RECOMPILACIÓN EDUCACIÓN SECUNDARIA · aprendelos e descobre tamén que un mesmo significado pode...

RECOMPILACIÓN

EDUCACIÓN SECUNDARIA

2003-2004

3

recompilación educación Secundaria 2003-2004

Palabras do conselleiro de educación

e ordenación universitaria no acto

de PRESENTACIÓN DA CAMPAÑA

(CEIP Cardeal Quiroga Palacios

venres, 5 de decembro de 2003)

Dicía o célebre sociolingüista catalán, Miguel Sigüan, “O neno bilingüe descobre porsi mesmo e xa na primeira infancia que as palabras que constitúen unha lingua son signosarbitrarios, signos que unhas persoas coñecen e outras non, e que para coñecelos é precisoaprendelos e descobre tamén que un mesmo significado pode ser expresado en diferenteslinguas e con diferentes palabras e que é posible o paso dunha a outra.

A aprendizaxe dunha segunda lingua simultaneamente coa primeira ou con pouca diferenzade tempo produce unha dobre competencia moi difícil de conseguir noutras épocas da vida”.

A realidade de Galicia, a súa cultura e a súa lingua serán o que os galegos queiramosque sexan. As campañas de sensibilización e de promoción do uso dunha lingua buscan facernormal aquilo que moitas veces encontramos como extraordinario. A nosa forma de ser, anosa personalidade, o noso sentimento, o noso coñecemento teñen sentido na nosa lingua.O galego é útil. A lingua galega é unha lingua fermosa que paga a pena empregar a cotío.

Nestes días de decembro, os nosos centros educativos recibirán unha colección de seiscarteis (seleccionados entre os gañadores do concurso de cartel e lema da edición anterior),un CD dobre que inclúe as actuacións das vinte e catro agrupacións musicais, doce deeducación primaria e doce de educación secundaria, que se gravou no auditorio Carme Estévezde Vilalba, os días 7 e 8 de maio deste ano; dúas publicacións, unha para primaria e outrapara secundaria, que compilan as distintas accións levadas a cabo no curso escolar 2002/2003;un vídeo, onde se amosan as intervencións máis destacadas dos concursos e certames do ano2003 e un pequeno libro que recolle a convocatoria da campaña ENTRE NÓS, EN GALEGO eque anuncia o comezo da cuarta xeira, que hoxe presentamos, organizada pola Consellería deEducación e Ordenación Universitaria, a través da Dirección Xeral de Política Lingüística.

Queremos lembrar ao tempo os actos das pasadas edicións, nas que milleiros de nenose nenas se ilusionaron coas propostas para participar con carteis e lemas, relatos, poemas,contos, dramatizacións ou obras teatrais; e centos e centos de profesores foron quen demotivar os seus alumnos, de espertar neles o interese, de animalos, de aconsellalos, ensíntese, de invitalos a participar nesta fermosa tarefa que temos por diante: facer que a nosalingua viva, perviva e estea sempre presente de maneira natural e normal nas nosas vidas.

As actividades propostas contribuíron a dinamizar gran parte da vida dos centros, amobilizar a alumnos, pais e profesores, en suma, a crear un estado de ánimo favorable aouso da nosa lingua. Serviron, asemade, para constatar o que xa sabiamos: que contamos cunextraordinario material humano nos nosos centros. Reveláronse auténticos artistas, tanto naplástica, coma no enxeño, na creación literaria, no xornalismo ou na representacióndramática. A calidade dos traballos así o evidencia. Mención especial merece o labor dosdocentes, ás veces non suficientemente recoñecido. Mesmo a implicación dos pais coaasistencia aos actos, co apoio ás nosas propostas e coa complicidade cos seus fillos.

Sentímonos fondamente satisfeitos da boa acollida que nos ides dando, e este ano nonagardamos menos de vós. Iniciamos novas propostas e continuamos con aquelas que resultaronmáis motivadoras. Introducimos a novidade do Preguntoiro, que é un xogo multimedia para poñera proba os coñecementos dos rapaces en diferentes categorías (xeografía, arte, lingua, bioloxía,etc.) e a través de diferentes modos de xogo e niveis de dificultade. Estimula a competencia através de diferentes mecanismos que leva incorporados, como o “preguntómetro”, no que se podecompetir con outros xogadores (ata catro equipos simultáneos).

Esta campaña pretende contribuír á normalización da lingua galega na vida escolar, deacordo cos obxectivos legais que aparecen no Estatuto de autonomía e na Lei de normalizaciónlingüística. Esta lei sinala que os alumnos e as alumnas de Galicia deben acadar unha boacompetencia lingüística en galego e castelán, as dúas linguas oficiais de Galicia.

A campaña de promoción da lingua galega que a Consellería de Educación pon hoxea andar insírese, precisamente, dentro deste espírito, e ten como finalidade motivar as novasxeracións cara ao uso do galego. Para lograr os obxectivos perseguidos deseñáronse unconxunto de produtos de gran valor formativo, atractivos esteticamente e eficaces no campoda normalización lingüística, cos que agardamos contribuír na consecución dese logro que éfacer que, sen restricións, a lingua de uso habitual, entre nós, sexa o galego.

O galego, unha vez acadado o status de lingua oficial, entrou nas aulas e recuperouunha certa presenza social (nas institucións, nos medios de comunicación, na vida cotiá) quecontribuíu a que os prexuízos cara á lingua comezasen a desaparecer.

Ademais, un sector da sociedade galega, cada vez maior, foi adquirindo conciencia dariqueza que supón ter unha lingua e unha cultura propias, coas que podemos participar enpé de igualdade no mosaico das culturas mundiais. Por iso hoxe, cando miramos o camiñoandado, podemos falar de significativos avances no proceso de normalización social da lingua.

Claro que, a carón desta realidade innegable, e malia os reforzos levados a cabo, anormalización social da nosa lingua aínda é un proceso en construción, onde queda moitopor facer. ENTRE NÓS, EN GALEGO pretende axudar ao seu avance, chegar a todos osrecunchos, conseguir que a través das diferentes actuacións previstas ao longo dela, o galegoentre en todas as casas e en todas as escolas do noso país, coa implicación de toda acomunidade educativa.

A todos os integrantes da comunidade educativa quero de novo agradecerlles a súacolaboración, o seu esforzo e interese, e unha vez máis, animalos a contribuír ánormalización da nosa lingua participando na campaña que hoxe iniciamos.

CELSO CURRÁS FERNÁNDEZ

Conselleiro de Educación e Ordenación Universitaria

4


5

ENTRE NÓS, EN GALEGO, CAMPAÑA

DE NORMALIZACIÓN LINGÜÍSTICA

DIRIXIDA aoS CENTROS EDUCATIVOS

Obxectivos:

A Dirección Xeral de Política Lingüística, na liña de fomentar o uso da linguagalega, de acordo co establecido na Lei 3/1983, do 15 de xuño, de normalizaciónlingüística, quere darlle continuidade a esta campaña de normalización lingüística,iniciada no ano 2001 e estruturada esencialmente en tres grandes obxectivos:

1.Que a sociedade valore o feito de posuír unha lingua propia como unhariqueza cultural e un patrimonio histórico que é necesario conservar.

2. Contribuír a prestixiar a lingua galega, tanto polo seu valor referencial danosa identidade como por ser o noso principal elemento de comunicación cosfalantes do mundo.

3. Impulsar o uso da lingua galega nas nosas comunidades escolares.

Accións:

1. Publicidade en lingua galega. Concurso de cartel e lema.

2. Concurso de relato curto.

3. Concurso de poesía.

4. Certame de recitado de poemas.

5. Certame de contacontos.

6. Concurso-campionato do xogo O preguntoiro.

7. Certame de teatro.

8. Certame de música.

9. Concurso de revistas escolares.


1. Publicidade en lingua galega.

Concurso de cartel e lema

No concurso de publicidade en lingua galegas os cincuenta e catro milnoventa e dous (54.092) traballos presentados son unha boa mostra da creatividadee orixinalidade dos nosos escolares.

Resultaron gañadores

autonómicos

Juan Carlos Pérez Carregal,do Colexio Divino Mestre de Lugo. 1º premio co cartel que leva por lema:

Galego –Alimenta as túas raíces– Emprega o galego.

7


Susana Alonso Pereira,do CPI de Ribeira do Porriño (Pontevedra).

2º premio co cartel que leva por lema: Fala galego, nin+, nin–.

8


Laura Bao Fernández,do Colexio Divina Pastora do Barco de Valdeorras (Ourense).

3º premio co cartel que leva por lema: Fala en galego 100% de cobertura.

9


Eduardo Castelo Morales,do IES Padre Sarmiento de Villafranca del Bierzo (León). Premio especial da Comunidade Autónoma de Castilla y León, co cartel que leva por lema:

¡Atrévete a cruzar a ponte!, ¡aprende a falar galego!

10



provinciais

A CORUÑA

Carla Díaz López,do IES de Cacheiras de Teo (A Coruña). 1º premio co cartel que leva por lema:

Mergúllate no galego.

Adrián Teira Muñiz, do IES Virxe do Marde Noia (A Coruña). 2º premio co cartel

que leva por lema:Non sigas baixando escalóns.

Dá vida ó galego.

Aitana Piñeiro Fungueiriño,do IES A Cachada de Boiro (A Coruña). 2º premio co cartel que leva por lema:

¿Por que non tocas en galego?

11


Beatriz Rico Albaladejo,do Colexio da Compañía de María da Coruña.

3º premio co cartel que leva por lema: Os galegos somos o galego.

Ana Juanatey García,do IES Rosalía de Castro de Santiago

(A Coruña). 3º premio co cartel que leva por lema:Os falantes envellecen. Colle ti o relevo.

Daniel Carbón Sabín,do IES Moncho Valcarce das Pontes de

García Rodríguez (A Coruña). 3º premioco cartel que leva por lema:

¡Regalémonos falar e escoitar galego!

12


LUGO

Juan Carlos Pérez Carregal,do Colexio Divino Mestre de Lugo.

1º premio co cartel que leva por lema: Galego -Alimenta as túas raíces- Emprega o galego.

Miriam Inés González Pérez,do IES de Quiroga (Lugo).

2º premio co cartel que leva por lema:Pola a túa orixe fala o galego.

Mª Isabel Chorén Regueiro,do Colexio PP. Franciscanos de Lugo.

2º premio co cartel que leva por lema:Comunícate en galego.

13


Nuria Armesto López,do CEIP de San Miguel de Paradela (Lugo).

3º premio co cartel que leva por lema:Para todos ¡o galego!

Ricardo Tourón Rodríguez,do Colexio da Asunción de Sarria (Lugo). 3º premio co cartel que leva por lema:¿Por que non falamos todos o galego?

Mª José López García,do Colexio da Mercede de Sarria (Lugo). 3º premio co cartel que leva por lema:

A familia: o motor da nosa lingua.

14


OURENSE

Laura Bao Fernández,do Colexio Divina Pastora do Barco

de Valdeorras (Ourense). 1º premio co cartel que leva por lema:

Fala galego 100% de cobertura.

José Daniel Durán Mouriño,do IES O Ribeiro de Ribadavia

(Ourense). 2º premio co cartel que leva por lema:

Ou falas ou caducas.

José Jairo Fernández,do CPI Virxe da Saleta de Cea (Ourense). 2º premio co cartel que leva por lema:

¿Unha lingua orixinal? O galego.

15


Tania Rodríguez Carballo,do Colexio La Purísima de Ourense.

3º premio co cartel que leva por lema:Cede o paso ó galego.

Alba Bóveda Roales,do Colexio Divina Pastora de Ourense.

3º premio co cartel que leva por lema:Xoga co galego.

Almudena Gil Rodríguez,do IES Eduardo Blanco Amor de Ourense. 3º premio co cartel que leva por lema:

Non o deixes escapar.

16


PONTEVEDRA

Susana Alonso Pereira,do CPI de Ribeira do Porriño

(Pontevedra). 1º premio co cartel que leva por lema:

Fala galego, nin+, nin–.

Isaac Manuel Veiga Dacosta,do Colexio Sagrada Familia de Aldán de

Cangas (Pontevedra). 2º premio co cartelque leva por lema: De fóra virán e

o galego falarán.

Teresa Villanueva Gesteira,do IES de Pontecaldelas (Pontevedra).

2º premio co cartel que leva por lema:¡Abraza a túa lingua!

17


Sandra Barcala Fresco do Colexio San Fermínde Caldas de Reis (Pontevedra).

3º premio co cartel que leva por lema:Non deixes que isto pase, recupera o galego.

Ángel Castro Temes,do IES Pintor Colmeiro de Silleda(Pontevedra). 3º premio co cartel

que leva por lema:Por un galego universal.

Pilar Calvo Ricart,do CPI Covaterreña de Baiona (Pontevedra).

3º premio co cartel que leva por lema:Agarimémo-la nosa lingua.

18


19


2. RELATO CURTO

Ao concurso de relato curto presentáronse cinco mil cento setenta e nove(5.179) traballos.

Alumnos e alumnas no acto de clausura da campaña.


autonómicos

Cristina Bouzas López, alumna do IES San Mamede de Maceda (Ourense).1º premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co relato que leva portítulo: Clin: unha pinga de auga.

CLIN: UNHA PINGA DE AUGA

NNUNHA MAÑÁ DE FRÍO INVERNO, cando a xeada cubría co seu manto branco todo o quea vista era capaz de divisar, naceu CLIN.

Clin era unha gota de carazo que a xeada da mañá deixou silandeiramenteenriba dunha folla de carballo e que o vento se encargou de derrubar. Clin eradiminuta, transparente e sobre todo moi, moi fría. Espertou á vida aquela mañáinvernal co canto do galo máis madrugador dunha granxa achegada. O primeiro quefixo foi saudar as súas compañeiras, as demais gotas de carazo, que compracenteslle deron a súa benvida á fraga. Alí permaneceu ata que o sol asomou polo horizontetinguido de púrpura. Clin escoitou todos os consellos e explicacións que as demaispingas lle daban: a fraga é a nosa fonte de saúde; a cor verde, a nosa preferida; asnubes baixas e a néboa, as nosas aliadas perfectas; o sol, o noso protector; osanimais e as plantas os nosos incondicionais amigos e para a lúa somos o espelloonde todas as noites, recatada e silenciosa, baña a súa fermosura. Lémbrate sempredisto e a fraga vivirá en ti eternamente.

Chegou o sol cos seus raios poderosos, Clin pediulle ao astro rei que a quentarapois tiña moito frío e ¿que ocorreu…?, como por arte de maxia, Clin elevousevelozmente ata chegar a unha nube branca, mol e moi grande. No seu seo viaxabaadormecida polos constantes arrolos do vento polar. Dende o seu trono de raíñacontemplaba marabillada a inmensidade branca, as árbores nevadas, os ríos xeados eos pequenos nenos do mundo branco construíndo un rexo boneco de neve. Pouco apouco, as folerpas ían caendo docemente na terra, Clin era unha delas. Caeucobregueando enriba dun gran río, cuxas augas transparentes e mornas estabanríxidas e compactas. Alí permaneceu Clin unha morea de tempo ata que un día o reisol espertou do seu letargo e puido co frío; todo comezou a derreter: o glaciar, aslagoas, os ríos…

20


Amoreada coas súas irmás viaxou Clin, guiada polas correntes daquel gran río,un río que lle deu a posibilidade de coñecer outras paisaxes, outras xentes, outrasformas de vida…

Ese río, despois de moitos quilómetros abrazábase a outro, e este a outro… ataque Clin chegou paseniñamente, bambeada polos constantes remuíños á beira dunhafermosa fraga, todo era verdor, luminosidade, frescura, pero… unha loita constanteentre gotas de chuvia facía que a paisaxe, a cachos, deixara a súa aparente calma ese volvese fera, as augas rebordaban os leitos dos ríos e a xente que alí vivíaamosábase apesarada e decepcionada coa nai natureza; as súas casas derruídas eanegadas, as súas colleitas tiradas polo chan, inservibles, o gando afogado na lama…todo era desolación e impotencia. Clin implorou de novo ao sol, e este, oíndo a súachamada irrompeu con forza no horizonte, a loita cesou paseniñamente, pero a nubenai decepcionada con aquel triste espectáculo castigou a aquelas pingas de chuvia,noutrora feras e agora vergoñentas. Dende entón, unha bruma espesa descansapermanentemente naquela fraga que os indíxenas chamaron: Fraga da Néboa.

Pouco a pouco todo volveu á normalidade. Clin no seu ascenso acougou nunhanube moza e xoguetona, viaxou durante moitos días coas súas noites enriba dela.Coñeceu a aurora boreal, falou coa estrela polar e tamén coa súa curmá a sarabia.

Un día dende o alto divisou un extenso país, con casas feitas de lama e pólas,pero… algo chamou a súa atención: non había árbores, nin flores, nin animais, osríos estaban secos e as fontes polos seus longos canos non vertían nin unha pingade auga. A xente andaba desorientada, os seus rostros semellaban moi tristes e oscorpos case espidos, fracos e desnutridos.

Clin entristeceu con tanta seca e pobreza, acordou convocar unha asembleade gotas de auga na nube nai, alí reuníronse todas as gotas do mundo. O seucompromiso foi unánime: non deixarían que aquel país morrese por falta de auga.Viaxaron longos días coas súas noites ata chegar. Suavemente caeron naquela áridaterra, coma se de folerpas de neve se tratase. Choveu durante días ata que ríos,lagoas e fontes encheron o seu leito. As xentes felices sementaron e colectaron osfroitos das súas terras, xa non pasarían fame. O país volveu ser o que un día fora,un lugar cheo de árbores, flores, animais e, sobre todo, xente feliz.

