircn tử khaacutec lagrave Uranium 236 Barium vagrave Kripton
141
Figure 21 Nguyecircn tử Uranium 235
Figure 22 Biểu đồ phản ứng phacircn hạch Uranium 235 Trong biểu đồ hạt nhacircn U235 bị phacircn ratilde thagravenh
U236 Kripton vagrave Barium
nhưng khoa học khocircng coacute khả năng phaacute vỡ được hạt proton hoặc hạt neutron vigrave phải cần
tới một năng lượng vocirc hạn họ gọi hiện tượng caacutec hạt quark bị giam giữ trong hạt proton
hoặc neutron lagrave hiện tượng giam hatildem (confinement) vĩnh viễn khocircng bao giờ taacutech rời ra
được Cograven Phật giaacuteo gọi hiện tượng giam hatildem đoacute lagrave Tacircm cố chấp hay cograven gọi lagrave trước
tưởng sau khi đatilde khởi nhất niệm vocirc minh necircn mới thấy coacute nguyecircn tử vagrave vũ trụ vạn vật
19 Một Nguyecircn Tử trong Tiểu Vũ Trụ
Lời Đức Phật dạy Becircn trong thacircn xaacutec bằng một sải tay mang đầy giaacutec cảm nagravey Như Lai
xem đấy cũng chẳng khaacutec gigrave như toagraven thế giới [vũ trụ THL] sự higravenh thagravenh của thế giới
[vũ trụ] vagrave cả con đường đưa đến sự chấm dứt của thế giới [vũ trụ] (Kinh Tăng Nhất A
Hagravem)
Vũ trụ coacute phải lagrave một nguyecircn tử Cacircu trả lời hay nhất trecircn Yahoo Answer Nếu bạn coacute
thể tigravem ra caacutei trung tacircm của vũ trụ thigrave sự liecircn hệ coacute thể tạo thagravenh Một nguyecircn tử coacute nhiều
khoảng hư khocircng (emptiness) trong đoacute vật thể (sắc) khocircng tồn tại rất giống như vũ trụ vagrave
trọng trường Phản ứng giữa vật thể (sắc particle) trong nguyecircn tử tạo ra một năng lực
cao độ mạnh như vũ trụ (E = mc2) Quan saacutet vật lyacute lượng tử rồi bạn sẽ thấy vũ trụ vagrave
nguyecircn tử thật giống nhau trecircn bất cứ phương diện nagraveo
Is the universe an atom Yahoo Best answer If you can find the center of the universe
then a relationship can be made An atom has more space in which matter does not exist
much like our univierse within the atom there are forces in which there is an attraction of
matter much like the universe and gravity Interactions between matter in the atom yield
142
very high energy much like the universe Look at quantum physics and you will see how
the universe and an atom are in fact alike in many ways
Theo khoa học vật chất cấu tạo bởi những nguyecircn tử vagrave nguyecircn tử thigrave khocircng coacute magraveu
sắc nagraveo cả Cũng vậy nguyecircn tử thigrave khocircng coacute mugravei nagraveo cả Mugravei hương chỉ lagrave kết quả của
sự xuacutec chạm của caacutec nguyecircn tử với mũi vagrave hệ thần kinh của chuacuteng ta diễn dịch ra thagravenh
mugravei hương chứ caacutec nguyecircn tử lagravem gigrave coacute mugravei hương Nếu vậy thigrave tocirci xin suy ra nguyecircn
tử cũng khocircng coacute vị để nếm thử lagrave noacute cay đắng ngọt hay bugravei Coacute ai đatilde ăn nguyecircn tử lần
nagraveo chưa Tocirci khocircng noacutei ăn bom nguyecircn tử Nguyecircn tử coacute tạo ra acircm thanh coacute noacutei
được khocircng Những caacutei magrave khoa học tưởng Khocircng ở trecircn vigrave họ chưa chứng minh được
chứ Kỳ Na Giaacuteo hơn 2000 năm trước đatilde noacutei Nguyecircn tử coacute sắc mugravei vị vagrave theo tocirci coacute
thể coacute acircm thanh lẫn taacutenh linh
Theo thi sĩ Bugravei Giaacuteng thigrave ldquoTrong linh hồn một bocircng hoa Higravenh như coacute cotildei người ta
đagraveng hoagravengrdquo Đoacute chiacutenh lagrave tinh thần Hoa Nghiecircm Ocircng lyacute luận rằng ldquoBecircn cạnh những
cuồng điecircn đẫm maacuteu coacute những trận man maacutec thơ mộng toacutet vời Đoacute lagrave điều khocircng thể
giải thiacutech đoacute lagrave những khoảng lưu khocircng bạch xứ mở ra cho bất tư nghigrave tồn lyacute đi về đoacute
lagrave chỗ trigrave ngự của tinh thần caacutei chốn nghiecircm mật để Hoa Nghiecircm Kinh chan rưới hồng
acircn cho mọi bagraven chacircn đi bước phiecircu bồng ngoagravei vugraveng cương toả chốn nghiecircm mật toacutet
vời vagrave siecircu đẳng Cotildei bờ con mắt Hoa Nghiecircm Tường vocirci laacute cỏ lim dim vocirc cugraveng
Khoa học ngagravey nay chỉ yacute thức quan saacutet higravenh sắc của nguyecircn tử chứ chưa biết ngửi nếm
vagrave noacutei chuyện với chuacuteng sinh nguyecircn tử Viacute như chuyện Tuacute Uyecircn chiecircm ngưỡng bức
tranh Tố Nữ trong Biacutech Cacircu kỳ ngộ (chữ Haacuten 碧溝奇遇 Cuộc gặp gỡ lạ lugraveng ở Biacutech
Cacircu) lagrave truyện Nocircm của Việt Nam dagravei 678 cacircu thơ lục baacutet kể về sự tiacutech một người học
trograve tecircn lagrave Trần Tuacute Uyecircn gặp nagraveng Giaacuteng Kiều ở đất Biacutech Cacircu (Biacutech Cacircu coacute nghĩa lagrave ngogravei
biếc nay thuộc thagravenh phố Hagrave Nội) Đều đoacute khocircng coacute nghĩa khoa học lsquohồn bướm mơ
tiecircnrsquo magrave tiecircn Giaacuteng Kiều khocircng bao giờ hiện ra Khoa học chưa mơ tiecircn đến điecircn cuồng
như Tuacute Uyecircn mơ Giaacuteng Kiều Khocircng ai biết được Tuacute Uyecircn mơ Giaacuteng Kiều coacute khaacutec gigrave
giấc mộng Nam Kha của Thuần Vu Phần khocircng Descartes noacutei ldquoTocirci tư duy vậy tocirci hiện
hữurdquo Nếu tocirci khocircng tư duy vậy tocirci khocircng hiện hữu Nếu tocirci mơ ăn nguyecircn tử thigrave chắc
coacute ngagravey nguyecircn tử sẽ cho tocirci ăn nguyecircn tử
Trong An Atom in the Universe Posted by Ethan on March 6 2013
Figure 23 Image credit Jerry Lodriguss 2009 of httpwwwastropixcom
143
Coacute những danh từ khoa học rất khoacute magrave dịch cho chiacutenh xaacutec cho necircn tocirci xin cố gắng tạm
phỏng dịch những tagravei liệu dưới đacircy cagraveng đơn giản cagraveng dễ hiểu cho tất cả những độc giả
với kiến thức phổ thocircng lẫn căn triacute bất đồng nếu coacute thể để cugraveng nhau thocircng cảm vagrave tư
nghị
ldquoThe atoms come into my brain dance a dance and then go out ndash there are always new
atoms but always doing the same dance remembering what the dance was yesterdayrdquo ndash
Richard Feynman
Figure 24 Ở trong một nguyecircn tử
Tocirci xin tạm dịch Richard Feynman noacutei Những chủng nguyecircn tử luocircn luocircn trocirci đến trong
natildeo khiecircu điệu vũ vagrave rồi ra đi ndash nơi luocircn luocircn coacute tacircn nguyecircn tử nhưng luocircn luocircn nhatildey
cugraveng điệu vũ nhớ những gigrave của điệu nhatildey hocircm qua Đacircy lagrave một viacute dụ về dịch saacutet ngữ chứ
thuacute thật tocirci ngu muội khocircng hiểu yacute ocircng ta noacutei gigrave chỉ phỏng đoaacuten na naacute higravenh như noacute tương
tự như tacircm khỉ đột nhảy đầm với yacute ngựa bagrave hay coacute caacutei quaacutei gigrave đoacute nhatildey muacutea ra vagraveo trong
tiềm thức của bộ natildeo ocircng ta để lại một dấu tiacutech lịch sử đầy quaacutei gở Ocircng ta coacute thể khocircng
hagravenh thiền magrave đạt được tacircm thiền hay ocircng ta điecircn vigrave đatilde thấy được nguyecircn tử trong thế
giới vi trần
Higravenh như sự khaacutec biệt giữa người giaacutec ngộ vagrave một người bigravenh thường [vocirc minh] giống
như sự khaacutec biệt giữa một người bigravenh thường [vocirc minh] vagrave một người điecircn khugraveng
Chuacuteng ta biết acircm thanh lagrave soacuteng coacute tần số nhất định tần số đoacute thay đổi theo acircm thanh
cao thấp Vagrave theo khaacutei niệm hiện đại của nguyecircn tử thigrave hạt cơ bản chẳng qua cũng chỉ
lagrave soacuteng coacute tần số tỉ lệ với năng lượng của chuacuteng Theo thuyết lượng tử thigrave quả như thật
lagrave mỗi hạt cơ bản ca bagravei hương ca vocirc tận của noacute vagrave sinh ra những cơ cấu năng lượng với
những tiết điệu (những hạt giả) trong dạng higravenh cocirc đọng vagrave tinh tế
Higravenh tượng của về vũ điệu vũ trụ nagravey được diễn tả sacircu sắc vagrave đẹp đẽ nhất trong Ấn Độ
Giaacuteo với higravenh ảnh tưởng tượng của thần Shiva nhảy muacutea Một trong những hiện thacircn
của Shiva lagrave vị hoagraveng đế vũ cocircng Trong niềm tin của Ấn Độ Giaacuteo thigrave tất cả đời sống chỉ
lagrave một phần trong tiến trigravenh tuần hoagraven của sinh thagravenh vagrave hoại diệt của tử vong vagrave taacutei
sinh vagrave điệu nhảy của Shiva biểu diễn tiết điệu vocirc cugraveng nagravey của sống chết noacute tiếp diễn
trong vocirc tận đại kiếp Theo lời của Anada Coomaraswamy ldquoTrong đecircm tối của
Brahman thigrave thế giới tự nhiecircn bất động vagrave khocircng thể nhảy muacutea cho đến ngagravey Shiva
muốn từ baacuteo thacircn của migravenh ngagravei đứng dậy vagrave gửi cho vật chất đang im ligravem những soacuteng
nhảy muacutea hầm hập gồm toagraven acircm thanh thức tỉnh vagrave xem kigravea Vật chất sống dậy nhảy
144
muacutea vagrave biến thagravenh hagraveo quang nằm quanh Ngagravei Trong luacutec nhảy muacutea Ngagravei giữ vững tiacutenh
thiecircn higravenh vạn trạng của hiện tượng Vẫn tiếp tục nhảy muacutea theo thời gian Ngagravei dugraveng
lửa hủy diệt mọi sắc danh vagrave tạo lại sự tĩnh lặngHigravenh ảnh rotilde nhất của hoạt động
thượng đế magrave bất cứ nghệ thuất hay tocircn giaacuteo nagraveo muốn ca tụng Đacircy lagrave thi ca magrave cũng
chiacutenh lagrave khoa họcrdquo Vũ điệu của Shiva chiacutenh lagrave vũ trụ với những cấu truacutec đang xen kẽ
vagraveo nhau đang nhảy muacutea với nguồn năng lượng xuyecircn chảy qua vocirc cugraveng tận
Dưới đacircy lagrave bạn một con người lagrave đại vũ trụ của những chủng nguyecircn tử tự chuacuteng noacute
sắp xếp trong đơn giản monomers gắn boacute với nhau trong tế bagraveo thocirc của những vi tế bagraveo
của bạn Bạn lagrave sưu tập của 75 tỷ tỷ sưu tầm của những tế bagraveo rất đặc biệt được sắp
xếp trecircn đường cấu tạo ra bạn qua những higravenh ảnh dưới đacircy
(Here you are a human being a grand Universe of atoms that have organized themselves
into simple monomers assembled together into giant macromolecules which in turn
comprise the organelles that make up your cells And here you are a collection of around
75 trillion specialized cells organized in such a way as to make up you)
Figure 25 Lượng tử trong cơ thể chuacuteng sinh J Roche at Ohio University
Nhưng khi nhigraven caacutei bản thống kecirc nagravey thigrave bạn vẫn chỉ lagrave những nguyecircn tử (số lượng lagrave
1028 ) khocircng gigrave khaacutec hơn lagrave những nguyecircn tử tạo thagravenh Nếu chuacuteng ta nhigraven kỷ caacutei thiacute dụ
dưới đacircy thigrave oxygen vagrave hodrogen trong thacircn thể của Dave vagrave ngay cả tất cả chuacuteng ta
chiếm đến gần 80 của cơ thể chuacuteng ta đoacute lagrave nước (H2O) lagrave sự sống
(But at your core you are still just atoms A mind-bogglingly large number of atoms mdash
some 1028 of them mdash but atoms nonetheless)
145
Figure 26 Những gigrave tạo ra Dave Ed Uthman MD
Coacute hai thứ - giữa bạn vagrave hạt nguyecircn tử - higravenh như rất khoacute để tưởng tượng trong đầu
nhưng số lượng nguyecircn tử ~1028 trong bạn tương đương với số lượng vật chất 1057 atoms
tạo necircn toagraven thể Thaacutei Dương Hệ Cho necircn một hạt nguyecircn tử trong cơ thể bạn tương
đương với toagraven thể bạn trong Thaacutei Dương Hệ Rất beacute nhỏ gần như khocircng thấy được bởi
dụng cụ đo đạt của ngũ uẩn cho caacutei lsquovi virsquo duy ngatilde để chấp để sở để trụ để độc tocircn
trong thiecircn thượng thiecircn hạ
(Those two things mdash you and an atom mdash may seem so different in scale and size that itrsquos
hard to wrap your head around Herersquos a fun way to think about atoms if you broke down
a human being into all the atoms that make you up there are about as many atoms that
146
make up you (~1028) as there are ldquoa-humanrsquos-worth-of-atomsrdquo to make up the entire
Solar System)
Figure 27 Siecircu higravenh ảnh Superb Wallpapers via httpwwwdesktoplemmingcom
All the matter in the Solar System all summed together contains about 1057 atoms or
1028 human-beings-worth of atoms So an atom compared to you is as tiny as you are in
comparison to the entire Solar System combined
Nhưng đoacute chỉ lagrave khaacutei niệm mỗi chủng hạt nguyecircn tử của 1028 atoms trong cơ thể bạn coacute
một lịch sử riecircng với nhacircn quả vagrave duyecircn nghiệp từ luacutec vũ trụ mới bắt đầu sinh Mỗi hạt
chủng tử đoacute coacute caacutei nguyecircn ủy nhacircn duyecircn của noacute vagrave hocircm nay tocirci sẽ mang đến bạn cacircu
chuyện về nguồn gốc của chỉ một chủng tử trong số 1028 chủng nguyecircn tử của cơ thể bạn
trong vũ trụ vocirc biecircn
(But thatrsquos just for perspective The 1028 atoms that are existing-as-you-right-now each
have their own story stretching back to the very birth of the Universe Each one has its
own story and so today I bring you the story of just one atom in the Universe)
Figure 28 Lịch sử của một atom Lawrence Berkeley National Lab UC Berkeley US Dept of
Energy
Ngagravey xữa ngagravey xưa ở nơi một nơi thật xa trong quaacute khứ - cở 137 tỷ năm về trước ndash khi
magrave chưa coacute những nguyecircn tử Chưa coacute vũ trụ Thaacutei Dương Hệ Traacutei Đất vagrave lũ người baacutem
trecircn mặt đất như những kyacute sinh trugraveng đầy tham sacircn si aacutei ố rồi cograven than khổ than đau
mong giaacutec ngộ giải thoaacutet
147
Đuacuteng vậy chỉ coacute toagraven năng lượng (pure energy) nhưng quaacute noacuteng vagrave quaacute đặt như một khối
nhất thể khocircng coacute chổ trống khocircng (non-emptiness) để coacute được một hạt nguyecircn tử Thử
tưởng tượng tất cả vật chất trong toagraven vũ trụ chừng 1091 particles neacuten chặt cứng lại chỉ
bằng một ngocirci sao lớn (The whole Universe compressed into a volume of space that one
large star takes up)
(There was a time in the distant past mdash some 137 billion years ago mdash when there were
no atoms Yes the energy was all there but it was far too hot and too dense to have even
a single atom Imagine all the matter in the entire Universe some 1091 particles in a
volume of space about equal to that of a single giant star)
Luacutec đoacute khi magrave quaacute noacuteng để coacute được những nguyecircn tử đừng noacutei tới chuyện khocircng gian
thời gian hay nhacircn quả lẫn duyecircn khởi vocirc lượng ndash khocircng nhacircn khocircng quả Nhưng tiền
vũ trụ khocircng ở trong trạng thaacutei vocirc thỉ vocirc chung vocirc sanh vocirc diệt đoacute lacircu Noacute coacute thể vigrave cực
noacuteng cực đặc rồi thigrave giản ra co lại rất nhanh choacuteng bất thường Sau khi gần một saacutetna
quarks and gluons neacuten lại trong trạng thaacutei tĩnh protons vagrave neutrons lagrave nền tảng của tất cả
caacutec nguyecircn tử (atomic nuclei)
Thigrave ra Tacircm được tạo ra từ sự đagraven hồi bởi nhiệt độ thay đổi bất thường Từ đoacute vocirc minh
xuất hiện rồi thigrave Tacircm sống động Rồi chừng vagravei triệu năm nay sau hơn 137 tỷ năm mới
coacute caacutei của nợ nhacircn sinh với đầy vocirc minh sau khi những con khũng long ngu xuẩn bị diệt
chủng
(Yes back then it was too hot to have any atoms at all But the Universe didnrsquot stay that
way for long it may have been incredibly hot and dense but it was expanding and
cooling incredibly rapidly back then After less than a second the quarks and gluons had
condensed into stable protons and neutrons the building blocks of all atomic nuclei)
Figure 29 Đagraven hồi vigrave nhiệt độ Gauss Centre for Supercomputing (GCS) Sabine Houmlfler-Thierfeldt
148
Hạch nhacircn (nguyecircn tử atom) chuacuteng ta đang nghĩ đến (nhất tacircm niệm) bắt đầu từ trung
hogravea tử (neutron) Dương điện tử (Protons) cố liecircn hệ với noacute để tạo ra deuterium nhưng vũ
trụ luacutec đoacute quaacute noacuteng để tạo ra điều kiện đoacute vagrave mỗi lần noacute kết quả heavy hydrogen noacute bị
đẩy bung ra nhanh hơn nanosecond sau đoacute
(The atom wersquore thinking of started out as a neutron Protons tried to fuse with it to create
deuterium but the Universe was too hot for that to happen and each time it formed
deuterium it was blasted apart less than a nanosecond later)
Sau chừng 3 phuacutet vagravei neutrons tan ratilde trong protons nhưng vẫn tồn tại vagrave cuối cugraveng vũ trụ
đủ nguội với phương caacutech thiết hợp nguyecircn tử Neutron mau choacuteng lập thagravenh deuterium
rồi thigrave Helium-3 vagrave cuối cugraveng lagrave một deuteron khaacutec trở thagravenh Helium-4 nucleus được tigravem
thấy Duy chỉ chừng 8 của atoms trong vũ trụ trờ thagravenh Helium-4 như caacutei nagravey 92
khaacutec đatilde thuần protons cũng được biết như lagrave Hydrogen nuclei
(After about three minutes a few of the neutrons had decayed into protons but this one
remained and finally the Universe had cooled enough so that nuclear fusion could
proceed The neutron quickly formed deuterium then Helium-3 and finally found
another deuteron to become a Helium-4 nucleus Only about 8 of the atoms in the
Universe became Helium-4 like this one the other 92 were just plain old protons also
known as Hydrogen nuclei)
Figure 30 Những phản ứng nguyecircn tử Pearson Education Inc 2011
Phải mất đến 380000 năm cho vũ trụ đủ nguội để trở thagravenh trung hogravea tử vagrave cho 2 acircm
điện tử giao hợp với caacutei hạt nhacircn nagravey Vũ trụ được xem như noacute co khi nguội giản nhanh
choacuteng với số lượng cograven lại 100 ionized cho đến khi nhiệt độ hạ xuống chỉ chừng vagravei
ngagraven độ với chừng đoacute thời gian
(It took another 380000 years for the Universe to cool enough for this to become a
neutral atom and for two electrons to join this nucleus The Universe mdash despite its rapid
expansion and cooling mdash remains 100 ionized until the temperature drops to just a few
thousands of degrees which simply takes that much time)
149
Figure 31 Taacutei tổng hợp trước vagrave sau khi nhiệt độ nguội dần James N Imamura of University of
Oregon
Kế đến cở hơn trăm triệu năm caacutei atom nagravey tự tigravem thấy noacute bắt kịp trong lực huacutet của trọng
trường của vũ trụ bắt đầu với cấu tạo của những hagravenh tinh vagrave thiecircn hagrave Nhưng đại đa số
lớn của atoms ndash hơn 95 - đatilde lagrave khocircng phải phần tử chiacutenh xaacutec của thế hệ thứ nhất của
những ngocirci sao
(Over the next hundred-million years or so this atom found itself caught up in the
gravitational pull of the Universe which began to form stars and galaxies But the vast
majority of atoms mdash more than 95 mdash werenrsquot a part of the first generation of stars and
neither was this one in particular)
Thay vigrave khi magrave những ngocirci sao đầu tiecircn được thagravenh lập chuacuteng đaacute acircm điện tử ra khỏi
atoms chung quanh chuacuteng tạo necircn ions một lần nữa
(Instead when the first stars formed they kicked the electrons out of the atoms that
surrounded them creating ions once again)
Figure 32 Ngocirci sao đầu tiecircn NASAJPL-Caltech
Chỉ lagrave may mắn duy nhất đoacute lagrave caacutei hạt atom nagravey magrave chuacuteng ta theo dỏi nằm trong đaacutem
macircy molecular đặc bao bọc bởi chất phoacuteng xạ nagravey Sau khi hơn một tỷ năm trong caacutei
sưu tập của trung hogravea tử noacute cuối cugraveng tự tigravem thấy noacute bị locirci keacuteo bởi hấp lực của trọng
trường đến trở thagravenh hagravenh tinh to lớn
(It was only by luck that this atom wersquore following wound up in a dense molecular cloud
shielded from this radiation After more than a billion years in this collection of neutral
150
atoms it finally found itself pulled in by gravitational attraction to what would become a
giant star)
Figure 33 Định tinh khổng lồ NASA ESA and F Paresce R OrsquoConnell and the WFC3 Committee
Caacutei hạt nhacircn nguyecircn tử nagravey mất acircm điện tử của noacute vagrave rơi đến trung điểm của ngocirci sao
nơi noacute dừng nghĩ cả nhiều triệu năm như hydrogen nuclei hogravea hợp trong helium nuclei
khaacutec như caacutei nguyecircn tử miecircu tatilde nagravey Khi magrave caacutei vograveng nagravey cạn hết hydrogen năng lượng
helium fusion luacutec ban đầu vagrave những nguyecircn tử trong noacute dung hợp với những caacutei khaacutec để
trở thagravenh một carbon nucleus
(This atom lost its electrons and fell to the core of the star where it lay dormant for
millions of years as hydrogen nuclei fused into other helium nuclei just like this one
When the core ran out of hydrogen fuel helium fusion began and our atom fused with
two others to become a carbon nucleus)
Figure 34 Nguyecircn tử mất acircm điện tử Nicolle Rager Fuller NSF
Trong luacutec những nguyecircn tử khaacutec ngay cả gần hơn trung tacircm của những hagravenh tinh xa hơn
carbon đatilde ligravea xa caacutei nguyecircn tử đặc thugrave nagravey Khi magrave caacutei vograveng của ngocirci sao sụp đổ vagrave hagravenh
tinh đi đến siecircu tacircn tinh (supernova) caacutei nguyecircn tử của chuacuteng ta sẽ bị thổi bay vagraveo
interstellar medium (khocircng gian liecircn sao dạng trung) nơi noacute sở trụ cả nhiều tỷ năm Caacutei
khocircng gian liecircn sao dạng trung (ngacircn hagrave) nagravey đatilde được Phật Giaacuteo diễn tatilde với con số rất
chiacutenh xaacutec gọi lagrave Vocirc Biecircn ~= 10113 x 1033 hagravenh tinh
(While other atoms even closer to the center of the star fused further carbon was as far as
this particular atom went When the core of the star collapsed and the star went supernova
151
our atom was blown out into the interstellar medium where it resided for billions of
years)
Figure 35 X-ray NASACXCCaltechSKulkarni et al Optical NASASTScIUIUCYHChu amp
RWilliams et al IR NASAJPL-CaltechRGehrz et al
Trong khi cả nhiều tỷ hagravenh tinh khaacutec phải trải qua sinh trụ hoại diệt thigrave caacutei nguyecircn tử
carbon vẫn tồn tại trong thiecircn hagrave (interstellar space) ngay cả nhận thecircm 6 acircm điện tử để
trở thagravenh trung hogravea tử Noacute tự tigravem đường vagraveo trong tập thể trọng trường của trung hogravea khiacute
vagrave nguội rồi thigrave bị huacutet vagraveo một caacutei trọng trường nhiểu loạn khaacutec như những nhoacutem sao
được cấu tạo một lần nữa Đacircy coacute thể lagrave vograveng luacircn hồi sinh trụ hoại diệt đầu tiecircn
(While billions of other stars went through the life-and-death cycle this carbon atom
remained in interstellar space eventually picking up six electrons to become neutral It
found its way into a gravitational collection of neutral gas and cooled eventually getting
sucked in to another gravitational perturbation as star-formation happened all over
again)
Figure 36 Tony Hallas of httpwwwastrophotocom
Lần nagravey hạt nguyecircn tử đatilde khocircng tự tigravem đường đi vagraveo trong trọng tacircm của hệ thống hagravenh
tinh nhưng thay vigrave những đỉa bụi vacircy quanh noacute Rồi theo thời gian caacutei đỉa nagravey phacircn ly
vagraveo trong những vẫn thạch (planetoids) vagrave những vẫn bụi (planetesimals) vagrave caacutei hạt
nguyecircn tử nagravey tự tigravem đường sở trụ vagraveo một trong hai caacutei trecircn Caacutei ưng sở trụ đầu tiecircn
152
(This time the atom didnrsquot find its way into the central star of its system but rather into
the dusty disk that surrounded it Over time the disk separated into planetoids and
planetesimals and this atom found itself aboard one of those)
Figure 37 Image credit NASA
Trước noacute nối kết với 4 nguyecircn tử hydrogen trở thagravenh methane vagrave đi xuyecircn qua nhiều
triệu lần của những phản ứng hoacutea học trong nhiều lần Nguồn gốc của ngũ uẩn
(It first joined together with four hydrogen atoms becoming methane and went through
millions of different chemical reactions over time)
Figure 38 Image credit 2009 Zappa via httpmacroworldscom
Sau khi đời sống nẩy mầm trecircn traacutei đất noacute trở thagravenh một phần của DNA vi khuẩn rồi thigrave
bức tường của tế bagraveo cacircy vagrave cuối cugraveng trở thagravenh một phần của vạn vật phức tạp magrave tự noacute
tigravem đường vagraveo caacutei bao tử của bạn bị cơ thể đagraveo thải rồi lại tigravem đường chui lại vagraveo caacutei
bao tử của bạn từ lổ miệng
(After life took hold on Earth it became a part of a bacteriumrsquos DNA then a part of a
plantrsquos cell wall and eventually became part of a complex organism that would find itself
consumed by you)
153
Figure 39 Image credit Anna of httpmtkilimonjaroblogspotcom
Figure 40 Những moacuten ăn khoaacutei khẩu
Nguyecircn tử bacircy giờ lagrave tế bagraveo maacuteu đỏ của bạn nơi đoacute noacute baacutem trụ cho tổng cọng 120 ngagravey
cho đến luacutec caacutei tế bagraveo đoacute bị hủy diệt vagrave được thay thế bởi những caacutei tế bagraveo mới khaacutec
(The atom is currently in a red blood cell of yours where it will remain for a total of
about 120 days until the cell is destroyed and replaced by a different one)
154
Figure 41 Tế bagraveo maacuteu Mohamed Zakzouk
Dugrave tế bagraveo vagrave tất cả tế bagraveo trong cơ thể bạn bị hủy diệt vagrave thay thế vigrave luật sinh trụ hoại diệt
Bạn vẫn tưởng lagrave bạn vagrave nguyecircn tử chỉ đơn giản thay thế với những nhiệm vụ khaacutec bất
kể lagrave noacute sở trụ hay vocirc sở vocirc trụ ra vagraveo trong thacircn thể bạn Những nguyecircn tố nagravey đều thay
đổi vocirc thường được thay thế liecircn tục bởi những tế bagraveo mới magrave bạn khocircng thể nhận thấy
được
Đọc tới đacircy hy vọng bạn đatilde kiến được ra tacircm yacute của ldquoDograveng tacircm thức luocircn luocircn đổi mới
nhatildey cugraveng một điệu vũ luocircn luocircn đến vagrave đi trong tacircm triacute để lại kyacute ức của điệu nhatildey hocircm
quardquo lẫn caacutei giaacutec ngộ của Richard Feynman khi ocircng ta noacutei ldquoThe atoms come into my
brain dance a dance and then go out ndash there are always new atoms but always doing the
same dance remembering what the dance was yesterdayrdquo The great physicist Nobel
Prize Richard Feynman (of QED Los Alamos space shuttle strip clubs and bongo drum
fame)
Tương tự như vũ điệu của Shiva khocircng những biểu diễn sự tuần hoagraven sinh diệt của vũ
trụ magrave cũng lagrave nhịp điệu hagraveng ngagravey của sống chết đối với đạo học Ấn Độ thigrave nhịp điệu
đoacute lagrave cơ sở của mọi hiện hữu Đồng thời Shiva nhắc nhở chuacuteng ta hiện tượng muocircn vẻ
đoacute trong thế gian chỉ lagrave do ảnh - noacute khocircng cơ bản noacute chỉ lagrave ảo giaacutec vagrave liecircn tục biến đổi
Ngagravei tạo ra noacute rồi hủy diệt noacute trong dograveng nhảy muacutea bất tận của migravenh như Heinrich
Zimmer mocirc tả Vũ điệu agraveo ạt vagrave cao quyacute của Ngagravei gia tăng thecircm cho sự ảo giaacutec về vũ
trụ Tay chacircn quay cuồng vagrave cơ thể uốn lượn của Ngagravei kiacutech thiacutech sự sinh thagravenh vagrave hoại
diệt liecircn tục của vũ trụ trong đoacute caacutei tử cacircn bằng với caacutei sinh vagrave sự hủy diệt luocircn luocircn
chấm dứt sự sinh thagravenh
Tương tự trong phần mở đầu trong Đạo của Vật Lyacute (The Tao of Physics by Frifjof Capra
Shambhala Boulder l-1975) Vật Lyacute Gia Capra đatilde thuacute nhận lsquokhi viết Đạo của Vật Lyacute
thậm chiacute tocirci coacute cảm giaacutec những gigrave được viết lagrave thocircng qua tocirci chứ khocircng phải do tocirci viết
rarsquo Thật trugraveng hợp ngẫu nghiecircn đầy lyacute thuacute tocirci đatilde noacutei vagrave viết về những điều bất khả lậu
nagravey qua kinh nghiệm bản thacircn từ những bagravei viết về Phật Giaacuteo trước khi đọc lời thuacute nhận
của Vật Lyacute Gia Capra trong Đạo của Vật Lyacute dugrave cuốn saacutech nagravey đatilde viết ra từ lacircu trước khi
những bagravei tocirci viết trong năm 2013 Ngay cả bagravei Phật Giaacuteo vagrave Vũ Trụ Quan nagravey tocirci khocircng
đủ triacute tuệ để viết nổi tocirci chỉ lagrave thư kyacute của Tacircm phi vật chất vagrave của caacutec bật thiện tri thức
Frifjof Capra mocirc tả kinh nghiệm lsquođột ngộrsquo của ocircng như sau
155
Five years ago I had a beautiful experience which set me on a road that has led to the
writing of this book I was sitting by the ocean one late summer afternoon watching the
waves rolling in and feeling the rhythm of my breathing when I suddenly became aware
of my whole environment as being engaged in a gigantic cosmic dance Being a physicist
I knew that the sand rocks water and air around me were made of vibrating molecules
and atoms and that these consisted of particles which interacted with one another by
creating and destroying other particles I knew also that the Earthrsquos atmosphere was
continually bombarded by showers of lsquocosmic raysrsquo particles of high energy undergoing
multiple collisions as they penetrated the air All this was familiar to me from my
research in high-energy physics but until that moment I had only experienced it through
graphs diagrams and mathematical theories As I sat on that beach my former
experiences came to life I lsquosawrsquo cascades of energy coming down from outer space
in which particles were created and destroyed in rhythmic pulses I lsquosawrsquo the atoms of the
elements and those of my body participating in this cosmic dance of energy I felt its
rhythm and I lsquoheardrsquo its sound and at that moment I knew that this was the Dance of
Shiva the Lord of Dancers worshipped by the Hindus
Cuốn saacutech Đạo của Vật Lyacute nagravey đatilde được Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech dịch ra tiếng Việt
nhưng đoản văn trecircn đacircy tocirci xin dịch lại từ nguyecircn văn cho coacute vẻ saacutet nghĩa hơn
Năm năm trước tocirci coacute một kinh nghiệm tuyệt vời đatilde đưa đường dẫn lối cho tocirci viết taacutec
phẩm nagravey Tocirci đang ngồi gần đại dương trong một buổi chiều tagrave của mugravea hạ nhigraven những
cuộn soacuteng vổ vagraveo vagrave cảm thấy nhịp điệu của hơi thở migravenh luacutec đoacute tocirci bổng nhiecircn nhận
thức tất cả chung quanh tocirci như đang tham dự trong một vũ điệu của vũ trụ bao la Lagrave
một nhagrave vật lyacute tocirci biết caacutet đaacute nước vagrave khocircng khiacute quanh migravenh đều được cấu tạo bằng
phacircn tử vagrave nguyecircn tử vagrave những vật nagravey chứa đựng những hạt noacute phản ứng nội tại tạo ra
vagrave hủy diệt những hạt khaacutec Tocirci cũng đatilde biết rằng bầu khiacute quyển của traacutei đất liecircn tục bị
oanh tạc bởi những đaacutem mưa phoacuteng xạ của vũ trụ lsquocosmic raysrsquo những phacircn tử nagravey với
năng lượng cao trải qua nhiều va chạm khi chuacuteng rớt xuyecircn qua bầu khocircng khiacute Những
thứ nagravey quaacute quen thuộc với tocirci luacutec tocirci nghiecircn cứu caacutec tối năng lượng vật lyacute nhưng đến
bacircy giờ trong thời gian đoacute tocirci chỉ coacute kinh nghiệm trecircn đồ thị sơ đồ vagrave toaacuten học lyacute thuyết
Luacutec tocirci ngồi trecircn batildei biển đoacute kinh nghiệm xưa sống lại tocirci thấy nguồn năng lượng tragraven
xuống như thaacutec đổ từ thượng tầng khiacute quyển trong đoacute nhiều hạt được tạo thagravenh vagrave bị hủy
diệt trong một cường độ nhịp nhagraveng tocirci thấy những nguyecircn tố của caacutec nguyecircn tử đoacute vagrave
ngay cả trong thacircn tocirci tham gia vagraveo vũ điệu năng lượng nagravey của vũ trụ tocirci cảm nhận
được nhịp độ của noacute vagrave nghe được acircm thanh của noacute vagrave ngay luacutec đoacute tocirci đatilde biết đoacute lagrave điệu
vũ của Shiva vị thần vũ sư (mecirc nhatildey đầm ưa đi trecircn điệu nhạc) được Ấn Độ Giaacuteo tocircn
thờ (Đạo của Vật Lyacute Bề Mặt Frifjof Capra Lecirc Huy Trứ dịch)
Nguồn gốc của Đạo của Vật Lyacute xuất phaacutet từ trong một thể nghiệm mạnh mẽ magrave tocirci
[Frifjof Capra] trải qua trong mugravea hegrave năm 1969 trecircn batildei biển ở Santa Cruz được mocirc tả
trong lời noacutei đầu của saacutech nagravey Một năm sau tocirci rời California để tiếp tục việc nghiecircn
cứu ở Imperial College ở London vagrave trước khi tocirci đi gheacutep một tấm higravenh - Shiva nhảy
muacutea ngự trị trecircn caacutec hạt đang va chạm trong buồng đo - để minh họa chứng nghiệm của
tocirci về sự nhảy muacutea vũ trụ trecircn batildei biển Higravenh ảnh đẹp tuyệt nagravey đối với tocirci lagrave biểu tượng
của sự song hagravenh giữa vật lyacute vagrave đạo học magrave tocirci vừa bắt đầu khaacutem phaacute Một ngagravey nọ cuối
156
thu năm 1970 khi ngồi trong nhagrave gần Imperial College vagrave nhigraven bức tranh bỗng nhiecircn tocirci
coacute một nhận thức rất rotilde ragraveng Tocirci biết với một sự chắc chắn tuyệt đối rằng sự tương đồng
giữa vật lyacute hiện đại vagrave đạo học phương Đocircng ngagravey nagraveo đoacute sẽ trở thagravenh nhận thức chung
vagrave tocirci cũng cảm thấy migravenh đang ở vị triacute tốt nhất để phaacutet hiện ra những sự tương đồng nagravey
một caacutech nhất quaacuten vagrave để viết một cuốn saacutech về chuacuteng (Đạo của Vật Lyacute Tương Lai của
Nền Vật Lyacute Mới Lời cuối cho bản in lần thứ ba Higravenh Ảnh Taacutec Giả Frifjof Capra Tiến
Sĩ Nguyễn Tường Baacutech dịch)
Mặt dugrave tế bagraveo ndash vagrave tất cả tế bagraveo trong cơ thể Ta - sẽ bị hủy diệt vagrave thay thế Ta sẽ vẫn lagrave
Ta vagrave nguyecircn tử sẽ đơn giản thi hagravenh nhiệm vụ khaacutec dugrave ở trong hay ngoagravei cơ thể Ta
Những nguyecircn tử tạm thời ở trong Ta vagrave coacute thể bị thay thế - magrave Ta khocircng thể nhận biết
được - bởi một tế bagraveo cugraveng loại
(Although the cell mdash and all cells in your body mdash will be destroyed and replaced you
will remain the same person you are and the atom will simply take on a different
function whether in your body or out of it The atoms in your body are temporary and
can all be replaced mdash unnoticed by you mdash by another of the same type)
Figure 42 Nguyecircn tử thay đổi liecircn tục trong cơ thể chuacuteng ta Youngester of
httptechnicalstudiesyoungestercom
Vagrave mỗi nhacircn nguyecircn chủng tử của 1028 atoms trong nhục thacircn bạn coacute một cacircu chuyện lịch
sử rất đặc thugrave của duyecircn nghiệp từ vocirc lượng trụ kiếp trước cả khi con người hiện diện
trecircn địa cầu như hạt hạch nhacircn đatilde được miecircu tả ở trecircn đacircy Tương tự như yacute của
Freynman tocirci lagrave vũ trụ của vocirc cực nguyecircn tử bất khả tư nghi vagrave lagrave một nguyecircn tử trong
vũ trụ Tương tự vũ trụ trong lỗ chacircn locircng tam thiecircn đại thế giới đại ngatilde trong tiểu ngatilde
hay tiểu ngatilde trong đại ngatilde hay tất cả lagrave một một lagrave tất cả
(And each of the 1028 atoms in your body has a story as spectacular and unique as this
one As Feynman famously said ldquoI a Universe of atoms an atom in the Universerdquo)
httpphysicsbuzzphysicscentralcom201006universe-of-atoms-atom-in-universehtml
20 Thần thocircng của khoa học
Rạng Ngời
157
Giaacutec ngộ thacircn tacircm vốn lặng yecircn
Thần thocircng caacutec tướng biến hiện tiền
Hữu vi vocirc vi từ đacircy coacute
Thế giới hagrave sa khocircng thể lường
Tuy nhiecircn đầy khắp cotildei hư khocircng
Mỗi mỗi xem ra chẳng tướng higravenh
Muocircn đời ngagraven đời nagraveo saacutenh được
Chốn chốn nơi nơi thường rạng ngời
(Giaacutec liễu thacircn tacircm bản ngưng tịch
Thần thocircng biến hoacutea hiện chư tướng
Hữu vi vocirc vi tugraveng thử xuất
Hagrave sa thế giới bất khả lượng
Tuy nhiecircn biến matilden hư khocircng giới
Nhất nhất quan lai một higravenh trạng
Thiecircn cổ vạn cổ nan tỷ huống
Giới giới xứ xứ thường latildeng latildeng)
Thiền Sư Cứu Chỉ (circa 11th century)
(Bản dịch HT Thanh Từ )
Being Luminous After realizing that your body and mind are originally serene you will
see the supernatural powers manisfesting in front of you From there emerge all the
conditioned and the unconditioned countless worlds appear -- immeasurably Though
revealed fully in space all phenomena are really formless All your old days however
ancient can not compare with today Being luminious always ndash at any place anywhere
(Cứu Chỉ [circa 11th century])
Qua những khaacutei điểm đầy thiền tiacutenh lẫn những khaacutem phaacute khocircng ngừng của khoa học trecircn
đacircy đatilde lagravem cho đa số chuacuteng ta tin tưởng khoa học chẳng hạn như Neutrinos lagrave chigravea khoacutea
để tigravem hiểu về vũ trụ hiện hữu (Neutrinos are the key to understanding the known
universe) Understanding the human genome can lead to new treatments for diseases y
khoa sẽ tigravem ra phương caacutech để chữa lagravenh ung thư Những khaacutem phaacute mới nhất của y khoa
cho thấy những tế bagraveo cancers lagrave những tế bagraveo trường sinh bất tử (immortals) nhưng y
khoa chưa chịu chấp nhận lagrave những tế bagraveo nagravey khocircng thể tiecircu diệt được Điều nagravey chứng
tỏ thượng đế thật khốn nạn (the creator is a bastard) Đacircy lagrave những tế bagraveo chuacuteng ta cần
để thagravenh tiecircn trường sanh bất tử Chuacuteng ta sợ hải tuyệt vọng khi những tế bagraveo nagravey xuất
hiện trong thacircn thể rồi mong tigravem caacutech tiecircu diệt noacute thay vigrave biết ứng dụng noacute cho caacutei iacutech lợi
vị kỷ của con người Dĩ nhiecircn khoa học cograven lacircu mới biết giải quyết caacutei vấn nạn nagravey
Diệt được Latildeo Bệnh Tử chỉ cograven Sanh ăn rồi chỉ biết dục thigrave tương lai nhacircn loại sẽ như
thế nagraveo
(Exploring ancient DNA can help to explain the origins of humans) Khaacutem phaacute ra DNA
tối cổ coacute thể giuacutep giải thiacutech nguồn gốc của con người Trecircn lyacute thuyết khoa học ngagravey nay
158
coacute thể thay đổi DNA lagravem cho chuacuteng ta trở thagravenh siecircu nhacircn khỏe mạnh xinh đẹp sống
lacircu trẽ mải khocircng giagrave Trong tương lai 3-D printing coacute thể sẽ copy bất cứ vật chất kể cả
con người Chuacuteng ta coacute thể cloning để coacute nhiều caacutei Ta thay thế luacutec cần thay vigrave chế tạo ra
người maacutey (robots) coacute thể cấy những siecircu chip điện tử vagraveo trong natildeo bộ để giuacutep cho
chuacuteng ta hết đau hết khổ thocircng thaacutei triacute tuệ giaacutec ngộ trong vograveng một phuacutet coacute thể cho ta
luocircn cả lục thần thocircng chuacuteng ta coacute thể noacutei chuyện với tổ tiecircn chư Phật trong quaacute khứ lẫn
chaacuteu chắc trong tương laiNhững điều nagravey khoa học coacute thể sẽ thực hiện được trong một
tương lai rất gần nếu khocircng bị xatilde hội luật lệ đạo đức luacircn lyacute vagrave nhất lagrave tocircn giaacuteo tigravem caacutech
kiểm soaacutet lẫn viện cớ để ngăn chận những cocircng trigravenh nghiecircn cứu vagrave những tigravem kiếm lẫn
khaacutem phaacute quaacute mau choacuteng của những khoa học gia Những điều chuacuteng ta thảo luận ở đacircy
chỉ lagrave ấu trĩ đối với thế hệ của thế kỷ 22nd trong tương lai
Vậy thigrave theo Phật Giaacuteo nếu cơ thể chuacuteng ta lagrave nhacircn quả của những chủng tử lịch sử trong
vocirc lượng kiếp thigrave caacutei nhacircn duyecircn tigravenh cờ gigrave tạo ra chuacuteng ta vagrave vạn vật bacircy giờ Cacircu trả
lời hay nhất trong kinh Phật đoacute lagrave từ một niệm magrave ra ldquoTất cả do tacircm tạo Tacircm tạo ra vũ
trụ vạn vậtrdquo Chuyện gigrave xatildey ra nếu khocircng coacute Tacircm
Sự vật biến cố vagrave cảm nhận chiacutenh lagrave sự saacuteng tạo của tacircm chuacuteng xuất phaacutet từ một dạng yacute
thức đặc biệt rồi lại tan đi một khi tacircm đoacute biến đổi Ấn Độ Giaacuteo quả quyết rằng tất cả sắc
thể vagrave cấu truacutec quanh ta đều được higravenh thagravenh bởi một tacircm thức đang chịu sự taacutec động của
ảo giaacutec vagrave khuynh hướng cho chuacuteng một tầm quan trọng sacircu xa chiacutenh lagrave ảo giaacutec căn bản
của con người Phật giaacuteo gọi sự ảo giaacutec nagravey lagrave vocirc minh vagrave xem đoacute lagrave một dạng của tacircm ocirc
nhiễm tacircm phan duyecircn Tổ Matilde Minh noacutei Khi khocircng nhận rotilde sự nhất thể (Chacircn Như) thigrave
vocirc minh vagrave phacircn biệt liền hiện vagrave tất cả mọi dạng của tacircm ocirc nhiễm liền phaacutethellipTất cả mọi
hiện tượng trong thế gian đều do vocirc minh vọng tacircm của chuacuteng sinh magrave tồn tại necircn tất cả
caacutec phaacutep đều khocircng coacute thật thể
Đoacute cũng lagrave quan niệm luocircn luocircn được necircu lecircn của Duy Thức Tocircng Phật giaacuteo trong đoacute
mọi sắc thể magrave ta cảm nhận chỉ lagrave thức lagrave phản chiếu hay boacuteng daacuteng của tacircm Vocirc số sự
vật xuất phaacutet từ tacircm do triacute phacircn biệt qui địnhhellipNgười ta xem sự vật nagravey lagrave thế gian becircn
ngoagraveihellip Mọi điều xuất hiện becircn ngoagravei khocircng hề hiện hữu thật coacute đoacute chỉ lagrave tacircm hiện ra
muocircn ngagraven sai khaacutec thagravenh thacircn thagravenh vật sở hữu vagrave mọi thứ - tất cả những thứ đoacute ta noacutei
khocircng gigrave khaacutec hơn lagrave thức
Bagravei thơ nổi tiếng của Freynman dưới đacircy đatilde văng vẵng lời kinh diển tatilde hầu hết những gigrave
Phật Giaacuteo đatilde noacutei trong kinh điển về tacircm thức lyacute nhacircn duyecircn nhacircn quả vocirc minh vũ trụ
lẫn nhacircn sinh quan Tocirci khocircng daacutem tự tiện dịch thuật vigrave sợ lagravem sai lạc yacute thơ
A journalist would express such a find in terms of implications-this might help lead to a
cure for cancer But the underlying beauty is in the idea of the thing A scientific
appreciation for the concept itself leads to a far more enticing conclusion the molecules
in your brain are constantly being replaced You have memories from years ago and yet
the molecules in your brain are new Such an idea tugs at the nature of consciousness If
our body is made up of different parts then it was years ago what makes us who we are
159
There are the rushing waves
mountains of molecules
each stupidly minding its own business trillions apart
yet forming white surf in unison
Ages on ages
before any eyes could see
year after year
thunderously pounding the shore as now
For whom for what
On a dead planet
with no life to entertain
Never at rest
tortured by energy
wasted prodigiously by the sun
poured into space
A mite makes the sea roar
Deep in the sea
all molecules repeat
the patterns of one another
till complex new ones are formed
They make others like themselves
and a new dance starts
Growing in size and complexity
living things
masses of atoms
DNA protein
dancing a pattern ever more intricate
Out of the cradle
onto dry land
here it is
standing
atoms with consciousness
matter with curiosity
Stands at the sea
wonders at wondering I
a universe of atoms
an atom in the universe
Richard P Feynman
160
(1918-1988)
Figure 43 Giaacuteo Sư Richard P Feynman
The atoms come into my brain dance a dance and then go out - there are always new
atoms but always doing the same dance remembering what the dance was yesterday --
Feynman from What do you care what other people think (1988) Posted by Flash
Modin at 6212010 121800 PM
Theo khoa học ngagravey nay thoạt kỳ thủy coacute một ldquocaacutei trứng vũ trụrdquo (cosmic egg) vocirc cugraveng
noacuteng hổi Caacutech đacircy khoảng 137 tỉ năm đột nhiecircn nổ tung (big bang theory) sinh ra caacutec
giải Ngacircn Hagrave vagrave tỉ tỉ tinh tuacute
- Caacutech đacircy khoảng 5 tỉ năm thaacutei dương hệ ra đời
- Caacutech đacircy khoảng hơn 600 triệu năm caacutec sinh vật li ti dưới biển bắt đầu xuất hiện
- Caacutech đacircy 450 triệu năm coacute cỏ cacircy
- Caacutech đacircy khoảng 405 triệu năm bắt đầu coacute sinh vật
- Caacutec loagravei phi trugraveng coacute caacutech đacircy khoảng 400 triệu năm
Thủy tổ loagravei người ndash caacutec loại nhacircn hầu ndash xuất hiện caacutech đacircy khoảng 40 triệu năm
- Vật coacute nhacircn dạng (hominids) xuất hiện caacutech đacircy khoảng 20 triệu năm
- Homo sapiens xuất hiện caacutech đacircy 150000 năm
- Con người ldquoModern manrdquo coacute khoảng caacutech đacircy 50000 năm
Con người thật sự coacute chuacutet đầu oacutec tương đối biết suy nghĩ trong vograveng khoảng 4000 năm
nay Trước đoacute thigrave ăn locircng ở lỗ chẳng khaacutec caacutec loagravei thuacute vật khaacutec Coacute thể trong thời gian
đoacute con người chỉ biết sợ hải biết đau nhưng chưa biết khổ lagrave gigrave vigrave triacute natildeo họ chưa được
phaacutet triển như sau nagravey
Từ nhacircn loại cho đến bạn rồi một tế bagraveo vagrave một chủng lượng tử trong cơ thể của bạn
Cacircu chuyện vũ trụ ở trong mổi hạt nguyecircn tử trong cơ thể bạn mỗi một tế bagraveo Sau 137
tỷ năm trong 10000000000000000000000000000 năm của noacute do nhacircn duyecircn kết
hợp thagravenh bạn dugrave lagrave luacutec đoacute con người chưa hiện hữu trecircn traacutei đất trong cỏi Ta Bagrave nhưng
caacutei Ta caacutei ngatilde đatilde coacute trước từ chừng 10 tỷ năm được gọi lagrave Bạn ở đacircy Vũ trụ trong mổi
tế bagraveo của bạn vagrave chắc chắn lagrave bạn ở trong vũ trụ trong luacircn hồi sinh latildeo bệnh tử của vũ
trụ trước khi cả con người lẫn chuacuteng sinh nhẹ goacutet đagraveo dạo trecircn trần thế Hay noacutei caacutech
khaacutec những vật chất tạo ra bạn với cả một trời kyacute ức (history memory nhacircn quả) cograven giagrave
vocirc lượng hơn cả nhacircn loại Đoacute lagrave thực tại Ta lagrave vũ trụ vũ trụ lagrave ta lagrave Tri Kiến Phật
161
(The story of the Universe is inside every atom in your body each and every one And
after 137 billion years 10000000000000000000000000000 of them have come
together and thatrsquos you The Universe is inside of you as surely as yoursquore inside the
Universe You a Universe of atoms an atom in this Universe)
Figure 44 ESO the Visible MultiObject Spectrograph (VIMOS) at the VLT
httpsendgametimewordpresscomthe-awakening-quantum-mechanics-of-the-human-
brain-and-consciousness
21 Tương đối luận
Một chiếc đồng hồ đang di chuyển sẽ chạy chậm dần nếu vận tốc di chuyển nhanh dần
vagrave dường như hoagraven toagraven ngưng lại khocircng chạy nữa dưới con mắt của một quan saacutet viecircn
ở vị triacute đứng yecircn khi vận tốc di chuyển của noacute đạt tới vận tốc của aacutenh saacuteng trong chacircn
khocircng Enstein đatilde so saacutenh rất diacute dotildem Nếu bạn bị ngồi trecircn bếp lữa thigrave dugrave chỉ một phuacutet
vẫn dagravei như thiecircn thu nhưng nếu bạn đang kề cận becircn người đẹp magrave migravenh yecircu mecirc thigrave 3
giờ cũng thấy mau Đoacute lagrave thuyết tương đối Hay dể hiểu hơn một tiacute Nếu bạn đang
uống nước sắp chết đuối magrave tocirci bảo bạn cứ thong thả từ từ magrave uống nước chờ thecircm
một phuacutet nữa rồi hatildey trồi lecircn nhắc nhở tocirci cứu bạn Bacircy giờ để tocirci huacutet xong điếu thuốc
đatilde rồi tocirci sẽ cứu bạn thigrave một phuacutet của bạn noacute dagravei cở nagraveo Cograven nếu tocirci bảo bạn đừng coacute
vội chờ một phuacutet nữa chờ tocirci huacutet xong điếu thuốc rồi tocirci sẽ cho bạn tiecircu diecircu Cực Lạc
chầu Tổ chầu Phật thigrave một phuacutet đoacute của bạn noacute ngắn ngủi cở nagraveo Ngắn dagravei tugravey bạn
muốn sống mau hay muốn chết chậm Một taacutec giả thế kỷ 19th tecircn lagrave Charles Lamb viết
ldquokhocircng coacute gigrave lagravem tocirci bối rối hơn thời gian vagrave khocircng gian bởi vigrave tocirci chưa bao giờ nghĩ
về noacuterdquo Trong Phật Giaacuteo coacute quan niệm sống trong hiện tại bacircy giờ vagrave ở đacircy Khocircng coacute
gigrave lagravem tocirci bối rối hơn lagrave sống trong hiện tại tocirci chỉ nghĩ sống cho riecircng tocirci vagrave coacute thể
gắng sống với người nhưng tocirci chưa bao giờ biết sống như thế nagraveo Sống như thế nagraveo
noacutei cho cugraveng thigrave Rồi tocirci cũng phải xa tocirci Đời tagravei hoa cũng xa xocirci ven trời (Bugravei
Giaacuteng)
Chỉ cograven lại sự ngưng đọng thời gian trong Phật Giaacuteo hiển nhiecircn liecircn hệ tới sự ngưng
đọng tương đối của thời gian nhất lagrave khi tacircm thức của hagravenh giả đi vagraveo Đại Định luacutec đoacute
khocircng gian cuộn thời gian khocircng cograven quaacute khứ hiện tại lẫn vị lai Vigrave tiacutenh vượt khocircng
thời gian trecircn magrave hai hiện tượng xảy ra tại hai thời điểm khaacutec nhau trong một hệ thống
162
qui chiếu coacute thể xảy ra cugraveng luacutec trong một hệ thống đối đatildei khaacutec Coacute nghĩa lagrave chuacuteng ta
vẫn coacute thể nghe thấy được Đức Phật lịch sử thuyết Phaacutep vagrave Tam Thế chư Phật cũng
đang thuyết Phaacutep ở nhiều nơi khaacutec bất cứ luacutec nagraveo như video hay online courses cung
trời Đacircu Suất Nuacutei Linh Thứu Hội Long Hoa trecircn internet TV Radio vvhellip Thật ra
cũng khocircng cần thiết để nghe Phật thuyết phaacutep chuacuteng ta chỉ download software Giaacutec
Ngộ trong 2 giacircy (seconds) lagrave biết giaacutec ngộ lagrave gigrave khỏi phải tu hagravenh lacircu lắc Mấy điều lyacute
