ANIMALIEN ANIMALIEN NUTRIZIOA NUTRIZIOA

Digestioa, gasen trukea, substantzien bidea eta iraiztea

1

DIGESTIO-APARATUAK

Oinarrizko bi eredu daude: zaku forma eta hodi forma

Zaku-forma edo barrunbe gastrikoa

Oso gutxi eboluzionatu duen egitura: sarrera zuloa eta irtetekoa berdina da.

Hodi-formaAhoa izeneko sarrera zuloa eta uzkia edo irteteko zuloa dituen egitura luzatua. Janariak, ahotik uzkira, zentzu bakarrean zeharkatzen du hodia.

Janariaren digestioa erreztuko duten atxikitutako guruinak ager daitezke.

Gainontzeko Phylum (Tipo)-etan.

Poriferoak

Cnidarioak

Platelmintoak

Digestio aparatuak, garraioa funtzioa egiten duten heste-adar asko ditu.

Elikagaiek adarkadurak zeharkatzen dituzte eta zelula guztiekin kontaktuan dagoen zirrikitu-likidora doaz.

Anelidoak:

AhoaAhoa ondoren, landareak eta beste detritus batzuk xurgatzen dituen faringefaringe muskulutsua dago.

PapoanPapoan metatzen dira eta arandoianarandoian, lurzoruaren bikorren laguntzaz, birrinduak izango dira.

Gero, uzkian bukatzen duen hesteheste luzea dute. Hestean, entzimen bidez, elikagaien digestioa gertatzen da. Ondoren, zelula ziliodunen bidez, xurgatuak izango dira.

Beraz, digestioa zelulatik kanpokoa dela esan daiteke.

Moluskuetan, iragazleak diren Lamelibrankioetan (almejak, ostrak...), izan ezik, ondokoak agertzen dira: ahoa, elikagaia karraskatzeko lima antzeko organoa, erradula, hestegorria, urdaila eta uzkian bukatzen duen hestea.

Digestio prozesua errazten duen hepatopankreas deituriko guruina dute.

Artropodoak

Oso talde heterogeneoa da, ingurumen askotara egokitua eta elikagaiak hartzeko modu ezberdinak dituena.

Elikagaiak hartzeko eta barneratzeko egitura ezberdinak dituzte.

Oro har:

elikagaia hartzeko eta barneratzeko apendizez inguraturiko aho-barrunbea ondoren, faringea, hestegorria, papoa eta arandoia, digestio entzimak jariotzen dituen erdiko hestea eta uzkian bukatzen duen atzeko hestea.

Gainera, digestio-hodiari, artropodo mota bakoitzak behar dituen entzimak jariotuko dituzten guruinak eransten zaizkio.

Ahoaren inguruan, sabel aldean, Aristotelesen linterna deituriko aparatu murtxikatzailea dago.

Honek, bost zati ditu, barailak, bakoitzak atal luze bat, hortza, duelarik. Baraila eta hortzaren lotunean ahoa mugitzen duten muskuluak daude.

Digestio-hodiak gorputzaren barneko alde osoari buelta ematen dio eta bizkarraldean dagoen uzkian bukatzen du.

Ekinodermartuak:

Ornodunak

1. Elikagaiak irenstea: pasiboaPoriferoak: Koanozitoak, zelula flageloduna

Moluskuak : IragazkiakCnidarioak

Moluskuen erradula

Cnidarioen cnidoblastoak

eta Intsektu ziztatzaileak, milikariak eta zupatzaileak

Intsektu murtxikatzaileak

Hezgaztien mokoa eta beste Ornodunen hortzak

1. Elikagaiak irenstea: aktiboa

2. Digestio motak

• Zelula barruko digestioa:

Marmoka (Poriferoak) bezalako zelulanitz bakunen digestioa.

Iragazitako partikula txikiak, koanozitoen zuntzetan itsazten dira eta digestiorako zelula barnera eramaten dira. • Digestio mistoa. Cnidarioak.

Barrunbe gastrikoa estaliz entzimak jariotzen dituzten zelulak dituzte. Bereaz, barrunbera ailegatzen diren elikagaien digestioa hasiko da (zelulaz kanpokoazelulaz kanpokoa). Digestio partziala izan duten partikulak barrunbean dauden beste zelula batzuk fagozitatuko dituzte eta digestioa bukatuko dute (zelula zelula barrukoabarrukoa). Hondakinak barrunbe gastrikora kanporatzen dira eta hortik kanpoaldera.

