Qhishwa Simi

168
1 1 Q hishwa Simi Yachaqana Mayt’u L ENGUA QUECHUA / T EXTO DE E STUDIO Básico 01 texto Quechua JM.indd 3 03-07-15 16:58

Transcript of Qhishwa Simi

  • 11111Qhishwa Simi Yachaqana MaytuLENGUA QUECHUA / TEXTO DE ESTUDIO

    Bsico

    01 texto Quechua JM.indd 3 03-07-15 16:58

  • Este libro te lo ha hecho llegar gratuitamente el Ministerio de Educacin de Chile a travs del establecimiento educacional en el que estudias.

    Es para tu uso personal tanto en la escuela como en tu casa; cudalo para que te sirva todo el ao.

    01 texto Quechua JM.indd 1 03-07-15 16:58

  • PEIB, 2013 Programa de Educacin Intercultural Bilinge Ministerio de Educacin Gobierno de Chile

    Inscripcin Registro de Propiedad Intelectal N 229.729 Equipo Autora: Nidia Carvajal Villalobos Fermina Paucar Sandra Velsquez Argel Beatriz Gonzlez Flle Alejandra Caballero Gatica Carolina Hirmas Ready Equipo Editorial: Alejandra Carimn Davis Jimena Benavides Machuca Juan Tapia Santibez Beatriz Gonzlez Flle Mara Magdalena Browne

    Traduccin: Valeria Tauca Hayde Lpez Cruz Julia Quispe Yucra Miguel Urrelo Valdivia

    Ilustraciones: Macarena Salazar Juan Jos Fernndez Soledad Sebastin Loreto Salinas Daniel Blanco Fotografas: Paula Faras

    Diseo: Mara Jos Garrido Bermdez Mara Luisa Avaria

    Revisin Cultural y Lingstica: Julia Quispe Yucra Miguel Urrelo Valdivia Produccin General: Pehun Editores

    Impresin: Trama Impresores S.A.

    Tiraje: 50 Ejemplares

    01 texto Quechua JM.indd 2 03-07-15 16:58

  • Presentacin

    El Programa de Educacin Intercultural Bilinge del Ministerio de Educacin ha iniciado, por primera vez en la historia de la educacin chilena, un camino hacia la enseanza y aprendizaje de las lenguas Aymara, Mapuzugun y Quechua, dirigido a nios y nias indgenas, y no indgenas que estudian en las escuelas bsicas del pas.

    La lengua originaria es el elemento primordial de identidad, y es adems un patrimonio inmaterial de la humanidad. Preservarla es tarea fundamental de Estado; por ello, al momento de elaborar este texto pretendemos que nuestros alumnos y alumnas, sobre todo, valoren la riqueza de su lengua originaria.

    El desafo para la elaboracin de este texto fue intenso, ya que uno de los elementos culturales ms importantes de los pueblos originarios en Chile es el carcter oral de sus lenguas, pues a travs de ellas se transmiten los conocimientos, la historia, las luchas, los sueos y esperanzas. Por esta razn, el presente texto de estudio contiene actividades con nfasis en la tradicin oral y en el desarrollo de la oralidad.

    Respecto del desarrollo de la escritura y teniendo presente que esta habilidad es un hecho social, no natural, hubo que buscar estrategias que emanaran de las propias comunidades donde habitan los estudiantes. La propuesta que se plasma en este texto es, precisamente, considerar a la escritura como un producto cultural y no una traduccin literal impuesta del castellano.

    El compromiso es continuar con la elaboracin de textos de estudio para toda la enseanza bsica. Esperamos cumplir con sus expectativas y hacerlos tiles y valorados por los estudiantes.

    Sabemos que nunca la tarea es perfecta: haremos los esfuerzos para que los prximos textos escolares sean an ms pertinentes, ms completos, ms tiles y ms hermosos.

    Porque los nios y nias de nuestras escuelas se lo merecen.

    Ministerio de Educacin Gobierno de Chile

    Santiago, mayo de 2013.

    401 texto Quechua JM.indd 4 03-07-15 16:58

  • Qhawana qallari

    Wakichiy iskay simipi runapanakuy yachachina kamay yachachiymanta uj anta qallarin yachachinaman yachanaman Aymara Mapuzugun Qhishwa simipi qhari warmi wawakunapaq llaqtayuq mana llaqtayuqpis yachay wasikunapi mama llaqtamanta yachaqanku

    Llaqtayuq simi tiksiqa pi kaymanta Astawanpis mana imaykanachu jatun chaniyuq kan waqachay tiksina mama llaqtamanta kan Chayrayku kay mayt'u ruwaypi yachaqaqkunayku astawan chaninchay yachaqayta munayku Chanitaq qhapanataq simi llaqtayuqmanta

    Kay mayt'uta ruwanapaq qillqana jatun llank'ay karqa astawan jatun imakuna kultural nisqa llaqtayuq Chilipi simi parlakunalla kan Payrayku tukuy riqsinakunata awpa willay sinchikuyninku suyanakunanku yachachinku Kayrayku kay yachaqana mayt'upi ruwanakuna tiyan parlay yachakipayta parlaymanta wiay astawan llank'anawan

    Qillqana ruwanamanta ayllumanta yachayllawan ruway yachaspa yachanata masq'ayta tiyarqa ayllukunamanta lluqsisqankunata chaypi yachaqaqkuna tiyanku Kay qillqanapi tarikusqan kan qillqana kultural nisqa lluqsiynin unanchay mana castillamantachu tiqrasqata

    Kay llank'anata mayt'ukunata qhipapi ruwakunqapuni Yachaqaqkuna munasqankuta junt'achiyta suyayku sumaqtaq Chaninchasqataq ruwapusun

    Ni jayk'aq kay llank'ana ancha sumaq kanqa yachayku Kallpata ruwasqayku mayt'ukuna qhepapi astawan sumaq qanampaq astawan junt'a astawan sumaq astawan k'acha ima

    Qhari warmi wawakuna yachay wasikunanchiqmanta atipakurqanku

    Ministerio de EducacinGobierno de Chile

    Santiago, mayo de 2013.

    501 texto Quechua JM.indd 5 03-07-15 16:58

  • ndice

    4

    8

    28

    46

    66

    84

    104

    130

    148

    Presentacin ...............................................................................

    Unidad 1Escucho a mi familia...............................................................

    Unidad 2 Mi comunidad ..........................................................................

    Unidad 3 Mi familia canta, cuenta y celebra ..............................

    Unidad 4 Los sonidos de la naturaleza ............................................

    Unidad 5 Escucho a los abuelos de mi comunidad .....................

    Unidad 6 Tronco familiar .........................................................................

    Unidad 7 Cantos y fi estas del sembrado .......................................

    Unidad 8 Disfrutemos del carnaval ...................................................

    01 texto Quechua JM.indd 6 03-07-15 16:58

  • ndice

    5

    8

    28

    46

    66

    84

    104

    130

    148

    Qhawana qallari .........................................................................

    Unidad 1Yawar masiyta uyarini ...........................................................

    Unidad 2 Aylluyniy ........................................................................................

    Unidad 3 Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaq..........

    Unidad 4 Pachamamamanta chaqwaykuna ................................ Unidad 5 Jatun tatakunata aylluymanta uyarini ...........................

    Unidad 6 Yawar masi kullu ....................................................................

    Unidad 7 Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaq...........

    Unidad 8 Pujllaymanta kusikuna ............................................................

    01 texto Quechua JM.indd 7 03-07-15 16:58

  • Yawar masiyta uyariniEscucho a mi familia Yawar masiyta uyariniEscucho a mi familia

    8

    Yawar masiyta uyariniEscucho a mi familia 1

    01 texto Quechua JM.indd 8 03-07-15 16:58

  • Imata qhawanki musqasunkichu

    Yawarmasikunamanta pikunata riqsinki

    Qhishwapi napaykuyta yachankichu

    Imata qhawanki musqasunkichu

    Yawarmasikunamanta pikunata riqsinki

    Qhishwapi napaykuyta yachankichu

    UN

    IDA

    D 1

    9

    Imaynalla masikuna yawarmasiyta riqsiychiq paykunawan kuska napaykuyta yachaqasun uyariyta yupaychaspa jatun tatata jatun mamatawan pikunachus unay yachayniyuq uyaywakunata qhishwa qallupi yachaqallasuntaq

    Hola amigos y amigas! Les presento a mi familia, junto a ellos aprenderemos a saludar y a escuchar con respeto al abuelo y la abuela, quienes poseen los saberes

    de los antepasados. Tambin aprenderemos las vocales en quechua.

    01 texto Quechua JM.indd 9 03-07-15 16:58

  • Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva la imagen y responde.

    Wawakuna imata ruwashankuri Imatataq jatun tatakuna wawakunawan ruwashanku

    TRADICIN ORAL

    Yawar masita uyariySaber escuchar a la familia

    Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva la imagen y responde.

    Wawakuna imata ruwashankuri Imatataq jatun tatakuna wawakunawan ruwashanku

    TRADICIN ORAL

    Yawar masita uyariySaber escuchar a la familia

    1001 texto Quechua JM.indd 10 03-07-15 16:58

  • Tukurispa uyariqtinchiq ima sumaqkuna ruwakun Imayna riparakunchiq maykaqchus mana uyarisqachu

    kanchiq

    Uyariqtin yupaychayta riqsichikun chay raqhayta llimphiyIndica cul lmina representa respeto al escuchar.

    Tukurispa uyariqtinchiq ima sumaqkuna ruwakun Imayna riparakunchiq maykaqchus mana uyarisqachu

    kanchiq

    Uyariqtin yupaychayta riqsichikun chay raqhayta llimphiyIndica cul lmina representa respeto al escuchar.

    UN

    IDA

    D 1

    1101 texto Quechua JM.indd 11 03-07-15 16:58

  • Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.

    Paykunaqa ruwaykunata uyarispa yachaqaq kanku chukuykusqa quncha kantupi chisiyaypi manaqa tutapi

    Unaypachapi wawakunaqa michiqkunapi tukuq kanku jatun tata tayta kunawan yachachisqa

    Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.

    Paykunaqa ruwaykunata uyarispa yachaqaq kanku chukuykusqa quncha kantupi chisiyaypi manaqa tutapi

    Unaypachapi wawakunaqa michiqkunapi tukuq kanku jatun tata tayta kunawan yachachisqa

    1201 texto Quechua JM.indd 12 03-07-15 16:58

  • Uj chisiyaypi waqay llamakunata chantapis chalalan takayta wawakunaqa uyarinku yachaqas qankuta yuyarinku pinkirispa rinku jatun tataman willariq

    Wawakuna jatun tatakunawan imata yachaqankuri Tapuriy tatakunata kuraqkuna imata yachachirqankuri Kuraqkunata uyarina imaqtin kusari

    Tukuy kancha chayman sumaq chaqwaspa pawanku Imaynatachus uj puma usqhaywan ayqiyta qhawanku

    Uj chisiyaypi waqay llamakunata chantapis chalalan takayta wawakunaqa uyarinku yachaqas qankuta yuyarinku pinkirispa rinku jatun tataman willariq

    Wawakuna jatun tatakunawan imata yachaqankuri Tapuriy tatakunata kuraqkuna imata yachachirqankuri Kuraqkunata uyarina imaqtin kusari

    Tukuy kancha chayman sumaq chaqwaspa pawanku Imaynatachus uj puma usqhaywan ayqiyta qhawanku

    UN

    IDA

    D 1

    1301 texto Quechua JM.indd 13 03-07-15 16:58

  • Mayqinkuna Yawarmasiykikunamanta riqsinkiri Sutinkunata rimachiyCules de estas personas forman parte de tu familia? Pronuncia sus nombres.

    Jatun tata

    Mama

    Kaka

    Jatun mama

    Wawa

    Ipa

    Pana

    Tata

    Churi

    Wawqi

    Mayqinkuna Yawarmasiykikunamanta riqsinkiri Sutinkunata rimachiyCules de estas personas forman parte de tu familia? Pronuncia sus nombres.

    Jatun tata

    Mama

    Kaka

    Jatun mama

    Wawa

    Ipa

    Tata

    Churi

    Wawqi

    Jatun mama

    Kaka

    Pana

    1401 texto Quechua JM.indd 14 03-07-15 16:58

  • Yawarmasiyqita raqhariy chantaqa iqiykiman riqsichiy Dibuja a los miembros de tu familia y presntalos al curso.

    Este es mi padre: l se llama Antonio Quispe

    Yawarmasiyqita raqhariy chantaqa iqiykiman riqsichiy Dibuja a los miembros de tu familia y presntalos al curso.

    Este es mi padre: l se llama Antonio Quispese llama Antonio Quispese llama Antonio Quispese llama Antonio Quispese llama Antonio Quispe

    UN

    IDA

    D 1

    1501 texto Quechua JM.indd 15 03-07-15 16:58

  • COMUNICACIN ORAL

    Yawar masi napaykunaSaludos a la familia

    Qhawanata qhaway napaykuna allin kayniykipaqObserva el video Saludo por tu allin kay.