thuyết tương đối trecircn lagrave để cho chuacuteng ta quaacuten chiếu khocircng dễ thực nghiệm được trong
thế kỷ nagravey nhất lagrave trong đời sống hagraveng ngagravey Muốn thấy caacutec hiện tượng trecircn thigrave vận tốc
di chuyển của chuacuteng ta phải cao tới mức sấp sỉ vận tốc của aacutenh saacuteng trong chacircn khocircng
nghĩa lagrave khoảng 300 ngagraven cacircy số trong một giacircy đồng hồ (300000kmsec hay 18600
milessec) để bắt kịp những tiacuten hiệu đoacute những điều kiện nagravey khoa học đatilde chấp nhận
trecircn lyacute thuyết nhưng chưa thực hiện được Tuy nhiecircn Phật Giaacuteo đatilde biết rất tự nhiecircn yacute
nghĩ vagrave tacircm thức cograven nhanh hơn lagrave vận tốc truyền đi của aacutenh saacuteng vagrave cograven biết dugraveng nhất
niệm quang minh để du hagravenh tới caacutec cotildei cao hơn (higher dimensions) nơi magrave thacircn tứ đại
cấu tạo bởi ngũ uẩn khocircng thể vượt xuyecircn qua được Khoa học hướng ngoại đi tigravem Bật
Đạo học hướng nội cũng đi tigravem Kẽ thiền sư tiệm ngộ hơn một chuacutet khocircng hướng nội
ngoại magrave để tự yacute thức đi tới đi qua đi khỏi một caacutech tư nhiecircn khocircng mong khocircng cầu
Tuy nhiecircn đoacute cũng chưa phải lagrave viecircn diệu rốt raacuteo Thực tại của chacircn lyacute lagrave lsquoNoacute lagraversquo như
vậy chưa bao giờ đến đi magrave Phật Hoagraveng Trần Nhacircn Tocircng gọi lagrave Trong nhagrave [đatilde sẳn] coacute
baacuteu thocirci tigravem kiếm Huệ Năng khocircng ngờ migravenh đatilde sẳn coacute tự taacutenh Đoacute lagrave phương phaacutep du
hagravenh của chư Phật vagrave caacutec bật Bồ Taacutet
Thiền sư Đạo Nguyecircn noacutei ldquoPhần lớn đều noacutei rằng thời gian trocirci qua Thực tế thigrave noacute
đứng một chỗ Higravenh dung về một sự trocirci chảy người ta coacute thể gọi noacute lagrave thời gian
nhưng đoacute lagrave một higravenh dung sai lầm vigrave ta chỉ tưởng thấy thời gian trocirci chảy ta khocircng thể
nhận thấy rằng noacute đang đứng tại chỗrdquo Chuacuteng ta khocircng nhận thấy rằng thời gian trocirci
chảy nhưng biết rồi noacute cũng qua đi với những biến đổi chung quanh ta magrave dư acircm lagrave quaacute
khứ chỉ trong tacircm thức
Isaac Newton đatilde cho chuacuteng ta mocirc higravenh toaacuten học đầu tiecircn về thời gian vagrave khocircng gian trong
cuốn Caacutec nguyecircn lyacute toaacuten học (Principia Mathematica) xuất bản năm 1687 Cũng như
Stephen Hawking Newton từng giữ ghế giaacuteo sư toaacuten học Lucasian tại trường đại học
Cambridge Anh Quốc trong mocirc higravenh của Newton thời gian vagrave khocircng gian lagrave nền tản
cho caacutec sự kiện xảy ra vagrave thời gian coacute thể taacutech rời khocircng gian khocircng lagravem ảnh hưởng đến
caacutec sự kiện xảy ra trong đoacute Theo Newton Bản lai thời gian được xem lagrave vĩnh cửu theo
nghĩa noacute đatilde tồn tại vagrave noacute sẽ tồn tại matildei matildei Nhưng ngược lại phần lớn mọi người sugraveng
baacutei tocircn giaacuteo thời đoacute đều nghĩ rằng vũ trụ với trạng thaacutei gần giống hiện tại được saacuteng tạo
caacutech đacircy 6 ngagraven năm Điều nagravey lagravem caacutec nhagrave triết học tư tưởng người Đức như Immanuel
Kant thắc mắc Nếu thực sự vũ trụ được saacuteng tạo tại một thời điểm thigrave tại sao lại phải đợi
một khoảng thời gian vocirc tận trước đoacute Mặt khaacutec nếu vũ trụ tồn tại matildei matildei thigrave tại sao
những sự kiện sẽ xảy ra trong tương lai lại khocircng xảy ra trong quaacute khứ ngụ yacute lịch sử đatilde
kết thuacutec Đặc biệt lagrave tại sao vũ trụ lại khocircng đạt đến trạng thaacutei cacircn bằng nhiệt trong đoacute
mọi vật đều coacute cugraveng nhiệt độ Kant gọi vấn đề nagravey lagrave một ldquosự tự macircu thuẫn của lyacute tiacutenh
thuần tuacuteyrdquo (antinomy of pure reason) bởi vigrave dường như đoacute lagrave một macircu thuẫn luận lyacute
(logic) khocircng coacute giải đaacutep Nhưng noacute chỉ lagrave một macircu thuẫn trong bối cảnh của mocirc higravenh
toaacuten học của Newton trong đoacute thời gian lagrave một đường thẳng độc lập với caacutec sự kiện xảy
163
ra trong vũ trụ Sau Newton thuyết tương đối của Einstein ndash lyacute thuyết phugrave hợp với rất
nhiều thực nghiệm ndash cho thấy rằng thời gian vagrave khocircng gian liecircn hệ chặt chẽ với nhau
Người ta khocircng thể bẻ cong khocircng gian magrave khocircng ảnh hưởng đến thời gian Do đoacute thời
gian coacute một higravenh daacuteng thời gian tướng vi tướng Điều nagravey theo tocirci hiểu thigrave khocircng gian
thời gian khi đatilde hiện hữu thigrave khocircng thể taacutech rời Đoacute lagrave lyacute do ngagravey nay khoa học gia gọi lagrave
space-time (thời-khocircng) dugrave khocircng gian coacute trước thời gian trong khoảng khắc sau big
bang Thuyết tương đối tổng quaacutet (suy rộng) đatilde kết hợp chiều thời gian với ba chiều của
khocircng gian để tạo thagravenh caacutei gọi lagrave khocircng thời gian (spacetime) Lyacute thuyết nagravey giải thiacutech
hiệu ứng hấp dẫn lagrave sự phacircn bố của vật chất vagrave năng lượng trong vũ trụ lagravem cong vagrave biến
dạng khocircng thời gian do đoacute khocircng thời gian khocircng phẳng Caacutec vật thể trong khocircng thời
gian cố gắng chuyển động theo caacutec đường thẳng nhưng vigrave khocircng thời gian bị cong necircn
caacutec quĩ đạo của chuacuteng bị cong theo Caacutec vật thể chuyển động như thể chuacuteng bị ảnh hưởng
bởi trường hấp dẫn Một caacutech higravenh dung thocirc thiển khocircng thời gian giống như một tấm
lưới vũ trụ (web) magrave Phật Giaacuteo gọi lagrave lưới Đế Chacircu Khi ta đặt một viecircn bi lớn tượng
trưng cho mặt trời lecircn tấm lưới đoacute Trọng lượng của viecircn bi sẽ keacuteo tấm lưới vagrave lagravem cho
noacute bị cong gần mặt trời Nếu bacircy giờ ta lăn caacutec viecircn bi nhỏ lecircn tấm lưới đoacute thigrave chuacuteng sẽ
khocircng lăn thẳng qua chỗ viecircn bi lớn magrave thay vagraveo đoacute chuacuteng sẽ di chuyển xung quanh noacute
giống như caacutec hagravenh tinh chuyển động xung quanh mặt trời Sự higravenh dung đoacute khocircng hoagraven
toagraven đuacuteng bởi vigrave chỉ một phần hai chiều của khocircng gian bị bẻ cong vagrave thời gian khocircng bị
biến đổi giống như trong lyacute thuyết của Newton Trong thuyết tương đối tổng quaacutet lyacute
thuyết phugrave hợp với rất nhiều thực nghiệm thời gian vagrave khocircng gian gắn liền với nhau
Người ta khocircng thể lagravem cong khocircng gian magrave khocircng lagravem biến đổi thời gian Do đoacute thời
gian coacute một higravenh daacuteng Bằng caacutech lagravem cong khocircng gian vagrave thời gian thuyết tương đối đatilde
biến chuacuteng từ khung nền thụ động magrave trong đoacute caacutec sự kiện xảy ra thagravenh taacutec nhacircn năng
động tham gia vagraveo caacutec sự kiện đoacute Trong lyacute thuyết của Newton thời gian tồn tại độc lập
với tất cả mọi sự vật khaacutec ta coacute thể hỏi Chuacutea đatilde lagravem gigrave trước khi saacuteng tạo ra vũ trụ
Thaacutenh Augustine nhagrave tư tưởng thế kỷ thứ 5th cho rằng thời gian khocircng tồn tại trước khi
thế giới ra đời Ngagravei trả lời rằng Ta khocircng necircn noacutei đugravea về điều đoacute nếu coacute ai troacutet dại cả
gan hỏi như vậy thigrave ocircng trả lời ldquoNgagravei đatilde chuẩn bị địa ngục cho những kẻ quaacute tograve mograverdquo
Tuy nhiecircn đoacute lagrave một cacircu hỏi nghiecircm tuacutec magrave con người coacute kiến thức với đầu oacutec khoa học
daacutem tư duy đatilde suy nghĩ trong nhiều thế kỷ Theo thaacutenh Augustin trước khi Chuacutea tạo
thiecircn đường vagrave traacutei đất Ngagravei khocircng lagravem gigrave cả Caacutei yacute tưởng lsquoNgagravei khocircng lagravem gigrave cảrsquo nagravey
rất gần với caacutec tư tưởng hiện đại (Vũ trụ trong vỏ hạt Stephen Hawking trang 35)
Năm 1930 trong một bữa tiệc khi nacircng ly chuacutec tụng Albert Einstein cha đẻ của thuyết
Tương Đối đại văn hagraveo George Bernard Shaw đatilde phaacutet biểu một cacircu rất yacute nhị như sau
Niềm tin vagraveo Thượng Đế giải thiacutech được mọi sự trong vũ trụ vật chất do đoacute chẳng giải
thiacutech gigrave cả Tocircn giaacuteo (độc Thần) bao giờ cũng đuacuteng Tocircn giaacuteo giải đaacutep mọi vấn đề vagrave
như vậy hủy bỏ mọi vấn đề trong vũ trụ Khoa học đối ngược hẳn lại Khoa học bao giờ
cũng sai Khoa học khocircng bao giờ giải đaacutep một vấn đề magrave khocircng tạo ra thecircm mười vấn
đề
Belief in God explains everything about the material universe therefore it explains
nothingReligion is always right Religion solves every problem and thereby abolishes
problems from the universe Science is the very opposite Science is always wrong It
164
never solves a problem without raising ten more problems (George Bernard Shaw in a
toast to Einstein at a black-tie banquet in 1930)
22 Bản lai khoa học của Phật Giaacuteo
DTSuzuki viết Yacute niệm cơ bản của Hoa Nghiecircm lagrave nắm bắt về trụ động magrave tiacutenh chất
của noacute lagrave luocircn luocircn biến hoại trong dograveng của vận động đoacute lagrave đời sống
Thực tại được xem lagrave thực thể của vũ trụ lagrave nguồn gốc của xum la muocircn higravenh vạn trạng
sự vật vagrave biến cố tự nhiecircn Ấn Độ Giaacuteo gọi noacute lagrave ldquoBrahmanrdquo vagrave Latildeo Giaacuteo gọi lagrave ldquoĐạordquo
(con đường) Những khaacutei niệm then chốt của Ấn Độ Giaacuteo vagrave Phật Giaacuteo lấy từ triết học
Ấn Độ tiacutenh vận động Từ ldquoBrahmanrdquo xuất phaacutet từ gốc Sanskrit Brih vagrave noacutei về một thực
tại sinh động luocircn luocircn vận động Theo SRadhakrishnan từ Brahman coacute nghĩa lagrave lớn
mạnh vagrave đầu mối của đời sống vận hagravenh vagrave tiến triển Caacutec bagravei thuyết giảng (Upanishad)
gọi Brahman lagrave vocirc sắc bất tử vận hagravenh vagrave gắn cho noacute một sự vận động tự thacircn mặc dugrave
noacute đứng trecircn mọi sắc thể
Gọi gigrave đi nữa nhưng tất cả đều đồng yacute thực tại cao nhất đoacute vượt trecircn những khaacutei niệm
suy luận của con người vagrave khocircng thể mocirc tả được bởi ngocircn ngữ Thần thocircng Sư Tử
Hống coacute thể lsquođem đếnrsquo thực tại Thế nhưng thực tại đoacute lại khocircng taacutech rời khỏi những
biến hiện thay đổi vocirc thường của noacute Tự tiacutenh của thực tại lagrave luocircn luocircn hiện thagravenh hagraveng tỉ
xum la sắc higravenh tượng chuacuteng luacircn hồi trong vograveng sinh thagravenh vagrave biến hoại (recycle)
chuacuteng chuyển hoacutea (transformed) từ caacutei nagravey qua caacutei khaacutec một caacutech vocirc tận trong vũ trụ
Trong khiacutea cạnh hiện tượng thigrave nhất thể vũ trụ lagrave động nhưng tiếp cận với tự tiacutenh thigrave noacute
lagrave tỉnh đoacute lagrave nền tảng của nền đạo học Đocircng Phương
Sự nhấn mạnh vận động của dograveng chảy tacircm thức vagrave thay đổi vocirc thường lagrave khiacutea cạnh chủ
yếu của mọi thế giới quan tacircm linh trong caacutec thời đại nhacircn loại Trong thời cổ đại Hy
Lạp Heraclitus đatilde noacutei rằng mọi sự đều trocirci chảy vagrave so saacutenh thế giới như một ngọn lửa
bất diệt Tại Mexico nhagrave đạo học Yaqui Don Juan cũng noacutei về một thế giới thoaacuteng hiện
vagrave xaacutec nhận muốn thagravenh minh triết thigrave tự thacircn phải lagrave aacutenh saacuteng hay dograveng chảy
Đơn giản hơn Lama Anagarika Govinda người Đức diễn tả quan niệm vũ trụ quan của
Phật Giaacuteo với ngocircn ngữ hiện đại
Yếu tố cơ bản của vũ trụ lagrave khocircng gian Khocircng gian lagrave tất cả bao gồm nguyecircn tắc của
dung hợp cao hơn Khocircng coacute gigrave coacute thể hiện hữu (bhagraveva process of becoming) nếu
khocircng coacute khocircng gian Theo thuyết cổ truyền của Ấn Độ vũ trụ tự xuất hiện trong 2 sở
hửu căn bản Như Động vagrave trong đoacute sự di động lấy đoacute lagravem sở trụ tecircn lagrave Khocircng Gian
Caacutei danh từ Khocircng Gian nagravey được gọi lagrave Akasatừ nghĩa gốc kas lsquophaacutet saacuteng chiếu
saacutengrsquo như lagrave một phương tiện di chuyển Caacutei qui tắc của di chuyễn tuy nhiecircn lagrave luồn
hỏa xagrave (Prana khiacute) hơi thở của cuộc sống sức mạnh vocirc biecircn trong vũ trụ
Discussion of Metaphysics Philosophy of Lama Anagarika Govinda amp Tibetan
Buddhism All is One (Akasa Space) amp Dynamic (Prana Motion)
165
The fundamental element of the cosmos is Space Space is the all-embracing principle
of higher unity Nothing can exist without Space According to ancient Indian
tradition the Universe reveals itself in two fundamental properties as Motion and as
that in which motion takes place namely Space This Space is called Akasa derived
from the root kas to radiate to shine and has therefore the meaning of ether which is
conceived as the medium of movement The principle of movement however is Prana
the breath of life the all-powerful all-pervading rhythm of the universe (Lama
Anagarika Govinda 1969)
Lama Anagarika Govinda was a German who lived from 1898 - 1986 He spent over 20
years of his life as a member of the Kargyutpa Buddhist Order Lama Govinda first
travelled to Sri Lanka and Burma before studying in monasteries and hermitages in
Tibet During these years he received teachings and inspiration from the Theravada
Mahayana and Vajrayana traditions He held posts in various Indian universities and
held exhibitions of his paintings several of which he had made together with his wife
Li Gotami when still in Tibet
Kinh saacutech Phật gọi dograveng tacircm thức lagrave ldquoPhaacutep Thacircnrdquo (thacircn của mọi hiện hữu) hay ldquoChacircn
Nhưrdquo (Caacutei như rứa) hay khi noacutei tới vũ trụ thế giới thường hay dugraveng danh từ Pagraveli Loka
Danh từ Loka coacute nhiều nghĩa trong đoacute coacute nghĩa lagrave vũ trụ khocircng gian Cũng necircn lưu yacute lagrave
Đức Phật Thiacutech Ca khi luận về vũ trụ quan đatilde phải dugraveng những từ ngữ thocircng dụng của
con người để giải thiacutech cho người Thiacute dụ Phật dugraveng từ ngữ cotildei Trời loagravei Trời (Deva
chư Thiecircn) để chỉ những thế giới trecircn đoacute sống những sinh vật cao cấp hơn loagravei Người
tức lagrave một đời sống hạnh phuacutec đầy triacute tuệ cao hơn Đại khaacutei coacute ba cấp cotildei trời Cotildei trời
Dục giới ở đacircy những sinh vật tuy coacute trigravenh độ hơn loagravei người nhưng vẫn cograven coacute lograveng
dục Caacutec cotildei Trời sắc giới ở đacircy caacutec sinh vật đatilde gột bỏ hết mọi lograveng tham dục cho necircn
coacute sắc thacircn đẹp đẽ Cuối cugraveng lagrave caacutec cotildei Trời vocirc sắc giới ở đacircy loagravei Người khocircng cograven
coacute sắc thacircn nữa magrave chỉ coacute tư tưởng thuần tuacutey (pur esprit)
Tất nhiecircn những viễn vọng kiacutenh lớn nhất của Thiecircn Văn Học hiện đại đều khocircng coacute sức
phaacutet hiện ra được caacutec loagravei Trời sống trecircn caacutec thế giới ngoagravei thaacutei dương hệ chuacuteng ta
Nhưng phần lớn caacutec nhagrave khoa học thiecircn văn vật lyacute hiện nay đều cho rằng traacutei đất khocircng
thể lagrave hagravenh tinh độc nhất coacute sinh vật (we are not alone in universe) vagrave loagravei Người cũng
khocircng thể lagrave loagravei sinh vật thượng đẳng nhất trong vũ trụ vocirc cugraveng vocirc tận nagravey
Con người coacute thể chỉ lagrave một trong những loagravei động vật mới thocircng minh nhất trecircn mặt
đất lẫn trong Thaacutei Dương Hệ ldquoWe are in fact a brand new kind of animalrdquo (Wes
Nisker The Evolution Sutra
httpwwwecobuddhismorgwisdominterviewswes_nisker)
David Loy viết ldquoSự tự saacuteng tạo của Traacutei đất cuối cugraveng đatilde tiếp tục trong 45 tỉ năm
Higravenh thức của đời sống sinh học bộc khởi như một đơn bagraveo khoảng 38 tỉ năm trước đacircy
Đời sống đa bagraveo ở tuổi một tỷ năm Chủng loại con người lsquocầu truacutec hiện đạirsquo lagrave khoảng
một phần tư triệu tuổirdquo (Đạo Phật Vũ Trụ Học vagrave Tiến Hoacutea posted 29032012
190300 David Loy Chuyển ngữ Tuệ Uyển)
166
Chuacuteng ta cũng necircn hiểu thế nagraveo về khaacutei niệm ldquođịa ngụcrdquo theo quan niệm của Phật Giaacuteo
Tất nhiecircn nếu đatilde coacute những cotildei sống cao thượng hơn cotildei người thigrave cũng coacute thể coacute những
cotildei sống thấp hơn khổ đau hơn cotildei con người Chuacuteng ta hay nghe noacutei một cotildei đoacute gọi lagrave
suacutec vật cotildei sống thấp hơn con người Nhưng cograven coacute những cotildei khaacutec nữa magrave Phật Giaacuteo
gọi đoacute lagrave cotildei địa ngục vagrave cotildei quỹ đoacutei khổ đau hơn cotildei con người Trong kinh Samyutta
Nikagraveya IV (trang 206) Đức Phật giải thiacutech địa ngục lagrave cotildei sống thấp hơn cotildei người Ở
đấy chỉ coacute toagraven lagrave cảnh khổ hơn trần gian Cograven cotildei qũy đoacutei lagrave cotildei sống ở đấy sinh vật bị
đoacutei reacutet noacuteng khaacutet triền miecircn Điều khoacute khăn đối với những cotildei aacutec đoacute lagrave chuacuteng sinh
muốn trở lại vagrave vươn lecircn cotildei người nhưng khocircng phải dễ dagraveng Vigrave sao Phật giải thiacutech
như sau ldquoBởi vigrave ở đấy khocircng coacute cuộc sống thiện cuộc sống chacircn chiacutenh khocircng lagravem caacutec
điều lagravenh chuacuteng sanh ở đấy ăn thịt lẫn nhau kẻ mạnh ăn thịt kẻ yếurdquo (kinh Samyutta
Nikagraveya V trang 455) httpchuaminhthanhcom
Đa số chuacuteng ta đều nghe thấy biết những thiecircn đường trần gian địa ngục chung quanh
đời sống hagraveng ngagravey của chuacuteng ta Noacute nhan nhản trước mắt thay đổi vocirc thường trong
chiacutenh tacircm thức của chuacuteng ta chứ khocircng đacircu xa vời Được tiếp xuacutec với hagraveng hagrave vocirc số
chuacuteng sinh ở trong vocirc lượng cotildei muốn tigravem hiểu về nguồn gốc của migravenh cugraveng vũ trụ lagrave
nỗi mơ ước lớn nhất lagrave nổi băng khoăng lẫn tacircm tư bắt nguồn từ bản tiacutenh tograve mograve cố hữu
của con người
Nhagrave thiecircn văn học nổi tiếng baacutec sĩ Ernest J Opik viết ldquoDugrave coacute giả định chỉ coacute một trecircn
một triệu hagravenh tinh lagrave coacute sinh vật thigrave cũng coacute 10000 triệu hagravenh tinh lagrave coacute sinh vật ở
trong vũ trụ nagravey Điều kiện vagrave dạng sống thực lagrave phong phuacute thayrdquo (The oscillating
universendashVũ trụ biến động New York 1960 trang 144)
Giaacuteo sư Harlow Shapley viết ldquoChuacuteng tocirci cho rằng tối thiểu cũng coacute mười tỷ hagravenh tinh
thiacutech hợp cho sinh vật hữu cơ tương tự như trecircn traacutei đất chuacuteng ta (The view from a
distant starndashnhigraven từ một vigrave sao xa New York London 1963 trang 64)
Kinh ETHại Thocircng Phương Quảng Saacutem Hối Diệt Tội Trang Nghiecircm Thagravenh Phật cũng đatilde
noacutei đến những vocirc cực số như sau ldquoNam mocirc na do tha thập na do tha baacutech na do tha
thiecircn na do tha vạn na do tha vạn vạn na do tha chư đại bồ taacutet ma ha taacutet hay trừ sinh tử
trọng tội từ vocirc lượng kiếp đến nayrdquo (Trang 98-99) Hoặc ldquoNam mocirc baacutech hằng hagrave sa
nam mocirc baacutech ức vocirc lượng hằng hagrave sa chư đại bồ taacutet ma ha taacutet hay trừ sinh tử trọng tội từ
vocirc lượng kiếp đến nayrdquo (Trang 99)
Trong Kinh Phaacutep Hoa trang 477 ldquoLại nghe Kinh Phaacutep Hoa nagravey taacutem trăm ngagraven muocircn ức
na do tha chacircn ca la tần bagrave la a suacutec bagrave caacutec bagravei kệrdquo ETHoacute lagrave những con số lớn ở Ấn ETHộ từ
nghigraven muocircn ức sắp lecircn Như một chacircn ca la bằng một nghigraven muocircn ức
Kinh Hoa Nghiecircm Quyển 5 Phẩm A tăng kỳ trang 289-323 Tacircm Vương Bồ Taacutet bạch
Phật rằng ldquoBạch Thế Tocircn Chư Phật Thế Tocircn diễn noacutei a tăng kỳ vocirc lượng vocirc biecircn vocirc
đẳng bất khả sổ bất khả thuyết bất khả thuyết-bất khả thuyết
Bạch Thế Tocircn Thế nagraveo lagrave a tăng kỳ nhẫn đến bất khả thuyết bất khả thuyếtrdquo
167
Phật bảo Tacircm Vương Bồ Taacutet ldquoLagravenh thay Lagravenh thay Nagravey Thiện nam tử Nay người
muốn cho caacutec thế gian nhập vagraveo nghĩa số lượng của Phật đatilde biết magrave hỏi đức Như Lai
Ứng ETHẳng Chaacutenh Giaacutec
Thiện nam tử loacuteng nghe loacuteng nghe Kheacuteo suy gẫm Phật sẽ vigrave ngươi magrave noacutei
Tacircm Vương Bồ Taacutet kiacutenh vacircng thọ giaacuteo
Phật noacutei ldquoNagravey Thiện nam tử Một trăm lạc xoa (Mười vạn lagravem một lạc xoa 100000
(Phật Học ETHại Từ ETHiển) lagravem một cacircu chi Cacircu chi lần cacircu chi lagravem một a giu đa A giu đa
lần a giu đa lagravem một na do tha Na do tha lần na do tha lagravem một tần bagrave la Tần bagrave la lần
tần ba la lagravem một căn yết la Căn yết la lần căn yết la lagravem một a giagrave la A giagrave la lần a giagrave
la lagravem một tối thắng Tối thắng lần tối thắng lagravem một ma batilde la Ma batilde la lần ma batilde la lagravem
một a batilde la A batilde la lần a batilde la lagravem một đa batilde la ETHa batilde la lần đa batilde la lagravem một giới phần
Giới phần lần giới phần lagravem một một phổ ma Phổ ma lần phổ ma lagravem một nễ ma Nể ma
lần nễ ma lagravem một a batilde cacircm A batilde cacircm lần a batilde cacircm lagravem một di giagrave bagrave Di giagrave bagrave lần di
gia bagrave lagravem một tỳ latilde giagrave Tỳ latilde giagrave lần tỳ latilde giagrave lagravem một tỳ giagrave bagrave Tỳ giagrave bagrave lần tỳ giagrave bagrave
lagravem một tăng yết latilde ma Tăng yết latilde ma lần tăng yết latilde ma lagravem một tỳ taacutet la Tỳ taacutet la lần
tỳ taacutet la lagravem một tỳ chiecircm bagrave Tỳ chiecircm bagrave lần tỳ chiecircm bagrave lagravem một tỳ thạnh giagrave Tỳ thạnh
giagrave lần tỳ thạnh giagrave lagravem lagravem một tỳ tố đagrave Tỳ tố đagrave lần tỳ tố đagrave lagravem một tỳ bagrave ha Tỳ bagrave ha
lần tỳ bagrave ha lagravem một tỳ bạc để Tỳ bạc để lần tỳ bạc để lagravem một tỳ khư đatildem Tỳ khư đatildem
lần tỳ khư đatildem lagravem một xứng lượng Xứng lượng lần xứng lượng lagravem một nhứt trigrave Nhứt
trigrave lần nhứt trigrave lagravem một dị lộ Dị lộ lần dị lộ lagravem một điecircn đatildeo ETHiecircn đatildeo lần điecircn đatildeo lagravem
một tam mạt gia Tam mạt gia lần tam mạt gia lagravem một tỳ đỗ la Tỳ đỗ la lần tỳ đỗ la lagravem
một một hề batilde la Hề batilde la lần một hề batilde la lagravem một từ tế Từ tế lần từ tế lagravem một chacircu
quảng Chacircu quảng lần chacircu quảng lagravem một cao xuất Cao suất lần cao suất lagravem một tối
diệu Tối diệu lần tối diệu lagravem một necirc la bagrave Necirc la bagrave lần necirc la bagrave lagravem một a lyacute bagrave A lyacute bagrave
lần a lyacute bagrave lagravem một nhứt động Nhứt động lần nhứt động lagravem một ha lyacute bồ Ha lyacute bồ lần
ha lyacute bồ lagravem một ha lyacute tam Ha lyacute tam lần ha lyacute tam lagravem một hề lỗ giagrave Hề lỗ giagrave lần hề lỗ
giagrave lagravem một đạt latilde bộ đagrave ETHạt latilde bộ đagrave lần đạt latilde bộ đagrave lagravem một a lỗ na A lỗ na lần a lỗ na
lagravem một ma lỗ đagrave Ma lỗ đagrave lần ma lỗ đagrave lagravem một saacutem mạc đagrave Saacutem mạc đagrave lần saacutem mạc
đagrave lagravem một y latilde đagrave Y latilde đagrave lần y latilde đagrave lagravem một ma lỗ ma Ma lỗ ma lần ma lỗ ma lagravem
một điều phục ETHiều phục lần điều phục lagravem một ly kiecircu mạn Ly kiecircu mạn lần ly kiecircu
mạn lagravem một bất động Bất động lần bất động lagravem một cực lượng Cực lượng lần cực
lượng lagravem một a mạ đaacutet la A mạ đaacutet la lần a mạ đaacutet la lagravem một bột mạ đaacutet la Bột mạ đaacutet
la lần bột mạ đaacutet la lagravem một giagrave mạ đaacutet la Giagrave mạ đaacutet la lần giagrave ma đaacutet la lagravem một na mạ
đaacutet la Na mạ đaacutet la lần na mạ đaacutet la lagravem một hề mạ đaacutet la Hề mạ đaacutet la lần hề mạ đaacutet la
lagravem một tỳ mạ đaacutet la Tỳ mả đaacutet la lần tỳ mạ đaacutet la lagravem một baacutet la mạ đaacutet la Baacutet la mạt
đaacutet la lần baacutet la mạt đaacutet la lagravem một thi bagrave mạ đaacutet la Thi bagrave mạ đaacutet la lần thi bagrave mạ đaacutet la
lagravem một ế la Ế la lần ế la lagravem một tiết la Tiết la lần tiết la lagravem một đế la ETHế la lần đế la
lagravem một kệ la Lệ la lần kệ la lagravem một tuacutey bộ la Tuacutey bộ la lần tuacutey bộ la lagravem một necirc la Necirc
la lần necirc la lagravem một kế la Kế la lần kế la lagravem một tế la Tế la lần tế lagravem một tỳ la Tỳ la
lần tỳ la lagravem một mế la Mế la lần mế la lagravem một ta latilde đồ Ta latilde đồ lần ta latilde đồ lagravem một
mế lỗ đagrave Mế lỗ đagrave lần mế lỗ đagrave lagravem một khế lỗ đagrave Khế lỗ đagrave lần khế lỗ đagrave lagravem một ma
đỗ la Ma đỗ la lần ma đỗ la lagravem một ta mẫu la Ta mẫu la lần ta mẫu la lagravem một a datilde ta
A datilde ta lần a datilde ta lagravem một ca mạ la Ca mạ la lần ca mạ la lagravem một ma giagrave bagrave Ma giagrave bagrave
168
lần ma giagrave bagrave lagravem một a đaacutet la A đaacutet la lần a đaacutet la lagravem một hecirc lỗ gia Hecirc lỗ gia lần hecirc lỗ
gia lagravem một tiết lỗ bagrave Tiết lỗ bagrave lần tiết lỗ bagrave lagravem một yết la ba Yết la ba lần yết la ba
lagravem một ha bagrave bagrave Ha bagrave bagrave lần ha bagrave bagrave lagravem một tỳ batilde la Tỳ batilde la lần tỳ batilde la lagravem một na
batilde la Na batilde la lần na batilde la lagravem một ma latilde la Ma latilde la lần ma latilde la lagravem một ta batilde la Ta batilde
la lần ta batilde la lagravem một mế latilde lỗ Mế latilde lỗ lần mế latilde lỗ lagravem một giả mạ la Giả mạ la lần giả
mạ la lagravem một đagrave mạ la ETHagrave mạ la lần đagrave mạ la lagravem một baacutet latilde mạ đagrave Baacutet latilde mạ đagrave lần baacutet
latilde mạ đagrave lagravem một tỳ giagrave ma Tỳ giagrave ma lần tỳ giagrave ma lagravem một ocirc ba bạt đa Ocirc ba bạt đa lần
ocirc ba bạt đa lagravem một diễn thuyết Diễn thuyết lần diễn thuyết lagravem một vocirc tận Vocirc tận lần
vocirc tận lagravem một xuất sanh Xuất sanh lần xuất sanh lagravem một vocirc ngatilde Vocirc ngatilde lần vocirc ngatilde
lagravem một a bạn đa A bạn đa lần a bạn đa lagravem một thanh liecircn hoa Thanh liecircn hoa lần thanh
liecircn hoa lagravem một baacutet đầu ma Baacutet đầu ma lần baacutet đầu ma lagravem một tăng kỳ Tăng kỳ lần
tăng kỳ lagravem một thuacute Thuacute lần thuacute lagravem một chiacute Chiacute lần chiacute lagravem một a tăng kỳ A tăng kỳ
lần a tăng kỳ lagravem một a tăng kỳ chuyển A tăng kỳ chuyển lần a tăng kỳ chuyển lagravem một
vocirc lượng Vocirc lượng lần vocirc lượng lagravem một vocirc lượng chuyển Vocirc lượng chuyển lần vocirc
lượng chuyển lagravem một vocirc biecircn Vocirc biecircn lần vocirc biecircn lagravem một vocirc biecircn chuyển Vocirc biecircn
chuyển lần vocirc chuyển lagravem một vocirc đẳng Vocirc đẳng lần vocirc đẳng lagravem một vocirc đẳng chuyển
Vocirc đẳng chuyển lần vocirc đẳng chuyển lagravem một bất khả sổ Bất khả sổ lần bất khả sổ lagravem
một bất khả sổ chuyển Bất khả sổ chuyển lần bất khả sổ chuyển lagravem một bất khả xưng
Bất khả xưng lần bất khả xưng lagravem một bất khả xưng chuyển Bất khả xưng chuyển lần
bất khả xưng chuyển lagravem một bất khả tư Bất khả tư lần bất khả tư lagravem một bất khả tư
chuyển Bất khả tư chuyển lần bất khả tư chuyển lagravem một bất khả lượng Bất khả lượng
lần bất khả lượng lagravem một bất khả lượng chuyển Bất khả lượng chuyển lần bất khả lượng
chuyển lagravem một bất khả thuyết Bất khả thuyết lần bất khả thuyết lagravem một bất khả thuyết
chuyển Bất khả thuyết chuyển lần bất khả thuyết chuyển lagravem một bất khả thuyết bất khả
thuyết Vagrave bất khả thuyết bất khả thuyết lần bất khả thuyết bất khả thuyết lagravem một bất
khả thuyết bất khả thuyết chuyểnrdquo
Toacutem lại Tacircm Vương Bồ Taacutet hỏi Phật thế nagraveo lagrave A tăng kỳ Na do tha Hằng hagrave sa nghĩa
lagrave những con số khocircng đếm được giống như vocirc cực số ( ) của khoa học ngagravey nay Thật
ra khocircng phải vậy vigrave trong phẩm A Tăng Kỳ Kinh Hoa Nghiecircm đatilde chứng tỏ Đức Thế
Tocircn lagrave một bật đại toaacuten học với con số lũy thừa
Phật phacircn tiacutech Nagravey thiện nam tử
Một trăm Lạc Xoa lagravem một Cacircu Chi
Cacircu Chi lần Cacircu Chi lagravem một A-Giu-Đa
A-giu-Đa lần A-Giu-Đa lagravem một Na-Do-Tha
Na-Do-Tha lần Na-Do-Tha lagravem một Tần-Bagrave-La
vagrave tiếp tục như vậy tất cả lagrave 123 lần trong đoacute số 104 lagrave A-Tăng-Kỳ số 106 lagrave Vocirc Lượng
số 108 lagrave Vocirc Biecircn số 110 lagrave Vocirc Đẳng số 112 lagrave Bất-Khả-Sổ số 114 lagrave Bất-Khả-Xưng
số 116 lagrave Bất-Khả-Tư số 118 lagrave Bất-Khả-Lượng vagrave số 120 lagrave Bất-Khả-Thuyết
Trong Phần II Mục 5 Phật Giaacuteo vagrave Vũ Trụ Học Quan niệm của Phật Giaacuteo về vũ trụ Cố
Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc phacircn tiacutech Chuacuteng ta biết rằng khoa học ngagravey nay dugraveng kyacute hiệu
lũy thừa để viết những con số cực lớn Thiacute dụ như 1 triệu lagrave con số 1 với 6 con số 0 đằng
sau 1 000 000 theo kyacute hiệu điện toaacuten được viết như sau (10^6) hay 106 vagrave đọc lagrave 10 lũy
169
thừa 6 1 tỷ gồm coacute 9 số 0 vagrave được viết lagrave 109 (billion) lớn hơn nữa lagrave 1012 (1 ngagraven tỷ hay
trillion) 1015 (1 triệu tỷ hay zillion) vagrave khoa học chưa coacute những danh từ riecircng để chỉ
những con số lớn hơn Tiếng Việt thigrave chỉ tới số tỷ lagrave cao nhất
Theo Kinh Phật thigrave 1 Lạc Xoa lagrave 100 ngagraven nghĩa lagrave 105 Như vậy 1 Cacircu Chi lagrave 10 triệu
nghĩa lagrave 107 1 A-Giu-Đa lagrave 100 ngagraven tỷ nghĩa lagrave 1014 1 Na-Do-Tha lagrave 10 tỷ tỷ tỷ nghĩa
lagrave 1028 Tiếp tục tiacutenh ra ta sẽ thấy 1 A-Tăng-Kỳ lagrave khoảng nếu chỉ lấy 9 số lẻ 10 8x1031
nghĩa lagrave con số 1 tiếp theo bởi hơn 7000 tỷ tỷ tỷ con số 0 ở đằng sau một con số vocirc cugraveng
lớn nhưng vẫn coacute một tecircn riecircng Chuacuteng ta coacute thể suy ra
Vocirc Lượng ~= 103 x 1032 Vocirc Biecircn ~= 10113 x 1033vagrave Bất-Khả-Thuyết ~= 1046 x 1036 nghĩa
lagrave con số 1 tiếp theo bởi khoảng hơn 4 tỷ tỷ tỷ tỷ con số 0 đứng đằng sau
Những con số khoa học hiện đại dugraveng tới coacute lẽ chỉ vagraveo khoảng 1040 nghĩa lagrave chỉ coacute 40
con số 0 đứng sau Chuacuteng ta thấy ngay rằng ngay cả về phương diện toaacuten số Phật giaacuteo
đatilde đi trước khoa học khaacute xa về sự biểu thị chiacutenh xaacutec những con số vagrave đatilde coacute quan niệm về
những con số vocirc cugraveng lớn lớn ngoagravei mức tưởng tượng của caacutec khoa học gia hiện đại
Trong Phần II Mục 5 Phật Giaacuteo vagrave Vũ Trụ Học Quan niệm của Phật Giaacuteo về vũ trụ Cố
Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc viết như sau thế giới chuacuteng ta đang sống khocircng phải lagrave duy
nhất vagrave cũng khocircng phải lagrave trung tacircm vũ trụ Ngoagravei thế giới chuacuteng ta đang sống cograven coacute
rất nhiều thế giới khaacutec vagrave Phật Giaacuteo phacircn loại caacutec thế giới thagravenh 3 loại Tiểu Thiecircn Thế
Giới Trung Thiecircn Thế Giới vagrave Đại Thiecircn Thế Giới Danh từ thế giới trong Phật Giaacuteo
chỉ một thiecircn thể (thiacute dụ như traacutei đất) hoặc một tập hợp caacutec thiecircn thể được coi như thuộc
một nhoacutem (thiacute dụ như thaacutei-duơng-hệ magrave traacutei đất lagrave một hagravenh tinh trong đoacute) Vậy một
ngagraven thế giới họp thagravenh một Tiểu Thiecircn Thế Giới một ngagraven Tiểu Thiecircn Thế Giới họp
thagravenh một Trung Thiecircn Thế Giới vagrave một ngagraven Trung Thiecircn Thế Giới họp thagravenh một Đại
Thiecircn Thế Giới Vậy lấy đơn vị lagrave một hệ thống tương tự như hệ thống Thaacutei Dương Hệ
vagrave gọi lagrave thế giới thigrave Tiểu Thiecircn Thế Giới gồm coacute khoảng một ngagraven thế giới Trung
Thiecircn Thế Giới gồm khoảng một triệu thế giới Đại Thiecircn Thế Giới gồm khoảng một tỷ
thế giới vv
Tương tự như trecircn trong kinh điển của Phật giaacuteo Nguyecircn thủy coacute một nhận thức về vũ
trụ cũng tương tự những phaacutet hiện mới nhất của khoa học thiecircn văn học hiện đại
Trong cuốn Visuddhimagga (Thanh Tịnh Đạo) viết ldquoNhững mặt trời vagrave những mặt trăng
nagravey soi saacuteng vagrave chiếu xa chừng nagraveo thigrave giới hạn của vũ trụ ngagraven thế giới mở ra xa chừng
ấyrdquo Cuốn saacutech nagravey cũng chia toagraven vũ trụ ra lagravem ba cấp cấp vũ trụ thấp nhất gọi lagrave
sahassigrave culanikagrave loka dhagravetu tức lagrave tiểu thiecircn thế giới (vũ trụ nhỏ gồm nghigraven thế giới)
Trong vũ trụ cấp thấp nhất nagravey theo Visuddhimagga cũng coacute hằng ngagraven mặt trời hằng
ngagraven mặt trăng vvhellip hagraveng ngagraven chacircu lục coacute sinh vật ở (Anguttara Nikaya I 227 v 59)
Caacutei magrave saacutech Phật gọi lagrave tiểu thiecircn thế giới đoacute tương ứng với đơn vị thiecircn văn galaxy
(tinh vacircn) Một tinh vacircn bao gồm nhiều hệ mặt trời coacute mặt trăng vagrave nhiều hagravenh tinh
khaacutec Saacutech Phật khẳng định trecircn một số hagravenh tinh đoacute đatilde coacute những chuacuteng sinh ở trecircn đoacute
Vũ Trụ Học vagrave Thiecircn Văn Học khocircng phủ nhận hay chấp nhận lyacute thuyết nagravey vigrave khoa
học chưa chứng minh được Trong khi đoacute caacutec vệ tinh được phoacuteng về phiacutea caacutec hagravenh tinh
170
như sao Kim sao Hỏa đều chưa phaacutet hiện ra dấu hiệu của những sinh vật tuy đatilde tigravem ra
những dograveng socircng ngầm hoacutea băng dấu hiệu của sự sống
Cấp vũ trụ thứ hai magrave kinh saacutech Phật noacutei tới lagrave hệ vũ trụ trung bigravenh gồm coacute hagraveng ngagraven
tiểu vũ trụ (tinh vacircn) noacutei trecircn đacircy Hệ vũ trụ nagravey từ Pali gọi lagrave Dvisahassi Majjhimikagrave
Lokadhatu Danh từ Trung Hoa gọi lagrave trung thiecircn thế giới tương ứng với caacutei magrave thiecircn
văn học hiện đại gọi lagrave một cụm tinh vacircn (tiếng Anh gọi lagrave cluster)
Phaacutet hiện ra một cụm tinh vacircn lagrave một hiện tượng tương đối mới trong thiecircn văn học Bởi
vigrave ngagravey trước người ta cho rằng tinh vacircn tồn tại vagrave vận động như lagrave một đơn vị riecircng lẽ
biệt lập đối với caacutec tinh vacircn khaacutec Bấy giờ người ta biết rằng caacutec tinh vacircn tồn tại thagravenh
cụm thagravenh hệ tương tự như hệ mặt trời (gồm coacute mặt trời traacutei đất vagrave caacutec hagravenh tinh) như
trecircn một quy mocirc hugraveng vĩ hơn rất nhiều
Theo giaacuteo sư ABC Lowell Giaacutem đốc đagravei thiecircn văn Anh Jodrell Bank caacutei gọi lagrave hệ tinh
vacircn địa phương (bao gồm hệ thaacutei dương chuacuteng ta) gồm coacute hệ Ngacircn hagrave tinh vacircn
Andromedeacute vagrave khoảng hơn 20 tinh vacircn khaacutec nữa Hệ tinh vacircn địa phương của chuacuteng ta
coacute một mật độ tinh vacircn khocircng lớn Theo baacutec sĩ Lowell một hệ tinh vacircn khaacutec lagrave hệ Virgo
coacute iacutet nhất một ngagraven tinh vacircn mắt người trocircng thấy được vagrave chiếm một khocircng gian hai
lần hẹp hơn so với hệ tinh vacircn địa phương (The individual and the universendashCon người
vagrave vũ trụ Oxford NXB Đại học 1958 trang 6 7)
Nhắc lại lời của Lowell giaacuteo sư Bonnor viết ldquoGiải Ngacircn hagrave lagrave một hệ nhỏ tinh vacircn gọi
lagrave hệ tinh vacircn địa phương bao gồm tất cả những tinh vacircn caacutech traacutei đất khoảng hai triệu
năm aacutenh saacuteng vagrave gồm coacute khoảng 20 tinh vacircn Becircn ngoagravei khoảng caacutech đoacute chuacuteng ta cograven
phải bay 10 triệu năm aacutenh saacuteng nữa mới gặp một tinh vacircn khaacutec Caacutec tinh vacircn đều coacute
hướng tập hợp thagravenh cụm hoặc hệ Caacutec tinh vacircn khaacutec coacute thể nhỏ hơn hệ tinh vacircn địa
phương hoặc coacute thể chứa hagraveng trăm thậm chiacute hagraveng ngagraven tinh vacircnrdquo
(William BonnorndashMystery of the Expanding UniversendashBiacute mật của vũ trụ khuếch taacuten
New York 1964 trang 32)
Cấp vũ trụ thứ ba kinh saacutech Phật noacutei tới lagrave Đại thiecircn thế giới gồm khoảng 1000 Trung
thiecircn thế giới coacute thể tương ứng với khoảng 100 hệ tinh vacircn của thiecircn văn học hiện đại
Nhưng thiecircn văn học hiện đại dừng ở đơn vị hệ tinh vacircn (Metagalaxie) coacute thể bởi lẽ
khocircng coacute kiacutenh viễn vọng nagraveo cho pheacutep thấy xa hơn nữa Vả chăng caacutec tinh vacircn cagraveng ở
xa chuacuteng ta lại cagraveng vận động nhanh hơn nếu chuacuteng coacute vận tốc gần bằng vận tốc aacutenh
saacuteng thigrave sẽ vượt quaacute tầm quan saacutet của chuacuteng ta Vigrave vậy thiecircn văn học hiện đại khocircng
dugraveng danh từ hệ hệ tinh vacircn (Cluster of cluster) tương ứng với đơn vị đại thiecircn thế giới
của saacutech Phật
Coacute thể trong vũ trụ coacute hagraveng tỉ giải ngacircn hagrave với vocirc số chư Phật đang giaacuteo hoacutea chuacuteng sinh
tại caacutec nơi chốn đoacute với con số vocirc lượng viacute như nhiều như số caacutet socircng Hằng khocircng phải lagrave
thaacutei quaacute so saacutenh sự ước tiacutenh của caacutec nhagrave thiecircn văn hiện tại
Năm 1960 giaacuteo sư Drake đatilde đưa ra một cocircng thức để tiacutenh số lượng những hagravenh tinh coacute
nền văn minh trong giải Ngacircn Hagrave Cocircng thức nagravey được giaacuteo sư Drake trigravenh bagravey ở kỳ họp
hội đồng thiecircn văn quốc tế năm 1979 tại Montreal Canada với đề tagravei Chiến Lược tigravem
171
kiếm sự sống trong vũ trụ
Tocirci sẽ khocircng bỏ thigrave giờ để dịch ra những tagravei liệu dưới đacircy vigrave chưa kiểm chứng caacutei cocircng thức nầy
với những phacircn tiacutech về số lượng bất khả tư nghigrave trong kinh điển của Phật Giaacuteo về vũ trụ vocirc biecircn
Theo khaacutei luận của riecircng tocirci thigrave caacutei cocircng thức của Giaacuteo Sư Drake nagravey coacute thể đạt gần tới vocirc lượng
số nhưng khocircng bao giờ đạt được tới số lượng bất khả tư nghigrave
From Wikipedia the free encyclopedia Drake Equation The Drake equation is a probabilistic
argument used to arrive at an estimate of the number of active communicative extraterrestrial
civilizations in the Milky Way galaxy The equations sets this number of civilizations N in our
galaxy for which radio-communication might be possible equal to the mathematical product of (i)
the average rate of star formation R in our galaxy (ii) the fraction of formed stars fp that have
planets (iii) the average number of planets per star that has planets ne that can potentially
support life (iv) the fraction of those planets fl that actually develop life (v) the fraction of
planets bearing life on which intelligent civilized life fi has developed (vi) the fraction of these
civilizations that have developed communications fc ie technologies that release detectable
signs into space and (vii) the length of time L over which such civilizations release detectable
signals for a combined expression of
The equation was written in 1961 by Frank Drake not for purposes of quantifying the
number of civilizations but as a way to stimulate scientific dialogue at a meeting on the
search for extraterrestrial intelligence (SETI) The equation summarizes the main
concepts which scientists must contemplate when considering the question of other radio-
communicative life Criticism of the Drake equation follows from the fact that several of
its terms are conjectural the net result being that the error associated with any derived
value is very large such that the equation cannot be used to draw firm conclusions A
consistent reply to these critiques is that the formalism was intended to stimulate dialogue
indeed that this was Drakes original intent (and the evidence is clear that it has done so)
Phật giaacuteo phacircn biệt Tiểu Kiếp coacute 16 triệu 8 trăm ngagraven năm Trung Kiếp coacute 336 triệu năm
vagrave Đại Kiếp coacute 1 tỷ 344 triệu năm Theo khoa học hiện nay thigrave một ngocirci sao (coi như lagrave
một thế giới) magrave chất lượng (mass) cagraveng nặng thigrave đời sống của ngocirci sao cagraveng ngắn Do
đoacute coacute những ngocirci sao chỉ sống được từ 1 tới vagravei tỷ năm vagrave người ta đatilde tiacutenh được rằng
một ngocirci sao coacute chất lượng nhẹ hơn những ngocirci sao trecircn khoảng 90 phần trăm thigrave ngocirci
sao nagravey coacute thể sống tới hagraveng ngagraven tỷ năm Điều nagravey rất phugrave hợp với cacircu kệ trecircn của Phổ
Hiền Bồ Taacutet coacute thế giới chỉ tồn tại một kiếp coacute thế giới tồn tại vocirc số kiếp vv
23 Bản lai thiecircn văn của Phật Giaacuteo
Trở lại quan niệm về vũ trụ của Phật Giaacuteo chuacuteng ta thấy rằng quan niệm nagravey hầu như
tương hợp hoagraven toagraven với những kiến thức ngagravey nay của những nhagrave thiecircn văn
172
(astronomers) hay những nhagrave vật-lyacute-học về thiecircn thể (astrophysicists) vagrave đatilde đi trước
khoa-học 2600 năm vagrave sẽ cograven vượt xa hơn nữa trong tương tai Một Tiểu Thiecircn Thế Giới
coacute thể so saacutenh với quan niệm hiện đại về một thiecircn hagrave (galaxy) gồm coacute cả triệu ngocirci sao
vagrave những hagravenh tinh coacute thể coacute vocirc số sinh vật trecircn đoacute Trong caacutec kinh saacutech Phật Giaacuteo đatilde
dugraveng những danh từ đồng nghĩa của Lokadhatu (hệ thống thế giới vũ trụ) lagrave Cakkavagravela
Danh từ nguyecircn từ (etynologie) của Cakkavagravela lagrave baacutenh xe higravenh cầu vograveng trograven
Noacutei đến quan niệm về vũ trụ của Phật Giaacuteo thigrave chuacuteng ta khocircng thể bỏ qua Kinh Hoa
Nghiecircm phẩm Thế Giới Thagravenh Tựu Trong phẩm nagravey Bồ Taacutet Phổ Hiền tuyecircn thuyết về
10 đặc tiacutenh của caacutec thế giới trong vũ trụ nhacircn duyecircn khởi chỗ trụ nương higravenh trạng thể
taacutenh trang nghiecircm taacutenh thanh tịnh taacutenh Phật xuất hiện kiếp trụ kiếp chuyển biến sai
biệt vagrave mocircn vocirc sai biệt Để cho vấn đề tương hợp với khoa học được rotilde ragraveng sau đacircy
chuacuteng ta necircn luận về hai điểm sắc trạng vagrave kiếp trụ caacutec thế giới Chuacuteng ta hatildey xeacutet đoạn
kinh văn sau đacircy
Trong 10 đặc tiacutenh của caacutec thế giới ta chỉ coacute thể luận về Higravenh Trạng của caacutec thế giới trong
giải thiecircn hagrave ngacircn hagrave Luacutec đoacute Phổ Hiền Bồ Taacutet lại bảo đại chuacuteng rằng Chư Phật tử
Thế giới hải coacute nhiều higravenh tướng sai khaacutec hoặc trogravenhoặc higravenh như nước xoaacuteyhoặc
higravenh như hoa coacute vi trần số higravenh sai khaacutec như vậy
Rồi trong phẩm tiếp theo phẩm Hoa Tạng Thế Giới Phổ Hiền Bồ Taacutet lại tuyecircn thuyết
Chư Phật tử Tất cả thế giới chủng đoacute higravenh trạng đều khaacutec nhau hoặc higravenh nuacutei Tu Di
hoặc higravenh socircng hoặc higravenh xoay chuyển hoặc higravenh nước xoaacutey hoặc higravenh trục xehoặc
higravenh hoa sencoacute vi trần số higravenh trạng như vậy (Kinh Hoa Nghiecircm Thiacutech Triacute Tịnh
Phật Học Viện Quốc Tế xuất bản)
Tương tự caacutec nhagrave thiecircn văn coacute thể quan saacutet được trong caacutec chogravem sao như Letus Pegasus
vagrave Hercules higravenh socircng lagrave Giải Ngacircn Hagrave (Milky Way M31) hay chogravem sao (constellation)
Andromeda vagrave nhiều thiecircn hagrave khaacutec higravenh dạng như hoa lagrave những khối tinh vacircn trong
khoảng khocircng gian liecircn-thiecircn-hagrave coacute chứa hagraveng tỷ ngocirci sao Một Trung Thiecircn Thế Giới
coacute thể so saacutenh với một chugravem thiecircn hagrave (galactic cluster) thiacute dụ như chugravem Coma Berenices
vagrave một Đại Thiecircn Thế Giới coacute thể so saacutenh với caacutei magrave Hannes Alfven gọi lagrave siecircu thiecircn hagrave
(metagalaxy) ở trong Đại Vũng (Big Dipper) của Tiểu Ursa (Minor Ursa) trong đoacute coacute iacutet
ra lagrave cả triệu thiecircn hagrave Cho tới nay vigrave những giới hạn tự tại của những dụng cụ quan saacutet
cho necircn caacutec khoa học gia chưa thể đi xa hơn trong việc khảo saacutet vũ trụ Nhưng khocircng
phải vigrave những giới hạn kỹ thuật nagravey magrave vũ trụ cũng bị giới hạn theo vagrave nay chuacuteng ta đatilde
hiểu tại sao Đức Phật lại bỏ ngỏ quan niệm về vũ trụ hữu hạn hay vocirc hạn Điều nagravey
chứng tỏ Đức Phật đatilde thấy rotilde khả năng vocirc tận của con người vagrave rằng Phật Phaacutep khocircng
phải lagrave những giaacuteo điều cứng nhắc khocircng bao giờ thay đổi Vagrave đacircy cũng chiacutenh lagrave tinh
thần khoa học hiện đại khocircng coacute gigrave coacute thể coi như lagrave vĩnh cửu bất biến Chuacuteng ta khocircng
thể tưởng tượng được ở một thời chưa hề coacute kiacutenh thiecircn văn Matildei đến thế kỷ XVII Galileo
(1564-1642) mới chế ra kiacutenh thiecircn văn magrave ETHức Phật vagrave caacutec vị Bồ Taacutet đatilde coacute những hiểu
biết chiacutenh xaacutec về vũ trụ như trecircn Coacute lẽ vigrave khacircm phục tri kiến vagrave triacute tuệ của chư Phật vagrave
caacutec vị Bồ Taacutet nhagrave baacutec học Vật Lyacute của thế kỷ XX Albert Einstein khi nghiecircn cứu vũ trụ
vagrave Phật Giaacuteo đatilde viết
Tocircn giaacuteo của tương lai sẽ lagrave một tocircn giaacuteo vũ trụ (cosmic religion) Bao gồm cả thiecircn
nhiecircn vật lyacute vagrave tinh thần Phật giaacuteo bao gồm caacutec thứ đoacute Nếu coacute một tocircn giaacuteo nagraveo đaacutep
ứng được yecircu cầu của nền khoa học tacircn tiến tocircn giaacuteo đoacute chiacutenh lagrave Phật Giaacuteordquo (The
173
religion of the future will be cosmic religion cover both the natural and spiritual
Buddhism answers this description if there is any religion that would cope with the
modern scientific needs it would be Buddhism)
Quan niệm vũ trụ của Phật Giaacuteo Nguyecircn Thủy cũng đồng quan điểm trecircn Đối với Phật
giaacuteo Nguyecircn Thủy caacutec hệ thế giới (như hệ mặt trời vệ tinh hagravenh tinh hệ tinh vacircn
vvhellip) đều coacute dạng baacutenh xe higravenh cầu hoa sen nuacutei vvhellip Theo thiecircn văn học hiện đại
một tinh vacircn như một baacutenh xe lớn quay xung quanh một tacircm điểm hay như kiến truacutec
của những dạng nguyecircn tử Ở đacircy một lần nữa nhận thức của Phật Giaacuteo khocircng macircu
thuẫn với những nhận thức khoa học hiện đại nhất
Bức tranh đại quan về vũ trụ của Phật Giaacuteo Nguyecircn Thủy như được ghi lại trong caacutec
kinh saacutech thuộc văn hệ Pagraveli cũng như những kinh điển khaacutec của Đại Thừa như Kinh
Hoa Nghiecircm lagrave đuacuteng đắn phugrave hợp với Thiecircn văn học hiện đại Lagravem sao magrave Phật Giaacuteo
đatilde biết trước những caacutei điều magrave khoa học bacircy giờ mới mới heacute magraven biacute mật Đơn giản
nếu chuacuteng ta hiểu được yacute nghĩa của lsquotrong nhagrave coacute baacuteu thocirci tigravem kiếmrsquo thigrave khocircng coacute điều
gigrave trong vũ trụ lagrave biacute mật cả
Higravenh dưới Traacutei Đất của chuacuteng ta (E) quay xung quanh mặt trời mặt trời nằm trong một
caacutenh tay ngoagravei rigravea của dải ngacircn hagrave
Figure 45 Traacutei đất quay chung quanh Mặt Trời
174
175
Figure 46 Vũ Trụ với xum la vạn tượng
So saacutenh với những higravenh trạng của caacutec chogravem sao giải thiecircn hagrave ngacircn hagrave khaacutem phaacute bởi
khoa học ngagravey nay chuacuteng ta thấy Phật giaacuteo đatilde mocirc tả higravenh trạng của chuacuteng một caacutech vocirc
cugraveng chiacutenh xaacutec Thiacute dụ như caacutec higravenh như baacutenh xe nước xoaacutey chuacuteng ta coacute thể quan saacutet
được trong caacutec chogravem sao như Cetus Pegasus vagrave Hercules higravenh socircng lagrave giải ngacircn hagrave
(Milky Way) vagrave nhiều thiecircn hagrave khaacutec higravenh dạng như hoa lagrave những khối tinh vacircn trong
khoảng khocircng gian liecircn-thiecircn-hagrave (intergalactic clouds of gas) coacute chứa hagraveng tỷ ngocirci sao
vv Thật chuacuteng ta khocircng thể tưởng tượng được ở một thời chưa hề coacute kiacutenh thiecircn văn
dugrave thocirc sơ nhất magrave Đức Phật vagrave caacutec Đại Bồ Taacutet đatilde coacute những hiểu biết chiacutenh xaacutec về vũ trụ
như trecircn Nếu khocircng phải vigrave đatilde giaacutec ngộ hoagraven toagraven nắm vững cơ cấu huyền biacute của vũ trụ
thigrave lagravem sao coacute thể biết được những điều như trecircn Chuacuteng ta cũng necircn nhớ lagrave những điều
đức Phật vagrave caacutec Bồ Taacutet chọn để tuyecircn thuyết cho người đời chẳng qua cũng chỉ lagrave một
nắm laacute trong tay so với số laacute cacircy trong rừng triacute tuệ Magrave higravenh như Đức Thế Tocircn luocircn luocircn