¿E Clin? ¿Que foi daquela gota de carazo que un día naceu nunha mañá fríade inverno? Gustoulle aquilo e quedou nun río grande que bordeaba moitos lugaresdaquel país do corazón de África e dende entón todos os días se abanea ao compásdo suave e cálido vento do sur.

21


Paloma M.ª Pérez Feijoo, do IES do Castro de Vigo (Pontevedra).1º premio do concurso de relato, na categoría de educación secundariapostobrigatoria, co relato que leva por título: A amada inmortal.

A AMADA INMORTAL

FF AGO ESVARAR con coidado os dedos pola superficie do lenzo. Pecho os ollos.Volvo acariñar a tea, sentindo que xa non é tea, senón a máis suave pel queun mortal podería tocar, e isto fai que me estremeza. Con coidado, trasládoo

a un cabalete de madeira escura, que fai contraste coa claridade do liño. Pero eu xanon vexo liño, vexo a muller máis fermosa que podo imaxinar e, impulsivamente,carbonciño en man esbozo a súa silueta.

Sepárome uns metros para contemplala.Entrepecho os ollos e tento imaxinar a figura completa. Era fermosa.

Rematado co carbonciño, abro o maletín e collo a paleta. Apóioa no chan e érgome.Os meus pasos diríxense á cociña, pero non son capaz de camiñar coa vista á fronte,vírome para ver a silueta da muller á que quero ter entre os meus brazos. Dentro dolavavaixelas hai vasos limpos. Collo un e volvo ao estudio. Desenrosco a tapa do botede augarrás e encho o vaso ata a metade. Quítolle a tapa ao tubo de óleo branco, eo seu cheiro inunda a miña pituitaria, e, ao baixar as pálpebras, transformomentalmente ese olor no aroma da miña amada. Renacen notas de framboesa,mesturadas con regalicia, que lle deixa un aire infantil que denota o seu gusto porsorprenderme con xogos, ao mesmo tempo que fai xogos coa súa tenrura.

A mestura pálida que dará cor á súa pel esvara pola paleta ao compás do meupincel. Pouco a pouco, recobro as súas pernas desa cor deslumbrante que case non sedistingue da do soporte, pero enmarca a esvelta figura do ser máis perfecto domundo. Non pode ser só froito das miñas mans e da miña imaxinación. É real. Quéroa.

Xa non sei cántas horas levo pintando a súa pel, pero a enorme cantidade desombras e brillos fai que teña impulsos de tocala. Acariño o seu ombreiro e oresultado é unha mancha cor crema nas xemas dos meus dedos. Esquecera que sóera un simple debuxo…

Mírame. Míroa. O verdor dos seus iris contrasta co ébano das pupilas. Os seusollos dinme que ante todo me quere, e que se sente segura comigo. Devólvolle amirada e noto que se quere ruborizar. Corro a polo carmín, e doulle unhas notas decor nas meixelas. Gústame observala. Non hai ser máis fermoso na terra.

22


Os seus cabelos teñen reflexos dourados e caen arrodeando o seu pescozo erematan onde comeza o seu peito. Reparo nos beizos. Son perfectos, dunhacarnosidade que invita ao pecado, aínda que nada dela é pecado. Pero hai algo quefalla. A cor. A cor dos beizos.

Corro a polo maletín e boto un pouco de cada vermello na paleta. Non. Non.Non. Ningún serve. Ningún merece dar vida á boca da miña amada. Ningún. Vida…Necesita vida…

Doe. Subo o brazo lentamente, e a punta do pincel toca o lenzo. Si. Esa é acor. Sinto que se move. Ten vida. Mírame. Está a xirar arredor de min. Meu amor.Quérote. Bícame. Eses beizos vólvenme tolo. ¡Oh, maldita cor! Dóeme. Quérote. Ti esa miña amada inmortal.

Catro días despois, a policía abriu a porta do apartamento-estudio do mozo.Estaba morto ao pé do cabalete onde se vía o debuxo dunha fermosa muller tombadamirando cara a el. O cadáver tiña entre as mans o pincel manchado do sangue daferida do seu peito, sangue que manchaba tamén os seus beizos, e os que, dende atea, reclamaban outro bico do seu autor.

23


Alumnos premiados na final autonómica.

Ana Pérez Martín do IES Alexandre Bóveda de Vigo (Pontevedra). 2º premiodo concurso de relato na categoría de educación secundaria obrigatoria, co relatoque leva por título: Historia dunha mimosa.

Historia dunha mimosa

¿¿ ONDE ESTOU? ¿A onde me levan? ¿Que pasa?, ¿por que estou a moverme? Isto está moi escuro, fai moito frío, non sei o que está a pasar.

– Tío Paulo, estou canso, ¿non podemos plantala aquí?

– Agarda, agarda un chisco… Plantarémola xunto a aquel carballo. ¿Que cheparece?

– E… moi ben. A min, con tal de que rematemos pronto e me dea tempo axogar coa “pleisteision”…

– ¿Como? ¿Estasme a dicir que queres xogar outra vez coa “plostosón” esa?Nin de broma, estou farto de escoitar ese zunido que fan os coches ao correr. Nonsei como aceptei en que viñeras á miña casa pasar as vacacións e, moito menos, enque trouxeras a máquina esa, é unha verdadeira trangallada.

Non podo crer o que estou escoitando, esas “cousas”, que non sei o que son,están falando e, aínda por riba, ¡falan no mesmo código ca min! Isto é incrible, creoque a desorientación estame afectando o cerebro, se teño, claro.

– A ver, Tomás, ¿queres facer os honores e sementala ti ou prefires ver comoo fai o profesional do teu tío?

– Faino ti, que seguro que che sae mellor, o meu son as carreiras de coches…

Sigo sen dar creto pero… entendo perfectamente cada unha das palabras quepronuncian… agora mesmo, por exemplo, van sementar unha plantiña… ¿cal será?

– Tomás, presta atención, vou poñer en funcionamento todo o que che conteiesta mañá, ¿lémbraste?

– Eeeeeeee… Si, mais ou menos…

¡Guau! ¿Que me están a facer? ¡Vaia baixada! ¡Oh, non, agora caio, a plantiñaque ían sementar son eu!

– …botámoslle terra, ben cubertiña, unha chisca de auga e… ¡Xa está! Dentrode dúas semanas volveremos, a ver se medrou ou non.

– Oes, tío, importaríache moito se eu…, a próxima vez…

24


– ¿Que quedes na casa?

– Eeee… Si, para axudar á tía e para…

– ¿Xogar coa “plastasún”?

– Pois…

– Non, non me importa demasiado, así non me darás a lata polo camiño.

Menos mal que me meteron baixo a terra, estaba pasando un frío tremendonas mans do tipo ese… Xa non escoito as voces, supoño que xa estarán lonxe, creoque no fondo o tío e mais o seu sobriño non se levan tan mal, iso si, o de non saberpronunciar “pleisteision” é un fallo bastante grave.

Segundo dixo o señor da man fría dentro de dúas semanas van volver, esperosaír á superficie antes de que iso ocorra. Non teño nin idea do que pode haber enribamiña, gustaríame saber que especies hai, como son… Quero saber se son o único serque pode sentir frío, calor, felicidade…

– ¡Por favor! ¿Hai alguén que me comprenda? ¿Hai alguén que poida sentir amesma soidade que estou sentindo eu neste momento?

É inútil, non hai ninguén que me entenda, teño ganas de chorar, síntome soa.Xa pasaron dez días dende que me sementaron e soamente notei unha raiciña denada que comeza a suxeitarme á terra.

Sigo cavilando no que atoparei cando saia á superficie, pasaron xa trece díase o meu tamaño e minúsculo. Aínda agardo a chegada do home.

– Tío Paulo… ¿Falta moito para chegar?

– Cala dunha vez, estasme cansando. Díxenche que podías quedar a xogar coamaquiniña esa.

– De verdade, tío Paulo, non sei onde tes a cabeza, hai polo menos unhasemana que non funciona. E, por favor, se non che importa, deixa de falar da“pleisteision”, que xa estou eu bastante amolado pola súa avaría como para que meo lembres ti tamén.

– Pecha a boca e fíxate no lugar da planta: como podes ver, aínda non saíu ásuperficie, teremos que agardar ata o mes que vén.

– Se ti o dis…

Pobre neno, co pouco que lle gusta o campo e sen a súa querida “pleisteision”.Despois da visita dos meus sementadores síntome moito máis alegre. Ademais,segundo o tal Paulo, dentro dunhas semanas máis sairei á superficie, teño unhasganas…

¡Aleluia! Estou sentindo como se tirasen de min cara a arriba. ¡Xa era hora!Despois de tanto tempo, por fin deixo a cor marrón da terra para gozar coas coresvivas da primavera galega. Neste momento encantaríame gozar dun pouco máis de

25


altura, soamente vexo o que está no chan, hai moitas flores e insectos pero a miñavista non alcanza o que hai enriba deles. De todas as maneiras, xa medrarei cotempo, diso estou segura.

– Ola Mimosa, ¿que tal?

– Moi ben, grazas.

¿Como? Alguén acaba de saudarme, non, non pode ser, estou soa nestemundo, ninguén me comprende, deberon ser imaxinacións miñas, supoño que agoraserá a emoción a que me afecta o cerebro.

– ¿Tiñas ganas de saír, non?

– ¿Que?¿Quen es ti?

– Mira ao teu arredor, ¿divisas un carballo alto e grande?

– Si.

– Pois ese son eu. Chámome Carballo e son unha árbore duns cento cinco anos,aproximadamente, hai tempo que perdín a conta.

– ¡Guau! ¡Que vello! Non é por ofender, señor Carballo.

– Para min non é ningunha ofensa, nesta leira, cada día apréndese algo e, coacantidade de anos que teño, comprenderás que son un libro aberto.

– Pois claro que comprendo, Carballo. Eeeee… ¿Podería facerche unhapregunta?

– Pregunta o que queiras, acabas de chegar, terás moitas preguntas que facer.

– Xa dende que me sementaron, teño unha gran dúbida: ¿somos ti e máis euos únicos seres que temos sentimentos?

– Non, claro que non, todos os seres que podes imaxinar, dende o máis grande aomáis pequeno, teñen sentimentos, os mesmos sentimentos que podemos ter ti e mais eu.

– ¿Podo facerche máis preguntas?

– Dispara, temos todo o tempo do mundo

– ¿Como era este lugar cando ti naciches?

– Non quero dicir que hoxe en día é feo, pero, cando eu nacín, este lugar erafermosísimo, ateigado de plantas e de animais, cuns sons e cunhas vistasespectaculares. Recordo que cando era pequeniño deixábame levar polo vento caraaos lados e as miñas follas movíanse con el. Cando aínda non cumprira os dous anosviñeron dous homes e atáronme a un pau, pensei que era un castigo e sufrín moitopensando por que me condenaran. Máis tarde comprendín que non era nada malo,ese pau axudoume a medrar dereito, se non fose por el non sería nin tan forte, nintan alto, nin tan grande como son e, como a miña avoa xa morreu, podo dicir taménque sen non fose por el non sería tan fermoso.

26


– Oes, non vexo a ningunha mimosa por aquí, ¿que lles pasou ás demais?

– Cando estaba eu en plena xuventude, un incendio forestal queimou todas asmimosas da comarca e, dende aquela, as mimosas atópanse en menor cantidade.Agora, cando alguén quere unha mimosa ten que mercarlla á xente doutras vilas quenon foran afectadas polo incendio.

– E, ¿por que ía molestarse o Paulo ese en sementar unha mimosa tendomoitas máis especies que poder sementar? ¿Por que vai desprazarse ata unhacomarca próxima tendo aquí milleiros de plantas?

– Esta pregunta ten unha resposta moi bonita. A nai de don Paulo era unhaamante das mimosas e, en especial, sentía gran admiración por unha que ficabaxustamente onde agora estás ti. Era unha planta preciosa, chea de flores durantetodo o ano, con follas verdes e fortes…, cando chegou o incendio do que che faleiantes estivo a piques de sobrevivir, eu mireina, pero, no último momento, despoisde loitar contra o lume, morreu.

– E ti, ¿como sobreviviches?

– Eu, aínda que era moi novo, xa tiña un corpo forte e ben feito e, aínda queestiven unha boa temporadiña murcho, conseguín que as miñas follas volvesen saír.Pero, agarda un chisco, que aínda non rematei co das túas antepasadas, escoita:

A nai de Paulo, que en paz descanse, levou un desgusto tremendo candovolveu da casa do seu curmá, onde pasara os días do incendio, posto que o seuquerido Guillerme estaba doente. Ela esperaba atopar a súa mimosiña máis fermosaque nunca e, en troques, non a atopou. Ao pouco tempo morreu, uns contan que foipolo desgusto que levou ao non despedirse da súa mimosa, outros afirman que íademasiado vella para traballar todo o que traballaba. Resumindo, Paulo bota demenos á súa nai, que tanto o quería e, para que, dende o ceo, se sinta orgullosa doseu fillo, quixo plantarte a ti no seu honor.

– ¿De verdade? ¡Guau! Agora xa entendo por que tiña tanta présa en que eunacera.

A ledicia enche o meu corpo ou, mellor dito, o meu talo. Foi unha verdadeirasorte vivir ao carón dunha árbore tan culta e comprensiva. Devezo por que continúecomigo durante moito tempo, aprécioa moito.

Hai tempo que o meu querido Carballo está doente e, as doutoras da natureza,as plantas medicinais, din que a saiva non lle circula ben polas pólas.

– Mimosa, teño que dicirche algo importante, vexo moi próximo o día da miñamorte e…

– ¡Non digas iso! ¡Non vaias ser gafe!

– Escoita: conteiche moitas cousas sobre a natureza, sobre as especies que terodean, sobre Galicia… Quero que te encargues de transmitir todo o que sabes ásespecies que medren ao teu arredor, ¿vale?

27


– Claro que si, Carballo, prométoche que lles vou contar todo o que meensinaches ás especies que veñan detrás de min e penso deixarlles moi claro que asplantas somos seres especiais, que sentimos igual que o resto das especies e quemerecemos o mesmo cariño e o mesmo respecto que merece un neno ou que mereceun rato. Fareilles prometer, igual que fixeches ti comigo, que, cando sexan vellas,conten isto mesmo e que xamais esquezan falar do carballo que comezou con isto.

– Moitas grazas, Mimosiña, ti si que es unha amiga.

O meu amigo acaba que deixarme soa, aínda que estea triste e apenada, pensofacer todo o que lle prometín sen esquecerme nunca del. Agora mesmo, grande efermosa, vou comezar a contar a miña historia dende o principio dos tempos: a manfría de Don Paulo.

28


Actuación do CEIP “Santa Eulalia” na final autonómica.

Nuria Teigell Benéitez, do Centro Educativo Galén de Lugo. 2º premio nacategoría de educación secundaria postobrigatoria, co relato que leva por título:O esquecemento.

O esquecemento

AA S PROBAS FORENSES determinaran que fora suicidio, pero eu sempre dubidei. Elaxamais faría algo así, pois se algo había que a aterraba era a morte. Non críaen Deus nin en reencarnación ningunha, por iso se aferraba á vida

desesperadamente. Cando o mundo lle daba as costas, seguía adiante coa esperanzade que as cousas cambiarían. Sabíao, a vida é un péndulo.

Os días pasaban, pero eu non podía facer outra cousa que darlle voltas ácabeza. Comía moi pouco e apenas durmía. Unha única idea, unha única obsesiónque me comprimía: o asasinato da única persoa pola que expoñería a miña vida.

Alí estaba eu, coa vertixinosa sensación de quen busca e non atopa, decamiñar ao borde da loucura. Buscando, buscando sen descanso evidencias, algo queservise para abrir unha investigación. Sentía unha frustración e impotencia queendexamais sentira.

Non fun ao enterro, non puiden. Sabía que ela non quería que ninguén apuidese imaxinar baixo terra, desmoronándose, desaparecendo… non quería un sitioonde ir chorala, nin flores no camposanto, nin mármore, nin epitafio. Quería queaproveitasen todo o aproveitable, para que alguén puidese seguir perseguindo soños,e logo, quería ser cinzas coas que tinguir o vento.

Non o cumprín, non puiden, aínda que llo prometera nun deses días en que aatopei consumida polas dúbidas, pola angustia de quen se sente derrotado e nonpode afastar as ideas tráxicas da súa cabeza. Non cumprín o seu desexo porque nonpodía asumir a versión oficial e borrar as pegadas do seu asasino. Non puiden ir aoenterro polo sentimento de culpa e porque era demasiado covarde para enfrontarmea unha caixa. Á caixa e a ducias de persoas chorando, aínda que moitas delas ninsequera se achegaron a coñecela como eu o fixen.

Ela era desas persoas que van disfrazadas pola vida, quizais sen sabelo.Impredicible. Creo que ás veces me daba medo. Era coma unha droga. A min endexamaisme importou.

Dende que marchou, comecei a murcharme. Quixen pensar que era por mor dasúa ausencia, polo terrible de non volvela ver, pero no fondo sabía que non erasoamente iso, senón o desconcerto. ¿Como alguén con tantas ganas de vivir, decambiar o mundo, podía suicidarse? Non, iso no era posible. Tiña que atopar o xeitode demostralo, e non podía. Sentíame idiota.

29


Non había carta, iso non encaixaba, pois ela dicía que o que queda dun trasa morte é a pegada que deixou nas demais persoas. Non encaixaba que marchara senexplicar o porqué, deixando aos que a queriamos atados eternamente á dúbida.