    Jatun tata kuna kapusunkichu Imaynata napaykunki jatun tataki kunata taytaykikunatapis

    wawqiyki imakunatapis

    COMUNICACIN ORAL

    Yawar masi napaykunaSaludos a la familia

    Qhawanata qhaway napaykuna allin kayniykipaqObserva el video Saludo por tu allin kay.

    Jatun tata kuna kapusunkichu Imaynata napaykunki jatun tataki kunata taytaykikunatapis

    wawqiyki imakunatapis

    1601 texto Quechua JM.indd 16 03-07-15 16:58

  • Qhaway wawakuna imata ruwashankuPractica con tus compaeros(as) el siguiente dilogo.

    Walijlla qanri

    Imaynalla kashanki

    Allin punchay wawqi

    Walijlla tinkunakama

    Allin punchay pana

    Qhaway wawakuna imata ruwashankuPractica con tus compaeros(as) el siguiente dilogo.

    Walijlla qanri

    Imaynalla kashanki

    Allin punchay wawqi

    Walijlla tinkunakama

    Allin punchay pana

    UN

    IDA

    D 1

    1701 texto Quechua JM.indd 17 03-07-15 16:58

  • Allin kaynimpaq Runakunata Napaykusun Saludamos para desear bienestar a las personas.

    Siq'ipi imata qhawarinki Wawakuna imaynata napaykunku Imarayku chaniyuqwan napaykuna

    Allin kaynimpaq Runakunata NapaykusunAllin kaynimpaq Runakunata Napaykusun

    Saludamos para desear bienestar a las personas.

    Siq'ipi imata qhawarinki Wawakuna imaynata napaykunku Imarayku chaniyuqwan napaykuna

    1801 texto Quechua JM.indd 18 03-07-15 16:59

  • Pacha punchay kasqanman jina napaykunchiq Napaykunata Qhawaytaq uyariytaq rimaytaqSegn la hora del da, saludamos de distinta manera. Observa, escucha y pronuncia los saludos.

    Allin punchay Allin chisi

    Allin tuta

    Napayta masikunaykiwan apaykachayPractica el saludo con tus compaeros(as).

    Pacha punchay kasqanman jina napaykunchiq Napaykunata Qhawaytaq uyariytaq rimaytaqSegn la hora del da, saludamos de distinta manera. Observa, escucha y pronuncia los saludos.

    Allin punchay Allin chisi

    Allin tutaAllin tuta

    Napayta masikunaykiwan apaykachayPractica el saludo con tus compaeros(as).

    UN

    IDA

    D 1

    1901 texto Quechua JM.indd 19 03-07-15 16:59

  • COMUNICACIN ESCRITA

    Sanampapi qillqaEscritura en glifos

    Raqhaypi ima pallakunata riqsinkiri Urqukunapi pallakunata imaqtin raqhaqkankuri Kay jina pallakunata kitiykipi qhawankichu

    Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva las imgenes y responde.

    COMUNICACIN ESCRITA

    Sanampapi qillqaEscritura en glifos

    Raqhaypi ima pallakunata riqsinkiri Urqukunapi pallakunata imaqtin raqhaqkankuri Kay jina pallakunata kitiykipi qhawankichu

    Siq'ikunata qhaway chaymanta kutichiyObserva las imgenes y responde.

    2001 texto Quechua JM.indd 20 03-07-15 16:59

  • Urqu rumikunapi sanampa pallakuna raqhasqa yuyayniyuq chantapis sanampa sutikun Unay runakuna ruwaqkanku yachaykunata willanapaq Rumipatapi kaqkunaqa rumisanampa nisqa, jallpapi kaqkunataq sanampa nisqa

    Las fi guras dibujadas en los cerros y en las piedras tienen signifi cados y se llaman glifos. Los hacan nuestros antepasados para comunicar un mensaje. Los que estn sobre piedras son petroglifos y los que estn en

    la tierra son geoglifos.

    Ima sanampa qhawanapi qhawankiri May chiqallapipis sanampata qhawankichu

    Qhawanata qhaway urqukunapi sanampa yachachiqniyki riqsichisunqaMira el video Geoglifos en los cerros que te presentar tu educador(a).

    Urqu rumikunapi sanampa pallakuna raqhasqa yuyayniyuq Urqu rumikunapi sanampa pallakuna raqhasqa yuyayniyuq chantapis sanampa sutikun Unay runakuna ruwaqkanku chantapis sanampa sutikun Unay runakuna ruwaqkanku yachaykunata willanapaq Rumipatapi kaqkunaqa rumisanampa yachaykunata willanapaq Rumipatapi kaqkunaqa rumisanampa nisqa, jallpapi kaqkunataq nisqa, jallpapi kaqkunataq sanampa nisqa

    Las fi guras dibujadas en los cerros y en las piedras tienen signifi cados y se llaman glifos. Los hacan nuestros antepasados para comunicar un mensaje. Los que estn sobre piedras son petroglifos y los que estn en

    la tierra son geoglifos.

    Ima sanampa qhawanapi qhawankiri May chiqallapipis sanampata qhawankichu

    Qhawanata qhaway urqukunapi sanampa yachachiqniyki riqsichisunqaMira el video Geoglifos en los cerros que te presentar tu educador(a).

    UN

    IDA

    D 1

    2101 texto Quechua JM.indd 21 03-07-15 16:59

  • Sanampamanta masiykikunawan rimay Ujta aqllaspa raqhaykuyConversa con tus compaeros(as) el signifi cado de estos glifos.

    Sanampata aqllay chaymanta siq'iyElige un glifo y dibjalo.

    Sanampamanta masiykikunawan rimay Ujta aqllaspa raqhaykuyConversa con tus compaeros(as) el signifi cado de estos glifos.

    Sanampata aqllay chaymanta siq'iyElige un glifo y dibjalo.

    2201 texto Quechua JM.indd 22 03-07-15 17:00

  • Uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia.

    Uyaywakunata chimpuy a con a i con i u con u Marca las vocales a con a ; i con i ; u con u .

    AllquA / a

    IntiI / i

    UrquU / u

    Pana

    Wawqi

    Rumi

    Urqu

    Uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia.

    Uyaywakunata chimpuy a con a i con i u con u Marca las vocales a con a ; i con i ; u con u .

    u u

    AllquA / a

    IntiI / i

    UrquUrquU / u

    Pana

    Wawqi

    Rumi

    UrquUrqu

    UN

    IDA

    D 1

    2301 texto Quechua JM.indd 23 03-07-15 17:00

  • Uyaywakunata qillqayEscribe las vocales.

    Mana kaq uyaywakunata QillqayCompleta las vocales de las siguientes palabras.

    _a _a _a _a _a _a _a

    _i _i _i _i _i _i _i

    _u _u _u _u _u _u _u

    W_awa P_ana W_awqi

    Uyaywakunata qillqayEscribe las vocales.

    Mana kaq uyaywakunata QillqayCompleta las vocales de las siguientes palabras.

    _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a _a

    _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i _i

    _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u _u

    WWW_a_a_aW_aWW_aWW_aW ww_aw_a_aw_a aawawwaw a a P P_a_a P_a P P_a P nn_an_a_an_a a a na nna n a a WW_a_aW_aWW_aW wqwq_awq_a_awq_a iiwqiwqwqiwq_a P_a P n_an_a a na n24

    01 texto Quechua JM.indd 24 03-07-15 17:00

  • Taller integrador

    NAPAYKUNAWAN PUjLLAMUNAJuguemos a los saludos

    Uj sanampata jatun yuraq raphipi siq'iyDibuja un glifo en una cartulina.

    Plastisinawan cantunta llutayModela su contorno con plasticina.

    Qhishwa yawar masimanta uj runata aqllay Juch'uy raphipi sutinta qillqay chaymanta kunkaykipi warkuyElige a un miembro de la familia quechua; escribe su nombre en un cartel y culgalo de tu cuello.

    Yachachiq raphita yawar masiykiq pakaspa sutinwan qusunqaEl educador(a) te entregar un papel con el nombre de tu familiar secreto.

    Pana

    Tata

    Churi

    Churi

    Taller integrador

    NAPAYKUNAWAN PUjLLAMUNAJuguemos a los saludos

    Uj sanampata jatun yuraq raphipi siq'iyDibuja un glifo en una cartulina.

    Plastisinawan cantunta llutayModela su contorno con plasticina.

    Qhishwa yawar masimanta uj runata aqllay Juch'uy raphipi sutinta qillqay chaymanta kunkaykipi warkuyElige a un miembro de la familia quechua; escribe su nombre en un cartel y culgalo de tu cuello.

    Yachachiq raphita yawar masiykiq pakaspa sutinwan qusunqaEl educador(a) te entregar un papel con el nombre de tu familiar secreto.

    Pana

    Tata

    Churi

    Taller integrador

    NAPAYKUNAWAN PUjLLAMUNAJuguemos a los saludos

    Churi

    UN

    IDA

    D 1

    2501 texto Quechua JM.indd 25 03-07-15 17:00

  • Pakasqa yawar masiykita qhishwa simipi mapaykuy chaymanta sanampata quySaluda en quechua a tu amigo/familiar secreto, y entrgale el glifo de regalo.

    Pana

    Churi

    kaka

    Jatun tata

    Mama

    Tata

    Pakasqa yawar masiykita qhishwa simipi mapaykuy chaymanta sanampata quySaluda en quechua a tu amigo/familiar secreto, y entrgale el glifo de regalo.

    Pana

    Churi

    kaka

    Jatun tata

    Mama

    Tata

    2601 texto Quechua JM.indd 26 03-07-15 17:00

  • Allin p'unchay

    Tata

    Mama

    Ipa

    Allin chisi

    Jatun mama

    Wawqi

    Kaka

    Allin tuta

    Jatun tata

    Pana

    Wawa

    Rimaykuna

    Allin p'unchay

    Tata

    Mama

    Ipa

    Allin chisi

    Jatun mama

    Wawqi

    Kaka

    Allin tuta

    Jatun tata

    Pana

    Wawa

    Rimaykuna

    UN

    IDA

    D 1

    2701 texto Quechua JM.indd 27 03-07-15 17:01

  • AylluyniyMi comunidad AylluyniyMi comunidad

    28

    2

    02 texto Quechua JM.indd 28 03-07-15 17:03

  • Ima kitikumata riqsinki

    Kay kiti ima sutikun

    Kay ayllu imaynatachus rikhurin

    Ima kitikumata riqsinki

    Kay kiti ima sutikun

    Kay ayllu imaynatachus rikhurin

    UN

    IDA

    D 2

    29

    Kunanqa ayllunchiqmanta yachaqasun imaynataq ruwakurqa imatachus sutin munayta nin Riqsichikuyka yachasun sutikunanta qhipa sutikunamantapis qhishwapi yachasun

    Ahora vamos a aprender sobre nuestra comunidad, cmo se form y qu signifi ca su nombre. Aprenderemos a presentarnos y sabremos

    el signifi cado de nombres y apellidos quechua.

    02 texto Quechua JM.indd 29 03-07-15 17:03

  • Willanata uyariytaq qhawaytaqEscucha el relato y observa.

    Mana ni pi yachanchu jayk'aqtaq Mii Mii llaqta paqarirqa Wakin runaqa ninku unay Tawca kay wayq'uta tarisqankuta Tama llamakunanwan purishaqtinku rumi rumipi yakuta mask'ashaspa

    TRADICIN ORAL

    Ayllu PaqarikuConformacin de la comunidad

    Mii Mii

    Willanata uyariytaq qhawaytaqEscucha el relato y observa.

    Mana ni pi yachanchu jayk'aqtaq Mii Mii llaqta paqarirqa Wakin runaqa ninku unay Tawca kay wayq'uta tarisqankuta Tama llamakunanwan purishaqtinku rumi rumipi yakuta mask'ashaspa

    TRADICIN ORAL

    Ayllu PaqarikuConformacin de la comunidad

    Mii Mii

    3002 texto Quechua JM.indd 30 03-07-15 17:03

  • chayllapi uj k'acha pujyu q'umir sach'akunawan muyusqata tarisqanku nin K'allmakunanmanta mana ni jayk'aq qhawasqanku puquykuna wark'usharqanku nin kay puquykunataq astawan misk'i kay jallp'amanta kasqanku nin

    chayllapi uj k'acha pujyu q'umir sach'akunawan muyusqata tarisqanku nin K'allmakunanmanta mana ni jayk'aq qhawasqanku puquykuna wark'usharqanku nin kay puquykunataq astawan misk'i kay jallp'amanta kasqanku nin

    UN

    IDA

    D 2

    3102 texto Quechua JM.indd 31 03-07-15 17:03

  • Mana iskay kutita t'ukurispa chaypi tiyakuq tukuy kawsayninkupaq qhipakusqanku

    Kay kitiqa usqhayllata riqsichikusqa ashkha yawar masikuna tiyakuq chayasqanku Kunan p'unchaykama Mii Miimanta papayakuna manrarinakuna wayawakuna ancha riqsisqa kanku

    Imaraykutaq yawarmasi qaqa kantupi tiyanata ruwan Imataq Mii Mii niyta munan Imaraykutaq kay llaqta riqsisqa rumakun

    Mana iskay kutita t'ukurispa chaypi tiyakuq tukuy kawsayninkupaq qhipakusqanku

    Kay kitiqa usqhayllata riqsichikusqa ashkha yawar masikuna tiyakuq chayasqanku Kunan p'unchaykama Mii Miimanta papayakuna manrarinakuna wayawakuna ancha riqsisqa kanku

    Imaraykutaq yawarmasi qaqa kantupi tiyanata ruwan Imataq Mii Mii niyta munan Imaraykutaq kay llaqta riqsisqa rumakun

    3202 texto Quechua JM.indd 32 03-07-15 17:03

  • Llaqtaymanta awpaq kawsayninmantaObserva el video Historia de mi pueblo.