đuacuteng vigrave những caacutei kiến thức vagrave con số đo đạt vĩ đại về vũ trụ trecircn đacircy từ 2600 năm về
trước cho đến hiện tại noacute như đaacutem laacute trecircn rừng khocircng coacute yacute nghĩa vagrave iacutech lợi gigrave cho đa số
chuacuteng ta trừ một iacutet thiểu số thaacutenh nhacircn vagrave khoa học gia hiếu kỳ ratildenh rổi ăn cơm nhagrave lo
chuyện trecircn trời dưới đất
Vigrave sao saacutech Phật dugraveng con số ngagravey như noacutei Tiểu thiecircn thế giới Trung thiecircn thế giới Đại
thiecircn thế giới (thiecircn lagrave nghigraven) phải chăng đoacute lagrave con số quy ước để gợi caacutei yacute ldquorất nhiềurdquo vagrave
saacutech Phật dugraveng số nghigraven để chuacuteng ta dễ nhớ Cũng coacute thể đoacute lagrave con số tối đa bởi vigrave caacutec
hệ tinh vacircn magrave thiecircn văn học hiện đại biết được từ trước đều chứa dưới một nghigraven tinh
176
vacircn Bacircy giờ họ mới biết được đoacute lagrave những con số vocirc cực bất khả diễn đạt chiacutenh xaacutec
Điều nagravey cho thấy Phật Giaacuteo đatilde đang vagrave luocircn luocircn vượt xa khoa học trecircn phương diện
chiacutenh xaacutec của những con số vĩ đại từ 2600 năm về truớc
Đoacute lagrave quan niệm về vũ trụ của Phật Giaacuteo từ 2600 năm về trước Nhưng sau đoacute 22 thế
kỷ vagraveo thế kỷ thế 17 Tacircy Phương vẫn cograven chưa thoaacutet khỏi quan niệm tối tăm về trời
trograven đất vuocircng traacutei đất được coi lagrave trung tacircm vũ trụ vagrave tin rằng mặt trời quay xung
quanh traacutei đất như đatilde viết trong Thaacutenh Kinh Những khaacutem phaacute mới xaacutec thực về vũ trụ
của caacutec khoa học gia như Copernicus (caacutec hagravenh tinh quay xung quanh mặt trời) vagrave
Galileo (traacutei đất quay xung quanh mặt trời) vigrave khocircng phugrave hợp với thaacutenh kinh necircn đều
bị quyền lực tocircn giaacuteo thời đoacute lecircn aacuten vagrave kết tội lagrave đi ngược lại những điều mặc khải trong
thaacutenh kinh
Trecircn đacircy chỉ lagrave vagravei so saacutenh tương đối phạm trugrave cograven xa hơn nữa nơi khoa học dừng lại
chiacutenh lagrave luacutec Phật Giaacuteo vượt qua Khoa học chưa bao giờ bắt kịp tacircm thức Dograveng tacircm
thức trocirci một chiều lagrave triacute tuệ (intellect) vagrave yacute thức (consciousness) đocirci khi được gọi tắt lagrave
tacircm kết hợp của tư duy tri giaacutec triacute nhớ cảm xuacutec yacute muốn vagrave triacute tưởng tượng
Duy Tacircm lagrave căn cứ vagraveo tacircm thức để lyacute giải trong khi đoacute khoa học (the Wikipedia tiếng
Latin lagrave scientia coacute nghĩa lagrave kiến thức hoặc hiểu biết) lagrave caacutec nỗ lực thực hiện phaacutet
minh vagrave tăng lượng tri thức hiểu biết của con người về caacutech thức hoạt động của thế giới
vật chất xung quanh Phật Giaacuteo cograven thacircm diệu hơn đatilde biết triacute thức vẫn bị giới hạn magrave triacute
tuệ mới lagrave viecircn giaacutec vượt khocircng-thời gian
Nhược lại những giải thiacutech logic dựa vagraveo những thagravenh quả khoa học magrave người ta phacircn
biệt lagrave duy vật Theo quan niệm duy vật cho lagrave vật chất (matter body) chi phối yacute thức
(mind) yacute thức lagrave caacutei coacute sau vật chất vagrave vật chất quyết định yacute thức Cograven quan niệm của
Phật Giaacuteo Duy Thức Luận thigrave cho rằng chiacutenh tacircm thức tạo ra thế giới vạn vật lsquotam giới
duy tacircm vạn phaacutep duy thức hay nhất thiết duy tacircm sở tạorsquo tất cả vũ trụ thế giới vạn vật
đều do tacircm thức biến hiện ra Necircn lưu yacute chuacuteng ta khocircng necircn nhầm lẫn noacutei vạn vật do
lsquotacircm thức con ngườirsquo biến hiện ra như chuacuteng ta vẫn vọng tưởng Tacircm khocircng thuộc vagraveo
con người Tuy nhiecircn đa số chuacuteng ta thường tưởng vagrave noacutei như vậy chẳng hạn lsquotacircm thức
con người coacute thể điều khiển vagrave tạo ra thế giới vật chất theo phương thức mớirsquo Nghe riết
rồi quen tai magrave higravenh như noacute như thiệt như rứa Đacircy một đề tagravei khocircng dễ tranh luận vagrave
noacute quaacute rộng lớn để tư nghị trong bagravei nagravey Tuy nhiecircn tocirci đatilde đề cập đến chủ đề nagravey trong
bagravei Lograveng Bồ Đề 2015
Trong bagravei kệ để tuyecircn lại nghĩa nagravey Bồ Taacutet Phổ Hiền coacute giải thiacutech bằng một cacircu Hoặc
chỉ một kiếp hoặc vocirc số Bởi những tacircm nguyện đều chẳng đồng Theo Giaacuteo Sư Trần
Chung Ngọc Chỉ một cacircu bởi những tacircm nguyện đều chẳng đồng cũng đatilde giải quyết
vấn đề thiecircn sai vạn biệt trong vũ trụ Thật lagrave đầy đủ thật lagrave rốt raacuteo thật lagrave chiacutenh xaacutec
Dĩ nhiecircn Phật Giaacuteo Quan về vũ trụ vi mocirc vagrave vĩ mocirc xuyecircn qua caacutei nhigraven của triacute tuệ thiền
định khaacutec với caacutei nhigraven logic với đầy chi tiếc vagrave thực tiển như khoa học tuy coacute vẻ tương
đồng trecircn phương tiện nhưng mục điacutech vagrave cứu caacutenh coacute thể bất đồng
177
24 Đức Thế Tocircn đatilde thấy vi trugraveng
Figure 47 Big bang dưới con mắt của Phật Nhatilden
Caacutec nhagrave vi trugraveng học cograven kinh ngạc hơn khi biết được 25 thế kỷ trước Đức Phật đatilde thấy
những vi sinh vật trong baacutet nước vừa muacutec lecircn từ miệng giếng vagrave Ngagravei đatilde chuacute vatildeng sinh
cho những sinh vật beacute nhỏ nagravey trước khi uống
Phật quaacuten nhất baacutet thủy baacutet vạn tứ thiecircn trugraveng Đức Phật đatilde nhigraven thấy vocirc vagraven baacutet vạn
tứ thiecircn những sinh vật nhỏ trong một baacutet nước
Trước khi uống nước caacutec vị tu sĩ thường chuacute nguyện như sau
ldquoPhật quaacuten nhất bất thuỷ
Baacutet vạn tứ thiecircn trugraveng
Nhược bất trigrave thử chuacute
Như thực chuacuteng sanh nhụcrdquo
Xin lưu yacute baacutet vạn tứ thiecircn taacutem vạn bốn ngagraven (84000) đacircy chỉ lagrave con số tượng trưng của
nhagrave Phật chứ khocircng phải con số đếm thật Viacute dụ 84000 phaacutep mocircn Hơn nữa Đức Phật
niệm chuacute vatildeng sinh cho những sinh vật beacute nhỏ nagravey trước khi uống vagraveo bụng vigrave ngagravei muốn
cho chuacuteng ta coacute một yacute thức của thế giới vi quan vagrave để chuacuteng ta traacutenh vocirc tigravenh saacutet sinh
Thật ra những sinh vật nhỏ beacute nagravey vagrave những vi trugraveng vagraveo trong bụng ta tiecircu hoacutea vagrave đagraveo
thải ra chứ khoacute magrave chết được Cho necircn khocircng necircn quaacute quan tacircm đến chuacuteng noacute khi ta ăn
vagrave uống chuacuteng noacute vagraveo trong bụng ta nhưng necircn quan tacircm lagrave noacute sẽ lagravem gigrave hại trong bụng
vagrave cho cơ thể của chuacuteng ta Khoa học vagrave y học chưa bao giờ giết được vi khuẩn (virus)
chỉ coacute vi khuẩn vagrave vi trugraveng saacutet chuacuteng sinh magrave thocirci Cho necircn necircn mong những vi sinh vật
nagravey niệm chuacute vatildeng sinh cho con người thay vigrave lo vatildeng sinh cho chuacuteng vi trugraveng Tương tự
trong tất cả chuacuteng sinh trecircn traacutei đất nhacircn sinh lagrave một vi khuẩn của địa cầu Thế giới
khocircng cần phải niệm chuacute vatildeng sinh cho con người magrave ngược lại con người necircn niệm chuacute
vatildeng sinh cho thế giới Coacute con người hay khocircng coacute con người thế giới vẫn tồn tại nhưng
khocircng coacute thế giới thigrave con người sẽ thế nagraveo
Tại sao Phật thấy được vi trugraveng magrave chuacuteng ta muốn thấy phải dugraveng kiacutenh hiển vi Vigrave Phật
đắc tam minh lục thocircng vagrave ngũ nhatilden Tam minh tức lagrave Tuacutec mạng minh Thiecircn nhatilden
minh vagrave Lậu tận minh
178
Với Tuacutec mạng minh Ngagravei thấy được cuộc sống của Ngagravei vagrave của chuacuteng sinh đatilde trải qua
nhiều số kiếp vagrave thấy được caacutei gốc sanh tử từ trước đến giờ
Với Thiecircn nhatilden minh Ngagravei thấy rotilde tại sao người ta sanh lagravem quỷ đoacutei vagrave xuống địa
ngục Ngagravei thấy chuacuteng sinh tugravey nghiệp lagrave nhacircn dẫn sanh caacutec cotildei lagrave quả Ngagravei thấy chuacuteng
sanh đi đầu thai ở trong saacuteu đường y như người đứng ở trecircn lầu cao nhigraven thấy ở dưới
đường những người đi dẫn theo nhiều ngả đường
Nhờ Thiecircn nhatilden minh Ngagravei thấy được những vật acircm vocirc cực (nhỏ) vagrave những caacutei dương
vocirc cực (lớn) Viacute dụ Ngagravei thấy vi trugraveng trong baacutet nước vagrave thấy ldquoTrong bầu trời coacute vocirc vagraven
vocirc số thế giới nhiều như số caacutet socircng Hằngrdquo
Vigrave chứng được Lậu tận minh necircn Ngagravei dứt được nghiệp Sinh Tử Luacircn hồi Ngagravei biết
nhacircn nghiệp gigrave tạo ra vagrave khiến chuacuteng sinh phải trocirci lăn trong vograveng sanh tử Ngagravei đatilde thấy
những lyacute do khiến chuacuteng ta bị dẫn vagraveo sanh tử vagrave những lyacute do gigrave giuacutep chuacuteng ta thoaacutet
khỏi sanh tử vagrave ngagravei đatilde tigravem ra giải phaacutep để thoaacutet ra khỏi sanh tử luacircn hồi
Từ ngagraven xưa chưa ai chống lại được sanh tử magrave Ngagravei thấy được nguyecircn nhacircn của Sinh
Tử Luacircn hồi Khi thấy được nguyecircn nhacircn tạo sanh tử Ngagravei đatilde tigravem những phương phaacutep
để tiecircu diệt những nguyecircn nhacircn nagravey ETHoacute lagrave giải thoaacutet sanh tửrdquo (Triacutech trong băng giảng
ldquoHoa Sen Trong Bugravenrdquo mặt A của Hogravea Thượng Thiacutech Thanh Từ)
Về phần hoacutea sanh vagrave thấp sanh trong Kinh Lăng Nghiecircm trang 256 Phật đatilde chia chuacuteng
sanh lagravem 12 loagravei Loagravei sinh từ trứng (Noatilden sinh) loagravei sinh bằng thai (Thai sinh) loagravei sinh
ở dưới đất do ẩm ướt như cocircn trugraveng (Thấp sinh) loại bỏ bản chất cũ magrave sinh ra higravenh chất
mới như bocircng luacutea hoacutea sacircu gạo hoacutea mọt cỏ mục hoacutea đom đoacutem (Hoacutea sinh) loagravei coacute sắc
(higravenh tướng) loagravei khocircng sắc (ma quỷ thần phi nhacircn chư thiecircn) loagravei coacute tưởng (người)
loagravei khocircng coacute tưởng (gỗ đaacute kim loại) loagravei chẳng phải coacute sắc loagravei chẳng phải khocircng sắc
loagravei chẳng phải coacute tưởng vagrave loagravei chẳng phải khocircng tưởng
Trong Kinh ETHại Niết Bagraven trang 341-342 Sư Tử Hống Bồ Taacutet bạch Phật rằng trong bốn
loagravei Noatilden Thai thấp Hoacutea loagravei người đều coacute đủ Do đấy trong loagravei người cũng coacute Noatilden
sanh Thấp sanh vagrave thuở kiếp sơ tất cả chuacuteng sanh đều lagrave Hoacutea sinh
Nhacircn tiện chuacuteng ta cũng necircn noacutei qua về lịch sử tigravem thấy vi trugraveng từ caacutec khoa học gia
Vagraveo thế kỷ thứ 17 một nhagrave Sinh vật học người Hogravea Lan tecircn lagrave Aton van
Leeuwenhoek (1632-1723) đatilde khaacutem phaacute ra nhiều loại Vi sinh vật (Micro-organism) như
Protozans microbes (vi trugraveng) algae fungi bacteria virus vagrave rickettsiae hellip
ETHến hậu baacuten thế kỷ 19 khoa Siecircu Sinh Vật Học ra đời Nhagrave Sinh Vật Học kiecircm Hoacutea Học
Gia Louis Pasteur (1822-1895) đatilde xaacutec định vai trograve của những Vi Khuẩn (Bacteria) trong
việc Gacircy Men (Fermentation) vagrave gacircy bệnh Pasteur được tặng thưởng huacircn chương Bắc
ETHẩu Bội Tinh vagrave được bầu vagraveo Hagraven Lacircm Viện Phaacutep Quốc (Academie Francaise) bởi
cocircng trigravenh nghiecircn cứu vĩ đại đầy lợi iacutech cho nhacircn loại Khi Ocircng mất chiacutenh phủ Phaacutep đatilde
tổ chức quốc taacuteng Rồi nhagrave Vật lyacute gia người ETHức Baacutec Sĩ Robert Koch Nobel Laureate
179
đatilde tigravem những phương caacutech chứng minh rằng những loại vi khuẩn nagraveo gacircy necircn những
bệnh tật nagraveo Điển higravenh nhất lagrave vi trugraveng lao phổi vi trugraveng Koch
Ngoagravei ra caacutec nhagrave nghiecircn cứu cograven biết taacutech rời những loại vi khuẩn nagraveo coacute iacutech lợi để dugraveng
trong latildenh vực y tế kỹ nghệ canh nocircng Viacute dụ Mốc Recircu (Mold) đatilde được dugraveng để chế
men (Enzym) thuốc khaacuteng sinh vagrave nhất lagrave trụ sinh Một số lớn Vi Khuẩn (Bacteria)
được dugraveng trong thương mại để sản xuất Nhũ Toan (Lactic Acid) vagrave chữa bệnh thiếu maacuteu
vagrave thiếu chất vocirci
Những chứng liệu dưới đacircy của Sinh vật học Khảo cổ học Nhacircn chủng học ETHịa chất
học vagrave Hải dương học đatilde chứng minh triacute tuệ vượt thời gian của Sư Tử Hống Bồ Taacutet vagrave
của ETHức Phật
Trong lịch trigravenh tiến hoacutea của sinh vật vagrave thảo mộc trecircn thế giới theo tagravei liệu của những
nhagrave Cổ Nhacircn Chủng Học (Paleanthropology) sự sống bắt đầu caacutech đacircy 4 tỉ năm thảo
mộc xuất hiện đầu tiecircn caacutech đacircy 425 triệu năm những loagravei coacute vuacute đầu tiecircn caacutech đacircy 50
triệu năm vagrave chủng loại Ramapithecus caacutech đacircy 12 triệu năm
Tagravei liệu thứ hai cho rằng loagravei vật đatilde xuất hiện caacutech đacircy khoảng một tỉ năm vagrave những vi
sinh vật sống trong bugraven trải qua nhiều thời kỳ tiến hoacutea đatilde ngẫu nhiecircn trở thagravenh giống
người chim bồ nocircng voi giun đất vagrave hagraveng ngagraven chủng loại khaacutec nhau magrave ta thấy trong
thế giới loagravei vật bacircy giờ Tất cả những loagravei vật xuất hiện caacutech đacircy trecircn một tỉ năm đatilde
sống trong caacutec đại dương coacute luacutec nổi lecircn coacute luacutec chigravem xuống như những vi sinh vật magrave
chuacuteng ta thường thấy trong nước ngọt hay nước mặn Điều nagravey đatilde chứng tỏ con người từ
những loagravei vi sinh vật vagrave loagravei vật từ đại dương (H2O) magrave ra Con người chỉ lagrave một con
vật thocircng minh nhất trecircn traacutei đất tự gọi migravenh lagrave người cograven những loagravei vật keacutem thocircng
minh hơn được con người gọi lagrave suacutec vật vi trugraveng vagrave vocirc tri giaacutec
Tagravei liệu thứ ba cho rằng những vi sinh vật đoacute thuộc loại ETHơn bagraveo (một Tế bagraveo) Theo
những tagravei liệu khảo cổ những hoacutea thạch đầu tiecircn xuất hiện vagraveo Kỷ nguyecircn ETHột xuất
Cambrian (Cambrian Explosion) lagrave thời kỳ caacutec chủng loại khaacutec nhau đatilde xuất hiện bất ngờ
Đoacute lagrave thời kỳ magrave caacutec lớp đaacute địa tầng vagrave hoacutea thạch đatilde được khaacutem phaacute tức lagrave thời kỳ địa
chất đầu tiecircn caacutech đacircy 500 triệu năm
Chỉ trong vograveng 20 triệu năm những sinh vật ETHơn Bagraveo sống trong caacutec đại dương đatilde trở
necircn đa dạng đột nhiecircn tạo điều kiện phaacutet sinh những loagravei vật coacute thống thuộc với những
giống cocircn trugraveng tocircm hugravem sứa hải sacircm caacute vagrave con người hellipĐiều nagravey cho thấy con
người cũng từ đoacute magrave ra vagrave phải qua nhiều chu trigravenh tiến hoacutea để trở thagravenh con vật biết
phacircn biệt vagrave kỳ thị chủng loại tự xưng lagrave người với caacutei duy ngatilde độc tocircn
Tagravei liệu thứ tư noacutei rằng trong việc sưu tầm sự sống caacutec khoa học gia đatilde khaacutem phaacute trong
lớp địa tầng cổ xuất hiện ở Phần Lan caacutech đacircy 3 tỉ 850 triệu năm những hạt khoaacuteng chất
do những vi sinh vật (coacute thể lagrave những loagravei ETHơn bagraveo) tạo necircn Những vi sinh vật sống
dưới đaacutey đại dương đatilde để lại những dấu vết thật sự của sự sống
180
Tagravei liệu thứ năm noacutei rằng một hograven ETHaacute Trời cỡ bằng củ khoai từ trecircn Sao Hỏa (Mars) rớt
xuống Traacutei đất đatilde đem theo những vi sinh vật ETHiều đoacute chứng tỏ coacute sự sống ở trecircn Sao
Hỏa
Qua những tagravei liệu noacutei trecircn chuacuteng ta nhận thấy rằng caacutec loagravei ETHơn Bagraveo qua nhiều quaacute
trigravenh tiến hoacutea nhất lagrave trong Kỷ Nguyecircn ETHột Xuất Cambrian đatilde trở thagravenh những loagravei đa
bagraveo đa dạng trong đoacute coacute loagravei người Tuy nhiecircn con người vigrave quaacute văn minh necircn đatilde biết
chế tạo ra những tiện nghi vật chất để sống an toagraven xa vời thiecircn nhiecircn necircn cơ thể khocircng
thấy tiến hoacutea cugraveng lẫn thiacutech iacutech với thiecircn nhiecircn trong những giai đoạn vagravei ngagraven năm gần
đacircy so với những sinh vật khaacutec trecircn thế giới Dugrave loagravei ngưogravei đatilde từ những ETHơn Bagraveo tức lagrave
những vi sinh vật đatilde tạo necircn qua nhiều quaacute trigravenh tiến hoacutea trecircn thế giới
Những khaacutem phaacute trecircn đacircy của khoa học đatilde chứng tỏ Sư Tử Hống Bồ Taacutet vagrave ETHức Phật đatilde
noacutei đuacuteng từ 2600 năm về trước lagrave loagravei người cũng đatilde sinh ra từ những loagravei Thấp Sinh vagrave
Hoacutea Sinh ETHức Phật biết những chuacuteng sinh nagravey xuất hiện caacutech đacircy khoảng một tỉ năm
Thấp sinh lagrave loagravei sinh ở dưới đất do ẩm ướt như cocircn trugraveng vagrave vi khuẩn Hoacutea sinh lagrave loagravei
bỏ bản chất cũ magrave sinh ra higravenh chất mới như lsquobocircng luacutea hoacutea sacircu cỏ mục hoacutea đom đoacutemrsquo
(Đạo Phật Siecircu Khoa Học Chugravea Liecircn Hoa California USA ấn hagravenh 1997 Minh Giaacutec
Nguyễn Học Tagravei Phần 1 Quang Minh)
ETHến giữa thế kỷ thứ 20th cho đến bacircy giờ khoa Siecircu Sinh Vật Học đatilde đạt nhiều tiến bộ
đaacuteng kể Một số Siecircu Sinh Vật gacircy necircn nhiều thứ bệnh hiểm nghegraveo bất trị đatilde được nhận
diện Khoa học coacute những phương phaacutep để cocirc lập chuacuteng vagrave đatilde được aacutep dụng khaacute hữu hiệu
nhưng chưa hoagraven toagraven tiecircu diệt hẳn tất cả caacutec bệnh
Trong caacutec phograveng thiacute nghiệm tối tacircn với những dụng cụ đặc biệt caacutec nhagrave sưu tầm vagrave baacutec
học khaacutec đatilde phaacutet hiện những taacutec hại khaacutec nhau vagrave ghecirc gớm khocircng thể diệt được của caacutec
Siecircu Sinh Vật (Virus) Mới đacircy 102015 họ đatilde khaacutem phaacute ra một điều bất ngờ đoacute lagrave
những tế bagraveo phaacutet triển bất thường (cancers) nagravey trường sinh bất tử khocircng thể diệt được
Coacute người chửi thề Thượng đế thật lagrave khốn nạn (God is SOB)
Tocirci mong khoa học sớm hiểu ra Những tế nagraveo nagravey nếu biết caacutech dugraveng noacute thay vigrave cố tiecircu
diệt noacute thigrave noacute chiacutenh lagrave tiecircn đơn (thuốc tiecircn) giuacutep chuacuteng ta trường sanh bất tử Điều vocirc
minh của con người lagrave những caacutei gigrave phaacutet triển kỳ lạ trecircn đời magrave ta chưa hiểu được thigrave đa
số chuacuteng ta thường hay coacute thoacutei quen kết luận vội vatilde lagrave bất bigravenh thường (abnormal) lagrave
bệnh hoạn (disease) Trong khi đoacute những caacutei magrave chuacuteng ta tưởng lagrave bigravenh thường thigrave noacute lại
giết ta một caacutech nhẹ nhagraveng rất bigravenh thường Magrave bệnh vagrave tử trước nay vẫn bigravenh thường
như luật sinh latildeo bệnh tử bigravenh thường của vũ trụ Trường sinh bất tử cũng lagrave luật vocirc sanh
vocirc diệt bigravenh thường của vũ trụ Vocirc minh hay keacutem vocirc minh thigrave cũng bigravenh thường tự nhiecircn
của vũ trụ magrave thocirci
Toacutem lại khoa học khocircng thể phaacute vỡ vograveng xiacutech sinh-latildeo-bệnh-tử của vũ trụ dugrave đoacute lagrave điều
mong muốn vagrave tham vọng nhất trecircn đời của con người
181
25 Đức Phỗ Hiền Nhagrave Thiecircn Văn Vũ Trụ
Figure 48 Phổ Hiền Fugen jap Darstellung aus dem Shokoku-ji in Kyoto (Edo-Periode)
Phổ Hiền Bồ Taacutet (dịch acircm lagrave Tam mạn đagrave bạt đagrave la hoặc Tam mạn đagrave bạt đagrave zh pǔxiaacuten
普賢 sa samantabhadra ja fugen bo kun tu bzang po ཀནཏབཟངཔ) Phổ lagrave biến khắp
Hiền lagrave Đẳng giaacutec Bồ taacutet Phổ Hiền lagrave vị Bồ Taacutet Đẳng giaacutec coacute năng lực hiện thacircn khắp
mười phương phaacutep giới tugravey mong cầu của chuacuteng sanh magrave hiện thacircn hoacutea độ Ngagravei lagrave một
trong những vị Bồ Taacutet quan trọng trong Phật Giaacuteo Đại thừa Theo kinh Phaacutep Hoa Ngagravei lagrave
vị Bồ taacutet ở quốc độ của Phật Bảo Oai Đức Thượng Vương Như Lai phiacutea Đocircng cotildei Ta Bagrave
nghe thế giới nagravey thuyết kinh Phaacutep Hoa liền latildenh đạo năm trăm vị Đại Bồ Taacutet đến nghe
phaacutep vagrave phaacutet tacircm hộ trigrave Chaacutenh Phaacutep của Đức Phật Thiacutech Ca Samntabhadra (Phổ Hiền)
biểu thị từ tacircm vagrave Phật Phaacutep Ngagravei thường saacutenh đocirci với Văn Thugrave Sư Lợi vagrave cả hai được
coi lagrave những cao đồ của Thiacutech Ca Macircu Ni coacute lẽ từng lagrave đệ tử thực sự của vị Phật lịch sử
Khởi đầu phẩm Trang 227 tập 1 Thế giới thagravenh tựu Kinh Hoa Nghiecircm viết Luacutec bấy
giờ Phổ Hiền Bồ Taacutet Ma Ha Taacutet do thần lực của Phật quaacuten saacutet tất cả thế giới hải tất cả
chuacuteng sanh hải tất cả chư Phật hải tất cả phaacutep giới hải tất cả chuacuteng sanh nghiệp hải tất
cả chuacuteng sanh căn dục hải tất cả chư Phật phaacutep luacircn hải tất cả tam thế hải tất cả Như
Lai nguyện lực hải tất cả Như Lai thần biến hải Sau đoacute ở trang 233 coacute ghi Luacutec đoacute
Phổ Hiền Bồ Taacutet bảo đại chuacuteng rằng Chư Phật tử Thế giới hải coacute mười việc magrave chư
Phật trong ba thuở quaacute khứ hiện tại vị lai đatilde noacutei hiện noacutei vagrave sẽ noacutei Những gigrave lagrave mười
Chiacutenh lagrave nhơn duyecircn khởi thế giới hải chỗ nương trụ của thế giới hải higravenh trạng của thế
giới hải thể taacutenh của thế giới hải sự trang nghiecircm của thế giới hải sự thanh tịnh của thế
giới hải Phật xuất hiện nơi thế giới hải kiếp trụ của thế giới hải kiếp chuyển biến sai
biệt của thế giới hải mocircn vocirc sai biệt của thế giới hải Vagrave rồi Phổ Hiền Bồ Taacutet đatilde cập
giải thiacutech đến từng điểm một của mười điều ấy trong đoacute điểm thứ ba higravenh trạng của thế
giới hải (trang 240) khiến ta để yacute đến Noacutei về higravenh trạng của caacutec thế giới hải Phổ Hiền
Bồ Taacutet cho biết higravenh trạng coacute thể lagrave Higravenh vuocircng trograven hoặc chẳng phải trograven vuocircng hoặc
higravenh như nước xoaacutey hoặc higravenh như nuacutei higravenh như cacircy higravenh như bocircng higravenh như cung
điện higravenh như chuacuteng sanh higravenh như Phật coacute thế giới vi trần số higravenh sai khaacutec như vậy
Khoa học đatilde tigravem thấy caacutec thiecircn hagrave (thế giới hải) higravenh nước xoaacutey hoặc khaacutec nhau vagrave aacutenh
saacuteng của chuacuteng cũng khaacutec nhau khiến ta liecircn tưởng đến điểm sự trang nghiecircm của thế
giới hải (Trang 224-225) Đoacute lagrave chưa noacutei đến Chỗ nương trụ của thế giới hải vagrave caacutec
điểm khaacutec magrave Phổ Hiền Bồ Taacutet đatilde đề cập đến
182
Higravenh dạng caacutec Thiecircn Thể trong Vũ Trụ diễn tả trong Kinh Hoa Nghiecircm Tập 1 Phẩm
Hoa Tạng Thế Giới trang 401 vagrave 410 ndash 415 Đức Phổ Hiền đatilde noacutei
ldquoChư Phật tử Tất cả thế giới chủng đoacute higravenh dạng đều khaacutec nhau Hoặc higravenh nuacutei Tu Di
higravenh socircng higravenh xoay chuyển (trocircn ốc) higravenh nước xoaacutey higravenh trục xe higravenh lễ đagraven (bagraven
thờ) higravenh rừng cacircy higravenh lầu caacutec higravenh sơn tragraveng higravenh vuocircng goacutec higravenh hoa sen higravenh thai
tạng higravenh khư lặc ca (caacutei rỗ) higravenh thacircn chuacuteng sinh higravenh macircy higravenh ocircng Phật higravenh viecircn
quang (trograven saacuteng) higravenh lưới higravenh tam giaacutec higravenh baacuten nguyệt higravenh thagravenh quaacutech rộng lớn
higravenh bảo hoa xoay nở higravenh tứ chacircu higravenh trograven higravenh như Kim Cang higravenh như Ma Ni Bửu
higravenh chữ vạn higravenh như togravea Sư tử vvhellip Coacute vi trần số higravenh dạng như vậyrdquo
Mocirc tả về Thiecircn Thể trong vũ trụ Kinh Hoa Nghiecircm đatilde dugraveng những chữ để diễn tả caacutec thế
giới trong vũ trụ như Cotildei Thế giới Phật saacutet Phật saacutet hải Phật quốc Phật quốc độ Thế
giới hệ Thế giới chủng Thế giới votildeng vagrave Thế giới hải (Biển thế giới) coacute thể cugraveng một
nghĩa nhưng tugravey nghi thiacutech ứng với chủ đề trong kinh Về Thế giới votildeng kinh định nghĩa
ldquoTất cả thế giới đều liecircn tiếp nhau thagravenh thế giới votildeng kiến lập nhiều higravenh thức sai khaacutec
khắp cugraveng nơirdquo
Trong Đạo Phật Siecircu Khoa Học Minh Giaacutec Nguyễn Học Tagravei so saacutenh ldquoThế giới hệ Thế
giới chủng vagrave Thế giới votildeng cũng lagrave một vagrave coacute thể hiểu lagrave Cụm sao (Cluster of stars)
Chogravem sao (Constellation) Thaacutei dương hệ (Solar system) Chogravem Thiecircn hagrave (Cluster of
galaxies) hay Bức Trường Thagravenh Thiecircn Hagrave (The Great Wall of galaxies)rdquo
Coacute thể vigrave vậy Đức Phổ Hiền dugraveng chữ lsquothế giớirsquo magrave khoa học ngagravey nay hiểu lagrave World
hay Planet (Hagravenh Tinh) Ở trong Thaacutei Dương Hệ tất cả những hagravenh tinh vagrave vệ tinh kể cả
mặt trời đều higravenh cầu Đức Phổ Hiền đatilde mocirc tả rất chiacutenh xaacutec những higravenh dạng khaacutec của
một số thiecircn thể (Celestial Bodies) trong vũ trụ Đoacute lagrave những Vi Thiecircn Thể
(Planetesimal) kiacutech thước từ vagravei m cho đến vagravei trăm km như Vẫn Thạch (Meteorites) coacute
đường kiacutenh khoảng 2 cm Sao băng (Meteor) Sao chổi (Comet) Tiểu hagravenh tinh
(Asteroid) coacute đường kiacutenh từ vagravei trăm thước đến dặm nghigraven cacircy số Tinh Tuacute Chogravem Sao
(Constellation) Tinh Vacircn (Nebula) Sao Đột Saacuteng (Nova) Thiecircn Hagrave (Galaxy) vagrave Chogravem
Thiecircn Hagrave (Cluster of Galaxies)
Cho đến nay caacutec nhagrave thiecircn văn vagrave vũ trụ gia đatilde phaacutet hiện higravenh dạng của một số thiecircn thể
tương tự như lời mocirc tả của Đức Phổ Hiền như sau
Higravenh socircng higravenh Xoay chuyển higravenh nước xoaacutey higravenh Trục xe higravenh Thai tạng higravenh Viecircn
quang (Trograven saacuteng) higravenh lưới higravenh Ma Ni Bửu (Ngọc quiacute) higravenh Bảo hoa Xoay nở higravenh
chữ Vạn higravenh hoa sen hellip Ngoagravei ra caacutec nhagrave thiecircn văn cũng đatilde phaacutet hiện một số thiecircn thể
khaacutec như sau Higravenh Chim Phượng higravenh mắt Megraveo higravenh caacutei Nhẫn higravenh Caacutenh Bướm higravenh
Con Cua higravenh Vograveng Xuyến higravenh Chogravem Sao Viecircn Quang higravenh Bầu Dục Thiecircn Nhatilden
vvhellipNgoagravei những thiecircn thể coacute higravenh dạng rotilde ragraveng cograven coacute những chogravem sao cũng coacute những
higravenh dạng được tượng higravenh bằng những con vật trong thần thoại cổ Hy Lạp
ETHức Phổ Hiền khocircng những đatilde thấy vi trần số higravenh dạng thiecircn thể trong vũ trụ magrave cograven
thấy higravenh dạng của vũ trụ nữa vigrave ngagravei đatilde ở ngoagravei thacircn ngũ uẩn lẫn vũ trụ để quaacuten chiếu
183
bản lai diện mục của tiểu vũ trụ vagrave đại vũ trụ Cư Sĩ Học Giả Nghiecircm Xuacircn Hồng mocirc tả
ldquoTất cả những thế giới hải bao la baacutet ngaacutet ấy chỉ lagrave những tế bagraveo [cells trong nhục thể
THL] những bộ phận [lượng tử nagravey] kết lại [trocircng xa] thagravenh những caacutenh hoa rồi caacutenh
hoa kết lại thagravenh bocircng ETHại Bửu Liecircn Hoa luacutec nở ra luacutec heacuteo hắt đi [lập loegrave] vagrave bocircng Liecircn
Hoa đoacute trụ trecircn caacutei cọng hoa [đuocirci chuỗi] gọi lagrave Chủng Chủng Quang minh Nhụy Hương
Tragravengrdquo Higravenh thể tương tự như higravenh xoaacutey nước vagrave những higravenh dạng khaacutec được mocirc tả ở
trecircn
Trong Hoa Tạng Thế Giới Kinh Hoa Nghiecircm (trang 377 ndash 507) đatilde mocirc tả vagrave Nhị Khoacutea
Hiệp Giải (trang 191 ndash 219) cugraveng Lăng Kiacutenh ETHại Thừa (trang 126 ndash 131) đatilde noacutei lại Tuy
nhiecircn Nhị Khoacutea Hiệp Giải chỉ thuật lại sự mocirc tả của Kinh Hoa Nghiecircm Lăng Kiacutenh ETHại
Thừa của cụ Nghiecircm Xuacircn Hồng diễn nocircm lại một caacutech ngắn gọn vagrave dễ hiểu hơn nhiều
Trang 130 ndash 11 cụ Nghiecircm Xuacircn Hồng diễn nghĩa Hoa Tạng Thế Giới cugraveng sự Bugraveng Nổ
Lớn (The Big Bang) vagrave sự Co Ruacutet Lớn (The Big Crunch) của vũ trụ như sau ldquoHoa Tạng
thế giới lagrave một bocircng ETHại Liecircn Hoa (Hoa Sen Lớn) vagrave thế giới hải hoặc Giải Ngacircn Hagrave
(noacutei theo sự hiểu biết của người đời nay) chỉ lagrave những bộ phận ti vi của những caacutenh hoa
ETHể coacute chuacutet khaacutei niệm về higravenh dạng của vũ trụ theo Kinh Hoa Nghiecircm những giograveng sau
đacircy được triacutech dẫn ở cuốn Lăng Kiacutenh ETHại Thừa (trang 126 ndash 127)
ldquoNgagravei (Phổ Hiền) noacutei rotilde danh hiệu caacutec cotildei caacutec thế giới caacutec thế giới chủng caacutec thế giới
hải ở mười phương cugraveng hồng danh chư Phật Như Lai ngự trị tại caacutec quốc độ đoacute Ngagravei
noacutei rotilde về caacutec cotildei higravenh trạng như thế nagraveo an lập như thế nagraveo nương về đacircu trụ về đacircu
thagravenh thagravenh hoại hoại xoay vần tương tự như laacute mọc rồi lại rụng Vagrave Ngagravei cũng dạy rotilde
ragraveng tất cả những thế giới hải bao la baacutet ngaacutet ấy đều lagrave những tế bagraveo những bộ phận kết
hợp lại thagravenh caacutenh hoa rồi caacutenh hoa hợp lại thagravenh một bocircng ETHại Bảo Liecircn Hoa luacutec nở ra
luacutec heacuteo hắt đi vagrave bocircng Liecircn Hoa đoacute trụ trecircn caacutei cọng hoa gọi lagrave Chủng Chủng Quang
minh Nhụy Hương Tragraveng
Trước đoacute 40 năm chả mấy ai hiểu nổi những kinh điển Đại Thừa được đề cập trecircn đacircy
đacircy miecircu tả caacutei gigrave Lời kinh nghe như khocircng tưởng keacutem hữu lyacute vagrave mang tiacutenh chất mecirc tiacuten
Rất nhiều người đatilde nghe qua vagrave biết được Phật Giaacuteo với 84000 Phaacutep Mocircn rất cao siecircu lẫn
phức tạp vagrave khoacute hiễu nhưng rất iacutet người thấy được caacute tiacutenh khoa học rất đặc thugrave trong
những điển Đại Thừa của Phật Giaacuteo
Nhưng dugrave coacute biết vagrave thấy được những gigrave kinh Phật ghi lại cũng khocircng thể thực sự chứng
minh được cho đến khi NASA dugraveng viễn vọng kiacutenh (Hubble telescope) để chụp higravenh
những Giải Thiecircn Hagrave rồi thigrave caacutec nhagrave khoa học vagrave thiecircn văn suy nghiệm vagrave quan saacutet higravenh
như những giải thiecircn hagrave nagravey nở ra vigrave caacutec tinh tuacute cagraveng ngagravey cagraveng xoay vần chạy caacutech xa
nhau với một thế vận tốc rất lớn necircn họ đatilde xaacutec nhận sự hữu lyacute của thuyết Big Bang
nghĩa lagrave coacute vụ nổ tung rất lớn khiến caacutec tinh tuacute bắn toacutee ra xa nhau hellip Nhưng rồi họ lại
nhận thấy rằng coacute những Giải Thiecircn Hagrave higravenh như co lại vigrave trong đoacute caacutec tinh tuacute cagraveng ngagravey
saacuteng hơn điều nagravey chứng tỏ vũ trụ co lại vigrave caacutec tinh tuacute cagraveng xiacutech lại gần nhau hơn ngược
lại với thuyết vũ trụ datilden ra vigrave những tinh tuacute rời xa hơn để lại những aacutenh saacuteng đỏ mờ
tương tự nguyecircn tắc doppler effect của acircm thanh từ caacutec tinh tuacute di chuyễn xa dần hellip
184
Rất coacute thể đacircy lagrave những chu kỳ datilden nở của vũ trụ hay nở ra hoặc cuốn lại của những caacutenh
hoa tạng thế giới đuacuteng như mocirc tả trong kinh điển Điều nagravey chứng tỏ một caacutech hugraveng hồn
lagrave lời kinh Phật khocircng mảy may vọng ngocircn hư vọng vigrave những bậc noacutei kinh đều lagrave bậc đại
giaacutec coacute đủ lục thocircng ngũ nhatilden chứ khocircng phải chỉ coacute đocirci nhục nhatilden với mấy chiếc ống
nhogravem với tầm nhigraven giới hạn như caacutec khoa học gia hiện đại
Lục thocircng lagrave (1) Thiecircn nhatilden thocircng (2) Thần tuacutec thocircng (3) Thiecircn nhĩ thocircng (4) Tha tacircm
thocircng (5) Tuacutec mệnh thocircng vagrave (6) Lậu tận thocircng Caacutei gọi lagrave ngũ nhatilden (năm mắt) tức lagrave
ngoagravei mắt thịt vagrave thiecircn nhatilden lagrave mắt của chư thiecircn thấy được gần xa trecircn dưới ngang dọc
360 độ vagrave ngagravey đecircm ra cograven coacute mắt triacute tuệ (huệ nhatilden) lagrave mắt của Thanh Văn Duyecircn Giaacutec
vagrave A La Haacuten quaacuten thấy caacutec phaacutep vagrave chuacuteng sinh để tigravem phương tiện giuacutep họ tu hagravenh thấy
rotilde 12 nhacircn duyecircn vagrave sự luacircn hồi sinh tử thoaacutet khỏi vograveng sống chết luacircn hồi khocircng cograven bị
thacircn tacircm ragraveng buộc ligravea năm uẩn vượt ba cotildei Trong thế gian cũng dugraveng triacute tuệ nhưng với
nghĩa triacute tuệ thế gian cograven chấp ngatilde cograven tuệ nhatilden của bậc Thanh Văn Duyecircn Giaacutec vagrave A La
Haacuten lagrave vocirc ngatilde khocircng cograven chấp trước Phaacutep nhatilden (con mắt phaacutep) của caacutec bậc Bồ Taacutet từ
Sơ Địa trở lecircn thigrave coacute khả năng thấy được bản tiacutenh tức phaacutep tiacutenh của vạn phaacutep thacircn
chứng được một phần phaacutep thacircn của Phật Cograven Phật nhatilden bao trugravem tất cả đặc dị cocircng
năng của bốn loại nhatilden kể trecircn Đoacute chiacutenh lagrave toagraven bộ triacute tuệ lagrave bản thacircn đại viecircn cảnh triacute
(gương triacute tuệ lớn) cũng được gọi lagrave đại viecircn giaacutec hay vocirc thượng bồ đề
Ni Liễu Nhiecircn noacutei kệ Phaacutep Thacircn
Ngũ uẩn sơn đầu cổ Phật đường
Tỳ-locirc truacute dạ phoacuteng hagraveo quang
Nhược năng ư thử phi đồng dị
Tức thị Hoa Nghiecircm biến thập phương
Dịch
Trecircn đầu nuacutei năm uẩn lagrave ngocirci nhagrave Phật xưa
Phật Phaacutep thacircn đecircm ngagravey hằng phoacuteng hagraveo quang ra saacuteu cửa
Nếu người kheacuteo ở nơi đacircy khocircng khởi tacircm phacircn biệt
Tức lagrave Hoa nghiecircm (Phaacutep Thacircn) khắp cả mười phương
Lục thocircng trừ Lậu Tận Thocircng thigrave chuacuteng ta đang dugraveng vagrave thấy nhan nhatilden hagraveng ngagravey với
những văn minh kỷ thuật như smartphones computers internet social media TV
phương tiện di chuyển dugraveng lời noacutei để viết X-ray viễn vọng kiến kiacutenh hiển vi gởi
những tiacuten hiệu trong khocircng gian dugraveng yacute để sai khiến vật chất đatilde được khoa học thiacute
nghiệm với kỷ thuật điện tử thiền vagrave khiacute cocircng vagrave cograven rất nhiều những chuyện magrave 50
năm trước tưởng như lagrave hoang đường chỉ coacute trong phim ảnh hay mơ uớc vagrave datilde tưởng của
con người magrave bacircy giờ chỉ lagrave tự nhiecircn như internet Nếu chuacuteng ta thực hagravenh được ngũ
thocircng thigrave lục thocircng lậu tận thocircng chỉ cograven một bướt ngắn vagrave ngũ nhatilden chỉ lagrave thời gian
Trở lại vấn đề Hoa Tạng Thế Giới theo định nghĩa của caacutec nhagrave Thiecircn Văn Vật Lyacute vũ trụ
khocircng coacute higravenh dạng vagrave khocircng coacute biecircn giới Họ cắt nghĩa muốn biết higravenh dạng của một
vật ta phải đứng ngoagravei vật đoacute để quan saacutet Viacute dụ ta đứng trong nhagrave ta khocircng thấy được
higravenh dạng của noacute Nhưng đứng ngoagravei caacutech xa ta sẽ thấy higravenh dạng noacute liền vagrave nếu Google
185
satellite thigrave sẽ thấy higravenh dạng noacute khaacutec hơn Kinh Phật gọi lagrave quaacuten tự tại nhigraven vagraveo để
chiếu kiến bản tacircm
Theo Kinh Hoa Nghiecircm ETHức Phổ Hiền chẳng những đatilde thấy higravenh dạng của vi trần số thế
giới (Thiecircn Thể) magrave cograven thấy higravenh dạng của vũ trụ lagrave một Hoa Sen Lớn coacute những caacutenh
hoa lagrave sự kết hợp của vocirc vagraven vocirc số Thiecircn Hagrave nhỏ beacute như những tế bagraveo vi ti được đặt trecircn
một caacutei cọng hoa tecircn lagrave Chủng Chủng Quang Minh Nhụy Hương Tragraveng Dựa vagraveo những
miecircu tả nagravey tocirci suy ra vũ trụ coacute dạng higravenh cầu chiacutenh xaacutec hơn coacute thể higravenh bầu dục hay
higravenh giọt nước coacute thể tương đối như higravenh hoa sen với dạng thể tương tự như những hagravenh
tinh trong vũ trụ Khoa học ngagravey nay cograven coacute thể đo lường được trọng lượng của vủ trụ
hữu cơ
Ngagravei Phổ Hiền cũng như Đức Quaacuten Thế Acircm Bồ Taacutet đều lagrave những vị cổ Phật coacute đủ ngũ
nhatilden cho necircn caacutec ngagravei thấy được vi trần số thiecircn thể vagrave thấy được higravenh dạng của hằng hagrave
sa số thiecircn thể trong vũ trụ Cho necircn theo tocirci nghĩ thigrave những mocirc tả về vũ trụ trong kinh
điển Phật Giaacuteo ngagravey xưa coacute thể caacutec Ngagravei vagrave caacutec Tổ muốn riecircng truyền lại cho chiacutenh
chuacuteng ta trong thế kỷ 21st nagravey chứ khocircng phải cho nhacircn loại 45 năm về trước Tuy nhiecircn
về tạng quang minh thigrave coacute thể caacutec Tổ vagrave caacutec Ngagravei muốn đặc biệt dagravenh riecircng cho những
thế hệ tương lai khi magrave triacute tuệ của đaacutem chắt chiacutet của chuacuteng ta coacute đầy đủ kiến thức vagrave căn
bản triacute tuệ của Phật Phaacutep để du hagravenh vượt thời gian trong vũ trụ
Tại sao caacutec Ngagravei ngagravey xưa thấy được magrave chuacuteng ta bacircy giờ khocircng thấy được Lagrave vigrave chuacuteng
ta chỉ quan saacutet sự vật với ldquođocirci mắt thịt với vagravei chiếc ống nhogravem cổ lổ sỉrdquo Muốn được như
caacutec Ngagravei chuacuteng ta phải tu hagravenh vagrave khi đắc quả sẽ coacute đủ ngũ nhatilden Như đatilde noacutei ở trecircn ta
đứng trong nhagrave ta khocircng thấy được higravenh dạng của noacute Nhưng thaacutenh nhacircn đứng ngoagravei
caacutech xa caacutec ngagravei sẽ thấy higravenh dạng noacute liền vagrave nếu dugraveng mắt ngũ nhatilden Google satellite thigrave
sẽ thấy higravenh dạng noacute khaacutec hơn Cho necircn tu hagravenh được ngũ căn thanh tịnh hổ tương tacircm
cảnh thigrave sẽ đạt được thần thocircng kiến ngộ được Tri Kiến Phật
Kinh Phaacutep Hoa Phẩm ldquoPhaacutep sư Cocircng đứcrdquo thứ mười chiacuten trang 431 noacutei ldquoNếu coacute thiện
nam tử thiện nữ nhacircn thụ trigrave Kinh Phaacutep Hoa người đoacute nhục nhatilden thanh tịnh [như luacutec
cha mẹ mới sinh ra THL] thấy khắp cotildei Tam Thiecircn ETHại Thiecircn Thế Giới trong ngoagravei coacute
những nuacutei rừng socircng biển dưới đến địa ngục A Tỳ trecircn đến cotildei Trời Hữu Đỉnh helliprdquo
Viacute dụ kinh Lăng Nghiecircm khi dạy về ldquoLục căn viecircn thocircngrdquo trang 306 Phật noacutei ldquoOcircng A
Na Luật ETHagrave khocircng mắt magrave thấy ocircng Bạc Nan ETHagrave Long khocircng tai magrave nghe nagraveng Cang ETHagrave
thần nữ khocircng mũi magrave biết mugravei hương ocircng Kiều Phạm Ba ETHề khocircng lưỡi magrave biết vị
thần Thuấn Nhatilde Ca khocircng coacute thacircn magrave biết xuacutec helliprdquo Những điều nagravey khocircng khoacute để chứng
minh Người mugrave thấy bằng tay người cacircm noacutei bằng tay hay bằng bụng người điếc nghe
bằng mocirci ETHoacute gọi lagrave saacuteu căn hổ tương nghĩa lagrave căn nọ hư thigrave căn kia lagravem thế Tuy nhiecircn
người khocircng ngửi được nữa vagrave người khocircng nếm được nữa thigrave nếm ngửi bằng gigrave May
mắn cho con người lagrave chuacuteng ta chưa bao giờ nghe thấy 2 trường hợp tịt ngửi khocircng nếm
đặc biệt nagravey Con người khocircng ngửi được thơm thuacutei khocircng nếm được ngọt bugravei đắng cay
noacuteng lạnh chắc lagrave khoacute kiếm trecircn thế gian
186
Ngagravei Phổ Hiền vagrave Đức Quaacuten Thế Acircm Bồ Taacutet cũng đatilde thấy được những điều dưới nagravey
caacutech đacircy mấy chục thế kỷ Để coacute thecircm yacute niệm về sự trường cửu vagrave triacute tuệ của caacutec Ngagravei
tocirci xin triacutech dẫn Phẩm ldquoHoacutea thagravenh dụrdquo noacutei về thọ mạng Như Lai trong Kinh Phaacutep Hoa
trang 211 như sau
Phật dạy ldquoCaacutec tỳ kheo Từ khi ETHức Phật đoacute (ETHại Thocircng Triacute Thắng Như Lai) diệt độ nhẫn
đến nay rất lagrave lacircu xa thiacute như địa chủng trong cotildei Tam thiecircn đại thiecircn giả sử coacute người
đem magravei lagravem mực rồi đi khỏi một nghigraven cotildei nước ở phương Đocircng begraven chấm một điểm
chừng bằng bụi nhỏ lại qua một nghigraven cotildei nước nữa cũng chấm một điểm cứ như thế lần
lượt chấm hết mực magravei bằng địa chủng ở trecircnrdquo Con số nagravey quaacute vĩ đại gần như vocirc cực
Ngagravei lại tiếp ldquoCaacutec Tỳ kheo Những cotildei nước [vũ trụ thế giới THL] của người đoacute đi qua
hoặc coacute chấm hoặc khocircng chấm mực đều nghiền naacutet cả ra lagravem bụi một hột bụi lagrave một
kiếp từ ETHức Phật diệt độ đến nay lại lacircu hơn số đoacute vocirc lượng vocirc biecircn trăm nghigraven muocircn ức
A tăng tỳ kiếp Ta dugraveng sức tri kiến của Như Lai xem thuở lacircu xa đoacute dường như hiện
ngagravey nayrdquo Con số bất khả tư nghị khocircng thể tượng higravenh số học được
Trong Kinh Hoa Nghiecircm Đức Phổ Hiền đatilde mocirc tả một số higravenh dạng thiecircn thể vagrave noacutei rằng
Ngagravei cograven thấy vi trần sắc thaacutei của những thiecircn thể khaacutec nữa Ngagravey nay caacutec nhagrave thiecircn văn
vật lyacute đatilde phaacutet hiện một số thiecircn thể coacute higravenh dạng tương tự như Đức Phổ Hiền đatilde mocirc tả
Coacute những thiecircn thể ở caacutech xa traacutei đất hagraveng tỷ quang niecircn (một quang niecircn = 588 tỉ dặm)
magrave Ngagravei đatilde thấy tinh tường Khoa học ngagravey nay mặc dầu coacute những viễn vọng kiacutenh tối
tacircn mới chỉ quan saacutet được 10 những vật thể trong vũ trụ cograven lại 90 lagrave Chất Tối (Dark
matter) Khocircng quan saacutet được Chất tối vigrave noacute khocircng phaacutet ra aacutenh saacuteng khoa học chưa biết
những dark matter nagravey được cấu tạo bởi những chất gigrave Khoa học khocircng thể định nghĩa
hay đặt tecircn cho những caacutei magrave họ khocircng thấy vagrave biết tới 90 khocircng gian tối (dark space)
nagravey trong vũ trụ coacute thể được Phật Giaacuteo đơn giản hoaacute lagrave Khocircng (emptiness khocircng phải lagrave
khocircng coacute) nhưng khocircng coacute aacutenh saacuteng nhưng coacute boacuteng tối
26 Nhagrave Vũ Trụ vagrave Vật Lyacute Đức Quan Thế Acircm
Figure 49 Quan Acircm Bồ Taacutet
Quaacuten Thế Acircm (Tiếng Phạn अवलोकितशवर nghĩa lagrave Đấng quaacuten chiếu acircm thanh của thế
gian) lagrave một vị Bồ Taacutet hiện thacircn lograveng từ bi của tất cả chư Phật Được miecircu tả trong
nhiều nền văn hoacutea khaacutec nhau cả thacircn nam lẫn nữ giới Quan Thế Acircm lagrave một trong những
187
vị Bồ Taacutet được tocircn kiacutenh thờ phụng rộng ratildei nhất trong Phật Giaacuteo Đại Thừa cũng như
được tocircn thờ khocircng chiacutenh thức trong Phật Giaacuteo Nguyecircn Thủy
Tecircn nguyecircn bản tiếng Phạn của vị Bồ taacutet nagravey lagrave Avalokiteśvara Tecircn tiếng Haacuten Quaacuten Thế
Acircm Bồ Taacutet (觀世音菩薩) được phiecircn dịch từ tecircn tiếng Phạn nagravey Avalokiteśvara
Bodhisattva Bồ taacutet nagravey thường được mocirc tả dưới nhiều dạng thacircn nam hay nữ vagrave cũng
coacute thể được biết đến với tecircn gọi đơn giản lagrave Quan Acircm Nếu tocirci nhớ khocircng lầm Quan Acircm
Bồ Taacutet becircn Ấn Độ lagrave người nam becircn Đại Hagraven lagrave người nữ vagrave Việt Nam lsquochơm chỉarsquo
chuyện của Đại Hagraven chế ra chuyện Quan Acircm Thị Kiacutenh giả trai lagravem sư trụ trigrave
Namo Avalokiteshvara Bodhisattva lagrave cacircu niệm hồng danh của ngagravei Quaacuten Thế Acircm Bồ taacutet
Trong Kinh Lăng Nghiecircm Quyển 6 trang 389 ndash 390 trong phần trigravenh bagravey về phaacutep mocircn
Nhĩ Căn Viecircn Thocircng ETHiều 14 ETHức Quaacuten Thế Acircm Bồ taacutet đatilde noacutei
ldquoTrong caacutei Thế giới Tam thiecircn đại thiecircn nagravey coacute trăm ức mặt trời mặt trăngrdquo
Tương tự ETHức Phật cũng đatilde noacutei rằng ldquoTrong bầu trời coacute vocirc vagraven vocirc số thế giới nhiều như
số caacutet socircng Hằngrdquo
Trong kinh Phật thường hay dugraveng những danh từ như Na do tha Hằng hagrave sa nghĩa lagrave
nhiều quaacute khocircng đếm được hoặc dugraveng những con số tượng trưng như 84000 con vi
trugraveng hay 84000 phaacutep mocircn hellip
Thaacutei Dương Hệ lagrave một hệ thống gồm coacute Mặt Trời ở chiacutenh giữa vagrave coacute 9 Hagravenh Tinh (trong
đoacute coacute Traacutei Đất của chuacuteng ta) chạy vograveng quanh quĩ đạo của noacute Cograven Hagravenh Tinh hệ lagrave
những hệ thống magrave khoa học mới khaacutem phaacute gần đacircy gồm coacute Sao Mặt Trời ở giữa vagrave
những Hagravenh Tinh chạy chung quanh quĩ đạo của noacute Sao Mặt Trời khocircng coacute nghĩa lagrave Mặt
Trời magrave lagrave ngocirci sao đứng giữa định tinh Thiacute dụ Sao Pulsar star PSR 1257 + 10 coacute
những Hagravenh tinh chạy quanh quĩ đạo của noacute
Sau đacircy chỉ lagrave vagravei triacutech dẫn kiecircm nhường trong một số bagravei baacuteo Mỹ tường trigravenh về việc
khaacutem phaacute những Tinh Tuacute Thiecircn Hagrave (Galaxy) vagrave Hagravenh Tinh Hệ (Planetery system) ở
ngoagravei giải Ngacircn Hagrave (The Milky Way Galaxy) của chuacuteng ta Những đề tagravei nagravey quaacute phổ
thocircng với cả rừng saacutech vỡ vagrave tin tức vagrave khocircng thể trigravenh bagravey hết được trong bagravei nagravey
Trước khi triển khai thuyết Tương Đối Tổng Quaacutet (General Relativity) Einstein nghĩ
rằng vũ trụ chỉ coacute một Thiecircn Hagrave (Galaxy) duy nhất lagrave Giải Ngacircn Hagrave (The Milky Way
Galaxy) Cho đến năm 1924 nhagrave Thiecircn Văn Edwin Hubble bacircy giờ được cả thế giới biết
đến qua viễn vọng kiacutenh khocircng gian Hubble Telescope chứng minh rằng coacute hagraveng tỉ Thiecircn
hagrave vagrave hagraveng tỉ tỉ (trillion) Tinh Tuacute ở ngoagravei giải Ngacircn Hagrave của chuacuteng ta Quan Thế Acircm
chiếu kiến vagrave đatilde noacutei đến những điều nagravey ở phần trecircn ldquoTrong caacutei thế giới tam thiecircn đại
thiecircn nagravey coacute trăm ức mặt trời mặt trăngrdquo
Cơ quan Hagraveng Khocircng Khocircng Gian (NASA) đang tigravem kiếm đời sống sinh vật ở ngoagravei Traacutei
Đất ETHể tigravem kiếm đời sống sinh vật ở ngoagravei Traacutei Đất những viễn vọng kiacutenh đặt tại miền
188
nam California vagrave Puerto Rico sẽ nghe ngoacuteng 400 tỉ tinh tuacute ở trong giải Ngacircn Hagrave để tigravem
kiếm dấu vết của những nền văn minh khaacutec lạ
Nhagrave Thiecircn Văn Frank Drake thuộc SETI (Search for Extra Terrestrial Intelligence) tạm
dịch lagrave lsquoTigravem kiếm những nền văn minh khaacutecrsquo phỏng đoaacuten coacute chừng 10000 nền văn minh
ở trong Giải Ngacircn Hagrave đatilde cố yacute hoặc vocirc tigravenh gởi tiacuten hiệu đi vagrave những tiacuten hiệu nagravey đatilde băng
qua Traacutei Đất
Drake khocircng chuacute trọng đến việc nghe ngoacuteng tiacuten hiệu của 200 tỉ Thiecircn Hagrave trong vũ trụ bởi
vigrave chuacuteng ở quaacute xa Nếu Drake noacutei đuacuteng vagrave nếu những hagravenh tinh coacute đời sống sinh vật được
đặt trong những khoảng caacutech bằng nhau thigrave hagravenh tinh gần nhất chuacuteng ta cũng caacutech xa
chừng 1000 quang niecircn
Gửi một tiacuten hiệu từ Traacutei Đất vagrave nhận điện đaacutep phải mất 2000 năm Một phi thuyền bay
nhanh 10 lần tốc độ của những phi thuyền hiện nay phải mất 40000 năm mới tới những
vigrave sao chỉ caacutech Traacutei đất 10 quang niecircn
Phối hợp những sự kiện khoa học với những lyacute thuyết mới triển khai Drake lagravem bản ước
lượng những may mắn (chance) giuacutep chuacuteng ta phaacutet hiện đời sống sinh vật ở một Hagravenh
Tinh khaacutec với Traacutei Đất của chuacuteng ta như sau
ndash Tinh tuacute ở trong Giải Ngacircn hagrave 400 tỉ
ndash Tinh tuacute giống như Mặt trời 40 tỉ
ndash Sao Mặt trời (Sun like star) chạy quanh Hagravenh tinh 20 tỉ
ndash Sao Mặt Trời coacute những hagravenh tinh giống Traacutei đất chạy quanh quĩ đạo trong 10 tỉ năm
lịch sử của Giải Ngacircn Hagrave 10 tỉ
ndash Những nền văn minh gửi tiacuten hiệu băng qua Traacutei Đất ước lược đời sống sinh vật keacuteo dagravei
1000 triệu năm vagrave những nền văn minh nagravey gửi tiacuten hiệu trung bigravenh trong 10000 năm
Ngoagravei Thaacutei Dương Hệ khoa học đatilde dần dần khaacutem phaacute ra một số hagravenh tinh hệ vagrave họ tin
rằng cograven vocirc số vocirc vagraven hagravenh tinh hệ ở ngoagravei giải Thiecircn Hagrave đang chờ chuacuteng ta phaacutet hiện
Nếu tạm lấy Phật Lịch 2540 lagravem thời điểm thigrave caacutec Ngagravei đatilde thấy vi trần số thế giới cugraveng
higravenh dạng của noacute trecircn 25 thế kỷ bằng con mắt triacute tuệ của Phật Nhatilden Chư Phật thấy được
sắc dạng của vũ trụ vigrave caacutec ngagravei ở ngoagravei vũ trụ Caacutec Ngagravei khocircng cần đến những phương
