PROYECTO HÑAHÑU

SECRETARIA DE EDUCACIÓN PÚBLICA DE HIDALGO

SUBSECRETARIA DE EDUCACIÓN BÁSICA Y NORMAL DIRECCIÓN GENERAL DE FORMACIÓN Y SUPERACIÓN DOCENTE

ESCUELA NORMAL “VALLE DEL MEZQUITAL”

PROGRESO DE OBREGÓN, HGO. CLAVE CT. 13NDL0003F

“SECUENCIA DIDÁCTICA PARA LA

ENSEÑANZA DE LA LENGUA

INDÍGENA HÑAHÑU COMO L2”

MATERIA: TALLER DE DISEÑO DE PROPUESTAS DIDÁCTICAS

PARA CONTEXTOS DE DIVERSIDAD CULTURAL Y LINGÜÍSTICA

PROFESOR: ADÁN LORA QUEZADA

NOMBRE DE LA ALUMNA: BEATRIZ ROQUE MAYE

6° SEMESTRE

LICENCIATURA EN EDUCACIÓN PRIMARIA INTERCULTURAL

BILINGÜE

RA NOTSI YA NTÓFO

Pa ga udi ra Hñähñu ja mudi te ya batsi fädi na zu tuki ra Hñähñu hña ha ra

hnini. Pa ga fatsí ko ya dada n era nana pa ga udi ya Hñähñu.

Nu ya befi nga ehni pa ya batsi pa ga pädi ñä, pa ga otsé, pa ga ofo de ga

Hñahñu de ha ñoho jäne.

Ngu enä ha ra befi Parámetros Curriculares “ra jäne de ná hnini ga njutsi k ora

udi de ga hñämfo ngu ñoho jäne, kotí ra hma´ti ya hmända de yoni ná udi yoho

jäne n era ndunthi ya jäi, ha de yombi ha ra hoki ná ra hnini ko ndunthi ya jäi, uni

ya xipi de ga jäni ne te ya yoni ra jäne pa da udi ha ra nguntudi de ga jäne antiua,

ha ra puni te pa du´ti ra befi de ya bätsi ke ga de ga Hñähñu. Nuna pefi ma g aña

de ga Hñähñu de ga ñoho jäne ko ya bätsi de nuna hnini. Ma ga mpefi ko ya befi

de ga Hñähñu pa ga pädi.

FUDI

Nuna befi hoki pada udi de ga Hñahñu ne ya bätsi de mudi, ñoho ne ra nhñu

de ga nguntudi. Ko ya befi de ja jeya, pada pädi ñä de ha Hñahñu ko ya hñämfo.

Ra befi de ga hñahñu pada te ya bätsi ñä de ga Hñahñu xa mahotho ne ra jäne

de ga hñämfo. Ka ma ñoho jäne, pada potsí ne hoki ya pädi, ne ya ñä ko ya jäi de

ra hnihni.

Nepu ge ya bätsi ñä ko ntémui ne pa ya hoki ya jäne ha ra hnihni, ra pädi ra

ndunthi ya jäne ne nzäni, ya pädi, ya balo ne actitud de ya jäi de ndinthi ya nzudi

ge ngeä pa da bui ko mäná ya jäi. nehe pa da faste ya Jáne de ya hnini.

Pa da guni ya jáne ha ra nguntudi pa da fädi ra jäne de ra Hñahñu. Ra klase de ra

Hñahñu pe´tsi de ñä ndunthi ya Prpgrama de estudio de Hñahñu nehe de ra

Programa de Estudio de español como segunda lengua, po de ra xanathe faste ra

Hñahñu pada ñä ko ya bätsi ha ra nguntudi.

PA TE NUNA BEFI

Ra klase de ga Hñahñu fudi ha ra nguntudi pa da ge ya bätsi ñä ha ra nguntudi

pa da hu´tsi de ra jäne ne hanja gi faste ya jäne, nehe pa da ñä ha ra nguntudi.

Nuna befi bui pa da ra bätsi pa da hoki ya hu´tsi de ra jäne ha ra hnini, nehe ra

hai: nehe ra bätsi pädi ya hoki ra jäne ko ra jäi, ñä ko gatho ya jäi.

YA HNINI

Nuna ha ga na pa ya pefi ko ya bätsi ha ra nguntudo “pedro Maria Anaya! Ha ra

hnini de Felipe Angeles, Julian Villagran. Ha ra hnini ya jäi gi mpefi ga ra hudi

(dethä, hogä ndäpo) ne ha ra nt´äxi.

