SAKANAKO HIZKUNTZA-ERABILERAREN KALE...

0

Hizkuntza-erabileraren

SAKANAKO

HIZKUNTZA-ERABILERAREN

KALE-NEURKETA, 2011 -EMAITZEN TXOSTENA-

Andoainen, 2012-06-01ean

1

AURKIBIDEA 1 SARRERA ................................................................................ 2

2 METODOLOGIA ....................................................................... 3

2.1 Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren metodologia 3

2.2 ‘Sakana 2011’ neurketaren fitxa teknikoa 12

3 ERABILERA SAKANAN, 2011. URTEAN: EMAITZA OROKORRA ................................................................................. 20

3.1 Elkarrizketen ia laurdenak euskaraz Sakanan 20

3.2 Erabilerarena testuinguratzeko bi datu garrantzitsu: herritarren hizkuntza-

gaitasuna eta hortik espero daitekeen erabilera maila 22

3.3 Euskararen erabilera Sakanan, hizkuntza-gaitasuna eta espero daitekeen

erabilera aintzat hartuta 25

4 ERABILERAREN BILAKAERA SAKANAN (2001-2011) ...... 28

4.1 Euskararen erabilerak zertxobait gora egin du Sakanan azken 10 urteotan 28

4.2 Erabileraren eta ezagutzaren bilakaerak 30

5 EUSKAL HERRIKO ETA HERRIALDEKO DATUEKIKO ALDERAKETA .............................................................................. 33

5.1 Euskal Herriko eta Nafarroa Garaiko, datuekiko alderaketa 33

5.2 Bilakaeren alderaketa 35

6 UDALERRIKAKO EMAITZAK ................................................ 37

6.1 Alde handiak euskararen erabileran udalerritik udalerrira 37

6.2 Bilakaera herriz herri 40

7 HIZTUNEN EZAUGARRIEN ARABERAKO DATUAK........... 42

7.1 Sexuaren araberako emaitzak 42

7.2 Sexuaren araberako bilakaera 44

7.3 Adinaren araberako emaitzak 45

7.4 Adinaren araberako erabileraren bilakaera 48

7.5 Euskararen erabilera eta haurren presentzia 50

7.6 Erabilera eta haurren presentzia: bilakaera 53

7.7 Neurketa-egunen araberako emaitzak 54

8 DATU NAGUSIEN IRAKURKETA (LABURPENA) ................ 57

2

11 SSAARRRREERRAA

Euskararen egoera ona den edo txarra den, hobera doan edo okerrera doan

galdetzen digutenean, askotan ez dugu jakiten nola erantzun, eta sarri erantzuna

bera oso modu subjektiboan ematen dugu. Zentzu honetan, gero eta

garrantzitsuagoa zaigu euskararen egoera eta bilakaera modu objektiboan

baloratzeko aukera ematen diguten datuak izatea, eta datu horien artean bada

bat herriko euskararen errealitatea adierazteko funtsezkoa dena: kalean euskara

zenbat erabiltzen den, hain zuzen ere.

Badira beste hainbat datu (erroldako ezagutza datuak, ikastetxe eta

euskaltegietako matrikulazio datuak...) herriko hizkuntza-egoera ezagutzeko

baliagarri direnak. Datu eta joera horiek guztiak, nonbait nabarmentzekotan,

herriko kaleetan besteak beste ematen den eguneroko erabileran nabarmentzen

dira. Kale-erabileraren neurketak, hortaz, errealitate horren berri ematen digu

modu zuzen eta objektibo batean.

Kale-erabileraren datua funtsezkoa da herri mailan hizkuntza-errealitatea

ezagutu edota planifikatu nahi duen edonorentzat. Euskararen aldeko sustapen-

lan bat aurrera eraman ahal izateko baliabideak mugatuak izan ohi direnez,

beharrezkoa zaigu premiarik larrienak zein diren ezagutzea, lehentasunak

finkatzea, eta ondoren horietan eragiteko ekimenak martxan jartzea.

Neurketak, besteak beste, adin-talde bakoitzak kalean euskara zenbat erabiltzen

duen esaten digu, eta horrek erraztu egiten digu ondoren lehentasunak non

dauden erabakitzea. Gainera, kale-erabileraren neurketa maiztasun batekin

eginez gero (urtero, bi urtez behin...), urtetik urtera gertatzen den bilakaera

ezagutu ahal izango dugu, eta modu horretan herrian izaten diren hizkuntza-

aldaketak gertutik jarraitu.

3

22 MMEETTOODDOOLLOOGGIIAA

22..11 EEuusskkaall HHeerrrriikkoo hhiizzkkuunnttzzaa--eerraabbiilleerraarreenn

kkaallee--nneeuurrkkeettaarreenn mmeettooddoollooggiiaa

Sakanan egin dugun Hizkuntza-erabileraren Neurketaren oinarri

metodologikoa Euskal Herri mailan egiten den neurketan garaturikoa da,

baina kasu honetan herriko berezitasunetara egokituta.

Hizkuntza-erabileraren Euskal Herriko Kale-Neurketa 1989. urtean egin zen

lehen aldiz, eta geroztik lauzpabost urtean behin errepikatu da: 1993an,

1997an, 2001ean, 2006an, eta 2011n. Euskal Herriko 5.000 biztanletik gorako

herri guztietan eta hortik beherako batzuetan jasotzen dira datuak. Orotara

250.000 hiztunetik gora behatzen dira kalean hizketan.