tiện keacutem tối tacircn keacutem hiện đại vagrave khocircng chiacutenh xaacutec của khoa học để quan saacutet thực tại của
vũ trụ
ETHức Phổ Hiền cũng dạy ldquoCoacute vi trần số higravenh dạng thế giới như vậyrdquo
ETHức Quaacuten Thế Acircm ETHức Phổ Hiền vagrave ETHức Văn Thugrave Sư Lợi đều lagrave những vị cổ Phật đatilde
xuất hiện caacutech đacircy Na do tha Hằng hagrave sa vagrave vocirc lượng kiếp trước Đức Phật Thiacutech Ca lịch
sử ETHối với caacutec Ngagravei khocircng coacute thời gian vagrave khocircng gian coacute nghĩa lagrave khocircng coacute quaacute khứ
hiện tại vagrave vị lai Vũ trụ vocirc thỉ vocirc chung thigrave sự trường tồn của caacutec Ngagravei cũng vocirc sanh vocirc
diệt
189
Lời dạy của chư Phật vagrave caacutec Bật Bồ Taacutet đatilde được khoa học xaacutec nhận qua những phaacutet hiện
thường xuyecircn của vocirc số Hagravenh Tinh Hệ vagrave Thaacutei Dương Hệ mới lạ Khoa học cứ tiếp tục
tigravem kiếm matildei nhưng khocircng bao giờ tigravem hết được những thế giới trong kinh Phật vigrave họ đa
số khocircng nhigraven thực tại với con mắt triacute tuệ như chư Phật
Như đatilde noacutei ở trecircn Albert Einstein đatilde lầm tưởng trong vũ trụ chỉ coacute độc nhất một Giải
Ngacircn Hagrave Thế magrave caacutec chư Phật đatilde noacutei trong vũ trụ coacute vocirc vagraven vocirc số ndash hay noacutei theo nhagrave
Phật ndash coacute Na do tha Hằng hagrave sa Bất khả xưng Bất khả sổ Bất khả thuyết vi trần số Thaacutei
Dương Hệ vagrave Hagravenh Tinh Hệ Coacute thể vigrave vậy magrave Einstein thuacute nhận Nhũng gigrave tocirci biết kinh
điển Phật Giaacuteo đatilde ghi rotilde Ngagravey nay coacute vagravei khoa học gia đang ứng dụng triết lyacute Phật Đagrave
vagraveo trong những cocircng trigravenh nghiecircn cứu của họ khi cần giải thiacutech thực tại
Trong quaacute khứ rất gần đacircy Aristole noacutei rằng tất cả vạn vật trong vũ trụ đều được bốn
chất căn bản tạo thagravenh ETHất Nước Gioacute vagrave Lửa Những chất nagravey hoạt động nhờ hai năng
lực Hấp lực (sau nagravey được biết lagrave attraction hay gravity) khiến đất vagrave nước chigravem xuống
vagrave tiacutenh phiecircu bồng (thăng hoa bốc hơi độ rung vibration) khiến gioacute lửa lecircn cao
Aristole cho rằng người ta coacute thể chia cắt matildei matildei một vật thagravenh những phần tử nhỏ hơn
Traacutei lại người ta Hy Lạp cho rằng Nguyecircn Tử lagrave lượng tử nhỏ nhất khocircng thể chia cắt
hơn nữa được
Trong bagravei ldquoTứ ETHại Cực Virdquo trang 52 53 vagrave Cacircu Xaacute luận Cương Yếu bản dịch của Hogravea
Thượng Thiacutech ETHức Niệm noacutei rằng ldquoVật chất tức lagrave sắc phaacutep bổn chất của noacute do gigrave tạo
thagravenh Caacutei tạo thagravenh vật chất [trong vũ trụ] gọi lagrave cực vi magrave trước ngagravey hoặc ra đời
người ta thường gọi lagrave Lacircn [Hư] Trần [tương đương với hạ nguyecircn tử Neutrino THL]
Cực vi lagrave đem vật chất phacircn tiacutech thagravenh những phần tử nhỏ vi tế khocircng cograven phacircn tiacutech được
nữa Nếu đem cực vi phacircn tiacutech nữa thigrave thagravenh Khocircng Trường hợp nagravey Phật Học gọi lagrave
tiacutech khocircng quaacuten tức [lagrave] quaacuten caacutei khocircng thể tiacutech helliprdquo Những sự kiện trugraveng hợp trecircn
đacircy đatilde chứng tỏ lagrave 2600 năm về trước Phật Giaacuteo đatilde khaacutem phaacute ra những gigrave khoa học mới
taacutei phaacutem phaacute ngagravey nay
27 Cổ nhacircn phương Đocircng đatilde thấy những tiềm Nguyecircn
Tử
Cổ nhacircn phương Đocircng khocircng những đatilde thấy vi tiềm hạt nhỏ nhất trong vũ trụ magrave cograven biết
những điều magrave khoa học ngagravey nay chưa biết để magrave tư nghị Ngoagravei magraveu sắc higravenh dạng
riecircng tiacutenh di động với siecircu vận tốc trong vũ trụ của mỗi vi tiềm hạt nhỏ nhất trong vũ trụ
(trước gọi lagrave nguyecircn tử) cổ nhacircn cograven thấy vagrave biết mỗi nguyecircn tử coacute mugravei vị riecircng vagrave coacute
hai xuacutec giaacutec để coacute thể tạo thagravenh caacutec căn (skandha) Thecircm nữa mỗi nguyecircn tử khocircng
những chiếm khoảng thời gian (pradena) magrave cograven chiếm diện tiacutech của khocircng gian Caacutec
ngagravei cograven biết bản thể những Nguyecircn Tử (paramanu) đoacute tuy lagrave trường tồn nhưng vocirc
thường vagrave thay đổi trong tiacutech tắc khắp cả vũ trụ Với cặp mắt ngũ nhatilden giaacutec ngộ của caacutec
vị tu chứng ở trecircn nuacutei Hy Matilde Lạp Sơn hay dọc theo rặng Hindukush miền Bắc Ấn ETHộ
caacutec thaacutenh nhacircn đatilde thấy rằng lsquomột hạt nhacircn nguyecircn tử quaacute nhỏ mắt thường khocircng thể thấy
được được gọi lagrave paramanu 36 paramanu được gọi lagrave 1 anu 36 anus được gọi lagrave 1
tajjagraveri 36 tajjagraveri được gọi lagrave ratherenu Như thế 1 paramanu lagrave 1 phần 46656
190
ratherenursquo Tin hay khocircng Đacircy lagrave những bằng chứng hugraveng hồn về triacute tuệ cao siecircu của cổ
nhacircn
Theo Kỳ Na Giaacuteo ldquoMọi vật trong vũ trụ đều được cấu tạo ndash trừ linh hồn vagrave khocircng gian ndash
bằng vật thể (pulgala) magrave vật thể đoacute lagrave Nguyecircn Tử (paramanu) Mỗi nguyecircn tử chiếm
khoảng thời gian (pradena) Vật đoacute coacute thể lớn (Sthula) hay nhỏ (Suksma) Dưới trạng
thaacutei nhỏ coacute vocirc số hạt nhacircn kết thagravenh vagrave chiếm diện tiacutech của khocircng gian Nguyecircn tử lagrave
thường tồn vagrave được xem như bản thể Mỗi nguyecircn tử coacute mugravei vị riecircng magraveu sắc riecircng
vagrave coacute hai xuacutec giaacutec Nhưng tiacutenh chất nagravey khocircng thường cograven coacute thể thay đổi Hai hay
nhiều hạt nhacircn kết lại coacute thể thay đổi cường độ thocirc nhaacutem hay nhẵn thiacuten vagrave coacute thể tạo
thagravenh caacutec căn (skandha) Toacutem lại nguyecircn tử coacute thể tạo thagravenh sự di động của chiacutenh noacute vagrave
sự di động nagravey lắm luacutec quaacute nhanh trong tiacutech tắc khắp cả tam thiecircn đại thế giớirdquo
Điểm lyacute thuacute trecircn lagrave ldquoMọi vật trong vũ trụ đều được cấu tạo bằng vật thể (pulgala) magrave vật
thể đoacute lagrave Nguyecircn Tử (paramanu) trừ linh hồn vagrave khocircng gianrdquo Theo tocirci hiểu Kỳ Na
Giaacuteo coacute ngụ yacute Vạn vật hợp thagravenh bởi những vi mocirc (Paramanu) trừ linh hồn vagrave khocircng
gian khocircng phải cấu tạo bởi Paramanu Vậy thigrave linh hồn tacircm thức vagrave khocircng gian ngay cả
thời gian cấu tạo bằng caacutei gigrave Phagravem vật thể coacute sắc tướng như vạn vật hiện hữu trong vũ
trụ được cấu tạo bởi những hạt siecircu nguyecircn tử vi mocirc tương tự như Lacircn Hư Trần nhưng
những phi vật chất khaacutec được cấu tạo bởi những caacutei khocircng thể biết bởi con người để diễn
tả được gọi lagrave dark matter ở trong dark space Phật Giaacuteo lagrave tocircn giaacuteo duy nhất đatilde diễn tả
rất rotilde ragraveng mạch lạc gọi những caacutei vocirc sắc vocirc tướng vocirc sanh vocirc diệt vocirc thủy vocirc chung
đoacute lagrave Bồ Đề Tacircm lagrave Phật Tacircm lagrave Tri Kiến Phật vagrave cograven dạy cho chuacuteng sinh lagravem sao kiến
taacutenh để sinh kỳ tacircm đoacute
Theo Wikipedia Jaina giaacuteo (tiếng Anh Jainism) cũng gọi lagrave Kigrave-na giaacuteo theo acircm Haacuten
Việt lagrave một tocircn giaacuteo của Ấn Độ một tocircn giaacuteo coacute hệ tư tưởng ngoagravei hệ thống thaacutenh điển
Veda mặc dugrave trong số những vị mở đường ấy coacute Rsabha Agitanagravetha vagrave Aritanemi cả ba
đều ở thời cổ đại vagrave được đề cập tới trong kinh Yagur-Veda
Jaina lagrave một trong những tocircn giaacuteo lacircu đời trecircn thế giới Jaina giaacuteo do Mahavir (540 Trước
Cocircng Nguyecircn [TNC] - 468 TCN) saacuteng lập ra tại Bắc Ấn Độ gần như lagrave cugraveng thời với
Phật Giaacuteo Triết lyacute vagrave phương thức thực hagravenh của đạo nagravey dựa vagraveo nỗ lực bản thacircn để đến
cotildei Niết Bagraven Trong một thời gian dagravei Jaina lagrave tocircn giaacuteo của vương quốc Ấn Độ vagrave được
truyền baacute rộng ratildei ở tiểu lục địa Ấn Độ Tocircn giaacuteo nagravey đatilde bị suy yếu từ thế kỷ 8th do sự
phaacutet khởi vagrave lấn aacutep mạnh mẽ bằng bạo lực của caacutec tiacuten đồ đi theo đạo Hindu vagrave đạo Hồi
Jaina bacircy giờ vẫn lagrave một tocircn giaacuteo thiểu số ở Ấn Độ với 42 triệu tiacuten đồ vagrave coacute một số
nhoacutem nhỏ di cư đến Bỉ Canada Hồng Kocircng Nhật Bản Singapore vagrave Hoa Kỳ Jaina coacute
trigravenh độ biết chữ cao nhất trong bất kỳ cộng đồng tocircn giaacuteo nagraveo khaacutec ở Ấn Độ (941) vagrave
caacutec thư viện bản thảo kinh điển của họ được lịch sử cocircng nhận lagrave cổ nhất ở đất nước nagravey
Cũng như Kỳ Na Giaacuteo Phật Giaacuteo cũng chủ trương bất bạo động vagrave may mắn khocircng bị
những tiacuten đồ ngoại đạo cuồng tiacuten saacutet hại nhiều ở Ấn Độ tuy nhiecircn Phật Giaacuteo Ấn Độ cũng
đatilde keacutem phổ thocircng so với Hindu vagrave Muslim Phật Giaacuteo đatilde được truyền vagraveo Trung Hoa
theo con đường tơ lụa (Silk road) vagrave Đocircng Nam Aacute như Campuchia Lagraveo vagrave Việt Nam
191
Đạo Phật đatilde coacute một thời được bagravenh trướng rất mạnh mẽ ở Phương Đocircng qua 2 thiecircn kỷ
vagrave bacircy giờ đatilde thấy coacute ảnh hưởng ngấm ngầm ở Phương Tacircy
Kỳ Na Giaacuteo lagrave một tocircn giaacuteo hơi giống với Phật Giaacuteo nhất nhưng coacute 2 điểm căn bản khaacutec
nhau Điểm khaacutec biệt thứ nhất về phương phaacutep tu hagravenh Kỳ Na Giaacuteo chuyecircn tu khổ hạnh
cograven Phật Giaacuteo khocircng chủ trương tu khổ hạnh magrave lagrave Trung Đạo Điểm khaacutec nhau thứ 2 lagrave
quan điểm về vũ trụ quan vagrave nhacircn sinh quan Kỳ Na Giaacuteo lagrave hữu thần giaacuteo cograven Phật
Giaacuteo lagrave vocirc thần giaacuteo
Kỳ Na Giaacuteo chủ trương coacute Đại Phạm Thiecircn Vương ( Brahman ) tạo ra vũ trụ vagrave con
người con người chỉ lagrave 1 Tiểu Ngatilde (Atman ) chiết ra từ Đại Ngatilde tu khổ hạnh khắc kỷ để
Tiểu Ngatilde trở về hợp nhất Với Đại Ngatilde lagrave Chứng Đạo vigrave Kỳ Na Giaacuteo cũng chỉ lagrave 1 nhaacutenh
của Ấn Độ Giaacuteo magrave thocirci Cograven Đạo Phật khocircng chấp nhận lyacute thuyết ấy chủ trương khocircng
coacute Đại Phạm Thiecircn Vương nagraveo tạo ra vũ trụ vagrave con người cả khocircng coacute Đại Ngatilde cũng
khocircng coacute Tiểu Ngatilde magrave hoagraven toagraven lagrave Vocirc Ngatilde
Sau đacircy lagrave lời chiacutenh Phật Thiacutech Ca noacutei ra trong bagravei giảng phaacutep đầu tiecircn của migravenh ở Vườn
Nai cho 5 người tu khổ hạnh Coacute 2 cực đoan magrave người muốn chứng quả giải thoaacutet phải từ
bỏ lagrave - Một lagrave sống hưởng thọ ngủ dục lạc xa hoa khocircng thiacutech đaacuteng đến bậc Thaacutenh Hai
lagrave tự migravenh lagravem khổ migravenh một caacutech vocirc iacutech khổ hạnh eacutep xaacutec khocircng liecircn quan đến bậc
Thaacutenh Thoaacutet ly 2 cực đoan ấy con đường phải đi tới quả giải thoaacutet lagrave Con Đường Trung
Đạo magrave chiacutenh ta đatilde tigravem ra
Cho necircn Đạo Phật khocircng tin vagraveo thần quyền vagrave khocircng chủ trương tu khổ hạnh mặc dugrave
chiacutenh Đức Phật trong luacutec tigravem đạo đatilde tu khổ hạnh 6 năm sau đoacute bị teacute xỉu ở becircn giograveng socircng
Ni Liecircn Tuyền tỉnh dậy nhờ bầu sửa của cocirc gaacutei chăn cừu đem theo để ăn trưa sau đoacute
ngagravei từ bỏ lối tu khổ hạnh hagravenh hạ thể xaacutec vigrave biết lagrave vocirc iacutech
Trở lại vấn đề vi mocirc trong Kinh Hoa Nghiecircm Đức Phật gọi tiềm nguyecircn tử lagrave Lacircn Hư
Trần Trong thế kỷ 19th caacutec khoa học gia tưởng nguyecircn tử lagrave hạt nhỏ nhất trong vũ trụ
nhưng sau đoacute họ tigravem ra Quartz hạt nhỏ hơn vagrave bacircy giờ 102015 được cocircng bố lagrave
Neutrino sau khi tigravem ra được mass của noacute
ETHạo Bagrave La Mocircn kinh Nyaỳa Vărtika trang 223 coacute ghi ldquoNguyecircn tử khocircng thể thấy vigrave noacute
khocircng được cấu tạo bằng vật thểrdquo Nguyecircn tử tự noacute coacute tiacutenh linh (virtual intelligence) khi
hạt khi ảo cho necircn noacute khocircng được cấu tạo bằng vật thể Vậy thigrave noacute được cấu tạo bởi caacutei
gigrave Khoa học chưa nghĩ tới nhưng Phật Giaacuteo đatilde giải thiacutech vấn đề nagravey rất rotilde ragraveng từ Tacircm
magrave ra từ khocircng ra coacute
Phật Giaacuteo chủ trương nguyecircn tử thường cograven trong tương đối vagrave khocircng thường cograven trong
tuyệt đối khi coacute khi khocircng như điện như ảo khi ẩn khi hiện khocircng biết được Phật Giaacuteo
chỉ đề cập đến nhacircn vagrave duyecircn Coacute nhacircn coacute duyecircn nguyecircn tử coacute thể tạo necircn bất cứ higravenh
thể nagraveo đoacute để mắt chuacuteng ta coacute thể thấy được vagrave đocirci khi cực tinh vi khocircng thể thấy được
bởi nhục nhatilden Với ngũ nhatilden thocircng ETHức Phật thấy paramanu lagrave lsquovi thể năng độngrsquo theo
nhacircn duyecircn nguyecircn tử lagrave cội nguồn cấu tạo ra sơn hagrave vũ trụ vậy Cho necircn từ một từ
192
Khocircng từ tĩnh hoacutea ra động ra Coacute vạn vật vagrave xum la vạn tượng Đacircy chiacutenh lagrave mấu chốt
của tất cả mọi vấn đề
Chuacuteng ta khocircng thể thấy được nguyecircn tử bằng nhục nhatilden cho dầu noacute được phoacuteng đại cực
lớn bởi một kiacutenh hiển vi tối tacircn Song khoa học gia vẫn tigravem ra nguyecircn tử vagrave ghi lại qua
những dụng cụ đo lường chẳng hạn như họ coacute thể chụp được dấu xecirc dịch của những
nguyecircn tử với một maacutey chụp higravenh cực beacuten nhạy vagrave tinh xảo để coacute thể so saacutenh vagrave viacute như lagrave
một hơi khoacutei lạt vocirc thường phảng phất sau một luồng gioacute cuốn cực nhanh
Chẳng hạn Nguyecircn tố (Element) 110 do Trung Tacircm Sưu Tầm Nguyecircn Tử ở miền Nam
ETHức Quốc khaacutem phaacute như sau
ldquoMỗi lần xuất hiện trong một phần ngagraven giacircy đồng hồ Nguyecircn tố 110 lại tan biến
đi Tuy nhiecircn caacutec khoa học gia tin rằng Nguyecircn tố 110 hiện diện bởi vigrave noacute đatilde phoacuteng ra
một nhacircn Helium trước khi tan biếnrdquo
Tuy rằng caacutech nhau trecircn 25 thế kỷ việc mocirc tả sự ảnh hiện chớp nhoaacuteng vocirc thường của
Nguyecircn Tử vagrave Nguyecircn Tố 110 của khoa học vagrave của Phật Giaacuteo chiacutenh xaacutec vagrave trugraveng hợp
một caacutech bất ngờ đầy hứng thuacute đối với con người
Chuacuteng ta hatildey nghiecircn cứu thecircm những điều chư Phật vagrave caacutec tocircn giaacuteo Đocircng Phương
noacutei caacutech đacircy mấy ngagraven năm vagrave đối chứng với những khaacutem phaacute mới của khoa học
Kỳ Na Giaacuteo ldquoDưới trạng thaacutei nhỏ coacute vocirc số hạt nhacircn kết thagravenh vagrave chiếm diện tiacutech lớn
trong khocircng gianrdquo
Khoa học ngagravey nay Dưới Nguyecircn tử coacute những hạt Vi phacircn Tiềm Nguyecircn tử (Subatomic
particles) như Quarks vagrave dograveng họ (Hadron Meson vagrave Baryon) Lepton (Electron
Neutrino muohellip) Gluon (Photon Graviton Gluon yếuhellip) coacute chừng 200 hạt như vậy
Kỳ Na Giaacuteo ldquoMỗi nguyecircn tử coacute mugravei vị vagrave magraveu sắc riecircng vagrave coacute hai xuacutec giaacutec Nhưng tiacutenh
chất nagravey khocircng thường cograven vagrave coacute thể thay đổi Hai hay nhiều hạt nhacircn kết lại coacute thể thay
đổi cường độ thocirc hay nhaacutem Nguyecircn tử coacute thể tạo thagravenh sự di động của chiacutenh noacute vagrave sự di
động nagravey lắm luacutec quaacute nhanh trong tiacutech tắc đi khắp cotildei tam thiecircn đại thiecircn thế giớirdquo
Khoa học ngagravey nay Theo Nguyecircn Lượng Sắc ETHộng Học (Quantum Chromo dynamics ndash
QCD) hạt Quark coacute ba magraveu ETHỏ xanh laacute cacircy vagrave xanh dương Ngoagravei Quark lại coacute hạt
ETHối Quark (hai xuacutec giaacutec) Tất cả những hạt Vi Phacircn Tiềm Nguyecircn tử đều lagrave Hạt ảo
nghĩa lagrave khocircng coacute Trọng khối vị triacute luocircn luocircn ẩn hiện ma quaacutei thay đổi higravenh dạng trong
từng Saacutet Na Người ta chỉ thấy những hạt nagravey trong những phương trigravenh toaacuten học magrave
thocirci Hạt Quark (Hadron) vagrave Photon (Quang tử) lagrave những hạt thay đổi higravenh dạng rất kỳ
quaacutei Ngoagravei ra tất cả những hạt khaacutec cũng thay đổi higravenh dạng rất lạ lugraveng Hầu như tất cả
những hạt đoacute chỉ xuất hiện trong vograveng 1 phần triệu cho đến 40 phần tỉ của một giacircy đồng
hồ Coacute hạt như Tachyon cograven nhỏ hơn Siecircu Tơ Trời vagrave bay nhanh hơn aacutenh saacuteng nữa (Aacutenh
saacuteng bay 300000 cacircy sốgiacircy hay 186000 dặmgiacircy) ETHiều nagravey cho thấy Neutrino vagrave
Tachyon coacute thể cograven nhỏ hơn Quartz Cho necircn bacircy giờ khi noacutei Quartz lagrave hạt vật chất nhỏ
193
nhất thigrave noacute đatilde khocircng đuacuteng nữa vigrave năm 2015 Takaaki Kajita vagrave Arthur McDonald được
giải Nobel vật lyacute bởi đatilde chứng minh lagrave Neutrino coacute mass 50000 lần nhỏ hơn một
electron cograven nhỏ hơn Quartz Khoa học đo lường được mass (khối lượng) nhưng chưa
lsquonếmrsquo thử được mugravei vị của những hạt vi trần nagravey
Khoa học khocircng lsquonếmrsquo được nguyecircn tử trừ Kỳ Na lsquoTửrsquo Khoa học gia khocircng bao giờ
tưởng tượng nỗi caacutei thiacute nghiệm nếm nguyecircn tử dugrave coacute tơ tưởng đến thigrave họ cũng chưa biết
lagravem sao để nếm noacute Vậy thigrave bằng caacutech nagraveo magrave Kỳ Na Giaacuteo lsquoănrsquo được nguyecircn tử để biết
noacute vị như thế nagraveo Nguyecircn tử noacute ở khắp thacircn thể chuacuteng ta nhưng lagravem sao dugraveng dụng cụ
ngũ uẩn để ăn uống sờ moacute hiacutet ngữi nghe ngoacuteng nhigraven thấy được Thoacutei thường của con
người lagrave khi quaacuten thấy caacutei gigrave ngộ thigrave ưa nghe caacutei acircm hấp dẫn sờ caacutei đẹp mềm mại ngữi
caacutei thơm nồng nagraven vagrave cuối cugraveng lagrave đớp cagraven cagraveng đớp cagraveng ghiền cứ như người lsquoquacircn tử
thực bất kỳ vịrsquo Yacute rằng người quacircn tử Tagraveu vagrave Việt ăn bất cứ vị gigrave thay vigrave lsquobất tri kỳ vịrsquo
caacutei gigrave cũng đớp được bất kể thơm hay thuacutei ngon hay dở Rồi đưa đến kết luận lagrave ngon
hay dỡ thơm hay hocirci ngọt hay bugravei mềm hay cứng hay hay dở vagrave đẹp hay xấu
Trong kinh ETHức Phật gọi Hạ Nguyecircn Tử vagrave những hạt Vi phacircn Tiềm Nguyecircn tử bằng
những tecircn khaacutec nhau như Khiacutech du trần Mao đầu trần Vi trần Cực vi Cực vi trần Lacircn
hư trần vagrave Lacircn-khocircnghellip
Khiacutech Du Trần lagrave những hạt bụi magrave nhạc sĩ Trịnh Cocircng Sơn gọi lagrave nắng thủy tinh magrave ta
thường thấy khi aacutenh saacuteng mặt trời chiếu qua khe cửa Một hạt khiacutech du trần chỉ bằng
1200 tiết diện của một sợi toacutec Mao Đầu Trần lagrave những hạt bụi nhỏ bằng đầu sợi
locircng Trước kia trong kinh Phật gọi Vi Trần lagrave Nguyecircn Tử Cực vi Cực vi trần Lacircn hư
trần vagrave Lacircn khocircng theo tocirci nghĩ lagrave những hạt Vi Phacircn Tiềm Nguyecircn tử hay những Hạt ảo
lagrave những hạt gần Hư Khocircng noacute cũng giống như Epsilon một điểm higravenh học khocircng kiacutech
thước vagrave coacute giaacute trị gần bằng 0 do Newton phaacutet minh Những thiacute dụ trecircn đacircy coacute thể viacute với
Quark lagrave hạt nhỏ nhất magrave khoa học biết được nhưng lsquoCực vi Cực vi trần Lacircn hư trần vagrave
Lacircn khocircngrsquo của Phật Giaacuteo khocircng phải xeacutet lại magrave khoa học phải luocircn xeacutet lại Họ tigravem ra
mass của Neutrino 102015 cograven nhỏ hơn cả hạt Quark như họ đatilde từng lầm tưởng
Nguyecircn Tử (Atom) vagrave những hạt khaacutec nữa lagrave hạt nhỏ nhất trong vũ trụ
Nếu Phật Bồ Taacutet vagrave caacutec vị thaacutenh nhacircn thấy được Nguyecircn Tử vagrave những hạt Vi Phacircn Tiềm
Nguyecircn Tử thigrave caacutec Ngagravei đatilde thấy được thực tại cuối cugraveng của sự vật magrave caacutec khoa học gia
ngagravey nay gọi lagrave những nền tảng cuối cugraveng cấu tạo vật chất
Trong băng giảng Kinh Lăng Nghiecircm cụ Nghiecircm Xuacircn Hồng noacuteildquoBản thể luận của nhagrave
Phật cho rằng caacutei thực tại cuối cugraveng caacutei cội nguồn của Phaacutep Giới nagravey lagrave chiacutenh caacutei Diệu
Tacircm khocircng higravenh khocircng ảnh noacute tương tự như Mặt Trăng đoacuterdquo
Aacuteo Nghĩa Thư viết Kẻ biết thờ phụng caacutei vocirc thanh vocirc cảm vocirc sắc khocircng biến hại
khocircng mugravei khocircng vị miecircn viễn vocirc thủy vocirc chung cao hơn cả caacutei đại ngatilde khocircng lay
chuyển được kẻ đoacute đatilde được giải thoaacutet khocircng cograven lagrave miếng mồi của thần chết Tương tự
Phật Giaacuteo cũng dạy như vậy về phaacutep giaacutec ngộ giải thoaacutet vượt trecircn vũ trụ nhưng khocircng
chủ trương thờ phụng caacutei vocirc ngatilde đoacute vagrave caacutei tử chỉ lagrave một trong những dograveng chảy của sinh
latildeo bệnh tử chứ khocircng phải lagrave cứu caacutenh trường sanh bất tử trong đạo Phật
194
Theo Phật Giaacuteo khi nhacircn duyecircn chiacuten mugravei thigrave tacircm nguyecircn tử coacute thể tạo necircn bất cứ higravenh
thể nagraveo đoacute nhưng mắt trần của chuacuteng ta khocircng trocircng thấy được những chu trigravenh cấu tạo
đoacute ETHức Phật dugraveng ngũ nhatilden thấy nguyecircn tử lagrave ldquovi thể năng độngrdquo Dĩ nhiecircn coacute gigrave trong
vũ trụ hiện hữu magrave khocircng năng động Caacutei vocirc minh của chuacuteng ta lagrave cứ tưởng noacute tỉnh tịnh
tĩnh Điều nghịch lyacute nagravey chỉ noacutei nhỏ cho nhau nghe thocirci chứ Phật caacutec Bổ Taacutet vagrave chư Tổ
nghe được thigrave caacutec Ngagravei quở cho đấy
ldquoThocirci thigrave thocirci để mặc macircy trocirci Ocircm trăng đaacutenh giấc becircn đồi dạ lanrdquo Vagrave ldquoTiếng quyecircn
từng chập vầng trăng saacutengrdquo Macircy trocirci vagrave chim quyecircn cất tiếng kecircu lagrave động hay tĩnh
Vầng trăng saacuteng lagrave tịnh hay động Muốn thấy được chacircn như tự taacutenh của chiacutenh migravenh thigrave
phải vượt thoaacutet bờ nhị nguyecircn động tĩnh tỉnh giaacutec để qua bến bất nhị
Đạo học chuacute tacircm tigravem kiếm kinh nghiệm trực tiếp với thực tại thực tại nagravey khocircng những
chỉ xuyecircn suốt tư duy suy luận magrave như tạng quang minh soi saacuteng cả mọi cảm thọ giaacutec
quan
28 Tạng Quang Minh
Kinh ETHịa Tạng Kinh Phaacutep Hoa nhất lagrave Kinh Hoa Nghiecircm viết Khi Đức Phật phoacuteng
quang thigrave luacutec đầu những quang minh chạy theo đường thẳng rồi dần dần uốn trograven thagravenh
higravenh trocircn ốc (wave) magrave lập thagravenh Sắc Tướng Như vậy thacircn căn của chuacuteng sinh vagrave của
muocircn loagravei đều được dệt bằng quang minh Vigrave được dệt bằng quang minh necircn vạn hữu
cũng đều toả ra quang minh Điều lyacute thuacute bất ngờ nhất đối với tocirci vagrave chắc chắn lagrave iacutet ai để
yacute tới đoacute lagrave những mocirc tả rất chi tiếc logic vagrave khoa học cả hơn 2500 năm về trước trong
những kinh điển Phật Giaacuteo của dạng soacuteng (wave) aacutenh saacuteng từ đường thẳng cho đến khi
aacutenh saacuteng du hagravenh trong vũ trụ caacutech nơi Phật phoacuteng quang cả chục ngagraven dặm aacutenh saacuteng sẽ
bị bẻ cong trong khocircng gian Đacircy lagrave những khaacutem phaacute của Einstein về thuyết tương đối
của thế kỷ 20th magrave cho đến bacircy giờ cũng khocircng phải ai cũng hoagraven toagraven hiểu nổi dugrave lagrave
được giải thiacutech nhiều về thuyết tương đối rộng như vậy Cho đến bacircy giờ ngoại trừ trong
saacutech vở trong học đường coacute mấy ai thật sự thấy được những higravenh ảnh lsquowave formsrsquo nagravey
nếu khocircng ở trong những phograveng thiacute nghiệm trong những latildenh vực nghiecircn cứu chuyecircn
mocircn đoacute Bằng caacutech nagraveo magrave Đức Phật caacutec Bồ Taacutet vagrave chư Tổ coacute thể thấy được đường đi
của tạng quang minh như vậy trong khi thời xa xưa đoacute caacutec Ngagravei khocircng coacute những dụng cụ
đo đạt tối tacircn như bacircy giờ
Chương thứ nhất Kinh Hoa Nghiecircm danh từ quang minh tạng được nhắc đến rất nhiều
nhưng dễ gigrave magrave hiểu được yacute kinh ldquoquang minh của chư Phật tất cả thần biến của chư
Phật ba đời đều thấy trong quang minh caacutec Bồ Taacutet ấy đatilde vagraveo tạng phaacutep giới triacute vocirc phacircn
biệt đatilde bước trecircn đất Phổ Quang Minh của Như Lai lưới quang minhrdquohellip
Theo Tự Điển Phật Quang quang minh danh hiệu nhacircn duyecircn (光明名號因緣) Gọi tắt
Quang hiệu nhacircn duyecircn Chuacuteng sinh lấy danh hiệu Phật A Di Đagrave lagravem nhacircn lấy quang
minh lagravem duyecircn thigrave được sinh về thế giới Cực lạc Cứ theo vatildeng sinh lễ taacuten của ngagravei
Thiện Đạo nếu chuacuteng sinh nagraveo muốn sinh về Tịnh Độ của đức Phật A Di Đagrave thigrave necircn lấy
danh hiệu của đức Phật A Di Đagrave lagravem nhacircn lấy quang minh của Ngagravei lagravem duyecircn mới coacute
thể đạt được nguyện vọng vatildeng sinh Vigrave danh hiệu Phật A Di Đagrave trograven đầy muocircn đức lagrave
195
nhacircn năng sinh (như cha) cograven quang minh của Ngagravei chiếu saacuteng caacutec thế giới trong 10
phương lagrave duyecircn sở sinh (như mẹ) cho necircn coacute năng lực tiếp dẫn chuacuteng sinh đến Tịnh Độ
cực lạc Nhưng danh hiệu vagrave quang minh của Phật A Di Đagrave chỉ lagrave nhacircn duyecircn tha lực becircn
ngoagravei hỗ trợ chuacuteng sinh vatildeng sinh Tịnh Độ magrave thocirci cograven lograveng tin của chuacuteng sinh mới lagrave
[tự lực] lagrave nhacircn Niết Bagraven chacircn thực phaacutet từ trong tacircm chuacuteng sinh Như vậy cần phải coacute
đầy đủ duyecircn ngoagravei vagrave nhacircn trong mới coacute thể vatildeng sinh Tịnh Độ Hiện nay kỷ thuật coacute
thể chụp higravenh hagraveo quang vagrave năng lượng tỏa ra từ trecircn đầu con người Tuy nhiecircn quang
minh tạng khocircng necircn hiểu một caacutech nocircng cạn như lagrave aacutenh saacuteng nhacircn duyecircn hay caacutec bức
xạ tuyến được đề cập dưới đacircy magrave coacute thể cograven nghĩa lagrave khocircng vocirc minh (minh tacircm) hay lagrave
những thần thocircng huyền biacute bất khả tư nghị Nếu cố chấp tư nghị thigrave dễ bị lọt vagraveo vograveng
mecirc tiacuten dị đoan
Tương tự chuacuteng ta thường tư nghị về minh tacircm kiến taacutenh giaacutec ngộ vocirc ngatilde vocirc sở vocirc trụ
nhưng tất cả chỉ lagrave tứ cuacute tư nghị chứ khocircng thực sự diễn tả được bản lai diện mục của
thực tại vigrave những chủ đề nagravey tương tự như dark matter vagrave dark energy trong vũ trụ magrave
con người vagrave nhất lagrave khoa học bacircy giờ chưa thấy biết được để đặt tecircn để magrave lyacute thuyết tư
nghị
Trong Phẩm 12 Aacutenh Saacuteng Chiếu Khắp Phật Thuyết Đại Thừa Vocirc Lượng Thọ Trang
Nghiecircm Thanh Tịnh Bigravenh Đẳng Giaacutec Kinh
Nagravey A Nan Oai thần vagrave quang minh của Phật A Di Đagrave tối tocircn đệ nhất quang minh của
chư Phật khaacutec chẳng saacutenh kịp Quang minh ấy chiếu khắp hằng sa cotildei Phật ở Phương
Đocircng Tacircy Nam Bắc trecircn dưới vagrave bốn phương phụ cũng lại như vậy Hagraveo quang trecircn
đatildenh chiếu xa một hai ba bốn do tuần hoặc trăm ngagraven vạn ức do tuần Hagraveo quang caacutec đức
Phật khaacutec hoặc chiếu đến một hai cotildei Phật hoặc trăm ngagraven cotildei Phật chỉ coacute hagraveo quang
đức Phật A Di Đagrave chiếu khắp vocirc lượng vocirc số vocirc biecircn cotildei Phật Hagraveo quang chư Phật chiếu
ra coacute xa coacute gần vigrave bổn nguyện cocircng đức đời trước cầu đạo coacute lớn nhỏ khocircng đồng necircn
khi thagravenh Phật tự coacute hạn lượng
Quang minh đức Phật A Di Đagrave saacuteng choacutei gấp bội trăm ngagraven vạn lần aacutenh saacuteng nhựt nguyệt
tocircn quyacute trong caacutec aacutenh saacuteng necircn Phật Vocirc Lượng Thọ cũng hiệu lagrave Phật Vocirc Lượng Quang
Phật Vocirc Biecircn Quang Phật Vocirc Ngại Quang Phật Vocirc Đẳng Quang Phật Triacute Huệ Quang
Phật Thường Chiếu Quang Phật Thanh Tịnh Quang Phật Hoan Hỷ Quang Phật Giải
Thoaacutet Quang Phật An Ổn Quang Phật Siecircu Nhựt Nguyệt Quang Phật Bất Tư Nghigrave
Quang
Quang minh ấy chiếu khắp mười phương thế giới chuacuteng sanh nagraveo gặp được quang minh
ấy thigrave cấu uế tiecircu diệt điều lagravenh phaacutet sanh thacircn yacute hogravea dịu Nếu ở tam đồ chịu khổ cugraveng
cực thấy được quang minh nagravey liền được dừng khổ mạng chung được giải thoaacutet Chuacuteng
sanh nagraveo nghe được oai thần cocircng đức quang minh nagravey ngagravey đecircm khen noacutei chiacute tacircm khocircng
nghỉ tugravey theo yacute nguyện được sanh về Cực Lạc (Nguyecircn Haacuten bản Ngagravei Hạ Liecircn Cư (hội
tập) Việt dịch Hogravea Thượng Thiacutech Đức Niệm amp Cư sĩ Minh Chaacutenh Nhagrave Xuất Bản Tocircn
Giaacuteo Hagrave Nội - PL 2553 ndash DL2009)
196
Trong phần Chuacute giải Vocirc Lượng Thọ Kinh 21) Bảo Liecircn Phật Quang (寶 蓮 佛 光 Hoa
sen baacuteu vagrave quang minh của Phật) Phẩm nagravey thuật rotilde hoa sen baacuteu trong cotildei Phật ấy mỗi
hoa coacute quang sắc vi diệu Trong mỗi quang minh lại hoacutea hiện ngagraven ức vị Phật Mỗi vị
Phật noacutei diệu phaacutep an lập vocirc lượng chuacuteng sanh Caacutec thứ cocircng đức vocirc tận chẳng thể nghĩ
bagraven như thế ấy
Chaacutenh kinh
又 眾 寶 蓮 華 周 滿 世 界一 一 寶 華 百 千 億 葉其 華 光 明無 量 種 色青
色 青 光白 色 白 光玄 黃 朱 紫光 色 亦 然復 有 無 量 妙 寶 百 千 摩 尼映
飾 珍 奇明 曜 日 月彼 蓮 華 量或 半 由 旬或 一 二 三 四乃 至 百 千 由 旬
一 一 華 中 出 三 十 六 百 千 億 光
Hựu chuacuteng bảo liecircn hoa chacircu matilden thế giới Nhất nhất bảo hoa baacutech thiecircn ức diệp Kỳ hoa
quang minh vocirc lượng chủng sắc Thanh sắc thanh quang bạch sắc bạch quang huyền
hoagraveng chacircu tử quang sắc diệc nhiecircn Phục hữu vocirc lượng diệu bảo baacutech thiecircn ma-ni aacutenh
sức tracircn kỳ minh diệu nhật nguyệt Bỉ liecircn hoa lượng hoặc baacuten do-tuần hoặc nhất nhị
tam tứ natildei chiacute baacutech thiecircn do-tuần nhất nhất hoa trung xuất tam thập lục baacutech thiecircn ức
quang
Lại nữa caacutec hoa sen baacuteu mọc trọn khắp thế giới Mỗi đoacutea sen baacuteu coacute trăm ngagraven ức caacutenh
Quang minh của hoa ấy coacute vocirc lượng magraveu hoa xanh aacutenh saacuteng xanh hoa trắng aacutenh saacuteng
trắng [với caacutec magraveu] huyền vagraveng đỏ tiacutea quang vagrave sắc cũng giống như vậy Lại coacute vocirc
lượng diệu bảo trăm ngagraven ma-ni choacutei rực quyacute lạ saacuteng ngời như mặt trời mặt trăng
Những hoa sen ấy to nửa do-tuần hoặc một hai ba bốn cho đến trăm ngagraven do-tuần
Mỗi một hoa tỏa ra ba mươi saacuteu trăm ngagraven ức quang minh
Giải
Trước hết kinh noacutei đến hoa sen baacuteu sau đoacute mới thuật Phật hiện từ quang minh của hoa
Trong phần noacutei về hoa sen baacuteu coacute đến saacuteu yacute
1 Hoa sen mọc khắp đầy cotildei nước
2 Số lượng caacutenh hoa sen Mỗi đoacutea sen coacute trăm ngagraven ức caacutenh
3 Quang sắc vocirc lượng Bản thể của hoa chiacutenh lagrave quang minh necircn kinh cheacutep ldquoKỳ hoa
quang minhrdquo (Quang minh của những hoa ấy) Hoa sen lại coacute vocirc lượng magraveu sắc Kinh
dugraveng saacuteu magraveu khaacutec nhau Xanh trắng huyền vagraveng đỏ tươi tiacutea để tượng trưng cho vocirc
lượng magraveu Hoa sen magraveu xanh phoacuteng quang minh sắc xanh Hoa sen magraveu trắng phoacuteng
quang minh sắc trắng Caacutec hoa sen magraveu huyền vagravenghellip cũng đều phoacuteng quang minh cugraveng
magraveu với magraveu sắc của hoa necircn kinh noacutei ldquoQuang sắc diệc nhiecircnrdquo (Quang vagrave sắc cũng
giống như thế)
197
4 Hoa sen trang nghiecircm bằng diệu bảo Lại coacute vocirc lượng diệu bảo trăm ngagraven ma-ni trang
nghiecircm hoa sen Caacutec baacuteu ấy đều lagrave thứ hiếm quyacute necircn bảo lagrave ldquotracircn kỳrdquo Caacutec thứ diệu bảo
ấy phoacuteng vocirc lượng quang Quang minh coacute đủ caacutec magraveu mỗi magraveu lại phoacuteng quang chiếu
rực tocirc điểm lẫn nhau necircn bảo lagrave ldquoaacutenh sứcrdquo (choacutei rực) tỏa saacuteng hơn cả mặt trời mặt trăng
necircn bảo lagrave ldquominh diệu nhật nguyệtrdquo (saacuteng ngời hơn mặt trời mặt trăng) Quaacuten kinh noacutei
ldquoNhất nhất diệp gian hữu baacutech ức Ma Ni chacircu vương dĩ vi aacutenh sức Nhất nhất Ma Ni
chacircu phoacuteng thiecircn quang minhrdquo (Trong mỗi một caacutenh hoa coacute trăm ức Ma Ni chacircu vương
để tocirc điểm choacutei ngời Mỗi một viecircn Ma Ni chacircu phoacuteng ra trăm ngagraven quang minh)
Figure 50 Ma Ni chacircu vương
5 Kiacutech thước của mỗi hoa sen lagrave từ nửa do-tuần cho đến trăm ngagraven do-tuần
6 Hoa sen phoacuteng ra quang minh mầu nhiệm ldquoNhất nhất hoa trung xuất tam thập lục
baacutech thiecircn ức quangrdquo (Mỗi một hoa sen tỏa ra ba mươi saacuteu trăm ngagraven ức quang) Trăm
ngagraven ức quang chỉ lagrave con số tượng trưng nhằm biểu thị vocirc lượng
Chưa hề thấy coacute ai chuacute giải tại sao lại coacute con số 36 nagravey Coacute thể mỗi cotildei trong bốn cotildei
Tịnh ETHộ đều coacute chiacuten phẩm necircn mới coacute con số ba mươi saacuteu nhằm thể hiện số lượng phẩm
vị trong cotildei ấy Mỗi phẩm coacute trăm ngagraven ức đoacutea sen (dugraveng con số trăm ngagraven ức chỉ để biểu
thị một con số rất lớn) Mỗi đoacutea sen đều tỏa quang minh tiệp magraveu với magraveu hoa sen cho
necircn coacute ba mươi saacuteu trăm ngagraven ức quang minh Mỗi đoacutea sen gồm đủ những đặc tiacutenh của
hết thảy caacutec đoacutea sen khaacutec necircn bảo lagrave ldquoNhất nhất hoa trung xuất tam thập lục baacutech thiecircn
ức quangrdquo (Mỗi một hoa sen phoacuteng ra ba mươi saacuteu trăm ngagraven ức quang minh)
Thật ra noacutei coacute ba mươi saacuteu phẩm cũng lagrave chỉ lagrave noacutei rất đại lược chứ thật ra coacute đến vocirc
lượng phẩm necircn ta coacute thể noacutei lagrave mỗi hoa sen thật ra tỏa ra vocirc lượng quang minh vậy
Chaacutenh kinh
一 一 光 中出 三 十 六 百 千 億 佛身 色 紫 金相 好 殊 特一 一 諸 佛又 放
百 千 光 明普 為 十 方 說 微 妙 法如 是 諸 佛各 各 安 立 無 量 眾 生 於 佛 正
道
Nhất nhất quang trung xuất tam thập lục baacutech thiecircn ức Phật Thacircn sắc tử kim tướng hảo
thugrave đặc Nhất nhất chư Phật hựu phoacuteng baacutech thiecircn quang minh phổ vị thập phương
thuyết vi diệu phaacutep Như thị chư Phật caacutec caacutec an lập vocirc lượng chuacuteng sanh ư Phật chaacutenh
đạo
198
Trong mỗi quang minh xuất hiện ba mươi saacuteu trăm ngagraven ức Phật thacircn sắc tử kim tướng
hảo thugrave đặc Mỗi một vị Phật lại phoacuteng trăm ngagraven quang minh vigrave khắp mười phương
noacutei phaacutep vi diệu Caacutec vị Phật như thế mỗi vị an lập vocirc lượng chuacuteng sanh nơi Phật chaacutenh
đạo
Giải
ETHoạn nagravey trần thuật sự kiện trong quang minh hoacutea hiện chư Phật Trong đoạn kinh nagravey
coacute bốn yacute chiacutenh
1 Một lagrave số lượng đức Phật hiện ra trong mỗi quang minh ldquoNhất nhất quang trung xuất
tam thập lục baacutech thiecircn ức Phậtrdquo (Trong mỗi quang minh xuất hiện ba mươi saacuteu trăm
ngagraven ức Phật)
2 Hai lagrave thacircn tướng chư Phật ldquoThacircn sắc tử kim tướng hảo thugrave đặcrdquo (Thacircn magraveu tử kim
tướng hảo thugrave đặc) ldquoTử kimrdquo (紫 金) chiacutenh lagrave vagraveng rograveng đatilde được chugravei saacuteng boacuteng
ldquoTướng hảordquo của Phật thigrave như Quaacuten kinh noacutei ldquoVocirc Lượng Thọ Phật hữu baacutet vạn tứ thiecircn
tướng Nhất nhất tướng caacutec hữu baacutech vạn tứ thiecircn tugravey higravenh hảordquo (Vocirc Lượng Thọ Phật coacute
taacutem vạn bốn ngagraven tướng Mỗi một tướng đều coacute taacutem vạn bốn ngagraven tugravey higravenh hảo) cho necircn
bảo lagrave ldquothugrave đặcrdquo
3 Ba lagrave Phật hiện ra trong quang minh cũng lại phoacuteng quang ldquoHựu phoacuteng baacutech thiecircn
quang minhrdquo (Lại phoacuteng trăm ngagraven quang minh)
4 Bốn lagrave Phật noacutei diệu phaacutep ldquoPhổ vị thập phương thuyết vi diệu phaacuteprdquo (Vigrave khắp mười
phương noacutei phaacutep vi diệurdquo) Những phaacutep ấy lại coacute lợi iacutech thugrave thắng necircn ldquoan lập vocirc lượng
chuacuteng sanh ư Phật chaacutenh đạordquo (an lập vocirc lượng chuacuteng sanh nơi Phật chaacutenh đạo)
Những điều như vậy thật đatilde hiển thị sacircu xa phaacutep giới sự sự vocirc ngại chẳng thể nghĩ bagraven
Hoa sen trong cotildei Phật sanh từ tacircm Phật hoa sen phoacuteng quang quang minh lại hiện ra
nhiều vị Phật Phật lại phoacuteng quang thuyết phaacutep độ sanh thật lagrave vocirc tận Lại cần phải chuacute
yacute lagrave cảnh giới như vậy chẳng những chỉ thị hiện diệu tướng magrave thật sự cograven coacute vocirc biecircn
diệu dụng Noacutei phaacutep vi diệu an lập chuacuteng sanh trong chaacutenh đạo của Phật ETHấy chiacutenh lagrave
caacutei lợi chacircn thật Vigrave thế đoạn kinh nagravey thật sự đatilde hiển thị triacute huệ chacircn thật Chacircn Thật Tế
vocirc vi Phaacutep Thacircn
Saacutech Hội Sớ noacutei ldquoTacircy Phương Tịnh ETHộ dugraveng hoa sen để lagravem Phật sự necircn coacute tecircn lagrave Liecircn
Hoa Thai Tạng Giới Tiểu Bổn Quaacuten kinh đatilde noacutei kỹ việc ấy Nay kinh nagravey (chỉ bản Ngụy
dịch của Vocirc Lượng Thọ kinh) cũng dugraveng ngay việc ấy để kết lại phần noacutei về y baacuteo trang
nghiecircm Như vậy trong caacutec thứ trang nghiecircm trước đoacute cũng đều coacute những việc bất khả tư
nghịrdquo Yacute kiến nagravey rất xaacutec đaacuteng những điều kinh thuật trong những phẩm trước cũng đều
hiển thị toagraven thể cotildei Cực Lạc lagrave phaacutep giới sự sự vocirc ngại chẳng thể nghĩ bagraven
(httpniemphatnetLuanchugiaihoasenbauhtm)
Những lời trong kinh Vocirc Lượng Thọ ở trecircn coacute vẻ vọng ngữ mang sắc thaacutei huyền biacute
dường như mecirc tiacuten nhưng ngocircn ngữ vagrave con người thời đoacute khoacute diễn tả những điều magrave hiện
199
tại chuacuteng ta coacute thể giải thiacutech được một caacutech đầy lyacute tiacutenh vagrave khoa học hơn Đa số kinh điển
thời đoacute coacute vẻ dagravei dograveng vagrave ngocircn yacute thường hay lập đi lập lại thay vigrave chỉ toacutem gọn trong vagravei
chữ lsquohiển thị triacute huệ chacircn thật chỉ thị hiện diệu tướng noacutei phaacutep vi diệu an lập chuacuteng
sanh trong chaacutenh đạo của Phậtrsquo Cho necircn toagraven bagravei Đagrave La Ni trecircn coacute thể diễn dịch lagrave
ldquoQuy mệnh kiacutenh lễ Đức Thế Tocircn Vocirc Lượng Thọ Triacute Quyết Định Quang Minh
Vương Như Lai Ứng Cuacuteng Chiacutenh Đẳng Chiacutenh Giaacutec
Như vậy OM Tất cả hoạt động Tacircm Yacute đều lagrave Phaacutep Tiacutenh cực thanh tịnh
Thanh Tịnh như tự tiacutenh thắng thượng của Hư Khocircng Hatildey phaacutet khởi Thắng
Nguyện rộng lớn để mau choacuteng đạt được sự thanh tịnh an lạc của Đại Niết Bagravenrdquo
(Mật Tạng Bộ 2_ No937 (Tr85 _ Tr86) Phật Noacutei Kinh Đại Thừa Thaacutenh Vocirc Lượng Thọ
Quyết Định Quang Minh Vương Như Lai Đagrave La Ni)
Kinh Phật viết rằng ldquoNgười ta muốn phacircn tiacutech tigravem cầu một Cực Vi cuối cugraveng trọn khocircng
thể được Caacutei cực vi đoacute khocircng phải lagrave Vật magrave chỉ lagrave aacutenh biến hiện của quang minh thocirci
noacute biến ảo vocirc cugraveng Thế magrave khi những Cực Vi đoacute ra ngoagravei giaacutec quan của chuacuteng ta khi
nagraveo chuacuteng noacute tụ hội giả hợp với nhau noacute biến thagravenh caacutei magrave migravenh thấy đượcrdquo Cho necircn
Quang Minh Vương Như Lai Đagrave La Ni necircn hiểu lagrave được tiền nhacircn sau nagravey nhacircn caacutech hoacutea
như lagrave một trong nhiều vị Phật hộ mạng chuacuteng sinh Như lagrave được caacutec lương y phacircn loại
rồi đặt tecircn cho một thần dược chữa Tacircm bệnh hay đuacuteng ra chiacutenh lagrave minh tacircm vocirc lượng
thọ của chuacuteng sinh Dĩ nhiecircn lối giải thiacutech nagravey cũng lagrave vọng ngocircn vigrave noacute vẫn ở trong tứ
cuacute Tốt nhất lagrave im lặng vigrave noacute khocircng thể luận bagraven
Đa số nhiều người khocircng chấp nhận im lặng vigrave đối với họ im lặng đồng lotildea với ngu hegraven
thua keacutem cho necircn tocirci xin cố giải thiacutech vagrave thiacute dụ ngắn gọn lagrave Đức Phật đatilde thuyết phaacutep trecircn
TV magraveu (color) vagrave online cho tất cả chuacuteng sinh trong cỏi Ta Bagrave vagrave toagraven thể cotildei Cực Lạc
từ vocirc lượng kiếp Phật phoacuteng trăm ngagraven quang minh khắp mười phương để noacutei phaacutep vi
diệu magrave ngagravey nay gọi lagrave vocirc tuyến truyền higravenh vagrave truyền thanh hay internet emails smart
phones Quang minh của Phật A Di Đagrave lsquotối tocircnrsquo đệ nhất Made in USA trong khi đoacute
quang minh của chư Phật khaacutec Made in China vagrave bị copy lậu bởi VN cho necircn coacute nhiều
độc tố lsquosaacuteng tệ le loacuteirsquo chẳng saacutenh kịp lsquotối tocircn đệ nhấtrsquo Made in USA lsquoTối tocircn đệ nhấtrsquo
Made in China coacute nghĩa lagrave lsquothượng tocircn trecircn nhất độc tocircnrsquo hay lsquođệ nhất tối thui rsquo
Tiếng Việt ngagravey nay lsquochạy đầy đườngrsquo trecircn cugraveng thế giới cho necircn coacute những từ ngữ mới
rất ngộ nghĩnh lạ tai Nhất lagrave những danh từ lẫn văn phạm xuất cảng từ trong nước coacute
một số tạm nghe được nhưng đa số danh từ khaacutec thigrave khoacute magrave chấp nhận so với tiecircu chuẩn
của văn hoacutea vagrave văn chương thuở xưa magrave Nhật Tiến gọi lagrave Một Thời Vagraveng Son Chữ Nghĩa
thời của Hagrave Nội những năm 1950-1954 vagrave VNCH 1950-1975 Tuy nhiecircn đa số bị nghe
riết cũng quen tai tracircu bị nhồi sọ hồi nagraveo khocircng hay biết
Toacutem lại trong phoacuteng xạ của những Tia Vũ Trụ coacute những quang tử đủ loại như được mocirc
tả ở trecircn từ kinh Phật magrave khoa học hiện đại chưa biết nguồn gốc của noacute để nghiecircn cứu vagrave
phacircn tiacutech được Muốn biết bức xạ quang minh vagrave kỷ thuật văn minh của khoa học hiện
đại thigrave xem tiếp dưới đacircy hay tigravem hiểu thecircm chi tiếc về những đề tagravei nagravey trong thư viện
học đường vagrave internet
200
Trong Đạo Phật Siecircu Khoa Học Minh Giaacutec Nguyễn Học Tagravei viết Kinh Phật chỉ dạy coacute
hai chữ Quang Minh trong vũ trụ nhưng qua những sự nghiecircn cứu của khoa học quang
minh được chia thagravenh nhiều loại vagrave được xếp thagravenh nhiều hạng chẳng hạng Bức xạ quang
minh (Radiation) Bức Xạ quang tuyến hay Bức Xạ aacutenh saacuteng
Theo định nghĩa Bức Xạ (Radiation) lagrave việc phaacutet vagrave truyền soacuteng hay phacircn tử Việc
truyền soacuteng hay phacircn tử như aacutenh saacuteng acircm thanh nhiệt hoặc những phacircn tử lagrave do Phoacuteng
Xạ Tuyến (Radioactivity) phaacutet ra Phoacuteng Xạ Tuyến được định nghĩa lagrave việc phaacutet quang
tuyến trực tiếp từ Lotildei Nguyecircn Tử hay lagrave do hậu quả của một phản ứng Nguyecircn Tử
(Nuclear reation) Noacutei rộng ra Phoacuteng Xạ Tuyến lagrave việc phaacutet ra những phacircn tử Alpha
Dương Điện Tử (Proton) Acircm Điện Tử (Electron vagrave Tia Gamma (Gamma Ray)
Quang minh thiecircn nhiecircn trong vũ trụ coacute Tia vũ trụ (Cosmic ray) Tia Gamma Tia Laser
(Natural Laser) Tia cực tiacutem (UltravioletUV) Hồng ngoại tuyến (Infrared) Ngoagravei ra vũ
trụ cograven coacute ETHiện Từ (Electromagnetism) khiacute Heacutelium vagrave Gioacute Mặt trời (Solar wind) hellip
Quang minh nhacircn tạo tia Laser Radar Quang tuyến X Vi soacuteng (Microwave) Siecircu acircm
(Ultra sound) vagrave Phoacuteng Xạ Tuyến
Những khaacutem phaacute mới của Khoa Thiecircn Văn Vật Lyacute cho biết rằng coacute một số tinh tuacute đatilde tạo
necircn những Phoacuteng Xạ ETHiện Từ dưới dạng những Soacuteng Vocirc Tuyến Soacuteng Nhẹ vagrave Quang
Tuyến X Trong những vugraveng Liecircn Tinh Tuacute vagrave trong những khoảng caacutech giữa những
Thiecircn Hagrave đầy rẫy những Bức Xạ ETHiện Từ với những tần số khaacutec nhau
Ngoagravei ra Phoacuteng Xạ Vũ Trụ (Cosmic Radiation) cograven coacute những Quang Tử (Photon) vagrave một
số lượng khổng lồ những hạt tử đủ loại magrave nguồn gốc của chuacuteng chưa được biết Phần
lớn những hạt tử nagravey lagrave Dương Điện Tử trong đoacute coacute một số coacute năng lượng cao tột bực
cograven cao hơn năng lượng ở trong những Maacutey Hạt Gia Tốc (Particle Accelerator) mạnh
nhất
Nhagrave vật lyacute gia nổi tiếng Fritjof Capra trong cuốn ldquoThe Tao of Physicsrdquo (ETHạo của Khoa
Vật Lyacute) của ocircng trang 219 đatilde viết ldquoTrong ngoại tầng khocircng gian một số lớn Lượng Tử
xuất hiện ở tacircm điểm của những Tinh Tuacute trong những cuộc phản ứng liecircn miecircn cũng
giống như những cuộc phản ứng được thiacute nghiệm trong caacutec Maacutey Hạt Gia Tốc Trong một
số Tinh Tuacute những cuộc phản ứng bắn (collision) vagraveo nhau đoacute tạo necircn những Phaacutet Xạ
ETHiện Từ rất mạnh dưới dạng những Soacuteng Vocirc Tuyến hay Quang Tuyến X giuacutep caacutec Vật
Lyacute Gia suy nghiệm kết luận thecircm về vũ trụ
Vigrave vậy ở những khoảng khocircng gian liecircn tinh tuacute vagrave những khoảng khocircng gian ở giữa
những thiecircn hagrave đầy rẫy những phaacutet xạ điện từ với mọi tần số với những quang tử coacute năng
lượng cao Trong việc phoacuteng xạ của Tia Vũ Trụ khocircng những coacute quang tử magrave cograven coacute
những lượng tử lớn đủ loại magrave nguồn gốc của noacute khoa học chưa phacircn tiacutech được Tocirci
nghĩ coacute thể đoacute lagrave Tam Muội Chacircn Hỏa đatilde được mocirc tả trong kinh Phật
Tiến sĩ Peter D Santina taacutec giả cuốn Fundamentals of Buddism đatilde noacutei trong trang 30 vagrave
32 rằng lời kinh xưa đatilde đề cập đến sự liecircn hệ giữa Vật Chất vagrave Năng Lượng vagrave khocircng coacute
201
sự phacircn chia cơ bản nagraveo giữa Tacircm vagrave Vật (Nền tảng ETHạo Phật bản dịch của ETHại ETHức
Thiacutech Tacircm Quang) ldquoSimilary the relative of matter and energy is mentioned There is no
radical division between mind and matterrdquo Peter D Santina PhD
Gần đacircy Albert Einstein đatilde khẳng định rằng Vật Chất (Matter) vagrave bigravenh phương của tốc
độ aacutenh saacuteng tạo ra Năng Lượng (energy) với cocircng thức nổi tiếng E = mc2 Ngagravey nay đa
số chuacuteng ta đều biết con người lagrave một vật thể (sắc) của vạn vật được cấu tạo thagravenh từ
năng lượng (energy hỏa quang tam muội) Đại khaacutei ai cũng biết trong người coacute nhiệt
lượng vagrave nhiệt lượng được gọi lagrave thacircn nhiệt Nhiệt lượng lagrave do sự hocirc hấp khiacute vũ trụ vagrave
thức ăn coacute calories tạo necircn Năng lượng được hai cơ quan vi tế vagrave tinh xảo nhất trong caacutec
tế bagraveo của con người tạo ra Cơ quan thứ nhất lagrave Mitochondrion (tạm dịch lagrave Vi Năng
Tử) tức lagrave những nhagrave maacutey vi ti phaacutet sinh Năng Lượng vagrave Phacircn Tử Protein F1-ATPase
hay lagrave caacutenh quạt maacutey thiecircn nhiecircn vagrave vi ti nhất
(The most prominent roles of mitochondria are to produce the energy currency of the cell
ATP (ie phosphorylation of ADP) through respiration and to regulate cellular
metabolism The central set of reactions involved in ATP production are collectively
known as the citric acid cycle or the Krebs cycle Staying with the power plant analogy
power plants provide energy to a large community with each part of the community
requiring varying degrees of power in the same way mitochondria provide energy to
various organs of the body (httpmitochondrialdiseasesorgmitochondrial-disease)
Toacutem lại Tạng Quang Minh lagrave con đường đi của aacutenh saacuteng cugraveng với năng lượng (chacircn hỏa
tam muội energy) vagrave sắc tướng (mass) lagrave phương tiện thần thocircng để du hagravenh trong vũ trụ
đi tới những cotildei cao hơn (higher dimensions) magrave khoa học vật chất hữu cơ khoacute magrave coacute
thể thực hiện được trong một tương lai gần tới Theo tocirci hiễu Tacircm Thức dugraveng phương
tiện nagravey để một niệm lagrave tới tận cugraveng biecircn giới của vũ trụ vượt khocircng gian lẫn thời gian
Tuy nhiecircn những điều nagravey khocircng dễ dagraveng kiến thức tư nghị nếu khocircng coacute căn bản triacute tuệ
bổ xung
29 Đốt thacircn thể cuacuteng dường chư Phật
Sau khi Phật thagravenh đạo 5 năm di mẫu (digrave) của Phật lagrave Mahagrave Prajagravepatigrave Gautamigrave cugraveng với
500 phụ nữ dograveng họ Sakya (Thiacutech Ca) đến nơi Đức Phật đang ngụ tại Vaisagraveli vagrave xin Phật
cho pheacutep nữ giới xuất gia từ bỏ gia đigravenh sống cuộc sống tu sĩ khocircng gia đigravenh trong phaacutep
vagrave luật do đức Phật giảng thuyết Caacutec vị ấy cầu thỉnh 3 lần vagrave đức Phật cũng 3 lần từ chối