Ra hnini ge Julian Villagran hindi petsi nuna thuhu, bi thuhu Matias Rodriguez, pe

ya jäi de ra hnini hingi jo nuna thuhu ne poni po ra thuthu de Julian Villagran. Nuna

hnini petsi ná nzaya pe ńa hingi ho nepu bi maná de ra hnini ko ngea ga nfatsi

de ga befi pa ya hnini mi muntsi nseje ha mä detho ra hnini hanje gra eä ra ya jäi bi

mäá ge da thoka tüka hmuntsi. Nuna bi thogi ra jeya ná mo gutonthebe ne gutu

ré tá ne ná, m pa ya Julian Villagran mui rato ya túka hmuntsi, Ex hacienda,

Deocotsal, La Loma, Loma centro, Independencia, Felipe Angeles ne Centro, ka

da ná túka hnini petsa ra nzaya y ne ra nfatsi y pa gatho ya hnini petsa ra tsutui

de ra hai de gatho Villagran.

Ra Felipe Angeles ge´ä ra tuka hnini de Villagran de ga hioyá, geu bi ñä de ji de

ga ñhañhu. Ma hamu geu gi mpefi de ga muti ne de ga sumboni ra ya jäi geu gi

pefi tho me mä ra ná ya jäfo ya dada de ga mui pa xa ma ha ya hnini ya nzubi pa

da umbabi ná ra nfatsi xañho ja di mui ya bätsi xa m´ä ge xpa mui ha ya jäi ya

nzubi ha ra Nueva York pe ba ne ba pengi ko ya nana y nubye henza ya zi dada bi

yó nhani bi pentua ra boja pa ya gasta un mäná geu su ya mboni ngu ya ndamfri

ya dethi, ya tsudi ne mäná, ra ndanfri demi ra ma ne di pa pa ko ngeä fatsi di pa di

ñuni. Ra thuhu ra hnini Felipe Angeles gea gi mpefi pa ra danga tsutui de ra hnini

Monda de ya jeya ná mo ne yato goho retá yoto.

Ra hnini petsa ra nguntudi de ga tuka bätsi de ga ñhu goho kúta njeya neje petsi

ran nguntudi pa ya bätsi paz zeje de ná ne yonjeya nehe petsi ná nguntudi

primaria ra thuju Pedro Maria Anaya petsa yoho ya xanate ha goge u xahni gatho

ya bätsi de ra mudi asta ra rato njeya

Un ma ra mudi pa ra befi, ga hande ge ya bätsi petsa ya handi xahño ne faste y

hingi ñä hadondo ne di mpefi xahño gatho ná ri mpedi na yoho ya dada nuu hindi

nfatsi ya bätsi pa da badi y nubu ya bätsi hingi pefi te bi ziki ngu mäná. un ra

Hñahñu zeje ñä un ya danga jäi y nuya bätsi hingo ñä nzeje nuä da zan´hi, ya

xanathe hin tsa ñä ya Hñahñu ha mbo ya nguntudi , numu tseje n´xanate pa xaná

ra Hñahñu ya bätsi ko ya ntheni pa xa ntunho ya nthudi ne ra ntuni ne mäná.

De mu ran nguntudi ya bätsi hudi ya nambu de ga mudi, ra ñoho ne hñu jeya, ra

xanathe ra bu bi mpefi ra naýo mefi de nuä mpefi rabu bi mpefi ma hiegi.

YA BÄTSI

Ra thuhu Ra jeya Ñä Ofo He´ti Y´ode

Kelly 1° Hingi padi, pe

ñä na si tuki Hingi ofo

Pädi ra he´ti pe

na zi tuki Ode na zi tuki

Uriel 1° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Ode na zi tuki

José 1° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Ode na zi tuki

Jonathan 1° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Hingi ode

Isabel 1° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Ode na zi tuki

Enrique 2° Ñä zi tuki ya

noya Hingi ofo Hingi he´ti Ode na zi tuki

Dresi 2° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Hingi ode

Fernando 2° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Hingo ode

Jaqueline 3° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Ode na zi tuki

Diego 3° Hingi padi Hingi ofo Hingi he´ti Hingo ode

MA BEFI

Thandi de ma befi: Ya batsi gi pädi, ya jäne de ga Hñähñu te ha ra hnini, ko ra thuhu, ya bede, de ha ra hnini, nehe pädi

ya nzudi te ñänthi nehe pädi hanja gi fadi pa da hinji zi ñänthi ha ra nguntudi ne ra nguu.