O meu desacougo tiña un nome, o teu nome. Non podía escapar do teurecordo, subxacías en calquera cousa que fixera ou pensara, sempre alí, en cadamomento, omnipresente.

Pasaba o tempo sen facer nada, abandonándome ao delirio, destapandorecordos que cría olvidados, lembrando cada detalle, contemplando cada unha dasinstantáneas que ficaban dentro da miña cabeza.

A ausencia resultoume unha carga moi difícil de levar.

Pouco a pouco empecei a recobrar as forzas, mentres me liberaba das miñasobsesións, que en adiante vería como infantís.

Foi entón cando comecei a sentir decepción e resentimento. ¿Por que a persoacoa que compartira tanto fora tan egoísta como para non pensar no dano que podíafacerme? Sentín o peso da traizón. Todo o que me dixera, as súas palabras de alento,a súa vitalidade, os seus risos, a súa forza… todo, todo falso. Sentinme sempreinferior ao seu lado, tan débil e covarde… cando a covarde era ela.

Tiña un non sei que que facía que todas as súas accións parecesen correctas,aínda que estivesen fóra do común e rompesen coas normas sociais.

Eu subíaa cada vez máis ao alto pedestal.

Todo o que sobe ten que baixar ¿non é así?, ¿non di iso a ciencia? A túaciencia, á que sempre te aferraches. Os demais todos parvos, ¿non? Inferiores porcrer no inexplicable. Por iso, como o amor é inexplicable, rompiches tantos corazóns,feriches a tantas persoas que te quixeron, e deches renda solta á túa paixón semprelonxe. ¿Casualidades? Non. Eu ben sei que tiñas medo de non entender ossentimentos que se amoreaban no teu peito, que non podías controlar e que teporían á mercé doutra persoa. Ninguén pode posuír sen ser posuído.

Querías facernos crer que estabas por riba da opinión dos demais e que nonche importaba estar soa… sabes que non é así, que ansiabas o cariño doutraspersoas, e creme, facíaste querer, aínda que agora sei que non era polas túasvirtudes, que as tiñas, senón polo estraño magnetismo que conseguía atraparnos.Creabas dependencia. Non sei exactamente de que modo, pero dependía de ti.

Abraiabas coa túa maneira de ver o mundo. Nunca che perdoarei que medeixaras sen saber a través de que cristal o mirabas. Non podo imaxinarme quepasou pola túa cabeza para que decidiras matarte.

30


Encantábame escoitarte filosofar. Ao mellor eran parvadas o que dicías, aomellor, pero nese caso xuro que eran parvadas moi ben contadas, porque a minsoábanme a revelacións.

Si, vía os teus defectos, non había que buscar moito para atopalos, pero queríaser coma ti. Non era envexa, era outra cousa. Creo que fuches o Guernica de Deus.

Recordo o día en que descubrín que podías controlarme e que, de feito, ásveces o facías. Tes que entender que foi duro aceptar que soubeses como ía actuar,mesmo antes ca min; que podías anticiparte e manexarme ao teu antollo. Quixenenfadarme, pero deime de conta de que xamais me feriches. ¿Que che podíarecriminar?

A ti non se te podía coñecer, había que adiviñarte.

Creo que moi poucos souberon da túa fraxilidade, tentabas por todos osmedios mostrarte forte, sempre altiva. Nunca entendín a túa obsesión poresconderte, o teu modo de ser de iceberg, deixando o importante baixo un mantode auga xeada. Non obstante, por moito que che doese, os teus ollos delatárontemáis dunha vez. Por eles escapaba sen remedio todo o que intentabas agochar, aíndaque non sempre era fácil de ver. A túa mirada e as túas maneiras, os teus xestos,contribuían a crear esa áurea de misterio que te envolvía. Mantiñas unha actitudede amor odio cara a todo; sempre inconformista.

Devorabas a vida, non sei se perseguías ou escapabas.

A pesar da túa inseguridade e inestabilidade, mantiñas ferreamente unsaxiomas que ninguén che podía facer cambiar.

Despois de tanto esforzo para non encadearte a ningures, para non vendertea ninguén, á marxe de normas e prexuízos, eras libre, deberías poder facer todoaquilo que quixeses, pero en realidade sabíaste engaiolada. ¿Cal foi o erro?

Se tivese que compararte con algo sería cun río freado pola presa. Unha presaque construíches ti mesma e que, non o negues, che custaba manter en pé.

Naciches para desbordarte por algún camiño, pero nunca asumiches o teudestino. Querías controlar o incontrolable.

Despois de tanto tempo, dinamitaches o muro da única maneira que crías queninguén che recriminaría, que ninguén pensaría mal de ti. Pois eu fágoo. Finalmentepúidote o medo.

Vou vingarme, non te confundas, a miña alma non cha regalei, como criches.¿Queres saber o prezo?: o esquecemento.

31


Lorena Rivero Rodríguez do IES A Cachada de Boiro (A Coruña). 3º premiodo concurso de relato na categoría de educación secundaria obrigatoria, co relatoque leva por título: O home do banco.

O home do banco

BB RAIS ESTABA PREOCUPADO. Bebera algunha copa de máis debido a que estabaintentando escribir a súa nova novela e non lle saían as palabras axeitadaspara contar algo que pagase a pena.

Saíu do restaurante e foi, como todos os días, cara á súa casa. Cando estabachegando, un calafrío percorreulle todo o corpo, pois aquel home seguía alí, quietocomo unha pedra. Brais meteuse axiña no portal e subiu ao apartamento onde oagardaba a súa novela, esa que, por unha estraña razón, non era capaz de rematar,nin tan sequera de darlle unha estrutura clara.

O escritor acendeu a luz do salón, que tiña unha ventá que daba á rúa. Dendeela podía ver un anaco considerable desta.

Brais, antes de poñerse a traballar na súa novela, foi cara á ventá. Era un díamoi frío. Nevara e non había unha alma pola rúa. Non obstante, aquel home seguíaalí, no banco, ollando para el con insistencia. Era un home moi raro. Levaba unabrigo negro, coas lapelas levantadas para protexerse do frío, e unhas luvas damesma cor. Tiña unha longa barba branca que lle tapaba boa parte da cara. Pero oque máis medo lle metía a Brais eran os seus ollos. Eran brancos coma a neve e apupila era dun azul intenso. Eses ollos transmitían inquietude, medo e mágoa aomesmo tempo. Cando Brais miraba para el sentía unha sensación moi rara. Comoaquel home non se inmutaba ao cruzar a ollada con Brais, este decidiu poñerse atraballar na novela e esquecerse del. Pero sucedeu o que el máis temía. Non se lleocorría nada. Era algo estraño porque a imaxinación de Brais era moi grande e nuncafora un problema para el. Non obstante, agora era como se as musas fuxiran do seupensamento, aterradas por algunha sensación. Non podía comprender ese baleiro.

Brais intentaba concentrarse na novela, unha e outra vez, buscando as ideasprecisas para un resultado algo decente, e, de súpeto, soou o teléfono esobresaltouno terriblemente. Non sabía se collelo ou non, porque temía que foseaquel no que estivera cavilando e que non lle deixaba concentrarse. Atemorizado,foi até o teléfono e, tremendo un pouco, colleuno e preguntou quen era. Sentiu ungrande alivio e, ao mesmo tempo, preocupación ao escoitar a voz do editor, que llepreguntaba polos progresos da novela. Brais non sabía se dicir a verdade ou, polacontra, contarlle que a estaba rematando, xa que Martín, o editor, estivérallemetendo présa no último mes para publicar o libro na campaña do Nadal.

32


Brais optou pola segunda opción e díxolle que estaba no final e que llaenviaría nesa semana para lela. Pero el ben sabía que non sería capaz de rematar anovela, nin de chegar á metade desta, pois había algo que lle ocupaba a mente enon deixaba que a súa imaxinación e as súas palabras fluísen libremente polas follasda súa novela. Sentíase impotente diante do que podería ser un novo éxito e sufríapor non poder facer o que máis lle gustaba: escribir.

Brais volveuno intentar de novo e sentouse no seu escritorio intentando sacaralgo da súa cabeza e, de súpeto, chamaron á porta. Estaba moi inquedo e, temeroso,apagou a luz. Axiña, foi correndo á ventá e algo lle atravesou o estómago. Aquelhome estraño xa non estaba no banco. Brais temía o que ía pasar, pero aínda asídirixiuse á entrada e, nun intre de valor, colleu o pomo da porta e, antes de xiralo,ollou pola mira e puido ver a silueta daquel home. Brais, sen máis preámbulos, xirouo pomo da porta e a forte voz do home díxolle:

Non lle sae a novela, ¿verdade?

Xa lle dixen onte que non preciso da súa axuda. ¡Non me amole máis!

Brais fixo o aquel de pechar a porta, pero o home dixo, con acougo:

Non me diga que non precisa da miña axuda porque vostede puxo un anunciono xornal no que solicitaba que alguén lle dese ideas. E eu pódollas proporcionar.

Era certo. Brais puxera aquel anuncio, pero xa nin se lembraba. Ademais,ninguén, á parte daquel home, se lle presentara voluntario.

Cando estaba cavilando, o home volveu falar:

Mire, eu quero ser un personaxe da súa novela. Son viúvo dende hai trintaanos, a miña muller morreu nun accidente e dende aquela cambiei moito, tanto queos meus fillos xa non me falan e agora estou…

Brais non quixo escoitar máis a historia daquel home e pechoulle a porta nonariz. Non estaba disposto a recibir a axuda de alguén así, tan estraño. Pero aíndaasí sentiuse un pouco mal e ollou pola mira para ver como o home marchabalentamente con cara de decepción. Brais decidiu que a idea de poñer un anuncio noxornal non fora o máis atinado e, polo tanto, chamaría mañá para suprimilo.

Era máis de media noite e entráralle fame. Foi á cociña e abriu o frigorífico.Non había nada que lle gustase especialmente e fíxose un bocadillo de xamón.Mentres o comía andáballe na cabeza todo o acontecido. Non acababa de asimilaloe facíase preguntas como as de por que aquel señor se fixara tan especialmente nele tiña tanto interese en axudalo. A fin de contas non o coñecía de nada, nin sequerasabía se era boa persoa.

Pero Brais decatouse de que non sabía realmente se o home marchara. Nonsabía se se rendera ou, pola contra, o seguiría vixiando con teima para convencelode que precisaba a súa axuda. Así que cando rematou o bocadillo de xamón foi aosalón. Este só estaba iluminado pola tenue luz do portátil, que quedara acendido, a

33


pesar de que, ao final, non o utilizara, pois estivera escribindo á man nas follas queestaban espalladas por riba da mesa.

De novo, dirixiuse á ventá e non puido ver o home. Un alivio percorreulle ocorpo ao pensar que aquel señor xa se rendera e o deixara tranquilo.

Esta noticia, ou máis ben este feito, fixo que o malestar que invadía o corpode Brais se fixera case imperceptible. Xa era moi tarde, así que apagou o ordenador,recolleu os papeis e foise deitar, esta vez moito máis tranquilo que nas noitesanteriores.

Aínda que apenas avanzara unhas follas na súa novela, deitouse satisfeito,porque, por moi incrible que parecera, a súa mente estaba invadida de ideas para asúa novela, as cales poría mañá por escrito.

Ao levantarse almorzou cunha gran ledicia no corpo. Non sabía por que, peroatopábase moi ben. Non obstante, esta ledicia durou pouco, porque cando baixou árúa para facer a compra viu ao home, no mesmo banco que o estivera observandodurante case un mes. Brais fixo que non o vía e marchou.

Cando regresou á casa, o señor seguía alí, como unha estatua. Pero o escritorxa non estaba tan preocupado pola súa presenza. É máis, estaba acostumándose a ela.

Subiu ao apartamento, gardou a compra e dispúxose a acender o ordenadorpara plasmar na pantalla en branco todas aquelas ideas e, quen sabe, quizais ataconseguía facer unha boa novela.

¡Era incrible!, despois de meses intentando atopar palabras e historias, ainspiración chegaba agora e facíao escribir sen parar nunha nova novela que oobrigaba a aparcar a que comezara había meses. Como empurrado por unha voz quexurdía dentro del, comezou a trazar o novo argumento:

Era un home moi estraño, de barba branca e ollos arrepiantes. Vestía abrigo eluvas negras. Fora mariñeiro, pero coa morte da súa muller deixara o oficio epechárase en si mesmo. Non falaba con ninguén e só abría a boca para dar ordes ourosmar. Os seus fillos, María e Cosme, intentaron axudalo, pero ao ver que eraimposible decidiron mudar de vida e marchar.

O home quedou completamente só e pasaba o día nun parque do centro da vila,bebendo ou mirando o ceo. Deitábase nun banco e un día sucedeu algo que cambiaríaa vida deste home botado a perder. Cara ás nove da noite houbo un asasinato noparque no que adoitaba estar. Mataran a unha rapaza cunha navalla. Ao principiocolleron a varios rapaces e soltáronos por falta de probas. Un día unha muller foionda a Garda Civil e dixo que o culpable era o home que estaba sempre no parque eque era un alcohólico. E ese mesmo día arrestaron ao pobre home que non tiña culpade nada. Non podía pagar un bo avogado e as súas declaracións non eran moiconvincentes, así que remataron declarándoo culpable e impuxeron unha condena decadea perpetua.

34


Brais fixo unha pausa para beber algo da cociña e, ao mirar pola ventá, puidover de novo ao señor, que controlaba cada movemento, cada xesto, cada ollada…Varias veces, pasoulle pola cabeza a idea de ir á policía, pero había algo que lloimpedía, era como se a ollada daquel home lle resultase familiar, como se dentrodesa estraña aparencia houbese o corazón dun home solitario, sen ninguén ao seulado. Non obstante, a súa ollada seguía sen lle resultar agradable porque, por outrabanda, podía ser un asasino ou alguén perigoso, que o controlara para actuar nomomento oportuno.

Brais decidiu continuar co argumento da novela, antes de que lle fuxisen asideas da cabeza:

O pobre home parecía afundirse na tristeza e a soidade do cárcere, coma se encalquera momento fose desaparecer. Visitárono varios médicos, pero non souberoncuralo, porque a suposta enfermidade aínda non se descubrira.

A Garda Civil localizou aos fillos do home, que non quixeron saber nada del. Asíque, vendo o panorama, a xente só esperaba que morrese de pena e, deste xeito,quitarían o problema de enriba. Na vila tamén había xente que defendía ao home eintentaba convencer á xuíza de que era inocente. E pedíronlle que o soltase, pero nonserviu de nada porque uns meses máis tarde o home morreu.

Brais estaba contento co traballo e esa mesma tarde quedou cun amigo parafalarlle da novela e para que lle dese a súa opinión.

Ás seis baixou para ir á cafetería e o home seguía alí. Era como se esperasealgo. Brais decatouse de que esta vez non tiña cara de tristeza senón que se lle víaun sorriso, como de quen consegue o que quere, como se gañara algunha batalla.Entón foi cando Brais se sentiu como a primeira vez que vira ao home. ¿Que lle faríatanta graza ao señor?

Esta pregunta andoulle pola cabeza ata que chegou á cafetería onde oagardaba o seu amigo, quen o recibiu cunha forte aperta.

Brais estivo co seu amigo ata as oito e media e levou unha aprobación totalpara a súa novela. A pesar diso, marchou preocupado polo sorriso do home, queseguía alí no banco sen inmutarse.

O escritor entrou na casa e púxose a escribir rapidamente para esquecer aexpresión de alegría que lle mostraba aquel home.

Despois de vinte anos o caso volveuse abrir. Entón descubriuse que aquel homenon tivera nada que ver co asasinato. Só estivera naquel momento no lugarinoportuno. Pero o que máis sorprendeu aos veciños foi a noticia de que o verdadeiroasasino fora a veciña que acusara ao pobre señor. Entón a xente decatouse de quenon perderan a un borracho senón a un home de bo corazón. Un home que morrerapola tristeza de non ter a ninguén, de perder á súa familia e de darse de conta deque xa non quedaba nada digno nel. Perderan a un home que non quixo loitar polasúa vida e abandonou o seu corpo para que a súa alma quedara na memoria de todos.

35


Así foi como Brais conseguiu preparar o argumento e nuns días de traballointensivo tivo rematada a novela e mandoulla ao editor, que axiña o felicitou eagoirou un éxito de vendas na campaña do Nadal.

Pero Brais seguía desacougado pola presenza do home do banco, que nonhabía día que non estivese alí, observándoo, como se fose unha estatua ou unmonumento máis no barrio.

Unhas semanas máis tarde, Brais recibiu a chamada dun amigo, que lle dixo:

Encantoume a novela. Excelente. Se che son sincero, o que máis me gustou foia descrición que fas do home ao principio, sobre todo, esa frase de… ¡ollosarrepiantes! Excelente, amigo. Un gran traballo.

Brais colgou o teléfono e reflexionou un intre sobre as palabras do seu amigo.Entón a expresión “ollos arrepiantes” comezou a baterlle no cerebro. ¡Foi entóncando caeu na conta! O home do que escribira fora o home que o observara dende obanco. Fixérao inconscientemente. E agora entendeu a razón do seu sorriso, que nonera outra que a de ter conseguido formar parte da súa novela. Estivo tanto tempomirándoo que o obsesionara ata o punto de escribir sobre el. Todo encaixaba, pensouBrais, e decidiu ir falar co home, pero cando mirou pola ventá xa non estaba alí. Averdade é que xa había tempo que non o vía, moi probablemente dende querematara a novela…

Brais xa non sabía se estaba enlouquecendo e todo lle parecía un soño. ¡Eraimposible! Ou non. E preferiu deixarse levar pola idea de que todo estaba claro e quecando o home lle pediu formar parte da novela facíao con certo sentido… ¡todo cadraba!