Di mẫu ngagravei vagrave 500 phụ nữ kia cugraveng nhau cắt toacutec mặc y vagraveng đi đến chỗ Phật lần nữa để
xin Ananda vị thị giả thacircn cận của Phật ngỏ lời xin giugravem cho họ nhưng 3 lần xin 3 lần
bị từ chối Sau đoacute Phật chấp nhận họ với điều kiện lagrave nếu phụ nữ thọ trigrave được 8 nguyecircn
tắc khocircng bao giờ coacute ngoại lệ sau đacircy thigrave coacute thể thay thế cho lễ truyền giới vagrave như thế họ
mới coacute thể chứng đạt thaacutenh quả trong nếp sống xuất gia phạm hạnh Di mẫu vagrave 500 phụ
nữ vui vẻ chấp nhận đề nghị đoacute vagrave với tacircm hoan hỷ như vậy họ đều được đắc giới Tuy
nhiecircn với thacircn phận mới như thế họ khocircng thể chứng thaacutenh quả ngay lập tức được Sau
đoacute khi họ được Tocircn giả Nandaka giaacuteo thị vagravei lần họ mới thấy tiến bộ lần trong tiến trigravenh
giải thoaacutet vagrave chứng thaacutenh vigrave ngay cả vị tỳ kheo ni nổi tiếng nhất cũng chỉ chứng được Tu
Đagrave Hoagraven trong giai đoạn nagravey
202
Coacute điều magrave tocirci khocircng hiểu lagrave đi tu vui sướng gigrave magrave đaacutem phụ nữ nagravey rũ nhau năn nĩ được
xuất gia tập thể Vocirc lyacute hơn lagrave họ tu tiến bộ cở nagraveo cũng chứng tới Tu Đagrave Hoagraven lagrave cao
nhất khocircng thể thagravenh Phật được Noacutei theo quan niệm bacircy giờ thigrave tất cả caacutec tocircn giaacuteo đều
kỳ thị đagraven bagrave Đạo Ki Tocirc vagrave những đạo khaacutec đatilde giải thiacutech rất rotilde ragraveng tại sao vagrave bắt buột
người nữ phải vacircng lời người nam Đạo Phật khocircng giải thiacutech rotilde ragraveng về vấn đề nagravey
chuacuteng ta chỉ biết qua kinh điển lagrave phaacutei nữ chỉ coacute thể đạt tới Tu Đagrave Hoagraven cho dugrave coacute tu tiến
bộ cở nagraveo cũng khoacute đạt được vị quả cao hơn Theo tocirci chữ lsquokỳ thị nam nữrsquo khocircng phải
lagrave yacute tốt nhưng lsquophacircn biệt nam nữrsquo coacute vẻ tương đối dễ nghe hơn dugrave cả hai cugraveng coacute một
nghĩa lagrave lsquophacircn biệt đối xửrsquo Ai cũng biết rằng nam nữ sinh ra khaacutec biệt hay tất cả chuacuteng
ta sinh ra lsquođộc nhất đặc thugraversquo (unique) Tất cả chuacuteng sinh đều sinh ra lagrave duy ngatilde độc tocircn
Mỗi caacute nhacircn của mỗi con người mỗi chuacuteng sinh kể cả con vật lẫn cacircy cỏ ngay cả tất cả
vạn vật trong vũ trụ đều khocircng một thứ gigrave tuyệt đối đồng nhất thể cả cho dugrave coacute clone hay
copy cũng vẫn khocircng giống bản chiacutenh gốc Vigrave vậy magrave mới coacute danh sắc coacute căn cước
(ID) vagrave coacute Ngatilde Trở lại cocircng aacuten trecircn tất cả caacutec giaacuteo chủ của tocircn giaacuteo đều lagrave nam giới
cho necircn dễ dagraveng giải thiacutech lagrave chỉ coacute nam giới mới đạt được trigravenh độ tột cugraveng của tacircm linh
vagrave triacute tuệ Cho đến một ngagravey nagraveo đoacute chuacuteng ta coacute một Đức Thế Tocircn nữ giảng đạo giaacutec
ngộ thigrave nhacircn sinh mới hiểu nỗi caacutei bất khả tư nghigrave nầy Hay đacircy lagrave trograve chơi thuần lyacute triacute
saacuteng tạo bởi đagraven ocircng vigrave bản tiacutenh của người nam dương lagrave lyacute tiacutenh Trong khi đoacute người
nữ sinh ra với bản chất cảm tiacutenh acircm Acircm khocircng thể thagravenh Dương hay ngược lại Acircm lagrave
Acircm Dương lagrave Dương Đoacute lagrave thực tại lagrave luật của vũ trụ
Trong Đạo Phật Siecircu Khoa Học Phần 1 Quang Minh Minh Giaacutec Nguyễn Học Tagravei cheacutep
ldquoTrong băng giảng về ldquoChếtrdquo Sư cocirc Như Thủy kể rằng sau khi Phật nhập diệt bagrave Kiều
ETHagravem di mẫu (digrave của Phật) vagrave bagrave Da Du ETHagrave LA cugraveng 500 ni tăng đatilde dugraveng một thứ lửa gọi
lagrave Hỏa Quang Tam Muội để tự thiecircu Sư cocirc noacutei thecircm rằng trong thế gian nagravey coacute một số
người tự phaacutet ra lửa để đốt chaacutey thacircn thể của họ Viacute dụ một baacutec sĩ đang ngồi lagravem việc
bỗng trong người ocircng phaacutet ra một thứ lửa đốt chaacutey cơ thể của ocircng ra tro trong khi bagraven
lagravem việc giagravey deacutep vagrave quần aacuteo vẫn y nguyecircnrdquo
Caacutei ocircng baacutec sĩ nagravey vocirc cớ vocirc tigravenh đốt chaacutey nhục thacircn migravenh cũng khocircng noacutei lagravem gigrave Nhưng
caacutei chuyện ngụ ngocircn bagrave Da Du ETHagrave LA đatilde cugraveng 500 ni tăng lsquotự thiecircu tập thểrsquo thigrave noacute coacute vẻ
thần thoại Ấn Độ quaacute Đọc như vậy nhưng chuacuteng ta khocircng necircn điecircn dại lsquotẩm xăng chacircm
lửarsquo thử noacute tại gia (donrsquot try it at home) magrave noacute chaacutey lang qua nhagrave hagraveng xoacutem tạo thecircm tội
nghiệt Hay lagrave 501 ni tăng cugraveng hoacutea thacircn (biến mất) theo Phật về Tacircy Phương Cực Lạc
bằng caacutech dugraveng chacircn hỏa tam muội để đốt chaacutey cơ thể của họ ra tro bụi trong khi những
bồ đoan giagravey deacutep vagrave quần aacuteo của họ vẫn bỏ lại y nguyecircn Điều nagravey khaacutec với tự tử tập
thể hay tẩm xăng tự thiecircu chết theo giaacuteo chủ như những kẽ cuồng tiacuten trecircn đời Nếu
chuacuteng ta xem phim Star Trek khi thấy những nhacircn vật trong đoacute biến mất vagrave hiện ra thigrave
chuacuteng ta sẽ hiểu được caacutei lyacute thuyết của energy trong teletransportation tương tự như
lsquocut+pastersquo hay lsquocopy+pastersquo chuacuteng ta đưa vật thể tới một chiều khocircng gian khaacutec
(Teleportation or Teletransportation is the theoretical transfer of matter or energy from
one point to another without traversing the physical space between them It is a common
subject of science fiction literature film and television)
Caacutec khoa học gia Nhật Bản loan baacuteo khi nghiecircn cứu chiều sacircu của tế bagraveo họ đatilde khaacutem
phaacute ra những caacutenh quạt maacutey thiecircn nhiecircn ti vi nhất quay với một tốc độ rất mạnh trong
203
mỗi tế bagraveo Quan saacutet trực tiếp sự chuyển động họ đatilde nhận thấy một phacircn tử Protein F1-
ATPase hoạt động như một caacutenh quạt maacutey với đường kiacutenh của noacute chỉ bằng một
Namometer đang quay trong một caacutei khocircng gian coacute đường kiacutenh 10 Nanometer Tocirci xin
giải thiacutech đơn giản dễ hiểu hơn khỏi phải nghiecircn cứu thiacute nghiệm mất cocircng Tế bagraveo trong
cơ thể ta cần thở điều đoacute ai cũng từng trải với kinh nghiệm đầy migravenh magrave thở coacute nghĩa lagrave
hiacutet Oxygen vagraveo thở thaacuten khiacute ra như caacutei maacutey quạt điều hogravea khocircng khiacute Để đagravem luận cho
vui coacute thể lửa Tam Muội lagrave từ những vi năng tử phaacutet ra vagrave được những phacircn tử Protein
F1-ATPase hay những caacutenh quạt thiecircn nhiecircn vi ti trong mổi tế bagraveo đưa tới Trường hợp
những vị đạo sĩ hay những đấng Bồ Taacutet coacute hagraveo quang lửa nội thacircn lagrave do tu luyện đắc đạo
magrave thagravenh tựu quang minh tam muội Trường hợp vị baacutec sĩ lsquotự thiecircu bằng lửarsquo trong người
phaacutet ra vagrave những người trong cơ thể coacute lửa lagrave do bẩm sinh magrave coacute từ kiếp trước Những
người nagravey dugraveng lsquolửa tam muộirsquo biến thacircn như Star Trek chứ khocircng phải đốt chaacutey thagravenh
than bởi lửa thế gian Ocircng baacutec sĩ caacutec bật tu luyện coacute thần thocircng biết họ lagravem gigrave chứ
khocircng phải tự thiecircu Họ dugraveng thần thocircng cuacuteng dường tam bảo coacute nghĩa lagrave về với Phật
chứ khocircng phải tự thiecircu đốt chết để cuacuteng dường tam bảo như chuacuteng ta vocirc minh hiểu như
vậy khi đọc như vậy trong kinh Cho necircn trường hợp của bagrave Kiều ETHagravem di mẫu vagrave 500 ni
tăng đatilde lsquotự thiecircu bằng hỏa quang tam muộirsquo cũng như trường hợp của Matilde Minh Bồ Taacutet
đatilde dugraveng Long phacircn taacuten tam muội tự biến thagravenh một vầng mặt trời saacuteng choacutei trước khi tịch
diệt lagrave họ đang đằng vacircn giaacute vủ từ giả cỏi Ta Bagrave tịch diệt chứ khocircng ocirc hocirc ai tai chết vigrave
phỏng lữa Cho necircn đọc vậy nghe vậy thấy vậy magrave khocircng phải như thị tri kiến hiểu như
vậy magrave phải biết dugraveng một chuacutet triacute tuệ một chuacutet tưởng tượng lẫn luận lyacute (logic) khoa học
hiện tại để giải mật ngocircn ngữ yacute xưa của tiền nhacircn
Theo bản thống kecirc thigrave mỗi caacute nhacircn lagrave những nguyecircn tử với số lượng tương đương lagrave 1028
trong khi đoacute cơ thể con người ta coacute cở 100 tỉ tỉ tế bagraveo (100000000000000 hay 1014)
mỗi tế bagraveo coacute khoảng 100000 vi năng tử tức lagrave cơ thể chuacuteng ta coacute tất cả 100000 x
100000000000000 = 1019 hay 10 triệu tỉ tỉ vi năng tử Nếu biết số nhiệt lượng của mỗi
vi năng tử đem nhacircn với 10 triệu tỉ tỉ vi năng tử chuacuteng ta sẽ biết tổng số nhiệt lượng bất
khả tư nghị trong mỗi người Tuy nhiecircn nhiệt lượng trung bigravenh hay thacircn nhiệt (body
temperature) của chuacuteng ta lagrave 976o F Muốn đốt một cơ thể một con người ra tro phải mất
1200o F Magrave muốn lsquophacircn taacuten tam muộirsquo thigrave phải cần một nhiệt lượng tương tương với
nhiệt độ của mặt trời noacuteng hơn cả nuacutei lửa mới về chầu chư Tổ chầu chư Phật vagrave caacutec Bồ
Taacutet được cograven dugraveng nội lực keacutem hơn thigrave chỉ coacute nước đi chầu Diecircm Vương
Hỏa quang tam muội Phạn ngữ lagrave tejoprabhagravesamagravedhi cũng gọi Hỏa quang định tức một
loại thiền định khiến cho thacircn thể bốc lửa Trong Bản Hạnh Tập Kinh tờ 40 Bấy giờ
Đức Như Lai cũng vagraveo hỏa quang tam muội như thế thacircn migravenh bốc ra ngọn lửa lớn
(Như Lai dĩ thời diệc nhập như thị hỏa quang tam muội thacircn xuất đại hỏa) Tức phẩm
Dược Vương Bồ Taacutet bản sự của kinh Phaacutep Hoa cheacutep sự tiacutech Bồ Taacutet Dược Vương tự đốt
migravenh để phụng sự Đức Phật Nhật Nguyệt Tịnh Minh Đức (Diệu phaacutep liecircn hoa kinh tờ
53a) Như vậy Đức Như Lai Bồ Taacutet Dược Vương bagrave Kiều ETHagravem di mẫu cugraveng 500 ni
tăng vagrave vị baacutec sĩ noacutei trecircn đatilde phải dugraveng thacircn nhiệt hay lửa Tam Muội với độ noacuteng cao hơn
1200o F nhiều Vậy thigrave lagravem sao coacute thể đưa từ một nhiệt độ của cơ thể 978 o F tới một độ
noacuteng của mặt trời (The core of the Sun has a temperature of about 156 million Kelvin
about more than 27 million degrees Fahrenheit)
204
Theo Robert Lamb thigrave tia chớp từ buacutea thiecircn locirci 5 lần noacuteng hơn mặt trời một tia seacutet chứa
đựng một năng lực kinh khủng 30000o kelvins = 53540 degrees Fahrenheit coacute thể đưa
chuacuteng ta du hagravenh trong vũ trụ tiecircu diecircu cực lạc chầu Tổ chầu Phật trong saacutetna Như đatilde
noacutei trecircn những cocircng aacuten nagravey chỉ đagravem luận cho vui chứ noacutei ra bacircy giờ nghe coacute vẻ huyền biacute
phản khoa học mecirc tiacuten dị đoan nhưng biết đacircu trong một tương lai rất gần khoa học coacute
thể teleportation như khoa học giả tưởng thigrave những điều chuacuteng ta hồ nghi đacircy sẽ trở thagravenh
quaacute hiển nhiecircn như lecircn cung trăng hay lecircn hỏa tinh ngagravey nagraveo Chẳng hạn bacircy giờ chuacuteng
ta mới biết vagrave hiểu được yacute của Kinh Hoa Nghiecircm khi diễn tả về những hoa tạng xum la
vạn tượng với nhiều magraveu sắc như con mắt như higravenh trục như xoaacutey ốc trong vủ trụ vũ
trụ trong lỗ chacircn locircng hay Phật đatilde nhigraven thấy những vi trugraveng trong nước magrave ngagravey nay
khoa học đatilde chứng minh trigravenh bagravey trong thuyết lượng tử vagrave NASA đang dugraveng viễn vọng
kiacutenh vũ trụ cho chuacuteng ta thấy được vũ trụ bằng mắt trần luacutec đoacute mới ngạc nhiecircn thaacuten phục
triacute tuệ siecircu khoa học vượt thời gian của Đức Phật Cho necircn tốt nhất vigrave vậy magrave im lặng
necircn bất khả cải cọ trong những vấn đề nầy chỉ necircn cười mĩm chi để nghe những người
mugrave sờ voi cải nhau lsquocho từ cho birsquo
Is Lightning Hotter than the Sun May 13 2010 0155 PM by Robert Lamb Whats five
times hotter than the sun and capable of sending a DeLorean back to the future Yep the
answer is a bolt of lightning which can reach temperatures of roughly 30000 kelvins
(53540 degrees Fahrenheit) The sun on the other hand is eclipsed in this case mdash its
surface temperature is just 6000 kelvins (10340 degrees Fahrenheit) Its one amazing
piece of science trivia but what exactly does it all mean
First its important to realize that the suns surface is actually its coolest layer Dive down
to its core and youd encounter plasma temperatures of about 15 million kelvins (about
27 million degrees Fahrenheit) Things also heat up just above the suns surface as its
atmosphere exceeds temperatures of 500000 kelvins (about 900000 degrees Fahrenheit)
Power is the rate at which energy is used or transferred explains University of
Washington physics professor Robert H Holzworth So power is energy per second and
the energy per second in lighting can be very high but it only lasts a really really short
time like tens of microseconds So the total energy isnt like the total energy from the sun
obviously but the rate the energy dissipates can be very large Its one of the most
powerful natural phenomena on Earth
Necircn biết vagraveng noacuteng chảy ở 1945o F vagrave khi luyện kim coacute một loại sắt noacuteng chảy ở 1490o
F như vậy lửa Tam muội khocircng những lagravem vật noacuteng chảy thay higravenh đổi dạng magrave cograven
lagravem vật chất biến thagravenh lượng tử để du hagravenh tận cugraveng vũ trụ tới caacutec cỏi khaacutec Trong
những trang kinh xưa đatilde noacutei coacute sự liecircn hệ giữa Vật chất vận tốc của Tạng Quang Minh
vagrave Năng lượng lẫn khocircng coacute sự phacircn chia cơ bản nagraveo giữa Tacircm vagrave Vật ETHiều nagravey coacute
nghĩa lagrave Vật chất lagrave Năng lượng magrave Einstein ngagravey nay đatilde triển khai với cocircng thức E =
mc2 Einstein cũng đatilde thuacute nhận Những gigrave tocirci khaacutem phaacute kinh Phật đatilde từng noacutei đến rồi
Một số nhagrave khoa học cũng đatilde nghiecircn cứu phương thức vocirc tuyến vận tải (Teacuteleacutetransport)
bằng caacutech biến đổi một vật thể thagravenh lượng tử rồi truyền chuacuteng qua khocircng gian tại nơi
đến người ta biến lượng tử trở lại thagravenh vật thể như ban đầu Khoa học đatilde thực hiện
205
thagravenh cocircng với photons (hạt aacutenh saacuteng) vagrave electron (điện tử) magrave ngagravey nay đatilde aacutep dụng phổ
biến với caacutec bit thocircng tin điện tử qua caacutec mạng viễn thocircng vagrave internet Nhưng với sinh vật
thể thigrave chưa tigravem ra phương caacutech bởi phải cần tới một năng lượng vocirc hạn để biến hoagraven
toagraven một nguyecircn tử vật chất thagravenh lượng tử khoa học hiện nay chưa coacute thể lagravem được
nhưng với quantum technology thigrave những mơ ước nầy sẽ trở thagravenh sự thật trong một
tương lai rất gần đacircy Phật Giaacuteo đatilde biết dugraveng caacutei năng lực vocirc lượng tam muội chacircn hỏa
của Tacircm Linh đoacute từ lacircu
Tocirci khocircng hoagraven toagraven phủ nhận những lyacute thuyết nagravey thực tế đacircy lagrave những mơ ước của con
người Hy vọng khoa học sẽ thực hiện được trong tương lại rất gần Những điều thần
thocircng mơ ước trecircn đatilde được chấp nhận trecircn lyacute thuyết datilde tưởng (fiction) vigrave khoa học chưa
coacute thể thực hiện được Tuy lagrave datilde tưởng bacircy giờ nhưng khocircng phải lagrave khocircng bao giờ xatildey
ra (impossible) Trong vograveng 40 năm nay chuacuteng ta đatilde chứng kiến rất nhiều chuyện đatilde
thấy khoa học khaacutem phaacute rất nhiều thứ khocircng tưởng để phục vụ nhacircn loại cho necircn tocirci cũng
mơ ước một ngagravey nagraveo đoacute coacute những chuyện nghe hoang đường thần thoại sẽ thagravenh sự thật
như chuyện Đường Minh Hoagraveng du nguyệt điện vậy Nhưng bacircy giờ thigrave necircn cocircng tacircm để
phacircn biệt ngụy kinh hay chacircn kinh như Phật dạy
Trecircn tinh thần khoa học đầy triacute tuệ của Phật Giaacuteo đến để magrave thấy thấy để magrave biết biết
để magrave tin tin để magrave tự ứng dụng vagrave trong Kinh Đại Baacutet Niết Bagraven Đức Phật coacute dạy 4 điều
tham chiếu lớn lagrave
1 Khocircng vội tin dugrave người đoacute noacutei rằng đatilde nghe lời Phật giảng dạy
2 Khocircng vội tin dugrave người đoacute lagrave một vị Đại Trưởng Latildeo
3 Khocircng vội tin dugrave người đoacute coacute nhiều đồ chuacuteng
4 Khocircng vội tin dugrave người đoacute giảng dạy hay
Trong Đạo Phật vagrave Khoa Học Tuệ Chiếu viết ldquoChỉ tin khi đem những điều được nghe về
so saacutenh vagrave đối chiếu lại với những lời Phật dạy Nếu đuacuteng thigrave mới tin Đacircy noacutei lecircn tinh
thần khoa học của Đạo Phật Đến khi Phật nhập diệt Vua A Xagrave Thế coacute hỏi lagrave khi Phật
nhập diệt rồi thigrave tin vagraveo ai Ngagravei A Nan trả lời lagrave đatilde coacute Phaacutep Chiacutenh vigrave thế sau nagravey coacute từ
Phaacutep Thacircn Phaacutep đacircy chiacutenh lagrave lời Phật dạy Nếu chuacuteng ta đi đuacuteng theo con đường của
Phật thigrave chiacutenh lagrave con đường giaacutec ngộ vagrave giải thoaacutetrdquo
(httpwwwtanhkhongorga336dao-phat-va-khoa-hoc)
Trong Lăng Kiacutenh ETHại Thừa cụ Nghiecircm Xuacircn Hồng kể rằng Ngagravei Matilde Minh Bồ Taacutet luacutec
thị hiện tịch diệt Ngagravei nhập Long Phacircn Taacuten Tam Muội thacircn bay lecircn hư khocircng bay luocircn
vagrave choacutei saacuteng như mặt trời trong một hồi lacircu rồi lagrave lagrave đaacutep xuống mặt đất ngồi kiết giagrave magrave
thị tịch Cụ Nghiecircm Xuacircn Hồng coacute sinh vagraveo thời đoacute hay coacute điacutech thacircn chứng kiến lagrave Ngagravei
Matilde Minh Bồ Taacutet biểu diễn thần thocircng bay lecircn bay xuống bay đi bay lại bay về rồi ngũm
củ tẻo Ngagravei Matilde Minh muốn dạy chuacuteng ta bay chơi trước khi thăng thiecircn
Ngagravei Matilde-Minh (Asvaghosa) Niecircn đại xuất thế của Matilde Minh Bồ Taacutet coacute nhiều thuyết khaacutec
nhau Lại căn cứ nơi luận Thiacutech Ma Ha Diễn thigrave coacute đến saacuteu ngagravei Matilde Minh Nhưng theo
sự nhận xeacutet của phần đocircng caacutec nhagrave học Phật thigrave trước sau chỉ coacute một Matilde Minh Bồ Taacutet
206
Vagrave riecircng về thời đại trứ taacutec bộ Đại Thừa Khởi Tiacuten đưa ra thuyết ngagravei xuất thế khoảng
sau Phật diệt độ 600 năm lagrave coacute phần chiacutenh xaacutec hơn hết
Ngagravei Matilde Minh dograveng dotildei Bagrave La Mocircn người thagravenh Sa Kỳ Đa (Sakera) thuộc xứ Trung Ấn
Ngagravei lagrave bậc học vấn uyecircn baacutec biện tagravei vocirc ngại văn chương thi phuacute hơn người thocircng
suốt Phệ ETHagrave cugraveng những mocircn học phụ thuộc ragravenh về caacutec giaacuteo quỹ chacircn ngocircn Ngagravei coacute
những biệt danh lagrave Nan Phục Nan Phục Hắc Dotildeng Mẫu Nhi Phụ Nhi Phaacutep Thiện Hiện
Thể Huệ Ban sơ ngagravei học theo ngoại đạo biện luận thắng tất cả caacutec học giả Phật Giaacuteo
tại nước Ma Kiệt Đagrave Nhưng sau gặp Đại Đức Hiếp Tocircn Giả vagrave Phuacute Na Sa (Pugravernayasas)
ngagravei bị chiết phục suy kiacutenh hai vị ấy lagravem bậc thầy Khi đatilde nương về chaacutenh phaacutep ngagravei du
hagravenh caacutec miền Trung Bắc Ấn đem tagravei hugraveng biện chiết phục ngoại đạo tuyecircn dương Phật
Giaacuteo thanh danh vang dội khắp nơi Tương truyền ngagravei coacute tagravei vừa đagraven vừa ca lagravem cho
loagravei ngựa cảm động chảy nước mắt kecircu lecircn tiếng bi thương Vagrave luacutec vua Ca Nị Sắc Ca
tiến đaacutenh thagravenh Hoa Thị đogravei một trong hai điều kiện dacircng ngagravei Matilde Minh hoặc nộp vagraveng
chiacuten ức Chủ thagravenh khocircng coacute đủ vagraveng đagravenh phải đem ngagravei Matilde Minh ra thay thế Khi vua
được ngagravei Matilde Minh liền rước về Bắc Ấn để hoằng dương Đại Thừa Phật Giaacuteo Coacute thuyết
noacutei trong thời kỳ kiết tập Kinh Điển lần thứ tư ngagravei Matilde Minh đatilde tham gia với phận sự
nhuận sắc văn chương
Về phần trứ thuật tương truyền ngagravei coacute soạn hơn 100 bộ Kinh Luận nhưng hiện nay chỉ
cograven mười taacutec phẩm như sau Phật Sở Hagravenh Taacuten Đại Trang Nghiecircm Luận Kinh Thập Bất
Thiện Nghiệp Đạo Kinh Lục Thuacute Luacircn Hồi Kinh Sự Sư Phaacutep Ngũ Thập Tụng Ni Kiền
Tử Vấn Vocirc Ngatilde Nghĩa Kinh Đại Tocircn Địa Huyền Văn Bản Luận Đại Thừa Khởi Tiacuten
Luận Baacutech Ngũ Thập Taacuten Phật Tụng vagrave Bản Sanh Mạng Luận Trong bagravei tựa quy kiacutenh
của Đại Trang Nghiecircm Luận Kinh ngagravei đatilde viết
Phuacute Na Hiếp Tỷ Khưu
Caacutec học giả Di Chức
Chuacuteng Taacutet Bagrave Thất Bagrave
Bậc Ngưu Vương chaacutenh đạo
Những luận sư như thế
Nay tocirci đều kiacutenh thuận
Phuacute Na Sa vagrave Hiếp Tocircn Giả lagrave bậc thầy của ngagravei Di Chức lagrave dịch acircm của danh từ
Mahigravesagravesakagrave tức Hoacutea Tha Bộ Taacutet Bagrave Thất Bagrave lagrave dịch acircm của danh từ Sarvagravetivagravesda tức
Nhất Thế Hữu Bộ Ngưu Vương coacute học giả cho lagrave dịch acircm của danh từ Kaukkutika tức
Kecirc Dẫn Bộ Xem thế thigrave biết sở học của ngagravei kiecircm cả Đại Thừa Tiểu Thừa Bagravei tựa quy
kiacutenh trecircn biểu lộ thaacutei độ khoan hogravea của một nhagrave học Phật biết dung hợp tất cả giaacuteo lyacute
khocircng cuộc hạn tocircng phaacutei nagraveo cốt để tigravem cầu chỗ hay gạt bỏ chỗ keacutem Coacute thể cho tư
tưởng của ngagravei Matilde Minh như một chiếc cầu nối liền giữa hai latildenh vực Tiểu Thừa Đại
Thừa vậy (httpniemphatnetLuanphathoctinhyeuthien1_12htm)
Chỉ từ một niệm tacircm yacute coacute thể di tản (teleportation) những rối lượng tử (quantum
entanglement) với một tốc độ siecircu việt (tốc độ khocircng thể nghĩ bagraven) vượt xa vagrave nhanh hơn
tốc độ của aacutenh saacuteng trong khocircng gian cuộn thời gian (space-time entanglement) Tốc độ
207
nagravey dường như đồng độ với tốc độ tư duy noacute khocircng bị sự hạn chế của khocircng gian lẫn
thời gian Noacute đi xuyecircn qua vật chất hay noacutei đuacuteng ra vật chất đi xuyecircn qua noacute
Toacutem lại kinh muốn giảng yacute lsquotạng quang minhrsquo nhưng ngocircn ngữ diễn tả vagrave thiacute dụ dễ bị
hiểu lầm lagrave mecirc tiacuten dị đoan necircn khocircng coacute tiacutenh thuyết phục cho lắm
ldquoChư Phật lagrave gigrave
Lagrave tạng quang minh
Lagrave thần thocircng biến hoacutea tragraven đầy thế gianrdquo
Necircn đổi lại lagrave
Chuacuteng sinh lagrave gigrave
Lagrave tạng quang minh
Chuacuteng sinh lagrave vũ trụ
Vũ trụ lagrave chuacuteng sinh
Tội nghiệp coacute những người tu Phật vigrave quaacute sugraveng đạo nhưng keacutem triacute tuệ vagrave vocirc minh cho
necircn khocircng hiểu thacircm yacute nghĩa tiến hương cuacuteng dường Trecircn đầu của những người xuất
gia theo đạo Phật thường coacute những vết sẹo trograven đacircy lagrave vết tiacutech của việc đốt hương cuacuteng
dường chư Phật Trong Phật giaacuteo lễ nagravey cograven được gọi lagrave ldquoTấn hươngrdquo (đốt hương)
ldquoNhiệt đatildenhrdquo (Đốt đầu) hay cograven gọi lagrave ldquoĐốt Liềurdquo Bacircy giờ tocirci khocircng thấy người nagraveo
trọc đầu coacute những dấu tấn hương nagravey nữa như lagrave một higravenh thức nghi lễ tự nguyện hiến
dacircng cho đạo Phaacutep nhất lagrave ở hải ngoại nhưng điều kiện nagravey cũng khocircng cần thiết phải
duy trigrave nữa Sư cocirc Thiacutech Nữ Thanh Hội ở Việt Nam tacircm sự ldquoNgay từ nhỏ mới xuất gia
nhiều người đatilde xem việc đốt hương lagrave một hagravenh động cao cả để cuacuteng dường chư Phật
Tuy nhiecircn chỉ đốt ở caacutenh tay cổhellip chứ cograven đốt trecircn đầu chỉ diễn ra sau khi thọ Đại giới
(Tỳ Kheo Tỳ Kheo Ni) Việc đốt hương nagravey được những người con Phật xem lagrave hagravenh
động thể hiện sự chacircn thagravenh quyết tacircm tin vagrave theo Phật Coacute người cograven đốt đi một hoặc
hai ngoacuten tay để cuacuteng dườngrdquo Coacute người muốn thể hiện sự từ bi với tất cả muocircn loagravei Sư
cocirc Thiacutech Nữ Tuệ Nhatilde thọ giới tại Đại giới đagraven Triacute Thủ (Nha Trang) chia sẻ ldquoKhi phaacutet
tacircm thọ giới Bồ Taacutet trong lograveng khởi lecircn tacircm nguyện từ bi rộng lớn để cứu độ chuacuteng sanh
baacuteo đền acircn đức của Phật thầy tổ cha mẹ Cho necircn luacutec được đốt hương khocircng coacute gigrave gọi lagrave
đau đớn nếu bảo đốt thecircm ở đacircu trecircn cơ thể migravenh tocirci cũng đốt được hy sinh cả thacircn
mạng cũng khocircng coacute gigrave lo sợrdquo Đốt ở đacircy khocircng coacute nghĩa lagrave đốt thagravenh tro hủy hoại thacircn
thể magrave chỉ lagravem cho noacuteng bỏng tượng trưng cho sự quyết tacircm Thời đại bacircy giờ những
nghi lễ trecircn khocircng cần thiết nữa vagrave coacute thể được xem như lagrave hủ tục vagrave mecirc tiacuten Từ trước tới
nay khocircng coacute chư Phật nagraveo chứng cho caacutei lograveng thagravenh tự thiecircu mecirc muội nagravey cả
Thờ Phật với quan niệm biểu trưng để nhắc nhở mọi người nhớ lại Taacutenh Giaacutec của migravenh
chứ khocircng tiacuten ngưỡng mecirc tiacuten như caacutec tocircn giaacuteo khaacutec Đức Phật ngồi trecircn bagraven thờ lagrave biểu
tượng khocircng phải lagrave thật chiacutenh Taacutenh Giaacutec của migravenh mới lagrave Phật thật Thế magrave chuacuteng ta
quecircn Tự Taacutenh đi tigravem Phật ngoagravei tacircm quecircn hẳn Phật taacutenh trong migravenh Thiền Sư Tugraveng
Thẩm noacutei ldquoPhật vagraveng khocircng độ được lograve đuacutec Phật gỗ khocircng độ được lửa Phật đất khocircng
độ được nước Phật thật ngồi ở trong [tacircm ta]rdquo Những higravenh tượng Phật chuacuteng ta thờ đều
lagrave tướng duyecircn hợp đatilde duyecircn hợp lagravem sao khocircng bị duyecircn tan Phật thật đang ngồi lồ lộ
208
nơi thacircn ta Phật tại tacircm chuacuteng ta bỏ quecircn ocircng Phật thật chạy theo ocircng Phật giả Vigrave thế
Thiền Sư Đơn Hagrave Thiecircn Nhiecircn mới lagravem việc kỳ quaacutei nagravey Sư đến chugravea Huệ Lacircm gặp tiết
đại hagraven begraven lecircn chugravea thỉnh tượng Phật gỗ đốt để hơ Viện chủ Hướng trocircng thấy quở
traacutech ldquoSao đốt tượng Phật của tocircirdquo Sư lấy gậy bới trong tro noacutei ldquoTocirci thiecircu để lấy xaacute
lợirdquo Viện chủ bảo ldquoPhật gỗ lagravem gigrave coacute xaacute lợirdquo Sư noacutei ldquoĐatilde khocircng coacute xaacute lợi thỉnh hai vị
nữa thiecircurdquo Viện chủ nghe cacircu nagravey tất cả chấp đều tan vỡ Người sau noacutei ldquoĐơn Hagrave thiecircu
mộc Phật Viện chủ lạc mi maordquo (Đơn Hagrave thiecircu Phật gỗ Viện chủ rụng locircng magravey) Hay
Nhị Tổ Huệ Khả chẻ tượng Phật đốn chugravea lagravem củi đốt lagrave những hagravenh động tiacutech cực khoacute
ai theo kịp khocircng dễ tư nghị bởi những kẻ phagravem phu Những người nagravey coacute thể đatilde đại
ngộ hagravenh vi phi thường hay đatilde khocircng bigravenh thường với những hagravenh động bất thường Do
đoacute Thiền Tocircng chỉ thấy Taacutenh Giaacutec hay Phaacutep Thacircn lagrave Phật chớ khocircng chấp nhận thacircn
tướng tứ đại hogravea hợp lagravem Phật
Xaacute lợi lagrave caacutei tinh ba cocirc đọng lại sau khi thiecircu thacircn Phật Thacircn Phật đatilde hoại hơn hai ngagraven
năm rồi magrave xaacute lợi vẫn cograven So saacutenh trong tương đối thacircn Phật lagrave giả xaacute lợi lagrave thật
Nương caacutei giả để thấy caacutei thật mới đuacuteng tinh thần thờ Phật Chỉ biết caacutei giả magrave khocircng
thấy caacutei thật tướng giả ấy trở thagravenh vocirc nghĩa Vigrave thế Thiền sư Đơn Hagrave bảo ldquoĐatilde khocircng coacute
xaacute lợi thỉnh hai vị nữa thiecircurdquo Viện chủ liền nhận được yacute nagravey Nếu thỉnh thecircm 2 tượng
nữa để thiecircu cuacuteng dường thigrave coacute thể tigravem ra toagraven thacircn xaacute lợi thật dưới đacircy
Figure 51 Kim cương bất hoại xaacutec của một nhagrave sư ở trong bức tượng Phật qua X-ray
Cacircu chuyện về Hỏa Quang Tam Muội hay Long Phacircn Taacuten Tam Muội hay những thứ
Tam Muội khaacutec magrave Kinh Hoa Nghiecircm đatilde diễn tả thoạt nghe qua như lagrave những điều hư
vọng dễ bị ngộ nhận Coacute thể yacute tiền nhacircn muốn diễn tả về uy lực của quang minh soi
saacuteng khắp nơi trong vũ trụ lẫn thế gian nơi chuacuteng sinh đang sở trụ nhưng ngagravey xưa khocircng
coacute đầy đủ kiến thức khoa học vagrave ngocircn ngữ phong phuacute như ngagravey nay để chứng minh vagrave
diễn đạt chiacutenh xaacutec yacute tưởng của sự kiện Ngocircn ngữ chuacute giải từ kinh văn của đa số những
diễn giả dễ bị dư luận hiểu lầm lagrave cuồng tiacuten hay hoang đường như vagravei viacute dụ điển higravenh trecircn
đacircy đoacute lagrave Bay Đốt tự thiecircu chết theonhưng xem phim Star Trek chuacuteng ta khocircng thấy
những điều thocircng thường tự nhiecircn như bay biến mất hiện ra noacute hoang đường kinh khủng
như lagrave đốt tự thiecircu hay thăng thiecircn
Viacute dụ Tigrave Locirc Giaacute Na lagrave quang minh biến chiếu lagrave quang minh chu biến khắp cả vũ trụ
Như vậy quang minh của đức Tigrave Locirc Giaacute Na tức lagrave lửa tam muội rất noacuteng như lửa mặt trời
Được cho lagrave bất khả xưng bất khả sổ bất khả thuyết bất khả tư nghị Điều nagravey cho biết
tiền nhacircn đatilde coacute chuacutet khaacutei niệm khoa học về nhiệt độ vocirc cugraveng của quang minh nagravey Cho
necircn đốt thacircn cuacuteng dường Phật khocircng phải tự thiecircu nhưng biến mất hiện ra như thăng
thiecircn tagraven higravenh đoacute lagrave phương tiện di chuyển trong tam giới bằng caacutech di chuyển vận tải
209
vocirc lượng tử dugraveng maacutey tam muội chacircn hỏa để du hagravenh tới một khocircng gian khaacutec chiều
bằng caacutech phacircn taacuten vocirc lượng lượng tử rồi kết hợp lại trong saacutetna ở một chiều khocircng gian
khaacutec trong tam giới Từ coacute tới khocircng từ vi tới vĩ từ vocirc lượng tới hữu lượng vagrave ngược lại
chứ khocircng tự đốt chết chaacutey thagravenh tro bụi vĩnh viễn Tuy nhiecircn điều nagravey cũng coacute nghĩa
lagrave phải bướt qua cửa tử tới cửa taacutei sinh Điều magrave những kẽ vocirc minh như chuacuteng ta vẫn
luocircn hoagravei nghi lagrave sau khi tigravenh nguyện bướt qua cửa tử vong rồi coacute được taacutei sinh hay
khocircng Đa số chuacuteng ta chưa bao giờ chứng kiến tận mắt người trở về từ cỏi chết kể cho
chuacuteng ta những kinh nghiệm của họ
Hơn nữa khocircng coacute sự khaacutec biệt giữa thế giới vi mocirc của hạt cơ bản lượng tử vagrave cấu tạo
vật chất của vĩ mocirc Cho necircn với đặc dị cocircng năng nhục thacircn của tocirci khocircng đi xuyecircn qua
vật chất nhưng lsquoTocircirsquo đi Hay vật chất đi xuyecircn qua nhục thacircn tocirci Tocirci khocircng đến với vật
chất lượng tử nhưng noacute đến rồi đi qua nhục thacircn ngũ uẩn của tocirci Thacircm diệu hơn nữa Noacute
lagrave Tocirci Tocirci lagrave Noacute lagrave Như Lai ndash khocircng đến khocircng đi
30 Phật Giaacuteo chứng minh Khoa Học
Dugraveng Phật Giaacuteo để chứng minh Khoa Học hay ngược lại khocircng phải lagrave chuyện dễ dagraveng
đơn giản cho necircn khi cố tigravenh thảo luận về những vấn đề nagravey như một số người hay cố
gắng so saacutenh thigrave chỉ necircn xem như lagrave những tư nghị về triacute thức để mở mang thecircm kiến
thức vagrave triacute tuệ khocircng necircn quaacute khắc khe phủ nhận lagrave vocirc lyacute hay khocircng tưởng Nếu vẫn cố
chấp thigrave necircn suy nghiệm về những gigrave nhagrave khoa học gia Albert Einstein khẳng định về
Phật Giaacuteo vagrave Đức Phật về một tocircn giaacuteo tương lai của vũ trụ hay những thuacute nhận của
Eisntein về lsquotất cảrsquo những gigrave ocircng ta đatilde biết vagrave khaacutem phaacute ra đatilde được kinh Phật ghi lại từ
hơn 25 thế kỷ trước rồi Hay vẫn cograven ngoan cố chấp thigrave necircn vượt qua cửa tử vagrave rồi tigravem
gotilde cửa vocirc mocircn quan của Chacircn Như để bắt Einstein chứng minh những gigrave ocircng đatilde tuyecircn bố
hay dạy cho ocircng ta một bagravei học cải tạo Khoa học khocircng chứng minh nỗi Phật Giaacuteo magrave
ngược lại Phật Giaacuteo đatilde vượt qua những khaacutem phaacute muộn magraveng của khoa học hiện đại
2600 năm về trước Khoa học chưa vượt qua được tốc độ của aacutenh saacuteng trong khi đoacute Đức
Phật vagrave caacutec thaacutenh nhacircn Đocircng Phương đatilde vượt thời-khocircng hơn 3000 năm về trước
Cư Sĩ Truyền Bigravenh noacutei ldquoTrước hết vagrave quan trọng nhất lagrave Đức Phật đatilde phaacutet minh ra
Tacircmrdquo Noacutei đuacuteng hơn lagrave Đức Phật khaacutem phaacute ra bản thể của Tacircm Tacircm cograven nhiều tecircn gọi
khaacutec nhau mỗi tecircn gọi chủ yacute vagraveo một khiacutea cạnh khaacutec biệt Đức Phật lsquophaacutet minhrsquo ra
phương phaacutep phacircn tiacutech sắp hạng vagrave nhấn mạnh vagraveo những khiacutea cạnh đặc thugrave viacute dụ chuacute
tacircm đến giaacutec ngộ thigrave gọi lagrave Phật taacutenh (chữ Phật Buddha coacute nghĩa lagrave giaacutec giả hay người
giaacutec ngộ) chuacute yacute vagraveo khả năng biết khắp cugraveng vocirc tận thigrave gọi lagrave Chaacutenh Biến Tri nhấn
mạnh vagraveo tiacutenh bất biến khocircng chuyển động thigrave gọi lagrave Như Lai (khocircng đến khocircng đi) yacute
thức tiacutenh khocircng coacute số lượng thigrave gọi lagrave Bất nhị kiến được tiacutenh khocircng coacute thời-khocircng hay
thời gian vocirc cugraveng vagrave khocircng gian vocirc tận thigrave gọi lagrave A Di Đagrave (vocirc lượng quang vocirc lượng
thọ) biết được tiacutenh khocircng sinh khocircng diệt thigrave gọi lagrave Niết BagravenPhật Giaacuteo cung cấp cho
người đời một tri kiến hết sức sacircu xa siecircu việt khoa học về thế giới nhằm giuacutep chuacuteng
sinh thoaacutet khổ Phật Giaacuteo dạy rằng thế giới lagrave chủ quan vật chất lagrave chủ quan lagrave thoacutei
quen kiecircn cố của tacircm thức Phật Giaacuteo trả lời với Einstein rằng mặt trăng khocircng phải lagrave
tồn tại khaacutech quan mặc dugrave 7 tỉ con người trecircn địa cầu đều nhigraven thấy mặt trăng Nếu phaacute
bỏ được thoacutei quen kiecircn cố trong A Lại Da Thức cho rằng mặt trăng coacute thật thigrave noacute sẽ
210
khocircng tồn tại (Phỏng theo lsquoĐoacuteng Goacutep của Phật Giaacuteo cho hạnh phuacutec nhacircn loạirsquo Cư Sĩ
Truyền Bigravenh)
Nhagrave vật lyacute học người Mỹ Gardner noacutei rằng Trecircn thế giới chỉ coacute chừng vagravei mươi người
hiểu được Einstein kể cả những nhagrave vật lyacute nổi danh Lại nữa coacute một chuyện vui về cuộc
đối thoại giữa Einstein vagrave vua hề Charles Chaplin Chaplin kể rằng chiacutenh lagrave Chaplin đatilde
thừa nhận migravenh nổi tiếng vigrave ai cũng hiểu vagrave cười lăn lộn với lối diễn xuất hagravei hước trong
phim cacircm của migravenh cograven Einstein thừa nhận migravenh cũng nổi tiếng vigrave khocircng ai hiểu Einstein
noacutei caacutei quaacutei gigrave cả Tuy nhiecircn Charles Chaplin khocircng may mắn vagrave coacute nhacircn duyecircn để
được học vagrave biết về Phật Giaacuteo trong khi đoacute Einstein coacute nhiều thiện cảm với Phật Giaacuteo vagrave
rất thaacuten phục Đức Phật qua những tigravem hiểu về Phật Phaacutep vagrave triết lyacute Phật Giaacuteo của tự
chiacutenh migravenh
Trong Chacircn Khocircng Diệu Hữu Tiến Sĩ Nguyễn Tường Baacutech viết ldquoNhững phaacutet hiện của
khoa học lagravem chuacuteng ta kinh ngạc về tri kiến của Phật vagrave caacutec vị Tổ Caacutec vị đatilde phaacutet hiện
những quy luật của vũ trụ khocircng bằng pheacutep nghiecircn cứu thực nghiệm magrave bằng trực giaacutec
trong một dạng tacircm thức phi thường của thiền định Qua thời gian thực tế cho thấy caacutec
phaacutet hiện của khoa học khocircng hề baacutec bỏ vũ trụ quan Phật giaacuteo magrave ngược lại chuacuteng
trugraveng hợp một caacutech kỳ lạ Tuy nhiecircn chuacuteng ta cần traacutenh một thaacutei độ đoacute lagrave xem khoa học
như thước đo đuacuteng sai đối với nhận thức luận Phật giaacuteo Lyacute do lagrave Phật giaacuteo chủ yếu
nhận thức về hoạt động của tacircm trong luacutec khoa học vật lyacute hay sinh học thiecircn về vật chất
Tất nhiecircn Phật giaacuteo xem tacircm-vật nằm chung trong một thể thống nhất vagrave mặt khaacutec
khoa học vật lyacute hiện đại cũng phải thừa nhận vai trograve của người quan saacutet (tức lagrave vai trograve
của tacircm) trong mọi thiacute nghiệm Nhưng phải noacutei phạm vi nhận thức giữa khoa học vagrave
Phật Giaacuteo rất khaacutec nhau Một điều magrave ta khocircng quecircn nữa lagrave Phật Giaacuteo nhận thức thế
giới với mục điacutech thoaacutet khổ thoaacutet khỏi sự ragraveng buộc của noacute bằng caacutec phương phaacutep tu
dưỡng tacircm Cograven nhagrave vật lyacute hay sinh học chỉ nhận lại ở sự nhận thức Vigrave vậy khi so saacutenh
Phật giaacuteo vagrave khoa học tuy coacute nhiều thuacute vị vagrave hứng khởi ta cần biết giới hạn của noacuterdquo
Toacutem lại khi đatilde vượt được qua bờ becircn kia tới cỏi Hư Vocirc rồi thigrave những caacutei thắc mắc vocirc
minh phagravem phu tục tử trecircn đacircy khocircng cần thiết nữa noacute đatilde được ligravea bỏ lại ở bờ becircn kia từ
lacircu rồi như caacutei niệm kim cocirc trecircn đầu Tocircn Ngộ Khocircng biến mất tự luacutec nagraveo khocircng biết sau
khi Ngộ Khocircng ngộ Khocircng
Trong cuốn Lăng Kiacutenh ETHại Thừa trang 182 cụ Nghiecircm Xuacircn Hồng đatilde viết ldquoKhoa học
ngagravey nay cũng khaacutem phaacute nhiều những Quang Tuyến Vũ Trụ (Radiation cosmisque)
Khoảng khocircng gian bao la giữa caacutec hagravenh tinh magrave trước kia caacutec khoa học gia tưởng lagrave
tuyệt đối trống rỗng thigrave nay họ khaacutem phaacute thấy coacute rất nhiều quang tuyến vũ trụ Những
quang tuyến nagravey đạt tới những tần số ghecirc gớm cograven gấp bội tần số của Quang Tuyến
Gamma vagrave thường xuyecircn oanh tạc bầu khiacute quyển của Traacutei Đất vagrave chắc chắn tạo necircn
nhiều sự chuyển hoacutea chưa thể biết đượcrdquo
ETHiểm nagravey chứng minh lời kinh xưa dạy rằng ldquokhắp nơi khắp xứ chỗ nagraveo cũng coacute đầy
quang minh Vagrave cũng đều coacute thể coacute những loagravei chuacuteng sanh cư ngụrdquo
211
Cagraveng ngagravey khoa học cagraven phaacutet hiện những hagravenh tinh mới coacute thể coacute đời sống sinh vật Tiến
sĩ Geoffrey W Marcy nhagrave Thiecircn Văn của đại học San Francisco vagrave Paul Butler sau taacutem
năm quan saacutet tại Đagravei Thiecircn Văn Lick ở San Jose USA đatilde phaacutet hiện hai hagravenh tinh chạy
quanh quĩ đạo của Sao Mặt Trời
Nhiệt độ của hai hagravenh tinh nagravey coacute vẻ ấm aacutep necircn coacute thể coacute nước ở thể lỏng điều kiện cần
thiết cho những Tiến Trigravenh Hoacutea Học (Chemical process) vagrave coacute thể coacute đời sống sinh vật
ngoại từng khocircng gian Hai Hagravenh tinh quaacute cỡ Mặt Trời nay lớn hơn Mộc Tinh (Jupiter)
rất nhiều đang cặp kegrave với Sao 70 Virginis ở trong Chogravem Sao Xử nữ (Virgo) vagrave Sao 47
Ursae Majoris ở dưới Caacuten Gaacuteo (The Big Dipper) ở trong Chogravem Sao ETHại Hugraveng Tinh (Ursa
Major) Chuacuteng ở caacutech xa Traacutei Đất 35 quang niecircn Chuacuteng nhỏ beacute vagrave mờ tối trước aacutenh
saacuteng rực rỡ của hai ngocirci sao mẹ nhưng coacute Trọng Trường (Gravity) rotilde rệt
Việc khaacutem phaacute nagravey cugraveng với việc phaacutet hiện một hagravenh tinh chạy quanh quĩ đạo của Sao
Pegasus 51 hồi thaacuteng 10-1995 khiến caacutec khoa học gia tăng thecircm tin tưởng rằng Thaacutei
Dương Hệ độc đaacuteo hơn những Hagravenh Tinh Hệ bigravenh thường khaacutec ETHiều nagravey ngụ yacute rằng đời
sống sinh vật kể cả đời sống văn minh đatilde coacute khắp nơi trong vũ trụ Những điều nagravey đatilde
được ghi lại từ 2600 năm trong caacutec kinh điển Phật Giaacuteo
Tiến sĩ Alan PBoss một Lyacute thuyết Gia Thiecircn Văn tại Viện Carnegie ở Hoa Thịnh ETHốn
noacutei rằng ldquoChuacuteng ta thật sự đang bắt đầu một kỷ nguyecircn Thiecircn Văn mới Chuacuteng ta sẽ tigravem
thecircm nhiều hagravenh tinh khaacutec trong thập niecircn tớirdquo Tiến sĩ William J Boruchi Nhagrave Thiecircn
Văn tại Trung tacircm Nghiecircn cứu Ames ở Mountain View noacutei ldquoETHacircy lagrave sự trở lại lần thứ hai
của Marco Polo vagrave Kha Luacircn Bố Chuacuteng ta đatilde tigravem thecircm những thế giới mớirdquo Đoacute lagrave điều
chắc chắn rồi nhưng với caacutei đagrave chậm như rugravea bograve của khoa học thigrave cả ngagraven năm nữa cũng
chưa tigravem ra hagravenh tinh coacute chuacuteng sinh trừ khi hagravenh tinh nagraveo đoacute coacute chuacuteng sinh lsquoMarco Polo
vagrave Kha Luacircn Bố aliensrsquo coacute văn minh hơn traacutei đất tigravem đến dạy hay đocirc hộ chuacuteng ta
Cơ quan quản trị Hagraveng Khocircng Khocircng Gian (NASA) loan baacuteo ưu tiecircn của họ trong vũ trụ
lagrave dugraveng những maacutey moacutec tối tacircn để chụp higravenh những hagravenh tinh nhỏ như Traacutei Đất vagrave quan
saacutet sự phản xạ aacutenh saacuteng để tigravem bằng chứng đời sống sinh vật của chuacuteng sinh
Caacutec khoa học gia đatilde đi đến kết luận rằng hiện nay trong Giải Ngacircn Hagrave phải tồn tại hagraveng
triệu nền văn minh đang độ phaacutet triển rực rỡ Năm 1972 tại Hội Nghị Du hagravenh Vũ trụ
Quốc tế caacutec Thiecircn văn gia cho rằng coacute khoảng 10000 nền văn minh ở caacutech Traacutei Đất
khocircng quaacute 800 quang niecircn Caacutec nhagrave khoa học cho rằng trong vũ trụ phải coacute hagraveng triệu
hagravenh tinh coacute nhiều đặc điểm gần giống với hagravenh tinh Traacutei Đất của chuacuteng ta vagrave coacute thể ở
caacutec Hagravenh tinh đoacute cũng coacute những sinh vật coacute triacute tuệ hellip
Sau đacircy lagrave vũ trụ quan qua triacute tuệ của Phật Giaacuteo Kinh Viecircn Giaacutec Luận Giảng Chaacutenh văn
vagrave Lược giải I- Phần Chứng Tiacuten Thiacutech Thocircng Huệ viết ldquonhập vagraveo thần thocircng Đại
Quang Minh Tạng Tam Muội Chaacutenh Thọ lagrave nơi tất cả Đức Như Lai Quang Nghiecircm trụ
trigrave Đacircy lagrave ngocircn ngữ của Ấn Độ nghe rất khoacute hiểu Thần thocircng lagrave gigrave - Kinh A Hagravem mocirc
tả thần thocircng lagrave đi xuyecircn vaacutech xuyecircn đaacute thăng thiecircn độn thổ vagrave mọi người thường
cũng hiểu như thế Nhưng ở đacircy thần thocircng diễn tả sự tự tại vocirc ngại Đức Phật nhập vagraveo
thần thocircng Đại quang minh tạng nghĩa lagrave triacute huệ lưu xuất từ tự tacircm Viecircn Giaacutec của đức
212
Phật trugravem khắp phaacutep giới Thần thocircng vagrave triacute huệ lấy Như Lai tạng lagravem thể tức lấy tacircm
Viecircn Giaacutec lagravem thể Cho necircn chữ ldquotạngrdquo kegravem theo coacute nghĩa lagrave caacutei kho từ đoacute thần thocircng
vagrave triacute huệ được lưu xuất ldquoTam muộirdquo lagrave chaacutenh định ldquochaacutenh thọrdquo cũng lagrave chaacutenh định
Chaacutenh định của Phật lagrave đại định tức lagrave đi đứng nằm ngồi đều ở trong định Chaacutenh định
nagravey cũng lagrave nơi quang nghiecircm trụ trigrave của tất cả Như Lai Quang nghiecircm trụ trigrave lagrave gigrave -
ldquoQuangrdquo lagrave hagraveo quang tượng trưng cho triacute huệ ldquoNghiecircmrdquo lagrave trang nghiecircm ldquoTrụ trigraverdquo lagrave
an trụ nơi tự taacutenh Viecircn Giaacutec để giữ gigraven tự taacutenh đoacute Chỉ khi nagraveo coacute triacute huệ mới an trụ vagrave
giữ gigraven được Viecircn Giaacutec Khocircng chỉ riecircng Phật Thiacutech Ca mới nhập vagraveo chaacutenh định nagravey
magrave cả mười phương chư Phật ba đời cũng đều ở trong định ấy Điều nagravey noacutei lecircn sự bigravenh
đẳng của chư Phật khi đatilde thagravenh tựu Phật quả
Nhưng nếu noacutei chaacutenh định chỉ coacute ở chư Phật vậy cograven chuacuteng sanh thigrave sao - Trong kinh
đatilde noacutei ldquocũng lagrave giaacutec địa thanh tịnh của tất cả chuacuteng sanhrdquo Tất cả chuacuteng sanh đều coacute
caacutei Quang Minh đoacute caacutei taacutenh Viecircn Giaacutec đoacute nhưng vigrave quecircn vagrave xa rời taacutenh Viecircn Giaacutec nhập
vagraveo trần cảnh rồi tạo nghiệp vagrave thọ khổ Đức Phật đatilde xaacutec chứng taacutenh Viecircn Giaacutec lagrave bigravenh
đẳng giữa chư Phật vagrave chuacuteng sanh dugrave chuacuteng sanh luacircn hồi trong lục đạo thigrave tự taacutenh vẫn
khocircng bao giờ mất Chuacuteng ta cần tin tưởng điều nagravey một caacutech kiecircn định thigrave mới vững tiến
trecircn con đường giaacutec ngộ vagrave giải thoaacutetrdquo
Tocirci xin phoacuteng dịch lời kinh xưa ở trecircn Khắp nơi phắp xứ khắp chổ cũng coacute sẵn đầy aacutenh
minh tacircm sở trụ bởi chuacuteng sinh Hay Minh Tacircm coacute đầy khắp nơi trong cotildei Ta Bagrave
Trong cotildei Liecircn Hoa Tạng trang nghiecircm với ngocircn ngữ cổ xưa coacute 20 tầng thế giới mỗi thế
giới lagrave một cotildei Phật Cotildei Ta Bagrave ở về từng thứ 13 gồm coacute nhiều thế giới nhỏ Trong mỗi
thế giới nhỏ coacute ba cotildei Dục giới Sắc giới vagrave Vocirc sắc giới coacute bốn chacircu Đocircng Thắng thần
chacircu Tacircy Ngưu hoacutea chacircu Nam Thiệm bộ chacircu Bắc Cu lư chacircu vagrave coacute một nuacutei Tu di
Sumeacuteru coacute hai vừng Nhựt Nguyệt
Ta Bagrave lagrave một cotildei Tam Thiecircn Đại Thiecircn thế giới tức coacute 1000000000 thế giới nhỏ Chuacutea
tể toagraven cotildei Ta Bagrave thế giới lagrave ngagravei Thi Khiacute Đại Phạm Thiecircn Vương
ldquoTrong bầu trời coacute vocirc vagraven vocirc số thế giới nhiều như số caacutet socircng Hằngrdquo (Lời Phật)
Trong Kinh Lăng Nghiecircm Đức Quan Thế Acircm cũng noacutei ldquoTrong thế giới tam thiecircn đại
thiecircn thế giới nagravey coacute trăm ức mặt trời trời mặt trăngrdquo
Rồi trong Kinh Hoa Nghiecircm đức Phổ Hiền lại dạy ldquoTất cả caacutec thế giới đoacute higravenh dạng
khaacutec nhau Hoặc higravenh xoaacutey nước higravenh xoắn ốc higravenh baacuten nguyệt higravenh trục xe higravenh bảo
hoa xoay trograven vvhellip Thế giới coacute vi trần số higravenh dạng như vậyrdquo
Bacircy giờ chuacuteng ta đatilde coacute chuacutet khaacutei niệm ở đacircu coacute aacutenh saacuteng (triacute tuệ) lagrave coacute thể coacute sự sống
(tri kiến Phật) Theo tocirci nghĩ thigrave đa số chuacuteng ta mới được biết thecircm lagrave quang minh lsquongữ
như vậyrsquo sau 2600 năm Tuy nhiecircn thời đoacute trước khi khoa học khaacutem phaacute ra những bứt
xạ trecircn thigrave coacute thể necircn hiểu theo nghĩa đen (tượng higravenh sắc) lagrave aacutenh saacuteng hay nghĩa boacuteng
(tượng thanh yacute) lagrave minh tacircm (tacircm saacuteng vagrave tiếng động noise) Coacute thể tiếng Haacuten giải thiacutech
yacute nghĩa nagravey rotilde ragraveng hơn tiếng Việt vigrave noacute từ gốc Haacuten-Việt
213
Trong liecircn tiếp mười ngagravey tập trung ống kiacutenh vagraveo một vugraveng nhỏ hẹp trong bầu trời Viễn
Vọng Kiacutenh Hubble đatilde chụp được những tấm higravenh đầy đủ chi tiết từ trước đến nay chưa
từng coacute của vocirc vagraven vocirc số Thiecircn Hagrave (Galaxies) khaacutec nhau ở sacircu trong khocircng gian như
đang trở lại luacutec khởi thủy của thời gian ban đầu
Nhờ thagravenh quả nagravey chuacuteng ta thấy số lượng caacutec Thiecircn Hagrave trong vũ trụ đatilde gia tăng khủng
khiếp tăng đến 50 lần nghĩa lagrave hơn năm lần magrave caacutec nhagrave Thiecircn Văn trước kia đatilde ước
tiacutenh Mặt trời lagrave một trong 50 đến 100 tỉ tinh tuacute trong Giải Ngacircn Hagrave
Tiến sĩ E Williams Giaacutem đốc viện Viễn Vọng kiacutenh Khocircng Gian ở Baltimore MD tuyecircn
bố ldquoVugraveng nhỏ hẹp đoacute sẽ lagrave vugraveng phải nghiecircn cứu đặc biệt trong những thập niecircn tớirdquo
Vugraveng nhỏ hẹp trong bầu trời được quan saacutet chỉ rộng bằng 125 của một độ (degree) hay
chiếm một diện tiacutech bằng một hạt caacutet để trecircn caacutenh tay Thế magrave caacutec nhagrave Vũ Trụ Học vagrave
Thiecircn Văn đatilde phaacutet hiện ở nơi đoacute coacute từ 1500 đến 2000 Thiecircn Hagrave Caacutec nhagrave Thiecircn Văn
khocircng chắc chắn rằng họ đatilde tiecircn đoaacuten đuacuteng thời điểm thagravenh lập Thiecircn Hagrave khi họ nghĩ
rằng thời điểm thagravenh lập Thiecircn Hagrave lagrave khi họ nghĩ rằng thời điểm nagravey bắt đầu khi vũ trụ
cograven rất nhỏ nhỏ từ 5 đến 10 kiacutech thước của vũ trụ hiện thời Nhưng caacutec nhagrave Thiecircn Văn
rất phấn khởi khi quan saacutet những tấm higravenh đa dạng của Thiecircn Hagrave Coacute những Thiecircn Hagrave
higravenh xoắn vagrave bầu dục quen thuộc coacute những Thiecircn Hagrave coacute những higravenh thể khaacutec nhau vagrave coacute