Klase: Español, matemáticas, expiración de la naturaleza y la sociedad, ciencias naturales, Hñahñu.

Thandi de mudi

Ra mudi jeya Ñoho jeya Nhñu jeya

Español

Befi: hoki ra ya thuhu

Nt´o´ñu de ra ofo: pede.

Mäde: nthundi ya bede.

Pädi gi hoki:

Ra hñäki pa da ñä ne pa da bädi.

Handi ya meti de ra hñäki pa da ñä

Pädi:

Handi ra thuhu hanja gi hoki.

Handi hanja ñä pa da ofo.

Pädi

Hanja gi hoki ya thuhu

Handi hanja ñä pa da pfp ya thuhu.

Español




Pädi gi hoki:



Pädi:



Pädi



Español




Pädi gi hoki:



Pädi:



Pädi



Matemáticas

43. te, haki ne yombi

Padi gi hoki:

Padi go hoki ya stä

Ra hñäki pa da ñä pa da hoki ya stä.

Padi pa da hoki:

Hoki ya stä de ga tene haki ko yoho

mede

Manjuantho: ya padi hanja hoki ya stä

Ya he´mi

Ra hñäki ya mede

Padi ne hanja gi hoki.

Pehni ya stä ne ya mede.

Exploración de la naturaleza y de la

sociedad

Ra fadi ma hnini

Padi gi hoki:

Pehni ko ra hadi ko ra jäi de ma hnini.

Nxadi pa da hoki

Handi bahu gri y´o ya stä ha ra hnini.

Ehni habu gri y´o ya nzudi

Matemáticas


Padi gi hoki:



Padi pa da hoki:


mede


Ya he´mi

Ra hñäki ya mede




sociedad

Ra fadi ma hnini

Padi gi hoki:


Nxadi pa da hoki



Matemáticas


Padi gi hoki:



Padi pa da hoki:


mede


Ya he´mi

Ra hñäki ya mede




sociedad

Ra fadi ma hnini

Padi gi hoki:


Nxadi pa da hoki



Hñahñu

Mäde: ra hñäki pa da ñä, ne ya ñä ya

jäi.

Thandi: ofo de njohya na ya he´mi

Hñahñu


jäi.


Hñahñu


jäi.


YA BEFI

Ra mudi ra klase:

Pa ga mudi ya befi, ma ga ñä ko ya bätsi hanja ma ga pefi, nepu ma ga ntáni ya bätsi ge ñä hanja ma ga pefi.

¿Hangu ma ga pefi nuya befi?

Ma ga befi ko ra hmäbda. Ma ga ntáni ra hmända, nepu ma ga ofo ya hmända ge ña ya bätsi pa ga mpefi xañho.

Nepu ma ga he´ti ná ra bede.

Nepu ma ga ñ¨s de ra bede. Ya bätsi gi ñä ¿temä honi ha ra hnini? ¿temä ge ra jäne ñä, un ra nana, ra dada, ra

xita? ¿hanja?

Gi ñä ko gatho pa da hoki mäná ra befi.


Ma ntáni ya bätsi.

¿ge thuhu gi pädi?

¿temä gi ho?

¿pädi hanja gi honi ya thuhu

gi ho?

¿bi ode ya thuhu de ga

Hñahñu?

¿habu?

¿pädi ná ra thuhu de ga

Hñahñu?

¿temä?

Ma ga ñä ko ya bätsi ge honi mäná

ya jäne gi ña ha ra hnini ne mäná

ya hnini, ko ya hñämfo. Ma ga pädi

ya thuhu, ya bede.

Ñä ko gatho, temä ya thuhu ge ya

jäi de ha Hñahñu. Ma ga ofo ha ya

he´mi.

Nepu ma ga ñä:

¿ge mäná jäne gi ñä ha ra

hnini?

¿ge noya pädi de ga

Ko ra bede ge ha´ti ma ga ñä de ya

jäi ge jabye.

Ya bätsi ofo ya jäi ge jabye ha ra

bede.

Ñä de ya jäi ya mudi ne ñoho.

Ma gi thädi:

Te bi mudi ¿ge jäi gi bui?