Brais non sabía se estar satisfeito por cumprir a vontade do home ou sentirseculpable por condenalo a unha vida entre palabras, entre as súas palabras. Pero Braispreferiu pensar por fin que si, que o home estaba alí onde quería estar, inmortal,naquel espazo que desexaba e no que seguramente estaría moito máis quente queno banco do parque.

36


Alumnos de IES de Celanova.

Laura Fariña Rey, do IES David Buján, de Cambre (A Coruña). 3º premio doconcurso de relato, a nivel autonómico, na categoría de educación secundariapostobrigatoria, co relato que leva por título: Lembranzas.

Lembranzas

EEVOLVÍN ALÍ, a aquel lugar onde pasara gran parte da miña vida e onde tantosufrira. A aquel lugar que non había moitos anos se convertera no meu maiorpesadelo: volvín á miña aldea.Fora unha decisión difícil de tomar, pero empurrada polos amigos que agora

tiña decidinme a facelo. O camiño dende A Coruña non era moi longo, pero o medopor volver alí parecía que o volvía aínda máis curto. Cada vez que me achegaba máisvolvían á miña cabeza: cheiros, sensacións, imaxes soltas que me recordaban a miñaestadía alí.

Eu tivera unha infancia dura, na miña casa non había moitos cartos etiñámonos que privar de moitas cousas, ao que lle tiven que sumar a marxinaciónsufrida polos demais rapaces da vila. Aínda hoxe sigo a preguntarme por que metocou a min, pero teño chegado a unha conclusión, non era o meu talle ou eu enmin mesma, senón o feito de que todos os rapaces buscan nun momento dado aoutro rapaz ou rapaza co que meterse para saír do aburrimento daquela vila na quecertamente non había moito que facer.

Había uns anos que meus pais morreran e só agora era capaz de volver alí. Amorte dos meus pais marcara un cambio na miña vida. Despois da dor que supuxopara min esa terrible perda tiven as suficientes forzas para marchar á Coruña, a que,sigo pensando, foi a mellor decisión da miña vida.

Xa faltaba menos, aínda que algunhas cousas tiñan mudado o certo é queparecía que por alí non pasaran os anos. Entón cheguei e deixei o coche diante dacasa, da miña casa, a causa real de volver alí.

Baixei do coche, notei como un arrepío percorría o meu corpo. Achegueime áporta, era unha porta antiga, grande e de madeira pesada. Collín a chave e abrín,saíu un cheiro insoportable a humidade. Viñeron á miña cabeza multitude derecordos, a cada paso que daba por aquela casa vía aos meus pais: miña nai nacociña, meu pai onda a lareira…

Estaba todo escuro, non había luz e ademais o día era chuvioso, así quedecidín saír para fóra. Ao saír pola porta encontrei dúas mulleres que recoñecín aprimeira vista. Unha delas era a muller do doutor da vila, que non vivía moi lonxede alí. A outra era a dona da casa que estaba ao carón da nosa. Ficaron fitándomecomo se non creran realmente que fose eu. Estou segura de que se a muller do

37


doutor soubese que a filla daquelas persoas ás que tanto desprezara era agora colegade profesión do seu home quedaría petrificada alí mesmo. Ela que consideraba queser a muller do doutor era como ser a raíña da vila.

Finalmente saudámonos e elas seguiron camiñando. Estaba convencida de quemedio segundo máis tarde media vila xa sabería que eu estaba alí.

Logo de inspeccionar algo máis a casa, decidín ir dar unha volta pola vila.Sería como enfrontarme aos meus medos, poñerme fronte a aquelas persoas quetanto me tiveran xulgado a min e aos meus pais. A cada paso que daba notaba comoos ollos das persoas furaban as miñas costas e imaxinaba o que estarían pensandode min. Quería facerme crer que xa non me importaba a opinión desa xente, perono fondo non era así. Foi ao ver a algunhas das miñas antigas compañeiras deescola, convertidas en amas de casa cunha vida que xiraba arredor dos fillos e dohome, cando me dei de conta de moitas cousas. Ese tipo de vida non tería nada demalo, e de feito non o ten, se non fora porque esas rapazas que agora eran mulleresalardeaban na xuventude dun futuro prometedor ao que eu, segundo elas, nuncapodería chegar. Non é que me alegrase, pero sentía unha estraña satisfacción queme fixo sentir mal.

Foi entón cando recordei algo, veu á miña mente o recordo do único lugar quelembraba con agarimo daquela vila: a fervenza.

Era como o meu refuxio particular. Pode parecer unha tontería pero cando teatopas nunha situación como a que eu estaba, calquera pequena cousa se convertena máis importante. A fervenza estaba nun monte situado na parte máis alta da vila,e eu convertéraa no meu refuxio para cando me sentía soa ou cando as miradas ecomentarios dos demais se facían inaguantables. Para min era como introducirme nomeu propio mundo, o único lugar onde me sentía segura. Tanto era así, que candodesaparecía da casa por algunhas horas, meu pai, o único que sabía do meu agocho,ía directamente alí buscarme. Sentábase ao meu carón e comezabamos a falardurante largos minutos. Eu, adoitaba preguntarlle polas curuxas brancas, si, aíndaque pareza unha parvada, aquela pregunta saía sempre dos meus beizos. Sentíaunha estraña atracción por aqueles animais que nunca vira pero dos que moitasveces tiña oído falar. Meu pai, adoitaba responderme que cando eles xa nonestiveran, el estaría coidándome transformado nunha curuxa branca.

Decidín volver para a casa, estaba anoitecendo e comezaba a facer frío. Candoregresaba, volvín sentir a todas aquelas persoas mirándome, era como se fixese algomalo e lles tivese que render contas. Entrei na casa e cerrei a porta, dirixinme caraa cociña e acendín unha vela. Entón senteime, tranquila e relaxada nunha vellacadeira, comendo algunhas cousas que eu mesma trouxera cando, de repente, escoiteiun ruído. Foi un ruído seco e curto, como unha ventá que se abre. Sentín como omedo se apoderaba de min, estaba como paralizada. Pasados uns minutos decidínsubir para saber que fora o ruído. Subín cada chanzo aterrorizada polo medo. Chegueiarriba, todas as portas das habitacións estaban abertas, agás unha. Entón,instintivamente, dirixinme a ela. Era como se alguén me estivese empurrando polas

38


costas cara á porta. Achegueime, as miñas mans tocaron aquela porta vella demadeira pesada, estiven un anaco parada, semellaba que pasaba unha eternidade, foidaquela cando unha forza saída do meu interior fixo que abrira aquela porta. Estabatodo escuro, botei unha ollada ao cuarto e non vin nada estraño, había unha camaantiga e pouco máis e, de repente, vina; estaba alí mesmo, preto de min: era unhacuruxa branca. Non o podía crer, tratei de achegarme para tocala, e cando parecía queos meus dedos tocaban as súas plumas… saíu voando. Entón recordei ao meu pai, esentinme protexida. Sentín que era o momento de recuperar o que era meu.

39


Acto organizado no pazo de Congresos de San Lázaro.

40


3. CONCURSO DE POESÍA

No concurso de poesía participaron 3.268 alumnos.


autonómicos

Lorena Calvo López do CPI Alcalde Xosé Pichel de Coristanco (A Coruña). 1º Premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poema que leva portítulo: Mater.

MATER

Ti,MATER inmaculada,berce do noso amencer,vida do noso continuo morrer.Ti,compañeira das nosas conversas,auga dos sedentos amenceres,pan das famentas noites.Ti,confidente dos meus soños,das miñas saudades,das alegrías ede todo e de nada...De min.Es o silencio solemne sen sonodunha promesa,dun feitizo,dunha ilusión.Dende pequena crecín emamei nos teus brazos.Cada triunfo meuserá dedicadoa ti, MATER,a ti, LINGUA NAI.

41


Alicia Fernández Rodríguez do IES Daviña Rei de Monforte de Lemos (Lugo).1º Premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que levapor título: Espireite coas sete vocais moi despacio.

Espireite

Espireite coas sete vocais moi despacio,o tempo lamberache cada mirada(enténdase tempo como minutos)e a miña lingua mesturarase co teu cabelo.

Lingua ou idioma ou palabras ou... vida,arrincar as pestanas para facer versos-berrosfermentar os centímetros da cor verdeinventar peaxes e pegalas nos cadrís.

Porque se che roubo unha olladadeixarasme demasiadas caustras no pensamento,cando fun sinestesia o estame raxou.

Agora un acróstico con encaixe non quedaría ben,eu só preciso un bico nesta fala:“poema de amor esixindo orixes”;lema para un cartel cordaesperanzaou publicidade pouco subliminal.

Creo regatos e xiro. É o instinto.

Envurúllote nas glebas que (me)quedan desta versificación, que (me) fican versos.

Gueixas danzando co son dun si bemol efacendo bailar a lingua ao ritmo do punteiro:este pandeiro que toco...;non é o mesmo sentimento ca antollonin capricho ca paixón.

42


Fálame así, cravando o sacho precisonos grotos da memoria, logo do tempo último(enténdase tempo como choiva)haberá unturas moi verdes para a inmortalidadedas sete vocais.

43


Noa Pereira Giráldez do Colexio Alba de Vigo. 2º premio na categoría deeducación secundaria obrigatoria, co poema que leva por título: Lembranzas nodiván.

LEMBRANZAS NO DIVÁN

44


No canto daquela cabeleira douradaUnha pequena trenzada brancaNo canto da belida facianaQue sorría a decoteNaquela vella fotografíaO rostro desfigurado de hoxe

¿e aquel ollarvivo e francoque o papel espertaba?

¿será o mesmo?

¿e ese ar de valentía,arrogancia e insubmisiónque o retrato captaba?

¿E esa traza de cabalo lanzalque o feble corpo de agorao sostiña con trémulas mans?

¿será o mesmo?

Un alento árticoNo seu peito se xeabaUn milleiro de espiñasNa dorida lembranzaAdormecida, se cravaban...

¡Alí estaba!

Alí,na pequena arcaDe recordos imborrablesAlí, na súa lápidaDe papel grisáceaAlí seguíaO dos seus soñosE pesadelos causantes.Alí, cos seus ollos azuisQue sen cor na foto, SoñabanAlí; e o que sempreAmara.

E aquel retratoTan afastado no tempoE tan preto na memoriaTestemuña de alguén Anónima na historia...

¿…anónima na historia?

El era un loitador trobadorescoNobre de xustas cruzadasPolo seu pobo desgornecidoPola súa nación asoballadaUn novo cabaleiroCoas súas tres únicas armas;Democracia, liberdade e igualdadeComo Voltaire no seu «Contrat»Lle amosaraE coa axuda do seu noble exércitoa Lingua Galega empregaba

Daquela ela eraUnha mociña inqueda,Anormal; independenteUnha amazona moderna.Estudaba en SantiagoA carreira de filoloxíaUnha das poucas mulleresQue ata alí chegar queríaE alí o coñeceuEntre tertulias e cafésLendo a Pondal, Lorca ou CurrosRosalía ou BaudalaireE así, entre esmorgas e desenfreosEntre cultura, entre sabenza,Aló se namoraronNa lendaria cidade de pedraAo estalido do fusil

Do cabo da España alzadaAo estalido da opostaDa España republicanaAo estalido do gritoDo inocente mártir da batalla

El, defensor da liberdadeSaíu da súa terra xa ocupadaCara ao fronte de CantabriaÁ procura da súa identidade

O que non sabíaÉ que esa seríaA derradeira olladaÁ “senhor” que tanto amaba.

45


Rita Fernández Domínguez do IES Val Miñor de Nigrán (Pontevedra). 2º premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que levapor título: Treboada.

Treboada

46


Soidade.No silencio escuro da noite,só soidade.Esperta, levanta, anda.Busca calor e compañana escuridade cómpliceda noite.

Pero só atopa frío,frío e soidade.Só soidade.

Pero lonxe, moi lonxealguén a busca.Ancestros da terraque se levantan coa treboada.

E trona, e chovesobre a terra malladade inxustizas e desacougos,tantas veces maltratada.

E busca os tempos pasadosde riquezas e louvanzas,cando por todos era pretendida,bela doncelade montes e fragas,terra de heroes,trasgos e fadas.

Esperta, miña terra,tras a longa noite de pedra,esperta.

Trasa escuridade, luz;tras a cárcere, liberdade;tras as nubes, sol;e tras a mortalla, a vida,de novo,a vida.

E os teus fillos,que soñaron,que loitaron,que esperaron,pola súa terra,por unha Galicia ceibe.

E a túa lingua,encadeada,desprezada,desprazada;recuperada,vencedora,e sempre amada.

Nunca máis soa,nunca máis.

Cristina Rodríguez Andrade do CPI Tino Grandío de Guntín (Lugo).3º premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poema que leva portítulo: As miñas raíces.

AS MIÑAS RAÍCES

47


Dime quen foi o que dixoque é máis fino o castelán,o que a túa fala desdixo,o que cuspiu no teu chan.

Dime quen é o que sentevergonza de ser un labrego,dime quen é o que mentenegando ser un galego.

¿Quen renega da túa fala?¿Quen derrubou o seu lar?¿Quen queimou as túas fragas?¿Quen esqueceu o teu mar?¿Quen matou a súa cultura?¿Quen cambiou o seu acento?¿Quen prefire a finuraá lingua dos sentimentos?¿Quen cambiou as túas palabras,doces coma o son do vento,por letras que están máis baleirascó baleiro do esquecemento?

A importancia dunha falanon está en coñecela,está en facela túae en facerte ti dela,en saber que che pertence,que non é unha imposición,que a mamaches dende o berce,que a levas no corazón.

Que é a gloria da túa Terra,que será túa para sempre,que é o tesouro do teu pobo e o orgullo da súa xente,que as raíces da túa falalévalas metidas dentro,agarradas á túa alma,abrollando no teu pensamento;que a maxia das súas palabrashai que facela brillar,se non sentes o que disé que non sabes falar.

Que Galicia é coma un soño,praias que bican o mar,mares que inundan os ollosdos que dela, lonxe están.Nunca abandones a túa Terra,non fuxas do teu pasado,non aprendas outra linguaque non ten significado;non te escondas en palabrasque co tempo has esquecer,se marchas lonxe da casade morriña vas morrer,que nas mesmas ás do ventoa ela quererás volvere no ollar do firmamentoá túa Terra has de ver.

Manuel Fernández Montero do IES Abrente de Ribadavia (Ourense). 3º premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que levapor título: Dunha voz.

DUNHA VOZ (Acróstico)

48


Nesta terra na que a beleza acadao pracer de donas e cabaleiros,nace unha voz da que sitios enteiros teñen a marca da súa pegada.

Esencias musicais que fan espertarestes durmidos corazóns galegos,sempre afanados dos tempos antigos cando as nosas verbas se dan a recitar.

O mar debuxa sobre un fondo escuronosos soños e ilusións imposiblesde vitorias e amores inefablesá beira de esperanzas que eu procuro.

Soa unha voz no devalo da noitefacendo vibrar entre as verdes copasaquel instrumento que nunca atopas,liberando do medo a quen a escoiteabrazarse co vento que a tingueamarrada ós lugares onde a vidaten ese sentimento que convidaunirse a esa voz que nos distingue.

A voz de labregos e pescadores,limpa e clara como as luces do día,intensa e incesante melodíanon se apagará porque as nosas dores,gritadas en soños de eternidade,urxirán a usaxe da lingua que amaa terra que as súas verbas exclamafalando de amores con lealdade.

A voz que decora a nosa paisaxe,lar onde viven todos os que a falan.A voz perante a que paran e calangrandes homes vestidos sempre a traxe.

A voz do pasado e do futurolatexa no noso interior por sempre,enche o noso corazón para sempre,glorifica o lugar máis nobre e puro,onde a nosa lingua é a única alma.

Iria Pérez Álvarez do CPI de Maside (Ourense). Finalista na categoría deeducación secundaria obrigatoria, co poema que leva por título: Que o teu recordoperdure como unha aperta con forza.

QUE O TEU RECORDO PERDURE

COMO UNHA APERTA CON FORZA

49


Se son feiticeira e máxicaé porque nacín aquíonde o sol ama ao labregoe as ondas do mar ao mariñeiro.

Aquí nas miñas raícestodo remata e comeza;aquí dende nena ameiá miña doce vella.

No longo camiño da vidasei que á aldea voltareionde de nena xogabanos sucos da túa pel.

Espertábanme os paxaros,abría a fiestra e vía o sol,e aos sorrisos de meus irmánsas raiolas daban cor.

Amo a terra que se transformaen po nas miñas mans;o vento arráncamo e xogano meu pelo a se anoar.

Na escuridade a tenra lúaé a única testemuñado silencio roto polo ventoentre as árbores da dúbida.

A auga caía do cano.na fonte na que as vellaspolo día co escuro panode loito lavaban con pena.

Sentíanse de lonxe os ouveosdos cans e as curuxas;entre os montes escondidos,as historias das bruxas.

Vagalumes e estrelasas vellas reixas do balcón,cárcere que prohibíavoar e collelas nun caixón.

Quero percorrer os camiñosde fadas, luces e sombras;que o teu recordo perdurecomo unha aperta con forza.

No inverno ou no veráno arrecendo a flores e choivamentres sentada na ventácousas fermosas me recordan.