những Thiecircn Hagrave đường thẳng (Linear) vagrave những Thiecircn Hagrave coacute những higravenh dạng giống
như những Thiecircn Hagrave đatilde phaacutet hiện từ trước Một số Thiecircn Hagrave khaacutec nữa coacute thể coacute những
higravenh dạng giống như higravenh dạng trong thời kỳ mới thagravenh lập
Trong một cuộc họp baacuteo Tiến sĩ E Williams noacutei ldquoCoacute những Thiecircn hagrave lớn những Thiecircn
hagrave nhỏ coacute những caacutei đỏ những caacutei xanh coacute những caacutei cấu truacutec tạm bợ Chuacuteng ta chưa
từng thấy những Thiecircn hagrave nagravey trước khi Viễn Vọng Kiacutenh Hubble thấy Chuacuteng ta chưa
biết caacutei nghĩa lyacute gigrave của chuacuteng hếtrdquo
Andrew Fruchter một nhagrave Thiecircn Văn tại Viện Viễn Vọng Kiacutenh Khocircng Gian noacutei ldquoChuacuteng
ta chỉ biết coacute rất nhiều Thiecircn Hagrave trong bầu trời cũng như biết một số tinh tuacute trong Giải
Ngacircn Hagrave của chuacuteng tardquo
Tất nhiecircn chẳng ai biết điacutech xaacutec coacute bao nhiecircu Thiecircn Hagrave trong Giải Ngacircn Hagrave Một Thiecircn
văn gia khaacutec noacutei trong Giải Ngacircn Hagrave coacute thể coacute 100 tỉ khocircng phải 50 tỉ tinh tuacute Coacute những
Thiecircn hagrave lớn những Thiecircn hagrave nhỏ vagrave một trong những Cụm sao (Clumps of Stars) coacute
thể coacute hagraveng tỉ tinh tuacute Tuy nhiecircn chuacuteng ta biết những khaacutem phaacute nagravey sẽ thay đổi lối ước
tiacutenh tinh tuacute của caacutec nhagrave Thiecircn Văn trong vũ trụ Dĩ nhiecircn khocircng phải muốn noacutei gigrave thigrave noacutei
magrave khocircng chứng minh bằng toaacuten học hay logic về những điều trecircn thigrave khoacute coacute ai tin ngoại
trừ họ đatilde lagrave những nhagrave khoa học nỗi tiếng với những khaacutem phaacute lịch sử
Vugraveng magrave Viễn Vọng Kiacutenh Hubble đatilde chụp được higravenh những thiecircn hagrave mới ở gần caacuten của
Caacutei Gaacuteo Lớn (The Big Dipper) lagrave một phần của Chogravem Sao ETHại Hugraveng Tinh (Ursa Major)
COBE (Cosmic Background Explorer Satellite Vệ Tinh Thaacutem Saacutet Hậu Cảnh Vũ Trụ)
được phoacuteng đi caacutech đacircy saacuteu năm để quan saacutet những phoacuteng xạ quang tuyến (Radiation)
214
cograven rớt lại sau vụ Bugraveng Nổ Lớn (The Big Bang) đatilde khocircng chụp higravenh như Viễn Vọng
Kiacutenh Hubble Khoa học đang quaacuten tự tại cố tigravem về nguồn gốc của vũ trụ tưởng như lagrave
migravenh đatilde ở bến kia đang trở về bờ nagravey thay vigrave qua bờ becircn kia Khoa học đang đi lạc đường
hay đuacuteng đường
Trong Đạo Phật Siecircu Khoa Học Chugravea Liecircn Hoa California USA ấn hagravenh 1997 Phần 1
Quang Minh Minh Giaacutec Nguyễn Học Tagravei khẳng định ldquoNhững khaacutem phaacute của khoa học
về quang minh thiecircn nhiecircn vagrave việc chế tạo những quang minh nhacircn tạo đatilde chứng minh
hugraveng hồn rằng lời kinh xưa đatilde noacutei đuacuteng sự thậtrdquo
Thứ nhất caacutech đacircy 50 năm Albert Einstein noacutei trong vũ trụ nagravey coacute độc nhất Giải Ngacircn
Hagrave Mấy thập niecircn gần đacircy caacutec nhagrave thiecircn văn vật lyacute đatilde khaacutem phaacute rằng vũ trụ coacute vocirc vagraven
vocirc số lượng Thiecircn Hagrave (Galaxies)
Thứ hai cũng qua những khaacutem phaacute trong những thập niecircn gần đacircy nhất cũng lagrave những
khaacutem phaacute mới nhất của caacutec nhagrave thiecircn văn vật lyacute đatilde cho thấy vocirc số vi trần với vocirc số higravenh
dạng khaacutec nhau của vi trần số Thiecircn Hagrave
Tocirci xin taacutei xaacutec nhận khoa học đatilde chậm trể hơn Phật Giaacuteo đến 2600 năm cho necircn Einstein
đatilde khẳng định Đạo Phật lagrave đạo của khoa học tương lai Những taacutei khaacutem phaacute quaacute muộn
magraveng của khoa học hiện đại khocircng thể chứng minh được Phật Giaacuteo Ngược lại Phật
Giaacuteo đatilde vượt xa khoa học hiện tại Triết lyacute Phật Giaacuteo vượt khocircng gian lẫn thời gian Đạo
Phật khocircng coacute quaacute khứ hiện tại lẫn vị lai
Đức Phật dạy hỡi caacutec tigrave kheo rằng hellip quaacute khứ vị lai khocircng gianhellip vagrave caacute thể khocircng gigrave
khaacutec hơn lagrave danh sắc ngocircn từ sử dụng một caacutech bigravenh thường chuacuteng chỉ lagrave những thực tại
nocircng cạn
Tuy caacutech nhau 25 thế kỷ nhưng những khaacutem khaacute quan saacutet vagrave mocirc tả của Đức Thế Tocircn
chư Bồ taacutet cugraveng với caacutec nhagrave baacutec học vagrave thiecircn văn vật lyacute ngagravey nay coacute rất nhiều điểm trugraveng
hợp Dugrave đồng hay bất đồng thigrave cũng như lagrave một nhacircn duyecircn hatilden hữu giữa triacute tuệ Phật
Giaacuteo vagrave kiến thức Khoa Học đầy thuacute vị trecircn thế gian
31 Tương đồng vagrave Tương phản giữa Phật Giaacuteo vagrave
Khoa Học
Chuacuteng ta thường biết Phật Giaacuteo rất triacute tuệ về tương quan của nhacircn quả lyacute nhacircn duyecircn
trống rỗng vocirc thường vagrave vocirc ngatilde lẫn tacircm thức Chuacuteng ta cũng thường lầm tưởng Phật
Giaacuteo chỉ lsquochuyecircn mocircnrsquo về bệnh khổ đau vagrave chuyecircn chuacute trọng đến chữa bệnh tacircm thần
cho caacute nhacircn nhưng khocircng lsquochuyecircn nghiệprsquo về những vấn đề khaacutec như vũ trụ vagrave khoa
học Ngược lại Phật Giaacuteo quan niệm lẫn hiểu biết tường tận những vấn đề nagravey vagrave đatilde
phacircn tiacutech rotilde ragraveng rất logic vagrave đầy tinh thần khoa học từ nguồn gốc cho tới ngọn ngagravenh
vagrave những nhacircn duyecircn tạo ra vũ trụ vạn vật lẫn chuacuteng sinh trong vũ trụ
215
Phật Giaacuteo biết rotilde giới hạn của ngocircn ngữ vagrave lối tư duy tuyến tiacutenh Vật lyacute hiện đại cũng
đều coacute cugraveng một khaacutei niệm tương tự như thế khi nhigraven caacutec mocirc higravenh vagrave lyacute thuyết khoa
học Tất cả cũng chỉ coacute thể gần đuacuteng với thực tế vagrave khocircng thể chiacutenh xaacutec như thực tại
Trong The Tao of Physics Đạo của Vật Lyacute Fritjof Capra thiacute dụ Trong Ấn Độ giaacuteo thigrave
điệu muacutea vũ trụ của thần Shiva cũng noacutei lecircn higravenh dung về vật chất giống như nhagrave vật lyacute
noacutei về một số mặt của lyacute thuyết trường trong cơ học lượng tử Cả vị thần nhảy muacutea lẫn
lyacute thuyết cơ lyacute đều lagrave sản phẩm của tacircm thức chuacuteng đều lagrave những mocirc higravenh để mocirc tả
những tri kiến trực giaacutec về thực tại của taacutec những mocirc higravenh đoacute
Chương nagravey chỉ trigravenh bagravey sơ lược tổng quaacutet những tiacutenh tương đồng giữa Phật Giaacuteo vagrave
khoa học hiện đại trong một số quan niệm về vũ trụ quantum physics để chứng tỏ rằng
Phật Giaacuteo rất chiacutenh xaacutec trong một số nhận định với những tư tưởng đatilde đi trước khoa
học nhiều thế kỷ Theo Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc Phật Giaacuteo khocircng phải chỉ coacute những
tương đồng với khoa học trong bộ mocircn thiecircn văn như vừa trigravenh bagravey ở trecircn hay với mocircn
Vật lyacute caacutec hạt nhỏ (particle physics) như đatilde trigravenh bagravey trong cuốn The Tao of Physics
của Fritjoff Capra magrave cograven nhiều tương đồng khaacutec trong caacutec bộ mocircn như sinh học
(bioscience) [sinh hoacutea học (biochemistry)] vật lyacute hạt nhacircn (nuclear physics) triết lyacute
khoa học (philosophy of science) tacircm lyacute học (psychology) phacircn tacircm học hay tacircm lyacute trị
liệu (psychotherapy) di truyền học (genetics) vv vagrave nếu khảo saacutet kỹ thigrave trong bộ
mocircn nagraveo tư tưởng Phật Giaacuteo cũng đi trước khoa học khaacute xa Cũng vigrave vậy magrave những bộ
oacutec khai phoacuteng tiến bộ nhất của nhacircn loại hiện nay cagraveng ngagravey cagraveng phải tigravem về những
chất liệu trong Phật Giaacuteo với hy vọng giải quyết những biacute tắc trong việc mở mang kiến
thức loagravei người Ngoagravei ra caacutei tinh thần từ bi hỉ xả vagrave bản chất khoan dung của Phật
Giaacuteo cũng lần lần đi vagraveo đầu oacutec của những con người tiến bộ trong thời đại khoa học
Sau đacircy lagrave những điểm baacuteo để tigravem những tương đồng giữa khoa học vagrave Phật Giaacuteo
1 ldquoTheo caacutec nhagrave khoa học hiện nay Chacircn khocircng khocircng phải lagrave trống khocircng trống rỗng
khocircng coacute gigrave cả Chacircn khocircng thực ra lagrave một khoảng trống khocircng trống rỗng nhưng trong
đoacute vẫn coacute những hạt vagrave phản hạt bỗng nhiecircn xuất hiện rồi tự hủyrdquo
2 ldquoPagels quan niệm về Hữu Vocirc của ocircng như sau lsquoCaacutei gigrave khocircng hiện hữu Vocirc Thể hay
Chacircn Khocircng đều lagrave trograve chơi bỡn cợt của ETHấng Phugrave Thủy muocircn đờirsquo Những nhagrave Vật Lyacute
Học lyacute thuyết vagrave thực nghiệm ngagravey nay đang nghiecircn cứu về Chacircn Khocircng ndash điều chẳng coacute
gigrave cả Những caacutei ấy Vocirc ấy chứa tất cả caacutei Hữurdquo
3 Theo Lyacute thuyết Bổ Sung (Complimentary Theory) caacutei HữuVocirc coacute thể lagrave Hạt
(ParticleMatter) hoặc lagrave Soacuteng (WaveMind)
4 Theo Nguyecircn Tắc Bất Định (Uncertaincy Principle) khocircng thể xaacutec định dứt khoaacutet vấn
đề Hạt hay Soacuteng
5 ETHệ tử của Neil Bohr khocircng ngờ rằng ocircng đatilde đề xướng ra Lyacute Thuyết Bổ Sung sau khi
nghiecircn cứu vagrave aacutep dụng triết lyacute của Aacute ETHocircngrdquo
216
Kinh Phật dạy rằng Hư Khocircng (hay lagrave Chacircn Khocircng) khocircng phải lagrave ngoan khocircng nghĩa lagrave
chẳng coacute gigrave cả magrave trong đoacute coacute đủ loại quang minh cugraveng caacutec loagravei chuacuteng sinh cư
ngụ Kinh Lăng Nghiecircm trang 221 Phật dạy ldquoA Nan Như hột bụi trần gần như Hư
Khocircng vigrave chia magrave thagravenh ra hạt bụi gần Hư Khocircng magrave thagravenh lại sắc tướngrdquo
Kinh Duy Ma Cật Phẩm Quaacuten Chuacuteng Sinh trang 67 kể lại cuộc đối thoại giữa Bồ Taacutet
Văn Thugrave vagrave Duy Ma Cật theo đoacute caacutei Coacute lagrave do ở caacutei Khocircng magrave ra
1 ldquoNếu trước đacircy với cơ học lượng tử hạt được quan niệm lagrave một ETHiểm thigrave khi chuyển
động trong khocircng gian noacute vạch thagravenh đường magrave ta coacute thể gọi lagrave lsquođường trờirsquo (World
Line)
2 Theo M Kaku vagrave J Trainer ngoagravei vấn đề giải thiacutech caacutec hạt cơ bản như caacutec Tơ Trời vi
ba lagrave từ thacircn xaacutec ta cho đến caacutec vigrave tinh tuacute đều lagrave higravenh thức tổ hợp của caacutec Tơ trờihelliprdquo
ldquo1 Theo Nguyecircn Lyacute Bất Định của Heisenberg những hạt lượng tử coacute thể sinh từ Vocirc
Thểhellip ETHoacute lagrave một lượng tử ảo Noacute coacute thể trở thagravenh một lượng tử thật một hạt thật nếu
hội đủ số năng lượng cần thiếthellip
2 Ngoagravei ra tư tưởng về cấu truacutec Hadron với tiacutenh caacutech phi nền tảng phi cục bộ đatilde thống
nhất vũ trụ khoa học với nhacircn sinh quan huyền nhiệm của truyền thống đocircng phươngrdquo
Hiện nay caacutec nhagrave khoa học đưa ra giả thuyết coi yacute thức tacircm linh huyền nhiệm coacute thể lagrave
cơ lực căn bản thứ năm của vũ trụ (Fifth element)
Phaacutep Giới như lagrave một magraven Thiecircn La Địa Votildeng (lưới trời votildeng đất) khi tu hagravenh lọt vagraveo
Tagraveng Thức thigrave tacircm thức của hagravenh giả sẽ dung thocircng với phaacutep giới tức lagrave caacutei magraven lưới Đế
Chacircu của vũ trụ Tất cả những gigrave xẩy ra trong vũ trụ hagravenh giả đều biết hết Thiacute dụ Bộ
lạc Kogi ở Nam Mỹ tuy sống caacutech biệt thế giới loagravei người nhiều ngagraven năm magrave những gigrave
xẩy ra ở thế giới họ đều biết hết Theo những tagravei liệu nagravey những vị thagravenh niecircn của bộ lạc
Kogi phải ngồi Thiền trong 7-8 năm trời cũng như Tổ Tư ETHạt Ma đatilde quay vagraveo vaacutech đaacute
ngồi Thiền tham thiền diện biacutech rograveng 9 năm
Một khi caacutei tiacutenh Khocircng của Phật Giaacuteo coacute thể xem lagrave sự mocirc tả thiecircn nhiecircn trong vật lyacute
nguyecircn tử thigrave hai phaacutet biểu sau đacircy của nhagrave vật lyacute nguyecircn tử lại coacute thể xem như sự mocirc tả
về chứng thực của đạo học
HPStapp noacutei Một hạt cơ bản khocircng phải lagrave một đơn vị tồn tại độc lập coacute thể phacircn tiacutech
được Noacute khocircng gigrave hơn lagrave một loạt những mối liecircn hệ chuacuteng vươn migravenh ra ngoagravei với tới
những vật khaacutec
WHeisenberg noacutei Theo caacutech thế nagravey thigrave thế giới hiện ra như một mạng lưới gồm toagraven
những tiến trigravenh trong đoacute hiện diện rất nhiều caacutech liecircn hệ kỳ lạ cứ tạo ra nhau taacutec động
lẫn nhau vagrave với caacutech đoacute magrave chuacuteng quyết định cơ cấu của toagraven bộ mạng lưới
217
Heisenberg viết ldquoĐiều magrave ta quan saacutet được khocircng phải lagrave thế giới tự nhiecircn tự noacute magrave lagrave
thế giới đatilde bị [ảnh hưởng]cacircu hỏi của ta taacutec động lecircnrdquo Quan saacutet viecircn lagrave người quyết định
muốn đo lường điều gigrave vagrave chiacutenh sự tổ chức đo lường nagravey quyết định một phần tiacutenh chất
của vật được quan saacutet Khi pheacutep đo bị thay đổi thigrave tiacutenh chất của vật được quan saacutet cũng
thay đổi theo
Nhagrave Vật Lyacute Capra viết Điều nagravey coacute thể giải thiacutech trong trường hợp đơn giản nhất của
một hạt hạ nguyecircn tử Khi quan saacutet một hạt như thế người ta coacute thể đo vị triacute vagrave xung lực
Tuy nhiecircn chuacuteng ta cũng biết về định luật quan trọng của thuyết lượng tử đoacute lagrave định luật
bất định của Heisenberg noacute noacutei rằng ta khocircng bao giờ cugraveng luacutec đo được chiacutenh xaacutec hai
thaacutei cực nagravey Hoặc chuacuteng ta coacute thể xaacutec định được vị triacute của hạt vagrave khocircng hề biết gigrave về
xung lực vận tốc hoặc lagrave ngược lại hoặc ta chỉ biết khocircng chiacutenh xaacutec về hai trị số đoacute
Trong vật lyacute nguyecircn tử nhagrave khoa học khocircng thể đoacuteng một vai trograve của một quan saacutet viecircn
khaacutech quan khocircng tham dự được magrave họ bị locirci vagraveo trong thế giới bị quan saacutet vagrave gacircy ảnh
hưởng lecircn tiacutenh chất của vật bị quan saacutet Tiacutenh chất magrave quan saacutet viecircn bị đưa vagraveo tiến trigravenh
của thiacute nghiệm được nhagrave khoa học Jonhn Wheeler xem lagrave neacutet quan trọng nhất của thuyết
lượng tử Do đoacute ocircng khuyecircn ta necircn thay chữ quan saacutet viecircn bằng từ tham dự viecircn
Higravenh ảnh sự vướng viacuteu đan nối nagravey của mạng lưới vũ trụ trong vật lyacute hiện đại đatilde được
phương Đocircng sử dụng nhiều nhằm trao truyền kinh nghiệm của họ về thế giới tự nhiecircn
Trong Ấn Độ Giaacuteo thigrave Brahman lagrave sợi dacircy nối kết của tấm lưới vũ trụ lagrave nguyecircn nhacircn
cuối cugraveng của mọi hữu hiện Trecircn trời dưới đất trong khiacute quyển tất cả đều dệt vagrave ngọn
gioacute cũng như hơi thở Chỉ migravenh ngươi biết caacutei đoacute chỉ lagrave một linh hồn duy nhất
Quan điểm mạng lưới vũ trụ cũng đoacuteng vai trograve trung tacircm trong Phật Giaacuteo Tantra (Mật
giaacuteo) một nhaacutenh của Đại Thừa xuất phaacutet từ Ấn Độ vagraveo thế kỷ thứ 3rd trước Cocircng
Nguyecircn vagrave ngagravey nay lagrave trường phaacutei chiacutenh của Phật Giaacuteo Tacircy Tạng Kinh saacutech trường phaacutei
nagravey được gọi lagrave ldquoTantrardquo một từ gốc Sanskrit mang nghĩa ldquolưới dệtrdquo vagrave aacutem chỉ sự liecircn hệ
vagrave tương taacutec của mọi sự vật vagrave biến cố
Trong Phật Giaacuteo higravenh ảnh của một tấm lưới vũ trụ Đế Thiecircn đoacuteng một vai trograve rất quan
trọng Nội dung trung tacircm của Kinh Hoa Nghiecircm xem thế giới lagrave một tấm lưới toagraven hảo
về mối tương quan trong đoacute mọi sự vật vagrave biến cố taacutec động lecircn nhau trugraveng trugraveng điệp
điệp duyecircn khởi vocirc tận Phật Giaacuteo Đại thừa đatilde tigravem nhiều ẩn dụ để diễn bagravey mối liecircn hệ
nội tại nagravey của vũ trụ một số đoacute trugraveng hợp với quan điểm tương đối của thuyết dung
thocircng (boot-strap theory) của vật lyacute hiện đại
Trong đạo học phương Đocircng thigrave mạng lưới vũ trụ đoacute luocircn luocircn chứa đựng cả người quan
saacutet vagrave yacute thức của noacute vagrave điều đoacute cũng đuacuteng trong vật lyacute nguyecircn tử Trong bigravenh diện
nguyecircn tử thigrave vật thể chỉ được hiểu trong mối quan hệ giữa tiến trigravenh chuẩn bị vagrave đo
lường Đoạn cuối của tiến trigravenh nagravey luocircn luocircn nằm trong yacute thức của người quan saacutet Sự đo
lường lagrave một tiến trigravenh noacute gacircy trong yacute thức ta sự cảm thọ thiacute dụ sự thấy một tia saacuteng
chớp hay một vệt đen trecircn chế bản vagrave qui luật của vật lyacute nguyecircn tử cho ta biết rằng với
một xaacutec suất nagraveo một vật thể hạt nhacircn sẽ gacircy necircn một cảm thọ nhất định nếu ta chịu
tương taacutec với noacute Heisenberg viết Khoa học tự nhiecircn khocircng mocirc tả vagrave lyacute giải về tự nhiecircn
218
đuacuteng như noacute - lagrave - như - thế Đuacuteng hơn khoa học tự nhiecircn lagrave một phần của tiến trigravenh
tương taacutec động qua lại giữa tự nhiecircn vagrave chiacutenh chuacuteng tardquo
Như đatilde kể trecircn một số nhagrave Khoa Học vagrave Vật Lyacute Gia đatilde trở về nghiecircn cứu những tư
tưởng huyền diệu của đạo lyacute ETHocircng Phương nhất lagrave đạo Phật Thomas Cleary với cuốn
ldquoEntry into the Inconceivablerdquo (Bước vagraveo Thế Giới khocircng tưởng) đatilde bừng tỉnh thoaacutet
khỏi caacutei mecirc lậu của khoa học bằng caacutech cổ votilde việc ngộ nhập vagraveo thế giới huyền nhiệm
của đạo lyacute ETHocircng Phương Ken Welber với ldquoThe Hollographic Paradigmrdquo (Mocirc Higravenh Ảo
Ảnh) vagrave Michael Talbot với ldquoThe Hollographic Universerdquo (Vũ Trụ Ảo hay Phaacutep Giới
Như Huyễn) đatilde giaacutec ngộ caacutei lẽ Sắc Khocircng của Đạo Phật
Trong bagravei tự thuật Albert Einstein cha đẻ của khoa học hiện đại đatilde noacutei rằng ocircng lagrave một
người khocircng tocircn giaacuteo nhưng nếu coacute tocircn giaacuteo thigrave ocircng phải lagrave một Phật Tử
ETHiển higravenh nhất lagrave Vật Lyacute Gia người Mỹ gốc Aacuteo Fritjof Capra đatilde lagravem chấn động giới khoa
học Tacircy Phương sau khi ocircng xuất bản cuốn ldquoThe Tao of Physicsrdquo (ETHạo của Khoa Vật Lyacute)
năm 1974 Trong đoacute ocircng trigravenh bagravey những sắc thaacutei đặc biệt của Đạo Latildeo Đạo Phật Đạo
Thiền Trong nhiều năm trời ocircng đi diễn thuyết ở nhiều nơi necircu lecircn những caacutei bất quacircn
bigravenh của xatilde hội Tacircy Phương như trọng khoa học hơn tocircn giaacuteo vagrave ưa thực nghiệm hơn
huyền nhiệmhellip Trong chương kế choacutet Những Mẫu Higravenh Mới Trong Tư Duy Khoa Học
của Đạo của Vật Lyacute Capra đatilde noacutei đến nguồn cội tập quaacuten nhị nguyecircn từ hơn 2000 năm
về trước của Tacircy Phương vagrave những khaacutem phaacute tương đối của khoa học dugraveng lyacute tiacutenh dựa
trecircn một căn bản giai đoạn như datilde tragraveng xacircy caacutet biển Đocircng xacircy lacircu đagravei trecircn caacutet Trong
khi đoacute vũ trụ quan của Phật Giaacuteo dựa trecircn tương quan vững chải vượt khocircng gian lẫn thời
gian của lưới Đế Chacircu để giải thiacutech thực tại của vũ trụ vagrave nhacircn sinh quan tương tự như
cosmos webs magrave khoa học hiện đại mới biết đếnOcircng kecircu gọi giới khoa học vagrave dacircn
chuacuteng Tacircy Phương cần tigravem hiểu những tư tưởng siecircu việt vagrave huyền nhiệm của đạo lyacute
ETHocircng Phương vigrave những đạo lyacute nagravey coacute thể lagravem khuocircn mẫu tốt đẹp vagrave thường hằng cho
những lyacute thuyết tuyệt đỉnh nhất của giới Vật Lyacute Tacircy Phương
Jemery W Hayward hăng haacutei cổ votilde bằng đề tagravei cuốn saacutech ocircng xuất bản năm 1987
ldquoShifting Worlds Changing Minds Where the Sciences and Buddhism Meetrdquo (Chuyển
Hoaacute Thế Giới Thay ETHổi Tư Duy để Khoa Học vagrave Phật Giaacuteo Gặp Nhau)
Trong lời giới thiệu cuốn ldquoVật Lyacute Học vagrave Phật Giaacuteordquo của Tiến sĩ Vật Lyacute Vương Thủ Iacutech
thuộc ETHại Học Michigan Thượng Tọa Thiacutech Viecircn Lyacute đatilde viết
ldquoKhoa học chuacute tacircm vagraveo việc khaacutem phaacute chacircn lyacute để soi saacuteng yacute nghĩa nhacircn sinh vagrave vũ trụ
đồng thời để tạo iacutech lợi cho con người Phật học nỗ lực truyền thừa chacircn lyacute để được
nghiệm chứng để mang lại phuacutec lạc thật sự cho muocircn loagravei Một becircn lagrave thể nghiệm một
becircn lagrave tigravem cầu Lẽ tất nhiecircn con đường tigravem cầu đến luacutec nagraveo đoacute sẽ trực diện với sự thể
nghiệm chứ khocircng phải sự tigravem cầu mới coacute thể hội chứng được chacircn lyacutehelliprdquo
Xem như vậy việc kecircu gọi đổi mới tư duy vagrave tigravem cầu chacircn lyacute trong đạo lyacute ETHocircng Phương
của một số khoa học gia tiền phong Tacircy Phương đatilde rất phugrave hợp với những nhận định của
Thượng Tọa Thiacutech Viecircn Lyacute
219
Baacutec sĩ Carl Jung (1875 ndash 1961) ocircng Tổ của ngagravenh phacircn tacircm học ca ngợi Phật Tocirci đatilde
từng chữa trị bệnh đau khổ tacircm thần Nghề chuyecircn mocircn nagravey noacute đatilde đưa đẩy tocirci trở thagravenh
quen thuộc với quan điểm chẩn bệnh vagrave phương phaacutep chữa trị của một bậc Thầy vĩ đại
của nhacircn loại Ngagravei lagrave y vương chuyecircn mocircn trị liệu những chuỗi bệnh khổ đau (My task
was to treat psychic suffering and it was this that impelled me to become acquainted with
the view and the methods of that Great Teacher of humanity whose principal theme was
the chain of suffering)
Theo quan điểm Phật giaacuteo khổ luocircn luocircn xuất hiện khi ta cố trigrave giữ dograveng chảy của đời
sống sở trụ vagraveo những dạng higravenh tưởng lagrave chắc thật nhưng chuacuteng chỉ lagrave ảo giaacutec (maya)
dugrave những dạng higravenh tưởng lagrave chắc thật đoacute coacute thể lagrave sự vật biến cố con người hay tư
tưởngTương truyền sau khi giaacutec ngộ Phật đến ngay vườn Benares để truyền giaacuteo phaacutep
cho caacutec bạn đồng hagravenh ngagravey trước đatilde tu học với migravenh Ngagravei diễn tả giaacuteo phaacutep trong bagravei
Tứ Diệu Đế nổi tiếng bagravei nagravey chứa đựng nội dung căn bản của giaacuteo lyacute Chuacuteng coacute nội
dung như một bagravei giảng chẩn bịnh vagrave phacircn tiacutech một y sĩ Trước hết nguyecircn nhacircn bị bệnh
được xaacutec định sau đoacute khẳng định lagrave bệnh đoacute coacute thể chữa lagravenh được vagrave cuối cugraveng lagrave cho
toa thuốc vagrave sự hợp taacutec đầy triacute tuệ của người bệnh
Chacircn lyacute thứ nhất chỉ rotilde tigravenh trạng lagravem người lagrave dukkha đoacute lagrave sự khổ hay thất vọng Khổ
xuất phaacutet từ việc con người khocircng đủ khả năng để thấy đời sống xung quanh ta vốn tạm
bợ noacute chỉ lagrave một giai đoạn quaacute độ
Chacircn lyacute thứ hai tigravem hiểu nguyecircn nhacircn caacutei khổ đoacute lagrave tham aacutei coacute nghĩa lagrave chấp chặt nắm
giữ
Chacircn lyacute thứ ba quả quyết rằng khổ vagrave sự thất vọng coacute thể chấm dứt được Coacute thể thoaacutet
khỏi vograveng luacircn hồi được thoaacutet khỏi sự troacutei buộc của nghiệp vagrave đạt đến tigravenh trạng hoagraven
toagraven giải thoaacutet niết bagraven được
Chacircn lyacute thứ tư lagrave giải phaacutep của Phật đề ra để chấm dứt khổ con đường với Baacutet Chiacutenh
Đạo để tự chứng thực dẫn đến Phật quả
Vigrave đối với bệnh khổ của chuacuteng sanh tugravey nhacircn duyecircn nghiệp quả tugravey bất đồng tacircm taacutenh
Ngagravei dugraveng nhiều phương tiện noacutei phaacutep khiến cho chuacuteng sanh hết bệnh mecirc lầm dứt khổ
necircn thế gian viacute Ngagravei lagrave Vocirc Thượng Y Vương một vị vua lương y cao tột hay Vocirc Thượng
Phaacutep Vương một nhagrave Phaacutep Sư Vương cao cả nhất
Figure 52 Tất cả do Tacircm tạo
Theo Phật Giaacuteo vọng Tacircm lagrave nguồn gốc tạo ra tất cả Hạt Tacircm (particle) động tạo ra
một dograveng tacircm thức (wave) bao gồm những hạt nguyecircn tử khi được quan saacutet vagrave soacuteng khi
khocircng ai quan saacutet noacute rồi từ vocirc cực vi mocirc (Micro) đến vocirc cực vĩ mocirc (Macro) tạo ra
220
những hiện tượng xum la vagrave vạn vật trecircn vũ trụ magrave tất cả đều được kết nối vagrave tương taacutec
liecircn tục liecircn hoagraven với nhau như những vograveng dacircy xiacutech của 12th nhacircn duyecircn hay tấm lưới
vũ trụ Đacircy lagrave những điều magrave khoa học bacircy giờ khaacutem phaacute ra về hạt soacuteng vagrave đặc tiacutenh
linh đầy thocircng minh cũng như bản lai vocirc sở vocirc trụ của những siecircu nguyecircn tử Khoa
học vagrave vũ trụ học hiện đại cũng coacute lối nhigraven tương tự như quan niệm của Phật Giaacuteo họ đatilde
cocircng nhận tự taacutenh của vật chất thay đổi bất thường liecircn tục vagrave hiện diện khắp nơi trong
vũ trụ
Trong Khoa Học vagrave Phật Giaacuteo Giaacuteo Sư Trịnh Xuacircn Thuận viết ldquo Tiacutenh bất biến của trời
theo Aristotle vagrave vũ trụ tĩnh của Newton khocircng cograven hợp thời nữa Tất cả đều chuyển
động tất cả đều thay đổi vagrave tất cả đều lagrave vocirc thường từ nguyecircn tử nhỏ nhất cho tới
chuacuteng sinh caacutec thiecircn hagrave caacutec ngocirci sao vagrave toagraven vũ trụ Bắt nguồn từ một vụ nổ khởi thủy
rồi vũ trụ loatildeng dần đi Bản chất động nagravey được mocirc tả trong caacutec phương trigravenh của
thuyết tương đối Với lyacute thuyết Big Bang vũ trụ coacute một lịch sử Noacute coacute một khởi đầu
một quaacute khứ một hiện tại vagrave một tương lai Một ngagravey nagraveo đoacute noacute sẽ chết trong một lograve
lửa địa ngục chaacutey rừng rực hoặc trong sự lạnh lẽo băng giaacute Tất cả caacutec cấu truacutec của vũ
trụ - caacutec hagravenh tinh sao thiecircn hagrave hay đaacutem thiecircn hagrave ndash cũng đều chuyển động liecircn tục vagrave
tham gia vagraveo một vũ điệu vũ trụ khổng lồ chuyển động quay quanh migravenh noacute quay
quanh caacutec thiecircn thể khaacutec rời xa hay saacutep lại gần nhau Chuacuteng cũng coacute một lịch sử từ vocirc
lượng kiếp chuacuteng sinh ra tiến hoacutea vagrave chết Caacutec sao tuacircn theo caacutec chu kỳ sinh tử đo
bằng hagraveng triệu thậm chiacute hagraveng tỷ năm
Vận tốc của traacutei đất quay trecircn quỹ đạo xung quanh mặt trời trong Thaacutei Dương Hệ
khoảng 66600 miles1 giờ nhanh gấp 1000 lần vận tốc bạn thường laacutei xe trecircn xa lộ với
tốc độ 666 mph Nếu bạn ngồi trong xe dugrave lagrave vừa mắt mắt tham thiền vừa laacutei xe thigrave coacute
chắc lagrave bạn coacute thật tĩnh tọa khocircng Bạn đang ngồi yecircn trong xe với tốc độ 666 mph vagrave
đang quay chung mặt trời với vận tốc 66600 mph Đồng thời traacutei đất cũng cograven đang
quay xung quanh trục Nam Bắc với vận tốc quay khoảng 1040 miles1 giờ Như vậy
bạn chỉ lagrave tương đối tĩnh tọa vigrave trecircn thực tế bạn đang xuay cuồng luacircn vũ trong khocircng
gian Hoagrave Thượng Duy Lực noacutei Chuacuteng ta quay magrave cứ tưởng caacutei nhagrave quay Higravenh như
cả hai nhagrave lẫn người điều quay như điển tiacutech phướng động trong chuyện Lục Tổ
Nhưng khaacutec với tacircm động trong truyện phướng động ở trecircn đa số chuacuteng ta bacircy giờ nhờ
coacute kiến thức khoa học biết migravenh đang quay nhưng khocircng thấy động như tĩnh Đoacute lagrave yacute
nghĩa của thực tại thấy vậy chứ khocircng phải như vậy
Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc noacutei ldquoVigrave nằm trong Vật Lyacute học nếu thuyết Tương Đối trong
khoa học chỉ coacute những aacutep dụng giới hạn trong thế giới vật chất thigrave thuyết Tương Đối
trong Phật Giaacuteo coacute taacutec dụng mở rộng tacircm thức của con người đến vocirc hạn Cũng như
mọi quan niệm khaacutec trong Phật Giaacuteo quan niệm tương đối khocircng phải để tranh luận magrave
để quaacuten chiếu vagrave hội nhập Coacute thể noacutei thấy được tiacutenh tương đối của mọi sự vật lagrave thấy
được tiacutenh hogravea hợp của mọi sự vật cugraveng luacutec cũng thấy được tiacutenh vocirc thường vagrave vocirc ngatilde
của vạn phaacutep Tuy nhiecircn thực tế cho thấy rằng 99 những hagravenh động vagrave yacute nghĩ của
chuacuteng ta lagrave để phục vụ cho ldquocaacutei Tardquo Chiacutenh lagrave vigrave chỉ để phục vụ cho lsquocaacutei Tarsquo magrave nhiều
khi chuacuteng ta gặp phải những điều phiền toaacuteirdquo
221
Cố Giaacuteo Sư Trần Chung Ngọc viết tiếp ldquoTocirci cograven nhớ khi cograven dạy ở Đại Học Wisconsin
Madison coacute một đồng nghiệp người Mỹ muốn tocirci theo Ki Tocirc Giaacuteo nhưng biết tocirci lagrave một
Phật Tử Một hocircm anh ta hỏi tocirci Theo Phật Giaacuteo thigrave được caacutei gigrave Tocirci biết lagrave người Ki Tocirc
thường được hứa hẹn nhiều thứ lắm trong đời nagravey cũng như đời sau Tocirci begraven trả lời
Chẳng được caacutei gigrave cả traacutei lại tocirci mất đi nhiều lắm Tocirci chỉ được những caacutei cograven lại
[Nothing On the contrary I lost a lot Whatrsquos left is what I gain] Tocirci khocircng nghĩ rằng
anh ta hiểu vagrave tocirci cũng khocircng giải thiacutech gigrave thecircmrdquo Giaacuteo Sư Ngọc khocircng thegravem giảng
nhưng tocirci xin bagraven thecircm Giaacuteo Sư Ngọc biết migravenh mất rất nhiều caacutei gigrave phải necircn mất vagrave
được caacutei gigrave cograven lại necircn được Cograven caacutei ocircng Giaacuteo Sư đồng nghiệp muốn cải đạo người
khaacutec Ocircng ta khocircng biết ocircng ta đatilde bị được caacutei gigrave mất thật nhiều caacutei gigrave khocircng necircn mất
He doesnrsquot know what hersquos gotten into and what he shouldnrsquot lose a lot Ocircng ta khocircng
biết caacutei khocircng biết He doesnrsquot know donrsquot know
Biết khocircng khocircng biết biết khocircng khocircng
Khocircng khocircng biết biết khocircng khocircng biết
(Bugravei Giaacuteng)
Tương tựa như Trịnh Cocircng Sơn noacutei Tocirci đang tập hagravenh thiền về sự latildeng quecircn Latildeng quecircn
những gigrave khocircng cần thiết cho đời vagrave chơ chiacutenh bản thacircn migravenh Nhưng xin thưa coacute caacutei gigrave
cần thiết cograven ở lại
Về Nguyecircn Tử Ngagravei Vocirc Trước cho rằng Nguyecircn Tử khocircng coacute thực thể (The atom should
be understood as not having a physical body) Kỳ Na Giaacuteo quan niệm nguyecircn tử khocircng
được cấu tạo từ bản thể vật chất Phật Giaacuteo xaacutec lập Mọi vật đều vocirc thường mọi vật đều
vocirc ngatilde mọi vật đều Khocircng (Sarvam Sugravenyam)
Thế giới nguyecircn tử vagrave dưới nguyecircn tử cũng khocircng lagrave ngoại lệ Cả ở đoacute cũng vậy tất cả
đều thay đổi bất thường Caacutec hạt coacute thể thay đổi bản chất một quark nền tản cơ bản của
vật chất coacute thể thay đổi sở tại Một proton coacute thể trở thagravenh một neutron kegravem theo sự
phaacutet ra một positon (phản hạt của electron) vagrave một neutrino vật chất coacute thể biến thagravenh
năng lượng thuần tuacutey Chuyển động của một hạt coacute thể biến thagravenh hạt hoặc ngược lại
thagravenh soacuteng Noacutei caacutech khaacutec tiacutenh chất của một vật coacute thể biến thagravenh vật Nhờ sự mờ nhogravee
lượng tử của năng lượng khocircng gian bao quanh chuacuteng ta coacute một số lượng lớn khocircng thể
tưởng tượng nổi caacutec hạt gọi lagrave ldquoảordquo tồn tại hư ảo vagrave ngắn ngủi Xuất hiện vagrave biến mất
trong caacutec chu kỳ sinh tử vocirc cugraveng ngắn chuacuteng lagrave những bằng chứng rotilde ragraveng nhất của sự
vocirc thường vocirc sở vocirc trụ
JRobert Oppenheimer dugraveng Phật Phaacutep để trả lời tacircm tư con người qua những cacircu hỏi
thường thức - chuacuteng ta từ đacircu đến lagravem gigrave ở đacircy chết sẽ đi về đacircu Ocircng ta đưa ra taacutenh
khocircng của một hạt nhacircn điện tử với bản tiacutenh vocirc sở vocirc trụ vocirc thường khocircng đi khocircng
đến khocircng thời gian khocircng khocircng gian để giải đaacutep những tacircm tư đoacute như sau
Nếu chuacuteng ta hỏi chẳng hạn coacute phải vị triacute một hạt nhacircn điện tử luacutec nagraveo cũng giữ
nguyecircn khocircng thay đổi chuacuteng ta phải trả lời khocircng nếu chuacuteng ta hỏi coacute phải vị triacute
của một hạt nhacircn điện tử thay đổi theo thời gian chuacuteng ta phải trả lời khocircng nếu
chuacuteng ta hỏi coacute phải hạt nhacircn đoacute đang di động chuacuteng ta phải trả lời khocircng ETHức Phật
222
cũng đatilde giải đaacutep như vậy khi coacute người hỏi tigravenh trạng bản ngatilde của con người sau khi
chết nhưng những cacircu trả lời như trecircn khocircng phải lagrave những cacircu trả lời quen thuộc theo
truyền thống khoa học ở thế kỷ 17 vagrave 18 [JRobert Oppenheimer]
Caacutei khoacute khăn của ngagravenh vật lyacute học lagrave cố cocircng giải matilde caacutei sự thật tự nhiecircn bằng caacutech cặp
đocirci lyacute thuyết toaacuten học với một khối bằng chứng Ngagravey hocircm nay hầu hết những nhagrave vũ
trụ học nghĩ rằng vũ trụ được cấu tạo từ một sự nổ bugraveng vĩ đại (big bang) chừng 137 tỷ
năm về trước vagrave noacute tiếp tục bagravenh trướng với một tốc độ gia tăng mải mải Vũ trụ được
thecircu dệt trecircn một tấm vatildei được gọi lagrave khocircng-thời (space-time) như một tấm lưới đế chacircu
của Phật Giaacuteo (Indra Jewel Web) được gọi lagrave tấm lưới của những thiecircn hagrave aacutenh saacuteng vagrave
nhửng chất tối biacute mật khocircng thấy được (invisible dark matter) trong vũ trụ Những dữ
kiện nagravey đatilde được thiacute nghiệm đo đạt thử nghiệm chứng minh từ cả nhiều thập niecircn với
một rừng saacutech mocirc tả về nguồn gốc của vũ trụ cho đến khi được khoa học trong tương lai
chứng minh lagrave lỗi thời
Người Acircu Chacircu với đầu oacutec thực tiển thiecircn về vật chất vagrave lyacute luận khoa học Họ đatilde coacute
một nền văn minh kỷ thuật hiện đại khaacute cao đạt được những tiến bộ khoa học đaacuteng kể
vagrave khaacutem phaacute được những điều lợi iacutech cho chuacuteng sinh vagrave thế giới rất đaacuteng khiacutech lệ
Ngược lại người Aacute Chacircu thiecircn nội tacircm hướng về đạo đức tacircm linh vagrave huyền nhiệm
nhiều hơn Những nhận xeacutet vagrave so saacutenh nagravey chỉ tương đối với thời đại bacircy giờ chứ khocircng
hoagraven toagraven đuacuteng vigrave thế giới cagraveng ngagravey cagraveng lsquobeacute nhỏrsquo nhờ vagraveo văn minh của kỷ thuật truyền
higravenh vagrave thocircng tin Nhu cầu văn minh khoa học vagrave kỷ thuật tỷ lệ nghịch với triết học vagrave
tocircn giaacuteo thần quyền
Trecircn phương diện tổng quaacutet huyền nhiệm tacircm linh hiểu biết được trong gốc rễ tận cugraveng
của ETHạo magrave khocircng biết được ngoagravei cagravenh laacute Kiến thức lyacute triacute biết cagravenh laacute becircn ngoagravei magrave
khocircng thật thấy được gốc rễ becircn trong Hay khoa học vagrave y học dựa vagraveo toaacuten học vật lyacute
học triệu chứng vagrave thiacute nghiệm để tigravem hiểu hiện tượng becircn ngoagravei của thiecircn nhiecircn vagrave sinh
lyacute của con người Triết lyacute vagrave tocircn giaacuteo từ nhiều ngagraven năm đatilde dựa vagraveo suy luận vagrave sự
huyền nhiệm để liễu tri những biacute ẩn becircn trong của vũ trụ vagrave tacircm linh của chuacuteng sinh
Trong bagravei lsquoStephen Hawking đatilde giải quyết biacute mật của lỗ đen vũ trụrsquo Bởi Don Lincoln
September 4 2015 tocirci xin tạm dịch ldquoTheo luật lượng tử cơ học thocircng tin khocircng thể bao
giờ bị thất thoaacutet ngay cả khi bị huacutet vagraveo lỗ đen vũ trụ Điều nagravey bởi vigrave hai tiền đề quan
hệ nhacircn duyecircn vagrave ngược lại (từ quả tới nhacircn) Từ sự kiện nagravey những nghiệp quả coacute từ
những nhacircn duyecircn vagrave những caacutei nhacircn nagravey coacute thể hoagraven taacutec (thay đổi hay khocircng tạo ra
nhacircn duyecircn cho noacute thagravenh quả hiện tại nhacircn duyecircn diệt) Hawking phaacutet triển caacutei khaacutei
niệm nghiecircn cứu khoa học nagravey với Malcolm Perry của Cambridge University Anh Quốc
vagrave Andrew Strominger của Harvard University Hoa Kỳ Họ định nộp giấy tờ nagravey trong
vograveng một thaacuteng hay hơn Đoacute lagrave khi magrave caacutei giaacute trị thực của đề nghị coacute thể bắt đầu duyệt
xeacutetrdquo
From lsquoHas Stephen Hawking solved the mystery of black holesrsquo By Don Lincoln
updated 244 PM ET Friday September 4 2015
223
ldquoAccording to the rules of quantum mechanics information should never be lost not
even if it gets sucked inside the black hole This is because of two premises causality and
reversibility Taken together it means that effects have causes and those causes can be
undone Hawking developed this concept in collaboration with Malcolm Perry of
Cambridge University and Andrew Strominger of Harvard University They plan to
submit a paper in a month or so Thats when the real evaluation of the proposal can
beginrdquo
Chuacuteng ta coacute thể thay đổi caacutei Nhacircn bằng caacutech reversed engineering như tocirci đatilde noacutei trong
những chủ đề Phật Giaacuteo (Vocirc Tự Kinh) về Quả xatildey ra trước Nhacircn hay từ Quả tới Nhacircn để
thay đổi nhacircn quả hay chấm dứt nghiệp quả tugravey tacircm Tocirci mong sẽ sớm được đọc về cocircng
trigravenh nghiecircn cứu nagravey của Hawking Perry vagrave Strominger Tuy nhiecircn caacutei giải phaacutep đi
ngược từ quả để thay đổi caacutei nhacircn (du hagravenh về quaacute khứ) của họ đatilde được cả rừng saacutech vỡ
tự nghị vagrave phim ảnh thực hiện từ lacircu Khoa học chỉ chấp nhận trecircn lyacute thuyết chứ trong
vograveng 1000 năm tới con người chưa coacute khả năng thực hiện được mơ ước nagravey Trong luacutec
đoacute những caacutei tầm thường nagravey cả Phật Tử vagrave Ấn Độ Giaacuteo đều biết từ lacircu Đức Phật bật
Bồ Taacutet caacutec Tổ những cao tăng thaacutenh ni vagrave những thaacutenh nhacircn khocircng những đatilde biết magrave
đatilde lagravem được từ hơn 2500 trước Nếu tocirci lagrave một nhagrave khoa học nổi danh như Hawking thigrave
tocirci coacute thể thắng nhiều giải Nobel hagraveng năm một caacutech dễ dagraveng bằng caacutech dịch caacutec kinh
Phật rồi nộp luận aacuten để xem kiến thức khoa học duyệt xeacutet vagrave đaacutenh giaacute triacute tuệ Phật Phaacutep
Trong Big Bang vagrave Vũ Trụ Quan Phật Giaacuteo Thiền Giang viết ldquoTheo nhagrave Phật toagraven thể
vũ trụ lagrave một sản phẩm trong tương quan tacircm thức magrave khocircng khaacutec biệt với tacircm thức
Ngagravey nay giới khoa học đatilde biết rằng chủ thể quan saacutet khocircng thể taacutech ligravea đối tượng quan
saacutet vagrave tugravey theo giai tầng quan saacutet magrave hiện thực mang những bộ mặt khaacutec nhau (thuyết bất
định [uncertainty] của Heisenberg) Biecircn giới giữa vật chất vagrave năng lực do đoacute giữa thacircn
vagrave tacircm của mỗi caacute nhacircn khocircng thể phacircn định rạch rời như người ta tưởng trước đacircy
Nhưng đối với một vật cực kỳ lớn vagrave coacute tuổi dagravei đến hagraveng tỷ năm thigrave khoa học chưa thể
xaacutec định Nhagrave Phật cograven khẳng định lagrave từ vật hữu higravenh đến vật vocirc higravenh từ vật nhỏ nhất
đến vật lớn nhất đều khocircng coacute tự tiacutenh nghĩa lagrave hằng hằng biến đổi trạng thaacutei đến sau
khocircng đồng nhất với trạng thaacutei đến trước Khoa học do vigrave phaacutet sinh từ lyacute luận của một caacutei
ngatilde caacutei ngatilde của một nhagrave khoa học hay của một thế hệ caacutec nhagrave khoa học khocircng sao quan
niệm nổi trạng thaacutei vocirc ngatilde của vạn vật Tiacutenh caacutech khaacutech quan trong caacutec quan saacutet khoa
học khocircng hoagraven toagraven khaacutech quan như họ tưởng chiacutenh vigrave thế cho necircn tuy đem lại nhiều lợi
iacutech lớn lao cho đời sống khoa học kỹ thuật vẫn cograven lagrave vagrave sẽ lagrave một hiểm họa cho nhacircn
loại khi nhagrave khoa học hay caacutec người sử dụng noacute dugraveng caacutec phaacutet minh cho tham vọng caacute
nhacircn hay dacircn tộc Lyacute thuyết vocirc ngatilde của nhagrave Phật mới lagrave nền tảng đạo đức thật sự cho
một xatilde hội văn minh kỹ thuật trong tương lairdquo
Vũ trụ quan của nhagrave Phật với những luận điểm triacute tuệ magrave khoa học ngagravey nay đatilde thaacuten phục
dugrave khoa học chưa coacute đủ khả năng lẫn điều kiện để chứng tỏ Chẳng hạn ngagravey nay giới
khoa học đatilde biết rằng chủ thể quan saacutet khocircng thể taacutech ligravea đối tượng quan saacutet vagrave tugravey theo
giai tầng quan saacutet magrave hiện thực mang những bộ mặt khaacutec nhau (thuyết bất định
[uncertainty] của Heisenberg) Biecircn giới giữa vật chất vagrave năng lực do đoacute giữa thacircn thể
vagrave yacute thức khocircng thể lagrave hai caacute thể riecircng biệt Tuy nhiecircn khoa học chưa đủ triacute tuệ để biết lagrave
khocircng coacute chủ thể lẫn vật thể để magrave đối chiếu vigrave tất cả do Tacircm tạo ra caacutei đối chiếu nhị
224
nguyecircn chấp ngatilde đoacute Tacircm khocircng ở trong thacircn magrave thacircn ở trong tacircm Đoacute lagrave chacircn lyacute Nhất
Thể bất khả phacircn hay cograven gọi lagrave bất nhị Khoacute hiểu hơn nữa lagrave tacircm lagrave tacircm thacircn lagrave thacircn
Cho necircn dugrave khoa học coacute hiểu lyacute lẽ bất khả phacircn của vũ trụ theo lyacute luận tứ cuacute nhị nguyecircn
noacute cũng chưa phải hiều vậy lagrave như vậy
Toacutem lại diễn tả ngắn gọn nhất về sự khaacutec biệt giữa Phật Giaacuteo vagrave Khoa Học lagrave khoa học
đatilde chứng minh vật lyacute bằng phương phaacutep nhị nguyecircn dugraveng phương tiện đo đạt của ngũ
uẩn rồi cả tin rằng coacute một vụ ldquonổ ban đầurdquo (Big Bang) caacutech đacircy khoảng 137 tỉ năm sinh
ra vũ trụ vật lyacute (spatial universe) Phật Giaacuteo Thiền Giả thấy coacute một sự ldquobugraveng nổrdquo trong
tacircm xảy ra trong từng saacutetna Khoa học chỉ thấy được những hậu quả của big bang trong
khi đoacute Phật Giaacuteo thấy được nhacircn quả lẫn nhacircn duyecircn của nhiều vũ trụ Phật Giaacuteo thấy
được caacutei hư khocircng của những cỏi hữu higravenh lẫn vocirc higravenh (Spatial and Temporal Universe)
Trong khi đoacute khoa học chỉ thấy vagrave biết được phần nagraveo 5 được aacutenh saacuteng rọi tới cograven 70
dark energy vagrave 25 dark matter thigrave vẫn chưa hiểu tới Khoa học nhigraven vũ trụ từ becircn trong
trong ra ngoagravei trong khi đoacute Phật Giaacuteo quaacuten vũ trụ từ becircn ngoagravei vagraveo trong
Khocircng coacute điểm tương phản hay tương đồng giữa Phật Giaacuteo vagrave Khoa Học vigrave khoa học ở
trong bagraven tay thần thocircng của Phật Phaacutep Tương tự như trong truyện Tacircy Du Kyacute Tề
Thiecircn cacircn đẫu vacircn trong lograveng bagraven tay Phật Tổ Tưởng migravenh coacute thể nhatildey một caacutei đatilde tới
tận chacircn trời Caacutei triacute khocircn một niệm đại naacuteo thiecircn cung với 72 pheacutep biến hoacutea lừa bịp
che mắt thế gian của Tề Thiecircn Đại Thaacutenh khocircng đủ bản lảnh để thoaacutet khỏi lograveng bagraven tay
vocirc lượng vocirc biecircn của Đức Thế Tocircn Toacutem lại khoa học lagrave một trong những bản thể của
Phật Giaacuteo Khoa học đatilde luocircn luocircn ở trong Phật Giaacuteo chứ khocircng phải hai đối đối tượng
riecircng biệt để magrave hợp nhất
32 Phật Giaacuteo hợp nhất với Khoa Học
Theo luận gia Gerald Du Preacute Trong thế kỷ nagravey đatilde coacute nhiều cocircng cuộc hogravea hợp tocircn
giaacuteo trecircn thế giới với mục điacutech đaacuteng taacuten thưởng lagrave tigravem ra những điểm chung giữa caacutec
tocircn giaacuteo vagrave cổ suacutey tinh thần khoan dung giữa caacutec tocircn giaacuteo Tuy nhiecircn điều nagravey khocircng
lagravem cho tocircn giaacuteo sống lại vigrave những thứ magrave hầu hết những tocircn giaacuteo cugraveng coacute lagrave lograveng tin
giaacuteo điều thaacutenh kinh vagrave caacutec thần tiacutenh tất cả những thứ nagravey lagravem cho caacutec tocircn giaacuteo đoacute
khocircng tương hợp với khoa học Phật giaacuteo (cugraveng với Latildeo giaacuteo) lagrave một biệt lệ vigrave Phật
giaacuteo khocircng phải lagrave một tiacuten giaacuteo khocircng coacute giaacuteo điều cứng ngắt khocircng coacute thần quyền vagrave
khocircng chấp nhận hiệu lực cứu rỗi của bất cứ ai khaacutecrdquo
Tocirci khocircng tin rằng chuacuteng ta coacute thể hợp nhất caacutec tocircn giaacuteo Điều nagravey chỉ dẫn đến sự lẫn
lộn hơn nữa caacutec tocircn giaacuteo khaacutec đều phản khoa học khocircng thể hogravea hợp với khoa học được
Gerald Du Preacute lyacute tưởng ldquoChuacuteng ta necircn cố gắng tranh đấu để hợp nhất Phật Giaacuteo vagrave
khoa học để tạo necircn một tocircn giaacuteo khoa học cho thế giới hiện đại Khoa học Phật Giaacuteo
sẽ lagravem tan biến sự hoang mang bối rối bằng caacutech lagravem saacuteng tỏ vagrave hợp nhất lyacute thuyết vagrave
phương phaacutep hagravenh trigrave Phật Giaacuteo để lagravem một căn bản giaacutec ngộ vững chắc hữu hiệu cho
người Tacircy phươngrdquo Chuyện nagravey coacute thể khocircng cần thiết nhưng khoa học necircn nghiecircn
cứu một chuacutet triết lyacute Phật Giaacuteo để coacute thể giải quyết caacutei magrave khoa học phải dừng lại
225
(During this century a great deal of work has been done for uniting the religions of the
world with the praiseworthy object of discovering what they have in common and for
promoting tolerance among them However this has not lead to a revival of religion
because what most religions have in common is faith dogma divine scriptures and
deities all of which make them incompatible with science Buddhism (along with
Taoism) is the great exception to this for it is not a faith has no dogma or divine
authority of its own and does not accept the validity of anyone elses
I dont believe that we should be trying to unite Buddhism with other religions This
only leads to confusion Instead we should be striving to unite Buddhism and science
so as to produce a religion of science for our modern world Scientific Buddhism will
dispel confusion by clarifying and unifying Buddhist practice and theory and making it
an effective stepping-stone to enlightenment for Westerners (Scientific Buddhism
by Gerald Du Preacute in Buddhism and Science Edited by Buddhadasa P Kirthisinghe
New Delhi India 1984) httpsachhiemnetTCNTCNkhTCNkh08php
Giaacuteo sư thiecircn văn học nổi tiếng của University of Virginia Trịnh Xuacircn Thuận trong
buổi noacutei chuyện tại Liecircn Hiệp caacutec hội khoa học vagrave kỹ thuật Việt Nam (Vusta) với chủ
đề Phổ biến khoa học vũ trụ saacuteng qua đatilde noacutei Phật giaacuteo nhigraven vagraveo trong cograven thiecircn văn
nhigraven ra ngoagravei Khoa học cần triacute tuệ phacircn tiacutech lagravem caacutech chiacutenh xaacutec với dụng cụ như kiacutenh
thiecircn văn Cograven Phật giaacuteo dugraveng trực giaacutec để tigravem hiểu sự thật Như vậy Phật giaacuteo vagrave khoa
học thiecircn văn coacute hai lối nhigraven khaacutec nhau Tuy nhiecircn giaacuteo sư Thuận cho hay giữa Phật
giaacuteo vagrave khoa học coacute neacutet tương đồng Ocircng phacircn tiacutech Phật giaacuteo coacute noacutei đến sự vocirc thường
caacutei gigrave cũng thay đổi Đoacute cũng lagrave đề tagravei của khoa học thế kỷ 20 Trước kia người ta
tưởng vũ trụ lagrave bất biến theo quan điểm của Aristotle Nhưng sau nagravey khoa học đatilde
chứng minh vũ trụ thay đổi vagrave trong vũ trụ mọi vật đều thay đổi
(httpvnexpressnettin-tuckhoa-hocgiao-su-trinh-xuan-thuan-noi-chuyen-ve-khoa-
hoc-vu-tru-2212459html)
Theo tocirci tuy lsquoPhật giaacuteo vagrave khoa học thiecircn văn coacute hai lối nhigraven khaacutec nhaursquo nhưng cả hai
đều cugraveng nhigraven về một mục điacutech gần như nhau đoacute lagrave cugraveng lsquonhigraven vagraveo trongrsquo Phật Giaacuteo
quaacuten tự tại trong khi đoacute Thiecircn Văn Học nhigraven trở lại nguyecircn thủy của vũ trụ big bang
Phật Giaacuteo dugraveng triacute tuệ vagrave thiền định để quaacuten tự tại biết được lsquotrong nhagrave coacute baacuteu thocirci tigravem
kiếmrsquo trong khi đoacute khoa học dugraveng kiến thức để tigravem caacutei khocircng ở ngoagravei cho necircn suốt đời
chạy theo cố bắt caacutei boacuteng vocirc thường luocircn đổi thay Thật ra khoa học thiecircn văn đang
tigravem vagrave quan saacutet lại becircn trong nhưng vigrave chuacuteng ta ở trecircn qủa đất nhigraven lecircn trời lầm tưởng lagrave