¿habu gi bui? ¿he hoki ya jäi

ne hanja?

Nepu ¿ge jäi gi bui? ¿habu gi

bui ? ¿ge stä gi bui?

Ma gi hoki ná ra noya de ya thuhu

gi pädi (de ga Hñahñu ne ga

hñämfo)

Gi huahni ya thuhu, nepu ma gi ofo

ya noya de ya thuhu. Nepu ma ga

huahni ná ya bätsi pa ga thuhu.

Hñahñu?

Ma ga ñä ko gatho ya bätsi de ga

noya pädi.

Nepu ¿hanja gi stä? ¿ge handi

ya jäi?

Ma ga hñeni na ra Blanka.

Ma ha hoki ya befi:

Ma ga uni ya he´mi ko ya mede pa ga pehni de ra zi notsi ha dangi.

Ha´mu ha peni, ná bätsi gi ngstsí ne mäná ra bätsi peni mäná ya he´mi.

Ra bätsi ge peni ra he´mi ma ga hutsí ra hemi.


Ma ga neki ya bätsi pa ga hoki ná

befi:

Ma neki ma ga mudi ra hñeni ma gi

hutsí mote, ra mudi ha ra hñu.

Nepu pede de ga ré tá,

A) ofo ya mede ge n’a nthebe ka da

ná.

Ra Jose hutsí ko ra Lupe ne Beto

kohi ha ra mede yo r’ate ne goho.

Ma ga neki ko yoho ya batsi, ma gi dë

ya stä.

Ha ra dënda de ra hnini ra Enrique gi

pa ya thume ko ya kaho de n’a nthebe

kaho de rétá.

Ma ga hoki ná ra ithe .

Ma gi thädi ko ya kói:

¿hangu ra thume gi pa ha ra dënda Ra

Mejor?

Ma ga adi ya bätsi ge handi ya be ge

ma gi notsi ya mede ge ofo.

Ma ga uni ná ra he´mi para ofo ya

notsi ra mede. Ma ga kätí ya ehni.

Ma ga h e ku ko gatho ya batsi.

Mäná hñeni, ra Lupe ne ra Beto

hutsí mäná ra njä´mi haki kútá ha

nua goho.

Ofo ya mede zi notsi de ra n’a

nthebe.

Ra José ñä ge sta mede ha ra goho

ne gu to.

Ha ra nhñu ra hñeni, ra Lupe ne ra

Beto hutsí ya mede: 6, 12, 18, 24,

30…96.

Ha ra rato, ¿hangu ya noya gi

hutsí?

Ma ga ñä ko gatho ya batsi.

Ra Carlos ñä ge ra dënda ra Chiquita

ha notsi ya thume hanja ge ha de n’a

nthebe ¿hanja?

Ha ra dënda de Ra Manolo ha nonxi

ya rétá ne yoho kaho ne ga rétá

¿hangu ya thume ha ha ra dënda?

Ra Jaime bi ma ha ra dënda de ra

Mado de oro ne bi tai hñu´ratemä´re tá

¿hangu bi kohi ya thume?

Ma gi ña ko gatho ya batsi de ra stä.

Ñoho klase:

Ma ga uni ya he´mi ko ya ehni ko ya batsi pa ga hoki ya äni hoki ya jäí de ra he´mi.

Nepu ma ga uni ya he´mi ko ya ehni ndunthi ko gatho ya batsi de ra klase.

Nepu ya batsi ma ga hoki ra ehni ko ya:

Ná ngo.

Ra nguntudi

Ra batha

Nepu ma gi hoki ya äni de ya ehni.

De ga ná thogi ha ra mämfotsí para da ñä ko gatho ya batsi pa da äni de hutsí, ýo, nei. Ya batsi hoki.

Ma ga he´ti ná ra bede.

Ma ha hoki ya befi:

¿hanja bi pädi ra bede?

¿temä gi mä ya jäi?

¿temä nzäi bi nja ya jäi?

Ma ga ñäni ha ya bätsi temä ho


Ma ga uni ya thuhu ge handi hanja gi

ho ne hanja bi pehni ya thuhu.

Ma ga ani ya bätsi:

¿hanja bi ofo ya thuthu?

¿peni ya thuhu?

¿mä ya thuhu de ra jäi toó bi ofo?

Ma ga handi ta thuhu.

Ma ga pati ya thuthu ko gatho.