Entra e percórreme enteiraunha fermosa sensación;será a nostalxia e o cariñoterra asoballada do amor.

Música de violíns e gaitas,síntome unha amada gaivotana terra de ninguressó de quen a adora.

Noite de Galicia lévamegaivota doce e amargaa onde ninguén me atopepara voar, por fin, sen trampas.

Marta Galán Rodríguez do Colexio Compañía de María da Coruña. Finalistana categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que leva por título:Auga é vida.

AUGA É VIDA

50


Auga doce, auga salgadade onde mana a vida

ti es fondo do todo e da nadapara algúns es a fuxida.

Unión do leste o do oeste a fin de todo comezo

capricho infinito de Deusesde ilusións e de desexos.

Ti, fonte da naturezavertedeiro de ignorantesculminación da purezamotor de moitas viaxes.

Camiños con movementoentre paredes de terra.

Choivas que van sementaro verde que logo medra.

Auga doce, auga salgadade onde mana a vidade soños es a morada,

da sede a mellor amiga.

Bágoas doces que provocasen salgados vellos náufragos,

á morte tamén evocase traes escuros presaxios.

Berce de lenda e do mitoque mil culturas abrangues

de escorredizos camiñosque levan á inmensidade.

Cantos que entoan as ondassegrediños das sereas

ou ben treboadas que sopranfacendo que chores e tremas.

Auga doce, auga salgadade onde mana a vidaa sede ti deixas calmaonde vaias es benvida.

Mañás que traes con orballo ao acordar a madrugadanoites que pasas esperto

por aqueles que se embarcan.

Que non baixen a cabezaAs follas dos castiñeiros;

revives a natureza,ti es berce e cemiterio.

Non te deixemos minguarmanancial de humanidade.Auga, Mar que imos coidar¿Cumprirase esta vontade?

Resultaron finalistas

provinciais

A coruña

Darío Fernández Fernández do IES Sofía Casanova de Ferrol (ACoruña). 2º premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poemaque leva por título: Circunferencia.

CIRCUNFERENCIA

Cara aos que pregan ao ceo sen deus

Cara aos nados no seo do adeus

reflexos líquidos na conversación de didelfos e dulianos

espirais na branca alpaca xénese dos humanos

aluarada paisaxe manexando mirada

soa soidade cansada

Veas estoupando en sangue de latexos

decapitando ollos aos macrocéfalos con odio,

con monótono, con poesía, con verbas da

soa soidade cansada

Bebés na ventá observando contornos

Choiva esvaecida na sombra do home

amoldado ao banco

morto da

soa soidade cansada

Cara aos que pregan ao ceo sen deus

Cara aos nados no seo do adeus.

51


María Xosé Souto Ferreiro do CPI As Revoltas de Cabana de Bergantiños (ACoruña). 2º premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poema queleva por título: Evolución.

EVOLUCIÓN

Encontro recelo no espírito da nube.Envexo o odio do lobopero sinto a calor do amor perdidoe o tacto da maxia da mañá.

Percibo o frío da conciencia da xente.Metamorfose.O magnetismo do mundo na noite.Monstro.Cuberto dun mantón de flores,Consome o seu sono.E o noso.

Loitemos pola felicidade do marNa gamela azul e branca.Posibilidade.Esquezamos a soidade da almae unámonos á intelixencia real.

Lancemos o arpón sen prepotenciae poñamos a rosa no cume da solidariedade.Paraíso.Non freemos a astucia da lingua no mundoe deixade a melancolía emigrar.Metamorfose necesaria.Monstro invasor.Posibilidade latente.Paraíso infinito.A miña lingua.

52


Berta Dávila Fernández do IES Campo de San Alberte de Noia (A Coruña). 2º premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que levapor título: Liberdade e xustiza.

Liberdade e xustiza

53


Liberdade, xustizanon deixarán, quizais, de serpalabrasescritas sen permiso na parede.

Sementou o azulque sobrevive no ceo.E do xerme celeste que el agardabamoi dentro de si,emana hoxe a cor do firmamentoe a esencia do mar.

El, que todo crea e todo destrúeviste a túnica como cada mañáe mírase no espello.

Deus, visiblemente agotado,lava as mans co sangue dos mortosque non deixará penetrar no ceo.

Guerra, censura, inundarán o aire,este aire, mesto, escuro, irrespirable.

O día do teu suicidio

Deus mentiume,como tanta veces.O día do teu suicidioa metade de nós cesou de latire mesturouse todo:a liberdade da que falabas,a xustiza,e o paraíso.Ti e o teu eu das fotografíasti, e a túa ollada morta,

impenetrable,que, durmida,escóndese detrás de dúas caixas de

antidepresivos.Ti e Deus.

Xa non podo chorar máis,a produción de bágoas está en folgae os meus ollos vidrosos,alienados de min.Pero a dor quedou dentro,dentro do teu ollar nas fotografías,dentro do noso amor agnóstico.

No caixón da súa mesiña de noite,Deus atopa taméncatorce fortes antidepresivos.

Suicídase mentres, baixo os seus pés, un profesor de filosofía inexperto,fala de Nietzche.

Esta vez non regresas,nin ti, nin Deus, nin as andoriñas.O meu calendario–como o de Sabina–perdeu un mes.

Os sonetos de Góngora revélanseagradables,o verán chama por mine aínda non pescudei se fuches ti ou foi Deus,quen me roubou o mes de abril.

Pablo Seijas Coira do IES de Monelos da Coruña. 2º premio na categoría deeducación secundaria postobrigatoria, co poema que leva por título: Coma augasensible.

COMA AUGA SENSIBLE

Coma auga sensible, o mar me esculca,Esváese en lenes brazos.Non me fala a árbore da deixadez,Pero atrápame coas súas brancas armas.Ravos aletargados de escuras luces,Avanzan cara a miña cabeza.Atráeme outra vez ao leito carmesí,Féndeme en pequenas sombras.Véxoas vir, divísoas preto.Veñen sen ánimo de vinganza,Pero nos seus ollos non advirtoO achegamento interestelar que conformaOs seus aires pseudoenlouquecidos.Axúdame desde lonxe, percorre o cerco,Ármate de valor para rabuñarAs profundidades do arrepiante pero irresistibleMedo de vivir.

Encero a mesa dos teus sentidos,Pois algo me queima por dentro.Pero non son quen de relatar o inmenso fervor,Que atormenta o cáliz da miña copa.É algo de cores que me coñeceMáis do que creo.Un real en irreal.Unha repetición ensimesmada do desexo de flotar.

Unha alternativa é unha saída,Unha saída interrompida na calUn pensa o mellorSen recibir o peor.

Se ollas á túa esquerda verás algo palpebrexante,

Achégate.

54


Arrepíos posúen a miña desposuída mente.Agora que o vexo todo tan claro,Pero realmente cru.Os meus antebrazos mestúranse dun xeitoIncapaz de aclararse, e non podo máis queDivisalo e rirme do que seríaSe realmente acadase o que se propón.Non sei que pensar, o río tórnase agre,O recorte do xornal mírame con ollosQue non queren esquecer que algo existe baixoO rescate do armador ancián.A posibilidade tínxese de azul,O argumento golpea máis forte que nunca.

Quere saír, quere ver, quere compararE idear un novo sistema para non perderse.

Se alguén soubese o que é verse de súpeto,Inmerso no acedo sentimento de esquecerO recoñecemento mental e sentimentalE non poder facer nada por impedir o resultadoNefasto da restauración das sombras.

Baixando ao reino dos vivos nun ápice de resistencia,Recomendei calma ao home que me atizabaCunha vara de ferro candente.Tras os ombros insensibles e retorcidosNon sabía realmente o que ocorríaCando vin a imaxe do descarado.

Ríndose da súa superioridade numérica.Sen cabeza, dixo, non podes roubarmeO amor filial que sinto por este brillo amazónico.Cando recordei a alma inescrutable que non me amaba,Non o pensei dúas veces e useiO vermello que vía sobre o meu armazón dourado.

Finalmente, se vexo e sinto a esperanzaQue me atrape, escollerei o vacío, Dentro dun autobús con destino incertoCara a unha estación descolorida na queLembre a causa de todo deserto.

55


Lugo

Mª Carmen Arenas Arenas do Colexio A Mercede de Sarria (Lugo). 2º premiona categoría de educación secundaria obrigatoria, co poema que leva por título:Pasado presente.

PASADO

PRESENTE

56


Na Galicia do pasado,na Galicia de hoxe en día,

O galego sempre foiO galego sempre éroseira sen espiñas.

Porque... en galegoA maxia…crea ilusión

As palabras dan arumeexpresando sentimentos.Transmitindo as emocións

por enfadartepor aledarte

por investigarpor preguntar

E por que non...?por namorar.

Grazas a Rosalía,Curros, Xocas, Pondal...

O galego…foi valente

Venceu dificultades…Chegou as nosas mans

e…

Hoxe,A nosa lingua

Amiga e compañeira.Herdanza para conservarPara que connosco vivas¡só te temos que falar!

Se ti queres descubrirunha terra

con vozcon vida

…singularXa sabes o teu destino¡Tes que nos visitar!Para poder escoitar

Unha fala que agarima.Que animaQue vibra.

Que respira.Que suspira.

Que é un volcán.

Eva Vilar Coira do IES Lucus Augusti de Lugo. 2º premio na categoría deeducación secundaria obrigatoria, co poema que leva por título: Verbas galegas danosa historia testemuña fiel.

Verbas galegas da nosa historia testemuña

fiel

57


Doces cantares percorren o ar quedo...Doces cantigas resoan no mar quedo...

Que nacen nos beizos dun pobo humilde,Dun pobo guerreiro... que son e non son...

Que nacen e morren a cada intre...

Testemuña de paz e de guerra.De amor e amizade testemuña fiel.

De opresión e liberdade compañeiro...Son as verbas que nacen e morren...Pero que esquecer non debe ninguén.

Asolagada nun mar de bágoas,Esquecida da man de Deus...Ultraxada e retida no fango...

¡A voz da miña terra!A palabra dos homes de ben.

Quixera escribir, Galiza,Nobres himnos de Paz.Quixera cantar, Galiza,

Sátira e crítica a esta escura moral.Quixera, Galiza,

Coa túa voz eu cantar.

Aquel ao que a famaAs súas raíces lle fixo esquecer...

¡Estúpido, covarde!Méritos non fixeches para galego ser.

Décheslle as costas á túa nai,

Á terra e ao ar que te vin nacer…Provocaches a morte da túa estirpe,Enmudecíches a voz do teu interior,

O teu orgullo de galego quedou esnaquizado,e ti non sentiches ningunha dor.

Isto che digo;Covarde e infiel traidor,

Cando Galiza refulxa das cinsas,Grande, cruel e escura será a túa dor.

Conciencia arrepentida por perder a fala galega,Insignia de amor pola terra,polo noso patrimonio, fervor.

Cando Galiza refulxa das cinsas,No ar soarán doces verbas...

Doces cantigas resoarán no mar quedo...Cantares que nacen nos vermellos beizos

dun pobo honrado, dunpobo guerreiro.

58


Alicia Fernández Rodríguez recolle o seu premio.

Mónica Fernández Armesto do IES Gregorio Fernández de Sarria (Lugo). 2º premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que levapor título: Árame sete regos mar adentro.

ÁRAME SETE REGOS MAR ADENTRO

Xa van indo as voces esnaquizadas...Caían os astros. Paráfrase da noite.A sede embebida afogando no deserto. A pluma esvarando na cal do desconcertoante un xogo de ballet transversal á fonte.

E baixando entón, tras os montes arcados alumeaba o fulgor anceios almados, dun peito cobrizo en total descubertorespirando calmoso a diástole da dor.

As estrelas finxían transparencia na orela, mais eran opacas ao ollar da doncelaque esculcaba azarosa un remate incompleto, caligrama primeiro dun poema de amor.

Asulágome nas charcas abrindo os brazos, nas pozas efémeras de efémeros trazos, nas mañás silandeiras de néboa voraz. Consumo os meus dedos en xeo escarlata, saboreo ata a medula o salobre da prata e agocho nas uñas un instinto sagaz.

Son composta de vicios, remuíños venteiros azoutándome as costas tras os nuboeiros cos rebumbios do ciclo que me viu nacer. Pois son filla da choiva de cada estación, enxendrada da choiva e nada da paixón coa humidade dos ríos no seu devecer.

59


Á liñaxe dos merlos atada e xunguidacanto e sei que che inspiro secura homicidaneste ermo de medos no que loitas febril. E é que son a baraza da aperta incansablecos meus brazos alcanzo todo o inalcanzablepor volverche en saliva a lentura de abril.

Esvaecíase a fraga. Paisaxe obscena. Ficaban as animalias ouveando ao frío. Temerosas, orfas, co abrigo do recío...Mentres a noite ardía cunha chama eterna.

Debuxábase no ceo máis lonxe a aurora, Os confíns dun día no occidente inmerso, O reflexo intanxible do abrente en ardora.

E nin se vían mares naquel UniversoInspirado na Musa dunha fonte secaDa que emanaban as luces morrendo cerca.

O engadido da noite en grafías douradas, Queimaba incorforme do papel a brancura.Pois, quen atinaría da Musa a procuraDese lume altivo das almas namoradas.

Subida nas pólas e fuxíndolle á terra, covarde ante o arado que me amarra e encerra eu gozo nos altos enviando trebóns. Esnaquízanse todos nos regos calcarios, sementeira inminente dos meus libertarios que arrastro contigo entre tanto aluvión.

Verasme revolvendo, sagrada e indemnecoma presa do vento, plasmada no cerne dun único ceo que confesa existir. Xaora libreime do cárcere infausto, dos sucos acuosos envolventes en pranto que che arei silenciosa só por resistir.

60


Rubín nos murmurios ao chocar da marea, pronunciándome irada na hecatombe de area en conversas selénicas que a Lúa verteu. Corrín da herdade cara ao mar ofuscadopor borrarme dos xenes da rella e do arado e entre os fulgores cinguirme máis forte ao teu.

Acendía o sangue. Bela chama núa. Bulía nos corpos extasiada a quietude.O alento, nas veas, coagulaba en aludearrefecendo a friaxe da realidade crúa.

Tres latexos ao lonxe espreitaban atentoso devale das horas no tempo enmarcadas,

e un porvir indeleble aflixía os momentosde lucideces que antes se tiñan privadas.

A noite paseaba en papiros sedosos, sen remate estirada á conquista dun Muso.A doncela volvía co escrito inconclusoinspirando á Lúa cos seus ollos chorosos.

Invádeme a luz, coma a cova das ninfas, asida en Peleo, sulagada de linfasespida ante a arpa que compón sobre ti. Tocarme na música é pintarte tan preto, deitarte na vida que queimo en descreto usando a miseria para adorarte así.

Na alma dos séculos do escuro renego, búscote bébeda coa fame dun cego no medio das néboas que me agochan o albar. Por verte apalpo ata as formas do lumeestendendo afanosa os meus brazos ao fume, e invéntoche lene unha aperta ao clarear.

61


Collerme das cores do esplendor que te cobre, apreixarte sen medo na eclipse salobre, fusionármonos xuntos na luz que devén. coma o mar coa terra, cinguidos de auspiciosveremos gaivotas co aflorar dos solsticios e taparemos de escuma as sombras do alén.

No ocaso da noite dous ollos choraban, perdidos na énfase dun sol en penumbra.

Os minutos receosos máis alongabana fondura do abismo que ó tempo deslubra.

A Musa clareada raíña das lucesapagábase aleive cun frío desexo.

No ambiente tan pálido bordado de crucesatopaba o poema un remate perplexo.

Amareite nos días de noites infindas, afianzada nas horas máis indefinidas deica co mar confundirte e acharte no centro; porque o océano es ti e os teus ollos son sal, afógame maino e endozarasme o padal, cólleme e árame sete regos mar adentro.

62


Mónica Sánchez Rodríguez do IES Río Cabe de Monforte de Lemos (Lugo).2º premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que levapor título: Danzas tántricas. Le mind.

Danzas tántricas

Le mind

63


E polas noitesas túas manssaíndo do barro, orgasmo de verbasque etimolo-xicamente non significan nada.O escintilar inflama-dor dos nocellos putrefactos.As arcadas que me produce verte durmir, rir na baba do que te asoballa.

Isoglosas da conciencia entre quen ferepor poder,entre quen, non ve máis que o asubío do trono hierático,profanadores da Democracia.

Metátese de efémeras nutricións,documental do pasado.

Dicionario –como priv.do idioma (sum. dic.).Medio de apertura do subconscienteradical,exaltación do pensamento escondido.

Principio interior,final de palabra DEUS,Move a cabeza parabaixo a dos ollos azuis.

Quen respira o aire ceibe do contexto, célibe semiótica.

Sociolingüística: xerme

Sinto danzar a vida no meu ventre e o feto dos días vai pousando as súas olladasen limoeiros de azucenas triangulares.E vexo pasar o tren pola estación dos altares sacrificando as horas que pasan sen camiño destino.E vexo caer reloxos con cordas ao teito suxeitas e mil sombras danzando sobre otaboleiro da vida. Pero non percibo senónsó moldes (figuras incompletas).

Estou pensando nos seus ollos tan fugazmente aniquilados.

E o embigo do mundo cérnese sobre as miñas costas.Deambulei polos tactos eneidos dapel,ao caerbaixo a chuviaintensa (pero fugaz inxecta depílulas).Meus peitos estremecéronse ao pousarpara as nubes de asfalto.(E un escultor rozou o meu peito)

Aquela noite as ciceladas da man do escultoren min xorden pequenos tapicesvotivoscicelando ao desorde da man do escultor equinoccio (no meu tormento

crecía)

Abúlico:Nota de réquiemA ánfora que me desgarraatravesándome,rompendo en min os fíos crematorios da cerámicacontraposta nos sentidosque amofane transcendeninmanentesxenios.