Goi-mailako animalietan.

Digestio-hodia, beraraizko entzimak jariotzen dituzten atal ezberdinetan banandua dago.

Digestioa, beraz, gradualki gertatzen da.

2. Digestio motak• Zelulaz kanpoko digestioa:

3. Digestio prozesua Ornodunetan

Digestioa ahoanDigestio mekanikoa: Hortzen eta mihiaren bidezko murtxikapena (haragijaleak, belarjaleaketa orojaleak berezitu)Digestio kimikoa: Listuztatzea

Irenstea eta hestegorrira igarotzea

Digestio gastrikoa

Jariatze gastrikoa: Urdaileko hormetako guruinen urina (2,5 L /eguneko).

Osagaiak: • Muzina: Urdaileko hormak babesteko urdail-guruinek jariotutako mukia. • HCl: Entzimen funtzionamendua eraginkorra izan dadin, azidotasuna (pH=2) mantentzen du; guruin tubularrek jariotzen duten pepsinogenoa pepsinan bihurtzea aktibatzen du. Gainera, bakterizida da. • Entzimak: pepsinogenoa (pepsinaren aurrekaria) protiodak polipeptidoetan bihurtu eta errenina esnearen kaseinaren gatzapena.

Heste-digestio eta xurgapenerako egiturak

GIBELA: Behazuna (pH=8), behazun-besikulan metatu eta beharrezkoa denean duodenora isuri. Gantzen emultsioa entzimen ekintza errazteko

PANKREA: Pankrea-urina duodenoa jariotzen du. Digestio-entzimen edukia: amilasa, lipasak eta tripsina eta kimotripsina (peptidoen hidrolisia)

HESTE-GURUINAK: Kriptetako guruinek heste-urina duodenora jariotzen dute. Digestio-entzimen edukia: lipasa, maltasa, sakarasa, laktasa eta peptidasak (polipeptidoen hidrolisia)Brünner guruinek muki alkalinoa

Hestemeharraren egitura 3 zatitan (duodenoa, jejunoa eta ileona):

4 geruza-Serosa-Muskular bikoitza: peristaltismoa-Submukosa-Mukosa: Lieberkühnn-en kriptak eta Brünner-en guruinak

-Muskularra -Konjuntiboa -Epitelio zilindriko bakuna mikrobiloduna

Heste lodia: Hodiak antzeko egitura du bere zatietan (itsua, kolona eta ondestea)

Heste-digestio eta xurgapenerako egiturak

Xurgapena hesteetan

Heste-itsuak

Heste-biloak

Garraio motaMintz garraiatzailearen

beharraEnergia gastua

Molekula motak

Difusio sinplea Ez Ez Fosfolipidoak, gantz-azidoak, kolesterola, glizerina

Difusio erraztua Bai Ez Fruktosa, pentosak...

Garraio aktiboa Bai BaiGlukosa, galaktosa, aminoazidoak, base nitrogenatuak, ioiak

 

Balbula espirala

Ornodunetan, xurgatutako osagai gehienak odolara igarotzen dira gibelarekin konektatzen duen bidetik: sistema porta-hepatikoa.

Baina lipidoek sistema linfatikotik bidaiatzen dute para odol hodiak ez zailtzeko (talde apolarrak ez dira uretan disolbatzen)Molekula organikoak hestemeharrean xurgatzen dira eta ura, gatz mineralak eta heste-flora (bakterioak) sintetizatzen dituzten bitaminak, aldiz, heste lodian.

Xurgatuak izan ez direnek gorozkiak osatzen dituzte.

4. Egestioa

•Sabel-hustea: Uzkitik kanporatzen diren ur gutxi duten gorozki trinkoak. Ugaztunak

Hegaztietan gorozkiak likidoak izaten dira eta kloakatik kaporatzen dira.

•Berahoratzea: Hegazti harrapakariek, harrapakina osorik irensten dituztenez, ileak, hezurrak, … ezin dituzte digeritu ezta xurgatu ere. Oro har, gaueko hegaztiek ahotik kanporatzen dituzte, bolo bat eginez: egagropiloak.