Ma ga uni ya ofo de ga Hñahñu nehe

de ga mäná ra jäne. Ma ha handi ko

ya hñämfo.

Ma ga pati ya thuhu ge ha mähyegi

nehe mäná.

Ma ga huahni ya ofo xama hoto ne ma

ha hoki ya kói.

Pa ga uni ya bede pa da ñä.

Ma ga hoki ya bede ko ya kói ko ya

mä ya jäi.

Ma ga ani ná ra bätsi pa da ñä ya

bede ge hoki.

Ma ga hiando ya bede ge ya hoki.

Ma ga neki ya bätsi ko ya hñu compa.

Ná de ya neki ma ga uni ya he´mi. Ya bätsi ma ga pehni de ra zi notsi ha dangi.




Ma ga uni ná ya hñeni pa da hanja gi

hiandi temä gi mudi, habu bi du, habu

bi ýo ha ra metho ne hangu bi ýo ha

ra mote.

Ma ga ofo ya mede ha ra he´mi, hanja

gi ýo de ga mote, habu bi du, habu bi

ýo ha ra metho.

Ma ha hiandi ya befi ko gatho ya

compa.

Mepu ma ga hädi ya he´mi ha ra ná

nthebe ñote ne guto.


compa.

Ma ga neki ya bätsi ko ya compa ma

ga uni ya he´mi ko ofo ya thuhu , hanja

bi uni ya bojä.

Ra bojä jabye ha ná ha ra he´mi.

Nepu ma ga ofo ya stä.

Nda Raul petsi ya bojä yonthebe ne ra

Esperanza ná bojä ná nthebe ne ret´

ne yoho de yo retá ¿temä gi nthundi

ya bojä? ¿hanja?

Ra Lilia ha hñu ya billete ge ná nthebe

retá ne hñu de ha retá ne retá ne

kutá de ga ná. ¿hangu gi bedi ne

pongi pa ga petsi kutánthebe?


compa.

Ma ga uni fa he´mi hanja ge bi kätí ya

notsi ya mede.


compa.

Ma ga adi ya befi nepu ma ga hiandi

para ñä ho gatho.

Ya befi pa da Nhñu jeya: ma da ani ge honi ya befi de ra zänä nege hanja bi ani hanja bi pa ya befi ha ra kati.

Pa da bätsi ge Ñoho jeya, ma ha ani ya jäne ge mä ha ra hnini.

Ra Nhñu klase:

Ma ga mä ha ra hnini pa da hani ya nzudi pa ya jäi ne temä ya jäi bi pefi.


Ko ya honi, ya bätsi ma gi hoki ya kói Ma ga hani nuya stä: Ma ga adi ya bätsi gi hiandi de ra zänä

ge ya nguu de ga ha ra hnini. Nepu ma

gi hiandi ya gnuu.

Nepu ma gi honi ya bätsi hanha bi nha

ya ntsúni ha ra hnini ne ya jäi.

Ya bätsi ma ga hoki ya kói de ra hnini

pa da honi ya ntsúni nge de ra

nguntudi, ne ha ra nguu ne gatho de

ya jäi.

Ra Enrique bi nxaha po ra nxui. Nepu

bi toté ra dehe.

Ra Enrique bi mä ha ri nana ¿nana ra

dehe xi ra pa?

Nepu ma ha ofo

¿hanja gi padi ge ra dehe xi ra pa?

¿ge honi ra Enrique nxaha ko ra dehe

xapa?

Ma ga hiandi ya befi ko gatho ya

compa.

Nepu ma ga hädi ya he´mi ha ra ná

nthebe ne goho.

ne hanja nege hanja bi ani hanja bi pa

ya befi ha ra kati.

Nepu ma ga hoki ya befi de hara he´mi

ná nthebe hñu retá ne hñu.

Ma ga ofo ya äni

Nepu ma ha hiandi ya befi ko gatho ya

compa.


Nepu ma ga ani ne hanja bi stä ne hanha bi ñä.


Ko ya thuhu de ya thuhu. Ya bätsi ma

ga huahni ya thuhu ge mi ho. Ma ga

ofo ha ra he´mi; ná ofo, mäná ñä,

mäná nzofo.

Ko ma ya adi ya bätsi ne bi handi ge bi

ñä de ga mäná jäne ne habu, ne un

mäná ñä mäná jäne ne habu.

Ma ga ñä ko gatho ya compa de ya

noya gi pädi.