(Vexo)A Niseida emerxendode entre os charcos atropeladosescuma, coagulada peze como Eolo, danzando a través de hidrópicos montados de a cabalo,equino castrado ocular vencello

estomacal.O deus Epon mastigaba os meus ollos aterecendo, –iamos, dixen–hidrópicos, extensas figurasde metano montadas de a cabalo ascavidades tubulares rexendo as declinacións doindoeuropeoa millais sobre lenzos de poética morta –unha cor esperta sobre min desexocando pasa desapercibida pola luzda tebra

o cáliz da

muller de prata da

auga verdedo ar

Galiza burbulla de vida e esperanza

bebe da botella da túa fala

64


Ourense

Grisel González Castro do Colexio Sagrado Corazón do Carballiño(Ourense). 2º premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poemaque leva por título: Unha. E outra…

Unha. E outra ...

65


Unha. Outra.Unha pegada. E outra…O obradoiro dos séculos

tece paseniñamenteco fío do tempoo ceo da lingua;da nosa lingua.

Unha. E outra…A fonte dos sons

non quere que as sílabas parensenón que voen e formen palabras

que esperten nas gorxascocidas, mudas, caladas,

pechadas en illós estranxeiros.

Unha pegada e outraendexamais esmoreceron. Non.

Foron sempre hoxe.Mesmo na noite

cando estende o pano a escuridadee todo o corroenos espíritos rexos,

tesos, arrepiantes, baleiros...Non esmoreceron, non.

…Non fuxiron.Tan só se agocharonda choiva, do vento,

das folerpas do medo.Só se acubillaron no canto

da auga, no brillar do ceo…Mais… non murcharon, non.

…Non se esnaquizaron.Foron sempre hoxe,de día e de noite .

De día, foron auga frescana voz de poetas

que apagan a sedecon soños e versos

coas bágoas da terra.De noite foron as amas de cría

de bocas famentasque aleitan o leitoá luz das estrelas

Si. Agora é de día, de acordo.É día

como non se viu outro.Mais se fose noite ¿que?

non me importaA noite

xa non ten misterio porque sempre estás pretoporque nunca estás lonxe.

Leticia María Olmedo Cortés do Colexio Divina Pastora (Ourense).2º premio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poema que leva portítulo: Lonxe, lonxe.

LONXE, LONXE

66


Mañá que lonxe,lonxe cando as tebrasinvadan o meu leito,volverei ao meu recuncho,ao meu recuncho pequeno.

Durmirei nas augas malditas,cantarei que medo non teño,pois ao terte comigo ao meu ladoo meu sorriso, sorriso sinxelo,afoga as bágoas que lonxe,lonxe do sentimento,emerxen nos meus olliños,nos meus olliños pequenos.

Mañá que volverei á terra deninguén,onde escoitei a túa voz berrandodende as entrañas do mundo.Alá moi lonxe,lonxe sentirei o sangue que non éferida,invisible para os meus olliños,para os meus olliños pequenos.¿Pero iso non era lonxe, lonxe?

Mañá, navegando nun veleiroonde o norte nunca é norte,onde o vento non é vento,pecharei os meus ollos ao mundo,os meus olliños pequenos.¿Pero a costa non estaba lonxe, lonxe?

Coma un camiñante perdido naalborada,nun día en que as bestas asolagan os campos do meu maxín,retornarán as ánimas do cemiterioinvisibles para os meus olliños,para os meus olliños pequenos.E o temor volverá a min dende moilonxe, lonxe, lonxe.

Orense

Francisco Antonio Gómez Feijóo do IES Lagoa de Antela de Xinzo de Limia(Ourense). 2º premio na categoría de educación secundaria postobrigatoria, copoema que leva por título: Sufraxio de Polimnia.

SUFRAXIO DE POLIMNIA

Das terras húmidas do adeus ao agarimo da vidaviruxe cálida de sinais acompasadas, rabexo de cativo.Olla os devotos do engano, coma cu nunha coa butaca dourada,perviven silvas de lirios noutrora, pingüín da beira do Eume baldía,puerís miserias de riquezas do máis Recto pastiche popularculto no parvo, da neve cal Iodo

Coma un cadelo fixo no rubio do instinto, o río descorre pola cal,inerte dun regato de diferenzas, de historia, de galegos.

Xeranios na Ara galega, ameazados por febles enredadeirasque soben ata o cumio e son arrincadas polas fauces do manso pingüín.Oídos xordos de cerume doce de poder e prepotencia.

Presos polo nato cordel viaxante paterno que fica no Corazóntras o mal parido parto do 89, presaxio do 22.Onanista vicioso do báculo de “remexer as vacas” Inxenuas e de gustos saxóns.

O patiño feo ameaza o paxaro castrado, vértigo dende o niñoe tingue de transparente ébano as fiestras do Ceo.

A pequena noz do faiado popular ampliou horizontes.Voamos máis alto có castrado pingüín eunuco de verbasmermada a Súa, torpeza no erro continuoenterra as Ás nunha alfombra vermella de formigón.

67


Arrizaron os ventos da paz senlleira na húmida mariña sinceridade,voltaron as gaivotas ao azul profundo da zanxante,desagradecidas do don divino chan, amaron a Satanás,venderon @ ánim@ por un currusco de rancio pan.

Mentes barrocas perviven nas rellas da diabete.Aguias, vista de lince, desgarran as entrañas do Corpo.

Renace na pureza o máis negro cancro do medievo,o atadío moral da pomba curiosa.Rumores negros de humores húmidos que afogan na sequidade.

Vermes post mortem no quente do sanguezugan a causa e o porqué,apresan multitudes de libertos riscos bohemios.

Punzantes esferas moldean os ideais,sicarios, kamikazes obxectivos almacéns de lembranzasreflicten espellismos do oasis galego,¡¡coitados!! ¡¡coitados!!¡¡Chorade como afrancesados o que non soubestes defender como galegos!!

Verbas rítmicas e acolledoras difiren da máxima.Gozo de expirar vocablos de doce marmelo.Somos deuses, do ruído a melodía de Euterpe.Vivos na plenitude da dualidade durante a vida de Clío,máis crecente no evo dun segundo que no intre eterno.Metades dunha bágoa do pozo celta castrexo.

SON GALEGO PERO DE GALICIA

68


Noelia Conde Rodríguez do IES Otero Pedrayo (Ourense). 2º premio nacategoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema que leva por título:Que non me digan.

Que non me digan

A luz e a sombra xogan ás agachadas.Pasatempo de lúa e area. Nervio de ferro quente.Murmurio das fontes medievais e ecos unidos.Esencia da noite e alento de vida.

Que non me digan que a lingua está mortaque eu quero que sexa a bandeira dos meus versos.Érguete pobo que levaches no sanguea ferruxe da ignominia mais a submisión.Fogar de Breogán, orgullo da xente,xoia dos celtas e dos nosos valorosos bardos.Non quero para Galicia máis días de folios brancos.Eu quero ver as estrelas cos ollos pechados.

Que non me digan que a fala é febleporque máis febles son as mentiras.Imbéciles e escuros que non entendenque sangue, suor e bágoas ergueron este legado.

Nai que nunca perdes a voz para cantar un alalá,¡hai chamadas que veñen e de moi fondo!Non hai cartabóns que midan as arestas desta terra.¡Que triunfen as gaitas nas alturas!

69


Que non me digan que o galego agoniza,son eles os que non ven as alboradas dende Fisterra,cegos están pola forza dos que se erguen con dignidadepois eles non teñen fe nin confían.

Van consagrarche unha oración eterna,a ti que estiveches disposta a padecercando ninguén quería morrer por amor¡Se ti o meu refuxio e sudario final!

Que non me digan que non hai futuroque non entenden que unha fogueira comeza por unha faísca.¡Que non nos volten a roubar o sol!¡Que o noso idioma corra polas veas do tempo!

Estes son os meus versos para a Galicia que loita,para a miña xente humilde de a pé.Os meus desexos infinitamente infinitos,deses que só teñen os nenos cativos.

Quen non leve a Galicia metida no peitonon sabe do que falo. Tanto me ten.No meu lar a terra non é escura nin erma,a terra alí... évos verde.

70


Pontevedra

Eva Lamas Domínguez do IES Mendiño de Redondela (Pontevedra). 2ºpremio na categoría de educación secundaria obrigatoria, co poema que leva portítulo: Esperando o ruxido dun barco.

Esperando o ruxido dun barco

71


O día está anubadoo sol non quere saír,o vento murmúrameque xa te volves ir.

Xa estou farta destes díasnos que temos que despedirte,xa estou farta das mesmas palabrase que sempre volvas irte.

Tan lixeiro coma o ventoque rosma ás miñas costas,que escoito desde lonxee me deixa sen resposta.

É o ruxido dese barcoque espero desde sempre;son as ondas dese charcoque me anegan a mente.

Sempre ollando ao horizonteesperando unha resposta,pedíndolle ás ondasque meu pai volva pisar a costa.

A lúa estame mirandocos ollos pechados,e dime que esta tristuraten os días contados.

As estrelas bérranme,danme forzas para seguir,“non chores tanto, nena,que o teu rostro volverá sorrir”.

Sempre sentada no portocoas pernas encollidas,esperando día e noitecoas mans estendidas.

Din que son os cartoscando pregunto o porqué;eu quero ver a meu pai,o resto tanto me ten.

Sempre rezandomirando ao ceo;sempre chorandoescoitando o vento.

Lévalle as miñas bágoase dálle esta mensaxe:“dixéronme as árboresque sen ti non hai paisaxe”.

Alberto Iglesias Torres do Colexio Calasancio (Pontevedra). 2º premio do nacategoría de educación secundaria obrigatoria, co poema que leva por título: Nubesnegras nun ceo branco.

Nubes negras cun ceo branco

72


Mar queimado, neve negra,doce amargo, mansa fera,

dun corazón ateigado,por unha dor e unha pena.

Escuridade Galega,século quince que trema,por un idioma que chega,

novo sen pausa nin tregua.

¿U-los prados?¿U-los ríos?

¿U-la brisa mariña,da miña terra meniña?

Meniña coma un sorriso,sorriso que eu tanto espero,

espero sorriso imposible,dunha mágoa impredicible.

Rexurdir, rexurdimos,espertar, espertamos,

dun soño de decadencia,dunha imposible existencia.

Nova mañá, nova terra,Galicia sempre labrega;na inmensidade do marvense as gaivotas voar.Galicia dorme tranquila,

Respira, meu lar.

Rebeca García Souto do IES Pintor Colmeiro de Silleda (Pontevedra). 2º premio do na categoría de educación secundaria postobrigatoria, co poema queleva por título: Xacobeo un anaco rompido.

XACOBEO UN ANACO ROMPIDO

73


Son un peregrino máisQue unha ruta vai facendoPara chegar a SantiagoNeste ano Xacobeo.

Aínda cos ollos pechados,Saberei cando a Galicia chego,Polo seu aire tan puroE polo seu especial arrecendo.

O cheiro que vén do monte,Ou o salitre preto do marFan do meu camiño unhaexperienciaImposible de olvidar.

Camiñando a CompostelaSinto o pracer da liberdadeAcompañado dunha gran frescuraAta que chegue á cidade.

Tamén vexo o océano grisPolas nubes que están a chorarNon se sabe se porque lles tocaSe porque volveron emporcar o mar.

Dá xenio ver a paisaxeVerde e virxe, sen tocar,Mais dá pena cando hai máquinas,Que nola están a estragar.

Agora sinto que me empuxaUnha forza inminente,É a presenza do ApóstoloQue comigo levo presente.

No asfalto das estradas,Sobre a terra das congostras,Decátome de espellismosQue logo deixo ás miñas costas.

E mentres boto un paso tras outroCoa esperanza de chegar,Apoiado no meu caxatoNon podo deixar de soñar.

Soño con ese momentoQue tanto levo a agardarImaxino pasar a Porta SantaE o Apóstolo a abrazar.

O arrecendo da natureza,Fuxiu de repente,Agora reina o botafumeiroQue baila riba da xente.

Todos chegamos á metaConseguimos a nosa ilusiónCumprimos a nosa promesaE levámola no corazón.

Neste intre rematei,Galicia teño que abandonar,Pero invádeme a morriña,E bótome a chorar.

¿Será Galicia terra meiga?É Galicia unha terra especialE seguro que se a visitasPronto que volverás.

74


4. CONCURSO-CAMPIONATO DE XOGO

O PREGUNTOIRO

Introdución

O Preguntoiro foi a acción innovadora da campaña 2003-2004; trátase dunxogo interactivo en CD-ROM, ao cal tamén se pode acceder a través de Internet. Nelos alumnos e alumnas de secundaria podían xogar respondendo preguntas sobre asmaterias de literatura, arte, lingua, literatura, bioloxía, xeografía, historia ourefráns, tanto desde as súas casas como desde as aulas de informática dos institutos.A finalidade principal do xogo, amais da propia aprendizaxe dos alumnos e deprovocar o seu interese por temas propios de Galicia, era asociar o uso das novastecnoloxías co da lingua propia. Os participantes neste xogo competiron naspartidas internas de centro e logo nas provinciais para obter a mellor puntuación eacadar os premios que correspondían a cada categoría e clasificación. As cincomellores puntuacións dos distintos centros nas categorías de ESO e ESPO pasaron áfase provincial, que se desenvolveu en trece zonas de Galicia. Nestas comarcas osalumnos tiveron a oportunidade de botar partidas conxuntas con alumnos doutroscentros. As mellores puntuacións destas partidas desenvolvidas nas comarcaspasaron á final provincial e autonómica, que tivo lugar en Ourense o día 11 de maio.Máis dun cento de rapaces e rapazas coas mellores puntuacións de Galicia déronsecita no Centro Cultural Simeón, onde se desenvolveu unha partida conxunta, e osresultados íanse publicando conforme se ía producindo o remate do xogo. Os catrocampións provinciais de ESO e os catro de ESPO xogaron unha partida pechada entreeles para se determinar a clasificación autonómica. A estas partidas asistiu unentretido e numeroso público. As gañadoras a piques estiveron de obter a máximapuntuación e de chegar ao remate do xogo, malia ter este oito niveis de dificultadee outras tantas reválidas.

TOTAL PARTICIPACIÓN POR PROVINCIAS

O número de alumnos participantes nas fases de centro, que posteriormenteconcursaron nas fases provinciais por zonas, foi de máis de 2.000 alumnos. Houbounha maior participación da categoría ESO, quizais debida á motivación por partedos profesores e á propia actitude dos rapaces de cara a este tipo de actividades.

75


76


Estefanía Mosquera Castro do IES Sabón Arteixo. 1º premio na categoría de ESPO.

Isabel López Sánchez do IES Cacheiras de Teo. 1º premio na categoría de ESO.