    Imaynataq kuska llaqta ruwakun Imataq sutin niyta munan Maymantataq llaqtakuna ayllukuna ima sutinku jamun

    Ashkha ayllukunata kasqanman jina sutichakun T'uqu T'uquni Inka Wasi Ichhu Pampa Pirwa

    A muchas comunidades se les nombra de acuerdo a sus caractersticas: Pueblo en hondonada, Casa del inca, Pampa de paja, Lugar para guardar

    vveres.

    Imaraykutaq yawarmasi qaqa kantupi tiyanata ruwan Imataq Mii Mii niyta munan Imaraykutaq kay llaqta riqsisqa rumakun

    Llaqtaymanta awpaq kawsayninmantaObserva el video Historia de mi pueblo.

    Imaynataq kuska llaqta ruwakun Imataq sutin niyta munan Maymantataq llaqtakuna ayllukuna ima sutinku jamun

    Ashkha ayllukunata kasqanman jina sutichakun T'uqu T'uquni Inka Wasi Ichhu Pampa Pirwa

    A muchas comunidades se les nombra de acuerdo a sus caractersticas: Pueblo en hondonada, Casa del inca, Pampa de paja, Lugar para guardar

    vveres.

    UN

    IDA

    D 2

    3302 texto Quechua JM.indd 33 03-07-15 17:03

  • Masiykikunawan kuska jatuntatata tapuyJunto a un grupo de compaeros(as), pregunta a un abuelo de tu comunidad:

    Jatun tata kutichisunki siq'iy chaymanta kursupi rimayDibuja lo que te respondi el abuelo y comntalo en el curso.

    Imatataq ayllunchiq sutin niyta munan Imaraykukaq jinata sutikun

    Masiykikunawan kuska jatuntatata tapuyJunto a un grupo de compaeros(as), pregunta a un abuelo de tu comunidad:

    Jatun tata kutichisunki siq'iy chaymanta kursupi rimayDibuja lo que te respondi el abuelo y comntalo en el curso.

    Imatataq ayllunchiq sutin niyta munan Imaraykukaq jinata sutikun

    3402 texto Quechua JM.indd 34 03-07-15 17:03

  • Ayllukunaq kasqankunata uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia las caractersticas de los pueblos.

    Aylluykiri mayqin ayllukunaman rijch'akun Aylluykita maypitaq tiyanki siq'iy

    Qhishwa ayllukunapi jallp'a tukuypaqta tiyan waq jalp'ataq yawar masiqta tiyan

    En las comunidades quechua existe una propiedad comn llamada llaqta runaq jallp'an, y una propiedad comn de la familia llamada yawar masiq jallp'an.

    awpaq llaqta

    K'aspana llaqta

    Wayra llaqta

    Jatun llaqta

    Ayllukunaq kasqankunata uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia las caractersticas de los pueblos.

    Aylluykiri mayqin ayllukunaman rijch'akun Aylluykita maypitaq tiyanki siq'iy

    Qhishwa ayllukunapi jallp'a tukuypaqta tiyan waq jalp'ataq yawar masiqta tiyan

    En las comunidades quechua existe una propiedad comn llamada llaqta runaq jallp'an, y una propiedad comn de la familia llamada yawar masiq jallp'an.

    awpaq llaqta

    K'aspana llaqta

    Wayra llaqta

    Jatun llaqta

    Ayllukunaq kasqankunata uyariytaq rimariytaqEscucha y pronuncia las caractersticas de los pueblos.

    UN

    IDA

    D 2

    3502 texto Quechua JM.indd 35 03-07-15 17:03

  • COMUNICACIN ORAL

    Pitaq uqa kaniQuin soy yo?

    uqa Jos kaniWillka qhipa sutiyqa

    uqa Kupomanta jamuni

    uqa Valeria kaniTawca qhipa sutiyqa

    uqa Mii Miimanta jamuni

    uka Manuel kani Condori qhipa sutiyqa

    uka Aykinamanta jamuni

    Riqsichikusqanta uyariy chantaqa qanataq riqsichikuyEscucha la siguiente presentacin y luego presntate t.

    Unay qhipa sutikunaqa runaq kasqanman jina k'asqasqa manaqa kiti jamusqanmanta kanman kay jina Quyllur Unay pachapi sutikunaq chay karqa

    Los apellidos de nuestros antepasados estn relacionados con las caractersticas ms destacadas de su persona o del lugar de proveniencia,

    como Estrella alegre. Antiguamente, esos eran sus nombres.

    COMUNICACIN ORAL

    Pitaq uqa kaniQuin soy yo?

    uqa Jos kaniWillka qhipa sutiyqa

    uqa Kupomanta jamuniWillka qhipa sutiyqa

    uqa Kupomanta jamuniWillka qhipa sutiyqa

    uqa Valeria kaniTawca qhipa sutiyqa

    uqa Mii Miimanta jamuniTawca qhipa sutiyqa

    uqa Mii Miimanta jamuniTawca qhipa sutiyqa

    uka Manuel kani Condori qhipa sutiyqa

    uka Aykinamanta jamuniCondori qhipa sutiyqa

    uka Aykinamanta jamuniCondori qhipa sutiyqa

    Riqsichikusqanta uyariy chantaqa qanataq riqsichikuyEscucha la siguiente presentacin y luego presntate t.

    Unay qhipa sutikunaqa runaq kasqanman jina k'asqasqa manaqa kiti jamusqanmanta kanman kay jina Quyllur Unay pachapi sutikunaq chay karqa

    Los apellidos de nuestros antepasados estn relacionados con las caractersticas ms destacadas de su persona o del lugar de proveniencia,

    como Estrella alegre. Antiguamente, esos eran sus nombres.

    Unay qhipa sutikunaqa runaq kasqanman jina k'asqasqa manaqa

    Los apellidos de nuestros antepasados estn relacionados con las caractersticas ms destacadas de su persona o del lugar de proveniencia,

    3602 texto Quechua JM.indd 36 03-07-15 17:03

  • Mamani

    Kay qatiq qhipa sutikunata uyarispa kallpawan rimariyEscucha y pronuncia en voz alta los siguientes apellidos.

    Waman Qullqi

    Choque

    Tauca

    Yachachiqniykiwan qhishwa parlaq runakunata qhawamuy, chantaqa suti qhipa sutikunata nisqanta waturiy Kaypi wakin kay jinakunata quyku Con tu educador(a), visita a personas que hablan quechua y pregunta por el signifi cado de distintos nombres y apellidos. Aqu te damos algunos ejemplos.

    MamaniMamani

    Kay qatiq qhipa sutikunata uyarispa kallpawan rimariyEscucha y pronuncia en voz alta los siguientes apellidos.

    Waman Qullqi

    ChoqueChoque

    Tauca

    Kay qatiq qhipa sutikunata uyarispa kallpawan rimariyEscucha y pronuncia en voz alta los siguientes apellidos.

    Yachachiqniykiwan qhishwa parlaq runakunata qhawamuy, chantaqa suti qhipa sutikunata nisqanta waturiy Kaypi wakin kay jinakunata quyku Con tu educador(a), visita a personas que hablan quechua y pregunta por el signifi cado de distintos nombres y apellidos. Aqu te damos algunos ejemplos.

    UN

    IDA

    D 2

    3702 texto Quechua JM.indd 37 03-07-15 17:03

  • Llank'aykunata ruwaykunata yawar masiykimanta ruwasqankuta siq'iy Chaymantataq masikunaykiwan parlariyDibuja los trabajos o actividades que realizan los miembros de tu familia. Comntalo con tus compaeros(as).

    Llank'aykunata ruwaykunata yawar masiykimanta ruwasqankuta siq'iy Chaymantataq masikunaykiwan parlariyDibuja los trabajos o actividades que realizan los miembros de tu familia. Comntalo con tus compaeros(as).

    3802 texto Quechua JM.indd 38 03-07-15 17:03

  • Mama suti

    Tata suti

    Pana suti

    Yawar masiykiman maay kaypi sutinkuta qhipa sutiman kaypi qillqanankutaPide a los miembros de tu familia que escriban su nombre y apellido aqu.

    Kaypi uj phututa yawar masiykimanta k'askachiyPega aqu una foto de tu familia.

    Mama suti

    Tata suti

    Pana suti

    Yawar masiykiman maay kaypi sutinkuta qhipa sutiman kaypi qillqanankutaPide a los miembros de tu familia que escriban su nombre y apellido aqu.

    Kaypi uj phututa yawar masiykimanta k'askachiyPega aqu una foto de tu familia.

    UN

    IDA

    D 2

    3902 texto Quechua JM.indd 39 03-07-15 17:03

  • Qhawanata qhaway khipu kasqanta inka pachapiMira el video "Uso del Khipu en el Imperio Inca" (http://youtube/Yzoy2bl0SRA)

    COMUNICACIN ESCRITA

    UyaywakunaLas vocales

    Khipu imataqri Khipu Imapaqtaq mit'an Ima willaykunata chaypi jallch'awaq

    Waqjimamanta willanakuqkanku chayqa karqa khipu nisqa ruwasqa q'aytuwan maymantachus warkhurashan ashkha ua q'aytukuna tukuy riqch'aq llimphiyuq ashkha watasqayuq jatun juch'uy imakuna

    Otra forma de comunicacin que tuvieron los pueblos andinos fue la del Khipu. Est hecho con una cuerda principal de la que cuelgan varias cuerdas

    de colores, con distintos nudos, formas y tamaos.

    Qhawanata qhaway khipu kasqanta inka pachapiMira el video "Uso del Khipu en el Imperio Inca" (http://youtube/Yzoy2bl0SRA)

    COMUNICACIN ESCRITA

    UyaywakunaLas vocales

    Khipu imataqri Khipu Imapaqtaq mit'an Ima willaykunata chaypi jallch'awaq

    Waqjimamanta willanakuqkanku chayqa karqa khipu nisqa ruwasqa q'aytuwan maymantachus warkhurashan ashkha ua q'aytukuna tukuy riqch'aq llimphiyuq ashkha watasqayuq jatun juch'uy imakuna

    Otra forma de comunicacin que tuvieron los pueblos andinos fue la del Khipu. Est hecho con una cuerda principal de la que cuelgan varias cuerdas

    de colores, con distintos nudos, formas y tamaos.

    Otra forma de comunicacin que tuvieron los pueblos andinos fue la del Khipu. Est hecho con una cuerda principal de la que cuelgan varias cuerdas

    4002 texto Quechua JM.indd 40 03-07-15 17:03

  • Amawtakuna sumaq yachaq karqanku maypichus saqinku kayjina yupaykunata qillqasqata jina q'aytupi warkhusqakunata

    Fueron los sabios quienes dejaron esta forma de escritura con nmeros, basada en hilos colgantes.

    Runaq ukhun rimaykunata uyariy rimariytaqEscucha, lee y pronuncia los nombres de las partes de la cara.

    Uma

    Kiru Uya

    awi

    P

    aula

    Far

    as

    Amawtakuna sumaq yachaq karqanku maypichus saqinku kayjina yupaykunata qillqasqata jina q'aytupi warkhusqakunata

    Fueron los sabios quienes dejaron esta forma de escritura con nmeros, basada en hilos colgantes.

    Runaq ukhun rimaykunata uyariy rimariytaqEscucha, lee y pronuncia los nombres de las partes de la cara.Runaq ukhun rimaykunata uyariy rimariytaqEscucha, lee y pronuncia los nombres de las partes de la cara.

    Uma

    Kiru Uya

    awi

    P

    aula

    Far

    as

    UN

    IDA

    D 2

    4102 texto Quechua JM.indd 41 03-07-15 17:04

  • Maki awi Uma

    Uyaywa chusaqkunata junt'achiyCompleta con las vocales que faltan.