Gi ofo ya thuhu , ko ya mudi de ra

Ma ga adi mäná ya bede habu ya

bätsi hiandi hanja gi ofo.

Ma ga hädi ya bätsi ge ndunthi ya

bede, ya umfeni hiandi ha ra jäi.

Ma ga hegi ya befi pa ra nguu ma ha

adi.

thuhu.

Ya bätsi ma ga ñä ne ma ga ofo ya

thuhu ne ofo ko ra kolo de ga theni.

Ma ga he´ti ya ofo ne ya bätsi ofo ya

bede.

Ma ga he´ti ya bädibede de ga Hñahñu

ne da hñämfo. Ma ga ofo ha ra he´mi.

Rängoho ntudi









ra mote.



´yo ha ra metho.




bi uni ya bojä.







notsi ya mede.


compa.


para ñä ho gatho.

compa.




compa.

ya bojä? ¿hanja?






compa.




ya bojä? ¿hanja?






compa.


Ya befi hoka ya yoho ya jeya:

Ma ga hiandi ná kói de ga pa da honi ya ntsúni nge de ra nguntudi, ne ha ra

nguu ne gatho de ya jäi.

Ra mudi ra klase:

Pa ga mudi ya befi, ma ga ñä ko ya bätsi hanja ma ga pefi, nepu ma ga ntáni ya bätsi ge ñä hanja ma ga pefi.

¿Hangu ma ga pefi nuya befi?

Ma ga befi ko ra hmäbda. Ma ga ntáni ra hmända, nepu ma ga ofo ya hmända ge ña ya bätsi pa ga mpefi xañho.

Nepu ma ga he´ti ná ra bede.

Nepu ma ga ñ¨s de ra bede. Ya bätsi gi ñä ¿temä honi ha ra hnini? ¿temä ge ra jäne ñä, un ra nana, ra dada, ra

xita? ¿hanja?

Gi ñä ko gatho pa da hoki mäná ra befi.


Ma ntáni ya bätsi.

¿ge thuhu gi pädi?

¿temä gi ho?

¿pädi hanja gi honi ya thuhu

gi ho?

¿bi ode ya thuhu de ga

Hñahñu?

¿habu?

¿pädi ná ra thuhu de ga

Hñahñu?

¿temä?

Ma gi hoki ná ra noya de ya thuhu

gi pädi (de ga Hñahñu ne ga

hñämfo)

Gi huahni ya thuhu, nepu ma gi ofo

ya noya de ya thuhu. Nepu ma ga

Ma ga ñä ko ya bätsi ge honi mäná

ya jäne gi ña ha ra hnini ne mäná

ya hnini, ko ya hñämfo. Ma ga pädi

ya thuhu, ya bede.

Ñä ko gatho, temä ya thuhu ge ya

jäi de ha Hñahñu. Ma ga ofo ha ya

he´mi.

Nepu ma ga ñä:

¿ge mäná jäne gi ñä ha ra

hnini?

¿ge noya pädi de ga

Hñahñu?

Ma ga ñä ko gatho ya bätsi de ga

noya pädi.

Ko ra bede ge ha´ti ma ga ñä de ya

jäi ge jabye.

Ya bätsi ofo ya jäi ge jabye ha ra

bede.

Ñä de ya jäi ya mudi ne ñoho.

Ma gi thädi:

Te bi mudi ¿ge jäi gi bui?

¿habu gi bui? ¿he hoki ya jäi

ne hanja?

Nepu ¿ge jäi gi bui? ¿habu gi

bui ? ¿ge stä gi bui?

Nepu ¿hanja gi stä? ¿ge handi

ya jäi?

huahni ná ya bätsi pa ga thuhu.

Ma ga hñeni na ra Blanka.

Ma ha hoki ya befi:

Ma ga uni ya he´mi ko ya mede pa ga pehni de ra zi notsi ha dangi.




Ma ga neki ya bätsi pa ga hoki ná

befi:

Ma neki ma ga mudi ra hñeni ma gi

hutsí mote, ra mudi ha ra hñu.

Nepu pede de ga ré tá,

A) ofo ya mede ge n’a nthebe ka da

ná.

Ra Jose hutsí ko ra Lupe ne Beto

kohi ha ra mede yo r’ate ne goho.

Mäná hñeni, ra Lupe ne ra Beto

hutsí mäná ra njä´mi haki kútá ha

nua goho.