nhigraven ra becircn ngoagravei
Khoa học luocircn luocircn thay đổi vagrave xeacutet lại bởi những khaacutem phaacute mới nhưng Phật Giaacuteo Quan
chưa cần phải xeacutet lại từ hơn 2600 năm nay Tuy nhiecircn Phật Giaacuteo rất triacute tuệ dacircn chủ
bigravenh đẳng vagrave cởi mở với bản lai luocircn thiacutech hợp với thực tại (truth) nếu cần thiết phải
thay đổi vagrave xeacutet lại thigrave sẽ thiacutech ứng Cho necircn khoa học gia với kiến thức được trang bị
thecircm triacute tuệ của Phật Giaacuteo hay bật thiện tri thức của Phật Giaacuteo với kiến thức của khoa
học gia sẽ tạo ra một lsquotocircn giaacuteo khoa họcrsquo để giải thiacutech được rất nhiều vấn đề trecircn đời coacute
lợi iacutech cho chuacuteng sinh trecircn thế giới Phật Giaacuteo vagrave Khoa Học kiến thức vagrave triacute tuệ hổ
tương coacute thể lagrave một đại nhacircn duyecircn chưa bao giờ xảy ra cho thế giới
226
Cũng như nhiều bật thiện tri thức của Tacircy Phương đatilde chiecircm ngưỡng Phật Giaacuteo coacute lẽ nhagrave
baacutec học Vật Lyacute Albert Einstein lagrave người viết về Đạo Phật nhiều nhất Sau đacircy lagrave vagravei
tuyecircn bố đầy yacute nghĩa của ocircng ta về Phật Giaacuteo
ldquoTocircn giaacuteo của tương lai sẽ lagrave một tocircn giaacuteo vũ trụ Noacute cao thacircm hơn caacutei thượng đế nhacircn
tạo vagrave viễn ly những tiacuten điều nhatildem nhiacute vagrave thần học Gồm cả thực tại (natural ở đacircy coacute
nghĩa lagrave truth genuine factual bona fide) lẫn tacircm thức noacute necircn được dựa trecircn căn bản
tocircn giaacuteo hợp lyacute thăng hoa (tiến bộ arise) từ nổi khổ đau (experience suffering endure)
của tất cả vạn vật (chuacuteng sinh giống hữu tigravenh lẫn thiecircn nhiecircn [natual] giống vocirc tigravenh cacircy
cỏ socircng nuacutei) vagrave tacircm linh (triacute tuệ linh hồn yacute thức) như caacutei nguyecircn (meaningful full of
history ancient) nhất thể Đạo Phật lagrave tocircn giaacuteo thiacutech hợp cho caacutei nhu cầu tocircn giaacuteo của vũ
trụ trong tương lai nagravey
(The religion of the future will be a cosmic religion It would transcend a person God and
avoid dogmas and theology Covering both the natural and the spiritual it should be
based on a religious sense arising from the experience of all things natural and spiritual
as a meaningful unity Buddhism answers this description Albert Einstein )
Đồng thời một lần khaacutec ocircng cũng khẳng định rằng ldquoNếu coacute một tocircn giaacuteo nagraveo thiacutech hợp
với caacutec nhu cầu của khoa học hiện đại đoacute chiacutenh lagrave Phật Giaacuteo Phật Giaacuteo đogravei hỏi vocirc duyệt
xeacutet lại giaacuteo điều của migravenh để cập nhật hoacutea với những khaacutem phaacute mới của khoa học Phật
Giaacuteo khocircng cần phải từ bỏ quan điểm của migravenh để xu hướng theo khoa học vigrave Phật giaacuteo
bao hagravem cả khoa học cũng như vượt qua khoa học Phật Giaacuteo lagrave gạch nối triacute tuệ giữa tocircn
giaacuteo vagrave khoa học noacute khuyến khiacutech con người khaacutem phaacute những tiềm năng lớn lao nằm
sacircu kiacuten trong chiacutenh migravenh vagrave trong mocirci trường sống chung quanh migravenh Chacircn lyacute Phật Giaacuteo
vượt thời gianrdquo
(If there is any religion that would cope with modern scientific needs it would be
Buddhism Buddhism requires no revision to keep it up today with recent scientific
finding Buddhism needs no surrender its view to science because it embraces science as
well as goes beyond science Buddhism is a bridge between religious and scientific
thoughts that the stimulates man to discover the talent potentialities within himself and
his environment Buddhism is timeless Collected famous quotes from Albert Einstein
httprescompstanfordedu~ cheshire Einstein quoteshtm)
Trong 3 thập niecircn cuối đời migravenh Einstein dagravenh thời gian cograven lại để nghiecircn cứu về ldquoLyacute
thuyết thống nhất giữa lực hấp dẫn vagrave hiện tượng điện quangrdquo (The Theory of unify
gravitation and eletro-magnetism) Mặc dugrave bận rộn nghiecircn cứu vagrave giảng dạy khoa học
nhưng ocircng Einstein vẫn dagravenh thời gian nhất định để nghiecircn cứu triết học vagrave tocircn giaacuteo đặc
biệt trong đoacute coacute Đạo Phật
Những điều ocircng nghiecircn cứu sau nagravey coacute thể đatilde lecircn tới giới hạn của tri thức khocircng thể đi
xa hơn nữa cho necircn ocircng phải nhờ đến triacute tuệ của Phật Giaacuteo để giải quyết một số vấn đề
magrave khoa học vẫn cograven vocirc minh chưa giải thiacutech được
227
Theo tagravei liệu ldquoThe World As I See Itrdquo (Trần thế khi tocirci nhigraven thấy Khocircng (No鬠) nhagrave xb
Philosophical Library New York 1949) vagrave quyển ldquoIdeas and Opinionsrdquo (Những Yacute Kiến
vagrave Những Quan Điểm nhagrave xb Crown NY 1945) lagrave hai tuyển tập những bagravei baacuteo bagravei
tham luận về tocircn giaacuteo vagrave khoa học magrave ocircng Einstein viết từ đầu những năm ba mươi
Đaacuteng chuacute yacute trong tập nagravey lagrave caacutec bagravei như ldquoReligion and Sciencerdquo (Tocircn giaacuteo vagrave Khoa học)
viết từ 1930 bagravei ldquoScience Philosophy amp Religion A Sumposiumrdquo (Khoa học Triết học
vagrave Tocircn giaacuteo một buổi hội thảo) viết năm 1941 bagravei ldquoReligion and Science
Irreconcilable rdquo (Tocircn giaacuteo vagrave Khoa học khocircng thể hogravea giải được sao ) viết vagraveo năm
1948
Theo caacutec tagravei liệu trecircn thigrave chiacutenh Einstein tự xem migravenh lagrave một người vocirc tocircn giaacuteo nhưng ocircng
noacutei ocircng sẽ chọn Phật Giaacuteo vagrave tocircn giaacuteo nếu cần Trong caacutec buổi hội thảo về triết học vagrave
tocircn giaacuteo coacute luacutec ocircng triacutech dẫn lời của Chuacutea rồi coacute khi ocircng dẫn lời trong kinh Phật Dĩ
nhiecircn lời ai cũng được miễn lagrave noacute hay vagrave thiacutech hợp đuacuteng vagraveo thời điểm vagrave chủ đề để
triacutech dẫn Quan điểm của Einstein về tocircn giaacuteo chưa bao giờ nhất quaacuten Tuy nhiecircn với triacute
tuệ sắc beacuten vagrave lograveng ngưỡng mộ của ocircng đối với Phật Giaacuteo đatilde giuacutep cho ocircng hiểu đuacuteng vagrave
phacircn biệt chiacutenh xaacutec về caacutec tocircn giaacuteo khaacutec magrave ocircng đatilde để tacircm nghiecircn cứu cugraveng một luacutec Ocircng
vẫn thường nhắc nhở caacutec nhagrave khoa học necircn học hỏi ở caacutec tocircn giaacuteo để bổ sung cho những
khiếm khuyết của khoa học Ocircng noacutei ldquoKhoa học magrave thiếu tocircn giaacuteo lagrave khập khiễng Tocircn
giaacuteo magrave khocircng coacute khoa học thigrave mugrave quaacutengrdquo (Science without religion is lame Religion
without science is blind) Khocircng biết Einstein muốn aacutem chỉ tocircn giaacuteo nagraveo Chứ đa số tocircn
giaacuteo điều mugrave quaacuteng vagrave lagravem chuacuteng ta đi khập khểng ngoại trừ đạo kiến thức khoa học lsquotự
migravenh thắp đuốt triacute tuệ magrave đirsquo
Einstein vigrave vocirc ngatilde necircn lịch sự noacutei như vậy chứ theo tocirci yacute của ocircng lagrave Khoa học khocircng cần
đến những tocircn giaacuteo mecirc tiacuten dị đoan phatilden khoa học Khoa học khocircng cần caacutei cặp nạn
khập khểng của những tocircn giaacuteo nagravey Khoa học cần một tocircn giaacuteo với triacute tuệ trugravem vũ trụ để
soi saacuteng mớ kiến thức vocirc minh của khoa học
Figure 53 Albert Einstein (1879-1955) viết về Phật Giaacuteo
Caacutec dữ kiện trecircn cho thấy Einstein đatilde nghiecircn cứu Đạo Phật qua caacutec saacutech baacuteo viết bởi
caacutec học giả Phật học người Acircu Mỹ đaacuteng kể lagrave triết gia người Đức Schopenhauer Arthur
(1788-1860) tiến sĩ người Đức Paul Carus (1852-1919) viện sĩ hagraven lacircm người Nga
Vasily Vasaliyey (1818-1900)hellip Họ lagrave những nhagrave Phật học nổi danh nhưng rất hiếm hoi
ở phương Tacircy thời đoacute Nhờ nghiecircn cứu tự migravenh thắp đuốc đi đecircm như vậy magrave
Einstein cũng như rất nhiều thaacutenh nhacircn bồ taacutet ở trecircn thế giới đatilde nhigraven thấy lại quaacuten tự
228
tại kiến lại caacutei bản lai diện mục từ muocircn kiếp trước của migravenh Họ ngộ ra đạo Phật lagrave
một triết lyacute cực kỳ cao siecircu vagrave triết lyacute ấy đatilde taacutec dụng vagraveo cuộc đời họ như một chacircn lyacute
thực chứng của chiacutenh riecircng migravenh như một tia seacutet giữa đecircm tối như tiếng sư tữ hống
giữa thacircm sơn cugraveng cốc như ngọc kim cương cắt ngang magraveng vocirc minh soi saacuteng đầu oacutec
chậm tiến lạc hậu mecirc tiacuten cuồng tiacuten vagrave keacutem văn minh của thời đại Họ đatilde tigravem thấy họ
Điều nagravey cho thấy Einstein cũng như rất nhiều bật thiện tri thức ngagravey nay chỉ nghiecircn
cứu triết lyacute Phật Giaacuteo đi chugravea online ăn chay trecircn internet thiền bằng gotilde motilde computer
thĩnh kinh bằng bấm chuocircnglsquochuộtrsquo học từ Phật Google kho server A Lại Da Thức vagrave
databases Sau đoacute đi lagravem trả nợ đời ăn no rồi dục magrave vẫn hạnh phuacutec vẫn coacute triacute tuệ
viecircn matilden như Duy Ma Cật
Tại sao Albert Einstein vagrave những bậc khoa bảng nổi tiếng trecircn thế giới đatilde hết lời xưng
tụng taacuten thaacuten Phật Giaacuteo noacutei chung vagrave ETHức Phật noacutei riecircng Xin mời quiacute vị đọc một đoạn
triacutech dẫn trong cuốn ldquoFundamentals of Buddhismrdquo (Nền Tảng Của ETHạo Phật) của tiến sĩ
Peter D Santina bản dịch của ETHại ETHức Thiacutech Tacircm Quang ldquoNoacutei chung tại Acircu Chacircu coacute
thaacutei độ chuacute yacute đến Phật Giaacuteo vigrave tocircn giaacuteo nagravey rất tiến bộ rất hợp lyacute vagrave rất tinh vi Cho necircn
chuacuteng tocirci ngạc nhiecircn khi đến một quốc giao Aacute Chacircu lại thấy người dacircn ở đacircy coi Phật
Giaacuteo như một tocircn giaacuteo lỗi thời khocircng hợp lyacute vagrave coacute nhiều liecircn hệ với mecirc tiacuten dị đoanrdquo
Điều nagravey cho thấy những dacircn tộc chậm tiến nagravey vigrave mặt cảm tự ty trước những dacircn tộc văn
minh necircn vọng ngoại tham cầu vagraveo những tocircn giaacuteo lỗi thời của họ Coacute cục vagraveng của tổ
tiecircn để lại đang cầm ở trong tay lại ngu muội vứt bỏ đi cho những dacircn tộc văn minh triacute
thức khaacutec lượm về lagravem phong phuacute thecircm cho nền văn minh lẫn triacute tuệ mới của họ Trong
khi đoacute lượm về những tiacuten ngưỡng raacutec rến lỗi thời của Tacircy Phương
Người Tacircy Phương thấy giaacute trị của Phật Giaacuteo bởi vigrave Phật Giaacuteo khocircng kết chặt với văn
hoacutea Phật Giaacuteo khocircng ragraveng buộc vagraveo một xatilde hội đặc biệt vagraveo một chủng tộc nagraveo hay vagraveo
một nhoacutem thiểu sổ nagraveo Coacute những tocircn giaacuteo gắn liền với văn hoacutea chẳng hạn như Do Thaacutei
Giaacuteo Hindu gắn liền với văn hoacutea dacircn tộc nhưng Phật Giaacuteo lại khocircng Cho necircn trong lịch
sử Phật Giaacuteo ta thấy coacute Phật tử Ấn Thaacutei Trung Hoa Tiacutech Lan Miến ETHiện vvhellip vagrave
chuacuteng ta coacute Phật tử Anh Phật tử Hoa Kỳ Phật tử Phaacutep vvhellip ETHoacute lagrave lyacute do magrave Phật Giaacuteo
khocircng gắn boacute với văn hoacutea vagrave dacircn tộc magrave gắn liền với nhacircn sinh quan vagrave vũ trụ quan
Phật Giaacuteo nhập hội dễ dagraveng từ văn hoacutea nagravey đến văn hoacutea khaacutec bởi vigrave Phật Giaacuteo chuacute trọng
đến việc chuyển hoacutea nội tacircm hơn lagrave ở becircn ngoagravei Nếu ta nhigraven kỹ caacutech lyacute giải của ETHức
Phật về vấn đề kiến thức ta thấy phương caacutech của Ngagravei tương tự như caacutech lyacute giải của
khoa học vagrave điều nagravey đatilde khiến người Phương Tacircy hết sức chuacute yacute đến
Sau đacircy lagrave những nhận định căn cứ vagraveo kết quả khảo saacutet tư tưởng giaacuteo lyacute Phật Giaacuteo trong
sự tiến hoacutea tư tưởng của nhacircn loại Đặc biệt vagrave cao cả Đức Phật lagrave vị Giaacuteo Chủ tocircn giaacuteo
duy nhất trecircn thế gian đưa ra một khẳng định tuyệt đối bigravenh đẳng Ta lagrave Phật đatilde thagravenh
chuacuteng sanh lagrave Phật sẽ thagravenh nghĩa lagrave về bản chất Giaacuteo Chủ vagrave tiacuten đồ ngang nhau
khocircng phacircn biệt giai cấp Đặc biệt hơn cả lagrave Đức Phật đatilde thấy rotilde sự vận hagravenh của vạn
Phaacutep (Như Thực tri Kiến) vagrave đatilde để lại cho hậu thế một giaacuteo lyacute độc nhất vocirc nhị Đức Phật
đatilde khocircng hề bắt buộc bất cứ ai phải tin vagraveo Phật hay những điều giảng dạy của Phật một
caacutech mugrave quaacuteng
229
Trong Kalama Coacute một lần đức Phật đi ngang qua bộ lạc của người Kalama Nghe danh
tiếng của Phật người dacircn của bộ lạc nagravey tigravem đến đatildenh lễ vagrave hỏi Phật - Coacute một số đạo sư
khaacutec đi ngang qua đacircy Nhưng người nagraveo cũng lagravem saacuteng tỏ vagrave ca tụng quan điểm của
chiacutenh migravenh nhưng lại bagravei xiacutech khinh miệt checirc bai vagrave xuyecircn tạc quan điểm người khaacutec
ETHối với họ bạch Thế Tocircn chuacuteng con coacute những nghi ngờ phacircn vacircn Trong những vị đạo
sư nagravey ai noacutei sự thật ai noacutei dối
Đức Thế Tocircn trả lời
- Trong những trường hợp như thế đương nhiecircn lagrave caacutec Ocircng coacute những nghi ngờ vagrave coacute
những phacircn vacircn Nagravey caacutec ocircng caacutec ocircng đừng tin một điều gigrave vigrave phong văn Đừng tin một
điều gigrave vigrave noacute lagrave tập quaacuten lưu truyền Đừng tin một điều gigrave vigrave được nhiều người nhắc đi
nhắc lại Đừng tin một điều gigrave vigrave đoacute lagrave buacutet tiacutech của thaacutenh nhacircn Đừng tin một điều gigrave vigrave đoacute
lagrave thoacutei quen đatilde coacute từ lacircu Đừng tin một điều gigrave do ta tưởng tượng vagrave lại nghĩ rằng do một
thần linh nagraveo đoacute khai thị cho ta Đừng tin một điều gigrave vigrave đoacute lagrave do caacutec thầy coacute uy tiacuten dạy
Nhưng nagravey caacutec Ocircng khi nagraveo tự migravenh chứng nghiệm vagrave biết rotilde như sau Caacutec việc nagravey lagrave
bất thiện caacutec việc nagravey lagrave đaacuteng checirc caacutec việc nagravey bị caacutec người coacute tuệ giaacutec chỉ triacutech caacutec
việc nagravey nếu thực hiện vagrave chấp nhận đưa đến bất hạnh khổ đau thời nagravey caacutec ocircng hatildey từ
bỏ chuacuteng Vagrave ngược lại khi nagraveo tự migravenh chứng nghiệm vagrave biết rotilde như sau Caacutec phaacutep
nagravey lagrave thiện Caacutec phaacutep nagravey lagrave khocircng coacute tội Caacutec phaacutep nagravey được người coacute triacute taacuten thaacuten Caacutec
phaacutep nagravey nếu được thực hiện được chấp nhận đưa đến hạnh phuacutec an lạc thời nagravey caacutec
ocircng hatildey cố gắng thực hagravenh để tự đạt đến vagrave an truacute trong hạnh phuacutec (Niềm Tin Vagrave Kinh
Kalama Nguyễn Duy Nhiecircn)
Việc chuacute trọng ngagravey cagraveng tăng vagrave những giaacuteo lyacute hấp dẫn của ETHạo Phật cugraveng với khuynh
hướng mới của khoa học triết học vagrave tacircm lyacute học luacutec nagravey lecircn cao đến tột đỉnh như khoa
Vật Lyacute Nguyecircn Lượng đatilde được đề xuất ETHoacute lagrave những triển khai cuối cugraveng của những lyacute
thuyết vật lyacute đatilde được thể nghiệm Rồi chuacuteng ta thấy khocircng những ETHức Phật đatilde tiecircn đoaacuten
những phương phaacutep phacircn tiacutech của khoa học magrave cograven dạy rotilde về bản chất của con người vagrave
vũ trụ như đatilde noacutei trong phần triển khai gần đacircy của Vật Lyacute lượng Tử Caacutech đacircy khocircng
lacircu một nhagrave Vật lyacute học nổi tiếng nhận xeacutet vũ trụ giống như một tacircm tưởng vĩ đại ETHiều
nagravey đatilde được noacutei trong Kinh Dhammapada (Kinh Phaacutep Cuacute) ldquoTacircm dẫn đầu mọi phaacutep tacircm
chủ tacircm tạo taacutec lsquoSự liecircn hệ giữa vật chất vagrave năng lượng cũng đatilde được noacutei đến Khocircng
coacute sự phacircn chia cơ bản nagraveo giữa Tacircm vagrave Vật Tất cả những lời dạy đoacute đatilde những tiến bộ
mới nhất của khoa học tuần tự khaacutem phaacute
Cho necircn điều cho thấy trong học quy (văn cảnh) của Tacircy Phương caacutec nhagrave tacircm lyacute vagrave
khoa học tigravem thấy một truyền thống Phật Giaacuteo phugrave hợp với những nguyecircn tắc căn bản về
tư tưởng khoa học của Tacircy Phương Thecircm vagraveo đoacute họ thấy Phật Giaacuteo rất đặc sắc vigrave
những phaacutet minh của họ thường tương đồng với Phật Giaacuteo Họ cũng thấy rằng cho đến
nay khoa học khocircng mở con đường nagraveo hay phương phaacutep nagraveo coacute thể hoagraven tất được việc
chuyển hoacutea nội tacircm Họ coacute những phương thức xacircy dựng cải tiến caacutec thagravenh phố xa lộ
nhưng họ khocircng coacute một hệ thống nagraveo coacute thể xacircy dựng con người tốt hơn được trecircn
phương diện triacute tuệ vagrave tacircm linh Đoacute lagrave chuyện ngagravey xưa bacircy giờ những thổn thức khao
khaacutet nagravey khocircng lagrave vấn đề của Tacircy Phương nữa sau khi họ khaacutem phaacute ra triết lyacute Phật Giaacuteo
Ngược lại bacircy giờ đacircy lại lagrave những vấn nạn của caacutec nước Đocircng Phương sau khi họ khaacutem
230
phaacute ra văn minh kỷ thuật của Tacircy Phương lsquohọ khocircng coacute một hệ thống nagraveo coacute thể xacircy
dựng con người tốt hơnrsquo trecircn phương diện triacute tuệ vagrave văn hoacutea Noacutei đuacuteng ra họ đaacutenh mất
caacutei viecircn ngọc minh triết của tổ tiecircn để lại để chạy theo caacutei vật chất vocirc thường đaacutenh mất
caacutei bản thể lẫn nhacircn tiacutenh của chiacutenh migravenh
Cho necircn người Tacircy Phương quay về với Phật Giaacuteo Lagrave một truyền thống lacircu đời Phật
Giaacuteo coacute nhiều khiacutea cạnh gần giống như việc thực hagravenh trong truyền thống khoa học Tacircy
Phương Nhưng Phật Giaacuteo vượt qua truyền thống duy vật của Tacircy Phưong vagrave vượt qua
giới hạn của truyền thống khoa hocrdquo ndash Dr Peter D Santina taacutec giả cuốn Fundamentals
of Buddhism (Nền Tảng của Phật Giaacuteo)
Điểm khaacutec biệt giữa Phật Giaacuteo vagrave Khoa Học lagrave Đức Phật biết về vũ trụ qua thiền định
vagrave giaacutec ngộ trong khi đoacute khoa học tigravem hiểu về vũ trụ qua kiến thức học hỏi vagrave luyện tập
từ nhiều kiếp trước magrave họ khocircng nhận biết ra lsquorăng magrave như rứarsquo Trong khi đoacute Đức
Thế Tocircn biết được bản lai triacute tuệ của migravenh được tiacutech lủy từ vocirc lượng kiếp qua thiền định
vagrave rồi thigrave giaacutec ngộ magrave thấy ra được vigrave lsquorứa magrave như rirsquo Một becircn vigrave cograven lsquokhocircng minhrsquo
necircn khocircng biết lsquonhư dậyrsquo một becircn đatilde minh tacircm necircn biết được lsquonhư thếrsquo Phật Giaacuteo gọi
lagrave như thị tri kiến Khocircng coacute bản ngatilde của ta vagrave vật thể của vũ trụ ở trong ấy khocircng coacute
vật thể bị quan saacutet lẫn chủ thể quan saacutet Khi thấy chỉ thấy chứ khocircng coacute caacutei gọi lagrave ldquotocirci
thấy rdquo ở trong đoacute
Cho necircn nếu trong caacutei thấy sẽ chỉ lagrave caacutei thấy trong caacutei nghe sẽ chỉ lagrave caacutei nghe trong caacutei
thọ tưởng sẽ chỉ lagrave caacutei thọ tưởng trong caacutei thức tri sẽ chỉ lagrave caacutei thức tri ndash thigrave khocircng coacute
Ta (Ngatilde) ở trong ấy Ta khocircng lagrave chỗ ấy
Ngược lại khoa học Trong caacutei thấy thigrave tưởng lagrave tocirci thấy tận tường trong caacutei nghe thigrave
tưởng lagrave tocirci nghe rotilde ragraveng Trong caacutei thọ tưởng thigrave tưởng lagrave tocirci thọ tưởng phacircn biệt chiacutenh
xaacutec Trong caacutei thức tri thigrave tưởng lagrave tocirci tri thức rất đuacuteng đắn ndash vigrave khoa học gia coacute Ta (Ngatilde)
ở trong ấy coacute Ta ở chỗ ấy coacute Ta ở luacutec ấy
Theo tocirci tuy Phật Giaacuteo vagrave khoa học coacute nhiều điểm tương đồng nhưng chuacuteng ta khocircng thể
hagravem hồ vơ quagraveng để hoagraven toagraven đồng hoacutea Phật Giaacuteo (tacircm thức) với khoa học (vật lyacute) được
dugrave cả hai coacute thể được xem lagrave vocirc thần same difference Phật Giaacuteo bị những tocircn giaacuteo hữu
thần đổ cho lagrave lsquotocircn giaacuteorsquo của vocirc thần vigrave Đức Thế Tocircn thấy khocircng coacute lsquothần nhacircnrsquo nagraveo
trong vũ trụ để thuyết phaacutep Khoa học được xem lagrave vocirc thần vigrave khoa học khocircng thể chứng
minh hay khaacutem phaacute được bất cứ một thần nhacircn nagraveo để coacute thể khẳng định lagrave coacute lsquothần
ngườirsquo trong vũ trụ Điểm tương đồng rất lagrave triacute tuệ lẫn triacute thức (intellectual) của cả Phật
Giaacuteo vagrave khoa học lagrave khocircng phải chỉ nghe hay bị dụ dỗ vagrave hăm dọa bởi những giaacuteo điều
keacutem triacute tuệ phản khoa học rồi thigrave lo lắng sợ hải vagrave nhắm mắt tin tưởng nghe theo một
mugrave quaacuten đưa đến tiacuten ngưỡng cuồng tiacuten nhưng phải tư nghi tư nghị tự migravenh tigravem hiểu tự
chứng kiến chứng nghiệm rồi thigrave tự tin vagrave quyết tacircm thực hagravenh với con mắt triacute tuệ luocircn
luocircn đầy cảnh giaacutec với tinh thần quyết tacircm vocirc uacutey vocirc chấp vocirc ngatilde
Chuacuteng ta những người tu học Phật cũng khocircng thể khẳng định lagrave những khoa học gia
chưa bao giờ biết về Phật Giaacuteo chưa tu hagravenh bao giờ thigrave khocircng bao giờ phaacutet triển được
triacute tuệ để giaacutec ngộ nếu khocircng chịu tu tập đạo Đoacute cũng lagrave những quan niệm rất sai lầm
vagrave keacutem triacute tuệ magrave chuacuteng ta thường hay nghe giảng trong chugravea hay qua những phaacutep luận
Chuacuteng ta khocircng thể suy bụng migravenh ra bụng của những thaacutenh nhacircn vagrave caacutec Bồ Taacutet trecircn
231
khắp thế giới được Như Đức Thế Tocircn đatilde chứng minh Nếu luyện tập tu hagravenh cả hơn
mấy chục năm để đi được trecircn mặt nước qua bờ becircn kia khocircng bằng Ngagravei dugraveng caacutei
thocircng minh thực tiển của migravenh bỏ ra 2 xu trả tiền đograve quaacute giang qua bờ becircn kia
Tocirci đồng yacute vagrave tin tưởng tư duy triacute thức trecircn lyacute thuyết khocircng bằng một ngagravey thực hagravenh
tu đạo nhưng cả hai chỉ lagrave hai phương tiện của một cứu caacutenh giaacutec ngộ cugraveng đều khoacute
khăn như nhau Hai phương tiện (vehicles) đoacute được cấu tạo bởi cugraveng một chất lượng vocirc
thường của ngũ uẩn giai khocircng
33 Ngũ Uẩn Giai Khocircng
Đa số chuacuteng ta điều tưởng migravenh quaacute biết hay iacutet nhất cũng coacute một lần nghe qua về ngũ
uẩn Theo Phật Giaacuteo Ngũ Uẩn gồm sắc uẩn thọ uẩn tưởng uẩn hagravenh uẩn vagrave thức uẩn
lagrave những yếu tố vật chất vagrave tinh thần được kết hợp tạm bợ vocirc thường bởi duyecircn khởi
tạo ra chuacuteng sinh kể cả con người Tuy nhiecircn trong 7 tỉ con người trecircn thế giới nagravey
mấy người thấy nghe sờ ngữi nếm vagrave yacute thức được thực tướng của ngũ uẩn
Phật Giaacuteo nhất lagrave trong Kinh Lăng Nghiecircm thiecircn về tu triacute tuệ phacircn tiacutech vagrave diển tatilde ngũ
uẩn rất mạch lạc với đầy chi tiết luận lyacute (logic) nhưng lại dựa trecircn dụng cụ thiết kế lổi
thời của con người đoacute lagrave ngũ quan vagrave yacute thức mắt với tiacutenh thấy tai với tiacutenh nghe mũi
với tiacutenh ngửi lưỡi với tiacutenh nếm xuacutec với tiacutenh sờ vagrave yacute thức (mind) để phacircn biệt phacircn tiacutech
vagrave giải thiacutech thực tại qua lăng kiacutenh vocirc minh cugraveng với bẩm taacutenh đo lường lệch lạc của
ngũ quan yacute thức ngay cả Mạc Na Thức lẫn A Lại Da Thức Thực tại đứng ngoagravei mọi
khaacutei niệm vagrave phacircn loại nhị nguyecircn necircn Phật Giaacuteo cũng gọi noacute lagrave Chacircn Như magrave Tacircm
Chacircn Như bất sinh bất diệt bao trugravem tất cả caacutec phaacutep Ấn Độ Giaacuteo gọi lagrave Brahman Latildeo
Giaacuteo gọi lagrave Đạo vagrave Phật Giaacuteo gọi thực tại đoacute lagrave Phaacutep Thacircn Tất cả những thuyết phaacutep
chỉ lagrave phương tiện tương đối chứ khocircng phải lagrave chacircn lyacute rốt raacuteo Noacutei ra lagrave đatilde sai rồi
Cho necircn Đức Phật đatilde phủ nhận Trong 49 năm Như Lai chưa từng noacutei một chữ Phật
Giaacuteo gọi đoacute lagrave bất khả tư nghigrave
Ngoagravei ra trong Kinh Lăng Nghiecircm Đức Phật cograven coacute thuyết về nguồn gốc của vũ trụ vạn
vật như sau Chơn tacircm nagravey cũng tức tất cả phaacutep tức lagrave tacircm tức lagrave đất nước gioacute lửa vagrave
hư khocircng tức lagrave nhatilden nhĩ tĩ thiệt thacircn yacute tức lagrave sắc thinh hương vị xuacutec phaacutep tức lagrave
nhận thức giới cho đến yacute thức giới tức Tứ Đế tức Thập Nhị Nhacircn Duyecircn tức lagrave Lục Độ
tức lagrave Phật vagrave bốn đức Niết Bagraven Noacutei toacutem lại Chơn Tacircm tức lagrave tất cả Phaacutep Nhập thế gian
[nhập vũ trụ] vagrave Xuất thế gian [ly vũ trụ THL]
Ghi chuacute Tứ đại lsquođất nước gioacute lửarsquo chỉ lagrave ngocircn ngữ diễn tả tượng higravenh tương đối của
con người hơn 3000 năm ngagravey xưa trước khi khoa học khaacutem phaacute ra lượng tử tigravem ra
những vật thể mới đặt danh từ mới vagrave định nghĩa cho thiacutech hợp với ngocircn ngữ vagrave văn
minh khoa học hiện đại
Trong Kinh Hoa Nghiecircm ở phẩm Thế giới thagravenh tựu Đức Phật đatilde noacutei đến sự thagravenh
higravenh caacutec thế giới vũ trụ Chuacuteng ta thử lược qua để hiểu Đức Phật sau thời gian tu tập vagrave
thagravenh đạo Ngagravei đatilde nhận thức như thế nagraveo về vũ trụ vagrave nhacircn sinh quan hơn 2600 năm về
232
trước vagrave từ đoacute chuacuteng ta coacute thể thấy được giaacute trị tacircm thức của chiacutenh chuacuteng ta nếu chuacuteng ta
cũng thagravenh được đạo quả như Đức Phật đatilde thagravenh
Trong Nhập Thế Gian vũ trụ quan trong Đạo Phật Nguyecircn Thảo toacutem lược một caacutech khaacutei
quaacutet những điều magrave Đức Phật đatilde thuyết về giai đoạn tacircm thức của chuacuteng sanh trước khi
bước vagraveo giai đoạn luacircn hồi
ldquoKhocircng biết tự thuở nagraveo (vocirc thỉ) trong vũ trụ bao la mecircnh mocircng khocircng coacute biecircn giới
ngằn meacute (vocirc biecircn) coacute 7 yếu tố lớn (7 Đại) hogravea lẫn với nhau cugraveng khắp (viecircn dung lagrave Hư
khocircng Đất Lửa Gioacute Nước Kiến đại (kiến đại bao gồm caacutei thấy nghe hay biết vagrave caacutec
giaacutec quan Mắt tai mũi lưỡi thacircn yacute) cugraveng Thức Tacircm (tacircm của mọi chuacuteng sinh)
Trong thuở đoacute Tacircm của mỗi chuacuteng sinh đều coacute tiacutenh chất tự chiếu saacuteng yecircn lặng (tịch
tịnh) khocircng bị cản trở ngăn ngại (vocirc ngại) do đoacute muốn thacircn migravenh lớn tragraven khắp vũ trụ
(đồng nghĩa với hư khocircng) cũng được magrave nhỏ như hạt bụi thật nhỏ (vi trần Hạt bụi
khocircng thể chẻ nhỏ nữa được) cũng được tức lagrave muốn lớn được lớn muốn nhỏ được nhỏ
nhưng tiacutenh chất vẫn khocircng thay đổi vagrave khocircng tacircm thức nagraveo cản sự trương lớn của tacircm
thức nagraveo cả vagrave cũng khocircng hề lẫn lộn với nhau giống như aacutenh saacuteng của những ngọn đegraven
đặt kế becircn nhau ở trong phograveng Cugraveng chiếu saacuteng khắp phograveng nhưng khocircng lộn lạo với
nhau Chuacuteng cũng khocircng phacircn biệt đối xử (đối đatildei) với nhau đoacute lagrave điều magrave Đức Phật
gọi lagrave bất nhị (khocircng hai) tức lagrave khocircng phacircn biệt ta người chuacuteng sanh khocircng hề phacircn
biệt tốt xấu thiện aacutec lớn nhỏ cao thấp magrave trong triết học gọi lagrave triết lyacute nhị nguyecircnrdquo
Thế rồi vigrave do sự khocircng biết (vocirc minh) của caacutec tacircm thức về điều kiện ấy lagrave điều tốt nhất
để rồi caacutec tacircm thức đatilde nảy ra sự phacircn biệt đối xử khaacutec nhau vọng thấy (vọng tacircm) thấy
coacute ta coacute người coacute caacutei khaacutec vagrave thấy coacute thacircn xaacutec lagrave cần thiết cho necircn trong vũ trụ đatilde biến
động lớn lao Caacutec tacircm thức mượn tứ đại lsquođất lửa gioacute nướcrsquo kết hợp lại tạo thagravenh thacircn
xaacutec (cho necircn thacircn xaacutec được Đức Phật coi lagrave giả tạm khocircng phải lagrave chiacutenh của migravenh lagrave
vocirc thường magrave thức tacircm mới lagrave thacircn thật (chacircn thacircn chacircn tacircm) vagrave mượn kiến đại (thấy
nghe hay biết mắt tai mũi lưỡi thacircn yacute) để lagravem caacutec giaacutec quan caacutec thức
Vocirc Minh lagrave Avidya (Thuật ngữ) tiếng Phạn lagrave A Vĩ Nễ Chỉ caacutei tacircm aacutem độn khocircng
chiếu rọi được rotilde ragraveng sự lyacute của caacutec phaacutep Lagrave tecircn khaacutec của Si
Nhưng trong Kinh Viecircn Giaacutec Đức Phật coacute noacutei
Vậy Vocirc Minh lagrave gigrave Nầy Thiện nam tất cả chuacuteng sanh từ hồi nagraveo đến giờ bị nhiều moacuten
điecircn đatildeo lagravem mecirc mờ taacutenh Viecircn Giaacutec như người lạc đường lầm lộn bốn phương Điecircn
đatildeo vọng hiện ra thacircn vagrave tacircm rồi lầm nhận thacircn tứ đại giả hợp nagravey lagravem thacircn migravenh chấp
caacutei vọng niệm sanh diệt theo boacuteng daacuteng của saacuteu trần cho lagrave thật tacircm của migravenh (Kinh
Viecircn Giaacutec PHPT khoacutea VIII trang16) vagrave Nầy Thiện Nam Caacutei Vocirc Minh nagravey khocircng coacute
thực thể (thật vật) Như người ngủ chiecircm bao thấy caacutec cảnh vật đến khi thức rồi thigrave
cảnh vật kia khocircng cograven (Trang 17 Kinh Viecircn Giaacutec PHPT khoacutea VIII)
233
lsquoThấy nghe hay biết saacuteu giaacutec quan kể lagrave một cugraveng với hư khocircng vagrave bốn đại thagravenh ra
6 đại taacutenh noacute viecircn dung vốn khocircng lay động đồng một thể chơn tacircm khocircng sanh khocircng
diệt thế gian vigrave mecirc lầm khocircng biết sanh tacircm phacircn biệt chấp cho nhacircn duyecircn sanh hoặc
tự nhiecircn coacute đều khocircng đuacuteng cảrsquo (Lăng Nghiecircm Phật Giaacuteo Phổ Thocircng (PHPT) VI VII
trang 110) Như vậy Vocirc Minh chiacutenh lagrave sự khocircng hiểu được sự lyacute của phaacutep cho necircn
thức tacircm từ trong taacutenh chơn tacircm đatilde coacute vọng niệm vagrave phacircn biệt năng sở bỉ thử necircn noacute đoacute
lagrave đầu nguồn cho Thập Nhị Nhacircn Duyecircn để từ đoacute bắt đầu cho vograveng sanh tử luacircn
hồi
Đức Phật thuyết tiếp Nhơn coacute hư khocircng thế giới necircn mới coacute chuacuteng sanh Đatilde coacute thế giới
vagrave chuacuteng sanh lăng xăng đối đatildei nhau necircn khởi lecircn vocirc số vọng tưởng phacircn biệt Tốt xấu
phải chẳng vvVigrave thế magrave sanh ra đủ caacutec phiền natildeo trần lao nhiễm ocirc Caacutei coacute higravenh tướng
vagrave sanh diệt lagrave thế giới caacutei khocircng higravenh tướng vagrave yecircn tịnh lagrave hư khocircng khaacutec với hư khocircng
thế giới lagrave chuacuteng sanh vậy (Kinh Lăng Nghiecircm khoacutea VI VII trang 121) Đức Phật lại kể
rotilde hơn Nagravey ocircng Phuacute Lacircu Na thế giới chuacuteng sanh vagrave nghiệp quả ba moacuten tương tục nagravey
đều ở trong chơn tacircm vigrave vocirc minh vọng động sanh ra năng phacircn biệt vagrave sở phacircn biệt
tương đới necircn vọng thấy coacute sơn hagrave đại địa thế giới vagrave chuacuteng sanh rồi tiếp tục sanh hoacutea
vocirc cugraveng hư vọng (Trang 127 PHPT khoacutea VI VII)
Như vậy caacutei thấy cugraveng tứ đại thức tacircm đều viecircn dung viecircn matilden (tragraven đầy) khắp cả hư
khocircng magrave trong Kinh Hoa Nghiecircm đatilde noacutei về hư khocircng như sau Hư khocircng phaacutep giới tiacutenh
bigravenh đẳng (Hoa Nghiecircm [HN] 3 trang 342) lsquoHư khocircng cugraveng khắp vậyrsquo(HN 3 trang
402) lsquoVigrave hư khocircng giới khocircng biecircn tếrsquo (HN 3 trang 418) lsquoChư Phật tử Viacute như hư
khocircng tất cả thế giới hoặc thagravenh hoặc hoại hư khocircng thường chẳng thecircm bớt vigrave hư
khocircng vốn vocirc sanhrsquo (HN 3 trang 423)
Hư khocircng lagrave căn bản của tất cả noacute vocirc sanh tức khocircng bị diệt Hư Khocircng bao la khocircng
biecircn giới Trong hư khocircng viecircn dung tứ đại (đất lửa gioacute nước) kiến đại (thấy nghe hay
biết 6 giaacutec quan nhatilden nhĩ tĩ thiệt thacircn yacute) vagrave thức tacircm (của mọi chuacuteng sinh) Taacutenh của
7 đại nầy đều lagrave Chacircn Tacircm Nhưng vigrave vocirc minh necircn thức tacircm của mọi chuacuteng sanh đatilde phaacutet
khởi vọng tacircm vagrave coacute tacircm phacircn biệt nhị nguyecircn năng sở bỉ thửVigrave thế thức tacircm đatilde mượn
tứ đại kết hợp thagravenh thacircn xaacutec vagrave kiến đại để tạo thagravenh caacutec giaacutec quan vagrave thấy nghe hay
biết Từ đoacute mọi chuacuteng sanh thagravenh higravenh caacutec caacutei coacute higravenh tướng sanh diệt lagrave thế giới vagrave
caacutei khoảng trống ở giữa khocircng coacute higravenh tướng vagrave yecircn tịnh lagrave hư khocircng Đoacute lagrave caacutec giai
đoạn thagravenh higravenh thế giới hư khocircng vagrave chuacuteng sanh
Đại khaacutei caacutei kết hợp coacute higravenh tướng higravenh thể gọi lagrave thế giới cograven khoảng trống giữa caacutec
thế giới gọi lagrave hư khocircng vagrave từ đoacute sự viecircn dung caacutec đại khocircng cograven nữa Khi đatilde coacute sanh thigrave
tất coacute diệt do đoacute con người vagrave con vật coacute lsquosanh latildeo bệnh tửrsquo về vật chất thigrave coacute rsquosanh
trụ dị diệtrsquo về hiện tượng thigrave coacute lsquothagravenh trụ hoại khocircngrsquo để rồi vigrave nhacircn duyecircn nghiệp
quả lại biến đổi (transform) thagravenh một caacutei thể khaacutec Caacutei chu kỳ tiến hoaacute nagravey được hiểu lagrave
taacutei sanh của Phật Giaacuteo
Riecircng về chuacuteng sanh Đức Phật qua Phật Nhatilden đatilde nhận thấy hay qua Triacute Huệ sau khi
đắc đạo nhận thức được coacute saacuteu đường (lục đạo) luacircn hồi tức lagrave coacute 6 loại chuacuteng sanh
Chuacuteng sanh ở cotildei trời (Thiecircn) chuacuteng sanh ở cotildei của caacutec vị Thần (A Tu La) chuacuteng sanh
234
cotildei lagravem người (Nhacircn) chuacuteng sanh trong cotildei loagravei vật (suacutec sanh) chuacuteng sanh trong cotildei
quỷ đoacutei (ngạ quỷ) vagrave chuacuteng sanh trong cotildei địa ngụcrdquo Qua đoacute Đức Phật cũng trigravenh bagravey
những vấn đề trecircn lẫn caacutec trời thần người cotildei suacutec sinh ngạ quỷ vagrave địa ngục với ngocircn
ngữ tượng higravenh tương đối của thời xưa qua những chứng nghiệm nhận thức chiacutenh migravenh
đatilde đạt được Ngagravei đatilde giải thiacutech vagrave chỉ cho chuacuteng sinh phương caacutech để tự đạt được đến
mục tiecircu ấy Bởi thế Ngagravei chỉ lagrave một Đạo Sư chứ khocircng tự độc tocircn lagrave Một Đấng Tối
Cao để cho người tocircn sugraveng cuacuteng baacutei Nhacircn caacutech khiecircm tốn vocirc ngatilde ấy khoacute tigravem được ở
bất cứ một giaacuteo chủ hay ở một tocircn giaacuteo nagraveo khaacutec
Toacutem lại những ngocircn ngữ diễn đạt trecircn về Phật Giaacuteo nhacircn sinh vagrave vũ trụ quan chỉ lagrave
tương đối qua lăng kiacutenh sai lạc của ngũ uẩn Đoacute lagrave lyacute do tại sao đa số chuacuteng ta khoacute quaacuten
tự tại để kiến ngũ uẫn giai khocircng thấy được kiếp nhacircn sinh như huyễn như mộng Muốn
biết rotilde tại sao thigrave trước hết hatildey xeacutet lại tiacutenh hạn chế caacutei nhigraven meacuteo moacute yacute nghĩ sai lạc của
caacutec giaacutec quan vagrave yacute thức của con người cugraveng vị triacute sở tại vagrave điều kiện aacutenh saacuteng trong luacutec
quan saacutet thực tại Theo những giải thiacutech khoa học trecircn internet Caacutec soacuteng quang phổ đến
mắt vagraveo caacutec tế bagraveo higravenh noacuten vagrave higravenh que trong mắt Chiacutenh caacutec tế bagraveo higravenh noacuten lagravem cho
chuacuteng ta thấy được magraveu sắc của thế giới chuacuteng ta Tế bagraveo higravenh noacuten coacute ba loại tạo ra ba
magraveu căn bản của chuacuteng ta lagrave xanh đỏ vagrave lục Số lượng vagrave khả năng tiếp nhận quang tử
(photon) của tế bagraveo higravenh noacuten lagrave coacute giới hạn vigrave thế coacute những trường hợp mắt ta khocircng
thấy được như tia hồng ngoại tia tử ngoại Nhưng mắt thuacute vật nhigraven vagrave thấy khaacutec mắt con
người loagravei choacute chỉ thấy hai magraveu đen trắng ong thigrave coacute thể nhigraven ra tia cực tiacutem (tử ngoại)
Khoa học coacute thể suy luận như vậy dựa vagraveo những dữ kiện đo đạt nhưng khoacute coacute thể
khẳng định thực tại noacute lagrave như vậy Họ khocircng phải choacute lẫn ong sao biết được choacute ong
thấy magraveu gigrave ngữi mugravei gigrave sờ như thế nagraveo nếm vị gigrave thấy được mấy chiều khocircng gian
Cũng như hồn bướm mơ tiecircn hay Trang Tử mộng Hồ Điệp lagravem sao biết bướm nghĩ gigrave
thấy thực tại như thế nagraveo
Đến đacircy mới chỉ lagrave sự tiếp xuacutec giữa soacuteng aacutenh saacuteng với caacutec tế bagraveo của mắt phải coacute những
quang sắc tố tiếp nhận kiacutech thiacutech của aacutenh saacuteng để sinh ra caacutec biến đổi hoacutea học Biến đổi
hoacutea học phải đến một lượng nagraveo đoacute đủ lớn để tạo thagravenh sự dẫn truyền qua dacircy thần kinh
đưa về natildeo Chiacutenh ở đacircy magraveu sắc mới hiện ra với chuacuteng ta Noacutei caacutech khaacutec caacutec giaacutec quan
vagrave natildeo đatilde diễn dịch thocircng tin được tạo bằng caacutec phản ứng sinh hoacutea điện từ nagravey thagravenh
magraveu sắc Kinh Viecircn Giaacutec noacutei ldquoViacute như ngọc baacuteu Ma Ni thanh tịnh tugravey mỗi phương magrave
ứng hiện ra năm magraveu Những người vocirc minh khocircng biết thigrave khi nhigraven ngọc Ma Ni kia cho
lagrave ngọc Ma Ni coacute thật năm magraveurdquo Coacute thể mỗi người nhigraven ra một magraveu khaacutec tugravey theo
khocircng gian thời gian sở tại vagrave duyecircn phận riecircng biệt hay ngọc Ma Ni tugravey duyecircn cho ta
thấy tugravey magraveu
Phật Giaacuteo thời đoacute quan niệm thế giới vật chất do Tứ Đại higravenh thagravenh như nhiều nhagrave tư
tưởng Ấn Độ đatilde tuyecircn bố đoacute lagrave yếu tố đất nước gioacute lửa Caacutec yếu tố nagravey lagrave vận động vocirc
thường necircn vạn hữu do chuacuteng lagravem necircn cũng vocirc thường Cacircu hỏi về nguồn gốc của Tứ
Đại trước khi coacute vũ trụ đối với sự thật Duyecircn khởi do đức Phật phaacutet hiện thigrave trở necircn vocirc
nghĩa vagrave khocircng thể tư nghị
Theo Lyacute Duyecircn Khởi thế giới hiện tượng lagrave do duyecircn magrave sinh lagrave vocirc ngatilde vagrave rỗng khocircng
con người chỉ lagrave tập hợp của năm thủ uẩn cũng lagrave vocirc ngatilde vagrave rỗng khocircng con người vagrave
235
thế giới vũ trụ cugraveng hiện hữu magrave khocircng thể taacutech rời nhau Đương nhiecircn rồi lagravem sao coacute
thể taacutech rời nhau trong vũ trụ được Caacutei cacircu kinh nagravey hơi tối nghĩa ldquoTaacutech rời nhaurdquo
trong kinh chữ Phạn lagrave gigrave Viễn ly giải thoaacutet Khi hạt (particle sắc) khi soacuteng (wave
khocircng) Quan niệm nagravey đatilde được Đức Phật chứng tỏ trong kinh Mahagravepunnama (Trung bộ
kinh109) vagrave trong Giới Phacircn biệt (Dhagravetuvibhanga Trung bộ kinh 140) rằng Sắc uẩn
gồm coacute nội sắc lagrave cơ thể vật lyacute của mỗi caacute nhacircn ngoại sắc lagrave thế giới vật lyacute điều nagravey coacute
nghĩa lagrave vũ trụ tự noacute lagrave một phần của cơ thể con người Thigrave ra yacute kinh lsquokhocircng thể taacutech rời
nhaursquo lagrave như vậy
Figure 54 Sơ Đồ Ngũ Uẩn Phaacutep Minh Hoa dựa vagraveo bagravei Ngũ Uẩn của Lecirc Sỹ Minh Tugraveng
Trong bagravei Yacute Nghĩa Caacutei Chết Theo Quan Điểm Phật Giaacuteo Hoang Phong kết luận Becircn
trong thacircn xaacutec bằng một sải tay mang đầy giaacutec cảm nagravey Như Lai xem đấy cũng chẳng
khaacutec gigrave như toagraven thế giới sự higravenh thagravenh của thế giới vagrave cả con đường đưa đến sự chấm
dứt của thế giới (Kinh Tăng Nhất A Hagravem Anguttara Nikaya ấn bản Colombo 1929 tr
218)
Walpola Rahula trong một quyển saacutech nhỏ nhưng rất nổi tiếng của ocircng lagrave
LEnseignement du Bouddha dapregraves les textes les plus anciens (Giaacuteo huấn của Đức
Phật dựa theo caacutec kinh saacutech xưa nhất Ed du Seuil 1978 tr 66-67) cũng coacute triacutech dẫn cacircu
nagravey vagrave theo ocircng thigrave coacute nghĩa lagrave Bốn Sự Thật Cao Quyacute [Four Noble Truth] đều nằm becircn
trong năm thagravenh phần cấu hợp của ngũ uẩn tạo ra thacircn xaacutec chuacuteng ta Nếu thay caacutec chữ
thế giới (loka) bằng chữ khổ đau (dukkha) thigrave sẽ hiểu được ngay yacute thacircm diệu của cacircu nagravey
236
Thật thế thacircn xaacutec cấu hợp của chuacuteng ta cũng chỉ lagrave khổ đau lagrave nguyecircn nhacircn sinh ra khổ
đau vagrave [may mắn thay] cũng chiacutenh lagrave một phương tiện giuacutep chuacuteng ta loại bỏ khổ đau
Thế nhưng chuacuteng ta cũng coacute thể thay chữ loka bằng chữ samsara vagrave cacircu trecircn đacircy sẽ trở
thagravenh như sau Becircn trong thacircn xaacutec bằng một sải tay mang đầy giaacutec cảm nagravey Như Lai
xem đấy cũng chẳng khaacutec gigrave như cả một thế giới luacircn hồi sự higravenh thagravenh của thế giới luacircn
hồi vagrave con đường đưa đến sự chấm dứt của thế giới ấy
Thacircn xaacutec gồm năm thứ cấu hợp của chuacuteng ta lagrave cả một thế giới cất chứa toagraven lagrave khổ đau
một thế giới khổ đau đang xoay vần bất tận thế nhưng thacircn xaacutec lại cũng lagrave một phương
tiện giuacutep chuacuteng ta thoaacutet ra khỏi thế giới ấy Vậy chuacuteng ta hatildey hacircn hoan trả lại thacircn xaacutec
nagravey cho thế giới ấy (Bures-Sur-Yvette 050413 Hoang Phong)
Theo ngu yacute Đức Phật phải giảng như thế luacutec thuở ban đầu cho những chuacuteng sinh cograven
chưa phaacutet triển triacute tuệ chứ thế giới vũ trụ lagrave thế giới vũ trụ magrave khổ đau lagrave khổ đau khocircng
coacute liecircn quan gigrave cả Chỉ coacute con người biết khổ đau vigrave nhớ dai chứ chuacuteng sinh cograven lại mau
quecircn chỉ biết đau chứ khocircng biết khổ
Caacutei huyền diệu của Phật Phaacutep lagrave khi magrave chuacuteng ta những kẻ phagravem phu hiểu biết thacircm
diệu được mối tương quan sự liecircn hệ biết nương theo (align) vagrave dugraveng (utilize) caacutei năng
lượng (energy) thấy được ngũ uẩn vagrave những nguyecircn tố căn bản tạo ra vật chất trong vũ
trụ nagravey thigrave vũ trụ sẽ cho ta tất cả ngay cả du hiacute với bệnh latildeo lẫn tử vong Luacutec đoacute thigrave cacircu
viết thecircm vagraveo chacircn kinh của tiền nhacircn Đại Thừa Trung Hoa lsquođộ nhất thiết khổ aacutechrsquo chỉ lagrave
dư thừa khocircng cần thiết nữa Trong khi đoacute chuacuteng ta sẽ ở ngoagravei vograveng cương toả của sinh
trụ hoại diệt trở thagravenh Kim Cương Bất Hoại luacutec đoacute lục căn lục trần lục thức khocircng thể
ảnh hưởng hay diacutenh mắt được Tacircm Caacutei năng lực tối thượng nagravey Tacircm ta đatilde sẳn coacute
khocircng cần phải tu luyện hay hướng ngoại để tigravem kiếm hay mong cầu noacute đến với migravenh magrave
noacute đatilde luocircn luocircn lsquosốngrsquo (tự tại exist be ecirctre) với migravenh Noacute như tự tiacutenh Như Lai chưa
bao giờ đến chưa bao giờ đi nhưng vigrave vocirc minh necircn ta khocircng nhớ caacutech dugraveng noacute cũng như
đatilde coacute viecircn ngọc bảo Mani ở trong tuacutei nhưng khocircng biết lấy ra để soi saacuteng magraveng vocirc minh
vagrave để thấy lại lograveng Bồ Đề Phật Tiacutenh tự nhiecircn Biết quaacuten tự tại thấy được bản lai diện
mục của vũ trụ giai khocircng lagrave chứng đắc Đạo Đạo lagrave vũ trụ vũ trụ lagrave Đạo
34 Chiếu Kiến Vũ Trụ Giai Khocircng
Vũ trụ vạn vật nhacircn sinh được cấu tạo từ những hạ nguyecircn tử 99999999999999 rổng
khocircng vagrave coacute thể chia cắt ra nhiều hạ nguyecircn tử cho đến chừng nagraveo khocircng chia chẻ được
mới thocirci Tất cả caacutec hạt hạ nguyecircn tử (subatomic particles) cũng thế chuacuteng hiện diện
khắp nơi trong vũ trụ khi thigrave dạng của hạt khi thigrave dạng soacuteng lagrave nguyecircn nhacircn của muocircn
higravenh vạn trạng sắc thể của những xum la vạn tượng trong vũ trụ lẫn đại địa vocirc thường
trecircn thế gian Tuy nhiecircn tự taacutenh của noacute trong trường cơ bản khocircng coacute một đặc tiacutenh riecircng
biệt nagraveo (vocirc ngatilde tướng) Tự tiacutenh của trường cơ bản lagrave tĩnh lặng trống khocircng vocirc sắc bao
trugravem vũ trụ lagrave nơi vừa lsquogiatildenrsquo vừa lsquocorsquo trong caacutei tuacutei cagraven khocircn ldquothacircu giữrdquo vocirc lượng vật chất
vagrave nguồn gốc hiện hữu của sự sống Caacutei tuacutei Cagraven Khocircn nagravey viacute như tấm lưới chacircu baacuteu của
Đế Thiacutech (Indras jewels web) trong đoacute mỗi mắt lưới lagrave một phaacutep liecircn hệ chặt chẻ lẫn
nhau Vũ trụ dường như luocircn luocircn vận động chuyển dịch biến đổi nhưng caacutei bản chất
237
thực tại duy nhất cuối cugraveng của vũ trụ khocircng bao giờ động luocircn luocircn tịnh chỉ coacute chuacuteng
ta động
Indras net also called Indras jewels or Indras pearls Sanskrit Indrajāla is a metaphor
used to illustrate the concepts of Śūnyatā [emptiness Khocircng] pratītyasamutpāda
[dependent origination nhacircn duyecircn] and interpenetration [trugraveng trugraveng duyecircn khởi]in
Buddhist philosophy The metaphor of Indras net was developed by the Mahayana
school in the 3rd century Avatamsaka Sutra and later by the Huayan school between the
6th and 8th centuries
Figure 55 Traacutei Đất với những vệ tinh nhacircn tạo quay chung quanh như mocirc higravenh nguyecircn tử
Muốn chứng đắc những hiện tượng thacircm sacircu huyền diệu nagravey phải thực hagravenh triacute tuệ thacircm
diệu quaacuten tự tại để lsquoviecircn giaacutecrsquo - thấy một caacutech tuyệt đối tragraveng đầy chacircn thực giaacutec viecircn
lagrave thấy trograven trịa xuyecircn qua traacutei chacircu 3-chiều khocircng gian bất cứ ở phương vị nagraveo bằng
Phật nhatilden Trong saacutetna tất cả caacutec hạt hạ nguyecircn tử (subatomic particles) trong cơ thể
chuacuteng ta của traacutei đất thaacutei dương hệ rồi thigrave cả vũ trụ với tự taacutenh trống khocircng đều bị
ldquohuacutetrdquo về với thực tại duy nhất bởi một siecircu hấp lực (super attraction) vocirc cugraveng vocirc tận
cuối cugraveng của vạn phaacutep tức lagrave hư khocircng biến phaacutep giới hay taacutenh khocircng diệu dụng Tuy
nhiecircn khi coacute điều kiện duyecircn khởi lagravem cho thực tại duy nhất cuối cugraveng khocircng thể ldquohuacutetrdquo
chuacuteng nhỏ hơn hạt nguyecircn tử được nữa chuacuteng sẽ tương taacutec tương ứng với nhau bugraveng nỗ
vagrave datilden ra bởi một phản năng lượng siecircu phagravem với một độ rung vĩ đại lsquotaacutei cấu tạorsquo thực
thể vagrave hiện tượng thế gian Caacutei chu kỳ nagravey tiếp diễn liecircn tục vocirc thủy vocirc chung từ vocirc
lượng kiếp
Chi tiết hơn khi magrave vũ trụ co lại (contract) hay noacutei một caacutech khaacutec lagrave bị thacircu nhỏ lại như
một hạch nhacircn vigrave bị huacutet bởi một lỗ trống (vacuum emptiness) từ caacutei đan điền (rốn) của
vũ trụ vagrave cho đến một luacutec nagraveo đoacute noacute khocircng thể co nhỏ hơn nữa hay đuacuteng hơn lagrave gần đạt
tới điểm thất thể tuyệt đối unity thigrave sẽ coacute một lực phản hồi (opposite force) ngược lại
cograven matildenh liệt noacute giatilden ra hay bugraveng nỗ (như big bang) ra vũ trụ mới (new universe) xuyecircn
qua lỗ trống (wormhole) Trong khoảng saacutetna đoacute lagrave luacutec magrave nhị nguyecircn sinh khởi rồi thigrave
nổ bugraveng trở thagravenh vocirc lượng siecircu nguyecircn tử (God particles) tạo thagravenh tỷ tỷ hagravenh tinh
triệu triệu thiecircn hagrave rồi thigrave vũ trụ với vocirc lượng vật hiện hữu Động taacutet đagraven hồi (co giatilden)
nagravey bắt đầu từ caacutei nhacircn duyecircn emptiness magrave caacutei Khocircng đoacute tạo thagravenh một khoảng trống
nhỏ (space) hơn hạt siecircu nguyecircn tử (Higgs boson) nhưng với một nguồn năng lực tối
238
matildenh liệt (infinite energy) coacute thể huacutet luocircn cả vũ trụ vagraveo trong noacute Cho đến khi magrave sức
neacuten nhỏ nầy cagraveng neacuten cagraveng tạo ra một phản lực ngược lại thigrave noacute sẽ bugraveng giatilden ra với một
năng lực matildenh liệt tương đương cugraveng với một tốc độ nhanh hơn aacutenh saacuteng để tạo ra vũ
trụ vocirc tận Những hiện tượng co giatilden nagravey coacute thể phản ứng liecircn tục trong từng saacutetna từ
vocirc lượng lsquoMộtrsquo (oneness) tạo ra ra tất cả tất cả lagrave một (unity) Một cũng lagrave Khocircng