    Uya _Qallu

    Ususi Churi

    M Maa Ma M Ma M kkakaaka i i ki kki k i i aa a a wwawaawa iiwiwwiw i i UU U U mmUmUUmU a a ma mma m

    Uyaywa chusaqkunata junt'achiyCompleta con las vocales que faltan.

    UU U U yyUyUUyU a a ya yya y a a _Q _Qaa _Qa _Q _Qa _Q llllallaalla u u llu llllu ll

    UU U U ssUsUUsU uusussus ssusuusu i i si ssi s i i Ch Chuu Chu Ch Chu Ch rruruuru i i ri rri r

    4202 texto Quechua JM.indd 42 03-07-15 17:04

  • Yachachiqniykiwan uj siq'ita ruway sutikunata kitikunamanta ayllukunamantapis qhishwa qhipa sutikunamantawanCon tu educador(a), haz un listado de nombres de lugares, pueblos y apellidos quechua.

    Qhishwa qhipa sutikuna

    Kiti ayllukunamanta suti

    Taller Integrador

    Waman

    Wayra Phukuy

    T'ika

    Pirwa

    Yachachiqniykiwan uj siq'ita ruway sutikunata kitikunamanta ayllukunamantapis qhishwa qhipa sutikunamantawanCon tu educador(a), haz un listado de nombres de lugares, pueblos y apellidos quechua.

    Qhishwa qhipa sutikuna

    Kiti ayllukunamanta suti

    Taller Integrador

    Waman

    Wayra Phukuy

    T'ika

    Pirwa

    UN

    IDA

    D 2

    4302 texto Quechua JM.indd 43 03-07-15 17:04

  • Tarjitakunata chapuy chantaqa mayqintapis urquy Mit'aniqta rimaykunata ruwayMezclar las tarjetas y cada nio saca una al azar.

    Mit'amanta kaqkuna mimikakunatataq siakunatataq ruwaspa ujmanta uj siminkuta qhawachinkuPor turno los integrantes del grupo representan mediante mmica y seas su palabra.

    Pitaq watun simita kallpawan qhishwapi ninEl que adivina, dice la palabra en voz alta en quechua.

    Chuqi

    Ap lido

    Qhipa sutiqman pujllanaJuguemos a los apellidos

    Suriri

    Tarjitapi kiti qhipa sutikunaqtawan Masisniykiwan raqayDibujar tarjetas con nombres de lugares y apellidos.

    Lugar

    K'uychi

    K'uychi

    Tarjitakunata chapuy chantaqa mayqintapis urquy Mit'aniqta rimaykunata ruwayMezclar las tarjetas y cada nio saca una al azar.

    Mit'amanta kaqkuna mimikakunatataq siakunatataq ruwaspa ujmanta uj siminkuta qhawachinkuPor turno los integrantes del grupo representan mediante mmica y seas su palabra.

    Pitaq watun simita kallpawan qhishwapi ninEl que adivina, dice la palabra en voz alta en quechua.

    Chuqi

    Ap lido

    Qhipa sutiqman pujllanaJuguemos a los apellidos

    Suriri

    Tarjitapi kiti qhipa sutikunaqtawan Masisniykiwan raqayDibujar tarjetas con nombres de lugares y apellidos.

    Lugar

    Qhipa sutiqman pujllanaJuguemos a los apellidos

    K'uychiK'uychiK'uychi

    K'uychiK'uychi

    4402 texto Quechua JM.indd 44 03-07-15 17:04

  • Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaqMi familia canta, cuenta y celebra

    Siq'ikunapi imata qhawanki

    Yawar masiykipi takinkuchu

    Yawar masiykipi pillapis takiy waqachinata takinkuchu

    Imasmarikunata qallu watanakunatawan riqsinkichu

    46

    Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaqMi familia canta, cuenta y

    3

    03 texto Quechua JM.indd 46 03-07-15 17:10

  • Yawar masiyqa takintaq willantaq kusikuntaqMi familia canta, cuenta y celebra

    UN

    IDA

    D 3

    47

    Siminchiqpi takinakunata riqsiq jamuy chantapis imasmarikunawan qallu watanawanpis pujllaq Astawanpis takiy waqachinata ruwasunchiq Kusikuy raymita qallarina

    Te invito a conocer canciones en nuestra lengua y tambin a jugar con adivinanzas y trabalenguas. Adems confeccionaremos instrumentos musicales

    andinos. Anmate y comencemos la fi esta!

    03 texto Quechua JM.indd 47 03-07-15 17:10

  • Wawa kaqtiyki qanpaq takirqanchu awpaq takikunata yuyarinkichu

    TRADICIN ORAL

    Yawar masi takiykuna Canciones en la familia

    Qhishwa runakunaqa kusiywan llank'anchiq Takirispa ruwanchiq

    Los quechua compartimos la alegra en el trabajo diario y lo hacemos cantando.

    4803 texto Quechua JM.indd 48 03-07-15 17:10

  • Tukuy kusqa takina Cantemos la cancin todos juntos.

    Riqsisqa rimaykunata siq'iy Jaykaqtaq kay takinata takikun

    T'ikachay

    Pataman qhawayCh'askakuna kashan

    Uraman qhawayUywakuna kashan

    Takisuntaq tususuntaqUywanchiqta kusikunachiq

    UN

    IDA

    D 3

    4903 texto Quechua JM.indd 49 03-07-15 17:10

  • Imaynataq yawar masiq takiynin Ima waq takiykunata riqsinki

    T'ikachay taki

    Kacharpayamanta taki

    Wawakuna taki

    Nuna mallkukunaman pachichay

    Michinamanta taki

    Wasichakuy taki

    Yachachiqniykiwan awiriy masiykikunawan rimariytaq yawarmasikunaq ruwaykunapi takiykunataLee con tu educador(a) y comenta con tus compaeros(as) las actividades familiares en que se canta:

    5003 texto Quechua JM.indd 50 03-07-15 17:10

  • Uyariytaq rimariytaq yachachiqniykiwan rimariyEscucha y pronuncia. Comenta con tu educador(a).

    T'ikachaypi qhishwa yawar masi tantakunku uywakunata k'acha millmamanta t'ikachanku uwijata llamata allpakata asnuta wakata ima takinku

    En el fl oreamiento la familia quechua se rene y adorna a los animales con cintas y adornos de lana. Le cantan a las ovejas, llamas, alpacas, asnos y

    vacunos.

    En el fl oreamiento la familia quechua se rene y adorna a los animales con cintas y adornos de lana. Le cantan a las ovejas, llamas, alpacas, asnos y

    vacunos.

    Qallu watana yuyay

    takina yuyay

    Qallu watana yuyay

    takina yuyay

    Uyariytaq rimariytaq yachachiqniykiwan rimariyEscucha y pronuncia. Comenta con tu educador(a).

    UN

    IDA

    D 3

    5103 texto Quechua JM.indd 51 03-07-15 17:10

  • Sutinkunata taki waqachinamanta uyariy kallpawan rimarispa yachapaytaqEscucha y repite en voz alta el nombre de los instrumentos andinos.

    Pinkillu

    Wanqara

    Charanku

    Qina

    Sutinkunata taki waqachinamanta uyariy kallpawan rimarispa yachapaytaqEscucha y repite en voz alta el nombre de los instrumentos andinos.

    5203 texto Quechua JM.indd 52 03-07-15 17:11

  • Masiykikunawan uj kacharpaya takina takiytaq tusuytaqCanta y baila con tus compaeros(as) alguna cancin del Cacharpaya.

    UN

    IDA

    D 3

    5303 texto Quechua JM.indd 53 03-07-15 17:11

  • Qhawaytaq imasmariytaqObserva y adivina.

    COMUNICACIN ORAL

    Watuchikuna qallu watanakuna imaAdivinanzas y trabalenguas

    Imasmari imasmariUj imilla KarqaMuyuspa muyuspalla chichuyapun Imataq

    Imasmari imasmaritutapi uqllawanchiq

    Phuska

    Wasi

    5403 texto Quechua JM.indd 54 03-07-15 17:11

  • Qallu watanata amaay waq masiykiwan chantaqa iqipi riqsichiy Waq Masiwan uj qillqata yachaqay kursupi qhawachiychaqEnsaya alguno de estos textos con otro compaero(a) y presntenlo en el curso.

    Chaki waka qaraJuqu waka qaraChaki waka qaraJuqu waka qara

    Imasmari imasmari anqas chawpi quchapi yuraq rumikuna kashan

    Quyllurkuna

    UN

    IDA

    D 3

    5503 texto Quechua JM.indd 55 03-07-15 17:11

  • Kay rimanakunamanta qallu watanata ruwayInventa un trabalenguas sobre:

    Mana manchakuychu qhishwa simipi kastilla simipi niyta qallu watanakuna ruwaytaNo tengas miedo de utilizar palabras en quechua o en espaol para armar tu trabalenguas.

    Quyllur Inti Killa

    5603 texto Quechua JM.indd 56 03-07-15 17:11

  • COMUNICACIN ESCRITA

    Qhishwa qillqa Escritura en quechua

    Musuq rimaykunawan uyaywakunata awinchasun

    Repasemos las vocales con nuevas palabras.

    A i u Uyaywakunata wisq'ayEncierra en un las vocales a , i , u.

    I_skay

    Kinsa

    Uj

    UN

    IDA

    D 3

    5703 texto Quechua JM.indd 57 03-07-15 17:11

  • Uyariytaq rimaytaq Escucha y pronuncia.

    Tawa

    Phishqa

    Suqta

    Uyariytaq rimaytaq Escucha y pronuncia.

    5803 texto Quechua JM.indd 58 03-07-15 17:11

  • K nsa

    Mana kaq uyaywata qillqayEscribe la vocal que falta.

    Uj _inti

    I_skay _urqu

    Kinsa _allqu

    I_sk y

    Rimachiy kallpawan siq'itawan junt'achiy Kallpawan yachapay siq'ita junt'achiyRepite en voz alta y completa la lnea punteada.

    I_sk I_sk I_sk y y

    K K K nsa nsa

    U

    UN

    IDA

    D 3

    5903 texto Quechua JM.indd 59 03-07-15 17:11

  • Uyaywakuna chimpuyMarca con un las vocales.

    Sumaq runa

    Amawta runa

    Kusi runa

    Llank'aq runa

    6003 texto Quechua JM.indd 60 03-07-15 17:11

  • Siq'ikunata qhishwa rimanakunata a i u tukuqta llimp'iyColorea los dibujos de palabras quechua que terminen con:

    Qina

    Allqu

    Urqu

    Uj

    Ususi

    Pinkillu

    Wanqara

    Wasi

    Inti

    A/a

    I/i

    U/uU

    NID

    AD 3

    6103 texto Quechua JM.indd 61 03-07-15 17:11

  • Taller integrador

    Masiykiwan aylluykiwan kuska jamuq t'ikachana raymipaq

    wakichikuna

    Junto a tus compaeros(as) y tu comunidad, nos prepararemos para la prxima fi esta del fl oreo.

    Qhawana qhaway llamakuna t'ikachanaObserva el video Floreo de las llamas .

    Mayk'aq llamakunata allpakakunata ima t'ikachakun Imaraykutaq llamakunata t'ikachanku Imakunatataq raymipi ruwakun

    Junto a tus compaeros(as) y tu comunidad, nos prepararemos para la prxima fi esta del fl oreo.

    6203 texto Quechua JM.indd 62 03-07-15 17:11

  • Yachachiqniykiwan masiykikunawan t'ikachana takinata takiytaq waqachiytaq Wasikunamanta taki waqachinata apamuychiqCon tu educador(a) y compaeros(as), toca y canta la cancin del fl oreo. Traigan de sus casas instrumentos musicales.

    Masiykikunawan yachachiqwan waq kursukunata watumuychiq imasmarikunata takinakunata ima yachaqasqankuta qhawachiychiqCon tus compaeros(as) y educador(a) visiten a otros cursos y presenten las adivinanzas y las canciones que aprendieron.

    UN

    IDA

    D 3

    6303 texto Quechua JM.indd 63 03-07-15 17:11

  • Sanampakunata sapa p'unchay mayt'ukunamanta k'utuy Kay sanampakunata kapuchun qhishwa rimanakunata ruwayRecorta letras de diarios y revistas y forma palabras quechua que contengan la letra:

    6403 texto Quechua JM.indd 64 03-07-15 17:11

  • Rimaykuna

    UN

    IDA

    D 3

    65

    Uj

    Tawa

    Quyllur

    Pinkillu

    Iskay

    Phishqa

    Inti

    Wanqara

    Kinsa

    Suqta

    Killa

    Qina

    03 texto Quechua JM.indd 65 03-07-15 17:11

  • Pachamamamanta chaqwaykunaLos sonidos de la naturaleza

    66

    Pachamamamanta cLos sonidos de la naturaleza

    4

    04 texto Quechua JM.indd 66 03-07-15 17:44

  • Maychiqapi wawakuna tarikunri

    Imaqtin imilla wisqasqa awikunari

    Siq'ita qhawachiqmanta pachamamaq chaqwayninkunata umalliriy

    Sumaq k'acha Pachamamaqa Kay yachanapi tukuy laya uyarikuq kawsayninchiqmanta waq jinayasunchiq Pachamamaman takisun jinallatataq uywakunaq sutinta awiriyta qillqayta yachaqasunchiq

    Qu hermosa es la Madre Tierra! En esta unidad distinguiremos diferentes sonidos de nuestro entorno. Vamos a cantar a la naturaleza y aprender a leer y escribir nombres de

    animales.