Ofo ya mede zi notsi de ra n’a

nthebe.

Ma ga neki ko yoho ya batsi, ma gi dë

ya stä.

Ha ra dënda de ra hnini ra Enrique gi

pa ya thume ko ya kaho de n’a nthebe

kaho de rétá.

Ma ga hoki ná ra ithe .

Ma gi thädi ko ya kói:

¿hangu ra thume gi pa ha ra dënda Ra

Mejor?

Ra Carlos ñä ge ra dënda ra Chiquita

ha notsi ya thume hanja ge ha de n’a

nthebe ¿hanja?

Ha ra dënda de Ra Manolo ha nonxi

ya rétá ne yoho kaho ne ga rétá

Ma ga adi ya bätsi ge handi ya be ge

ma gi notsi ya mede ge ofo.

Ma ga uni ná ra he´mi para ofo ya

notsi ra mede. Ma ga kätí ya ehni.

Ma ga h e ku ko gatho ya batsi.

Ra José ñä ge sta mede ha ra goho

ne gu to.

Ha ra nhñu ra hñeni, ra Lupe ne ra

Beto hutsí ya mede: 6, 12, 18, 24,

30…96.

Ha ra rato, ¿hangu ya noya gi

hutsí?

Ma ga ñä ko gatho ya batsi.

¿hangu ya thume ha ha ra dënda?

Ra Jaime bi ma ha ra dënda de ra

Mado de oro ne bi tai hñu´ratemä´re tá

¿hangu bi kohi ya thume?

Ma gi ña ko gatho ya batsi de ra stä.

Ñoho klase:

Ma ga uni ya he´mi ko ya ehni ko ya batsi pa ga hoki ya äni hoki ya jäí de ra he´mi.

Nepu ma ga uni ya he´mi ko ya ehni ndunthi ko gatho ya batsi de ra klase.

Nepu ya batsi ma ga hoki ra ehni ko ya:

Ná ngo.

Ra nguntudi

Ra batha

Nepu ma gi hoki ya äni de ya ehni.

De ga ná thogi ha ra mämfotsí para da ñä ko gatho ya batsi pa da äni de hutsí, ýo, nei. Ya batsi hoki.


Ma ha hoki ya befi:

¿hanja bi pädi ra bede?

¿temä gi mä ya jäi?

¿temä nzäi bi nja ya jäi?

Ma ga ñäni ha ya bätsi temä ho


Ma ga uni ya thuhu ge handi hanja gi

ho ne hanja bi pehni ya thuhu.

Ma ga ani ya bätsi:

¿hanja bi ofo ya thuthu?

¿peni ya thuhu?

¿mä ya thuhu de ra jäi toó bi ofo?

Ma ga handi ta thuhu.

Ma ga pati ya thuthu ko gatho.

Ma ga uni ya ofo de ga Hñahñu nehe

de ga mäná ra jäne. Ma ha handi ko

ya hñämfo.

Ma ga pati ya thuhu ge ha mähyegi

nehe mäná.

Ma ga huahni ya ofo xama hoto ne ma

ha hoki ya kói.

Pa ga uni ya bede pa da ñä.

Ma ga hoki ya bede ko ya kói ko ya

mä ya jäi.

Ma ga ani ná ra bätsi pa da ñä ya

bede ge hoki.

Ma ga hiando ya bede ge ya hoki.









ra mote.




bi uni ya bojä.




notsi ya mede.


compa.



ýo ha ra metho.


compa.




compa.




ya bojä? ¿hanja?






compa.

para ñä ho gatho.

Ya befi pa da Nhñu jeya: ma da ani ge honi ya befi de ra zänä nege hanja bi ani hanja bi pa ya befi ha ra kati.

Pa da bätsi ge Ñoho jeya, ma ha ani ya jäne ge mä ha ra hnini.

Ra Nhñu klase:

Ma ga mä ha ra hnini pa da hani ya nzudi pa ya jäi ne temä ya jäi bi pefi.


Ko ya honi, ya bätsi ma gi hoki ya kói

ge ya nguu de ga ha ra hnini. Nepu ma

gi hiandi ya gnuu.

Nepu ma gi honi ya bätsi hanha bi nha

ya ntsúni ha ra hnini ne ya jäi.

Ya bätsi ma ga hoki ya kói de ra hnini

Ma ga hani nuya stä:

Ra Enrique bi nxaha po ra nxui. Nepu

bi toté ra dehe.