autonómicos


provinciais

Nivel ESO

A CORUÑA

Nome e apelidos Centro Poboación P

Isabel López Sánchez IES Cacheiras Cacheiras 2.310

Rubén Sánchez Fernández IES Paseo das Pontes A Coruña 2.150

Iria Vázquez Abad IES Paseo das Pontes A Coruña 1.960

Sara Ruíz Valdés IES Nº 1 Ribeira 1.830

Javier García Villamisar CPI O Cruce Cerceda 1.690

Aldara Navieiras Calvo CPI A Xunqueira Fene 1.610

Esperanza Mara Filgueira IES Virxe do Mar Noia 1.330

Paulo Vizcaíno Molina IES Paseo das Pontes A Coruña 1.320

José David Espasandín García CPI Alcalde Xosé Pichel Coristanco 1.110

Antón Parada Bretal IES Núm. 1 Ribeira 1.100

Cristian Cerqueiro Vázquez CPI O Cruce Cerceda 1.100

Diego Martínez Gómez CPI Alcalde Xosé Pichel Coristanco 1.070

Isaura Cotelo Ferreiro IES Paseo das Pontes A Coruña 840

Manuel Cascallar Autrán CPI Dices Rois 820

77


78


LUGO


Laura García Blanco CPI Dr. Daniel Monje 1.790

Raquel Gómez Méndez IES Leiras Pulpeiro 1.220

Jonathan Pérez Fernández IES Río Cabe 1.140

Iván Fdez. Mon CPI DR. Daniel Monje 1.090

Patricia Coucheiro González IES de Monterroso Monterroso 890

Diego López Gayoso Colexio Sagrado Corazón 770

Verónica Rodríguez Rodríguez CEIP San M. de Paradela Paradela 690

Diego Busto Mejuto IES de Monterroso Monterroso 320

OURENSE


Paula González Salgado Divino Maestro Ourense 2.450

Iria Osorio Vázquez Divina Pastora Ourense 1.910

Eduardo Rodríguez Louredo IES O Ribeiro Ribadavia 1.310

Pablo Fernández Seoane Divino Maestro Ourense 1.230

Natalia Losada Barril Divino Maestro Ourense 1.190

Pablo López Paula Divina Pastora Ourense 1.180

Felipe Calviño Rodríguez Divino Maestro Ourense 1.170

Xosé Manuel López Álvarez Martaguisela O Barco 1.150

Tirso Fernández Rodríguez Otero Pedrayo Ourense 1.150

Rosa Abellás Blanco Amor Ourense 1.070

Marta González Mateos IES Nº 1 de Carballiño Carballiño 1.040

José Miguel Grande Dopazo Divina Pastora Ourense 700

Benigno Basalo Afonso Martaguisela O Barco 410

Guillermo García Domínguez Martaguisela O Barco 390

79


80


PONTEVEDRA


Carlos Rodríguez Amoedo IES Nº 1 Ponteareas 2.630

Xiana García Freire IES Pontecaldelas Pontecaldelas 2.380

Sofía Khadabocus Solla IES Mestre Landín Marín 2.160

Manuel Varela Loimil CPR Sagrada Familia Vilagarcía de Arousa 1.590

Gemma María Portela Vilas CPR S. Corazón Praceres Pontevedra 1.250

Noemí Troche Pesqueira CPR Sagrada Familia Vilagarcía de Arousa 1.220

Germán Torres Sánchez CPR Sagrada Familia Vilagarcía de Arousa 1.220

Guillermo Martínez López CPR Sagrada Familia Vilagarcía de Arousa 1.200

Javier Mariño Rodríguez CPR A Inmaculada Ponteareas 1.200

Lucía Román Eyo CPR S. Corazón-Praceres Pontevedra 1.190

Fernando Pérez Díaz CPR Sagrada Familia Vilagarcía de Arousa 1.190

Samuel Vázquez López CPR Abrente Sanxenxo 1.160

Manuel Bugarín Pino IES Nº1 Ponteareas 1.070

Irene Bemposta Iglesias IES Mestre Landín Marín 1.060

Brais Castro Porto CPR Abrente Sanxenxo 1.060

Liliana Lorenzo Ogando IES Pontecaldelas Pontecaldelas 790

Marcelo Estévez Tepedino CEIP Antonio B. Rodz. O Covelo 790

Nivel Espo

A CORUÑA


Estefanía Mosquera Castro IES Sabón Arteixo 3.000

Diego Ferrón Lea IES Cacheiras Cacheiras 1.300

María Luisa Roo Ces IES Campo San Alberto Noia 1.160

Mercedes Agra Fernández IES Sabón Arteixo 1.110

Javier Grille Domínguez IES Sabón Arteixo 1.070

Jorge González Fernández IES Sabón Arteixo 1.060

Vanessa Otero Blanco IES David Buján Cambre 880

Francisco Riaño Lueiro IES Cacheiras Cacheiras 820

Brais Lata Potel IES Cacheiras Cacheiras 790

Francisco Antonio Ruíz Valdés IES Nº 1 Ribeira 760

81


82


LUGO


Jesús Ricardo Arnau Yáñez IES Perdouro Burela 1.170

Liliana López Grandio IES Leiras Pulpeiro Lugo 1.080

Alejandra Losada Novoa IES Río Cabe Monforte de Lemos 1.070

Adrián Levices Casal IES Río Cabe Monforte de Lemos 1.070

Silvia Dorrego Rivas IES Dionisio G. Fierros Ribadeo 1.060

Rubén López Carnero IES Río Cabe Monforte de Lemos 850

Santiago Gómez Abraldes IES de Guitiriz Guitiriz 780

Servando Río Rodríguez IES Dionisio G. Fierros Ribadeo 720

Senín González Baño IES Perdouro Burela 720

Borja Fernández Rivada IES Río Cabe Monforte de Lemos 710

Arturo Campo Miragaya IES de Guitiriz Guitiriz 700

OURENSE


Miriam Álvarez González Blanco Amor Ourense 1.950

Alba Quevedo Ricino Blanco Amor Ourense 1.650

Bruno Muñoz López Divina Pastora Ourense 1.210

Belén Vázquez Blanco Divina Pastora Ourense 1.170

Cristina González Figueiras Blanco Amor Ourense 1.120

Ester Carballo López Blanco Amor Ourense 1.100

Belén Gómez Álvarez Blanco Amor Ourense 1.060

Alexandre Blanco López Divina Pastora Ourense 1.030

Iker González Cid Divina Pastora Ourense 850

Rubén López Cortés Otero Pedrayo Ourense 830

Eva María López Vidal Martaguisela O Barco 830

Consuelo Borrajo Viana IES Nº 1 de Carballiño Carballiño 770

Manuel Fernández Estévez Blanco Amor Ourense 720

83


84


PONTEVEDRA


Almudena Gil Gayoso IES Manuel Antonio Vigo 1.120

Aitor Quiñones Burgo IES Manuel Antonio Vigo 1.030

Carlos Rodríguez Amoedo, 1º premio Preguntorio da ESO de Pontevedra.

5. Certame de recitado de poemas

Participaron un total de 33 centros de educación secundaria e un total de399 alumnos e alumnas. Repartíronse 7.700 € en premios para os centroseducativos, ademais de ordenadores portátiles, equipos de música, equiposmultifunción, xogos interactivos, lotes de libros, diplomas e pezas artísticasconmemorativas para os alumnos e alumnas premiadas.

Na fase provincial, logo dunha primeira selección de seis finalistas,organizáronse 24 actos en diversas localidades para determinar os premiosprovinciais.

85



autonómicos

Os primeiros premios provinciais optaron aos tres premios autonómicos, queforon:

1º premio: Douglas Adalberto de Oliveira, do IES Ramón Otero Pedrayo daCoruña. Este alumno de 4º de ESO escribiu un poema titulado Vinganza.

2º premio: Estefanía Fernández Rodríguez, do CPI Doutor Daniel Monje deNavia de Suarna (Lugo), co seu propio poema Encontro co galego.

3º premio: grupo de alumnos e alumnas de 4º de ESO, do Colexio SanNarciso de Marín (Pontevedra), que recitou o poema Amor, vida e morte.

A participación neste certame na categoría de educación secundaria non foitan destacada como en educación primaria, non obstante, aumentouconsiderablemente con respecto a anos anteriores.

86


Douglas recitando o seu poema.


provinciais

A Coruña

Premio Centro educativo Título Recitador/a

1º IES RAMÓN OTERO Vinganza Douglas AdalbertoPEDRAYO. A CORUÑA de Oliveira

2º IES MONELOS Sen título Sara Martínez BelloA CORUÑA

2º IES RAMÓN MENÉNDEZ A miña morte Alexandre Mallo Rúa PIDAL. A CORUÑA

3º CPI AS REVOLTAS Costa da Morte 5 alumnos/as CABANA DE BERGANTIÑOS blues

3º IES XULIÁN MAGARIÑOS Escoitarei… Cristina NegreiraNEGREIRA Barcia

3º IES DE ELVIÑA Letanía de 7 alumnasA CORUÑA Galicia

87


Alumnas actuando no certame de recitado de poemas.

Lugo


1º CPI DOUTOR DANIEL MONJE Encontro co Estefanía FernándezNAVIA DE SUARNA Galego Rodríguez

2º CEIP SAN MIGUEL A nosa fala Mª Teresa Arias PARADELA González

2º IES DAVIÑA REI Verdes imaxinados. Alicia Fenández MONFORTE DE LEMOS No (re)verso Rodríguez

da epiderme…

3º IES LUCUS AUGUSTI Só a morte Eva Vilar Coira LUGO quedou calada

3º IES MANUEL LEIRAS Derradeira Zaida Real PULPEIRO. LUGO vontade Naharro

3º CEIP AQUILINO IGLESIA A boneca Sonia RequeijoALVARIÑO ABADÍN Bello

88


Alumnos e alumnas nun acto comarcal.

Ourense


1º IES OTERO PEDRAYO É hora da luz GrupoOURENSE

2º IES O RIBEIRO Deitado fronte Ángela Villar RIBADAVIA ao mar Rojo

2º COLEXIO A PURÍSIMA María Pérez de

OURENSE Ameite tanto Juan G./Nerea Rguez. Arias

3º COLEXIO DIVINO Fálame galego baby. GrupoMESTRE. OURENSE Rap da lingua

3º IES MARTAGUISELA Falade galego Rocío Visuña O BARCO Fernández

3º IES O COUTO O mar chora Jonatán Amado OURENSE

89


Pontevedra


1º COL. SAN NARCISO. Amor, vida e morte GrupoMARÍN

2º COL. ABRENTE PORTONOVO Ningún cisne Irene e Samuel

2º IES DE TEIS. VIGO Negra sombra Fernando, Yéssica e Begoña

90


Escenas dunha representación en Pontevedra.

6. Certame de contacontos

Cada un dos 37 centros de educación secundaria que participaron nestecertame presentáronse á fase provincial cos seus gañadores da fase interna.

A pesar de que o número de centros de educación secundaria participantesneste certame de contacontos non chegou aos corenta, é moi significativa aparticipación do alumnado, xa que foron case catrocentos alumnos e alumnas os quedeleitaron o público cos seus contos.

91



autonómicos

1º. premio: David Díaz Rodríguez, do Colexio Divina Pastora de Ourense,que conta Encol da morte do Bieito, relato curto de Rafael Dieste, recollido no seulibro Dos arquivos do trasno.

David é un dos que portaban o cadaleito do seu amigo Bieito. Dende o primeiromomento, oe algo raro e pensa nos seus adentros na posibilidade de que o Bieito vaiavivo. Durante todo o camiño ao camposanto non pode quitar esa idea da cabeza.Imaxina que, de ser certo, el será un heroe, o gran salvador; pero no caso contrario…,a desfeita máis grande, o branco da ira de todos. David, xa de noite e ao arrimo dosmuros, vai ao camposanto comprobar as súas sospeitas.

2º premio: Tamara Raposo Injerto, do CPI Uxío Novoneira de Pedrafita doCebreiro (Lugo), co conto Días sen luz.

3º. premio: Isabel Bautista Salgueiriño, do IES Xunqueira I de Pontevedra,co conto Tío Lobo.

92


David interpretando o conto de Rafael Dieste.


provinciais

A Coruña


1º CPI AS REVOLTAS Tamara Lema CABANA DE BERGANTIÑOS Caghar co medo Rodríguez

2º IES RAMÓN OTERO Andión Filgueira e PEDRAYO. A CORUÑA 28 días Lidia Iria Mourón Pérez

2º IES ÁNXEL CASAL ¿Onde está o nariz Milagros Domínguez

A CORUÑA de Pinocho? Lorenzo e Vanesa Caamaño Agrafojo

3º IES RODOLFO UCHA Mira que che digo… Eyin Guerra e FERROL. PIÑEIRO Elena Fraga

3º IES MONELOS Os irmáns delicados Santiago Aller A CORUÑA Fernández

3º IES TERRA DO XALLAS O gato con Beatriz Rey SANTA COMBA pantalóns Mourelle

93


Tamara Lema Rodríguez interpretando o seu conto.

Lugo


1º CPI UXÍO NOVONEIRA Tamara Raposo PEDRAFITA DO CEBREIRO Días sen luz Injerto

2º CEIP SAN MIGUEL O demo na Víctor Manuel PARADELA mochila López Abella

2º IES M. LEIRAS PULPEIRO Así foi douto Alba Arias Prado e

LUGO Manuel LópezBahamonde

3º IES LUCUS AUGUSTI O señor Manuel Alejandro López LUGO e o lobo López

3º COLEXIO DIVINA PASTORA No reino dos contos María Varela e MONFORTE DE LEMOS Sonia Quiroga

3º CPI VIRXE DO MONTE 15-15-15 Alumnos de 2º COSPEITO

94


Ourense


1º COLEXIO DIVINA PASTORA Encol da morte David Díaz OURENSE do Bieito Rodríguez

2º IES OTERO PEDRAYO Unha casa con GrupoOURENSE ruídos

2º COLEXIO DIVINO MESTRE O raposo Fiz Soto Rodríguez OURENSE

3º IES MARTAGUISELA O xordo David Núñez ÁlvarezO BARCO

3º IES O COUTO O lobishome Daniel Rodríguez OURENSE Fernández

Rosario Expósito Linares do IES San Mamede de Maceda recolle o premio.

95


Pontevedra


1º IES XUNQUEIRA I Tío lobo Isabel Bautista PONTEVEDRA Salgueiriño

2º IES DE TEIS O caldo de Noelia, Mª Isabel VIGO pedriñas e Marta

2º IES VALLE-INCLÁN A regadora do Estela e Cristina PONTEVEDRA asubiote

3º IES TERRA DE TURONIO O paxaro que fala Yaiza Costas GONDOMAR Salgueiro

3º IES DE POIO As dúas irmás Ánxela Murillo Casas POIO

3º COLEXIO A INMACULADA A ilíada para nenos Borja Díaz Pérez PONTEAREAS

96


Grupo do IES Rosalía de Castro de Santiago de Compostela.

7. Certame de teatro

Un dos aspectos máis salientables foi a implicación demostrada por todos osmembros das comunidades educativas de Galicia e mesmo do exterior. A través dasactuacións dos 55 centros de secundaria participantes, o galego entrou en todas ascasas e en todas as escolas de Galicia.

O certame organizouse en tres fases: a primeira, interna, en cada centroeducativo; a segunda, provincial; e a terceira, autonómica, á que optaron os catroprimeiros premios provinciais. En total, repartíronse cincuenta e un mil euros enpremios e accésits.

97



autonómicos

Os tres premios autonómicos correspondéronlles aos seguintes grupos:

1º. premio: grupo de teatro do IES Vilar Ponte de Viveiro (Lugo), pola súarepresentación da obra Auto de Entroido.

2º. premio: grupo de teatro do IES Laboral de Ourense, pola representaciónda obra Arsénico de mesa.

98


3º. premio: grupo de teatro do IES Vilalonga de Sanxenxo (Pontevedra),pola representación da obra Triste chegada.

99


As actividades de expresión dramática, sen dúbida, inciden de maneira eficazno medrar progresivo do uso da lingua galega no ensino, xa que un dos seus valoresradica no uso da palabra.

O teatro escolar en lingua galega é un dos elementos máis dinámicos da vidacultural dos centros educativos; a súa presenza mellora a valoración da nosa linguacomo mecanismo de expresión literaria e coloquial e contribúe ao proceso denormalización lingüística dende o uso oral do galego polas xeracións máis novas que,nestes momentos, son o maior garante de supervivencia do idioma propio.

Queremos recoñecer unha vez máis o traballo que, en moitos centroseducativos, se está a desenvolver no eido da promoción e defensa da lingua galega.Por si mesmo, o teatro non será quen de garantir a existencia do galego, pero si que,achegándose aos máis novos, axudará a vencer vellos prexuízos e a valorar aimportancia de ter unha lingua propia.


provinciais

A CORUÑA

Premio Centro educativo Título

1º IES ROSALÍA DE CASTRO ¿E ti de quen vés sendo?SANTIAGO DE COMPOSTELA

2º IES ÁNXEL CASAL As voltas do profesorA CORUÑA

3º COLEXIO MANUEL PELETEIRO CriaturasSANTIAGO DE COMPOSTELA

100


Lugo


1º IES VILAR PONTE Auto de EntroidoVIVEIRO

2º CEIP DE SAMOS Lembranzas de SAMOS ninguén

3º IES RÍO MIÑO PicnicRÁBADE

101


Ourense


1º IES UNIVERSIDADE LABORAL Arsénico de mesaOURENSE

2º COLEXIO A PURÍSIMA O enfermo imaxinarioOURENSE

3º IES OTERO PEDRAYO Eliana en ardentía ou OURENSE Bernardo destemplado

102


pontevedra


1º IES VILALONGA Triste chegadaSANXENXO

2º COLEXIO NOSA SEÑORA Amahl e os visitantes DE LOURDES. A ESTRADA nocturnos

3º IES Nº 1 Edelmira II e o PONTEAREAS dragón Gutierres

103


RELACIóN DE CENTROS QUE ACADARON ACCÉSITS

A Coruña

COLEXIO SAGRADO CORAZÓN A CORUÑACOLEXIO SAN JUAN BOSCO SALESIANOS A CORUÑAIES RAMÓN MENÉNDEZ PIDAL A CORUÑAIES RAMÓN OTERO PEDRAYO A CORUÑAIES DE AMES AMESCPI VICENTE OTERO VALCÁRCEL CARRALIES PUNTA CANDIEIRA CEDEIRAIES DE CURTIS CURTISCPI CERNADAS DE CASTRO LOUSAMECPI CASTRO BAXOI MIÑOCOLEXIO LOYOLA MUGARDOSIES FERNANDO ESQUÍO NEDAIES CAMPO DE SAN ALBERTO NOIAIES DE PONTECESO PONTECESOIES PORTO DO SON PORTO DO SONIES FÉLIX MURIEL RIANXOCPI DOS DICES ROISCEE A BARCIA SANTIAGO DE COMPOSTELACOLEXIO LA SALLE SANTIAGO DE COMPOSTELA

104


Algúns alumnos e alumnas premiados no certame.

Lugo

CEIP AQUILINO IGLESIA ALVARIÑO ABADÍNCPI VIRXE DO MONTE COSPEITOIES RÍO CABE MONFORTE DE LEMOSIES PALAS DE REI PALAS DE REICEIP SAN MIGUEL PARADELAIES ENRIQUE MURUAIS A PONTENOVAIES XOGRAR AFONSO GÓMEZ SARRIA

105


Ourense

IES MARTAGUISELA O BARCO DE VALDEORRASCOLEXIO MARISTA SANTA MARÍAIES AS LAGOAS OURENSECOLEXIO SANTO ÁNGEL OURENSECPI TOMÁS DE LEMOS RIBADAVIA

106


Pontevedra

IES 1º DE MARZO BAIONAIES LAXEIRO LALÍNIES MESTRE LANDÍN MARÍNCOLEXIO CEMAR MONDARIZIES DE MOS MOSIES SÁNCHEZ CANTÓN PONTEVEDRAIES ILLA SAN SIMÓN REDONDELACOLEXIO MONTERREY VIGOIES DE TEIS VIGOIES SANTA IRENE VIGOIES CARRIL VILAGARCÍA DE AROUSA

Tamén participou e acadou un accésit o centro de Villafranca del Bierzo,León, IES Padre Sarmiento.