    UN

    IDA

    D 4

    6704 texto Quechua JM.indd 67 03-07-15 17:44

  • Yachachiqniykiwan masikunaykiwan pachamamata watukuyta wakichiyCon tu educador(a) y compaeros(as) organicen una visita a la naturaleza.Chukunaykipaq uj chiqa maskay awiykikunata wisqay chaqwaykunata chinllapi uyariyBusca un lugar donde sentarte, cierra los ojos y escucha en silencio los sonidos.

    Qapayta kanchaytawan wayratapis jap'iySiente los olores, la luz, el aire.

    Ima chaqwayta uyarinki

    Pachamamamanta imakunata chaqwachin chay chaqwaytari

    TRADICIN ORAL

    Pachamama takiyninkuna Canciones de la naturaleza

    6804 texto Quechua JM.indd 68 03-07-15 17:44

  • Ima waq pisqukunata riqsinkiri Imaynata takinkuri

    Uyarispa muyuyninchiqta pachamamaq chaqwayninkunata japiqanchiq

    Al escuchar nuestro entorno captamos los sonidos de la naturaleza.

    Kay pisqukunata rimaytaq Chaqwaninkunata yachapayaytaqNombra a estas aves e imita sus sonidos.

    Yuthu Churki

    Al escuchar nuestro entorno captamos los sonidos de la naturaleza.

    Pukupuku

    Kay pisqukunata rimaytaq Chaqwaninkunata yachapayaytaqNombra a estas aves e imita sus sonidos.

    UN

    IDA

    D 4

    6904 texto Quechua JM.indd 69 03-07-15 17:44

  • Qhawanapi takiyta uyariy Viditai de Fermina PaucarEscucha en el video la cancin Viditai de Fermina Paucar.

    Ima chaqwayta siway simi yachapayanri

    0:05/2:19

    Siway s siway noAs cantaremos viditai,

    Siway si siway no,As cantaremos viditai.

    Masiykikunawan takiyta takiyCanta la cancin con tus compaeros(as).

    Siway ch'aqway waqrayku pachamamamanta ch'aqwayta tiqray chaymanta takiyta watiqmanta takiyReemplaza el sonido siway por otro sonido de la naturaleza y canta nuevamente la cancin.

    7004 texto Quechua JM.indd 70 03-07-15 17:44

  • Pujllaypi Takiyta uyariy Escucha la cancin "En el carnaval".

    Ima ch'aqwata wanqara yachapayan Wanqarata takaspa imata ruwanri

    Takiykuna takiy waqachiykuna antimanta tusuykunaqa pachamamaq kuyuyninmanta lluqsinku yaku jina wayra jina tatalakunamanta.

    El canto, los instrumentos musicales y los bailes andinos, provienen de los sonidos y movimientos de la naturaleza, tales como el agua, el viento y los

    truenos.

    El canto, los instrumentos musicales y los bailes andinos, provienen de los sonidos y movimientos de la naturaleza, tales como el agua, el viento y los

    truenos.

    Pujllaypi

    Pachay pujllaypiananatakuna takishaqtin wankara takananpi

    yana phuyukunata apamunku para qipisqata pachayman ujyanata qunampaq

    UN

    IDA

    D 4

    7104 texto Quechua JM.indd 71 03-07-15 17:44

  • COMUNICACIN ORAL

    Tujyachinakuna Sonidos

    72

    Pukupuku

    Pachamamaq qullmunman muyuywan churay qhawanapi qhawasqaykita Pachamamaq imakunan qhawanapi qhawasqaykita churay Chaqwaynintapis YachapayayColoca un a los elementos de la naturaleza que viste en el video. Imita sus sonidos.

    Uywakuna

    Pariwana

    YakuIchhu

    04 texto Quechua JM.indd 72 03-07-15 17:44

  • Sapa uywata chaqwayninwan tinkuchiy Une cada animal con el sonido que emite.

    Asnucha

    Uuuu Uuuuu

    Allqu

    Chiwchi

    Michi

    Urpi

    Ink ink

    Miau miau

    Kaw kaw

    Chiw chiw

    UN

    IDA

    D 4

    7304 texto Quechua JM.indd 73 03-07-15 17:44

  • Uywakunata pisqukunatawan siqimanta sutichayNombra los animales y aves de la lmina.

    Juku

    Urpi

    Wallpa

    Chhullchu

    Parina

    Waman

    7404 texto Quechua JM.indd 74 03-07-15 17:44

  • Uj wisq'ay simikunaq uywakunanta chaymantataq uyaywakunata yachapay Encierra en un las vocales de la palabra y luego copia la vocal.

    Juku

    _i _i _i _i _i

    _u _u _u _u _u

    _a _a _a _a _a

    I_nk _ink

    P_ara

    _u

    UN

    IDA

    D 4

    7504 texto Quechua JM.indd 75 03-07-15 17:44

  • A/a

    Siqikunamanta a i upi tukuyniyuq Sutikunata llimpiyPinta los dibujos cuyos nombres terminen con:

    Wayra

    Urqu

    Urpi

    Juku

    Mayu

    Asnucha

    Para

    Uywa

    Inti

    U/u

    I/i

    7604 texto Quechua JM.indd 76 03-07-15 17:44

  • Uyariytaq rimariytaq chantapis siqitawan sutintawan tinkuchiyEscucha, pronuncia y une la palabra con su dibujo.

    Wayra

    Illapa

    K'uychi

    Para

    Yaku

    UN

    IDA

    D 4

    7704 texto Quechua JM.indd 77 03-07-15 17:44

  • W

    W

    Khuchi

    Rimaykunata qillqayEscribe las palabras.

    Pachamamata jallch'ananchiq tiyan mana jallch'asun chayqa imaynataq kanqari

    A la Madre Tierra tenemos que protegerla, qu pasa si la dejamos de cuidar? A la Madre Tierra tenemos que protegerla, qu pasa si la dejamos de cuidar?

    _aka

    _allpa

    7804 texto Quechua JM.indd 78 03-07-15 17:44

  • Uyaywawan juntachiy Completa con las vocales que faltan.

    uqaq wasiyqa

    _turumanta UNID

    AD 4

    7904 texto Quechua JM.indd 79 03-07-15 17:44

  • Taller Integrador

    Wikuitaywan

    Wikuitaywan punamanta jamuni wikuitay jina takispa tususpa

    wikuita mana allin pachata kay llampu millmayrayku tukuy qatiwanku

    Imamantataq takinaqa parlarin Imaqtin uywata qhatinkuri

    Uyariy chaymata chay takiyta takiyEscucha y canta la cancin.

    8004 texto Quechua JM.indd 80 03-07-15 17:44

  • YouTube nisqapi video nisqa Turu Pujllayta qhaway(http://youtube/HTPcALEFKnY)Mira en YouTube el video Turu Pukllay (http://youtu.be/HTPcALEFKnY)

    Uj raymi Turu Pujllay sutikuq tiyan Kurnitinwan turuq uyarikuqnin mirachikun Tusuypiqa uj qhari q'aspi kawallupi lluq'asqa rin uj yuraq pauwan qatasqa q'ipinwan thaskispa manchay phiasqa bufi dos nisqata ruwaspa

    En otras zonas de Amrica existe una fi esta llamada Turu Pujllay. Con el cornetn se reproduce el sonido del toro. En el baile el hombre va montado en un toro de palo, rodeado con pao blanco y su bulto, dando saltos y bufi dos

    de toro embravecido.

    uyarikuqnin mirachikun Tusuypiqa uj qhari q'aspi kawallupi lluq'asqa rin uj yuraq pauwan qatasqa q'ipinwan thaskispa manchay phiasqa bufi dos nisqata ruwaspa

    cornetn se reproduce el sonido del toro. En el baile el hombre va montado en

    Kay tusuyta qhawarqankichu Atinallachu sasachu tusuy rijch'asunki Ima takiy waqachinatataq qhawachina qhawarqanki

    UN

    IDA

    D 4

    8104 texto Quechua JM.indd 81 03-07-15 17:44

  • Lanza el dado. Avanza al casillero que corresponde y cumple la instruccin.

    Ganan todos los que llegan a la meta.

    Yachaqasqanchiqwan pujllana Juguemos con lo aprendidoYachaqasqanchiqwan pujllana Juguemos con lo aprendido

    82

    Lanza el dado. Avanza al casillero que corresponde y cumple la instruccin.

    Ganan todos los que llegan a la meta.

    Materiales:- Un dado

    - Fichas de distintos colores

    Piensa en palabras y cosas que has aprendido

    PARTIDA

    METAEscribe 1 palabra con i

    Nombra 2 pueblos quechua

    Canta una cancin

    D 1

    adivinanza o

    trabalengua

    Nombra3 elementos

    de la naturaleza

    Nombra 4 animales

    Nombra 3 aves andinas

    Nombra a 4 miembros de la familia

    D 5 palabras con A

    Cuenta del 1 al 5

    D 2 apellidos quechua

    Imita 3 sonidos

    de la naturaleza

    Escribe 3 palabras

    con U

    04 texto Quechua JM.indd 82 03-07-15 17:44

  • Rimaykuna

    Yaku

    Para

    Juku

    Pariwana

    Wayra

    Illapa

    Wallpa

    Uywa

    Mayu

    Chhullchu

    Urpi

    AllquU

    NID

    AD 4

    8304 texto Quechua JM.indd 83 03-07-15 17:44

  • Jatun tatakunata aylluymanta uyarini Escucho a los abuelos de mi comunidad

    Jatun tatakunata aylluymanta uyarini Escucho a los abuelos de mi comunidad

    84

    5

    05 texto Quechua JM.indd 84 03-07-15 18:06

  • Siq'ipi imatataq ruwakun Imatataq Wawakunaman jatun tatakunaqa ninri

    Maypitaq kashankuri

    Imaynalla uyarinapaq wajamuykichiq aylluta riqsinapaqwan Muyuyninchiqmanta sutikunata awirisunchiq rimaykunatawan qillqasunchiq

    Hola! Los invito a escuchar y conocer ms a la comunidad. Vamos a leer nombres de nuestro entorno y a escribir algunas palabras.

    Siq'ipi imatataq ruwakun Imatataq Wawakunaman jatun tatakunaqa ninri

    Maypitaq kashankuri

    Imaynalla uyarinapaq wajamuykichiq aylluta riqsinapaqwan Muyuyninchiqmanta sutikunata awirisunchiq rimaykunatawan qillqasunchiq

    Hola! Los invito a escuchar y conocer ms a la comunidad. Vamos a leer nombres de nuestro entorno y a escribir algunas palabras.

    UN

    IDA

    D 5

    8505 texto Quechua JM.indd 85 03-07-15 18:06

  • TRADICIN ORAL

    Aylluyta uyarini Escucho a mi comunidad

    Imaraykutaq chaniyuq sut'inta niyPor qu es importante decir la verdad?

    Michiq Lluqhalla

    Sayk'usqa kani asinata ruwasaq

    Una tarde muy aburrida, un pequeo pastorcito pensaba qu hacer para entretenerse mientras cuidada sus animales.

    Para rerse un rato, invent una broma: asustar a la gente diciendo que vena el zorro y se estaba comiendo sus ovejas.

    Yanapawaychiq yanapawaychiqUwijakunayta atuq qichuwashan

    Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.

    TRADICIN ORAL

    Aylluyta uyarini Escucho a mi comunidad

    Imaraykutaq chaniyuq sut'inta niyPor qu es importante decir la verdad?

    Michiq Lluqhalla

    Sayk'usqa kani asinata ruwasaq

    Una tarde muy aburrida, un pequeo pastorcito pensaba qu hacer para entretenerse mientras cuidada sus animales.

    Para rerse un rato, invent una broma: asustar a la gente diciendo que vena el zorro y se estaba comiendo sus ovejas.

    Yanapawaychiq yanapawaychiqUwijakunayta atuq qichuwashan

    Por qu es importante decir la verdad?

    Siq'ikunata qhaway willasqanta uyariy Escucha el relato y mira las imgenes.

    8605 texto Quechua JM.indd 86 03-07-15 18:06

  • Ima yachanata kay willayta saqinri Lluqhallaqa imata ruwanman ayllu watiqmanta paypi

    iinankupaqri

    El nio, al ver correr a las personas se ri muchsimo. Las personas, al no ver al zorro, regresaron a sus trabajos y llamaron la atencin al nio por mentiroso.