(emptiness) Một gần bằng nhất thể (singularity) tuy nhiecircn khocircng bao giờ đạt tới nhất
nguyecircn magrave chỉ trở thagravenh nhị nguyecircn (dualism) rồi thigrave vocirc lượng vật (infinite matters) trong
vograveng trugraveng điệp của nhacircn duyecircn vagrave nghiệp quả vocirc thủy vocirc chung Đacircy lagrave khoảng khắc
chừng vagravei saacutetna (moment) được lập đi lập lại khocircng bao giờ dứt của lsquoQuaacuten Tự Tại Bồ
Taacutet hagravenh thacircm Baacutet Nhatilde Ba La Mật Đa thời chiếu kiến ngũ uẩn giai khocircngrsquo
Những điều tocirci mạo muội trigravenh bagravey ở trecircn được tocirci mới tigravenh cờ tigravem thấy tượng tự như
Stephen Hawking noacutei về sức huacutet tự saacuteng tạo từ hư vocirc ldquoBởi vigrave coacute một định luật chẳng hạn
như sức huacutet khiến vũ trụ coacute thể vagrave sẽ tự saacuteng tạo từ chacircn khocircng (nothing) Ocircng đatilde viết
trong cuốn saacutech như sau ldquoSự saacuteng tạo do bởi chiacutenh noacute đatilde lagrave lyacute do tại sao coacute nhiều thứ chứ
khocircng phải chỉ coacute một thứ tại sao vũ trụ hiện hữu vagrave tại sao chuacuteng ta coacute mặtrdquo Vagrave ocircng
viết tiếp ldquoKhocircng nhất thiết phải van nagravei Thượng Đế lagravem chuyện kinh khủng như thế (Big
Bang) để cho vũ trụ chuyển độngrdquo Những sự kiện trecircn nagravey đatilde được Đức Thế Tocircn giảng
dạy vagrave noacutei đến hơn 2600 năm qua vagrave được ghi cheacutep rotilde ragraveng trong rừng kinh điển của Phật
Giaacuteo
According to the standard theory our universe sprang into existence as singularity
around 137 billion years ago What is a singularity and where does it come from Well
to be honest we dont know for sure Singularities are zones which defy our current
understanding of physics They are thought to exist at the core of black holes Black
holes are areas of intense gravitational pressure The pressure is thought to be so intense
that finite matter is actually squished into infinite density (a mathematical concept which
truly boggles the mind) These zones of infinite density are called singularities Our
universe is thought to have begun as an infinitesimally small infinitely hot infinitely
dense something - a singularity Where did it come from We dont know Why did it
appear We dont know
After its initial appearance it apparently inflated (the Big Bang) expanded and cooled
going from very very small and very very hot to the size and temperature of our current
universe It continues to expand and cool to this day and we are inside of it incredible
creatures living on a unique planet circling a beautiful star clustered together with
several hundred billion other stars in a galaxy soaring through the cosmos all of which is
inside of an expanding universe that began as an infinitesimal singularity which appeared
out of nowhere for reasons unknown This is the Big Bang theory (httpwwwbig-bang-
theorycom)
Nhagrave vật lyacute Stephen Hawking chuyecircn nghiecircn cứu về vũ trụ học thiecircn văn học những lỗ
đen (black holes) vagrave lượng tử (cosmology and quantum) Ocircng đatilde được cả thế giới cocircng
nhận vagrave nổi tiếng với cuốn saacutech nhan đề ldquoLịch Sử Vắn Tắt về Thời Gianrdquo (A Brief
History of Time 1988) trong đoacute ocircng giải thiacutech những cội nguồn của vũ trụ Ocircng tuyecircn
239
bố xin từ chức vụ Giaacuteo Sư Lucasian cao quyacute tại Viện Đại Học Cambrigde từ 1979 magrave
người tiền nhiệm trước đoacute lagrave Newton
Figure 56 Stephen Hawking lyacute thuyết gia lừng danh về vật lyacute của Anh Quốc
Caacutec bậc thiện tri thức nhấn mạnh rằng khi ở trong thiền định họ khocircng những ra khỏi
một khocircng gian ba chiều bigravenh thường nhờ một năng lực mạnh hơn vượt qua sự cảm nhận
thời gian thocircng thường Thay vigrave tiếp nối của những khoảng thời gian tuyến tiacutenh họ chứng
một thực tại vocirc tận phi thời gian magrave lại năng động
Hatildey nghe những thaacutenh nhacircn chứng thực về caacutei thực tại vocirc cugraveng của họ Trang Tử của
Latildeo Giaacuteo Huệ Năng Lục tổ Thiền tocircng vagrave DTSuzuki thiền sư Phật Giaacuteo của thời đại
bacircy giờ
Trang Tử Hatildey quecircn thời gian đang trocirci chảy hatildey quecircn mọi macircu thuẫn của tư duy Hatildey
nghe caacutei vocirc cugraveng reacuteo gọi vagrave hatildey đứng tại đoacute
Huệ Năng Caacutei giacircy phuacutet hiện tại nagravey lagrave sự tĩnh lặng vocirc cugraveng Mặc dugrave noacute chỉ hiện hữu
trong phuacutet giacircy nagravey noacute khocircng coacute biecircn độ vagrave cũng trong đoacute magrave hiện ra caacutei miecircn viễn tuyệt
diệu
DrTSuzuki Trong thế giới tacircm linh nagravey khocircng coacute phacircn chia thời gian cũng như quaacute
khứ hiện tại vagrave tương lai vigrave caacutec thứ nagravey đatilde ruacutet lại trong một caacutei chớp mắt của hiện tại
trong đoacute đời sống rung động trong yacute nghĩa điacutech thực của noacutehellip Quaacute khứ vagrave tương lai đatilde
cuốn trograven trong giacircy phuacutet hiện tại của giaacutec ngộ vagrave caacutei chớp mắt hiện tại nagravey khocircng hề
đứng yecircn với những gigrave noacute dung chứa magrave vận động tiếp tục khocircng ngừng nghỉ
DrTSuzuki đatilde phaacute caacutei chấp thời-khocircng Trong thế giới tacircm linh nagravey khocircng coacute phacircn chia
thời gian cũng như quaacute khứ hiện tại vagrave tương lai Thực tại vượt khocircng gian lẫn thời gian
Khi vượt được qua thời gian thigrave cũng vượt lecircn nhacircn quả luacircn hồi Swami Vivekanada noacutei
ldquoThời gian khocircng gian vagrave mối liecircn hệ nhacircn quả giống như tấm kiacutenh ta nhigraven xuyecircn qua noacute
để thấy caacutei tuyệt đốihellip Trong tuyệt đối thigrave khocircng coacute thời gian lẫn khocircng gian lẫn liecircn hệ
nhacircn quảrdquo Chuacuteng đưa ta vượt lecircn kinh nghiệm về thời gian vagrave giải thoaacutet ra khỏi những
mắt xiacutech của nhacircn quả thoaacutet khỏi sự troacutei buộc của nghiệp khổ đau
Einstein chứng minh rằng higravenh học khocircng hề nằm trong thiecircn nhiecircn magrave lagrave một cơ cấu do
đầu oacutec con người nghĩ ra Ocircng đatilde nhận ra rằng trật tự thời gian cũng tương đối vagrave tugravey
240
thuộc nơi quan saacutet viecircn Tiacutenh tương đối của thời gian cũng buộc ta phải từ bỏ khaacutei niệm
của một khocircng gian tuyệt đối của Newton Khocircng gian Newton được xem lagrave thuộc mỗi
thời điểm nhất định coacute một trật tự vật chất nhất định nhưng bacircy giờ tiacutenh đồng thời đatilde
trở thagravenh một khaacutei niệm tương đối noacute tugravey thuộc vagraveo tigravenh higravenh vận động của quan saacutet viecircn
thigrave người ta khocircng cograven xaacutec định được một thời điểm nhất định của vũ trụ lagrave thời điểm nagraveo
nữa
Thuyết tương đối đatilde chứng tỏ tất cả mọi đo lường về khocircng gian vagrave thời gian đatilde mất tiacutenh
chất tuyệt đối vagrave đogravei hỏi từ bỏ khaacutei niệm cổ điển về khocircng gian vagrave thời gian tuyệt đối Sự
quan trọng của phaacutet hiện nagravey được Mendel Sachs noacutei như sau Cuộc caacutech mạng điacutech thực
tới với thuyết của Einsteinhellip đoacute lagrave từ bỏ yacute niệm xem hệ thống khocircng gian - thời gian lagrave
khaacutech quan vagrave lagrave một thực tại riecircng biệt Thay vagraveo đoacute thuyết nagravey cho thấy trục của khocircng
gian- thời gian chỉ lagrave yếu tố của một ngocircn ngữ để quan saacutet viecircn mocirc tả mocirci trường của
migravenh Cacircu noacutei nagravey cho thấy tiacutenh chất thật của khaacutei niệm khocircng gian - thời gian của vật lyacute
hiện đại vagrave cũng lagrave khaacutei niệm của đạo học phương Đocircng khi noacutei khocircng gian - thời gian
khocircng gigrave khaacutec hơn lagrave danh sắc ngocircn từ để sử dụng chung Vigrave khocircng gian - thời gian bacircy
giờ đatilde trở thagravenh tecircn gọi coacute tiacutenh chủ quan magrave một quan saacutet viecircn dugraveng để mocirc tả hiện tượng
thiecircn nhiecircn cho necircn mỗi người sẽ mocirc tả hiện tượng để migravenh quan saacutet một caacutech khaacutec nhau
Khaacutei niệm ldquokhocircng gian - thời gianrdquo nagravey được Herman Minkowski giới thiệu trong bagravei
giảng nổi tiếng năm 1908 với những cacircu sau đacircy Những quan điểm về khocircng gian vagrave
thời gian magrave tocirci xin giới thiệu cugraveng quiacute vị noacute xuất phaacutet từ nền tảng của vật lyacute thực
nghiệm đoacute chiacutenh lagrave ưu thế của chuacuteng Những quan điểm đoacute thật lagrave triệt để Kể từ nay thigrave
khaacutei niệm khocircng gian tự noacute vagrave thời gian tự noacute đatilde mờ nhạt khocircng coacute thực chất vagrave sự
thống nhất của hai caacutei đatilde thagravenh một thực thể độc lập
Henry Margenau định nghĩa higravenh học khocircng gian vagrave thời gian như sau Nhận thức trung
tacircm của thuyết tương đối lagrave higravenh họchellip chỉ lagrave một cấu truacutec của oacutec suy luận Chỉ khi nagraveo ta
thừa nhận điều nagravey thigrave tacircm ta mới coacute chỗ cho khaacutei niệm mới của khocircng gian - thời gian
để nắm được những khả năng định nghĩa chuacuteng vagrave để lựa ra caacutech phaacutet biểu chuacuteng phugrave
hợp với quan saacutet
Joseph Needham nhận xeacutet về ngagravenh thiecircn văn Trung Hoa Caacutec nhagrave thiecircn văn Trung Hoa
khocircng cần những dạng higravenh học để lyacute giải - những thagravenh phần của vũ trụ sinh cơ tuacircn thủ
đuacuteng tiacutenh chất của chuacuteng trong đạo vagrave sự vận động của chuacuteng được diễn tả chủ yếu bằng
số học phi higravenh tướng Do đoacute magrave người Trung Hoa thoaacutet khỏi sự mecirc say của thiecircn văn
phương Tacircy với caacutech nhigraven cho vograveng trograven lagrave higravenh tượng hoagraven hảo nhấthelliphọ cũng khocircng
phải sống trong tugrave ngục của higravenh cầu pha lecirc thời Trung Cổ Điều nagravey cho thấy triết gia
vagrave khoa học cổ đại tại phương Đocircng đatilde coacute một caacutei nhigraven cơ bản về thuyết tương đối cho
rằng higravenh học khocircng hề lagrave phản aacutenh tiacutenh chất của thiecircn nhiecircn magrave chỉ lagrave sản phẩm của tư
duy
Tổ Matilde Minh noacutei Cần hiểu rotilde khocircng gian khocircng gigrave hơn lagrave một dạng đặc biệt noacute khocircng coacute
tự tiacutenh Khocircng gian chỉ coacute trong mối liecircn hệ với dạng yacute thức đặc biệt của ta
241
Phật Giaacuteo coacute một nhận thức trực giaacutec về tiacutenh caacutech khocircng gian - thời gian của thực tại vagrave
đatilde được trigravenh bagravey rotilde rệt vagrave triệt để trong những kinh điển Phật Giaacuteo Kinh Hoa Nghiecircm
mocirc tả sinh động về một sự dung thocircng vocirc ngại của khocircng gian vagrave thời gian - đacircy lagrave caacutech
phaacutet biểu toagraven hảo về khocircng gian vagrave thời gian - được kinh nhắc tới nhiều lần vagrave noacute được
xem lagrave đặc trưng của tacircm giaacutec ngộ
DrTSuzuki viết Yacute nghĩa của Kinh Hoa Nghiecircm vagrave tư tưởng của noacute sẽ khoacute hiểu nếu ta
chưa bao giờ chứng một tigravenh trạng của một sự tan biến hoagraven toagraven trong đoacute khocircng cograven coacute
sự phacircn biệt thacircn vagrave tacircm giữa chủ thể vagrave khaacutech thểhellip Ta nhigraven quanh vagrave nhận thấy mỗi sự
vật đều liecircn hệ với mọi sự vật khaacutechellip khocircng những trong khocircng gian magrave trong thời gian
Thực tế lagrave trong sự chứng thực thanh tịnh khocircng coacute khocircng gian phi thời gian khocircng coacute
thời gian phi khocircng gian chuacuteng dung thocircng nhau Theo tocirci muốn hiểu Kinh Hoa
Nghiecircm thigrave phải giaacutec ngộ trước đatilde magrave muốn giaacutec ngộ thigrave phải đọc Kinh Hoa Nghiecircm
Nếu so saacutenh cacircu noacutei nagravey của Suzuki với những lời đatilde dẫn của Minkowski ta thấy ngay cả
khoa học gia lẫn nhagrave Phật học đều tương đồng trecircn quan điểm xacircy dựng khaacutei niệm khocircng
gian - thời gian trecircn thực nghiệm một becircn dựa trecircn kiến thức vagrave thiacute nghiệm khoa học
becircn kia thigrave nhờ chứng thực tacircm linh vagrave triacute tuệ Phật Phaacutep
Theo Vũ trụ quan Phật giaacuteo Hoagrave Thượng Thiacutech Thiện Hoa Triacutech từ Phật Học Phổ
Thocircng ldquoCaacutei lsquocoacutersquo vagrave lsquokhocircngrsquo ở đacircy lagrave lsquocoacutersquo lsquokhocircngrsquo tương đối lsquoCoacutersquo lagrave một caacutei gigrave lsquokhocircngrsquo
cũng lagrave một caacutei gigrave Cograven noacutei một caacutech tuyệt đối thigrave trong vũ trụ nagravey chưa bao giờ coacute một
caacutei khocircng hoagraven toagraven khocircng cả Cũng như caacutei coacute magrave ta thường thấy chung quanh ta cũng
khocircng phải hoagraven toagraven vĩnh viễn coacute lsquoCoacute khocircngrsquo đều tương đối nghĩa lagrave dựa vagraveo nhau
magrave thagravenh Hoặc trong một chỗ nagravey coacute thigrave chỗ khaacutec khocircng hoặc đắp đổi nhau trong thời
gian coacute trước rồi khocircng sau hay khocircng trước rồi coacute sau Khi ấy lấy riecircng ra từng phaacutep magrave
xeacutet thigrave thấy tuần tự coacute thagravenh trụ hoại khocircng nhưng xeacutet toagraven thể thigrave phuacutet giacircy nagravey cũng
đồng thởi coacute thagravenh coacute trụ coacute hoại coacute khocircng cả Như thế để kết luận khocircng phải cải
khocircng xuất hiện trước lagrave coacute Khocircng vagrave coacute đều coacute một lần Vagrave vigrave thế cho necircn khocircng thể
coacute nguyecircn nhacircn đầu tiecircn của caacutei coacute Trong hiện tượng giới ta thấy coacute sanh diệt coacute thể coacute
chuacuteng ta cho lagrave vocirc thường Nhưng nếu xeacutet toagraven thể vũ trụ đứng về thật tại giới thigrave chẳng
coacute sanh diệt magrave vạn hữu lagrave thường trụrdquo
Thực tại tất cả từ Khocircng (Năng lượng energy) ra Coacute (Sắc matter) Từ Coacute ra Khocircng
Như Einstein đatilde từng nhận thấy năng lượng - một thực thể xuất hiện ngay trong khoảng
khắc sau khi vũ trụ hiện hữu ndash vagrave vật chất đồng nhất Chuacuteng chỉ biểu hiện khaacutec lối
Trong luận lyacute đoacute năng lượng (khocircng sắc) coacute thể được biến cải trở thagravenh vật chất (sắc) vagrave
vật chất coacute thể chuyển đổi thagravenh năng lượng Sau đoacute lagrave những gigrave xatildey ra trong trung tacircm
của những hagravenh tinh chuacuteng dugraveng phản ứng nguyecircn tử tổng hợp để biến chuyển một phần
của chất khiacute chứa đựng trong noacute thagravenh những yếu tố nặng hơn (bắt đầu từ helium vagrave dẫn
đến iron) Một luồng năng lực kinh khủng của năng lượng ndash năng lượng đoacute duy trigrave trecircn
traacutei đất những hagravenh tinh coacute sự sống vagrave tự trong vũ trụ - như lagrave một sản phẩm được cung
cấp Khocircng coacute năng lượng vũ trụ magrave ta biết sẽ ngừng hiện hữu
As Einstein once learned energymdashan entity that emerged just moments after the universe
came into existencemdashand matter are one and the same They merely manifest in different
242
ways In that sense energy can be converted into matter and matter can be converted
into energy The latter is what happens in the center of stars they use nuclear fusion to
convert a portion of their gas content into heavier elements (starting at helium and
leading to iron) A tremendous amount of sheer energymdashenergy that goes on to sustain
Earth other inhabited planets and the universe itselfmdashis released as a by product
Without energy the universe as we know it would cease to exist (Why Scientists Think
the Universe is Slowly Dying Posted By Jaime Trosperon August 30 2015In News
Physics httpwwwfromquarkstoquasarscomwhy-scientists-think-the-universe-is-
slowly-dying)
Trecircn giả thuyết nếu một khối vật chất khi được neacuten đến tối đa tỷ trọng đầu tiecircn của noacute
(gcm3) lecircn đến vocirc cực rồi sau đoacute giảm dần xuống Noacutei rotilde hơn nếu neacuten caacutec vật thể đến
một tỷ trọng cao nhiệt độ của chuacuteng sẽ tăng một caacutech kinh khủng
Năm 1950 thiacute nghiệm mẫu của Goerge Gamow chứng minh rằng một nhiệt độ tăng đến
vocirc cực vagrave tỷ trọng ở số 0 chỉ trong một giacircy đồng hồ nhiệt độ đoacute lecircn đến 15 tỉ độ vagrave tỷ
trọng của noacute cũng bằng tỷ trọng của khocircng khiacute magrave chuacuteng ta đang thở
Một số lượng khaacutec đến từ những khoảng trống mecircnh mocircng trong vũ trụ Ở đacircy những
Hố đen (Blackhole) biacute mật khi nuốt tinh tuacute vagrave Binary Stars đatilde tạo necircn những vụ nổ bugraveng
kinh thiecircn động địa (Cataclysmic explosions) trong khi những Thiecircn Hagrave (Galaxies) đang
hoạt động phun ra những luồng hơi khiacute (gas) vagrave vật thể (matter)
From Wikipedia The Universe is all of time and space and its contents The Universe
includes planets stars galaxies the contents of intergalactic space the smallest
subatomic particles and all matter and energy The observable universe is about 28
billion parsecs (91 billion light-years) in diameter at the present time The size of the
whole Universe is not known and may be infinite Observations and the development of
physical theories have led to inferences about the composition and evolution of the
Universe
Di chuyễn của những nguyecircn tử trong khocircng gian magrave Cư Sĩ Truyền Bigravenh gọi lagrave lagrave di
chuyển vật thể đi xa khocircng giới hạn vagrave khocircng mất nhiều thời gian bằng phương thức liecircn
kết caacutec rối lượng tử (quantum entanglement) Liecircn kết lượng tử lagrave sự kết nối giữa hai
hoặc nhiều nguyecircn tử hoặc hạt cơ bản (elementary particles) Đặc điểm của liecircn kết lượng
tử lagrave chuacuteng được kết nối bằng một phương thức kỳ lạ magrave Albert Einstein gọi lagrave ldquoSpooky
action at a distancerdquo (Taacutec động ma quaacutei từ xa) Einstein vốn khocircng tin coacute taacutec động ma
quaacutei nagravey nhưng thiacute nghiệm của Alain Aspect năm 1982 tại Paris aacutep dụng bất đẳng thức
của John Bell trong tiacutenh toaacuten đatilde chứng minh bằng toaacuten học một caacutech thuyết phục rằng
taacutec động nagravey lagrave coacute thật Taacutec động nagravey khiến cho người ta chỉ cần đo đạc một nguyecircn tử
hoặc hạt cơ bản ở gần migravenh thigrave nắm được chắc chắn tigravenh trạng của đối taacutec liecircn kết của noacute
(entangled partner) bất kể khoảng caacutech lagrave bao xa [coacute thể lagrave 18km 89 miles (dặm Anh) =
143km hay 541 quang niecircn] Tương tự như trong những trang kinh xưa đatilde noacutei về sự liecircn
hệ giữa vật chất vagrave năng lượng lẫn khocircng coacute sự phacircn biệt cơ bản nagraveo giữa Tacircm vagrave Vật
vượt khocircng-thời Tocirci nghĩ đacircy lagrave một chứng minh của quả (effect) xatildey trước Nhacircn
(cause) vagrave những gigrave chuacuteng ta chứng kiến trong cỏi Ta Bagrave (raacuteng chịu) nagravey lagrave kinh nghiệm
243
của những quả đatilde được chiacutenh chuacuteng ta sắp xếp trước cho kiếp nagravey Như lagrave chuacuteng ta đatilde
mượn tiền ngacircn hagraveng từ trước vagrave đatilde xagravei hết cho một mục điacutech nagraveo đoacute Necircn bacircy giờ đang
raacuteng chịu đi cagravey trả nợ rồi thigrave than nghegraveo than khổ vagrave lầm tưởng lagrave lsquotocirci đaursquo Thay vigrave caacutei
thacircn nhục thể ngũ uẩn nagravey khổ đau Coacute thể vigrave vậy magrave chuacuteng ta cầu bất đắc khổ vigrave nợ
chưa trả hết nổi thigrave raacuteng magrave chịu nghegraveo khổ chứ khocircng coacute ngacircn hagraveng nagraveo cho vay mượn
thecircm
Cũng necircn biết ngũ uẩn hay lagrave Ngũ ấm chỉ lagrave năm (pantildeca) nhoacutem (skandha) tượng trưng
cho năm yếu tố tạo thagravenh con người toagraven bộ thacircn tacircm (mind and body) chứ khocircng phải lagrave
những yếu tố tạo ra xum la vạn tượng trong vũ trụ Vũ trụ ảo (holographic universe) bao
gồm ngũ uẩn của con người Cho necircn phải lsquoQuaacuten Tự Tại Bồ Taacutet hagravenh thacircm diệu viecircn
giaacutec Baacutet Nhatilde Ba La Mật Đa thời chiếu kiến vũ trụ giai khocircngrsquo mới ngoagravei tacircm vagrave ngoagravei
cả Tri Kiến Phật Khi đoacute mới lsquonhư thị viecircn giaacutecrsquo (thấy rốt raacuteo với phi taacutenh saacuteng suốt trograven
đầy) được tacircm tướng lagrave tacircm khocircng khocircng tacircm lagrave tướng tacircm
35 Tuyệt đẹp của caacutei Chết
Tứ Thập Nhị Chương Kinh coacute thuật chuyện Đức Phật hỏi caacutec thầy Tỳ Kheo
- Đời người sống bao lacircu
Một thầy đaacutep
- Trong vagravei ngagravey
Đức Phật lắc đầu bảo
- Ocircng chưa hiểu đạo
Một vị khaacutec noacutei
- Trong khoảng một bữa ăn
Đức Phật cũng lắc đầu bảo
- Ocircng chưa hiểu đạo
Một vị khaacutec noacutei
- Đời người trong hơi thở
Đức Phật khen vị ấy rằng
- Hay thay ocircng mới lagrave người hiểu đạo
Thật ra thigrave tất cả caacutec thầy Tỳ Kheo ở trecircn điều hiểu đạo Họ cugraveng đồng vướng mắc vagraveo
thời gian nhưng vigrave căn triacute bất đồng cho necircn quan niệm đời người mau chậm khaacutec nhau
Người thigrave muốn baacutem trụ sống lacircu hơn như trong một vagravei ngagravey chậm hơn một bữa ăn hay
coacute chuacutet tinh thần khoa học hơn thấy vograveng sinh trụ hoại diệt của từng tế bagraveo trong cơ thể
xuay vần mau hơn qua từng hơi thở Thật ra đời sống khocircng bao lacircu cả Y Vacircn đatilde diễn
tả yacute nagravey qua bagravei haacutet Em ơi coacute bao lacircu 60 mươi năm cuộc đời 60 mươi năm thoaacuteng qua
như lagrave vagravei ngagravey một bữa ăn hay một hơi thở Einstein đatilde giải thiacutech thuyết tương đối
bằng caacutech đưa ra thiacute dụ Ngồi trecircn lograve lửa so saacutenh với ngồi becircn người đẹp với thời gian
tương đối mau chậm tugravey Tacircm (yacute)
Chuacuteng ta sinh ra trecircn đời nagravey như lagrave kyacute một hợp đồng (contract) với Holywood Chuacuteng
ta may mắn được chọn lọc vagrave coacute quyền chọn lựa một lagrave trở thagravenh tagravei tử điện ảnh (sinh ra
trecircn đời nagravey to be) hai lagrave vocirc danh vocirc ngatilde (khocircng sinh ra not to be) Coacute điều đa số
244
chuacuteng ta khi được Holywood mời kyacute hợp đồng đều quaacute sung sướng necircn vội vả nhắm mắt
kyacute cagraveng magrave khocircng đọc kỹ lưỡng những điều kiện rắc rối của bản hợp đồng đoacute lagrave Số tiền
diễn xuất đoacuteng vai gigrave vagrave bao lacircu vigrave đa số chuacuteng ta khocircng muốn biết caacutei chuyện vocirc
thường đoacute cho đến khi đụng chạm với thực tế mới than đau than khổ Số tiền nhiều hay
iacutet cũng như tuổi thọ của migravenh dagravei hay ngắn đoacuteng vai giagraveu hay nghegraveo xấu hay đẹp keacutep
độc hay đagraveo thương sướng hay khổ magrave đoacuteng từ đầu đến cuối chuyện phim hay chết ngay
tức khắc trong vagravei phuacutet đầu của vở tuồng Ngược lại Holywood chọn migravenh lagravem tagravei tử vigrave
muốn thấy migravenh diễn xuất coacute xuất thần hay khocircng chứ đang đoacuteng phim magrave biết chỉ lagrave
đoacuteng kịch cho chiacutenh migravenh xem thigrave lagravem sao magrave đoacuteng hay được Đang đoacuteng lagravem thằng ăn
magravey nghegraveo đoacutei dacircn ngu cu đen xấu xiacute bị gaacutei checirc vocirc gia đigravenh magrave cứ mơ tưởng tới vở
tuồng trước migravenh lagravem vua giagraveu sang quacutey phaacutei với 3000 cung nữ xinh đẹp hầu cận đecircm
ngagravey thigrave chắc lagrave đau khổ rồi Đa số chuacuteng ta đều muốn đoacuteng vai nagraveo magrave khaacuten giả yecircu
thiacutech thương cảm vui buồn với migravenh chứ khocircng muốn đoacuteng vai keacutep độc để bị chuacuteng
chữi Đoacuteng vai gian aacutec quaacute xuất thần thigrave bị chuacuteng gheacutet magrave diễn xuất dở thigrave bị khaacuten giả
checirc khocircng đủ aacutec độc Khổ nỗi đa số hợp đồng của Hollywood đều lagrave vai trograve đầy thaacutech
thức khocircng dễ gigrave diễn xuất vừa lograveng thiecircn hạ Điều nagravey cho thấy Ta vagrave cha mẹ anh chị
em vợ con ta cũng lagrave một hợp đồng dăm ba mươi năm Cograven nợ cograven duyecircn thigrave cograven ra vagraveo
gặp mặt chaacuten chường mệt nghĩ hết nợ duyecircn thigrave cugraveng lecircn lsquothuyền ra cửa biểnrsquo đi chầu
Hagrave Baacute Bất kể thương hay gheacutet muốn hay khocircng thigrave kiếp sau những caacutei Ngatilde nagravey tự tigravem
đến với nhau để tằng tịu lẹo tẹo hay đogravei nợ tiếp đoacuteng tiếp cuốn phim lsquonợ đờirsquo Cho necircn
đatilde lỡ dại lấy vợ hay chồng vừa nghegraveo vừa xấu thigrave cũng sẽ gặp lại những tagravei tử nagravey trong
kiếp tới tương tự hoặc cograven tệ hơn như vậy Đuacuteng y chang yacute kinh Như thị tri kiến
Cũng necircn nhận thức chuacuteng ta sinh ra trong cotildei Ta Bagrave Hollywood nagravey khocircng phải với
mục điacutech lagrave coacute cuộc sống dễ dagraveng Thực tế đời sống luocircn luocircn bất cocircng (life is always
unfair) khocircng cocircng bằng cuộc sống luocircn luocircn đầy thử thaacutech vagrave gian nan trở ngại
Chuacuteng ta khocircng bao giờ sống đời đaacuteng sống (never be what we want to be never do
what what we want to do) khocircng bao giờ lagravem điều chuacuteng ta muốn lagravem Thực tế thật quaacute
phũ phagraveng
Đa số chuacuteng ta đều hiểu cacircu kinh Phật đời sống vocirc thường như boacuteng cacircu cửa sổ ở trecircn
nhưng nếu biết migravenh chỉ sống được trong vagravei ngagravey một bữa ăn một hơi thở thigrave luacutec đoacute
quan niệm sống của chuacuteng ta coacute thể thay đổi rất khaacutec xa với quan niệm thocircng thường vagrave
lối tư duy hiện tại
Vigrave biết migravenh sẽ chết necircn nổi chết lagrave sự lo acircu sacircu kiacuten lo lắng ray rứt vagrave caacutei sợ hải lớn nhất
của mọi caacute nhacircn tuy nhiecircn trước khi muốn chết thigrave phải khocircng muốn sống trước đatilde
Nhưng cũng phải biết sống tuyệt đẹp như thế nagraveo trước khi biết chết đẹp tuyệt vời như
thế nagraveo Sự sống vagrave caacutei chết cũng chỉ lagrave hai khiacutea cạnh của một hiện tượng 2 mặt của một
đồng tiền nếu chỉ nhigraven vagraveo một khiacutea cạnh thigrave tất nhiecircn sẽ khoacute traacutenh khỏi thiếu soacutet lớn lao
bởi caacutei nhigraven phiến diện một chiều
Tuyệt đẹp của caacutei Chết
ETHocirci chim nho nhỏ trecircn cagravenh
Giục nhau đan tổ cỏ xanh becircn đường
245
Nửa đời macircy nước du phương
Thiền sư ngắt cỏ cuacuteng dường phật thacircn
Chim ơi chết dưới cội hoa
Tiếng kecircu rơi rụng giữa giang hagrave
Mai ta chết dưới cội đagraveo
Khoacutec ta xin nhỏ lệ vagraveo thiecircn thu
(ETHưa Em Tigravem ETHộng Hoa Vagraveng Phạm Thiecircn Thư)
Tuyệt đẹp của caacutei Sống William Wordsworth ndash một nhagrave thơ người Anh đatilde noacutei
Sự sanh của chuacuteng ta lagrave một giấc ngủ quecircn latildeng
Linh hồn đatilde mọc lecircn trong chuacuteng ta
sự sống của chuacuteng ta lagrave những vigrave sao
Noacute được sắp đặt tại một nơi nagraveo đoacute
vagrave đatilde đến từ một nơi rất xa lạ
Nhagrave tư tưởng vĩ đại một kịch taacutec gia nổi tiếng của Anh Quốc William Shakespeare đatilde
dựng lecircn một quan điểm tiecircu biểu về caacutei chết khi ocircng cocircng diễn vở Julius Caesar ldquoTrong
tất cả những điều kỳ diệu magrave tocirci đatilde từng nghe được coacute một điều dường như lagravem tocirci kinh
ngạc nhất đoacute lagrave việc con người sợ hatildei trước caacutei chết Khi caacutei chết đến họ cần phải hiểu
rằng chết lagrave một điều tất yếu phải xảy rardquo
Đacircy lagrave caacutei chết của tha nhacircn Trong bagravei A Buddhist Reflects On Death (Một Phật tử suy
niệm về caacutei chết) Hội đồng truyền baacute Phật Giaacuteo Đại tịnh xaacute - Matilde Lai Aacute xuất bản
Buddhist Maha Vihara ndash Malaisia dịch ra Việt ngữ Phạm Xuacircn Quang (2010) Taacutec giả
Vijaya Samarawickrama viết Trong những cacircu chuyện đoacute tocirci thiacutech nhất lagrave cacircu chuyện
kể về Trang Tử (Chuang tzu) - một nhagrave triết học vĩ đại sống theo học thuyết của Latildeo Tử
(Taoist) vagraveo thế kỷ thứ IV trước CN Cacircu chuyện như sau Khi vợ của Trang Tử chết
những người bạn của ocircng tigravem đến để an ủi đều bị một cuacute sốc tacircm lyacute gacircy choaacuteng vaacuteng khi
họ thấy ocircng đang ngồi haacutet becircn ngoagravei tuacutep lều của migravenh tay vừa gotilde nhịp lecircn một caacutei chậu
Luacutec đoacute Huệ Tử (Hui Tzu bạn tri kỷ của Trang Tử) đatilde la lecircn ldquo Ocircng đatilde sống với người ta
người ta nuocirci con trai cả của ocircng khocircn lớn thagravenh người đến khi người ta chết ocircng khocircng
rơi một giọt nước mắt trecircn thi hagravei của người quaacute cố Như vậy cograven chưa đủ xấu xa sao
Cơ sự đatilde như thế lại cograven ngồi gotilde nhịp lecircn chậu magrave haacutetrdquo ldquoKhocircng coacute gigrave cảrdquo Trang Tử đaacutep
ldquo Khi bagrave ấy đatilde chết rồi tocirci khocircng thể nagraveo giuacutep cho bagrave ấy sống lại được Tuy nhiecircn tocirci
cũng nhớ rằng trước khi được sanh ra bagrave ấy đatilde từng hiện hữu trong một trạng thaacutei khocircng
coacute higravenh thể như lagrave một điều kiện bản năng hay thậm chiacute lagrave khocircng thuộc về một loại vật
chất nagraveo cả Vật chất đatilde kết hợp với tinh thần để lagravem ra một higravenh thể giả tạm vagrave cuối cugraveng
bagrave ấy được sanh ra Bacircy giờ sự kết hợp giữa vật chất vagrave tinh thần đatilde thay đổi vagrave bagrave ấy
chết Sự chết của bagrave ấy giống như trạng thaacutei thay đổi từ tuần trăng nagravey sang tuần trăng
khaacutec giống như trạng thaacutei luacircn phiecircn của 4 mugravea xuacircn hạ thu đocircng Khi bagrave ấy đang
nằm ngủ vĩnh viễn ở đoacute nếu tocirci khoacutec loacutec vagrave than van thigrave khocircng khaacutec gigrave việc tocirci tự tố caacuteo
migravenh lagrave dốt naacutet trước những qui luật tự nhiecircn nagravey Vigrave vậy tocirci đatilde haacutetrdquo
246
Huệ Tử vagrave những bạn begrave của Trang Tử đatilde quaacute hấp tấp vội vatilde traacutech cứ triết nhacircn vigrave họ quaacute
sốc mất khocircn Họ bị chấn động mạnh vigrave lần đầu tiecircn nghe người chồng thản nhiecircn haacutet
trong đaacutem tang của vợ migravenh thay vigrave nghe những tiếng khoacutec bi ai Nếu chịu khoacute kiecircn
nhẫn bigravenh tacircm một tiacute để nghe Trang Tử haacutet bagravei gigrave rồi traacutech moacutec sau thigrave đacircu coacute chuyện
Trang Tử phải catildei chiacutenh hay biện hộ cho lsquohagravenh vi ca sĩrsquo của ocircng ta
Hơn nữa Trang Tử thiacutech lập dị vagrave đatilde biểu lộ bản tiacutenh kiecircu ngạo của migravenh vậy magrave bạn begrave
khocircng nhận ra để magrave bị sốc mạnh hơn Đoacute lagrave ocircng ta nhigraven thiecircn thượng thiecircn hạ bằng caacutei
ngatilde độc tocircn tất cả điều dốt naacutet hơn migravenh mới bị sốc magrave chất vấn bắt bẽ migravenh haacutet trecircn xaacutec
chưa chocircn của vợ migravenh lsquotocirci tự tố caacuteo migravenh lagrave dốt naacutet trước những qui luật tự nhiecircn đoacutersquo
Khocircng hiểu thấu qui luật tự nhiecircn của vũ trụ vạn phaacutep coacute thể lagrave lsquongu muộirsquo chứ khocircng
phải lsquodốt naacutet hay ngu dốtrsquo Đạo Phật dugraveng chữ lsquongu muội hay mecirc muộirsquo khocircng chủ yacute
nguyền rủa con người lagrave lũ ngu dốt keacutem thocircng minh hay keacutem kiến thức khocircng học vấn
nhưng coacute nghĩa lagrave Si chưa tỉnh ngộ Chữ lsquoNgu Muộirsquo trong Phật Giaacuteo magrave Đức Thế Tocircn
đatilde dugraveng vagrave được ghi lại trong kinh điển tragraven đầy bao dung thương cảm hơn lagrave checirc khinh
Trang Tử luocircn ngụy biện chứ nếu đọc chuyện Trang Tử iacutech kỷ giả chết để thử lograveng chung
thủy của vợ thigrave coacute thể ocircng ta haacutet vigrave mục điacutech khaacutec Trang Tử haacutet trecircn xaacutec vợ coacute thể
khocircng lsquotự tố caacuteo lagrave Trang Tử dốt naacutet trước những qui luật tự nhiecircnrsquo nhưng noacute lộ caacutei
nguyecircn higravenh tự nhiecircn của Trang Tử Chuacuteng ta khocircng phải lagrave Trang Tử để hiểu nổi caacutei
hồn bướm mơ tiecircn của Trang Tử cũng như Trang Tử đang haacutet bagravei gigrave Thời bacircy giờ
khocircng coacute những lsquođại triết giarsquo vocirc tiacutech sự cho nhacircn quần xatilde hội nagravey nữa
Xin đừng nghĩ kiếp trước tocirci coacute acircn oaacuten gigrave với Trang Tử hay nếu thấy tocirci bigravenh luận về caacutec
vĩ nhacircn trong những bagravei luận văn Phật Giaacuteo lagrave tocirci ganh tỵ hay muốn khoe khoang phacircn bigrave
với người Tocirci chỉ muốn ocircn cố tri tacircn nhigraven những quan niệm cũ kỹ với một goacutec cạnh
mới lạ ngoagravei vograveng cương toả thocircng thường out of the box thay vigrave nhai lại những gigrave
nhiều người đatilde lập đi lập lại cugraveng một yacute một chiều Chữ Tocirci magrave tocirci dugraveng ở đacircy coacute nghĩa
tương đối Tocirci vagrave tha nhacircn chỉ lagrave hai khiacutea cạnh của một thực thể chứ khocircng phải tocirci lagrave Tocirci
Thực tế Tocirci lagrave Tocirci Tha Nhacircn lagrave Tha Nhacircn đoacute lagrave thực tại lagrave như thị tri kiến thấy viết như
vậy rồi đọc như vậy chứ khocircng thấy được Tocirci như vậy Tocirci chưa bao giờ thấy tocirci Bản
lai diện mục của tocirci khocircng liecircn quan diacutenh dấp gigrave tới caacutei sống lẫn sự chết của bản thacircn Tocirci
để magrave lo acircu sợ hatildei cả
Quan điểm lsquosống ở thaacutec vềrsquo của con người rất phổ biến người hiểu đạo thản nhiecircn đối
với caacutei chết vagrave dửng dưng trước thay đổi vocirc thường (Anicca Impermanence) Kẻ triacute
dũng người hiểu đạo lyacute vũ trụ coi caacutei chết nhẹ tựa locircng hồng dugrave biết rằng sự sống nặng
tựa Thaacutei Sơn Đời sống chuacuteng sinh kể cả kiếp nhacircn sinh tuy tạm bợ nhưng rất quyacute giaacute
trecircn thế gian nagravey cho necircn chuacuteng ta phải tracircn trọng mạng sống của chiacutenh migravenh lẫn của
chuacuteng sinh
William Shakespeare cũng đatilde từng noacutei rằng Người hegraven nhaacutet sẽ trải qua nhiều lần chết
Người hiệp sĩ khocircng bao giờ nếm thử để biết mugravei vị của caacutei chết vagrave chỉ trải qua một lần
chết magrave thocirci Điều nagravey hơi khoacute hiểu nhưng đa số chuacuteng ta đều chết trong lograveng một tiacute rất
nhiều lần qua từng hơi thở vagrave coacute thể chuacuteng ta chỉ sống một lần nagravey nữa magrave thocirci Coacute thể
247
Shakespeare muốn noacutei Người nhaacutet gan sợ hải caacutei chết nhiều lần trecircn đời người gan dạ
chỉ chết một lần thocirci chết trước khi sợ hatildei Chết trước sợ sau
Trong vở Hamlet nhagrave vua khuyecircn người chaacuteu trai của migravenh đang để tang cho caacutei chết
của cha như sau ldquoCon necircn biết rằng cha của con cũng đatilde từng mất một người cha
Người cha đoacute mất đi đatilde lagravem mất đi caacutei của ocircng ấy Người cograven sống khi thực hiện bổn
phận của migravenh với tư caacutech lagrave con caacutei để đền đaacutep cocircng ơn của cha mẹ phải biết tự kềm chế
bản thacircn khocircng necircn qui lụy vagrave khoacutec thacircn Nếu khocircng chịu nghe lời khuyecircn của ta magrave cứ
khăng khăng chấp chặt những lời chia buồn vagrave nuối tiếc lagrave bất kiacutenh với Chuacutea Đau buồn
sầu khổ lagrave điều khocircng đaacuteng với tư caacutech của một người đagraven ocircngrdquo Muốn xứng đaacuteng lagrave tư
caacutech của bật quacircn tử đại trượng phu thigrave bắt chước Trang Tử haacutet trecircn xaacutec cha migravenh
Hamlet cũng đatilde trầm tư về tiacutenh vocirc minh của con người qua những điều đatilde xảy ra sau caacutei
chết ndash những điều đoacute lagrave nguyecircn nhacircn dẫn đến sợ hatildei tột cugraveng ldquo Người muốn mang gaacutenh
nặng cứ lẩm bẩm vagrave ướt đẫm mồ hocirci vigrave mệt latilde Bởi vigrave sợ hatildei điều gigrave đoacute sau khi chết vigrave
chưa tigravem được quecirc hương từ biecircn giới của quecirc hương đoacute Khocircng coacute người lữ hagravenh nagraveo
trở lại Một cacircu hỏi khoacute trả lời đatilde lagravem cho chuacuteng ta cagraveng thecircm sợ hatildei Những điều đoacute lagrave
sự bất hạnh magrave chuacuteng ta đatilde coacute Rồi thigrave chuacuteng ta sẽ bay đến những nơi xa lạ nagraveo rdquo Caacutei
khocircng biết khocircng thấy khocircng giải thiacutech được trở necircn huyền biacute rồi tự nhiecircn tạo necircn nỗi
aacutem ảnh kinh hoagraveng lẫn lo sợ khocircn nguocirci của con người Ngạn ngữ coacute cacircu Thần hồn
nhaacutet thần tiacutenh hay nhigraven gagrave hoacutea cuốc
Một caacutech tương tự Omar Khayyam đatilde tự hỏi ldquoThật kinh ngạc coacute phải noacute khocircng Vocirc
số những người sống trước chuacuteng ta đatilde xuyecircn qua caacutenh cửa của boacuteng tối Khocircng một
người nagraveo quay lại noacutei cho chuacuteng ta biết về con đường magrave họ đatilde khaacutem phaacute con đường
magrave rồi chuacuteng ta cũng phải đi quardquo Thật ra cũng coacute nhiều trường hợp người chưa tới số
sống lại nhưng mấy ai muốn tin những lời họ thuật lại
Vẫn cograven rất nhiều yacute nghĩ tốt đẹp về caacutei chết giống như những quan niệm vừa necircu trecircn vagrave
đatilde được những nhagrave tư tưởng lưu lại trong suốt 3000 năm qua Tất cả những điều đoacute đatilde
giuacutep cho chuacuteng ta hiểu biết về caacutei chết để chấp nhận noacute với triacute tuệ vagrave lograveng dũng cảm tự
nhiecircn
Triacutech từ Tiacutech Truyện Phaacutep Cuacute tập 2 bản dịch của Thiền viện Viecircn Chiếu phẩm XIII về
lsquoCocirc beacute dệt vảirsquo
ldquoMột hocircm đức Phật đi đến Alavi Dacircn chuacuteng Alavi thỉnh Phật thọ trai Thọ trai xong
Đức Phật dạy một bagravei phaacutep ngắn Hatildey quaacuten niệm về sự chết caacutec người hatildey tự nhủ rằng
đời sống của ta mong manh Caacutei chết của ta lagrave điều cố nhiecircn Chắc chắn ta sẽ chết Caacutei
chết sẽ chấm dứt đời ta ETHời sống khocircng cố định cố định lagrave caacutei chết Ai khocircng quaacuten niệm
về sự chết sẽ sợ hatildei khi giờ lacircm chung đến vagrave sẽ chết trong sợ hatildei kinh hoagraveng như một
người đi đường gặp rắn khocircng coacute gậy trong tay run rẫy dường nagraveo Cograven người coacute quaacuten
niệm về sự chết sẽ khocircng sợ hatildei trong giacircy phuacutet cuối của cuộc đời vagrave như một người
gan dạ thấy rắn từ xa đatilde cầm gậy hất noacute đi Vigrave thế hatildey quaacuten niệm về sự chếtrdquo
248
Trong Kinh Trung Bộ coacute ghi Một thời Đức Phật ở tại xứ Koliya một hocircm Ngagravei nhập đại
định biết cocirc gaacutei con người thợ dệt coacute nhacircn duyecircn với migravenh trong thời quaacute khứ Trong
phaacutep hội tại đacircy ba năm về trước cocirc gaacutei nagravey đatilde được nghe Đức Phật dạy quaacuten niệm về
caacutei chết về nhagrave cocirc thường xuyecircn quaacuten niệm về những lời dạy đoacute Bacircy giờ khi Đức Phật
quay trở lại Ngagravei biết chắc chắn rằng tối nay cocirc gaacutei sẽ chết vagrave tuy rằng cocirc quaacuten niệm sacircu
sắc về caacutei chết nhưng vẫn chưa chứng quả necircn sẽ tiếp tục rơi vagraveo con đường sanh tử Do
vậy Đức Phật mở lograveng từ bi thương xoacutet đến đoacute để độ cho cocirc gaacutei
Khi hội chuacuteng đang đocircng đủ cocirc gaacutei bước vagraveo cửa thagravenh tacircm bước đến đatildenh lễ Phật
Đức Phật hỏi cocirc
- Con từ đacircu đến
- Bạch Thế Tocircn con khocircng biết
- Rồi con sẽ đi về đacircu
- Bạch Thế Tocircn con khocircng biết
- Con khocircng biết sao
- Dạ con biết
- Con biết thật khocircng
- Dạ con khocircng biết
ETHại chuacuteng ngồi nghe bốn cacircu vấn đaacutep giữa Đức Phật vagrave cocirc gaacutei ai cũng ngơ ngaacutec chẳng
hiểu gigrave cho rằng cocirc gaacutei trả lời ngớ ngẩn vagrave coacute thể nghĩ thầm Đức Phật hỏi những cacircu lạ
lugraveng Đatilde lagrave Phật coacute ngũ nhatilden magrave khocircng biết từ đacircu tới đi về đacircu khocircng biết thật khocircng
ETHức Phật khen ngợi cocirc gaacutei saacuteng triacute tuệ nhờ thường quaacuten niệm về caacutei chết necircn đatilde hiểu
tacircm yacute Phật Ngược lại ETHức Phật thương xoacutet muốn khai thị cho đại chuacuteng cograven u minh
necircn tiếp theo Ngagravei noacutei bagravei kệ
ldquoThế gian nagravey mugrave quaacuteng
Chẳng mấy người thấy rotilde
Như chim thoaacutet khỏi lưới
Rất iacutet đi thiecircn giớirdquo
Coacute nghĩa lagrave vigrave nghiệp lực yếu necircn hay lo lắng iacutet ai thấy rotilde được dograveng soacuteng tacircm thức của
migravenh như những hạt ảo sanh diệt liecircn tục như điện như ảnh Iacutet ai thấy rotilde được hay tự chủ
được migravenh chết rồi sẽ taacutei sanh về đacircu Nếu biết quaacuten chiếu ngũ uẩn giai khocircng hiểu sacircu
sắc về vocirc thường vocirc ngatilde vagrave về luật sống chết thigrave sẽ được giải thoaacutet ngay trong cuộc đời
nagravey
Điều nagravey cho thấy rất rotilde ragraveng trong lịch sử Phật Giaacuteo cocirc gaacutei dệt vatildei đoacute triacute tuệ cograven cao
hơn nhiều nam nhacircn vagrave nhất lagrave chuyện Long Nữ 8 tuổi dacircng chacircu đatildenh lễ Đức Phật đối
đaacutep suocircng sẽ được Đức Phật mĩm cười vỗ vỗ vagraveo caacutei chổ ngồi kế ngang migravenh để mời
Long Nữ Phật ngồi lagravem đa số caacutec nam đệ tử trong đoacute coacute Annanda trong lograveng ngạc nhiecircn
lẫn đố kỵ Ngoại trừ Ma Ha Ca Diếp vagrave Mục Kiều Liecircn thấy rotilde được bản lai diện mục
của Long Nữ Hai tiacutech xưa trecircn đacircy đatilde chứng minh coacute những trường hợp rất đặc thugrave lagrave
nữ căn tiacutenh vượt hẳn nam căn tiacutenh Chuacuteng sinh đều coacute phật tiacutenh vagrave đatilde thagravenh Phật khocircng
249
phacircn biệt nam nữ Tu hagravenh khocircng phải dễ dagraveng sự khoacute khăn thử thaacutech vagrave caacutem dỗ
khocircng phacircn biệt bất cả ai trecircn đời
Thaacutei Thượng Hoagraveng Trần Thaacutei Tocircng trong những ngagravey cuối của cuộc đời Quốc Sư Đại
Đăng vagraveo thăm hỏi ldquoBệ hạ bệnh thế nagraveordquo Vua đaacutep ldquoTứ đại lagrave bệnh caacutei nagravey xưa nay
sanh tử khocircng can hệ magrave diacutenh kẹt trong bệnh hoạn saordquo Theo tocirci yacute ngagravei tứ đại khocircng
liecircn quan gigrave tới sinh tử sao hỏi tới bệnh hoạn
Rồi mấy hocircm sau khi sắp mất vua Trần Thaacutenh Tocircng muốn nhờ hai vị Quốc Sư lagrave Phugrave
Vacircn vagrave Đại Đăng đến noacutei phaacutep xuất thế cho Ngagravei nghe Thaacutei Tocircng bảo ldquoĐến trong đacircy
bớt một mảy tơ dường trecircn thịt khoeacutet thương tiacutech thecircm một mảy tơ như trong mắt để bụi
Ba đời chư Phật bốn mắt nhigraven nhau saacuteu đời Tổ Sư thoaacutei thacircn coacute phần Dugrave Phugrave Vacircn noacutei
huyền Đại Đăng thuyết diệu đều lagrave lời thừa coacute iacutech gigrave đối với caacutei nagraveyrdquo Noacutei xong Ngagravei
bigravenh thản ra đi thọ 60 tuổi lsquoCaacutei nagraveyrsquo lagrave caacutei chi chi Phật Hoagraveng đatilde hiểu được cacircu kinh
ngắn lsquotự migravenh thắp đuốt magrave đirsquo đacircu cần tới Thaacutenh Tăng dạy phaacutep ra đi Khi migravenh cograven vocirc
minh thigrave khocircng Phật A Di Đagrave lẫn thaacutenh tăng nagraveo độ migravenh về cotildei cực lạc được
Trong bagravei Niệm về caacutei Chết Hogravea Thượng Thường Chiếu giảng Chuacuteng ta thấy khi nhagrave
vua bệnh được quốc sư Đại Đăng đến thăm bệnh magrave Ngagravei vẫn xaacutec định ldquoTứ đại bệnh
cograven caacutei ấy đacircu coacute bệnh caacutei ấy đacircu coacute diacutenh daacuteng gigrave trong bệnh hoạnrdquo Để thấy lagrave nhagrave vua
hằng sống được trong đoacute necircn mới an nhiecircn trả lời như vậy Rồi khi vua cha sắp mất
Trần Thaacutenh Tocircng nhờ hai vị quốc sư đến trợ niệm giuacutep vua cha nhưng vua cha khocircng
cần vigrave Ngagravei đủ sức lagravem chủ lấy bản thacircn necircn noacutei ldquoĐến trong đacircy bớt một mảy tơ thigrave
dường như trecircn thịt khoeacutet thagravenh thương tiacutech thecircm một mảy tơ như trong mắt coacute bụirdquo
Nghĩa lagrave trong đoacute khocircng cần thecircm bớt gigrave nữa như vậy lagrave như vậy thecircm hay bớt chỉ lagrave tạo
thecircm thương tiacutech magrave thocirci ldquoBa đời chư Phật bốn mắt nhigraven nhau saacuteu đời Tổ Sư thoaacutei thacircn
coacute phầnrdquo tức lagrave chỗ ba đời chư Phật nhigraven nhau khocircng coacute kẻ hở cho ocircng dogravem vagraveo cũng lagrave
chỗ chư Tổ phải lugravei lại ocircng lagravem sao baacutem Vigrave thế hai vị quốc sư coacute bagraven huyền noacutei diệu gigrave
thigrave cũng khocircng diacutenh daacuteng chỉ như lời noacutei becircn ngoagravei lời dư thừa thocirci Noacutei xong rồi thigrave
vua lặng lẽ ra đi Đuacuteng lagrave lagravem chủ trong sanh tử
Kinh Ngọc (Qua Suối Macircy Hồng Phạm Thiecircn Thư)Nguyễn Đăng Thục Nguyecircn Khoa
Trưởng Đại Học Văn-Khoa Saigon viết tựa Ước gigrave lograveng tocirci biến thagravenh Kim-Cương để
xoacutea tan biecircn giới Ta với phi Ta để liễu ngộ sinh tử để hết trụ vagraveo Ta cho caacutei tacircm giải
thoaacutet Phải chăng đấy lagrave caacutei Tacircm Ưng vocirc sở trụ magrave sinh noacute đatilde dẫn dắt Huệ Năng về
Tagraveo Khecirc noacute đatilde lagravem cho Thaacutei Tocircng khoaacutet nhiecircn tự ngộ vai trograve latildenh đạo nhacircn dacircn dĩ thiecircn
hạ tacircm vi tacircm - dĩ thiecircn hạ dục vi dục Vagraveo sinh ra tử suốt cả một đời ngotilde hầu thực hiện
caacutei nghĩa vocirc tacircm
Lưu thủy hạ sơn phi hữu yacute
Bạch vacircn xuất tụ bản vocirc tacircm
Khocircng coacute yacute magrave lagravem với caacutei tacircm khocircng tacircm Thật khoacute lắm thay Cao siecircu thay
250
Lagravem vua bao nhiecircu việc magrave Ngagravei cograven rảnh rang tu được coacute sức tự chủ trong sanh tử cograven
chuacuteng ta thigrave sao Việc chuacuteng ta đacircu coacute nhiều hơn ocircng vua Chuacuteng ta cograven nhiều thời gian
lắm lại đổ thừa cocircng việc bề bộn tu khocircng được vậy lagrave sao
Qua tấm gương của vua Trần Thaacutei Tocircng nhagrave vua coacute chỗ sống chacircn thật necircn khi bỏ thacircn
nagravey khocircng coacute lo sợ Đoacute lagrave chỗ chuacuteng ta phải luocircn học từ Ngagravei luocircn nhớ để quaacuten chiếu
Trong kinh Di Giaacuteo lời dạy sau cugraveng trước khi Phật nhập Niết Bagraven lagrave ldquoĐacircy lagrave vật tội aacutec
vagrave đaacuteng bỏ giả gọi lagrave thacircn noacute chigravem đắm trong biển sanh giagrave bệnh chết Như thế coacute người
triacute nagraveo trừ diệt được thacircn nagravey như giết bọn giặc cướp magrave chẳng vui mừngrdquo Lời Đức Phật
dạy nhắc nhở chuacuteng ta bỏ thacircn lagrave trừ được giặc chết lagrave vui chớ khocircng phải buồn Đoacute lagrave
chỗ chuacuteng ta học suốt đời đến khi nhắm mắt chưa chắc đatilde xong nagraveo phải chỉ học vagravei ba
hocircm rồi thocirci Cho necircn phải luocircn ghi nhớ để trừ tham luyến về tấm thacircn nagravey để ngagravey ra
đi chuacuteng ta được nhẹ nhagraveng tự tại vagrave biết migravenh sẽ đi về đacircu Đoacute lagrave yacute nghĩa của cacircu Sống
ở thaacutec về
Ngay trong sanh tử mở được triacute tuệ vocirc sanh thấy rotilde migravenh khocircng phải lagrave caacutei chết nagravey Khi
sống được với tacircm bản nhiecircn rồi caacutei chết đến thigrave chuacuteng ta an ổn Chuacuteng ta niệm về caacutei
chết để vượt lecircn caacutei chết mở saacuteng triacute tuệ khocircng phải niệm về caacutei chết để magrave sợ hatildei chaacuten
đời
Vua Trần Nhacircn Tocircng (1258-1308) đatilde kiến taacutenh giữa trận tiền vagrave tự thacircn chứng về sự vocirc
thường qua những bagravei thơ dưới đacircy Trần Nhacircn Tocircng lagrave con đầu của Trần Thaacutenh Tocircng
Ngagravei lagrave một vị vua anh minh quả cảm nhiều lần xocircng pha trận mạc đaacutenh tan quacircn
Nguyecircn (Mocircng Cổ) đội quacircn baacutech chiến baacutech thắng hugraveng mạnh vagraveo bậc nhất thế giới
thời bấy giờ đatilde hai lần (1258 1288) xacircm lấn nước ta
Ngagravei khocircng những lagrave bật minh quacircn latildenh đạo đầy uy tiacuten magrave cograven lagrave một vị tướng tagravei ba
với tacircm hồn phoacuteng khoaacuteng đạt đạo Nếu đem so saacutenh những bagravei thơ Thiền vagrave những
chiến cocircng hiển haacutech của Ngagravei trong luacutec latildenh đạo quacircn dacircn chống giặc Mocircng Cổ xacircm
lăng chuacuteng ta coacute thể nhận thấy sự thống nhất kỳ diệu giữa khiacute phaacutech của dacircn tộc vagrave tacircm
hồn của người Phật Tử trong Ngagravei Coacute thể Ngagravei đatilde lagrave người duy nhất kiến taacutenh trong luacutec
muacutea kiếm giữa trận tiền
Mạc dugrave Ngagravei rất đau lograveng
Nagraveo những kẻ bagravei binh bố trận
Đem migravenh vagraveo cướp ấn Nguyecircn-Nhung
Gioacute mưa theacutet giọng đugraveng đugraveng
Phơi thacircn trăm họ necircn cocircng một người
Khi thất thế cung rơi tecircn lạc
Batildei sa trường thịt naacutet maacuteu rơi
Bơ vơ goacutec biển chacircn trời
Tấm thacircn mảnh laacute biết vugravei vagraveo đacircu
Trời thăm thẳm mưa dầu gioacute theacutet
Khiacute acircm vacircn mugrave mịt trước sau