Ra Enrique bi mä ha ri nana ¿nana ra

dehe xi ra pa?

Nepu ma ha ofo

Ma ga adi ya bätsi gi hiandi de ra zänä

ne hanja nege hanja bi ani hanja bi pa

ya befi ha ra kati.

Nepu ma ga hoki ya befi de hara he´mi

ná nthebe hñu retá ne hñu.

Ma ga ofo ya äni

pa da honi ya ntsúni nge de ra

nguntudi, ne ha ra nguu ne gatho de

ya jäi.

¿hanja gi padi ge ra dehe xi ra pa?

¿ge honi ra Enrique nxaha ko ra dehe

xapa?

Ma ga hiandi ya befi ko gatho ya

compa.

Nepu ma ga hädi ya he´mi ha ra ná

nthebe ne goho.

Nepu ma ha hiandi ya befi ko gatho ya

compa.


Nepu ma ga ani ne hanja bi stä ne hanha bi ñä.


Ko ya thuhu de ya thuhu. Ya bätsi ma

ga huahni ya thuhu ge mi ho. Ma ga

ofo ha ra he´mi; ná ofo, mäná ñä,

mäná nzofo.

Ko ma ya adi ya bätsi ne bi handi ge bi

ñä de ga mäná jäne ne habu, ne un

mäná ñä mäná jäne ne habu.

Ma ga ñä ko gatho ya compa de ya

noya gi pädi.

Gi ofo ya thuhu , ko ya mudi de ra

thuhu.

Ya bätsi ma ga ñä ne ma ga ofo ya

thuhu ne ofo ko ra kolo de ga theni.

Ma ga he´ti ya ofo ne ya bätsi ofo ya

bede.

Ma ga adi mäná ya bede habu ya

bätsi hiandi hanja gi ofo.

Ma ga hädi ya bätsi ge ndunthi ya

bede, ya umfeni hiandi ha ra jäi.

Ma ga hegi ya befi pa ra nguu ma ha

adi.

Ma ga he´ti ya bädibede de ga Hñahñu

ne da hñämfo. Ma ga ofo ha ra he´mi.

Rängoho ntudi









ra mote.



´yo ha ra metho.


compa.




compa.



bi uni ya bojä.






ya bojä? ¿Hanja?






notsi ya mede.


compa.


para ñä ho gatho.





compa.

ya bojä? ¿Hanja?






compa.

YA HUATI RA BEFI

Pefi ko nuya befi te bi hoki pa ya bätsi, pa da nxadi ya Hñahñu de ha ra hnini.

Pe ya befi hina bi mpedi xahño. Puesto ke ya bätsi hingo ho ya befi ne ya bätsi bi

hñeni ko ya compa ne hina gi hoki ya befi te bi petsi.

Ya befi hingo huati ra klase de ga Hñahñu ne Español ne he Nepu ge ya bätsi ñä

ko nt´emui ne pa ya hoki ya jäne ha ra hnihni, ra pädi ra ndunthi ya jäne ne nzäni,

ya pädi, ya balo ne actitud de ya jäi de ndinthi ya nzudi ge ngeä pa da bui ko

män´a ya jäi. nehe pa da faste ya Jáne de ya hnini.

Pa da guni ya jáne ha ra nguntudi pa da fädi ra jäne de ra Hñahñu. Ra klase de ra

Hñahñu pe´tsi de ñä ndunthi ya Prpgrama de estudio de Hñahñu nehe de ra

Programa de Estudio de español como segunda lengua, po de ra xanathe faste ra

Hñahñu pada ñä ko ya bätsi ha ra nguntudi.

Nuna befi bui pa da ra bätsi pa da hoki ya hu´tsi de ra jäne ha ra hnini, nehe ra hai:

nehe ra bätsi pädi ya hoki ra jäne ko ra jäi, ñä ko gatho ya jäi.

YA BEFI

BIBLIOGRAFÍA

Educación Básica. Primaria Indígena. Parámetros Curriculares de la

Asignatura de Lengua Indígena.

Lineamientos Generales Para La Educación Intercultural Bilingüe.

Galdámez, Viviana y Aida Walki, “Principios Pedagógicos”, en Ense anza

del castellano como segunda lengua. Pp.39.

Libro para el Maestro. Educación Básica. Primer Ciclo.

PROYECTO HÑAHÑU

Documents

Transcript of PROYECTO HÑAHÑU