    A la semana siguiente el zorro apareci de verdad y l volvi a pedir ayuda pero esta vez, y aunque grit y llor y patale, nadie le crey al nio, por mentiroso.

    Yanapawaychiq yanapawaychiq

    Uwijakunayta atuq qichuwashan

    Jay jay jay asinapaq karqa

    Mana allinchu Chantaqa Imayna iisunri

    Llullashawanchiq mana risaqchu

    Mana risaqchu pujllayta ruwakushan

    Ima yachanata kay willayta saqinri Lluqhallaqa imata ruwanman ayllu watiqmanta paypi

    iinankupaqri

    El nio, al ver correr a las personas se ri muchsimo. Las personas, al no ver al zorro, regresaron a sus trabajos y llamaron la atencin al nio por mentiroso.

    A la semana siguiente el zorro apareci de verdad y l volvi a pedir ayuda pero esta vez, y aunque grit y llor y patale, nadie le crey al nio, por mentiroso.

    Yanapawaychiq yanapawaychiq

    Uwijakunayta atuq qichuwashan

    Jay jay jay asinapaq karqa

    Mana allinchu Chantaqa Imayna iisunri

    Llullashawanchiq mana risaqchu

    Mana risaqchu pujllayta ruwakushan

    UN

    IDA

    D 5

    87

    Waq tarpuyniyta

    wischusqa saqini qanta yanapanarayku

    watiqmanta llullaykuwallaykutaq

    05 texto Quechua JM.indd 87 03-07-15 18:07

  • Willana qasqanman jina allinchay michiq Lluqhalla yupaykunawan chinpuy 1 2 o 3Ordena las escenas del relato El nio pastor. Marca con los nmeros 1, 2 3.

    Qhishwa ayllupi tukuy runakuna wawakuna yachaqanankupaq yanapanku Ayllupi chani yachaqanakunaqa kayAma llulla Ama qhilla Ama suwa

    En la comunidad quechua todos sus miembros ayudan a educar a los nios y nias. Los valores que se aprenden en comunidad son:

    No seas mentiroso; No seas fl ojo; No seas ladrn.

    Willana qasqanman jina allinchay michiq Lluqhalla yupaykunawan chinpuy 1 2 o 3Ordena las escenas del relato El nio pastor. Marca con los nmeros 1, 2 3.

    Qhishwa ayllupi tukuy runakuna wawakuna yachaqanankupaq yanapanku Ayllupi chani yachaqanakunaqa kayAma llulla Ama qhilla Ama suwa

    En la comunidad quechua todos sus miembros ayudan a educar a los nios y nias. Los valores que se aprenden en comunidad son:

    No seas mentiroso; No seas fl ojo; No seas ladrn.

    Qhishwa ayllupi tukuy runakuna wawakuna yachaqanankupaq yanapanku Ayllupi chani yachaqanakunaqa kayAma llulla Ama qhilla Ama suwa

    8805 texto Quechua JM.indd 88 03-07-15 18:07

  • Ayllu runakunaqa jatun yawar masi kanku aylluta sumaq uyariyqa Payqa sumaq tiyanata minkatawan aynitawan quwanchiq

    Las personas de la comunidad forman una gran familia. Es necesario escuchar a la comunidad pues ella se preocupa de mantener la armona, el equilibrio y

    la reciprocidad.

    Sutinchay kay jawariymanta jatun tatakuna Lluqhallaman imatachus ninqankuri Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana juntanchuri Sut'inchay kay willanamanta jatun tatakuna lluqhallaman imatachus ninqanku Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana junt'anchu Explica: qu consejo le dirn los abuelos al nio de este relato? Qu valor no cumpli el nio pastor?

    Ayllu runakunaqa jatun yawar masi kanku aylluta sumaq uyariyqa Payqa sumaq tiyanata minkatawan aynitawan quwanchiq

    Las personas de la comunidad forman una gran familia. Es necesario escuchar a la comunidad pues ella se preocupa de mantener la armona, el equilibrio y

    la reciprocidad.

    Sutinchay kay jawariymanta jatun tatakuna Lluqhallaman imatachus ninqankuri Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana juntanchuri Sut'inchay kay willanamanta jatun tatakuna lluqhallaman imatachus ninqanku Michiq lluqhallaqa ima chanitataq mana junt'anchu Explica: qu consejo le dirn los abuelos al nio de este relato? Qu valor no cumpli el nio pastor?

    Ayllu runakunaqa jatun yawar masi kanku aylluta sumaq

    Las personas de la comunidad forman una gran familia. Es necesario escuchar a la comunidad pues ella se preocupa de mantener la armona, el equilibrio y

    UN

    IDA

    D 5

    8905 texto Quechua JM.indd 89 03-07-15 18:07

  • Yachana wasiman wajay runakunata aylluykimanta chantaqa watuykuriyInvita a tu sala a personas de tu comunidad y pregntales:

    Ayllu imatataq ruwan sumaq kawsayniyuq kanampaqri Aylluykupi uj kuti karqachu champay kanampaq

    Uyariytaq rimariytaq kay simikunataEscucha y pronuncia las siguientes palabras.

    Tarpuqkuna ayllu

    Michiqkuna ayllu

    Awaqkuna ayllu

    Tusuqkuna ayllu

    Takiqkuna ayllu

    Yachana wasiman wajay runakunata aylluykimanta chantaqa watuykuriyInvita a tu sala a personas de tu comunidad y pregntales:

    Ayllu imatataq ruwan sumaq kawsayniyuq kanampaqri Aylluykupi uj kuti karqachu champay kanampaq

    Uyariytaq rimariytaq kay simikunataEscucha y pronuncia las siguientes palabras.

    Tarpuqkuna ayllu

    Michiqkuna ayllu

    Awaqkuna ayllu

    Tusuqkuna ayllu

    Takiqkuna ayllu

    Uyariytaq rimariytaq kay simikunataEscucha y pronuncia las siguientes palabras.

    9005 texto Quechua JM.indd 90 03-07-15 18:07

  • Imaynataq yachachiq wawakunaman napaykunri Imaynata kutichinkuri

    Sumaq kawsayman Napaykunaqa imapi yanapanri

    COMUNICACIN ORAL

    Ayllupi napaykuna Saludo a la comunidad

    Qhishwa ayllupiqa tukuy runakuna napaykunakunku jatun yawar masi kasqanraykumanta

    En la comunidad quechua todas las personas se saludan porque todos constituyen una gran familia.

    Imaynataq yachachiq wawakunaman napaykunri Imaynata kutichinkuri

    Sumaq kawsayman Napaykunaqa imapi yanapanri

    COMUNICACIN ORAL

    Ayllupi napaykuna Saludo a la comunidad

    Qhishwa ayllupiqa tukuy runakuna napaykunakunku jatun yawar masi kasqanraykumanta

    En la comunidad quechua todas las personas se saludan porque todos constituyen una gran familia.

    Qhishwa ayllupiqa tukuy runakuna napaykunakunku jatun yawar masi kasqanraykumanta

    UN

    IDA

    D 5

    9105 texto Quechua JM.indd 91 03-07-15 18:07

  • Masiykikunawan aylluykipi puriy kay runakunata napaykuychiqJunto a tus compaeros(as) recorre tu comunidad y saluda a las siguientes personas.

    Takiqkunaman tusuqkunaman imaynata napaykunkiri

    Napaykuqtinchiq runapura sumaq kawsaypi pachamamawan kawsananpaq yanapashanchiqMana napaykusuqtinku imaynata tarikunkiri

    Cuando saludamos contribuimos al buen vivir, a la armona entre las personas y la Madre Tierra. Cmo te sientes t cuando no te saludan?

    Awaqkuna ayllu

    Tarpuqkuna ayllu

    Michiqkuna ayllu

    Masiykikunawan aylluykipi puriy kay runakunata napaykuychiqJunto a tus compaeros(as) recorre tu comunidad y saluda a las siguientes personas.

    Takiqkunaman tusuqkunaman imaynata napaykunkiri

    Napaykuqtinchiq runapura sumaq kawsaypi pachamamawan kawsananpaq yanapashanchiqMana napaykusuqtinku imaynata tarikunkiri

    Cuando saludamos contribuimos al buen vivir, a la armona entre las personas y la Madre Tierra. Cmo te sientes t cuando no te saludan?

    Napaykuqtinchiq runapura sumaq kawsaypi pachamamawan kawsananpaq yanapashanchiqMana napaykusuqtinku imaynata tarikunkiri

    Awaqkuna ayllu

    Tarpuqkuna ayllu

    Michiqkuna ayllu

    9205 texto Quechua JM.indd 92 03-07-15 18:07

  • Ayllu runakunata qhaparispa sutichay qhawariytaqObserva y nombra en voz alta a los miembros de la comunidad.

    Michiqkuna ayllu

    Tusuqkuna aylluTakiqkuna ayllu

    Tarpuqkuna ayllu

    Awaqkuna ayllu

    Ayllu runakunata qhaparispa sutichay qhawariytaqObserva y nombra en voz alta a los miembros de la comunidad.

    Michiqkuna ayllu

    Tusuqkuna aylluTakiqkuna ayllu

    Tarpuqkuna ayllu

    Awaqkuna ayllu

    UN

    IDA

    D 5

    9305 texto Quechua JM.indd 93 03-07-15 18:07

  • Kursu masikunaykiwan napaykukuypi pujllaychiqJuega con tus compaeros(as) de curso a saludarse.Kursu masikunaykiwan napaykukuypi pujllaychiqJuega con tus compaeros(as) de curso a saludarse.

    94

    Allin ch'isi Michiq Allin ch'isi

    Tusuq

    05 texto Quechua JM.indd 94 03-07-15 18:07

  • Pachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuyMarca con un los elementos de la naturaleza que aparecen en la ilustracin.

    COMUNICACIN ESCRITA

    Jallpaq sutinkunaNombres del entorno

    Rumi rumi Mayu

    Urqu Chaqra

    Rit'i urqu

    Pachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuyPachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuyMarca con un los elementos de la naturaleza que aparecen en la los elementos de la naturaleza que aparecen en la los elementos de la naturaleza que aparecen en la los elementos de la naturaleza que aparecen en la ilustracin.

    COMUNICACIN ESCRITA

    Jallpaq sutinkunaNombres del entorno

    Rumi rumi Mayu

    Urqu Chaqra

    Rit'i urqu

    Pachamamamanta imankuna siq'ipi rikhuriqkunata chimpuy

    UN

    IDA

    D 5

    9505 texto Quechua JM.indd 95 03-07-15 18:07

  • Uyarispa qhawaspa qhawasqaykita willariyEscucha y describe lo que ves.

    Ichhu ichhu

    Tiwu tiwu

    Chaki jallpa

    Tula tula

    Rumi rumi

    Qumir jallpa

    Tiyasqaykipi kayman riqch'akuq chiqa kayman riqch'akuq tiyanchu

    Uyarispa qhawaspa qhawasqaykita willariyEscucha y describe lo que ves.

    Ichhu ichhu

    Tiwu tiwu

    Chaki jallpa

    Tula tula

    Rumi rumi

    Qumir jallpa

    Tiyasqaykipi kayman riqch'akuq chiqa kayman riqch'akuq tiyanchu

    9605 texto Quechua JM.indd 96 03-07-15 18:07

  • Kay siq'ikunata qhaway sanampa kasqanwan churay Mira estos dibujos y coloca la letra que corresponde en el .

    a. Jatun urqu

    b. Juchuy urqu

    c. Uqi urqu

    d. Yuraq urqu

    e. Rit'i urqu

    Kay siq'ikunata qhaway sanampa kasqanwan churay Mira estos dibujos y coloca la letra que corresponde en el .

    a. Jatun urqu

    b. Juchuy urqu

    c. Uqi urqu

    d. Yuraq urqu

    e. Rit'i urqu

    Kay siq'ikunata qhaway sanampa kasqanwan churay Mira estos dibujos y coloca la letra que corresponde en el .

    UN

    IDA

    D 5

    9705 texto Quechua JM.indd 97 03-07-15 18:07

  • Junt'a rimaykunata awiriytaq junt'achiytaq Siq'ikunata allinta qhawayLee y completa las oraciones. Fjate en los dibujos.

    T'ula t'ula

    Ichhu Ichhu

    Tiwu tiwu

    Junt'a rimaykunata awiriytaq junt'achiytaq Siq'ikunata allinta qhawayLee y completa las oraciones. Fjate en los dibujos.

    T'ula t'ula

    Ichhu Ichhu

    Tiwu tiwu

    9805 texto Quechua JM.indd 98 03-07-15 18:07

  • Kursuyki juchuy ayllu kasqanta t'ukuy Kay iskaymanta ruwaykunata niway kursuykipi sumaq kawsayta chawpi kawsanapaq yanapawaykuImagina que tu curso es una pequea comunidad. Indica cul de estas dos acciones ayuda a mantener la armona y el equilibrio en tu curso.