107


108


8. CERTAME DE MÚSICA

Neste segundo certame musical, participaron 74 grupos musicais e 1.989alumnos e alumnas de características moi variadas e que interpretaron canciónsorixinais, cancións de autores coñecidos e cancións tradicionais nas actuaciónsrealizadas durante o mes de marzo e abril na comunidade escolar.

Os xurados provinciais seleccionaron, entre os 49 grupos finalistas dos centroseducativos e os 1.021 alumnos e alumnas seleccionados nas fases provinciais, os 12grupos e 279 alumnos e alumnas que representan as catro provincias no festival deVilalba, que se realizou o 13 de maio no auditorio Carme Estévez.

Tras a actuación destes doce grupos, o xurado adxudicou os primeiros,segundos e terceiros premios provinciais, así como os tres grupos finalistas noámbito autonómico.

109


A directora do grupo IES Europa do Bierzo recibe o premio no acto de clausura.

Grupos finalistas na fase provincial e

autonómica:

1. IES Lucus Augusti. LugoCanción: Xeografía galega. Música de Celtas CortosDirectora: Carme SarmientoGrupo de Lucus Augusti de 25 alumnos con guitarra, clarinete einstrumentos de percusión

2. IES Manuel Leiras Pulpeiro. LugoCanción: Falo o que quero falarDirección: María Cabo CarballalCoro Leiras Pulpeiro de 70 alumnos con guitarras, piano e percusión.

3. CPR Sagrado Corazón de RibadeoCanción: De Vilanova a Ribadeo. Canción popular Directora: María Carme Rodríguez CanceloCoro Sagrado Corazón de 17 alumnas e pandeireteiras

4. IES Eusebio da Guarda. A Coruña Canción: Himno de acción galega. Música de Mario García e letra de RamónCabanillasGrupo Lumia que coordina Mario García con guitarras, gaita, frauta, violín,piano e teclados

5. IES Fernando Esquío de NedaCanción: Lonxe de aquí do grupo Constelación Avestruz Coordina Miguel Anxo Varela VázquezGrupo instrumental (guitarra, baixo, batería) e voz

110


6. CPR Manuela Rial Mouzo. CeeCanción: Ledicia galegaDirección: Isidro Caamaño TrilloCoro Manuela Rial de 40 alumnos con bandurras, guitarras, frautas,acordeón e percusión

7. IES Escolas Proval de NigránCanción: A túa lingua nai. De David Piñeiro PérezDirección: David Piñeiro PérezCoro e conxunto do centro formado por 35 alumnos

8. IES Miguel Anxo González Estévez. CarrilCanción: Nos teus ollos. De Carlos da Silva Diz con letra de A. CunqueiroCoordina: Susana Suárez Navia Grupo de 7 alumnos con frauta, gaita, guitarras, piano e percusión

9. IES Rodeira. CangasCanción: O galego que non fala. De Mercedes Peón Coordina o grupo do centro Cecilia Cueto Álvarez

10. IES de Celanova Canción: Cantar do alumno morcego. Música de Xerardo Domarco e letra deIrma FernándezCoordina Irma Fernández Alonso este grupo coñecido por Apagados ou Fórade Cobertura

11. CPR Sagrado Corazón. CarballiñoCanción: Unha lingua para comunicar. De Milagros Fernández da Aira e dogrupo Os Arenteiros Grupo de 13 alumnos con guitarras, frauta, claves e percusión

12. CPR Divina Pastora. OurenseCanción: Déixaa voar. De Elías Piñeiro Vila que dirixe o grupoGrupo formado por 13 alumnas con guitarra, saxo e acordeón

111


Premios autonómicos

1º Premio ao grupo presentado polo centro:

IES de Celanova de Ourense

112



CPR Sagrado Corazón de Ribadeo


IES Miguel Anxo González Estévez

113


Premios provinciais

Catro primeiros premios provinciais para os seguintes centros:

A Coruña. IES Fernando Esquío de Neda

Lugo. CRP Sagrado Corazón de Ribadeo

Ourense. IES de Celanova

Pontevedra. IES Miguel Anxo González Estévez

114


Actuación dos pandereiteiros de Dumbría.

Catro segundos premios provinciais para os seguintes centros:

A Coruña. CPR Manuela Rial Mouzo

Lugo. IES Lucus Augusti

Ourense. CPR Sagrado Corazón do Carballiño

Pontevedra. IES Escolas Proval de Nigrán

115


Catro terceiros premios provinciais para os seguintes centros:

Lugo. IES Leiras Pulpeiro

Ourense. CPR Divina Pastora

Pontevedra. IES de Rodeira

Ponferrada (León). IES Europa

116


Acto de entrega de premios en San Lázaro.

As agrupacións musicais que participaron na fase provincial, e que referimosa seguir, recibiron:

RELACIóN DE CENTROS QUE ACADARON ACCÉSITS

A CORUÑA

Centro Concello

CPI SAN VICENZO A BAÑA

IES DE ELVIÑA A CORUÑA

IES RAMÓN OTERO PEDRAIO A CORUÑA

CPR A GRANDE OBRA DE ATOCHA A CORUÑA

IES ANXEL CASAL A CORUÑA

IES EUSEBIO DA GUARDA A CORUÑA

IES AGRA DE LEBORÍS A LARACHA

IES MANUEL MURGUÍA ARTEIXO

IES PASTORIZA ARTEIXO

IES MONCHO VALCÁRCEL AS PONTES DE G. RODRÍGUEZ

IES DAVID BUJÁN CAMBRE

CPI CASTRO BAXOI MIÑO

IES CAMPO SAN ALBERTE NOIA

IES VIRXE DO MAR NOIA

CPR COMPAÑÍA DE MARÍA SANTIAGO DE COMPOSTELA

IES DE CACHEIRAS TEO

117


LUGO

Centro Concello

CEIP AQUILINO IGLESIA ALVARIÑO ABADÍN

IES PERDOURO BURELA

COLEXIO DIVINO MESTRE LUGO

COLEXIO MARISTAS-INMACULADA LUGO

ESCOLA MUNICIPAL DE MÚSICA O PALLAREGO MONDOÑEDO

CPI DANIEL MONJE NAVIA

IES DE PALAS DE REI PALAS DE REI

118


OURENSE

Centro Concello

IES DE ALLARIZ ALLARIZ

IES XERMÁN ANCOCHEA A POBRA DE TRIVES

COLEXIO DIVINO MESTRE OURENSE

COLEXIO SANTO ANXO OURENSE

COLEXIO MARISTAS STA. MARÍA OURENSE

IES O RIBEIRO RIBADAVIA

119


PONTEVEDRA

Centro Concello

CPI A CAÑIZA A CAÑIZA

CPR EDUARDO PONDAL CANGAS

IES LAXEIRO LALÍN

IES DE POIO POIO

IES FREI MARTÍN SARMIENTO PONTEVEDRA

IES MENDIÑO REDONDELA

IES VILALONGA SANXENXO

IES ÁLVARO CUNQUEIRO VIGO

Participación de centros de educación

secundaria

Provincia A Coruña Lugo Ourense Pontevedra Totais

Número de alumnos que participan nos centros 607 870 194 328 1.999Grupos musicais que participan no centro 32 15 12 15 74Alumnos finalistas na fase provincial 396 213 142 270 1.021Grupos que participan na fase provincial 19 10 9 11 49Alumnos que participan na fase autonómica 52 72 43 112 279Grupos que participan na final 3 3 3 3 12

120


9. CERTAME DE REVISTAS ESCOLARES

As publicacións escolares constitúen un dos recursos didácticos máisempregados nos centros educativos para espallar e promover a lingua galega.Practicamente en todos os centros educativos hai unha revista que recolleperiodicamente os traballos de creación literaria e xornalística dos alumnos, pais,profesores e, nalgúns casos, colaboracións de persoeiros significativos das nosasletras e da nosa cultura.

O concurso de revistas escolares quere recoñecer este esforzo e premiaraquelas publicacións que destacan pola súa calidade e contribuír á súa edición.


autonómicos

SANTIAGO DE COMPOSTELA

Obtivo o primeiro premio o centro:

IES Virxe do Mar de Noia (A Coruña), pola revista Casa da Gramática.

121


Conseguiu o segundo premio o centro:

IES San Mamede de Maceda (Ourense), pola revista Esparaván.

122


Logrou o terceiro premio o centro:

IES Quiroga de Quiroga (Lugo), pola revista Novakaos.

123


Acadou un premio especial o centro representante da Galicia exterior:

Escola Oficial de Idiomas de Ponferrada (León), pola revista Labieira.

124



provinciais

A CORUÑA

Primeiro premio para o centro IES Virxe do Mar de Noia pola revista

Casa da Gramática.

Segundo premio para o centro IES Eusebio daGuarda da Coruña pola revista Nós.

Terceiro premio para o centro IES UrbanoLugrís de Malpica pola revista Ardora.

125


LUGO

Primeiro premio para o centro IES de Quirogapola revista Novakaos.

Segundo premio para o centro IES LucusAugusti de Lugo pola revista A Voz da Terra.

Terceiro premio para o centro CPI Tino Grandíode Guntín pola revista Pallares.

126


OURENSE

Primeiro premio para o centro IES San Mamedede Maceda pola revista Esparaván.

Segundo premio para o centro IES de Celanovade Ourense pola revista O Poleiro.

Terceiro premio para o centro IES de Allarizpola revista O Pregoeiro.

127


PONTEVEDRA

Primeiro premio para o centro IES FranciscoSánchez de Tui pola revista Intuilequia.

Segundo premio para o centro IES Marco doCamballón (Vila de Cruces) pola revista

Camballón.com.

Terceiro premio para o centro IES PintorColmeiro de Silleda pola revista As Ferreiras.

128


Resultou realmente difícil determinar os premios entre as 295 publicaciónspresentadas. Á parte das premiadas, non debemos esquecer o enorme esforzo que seestá a realizar nos centros de ensino para a edición das súas revistas, moitas vecesmodestamente, pero que constitúen unha grande oportunidade para que acomunidade educativa se lance á aventura de escribir na nosa lingua. Cabe resaltaro traballo que, neste eido, están a desenvolver os equipos de normalizaciónlingüística dos centros, verdadeiros dinamizadores do proceso de normalizaciónlingüística no fomento do uso do galego na vida escolar.

Por esta razón, ademais dos premios, establecéronse os accésits provinciaisque se citan a continuación:

A CORUÑA

Centro Concello

CPI SAN VICENZO A BAÑAIES RAMÓN OTERO PEDRAIO A CORUÑAIES MONELOS A CORUÑAIES DE AMES AMESIES AGRA DE LEBORÍS A LARACHAIES DE ARZÚA ARZÚAIES ESPARÍS BRIÓNIES DAVID BUJÁN CAMBRECPI VICENTE OTERO VALCÁRCEL CARRALCPR MANUELA RIAL MOUZO CEECPI O CRUCE CERCEDAIES DE CURTIS CURTISIES CANIDO FERROLIES SATURNINO MONTOJO FERROLIES CONCEPCIÓN ARENAL FERROLIES SOFÍA CASANOVA FERROLCPR LA SALLE FERROLIES FIN DO CAMIÑO FISTERRAIES FERNANDO ESQUÍO NEDAIES CAMPO DE SAN ALBERTE NOIAIES MIRAFLORES OLEIROSIES LELIADOURA RIBEIRACPI DOS DICES ROISIES TERRA DO XALLAS SANTA COMBAIES ISAAC DÍAZ PARDO SADAIES ROSALÍA DE CASTRO SANTIAGO DE COMPOSTELACPR MANUEL PELETEIRO SANTIAGO DE COMPOSTELACPR COMPAÑÍA DE MARÍA SANTIAGO DE COMPOSTELA

129


IES CACHEIRAS TEOCPI VIAÑO PEQUENO TRAZOIES PECALAMA-TORDOIA TORDOIACPI FONTE DÍAZ TOURO

130


LUGO

Centro Concello

IES DE GUITIRIZ GUITIRIZIES LEIRAS PULPEIRO LUGOSEMINARIO SANTA CATALINA MONDOÑEDOIES RÍO CABE MONFORTEIES DAVIÑA REI MONFORTECPI RAMÓN PIÑEIRO POBRA DE SAN XIAO (LÁNCARA)IES RÍO MIÑO RÁBADEIES XOGRAR AFONSO GÓMEZ SARRIAIES M.ª SARMIENTO VIVEIRO

131


OURENSE

Centro Concello

CPI LAUREANO PRIETO A GUDIÑAIES XERMÁN ANCOCHEA A POBRA DE TRIVESCPI VIRXE DOS REMEDIOS CASTRO CALDELASCPI VIRXE DA SALETA CEACPI DE MASIDE MASIDEIES MARTAGUISELA O BARCO DE VALDEORRASCOLEXIO SAGRADO CORAZÓN O CARBALLIÑOCOLEXIO SAN XOSÉ OURENSECOLEXIO DIVINA PASTORA OURENSECPI TOMÁS DE LEMOS RIBADAVIACOLEXIO MARÍA INMACULADA VERÍN

132


PONTEVEDRA

Centro Concello

IES TERRA DE TURONIO GONDOMARIES LAXEIRO LALÍNIES AS BARXAS MOAÑAIES Nº 1 PONTEAREASIES DE PONTE CALDELAS PONTE CALDELASIES TORRENTE-BALLESTER PONTEVEDRAIES SÁNCHEZ CANTÓN PONTEVEDRAIES XUNQUEIRA I PONTEVEDRAIES VALLE INCLÁN PONTEVEDRAIES DE POIO POIOIES SALVATERRA DE MIÑO SALVATERRA DE MIÑOIES CASTRO ALOBRE VILAGARCÍA DE AROUSAIES CARLOS CASARES VIGOIES SANTA IRENE VIGO

133


134


Palabras do director xeral de política

lingüística

Por cuarto ano consecutivo, a Consellería de Educación e OrdenaciónUniversitaria da Xunta de Galicia, a través da Dirección Xeral de PolíticaLingüística, vén de clausurar a campaña de normalización lingüística ENTRENÓS, EN GALEGO. Esta campaña desenvolveuse ao longo do curso escolar2003/2004 nos centros de ensino non universitario, e nela participaron109.406 alumnos de Galicia e 369 da Comunidade de Castilla y León, queseguen o programa de estudos en galego e que concursaron nas diversasmodalidades desta campaña, dirixida a escolares de ensinanza primaria esecundaria de centros públicos e privados.

A celebración destes concursos contribúe a consolidar o proceso denormalización lingüística, a dinamizar a vida cultural dos centros educativosde Galicia, a prestixiar a lingua galega como sinal de identidade e comovehículo de comunicación nas nosas comunidades educativas, a mellorar avaloración da nosa lingua como mecanismo de expresión literaria e coloquiale a incentivar a creación de grupos de traballo escolares en lingua galega.

O galego é unha riqueza cultural e un patrimonio histórico que énecesario conservar e para iso cómpre incentivar o seu uso tanto dentro comafóra das aulas.

A campaña organizouse en tres fases sucesivas. A primeira, nos centroseducativos, que canalizaron a participación do alumnado e seleccionaron osseus representantes para as seguintes fases. A segunda fase, no ámbitoprovincial, e unha terceira, autonómica, na que soamente participaron ospremiados provinciais en cada categoría e modalidade.

En total, distribuíronse na segunda e terceira fase 1.532 premios parao alumnado e para os centros participantes.

Modalidade Alumnos/as PremiosCartel e lema 54.092 220Relato curto 5.179 108Poesía 3.268 108Teatro 3.825 246Recitado e poemas 3.417 110Contacontos 1.173 110Preguntoiro 2.180 108Música 5.198 227Revistas escolares 31.074 295Total Galicia 109.406 1.532

135


O obxectivo principal das iniciativas recollidas nesta campaña é sensibilizaros adolescentes, a través de imaxes moi próximas a eles, da importancia do idiomacomo un elemento de identidade. Pódese conseguir así reforzar a súa autoestima através da lingua e que a entendan como un elemento máis de definición da súapersonalidade.

Os premios que se distribúen nesta campaña queren servir de recoñecementoe recompensa dos esforzos do alumnado e do profesorado, que tan brillantementeparticiparon nas distintas actividades, e tamén para que os centros poidan seguiradquirindo materiais educativos en lingua galega, a verdadeira protagonista dacampaña.

A Consellería de Educación e Ordenación Universitaria salientou que seacadaron todos os obxectivos que se pretendían con esta campaña, sobre todo noimpulso que se lle deu ao uso da lingua galega nas nosas comunidades escolares.Con estas perspectivas, no vindeiro curso escolar iniciarase unha nova experiencia,na que se pretende que, mantendo algunha das actuacións deste ano e incorporandonovas actividades, se impliquen todos os membros das comunidades educativas doscentros escolares, coa finalidade de acadar o crecemento progresivo da nosa lingua,tendo en conta que o mellor que podemos facer por ela é usala.

XESÚS P. GONZÁLEZ MOREIRAS

Director Xeral de Política Lingüística

136


137


RECOMPILACIÓN EDUCACIÓN SECUNDARIA · aprendelos e descobre tamén que un mesmo significado pode...

Documents

Transcript of RECOMPILACIÓN EDUCACIÓN SECUNDARIA · aprendelos e descobre tamén que un mesmo significado pode...