    Taller integrador

    Kursuwan kinsa kamachinakuy Sumaq tiyana chawpi kawsanata jallch'anapaq Iskay qanchis p'unchaymanta ruwakurqachu manachu chayta qhawaykuy

    Kursuyki juchuy ayllu kasqanta t'ukuy Kay iskaymanta ruwaykunata niway kursuykipi sumaq kawsayta chawpi kawsanapaq yanapawaykuImagina que tu curso es una pequea comunidad. Indica cul de estas dos acciones ayuda a mantener la armona y el equilibrio en tu curso.

    Taller integrador

    Kursuwan kinsa kamachinakuy Sumaq tiyana chawpi kawsanata jallch'anapaq Iskay qanchis p'unchaymanta ruwakurqachu manachu chayta qhawaykuy

    UN

    IDA

    D 5

    9905 texto Quechua JM.indd 99 03-07-15 18:07

  • Pipis qankunamanta ayllumanta riqsisqa uj runapi t'ukuychaq Wakinkunaqa tapunan tiyan Tapuspa arichu manachu nispa Alguno de ustedes piensa en alguien de la comunidad que todos conozcan. El resto debe adivinar haciendo preguntas que se respondan con s o no.

    Jallp'api llank'ankichu

    Awanakunata ruwankichu Mana

    Ari

    Pitaq kanadivinemos el personaje

    Tatay

    Pipis qankunamanta ayllumanta riqsisqa uj runapi t'ukuychaq Wakinkunaqa tapunan tiyan Tapuspa arichu manachu nispa Alguno de ustedes piensa en alguien de la comunidad que todos conozcan. El resto debe adivinar haciendo preguntas que se respondan con s o no.

    Jallp'api llank'ankichu

    Awanakunata ruwankichu Mana

    Ari

    Pitaq kanadivinemos el personajePitaq kanadivinemos el personaje

    Tatay

    10005 texto Quechua JM.indd 100 03-07-15 18:07

  • Kay imakunaq sutinta qillqayEscribe el nombre de los siguientes elementos.

    Chaqra

    Chaki jallpa

    Urqu

    Kay imakunaq sutinta qillqayEscribe el nombre de los siguientes elementos.

    Chaqra

    Chaki jallpa

    Urqu

    UN

    IDA

    D 5

    10105 texto Quechua JM.indd 101 03-07-15 18:07

  • Rimayta qillqayCopia la frases.

    Chaki jallpa Chaki jallpa

    Rumi _rumi Rumi _rumi

    Qumir jallpa Qumir jallpa

    Rimayta qillqayCopia la frases.

    Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa

    Rumi _rumi Rumi _rumi Rumi _rumi Rumi _rumi

    Qumir jallpa Qumir jallpa Qumir jallpa Qumir jallpa

    Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa Chaki jallpa

    10205 texto Quechua JM.indd 102 03-07-15 18:07

  • Rimaykuna

    Yachachiq

    Tarpuq

    Tiwu tiwu

    Wayq'u

    Awaq

    Tusuqkuna

    T'ula t'ula

    Chaqra

    Michiqkuna

    Rumi

    Urqu

    Ichhu Ichhu

    Rimaykuna

    Yachachiq

    Tarpuq

    Tiwu tiwu

    Wayq'u

    Awaq

    Tusuqkuna

    T'ula t'ula

    Chaqra

    Michiqkuna

    Rumi

    Urqu

    Ichhu IchhuU

    NID

    AD 5

    10305 texto Quechua JM.indd 103 03-07-15 18:08

  • Yawar masi kulluTronco Familiar

    104

    Yawar masi kulluTronco Familiar6

    06 texto Quechua PEHUEN JM.indd 104 03-07-15 18:11

  • Siqipi pikunataq yawar masimanta kanku

    Maypitaq paykuna kawsanku

    Maypitaq yawar masiyki kawsanku

    UN

    IDA

    D 6

    105

    Imaynalla masikuna Kunanqa uyarisunchiq yawar masi k'ullunta mayqintaq yawar masinchiqpaqta paqariynin Niytataq qillqaytataq ch chh yachaqasunchiq

    Hola amigos y amigas. Ahora vamos a escuchar relatos acerca del tronco familiar y del lugar de procedencia de nuestra familia. Aprenderemos a

    pronunciar y escribir con las consonantes Ch y Chh.

    06 texto Quechua PEHUEN JM.indd 105 03-07-15 18:11

  • Ima runakunataq yawar masimanta qhawanapi rikhurin Pikunataq wawakunata yachachinku Jatun tatakunaykiqta sutinta yachankichu

    TRADICIN ORAL

    Yawar Masi kulluTronco familiar

    Yawar masipi napaykuna Saludos en la familiaObserva el inicio del video Saludos en la familia.

    0:05/2:19

    10606 texto Quechua PEHUEN JM.indd 106 03-07-15 18:11

  • Qhishwa kulturapaq ashkha kayqa anchayupayuq Paqariyninchiqqa saphipi qallarin Tukuy yawar masikuna uj saphiyuqlla kaqqa kikin qhipa sutita apanku

    La familia extensa es muy importante para la cultura quechua. Nuestro origen o tronco comienza en la raz. Todas las familias que tienen una

    misma raz llevan el mismo apellido.

    Kursuykimanta masikunaykiwan uj runata aylluykimanta tapuy unay kawsanmantataq yawar masinpaqta paqariyninmantaConversa con una persona de tu comunidad sobre el origen de su familia y su historia.

    Maymantataq kanki

    Mayqin yawar masikunataq kay aylluta llaqtata kamachirqanku

    Maymantataq yawar masiyki jamun

    UN

    IDA

    D 6

    10706 texto Quechua PEHUEN JM.indd 107 03-07-15 18:11

  • Kallpawan rimaspa waqkunamanta yawar masiq sutinkunata Yuyaytaq yachapaytaqRecuerda y repite en voz alta los nombres de distintos miembros de la familia.

    PanaWawqi

    Tata

    Jatun mama Jatun tata

    Paya mama Machu yaya

    Mama

    Churi

    Ususi

    Kallpawan rimaspa waqkunamanta yawar masiq sutinkunata Yuyaytaq yachapaytaqRecuerda y repite en voz alta los nombres de distintos miembros de la familia.

    10806 texto Quechua PEHUEN JM.indd 108 03-07-15 18:11

  • Phutukunata k'asqachiy riqsisqa waq runakunata ashkha yawar masiykimanta siq'iytaq sutinkunata qillqayPega fotografas o dibuja a otros integrantes que conoces de tu familia extensa y escribe sus nombres.

    U

    NID

    AD 6

    10906 texto Quechua PEHUEN JM.indd 109 03-07-15 18:11

  • Yachachiqniykiwan masiykikunawanpis yawar masikunamanta aylluykimanta mask'ay Averigua con tu educador(a) y compaeros(as) acerca de las familias que forman tu comunidad o pueblo.

    Masiykikunawan yawar masita siq'iy Siq'i uranpi qhipa sutinkunata qillqay Siq'ikuna yawarmasiqta ayllunmanta kaqkunata k'asqachiy

    Aylluymanta yawar masikuna

    V_ilca Huanca

    Puka V_ilcaPuka Tauca

    C que Paucar

    P

    aula

    Far

    as

    11006 texto Quechua PEHUEN JM.indd 110 03-07-15 18:11

  • Kallpawan rimay yachapaspa qhishwa qhipa sutikunata imatachus niyta munan yuyayRepite en voz alta y recuerda el signifi cado de apellidos quechua.

    Imaraykutaq yawar masi quripuna qulqi jina sutinku mask'ay

    Nina Huayta

    Paucar Tauca

    Choque

    Kallpawan rimay yachapaspa qhishwa qhipa sutikunata imatachus niyta munan yuyayRepite en voz alta y recuerda el signifi cado de apellidos quechua.

    UN

    IDA

    D 6

    11106 texto Quechua PEHUEN JM.indd 111 03-07-15 18:11

  • COMUNICACIN ORAL

    Ima ayllumanta kani De qu comunidad soy?

    Yawar masiykiq paqariyninta riqsinkichu Kachi pampa waq kinrapi awpa willayta uyariy

    Conoces la historia sobre el origen de tu familia? Escucha la historia Al otro lado del salar

    Felisa Vilca kani Chiwanamanta jamuni Kachi pampa waq kinrapi Ullawimanta yawar masiyqa Qullasuyumanta Uywakunata michispa kawsaq kanku ashkha llama alpaka kapurqa

    Conoces la historia sobre el origen de tu familia? Escucha la historia Al otro lado del salar

    11206 texto Quechua PEHUEN JM.indd 112 03-07-15 18:11

  • Chunka phishqa watayuq kuraq aayta mask'aq rirqani may unay wata kachi pampata chimpasqa llank'ayta mask'aspa uqaqa Qullasuyumanta Chiliman suchupi jamupurqani

    UN

    IDA

    D 6

    11306 texto Quechua PEHUEN JM.indd 113 03-07-15 18:11

  • aaywan Aminchapi tinkukurqayku uj llaqta sallina qhuyamanta Qusanwan llaritata rutuspa

    ranqhaq kanku combustible nisqa qhuyapi anchata munakuq

    11406 texto Quechua PEHUEN JM.indd 114 03-07-15 18:11

  • awpaq willay yawar masiykiqta mask'ay maymantataq jamurqanku awpaq runakunamanta.Investiga sobre la historia de tu familia, su proveniencia y antepasados.

    Maymantataq Felisa Vilca yawar masin Imarayku Chiliman jamurqanku Maypitaq aanwan tinkun Piwantaq kunanqa Felisa tiyan

    Amincha qhuya wisq'akuqtin aayqa Kalamaman ripurqa uqataq kaypi Ullawipi qhipakurqani Kunanqa warmi wawayta yanapani payqa t'antaq

    UN

    IDA

    D 6

    11506 texto Quechua PEHUEN JM.indd 115 03-07-15 18:11

  • Jamuq llaqtata aqllay kay napaykuyta masiykikunawan apaykachaytaq qillqaytaqEscoge un pueblo o ciudad de proveniencia, escrbelo y practica este saludo con tus compaeros(as).

    Kay rimanata awiriy chaymanta yachapayLee este dilogo, luego repite.

    Allin punchayuqa Felisa Vilca kani

    uqa Chiwanamanta jamuni

    Allin punchayuqa Valeria Tauca kani

    Sukamanta jamuni

    Maymantataq qan jamunki

    uqa Mii miimanta kani

    uqa Michamanta kani

    11606 texto Quechua PEHUEN JM.indd 116 03-07-15 18:11

  • uqa _kani

    uqa _kani

    uqa Sukamanta kani

    uqa Mamiamanta kani

    uqa _kaniuqa _kani

    uqa _kaniuqa _kani

    UN

    IDA

    D 6

    11706 texto Quechua PEHUEN JM.indd 117 03-07-15 18:11

  • Yawar masiqta waq sutikunata apaykachay Practica los nombres de otros integrantes de la familia .

    Paya mama

    Jatun mama Mama

    Ususi

    Yawar masiqta waq sutikunata apaykachay Practica los nombres de otros integrantes de la familia .

    Machu yaya

    Churi

    11806 texto Quechua PEHUEN JM.indd 118 03-07-15 18:11

  • Allin ch'isi ususiAllin p'unchay mamay

    Allin tuta churi

    Pacha p'unchaymanta napaykunapaq yuyay Napaykunata yachapayRecuerda los momentos del da para saludar y repite los saludos.

    Pacha p'unchaymanta napaykunapaq yuyay Napaykunata yachapayRecuerda los momentos del da para saludar y repite los saludos.

    UN

    IDA

    D 6

    11906 texto Quechua PEHUEN JM.indd 119 03-07-15 18:11

  • Qhawaytaq uyariytaqMira y escucha.

    COMUNICACIN ESCRITA

    Pachamamamanta chajwan qillqaspa Escribiendo los sonidos de la naturaleza

    Chanrarara ichhu pampa uyariy

    Chanrarara chhala uyariy

    12006 texto Quechua PEHUEN JM.indd 120 03-07-15 18:11

  • Chhullchu uyariy

    Churi allchhin taki uyariy

    Pachamama uyariy

    UN

    IDA

    D 6

    12106 texto Quechua PEHUEN JM.indd 121 03-07-15 18:11

  • Uyariytaq rimaytaq Escucha y pronuncia.

    Chh / chh

    Churi Chhullchu

    Pachamama Allchhi

    Chhala

    Escucha y pronuncia.

    CH / ch

    Chaqra

    12206 texto Quechua PEHUEN JM.indd 122 03-07-15 18:11

  • Rimanakunata junt'achiyCompleta las palabras.

    Ch

    Chh Allchhi

    Churi

    Chhullchu

    Chaqra

    Chhala

    chh UNID

    AD 6

    12306 texto Quechua PEHUEN JM.indd 123 03-07-15 18:11

  • Sanampakunata sapa p'unchay mayt'ukunamanta k'utuy Kay sanampakunata kapuchun rimanakunata ruway Ch ChhRecorta letras de diarios y revistas. Forma palabras con Ch y Chh.

    Ch

    Chh

    12406 texto Quechua PEHUEN JM.indd 124 03-07-15 18:11

  • Yachachiqniykiwan masiykikunawampis rimay Ima yanapaytataq llaqtanchiqpaq awpaq runanchiq saqirqaquConversa con tu educador(a) y compaeros(as): Qu contribucin nos dejaron nuestros antepasados?

    Taller Integrador

    Jatun tatakunayqa sallina qhuyapitaq ferrocarril nisqapitaq llankarqanku

    Jatun tatakunayqa larq'a qarpanata ruwaspa yanaparqanku

    Qhishwa yawar masikunaqa tukuyniqpi tiyakuspa kawsarqaku chayrayku chayniqkunapi qhipa sutiman qhipakunku

    Las familias quechua se fueron estableciendo en determinados territorios, por ello sus apellidos se presentan principalmente en ciertos lugares. Son

    tpicos de un lugar o territorio.

    UN

    IDA

    D 6

    12506 texto Quechua PEHUEN JM.indd 125 03-07-15 18:11

  • Waq llaqtapi yawar masi tiyakuqta qhipa sutikunata masikunaykiwan mask'aychiqInvestiga con tus compaeros(as) sobre los apellidos de familias que viven en otros poblados.

    Kay qhipa sutikunaman munasqan niyta paqaykipi siqiytaq mask'aytaqAverigua y dibuja en tu cuaderno el signifi cado de estos apellidos.

    Quripuna

    Huayta

    12606 texto Quechua PEHUEN JM.indd 126 03-07-15 18:11

  • Rimanakunata junt'achiyCompleta las oraciones.

    uqa O_llagemanta _kani.

    uqa Antofagastamanta _kani.

    uqa Caspanamanta _kani.uqa uqa CaspanamantaCaspanamantauqa Caspanamantauqa Caspanamantauqa Caspanamantauqa uqa Mara Paucar Kani

    uqa Patricio Huayta kani

    uqa Yolanda Nina kani

    UN

    IDA

    D 6

    12706 texto Quechua PEHUEN JM.indd 127 03-07-15 18:11

  • Raqhayta qhawariy.Completa el crucigrama.

    CHH

    U

    LL

    CH

    U

    12806 texto Quechua PEHUEN JM.indd 128 03-07-15 18:11

  • Rimaykuna

    Jatun tata

    Mama

    Wawa

    Kaka

    Jatun mama

    Ususi

    Pana

    Machu yaya

    Tata

    Churi

    Ipa

    Machuypa maman

    Jatun tata Jatun mama

    Machuypa mamanMachu yaya

    Pana

    UN

    IDA

    D 6

    12906 texto Quechua PEHUEN JM.indd 129 03-07-15 18:11

  • Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaqCantos y fi estas del sembrado

    130

    Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaq

    7

    07 texto Quechua JM.indd 130 03-07-15 18:15

  • Tarpuymanta takiykunantaq raymikunantaqCantos y fi estas del sembrado

    Ima ruwaytataq ayllupi ruwashanku

    Takiykunata jawkaykunata raymikunata ima jallp'apaq chaqrapaq

    llank'aykuna kasqankuta riqsinkichu

    Ima ruwaykunatataq kay raymikunapi ruwakun

    UN

    IDA

    D 7

    131

    Qhari warmi masikuna raymikuna jawkaykuna ima tiyan tarpuy raymi jina anchayupayuq llaqtanchiqpaqqa kanku Takiykunata jamut'akunata yachayniyuq kasqankuta yachaqasunchiq. Simikunata kh qh th qillqasunchiq

    Amigos y amigas, hay fi estas y ritos como el Tarpuy Raymi, que son muy importantes para nuestro pueblo. Aprenderemos cantos y refranes que contienen enseanzas.

    Tambin escribiremos palabras con kh, qh y th.

    07 texto Quechua JM.indd 131 03-07-15 18:15

  • Tarpuy raymipi kasharqankichu Imaraykuchus tarpuy raymikunata ruwakun Takiyta tarpuymanta riqsinkichu

    TRADICIN ORAL

    Ayllu takiykunaCanciones en la comunidad

    Yawar masiy kiwnata tarpun video nisqata qhawayObserva el video Mi familia cultiva la qunoa.

    Qhishwa ayllukunaq ruwayninpiqa tukuy yanapanku tusunku kusisqa raymichakunku Kiwna papa sara waq kampu puquykunaq tarpuyninpiqa takikuntaq tusukuntaq

    En las comunidades quechua se realizan actividades en que todos colaboran y celebran con alegra. Se canta y baila en la siembra de quinoa,

    papa, maz y otros productos del campo.

    En las comunidades quechua se realizan actividades en que todos colaboran y celebran con alegra. Se canta y baila en la siembra de quinoa,

    0:05/2:19

    13207 texto Quechua JM.indd 132 03-07-15 18:15

  • Uyariytaq t'uqyachiytaqEscucha y pronuncia.

    Tarpuy raymi Larqa Pichay

    Pujllay

    Canto: Jaylli Canto: Kawsay yakucha

    Cantos: Llawllillay

    UN

    IDA

    D 7

    13307 texto Quechua JM.indd 133 03-07-15 18:16

  • Millma puquymanta Yuraq urpilita takiyta takiyCanta la cancin Palomita Blanca sobre la produccin de lana.

    Yuraq Urpilita

    Yuraq urpilata puka sunquLiqra qillqasqa kulli sunqu

    Jaqay q'umir urqumanta uwijakunasniy uraykamunkuwakinkuna rutusqa waqkunataq mana

    musuq takiysitu allillanwan takiymana awpaq watamanta jawarikuna kankumanchu

    13407 texto Quechua JM.indd 134 03-07-15 18:16

  • Aylluykimanta runata tapuy yachasqa takiykunata raymikunata kampu puquymanta riqsisqankutaPregunta a personas de tu comunidad sobre cantos y fi estas tradicionales de la produccin agrcola.

    Ayllunchiqpi ima raymikunatataq takiykunatataq kampu puquymanta raymichakun

    Wakin takiykunata riqsinkichu Takiyta atinkichu Ima jawkaytataq raymipi ruwakun

    UN

    IDA

    D 7

    13507 texto Quechua JM.indd 135 03-07-15 18:16

  • S'iqita takiy tusuy mask'asqaykimanta wakichiytaq riqsichiytaqJunto con tu curso prepara un afi che siguiendo el modelo.

    Celebracin del Tarpuy Raymi

    P

    aula

    Far

    as

    13607 texto Quechua JM.indd 136 03-07-15 18:16

  • COMUNICACIN ORAL

    YachachiykunaRefranes

    Imatachus yachachiq munarqa niyta

    Riqsisqa yachachiykuna astawan sumaq runa jina kanankuta yachachin

    Los refranes son dichos populares que ayudan a actuar mejor como persona.

    Wawakuna ni jayk'aq masinkunamanta asikuychiqchu

    Imaynatachus waqkunata ruwanki jinallataq qanta ruwasunqanku

    P

    aula

    Far

    as

    UN

    IDA

    D 7

    13707 texto Quechua JM.indd 137 03-07-15 18:16

  • Kay yachachiyta uyariyEscucha el siguiente refrn.

    Munakuqtiytaq ua michi jinaraq kashanki.

    Chay runaq sunqunqa chuya unum

    Uyariytaq awiriytaq chaymanta kallpawan yachapayEscucha, lee y repite en voz alta. Uyariytaq awiriytaq chaymanta kallpawan yachapayEscucha, lee y repite en voz alta.

    Kay yachachiyta maypitaq imaynataq apaykachankuman aqllanku

    Kursuykimanta warmi qhari masikunaykiwan ruway

    13807 texto Quechua JM.indd 138 03-07-15 18:16

  • Uyariytaq takiytaqEscucha y canta.

    COMUNICACIN ESCRITA

    Kh qh th uyarikuqkunata qillqaniEscribo los sonidos kh, qh, th

    Uj thanta thaku

    Raphikunanpi thapayuq

    Qhari uj qhari wawa

    qhasa

    llanthu uranpi khuyun

    Uj khuchitaq uj

    khuruwantaq

    uyariq jamunku

    Riqsisqa rimaykunata siq'iy

    UN

    IDA

    D 7

    13907 texto Quechua JM.indd 139 03-07-15 18:16

  • Uyariytaq yachapaytaqEscucha y repite.

    Khasa Khuru

    Khuchi

    QhariThaku

    Uyariytaq yachapaytaqEscucha y repite.

    14007 texto Quechua JM.indd 140 03-07-15 18:16

  • Simikunata kh th qh thawan junt'achiyCompleta las palabras con Kh, Th y Qh.

    Khasa

    Thaku

    Khuru

    Qhari

    Khuchi

    UN

    IDA

    D 7

    14107 texto Quechua JM.indd 141 03-07-15 18:16

  • Th

    Kh

    Qh

    Sanampakunata sapa p'unchay mayt'ukunamanta k'utuy Kay sanampakunata kapuchun rimanakunata ruway Th Kh GhRecorta letras de diarios y revistas. Forma palabras con Th, Kh y Gh.

    14207 texto Quechua JM.indd 142 03-07-15 18:16

  • Taller Integrador

    Tarpuy Raymi

    Larqa PichayInti Raymi

    Pujllay

    Masikunaykiwan jinayta s'iqiykichiqpi raymichaykunamanta qhawachirqanku wakichiychiqCon tus compaeros preparen una actuacin de las celebraciones que presentaron en su afi che.

    Kusiywan takiy, kusiywan tusuy, kusiywan pujllay

    Cantar con alegra, bailar con alegra, jugar con alegra!

    UN

    IDA

    D 7

    14307 texto Quechua JM.indd 143 03-07-15 18:16

  • YouTube nisqapi video nisqa "Alborada Zisary Lucero" Masikunaykiwan takiy (http://youtu.be/R8OAfLaN_0Y)Mira en youtube el video "Alborada Zisary Lucero" y canta con tus compaeros(as) (http://youtu.be/R8OAfLaN_0Y)

    Waytaq Chasqa

    Nuqantsik, llapantsik shaarikushqa ariWaytaqlla chasqa yapay chaaramunqa .....bis

    Nuqantsik, llapantsik munakushqa ariWaytaqlla chasqa yapay kutimunqa .....bis

    Llapan qurakuna yapay waytaayaptinPatsa mamantsik yapay kushikunqa .....bis

    Nuqantsik, llapantsik shaarikushqa ariWaytaqlla chasqa yapay chaaramunqa ....bis

    Haylli wiyayHaylli wiyayHaylli wiyay

    Adaptacin Prof. Solio Requena de la meloda ZISARY LUCERO, grupo Alborada.

    14407 texto Quechua JM.indd 144 03-07-15 18:16

  • Rimachiy kallpawan siq'itawan junt'achiyRepite en voz alta.

    Ama yuyaychu ak'ariykita astawampis llank'asqaykimanta yuyay

    UN

    IDA

    D 7

    14507 texto Quechua JM.indd 145 03-07-15 18:16

  • Marca las palabras que tienen qha con un . Marca las palabras que tienen qha con un .

    Marca las palabras que tienen kh con un .Marca las palabras que tienen kh con un .

    Thaparanku

    Thaniy Ayllumasi

    Chupi

    Achachi Qharikuna

    Ashkha

    Ararankha Khallwa

    Chaninchasqa

    Thantaqhatu

    Chaqrakuna

    Qh

    Th

    Kh

    Th qh kh kunkawaki wisq'ayEncierra en un las consonantes Th, qh y kh.

    14607 texto Quechua JM.indd 146 03-07-15 18:16

  • Rimaykuna

    Apharuma

    Khapa

    Kinuwa

    Qhapana

    Ararankha

    Khuchi

    Para

    Khasa

    Thaku

    Khuru

    Parwa

    QhariU

    NID

    AD 7

    14707 texto Quechua JM.indd 147 03-07-15 18:16

  • Pujllaymanta kusikunaDisfrutemos del carnaval

    148

    Pujllaymanta kusikunaDisfrutemos del carnaval 8

    08 texto Quechua JM.indd 148 03-07-15 18:17

  • Pujllaypi kaspa imayna ruwawaqri I ma runa astawan allin chayamusqa kanman imaqtinri

    Masikuna wata tukukuyman chanyanchiq pujllay takiykunata takisun rimaykunata muyuymanta awirisuntaq qillqasuntaq chantaqa pachamamaq ch'aqwayninwan qaterisun wata etank'aymanta qillpuchana

    Amigos y amigas, hemos llegado al fi nal del ao. Vamos a cantar canciones del carnaval a leer y escribir palabras del entorno y continuaremos describiendo los sonidos de la

    naturaleza. Felicitaciones por el trabajo d