Kale-neurketaren metodologia behaketa zuzena da; neurtzaileek herriko

kaleetan zehar topatzen duten jendeak darabilen hizkuntza jasotzen dute,

ezertxo ere galdetu gabe. Hala, hiztunek ez dakitenez behatuak direnik,

neurtzaileek hiztunaren joera naturala jasotzen dute. Beraz, inkestaren bidez

jasotako datuen subjektibotasuna saihesten da eta emaitza fidagarriagoak

lortzen dira.

Landa-lana

Landa-lana burutzerakoan neurtu beharreko kaleak aurrez identifikatzen dira

ibilbide bat (edo gehiago) zehaztuz. Horretarako irizpide nagusia herriko

kalerik jendetsuenak biltzea da: plaza inguruak, parkeak, geltokiak,

salerosketa kaleak, eta abar. Ibilbidearekin batera, neurketarako egunak eta

orduak ere definitzen dira, eta hauen hautaketan gure helburua herriko

biztanle guztiak (potentzialki behintzat) neurtu ahal izatea izaten da; alegia,

4

hautatutako egun eta orduetan herritar guztiek izatea estatistikoki neurtuak

izateko aukera.

Elkarrizketa-hizkuntza

Ezaugarri metodologikoen artean aipatu beharreko beste bat honakoa da:

neurtzen duguna, norbanakoaren hizkuntza baino, taldeko elkarrizketa-

hizkuntza dela. Kaleko erabileraz ari garela, elkarrizketak dira behatzen eta

zenbatzen ditugunak, eta elkarrizketok beti dira bi lagun edo gehiagoren

artekoak (ezinbestean). Ondorioz, talde batean elkarrizketa bat behatzen

dugunean, une horretan hizketan ari denaren hizkuntza hartzen dugu kontuan

talde osoarentzat, suposatuz une horretan hizkuntza horretan ari badira,

beste batean ere horrela ariko direla, eta aldi berean suposatuz taldeko hiztun

hori izan beharrean beste bat balitz hizketan ari dena, neurtu dugun hizkuntza

berean egingo lukeela.

Kale-erabileraren neurketa izanik, hiztun-talde bakoitza une labur batean

baino ez dugu behatzen eta ondorioz metodologia honekin ezin dugu taldeko

kide bakoitzaren jokaera ezagutu. Dena den, hau horrela egiteko oinarri

metodologikoak sendoak dira. Kalean behatzen ditugun hiztun taldeek

hizkuntza jokaera finkatua izaten dute eta hau oso gutxitan aldatzen da.

Neurtzen ditugunak kasurik gehienetan lagunak, familia berekoak edota

hurbilekoak izaten dira. Kasu hauetan, Euskal Herrian behatu ahal izan diren

hizkuntza-ohituren arabera, erabakita egoten da inkontzienteki bada ere

zein hizkuntzatan izango den elkarrizketa.

Euskara ez dakitenen kasuan erabaki hori automatikoa da (gaztelaniaz edo

frantsesez, alegia). Eta dakitenen artean, pertsona bat ezagutu eta denbora

gutxira finkatu ohi da berarekin zein hizkuntza erabili. Talde batean ere

antzera gertatzen da: hiztun jakin batzuen artean hizkuntza jakin bat

hautatzen da eta aurrerantzean hiztun horien arteko elkarrizketak kasurik

gehien-gehienetan hizkuntza horretan izango dira. Jakin badakigu hizkuntza-

ohiturak aldatu ere egiten direla baina aldaketa ez da “berez” edo modu erraz

batean gertatzen, eta hain zuzen aldagaiztasun horrek, hiztun jakinen arteko

hizkuntza-ohiturak, oro har, egonkor izatea dakar.

5

Fitxak

2011ko neurketa honetan erabilera datuak fitxa bakarrean jaso ditugu. Fitxa

honen bidez, erabilera zenbatekoa den jakiteaz gain, ondorengo hiru aldagai

hauek euskararen erabileran duten eragina neurtzeko aukera izan dugu:

sexuaren eragina, haurren presentzia eta neurtzen dugun taldearen adin-

osaketa. Neurraldi guztietan fitxa berdina erabili da.

Ikus ondoren fitxa horien irudiak:

7

Aipatutako aldagai horiek hizkuntza-erabileran suposatzen duten

baldintzapenaren neurri bat atera dezakegu, esan bezala, hiztunen

ezaugarriak jasotzeko aukera ematen digun fitxaren bidez.

8

“Sakanarren” erabilera baino gehiago

Sakanako kaleetakoa

Muga metodologikoak tarteko, ezin dugu erabateko ziurtasunez esan

neurketa honetan jasotakoa Sakanako biztanleen (sakanarren) erabilera

denik. Horren ordez, zuzenagoa da esatea Sakanako kaleetan jaso dugun

erabilera dela hemen aurkezten duguna. Izan ere, ezin dugu ziurtatu kalean

neurtzen ditugun hiztun guztiak herrikoak direnik.

Bestalde, kale-erabileraren neurketa egitean neurtzen ditugun hiztunak ez

dira beti berdinak, eta ezin dugu aurreikusi kalean noiz norekin topo egingo

dugun. Ondorioz, jasotako datuak adierazgarriak izanik ere, aztergai dugun

aldagaia euskararen kale-erabilera, alegia neurri txiki batean aldagarria

da. Horregatik da, besteak beste, bereziki interesgarria maiztasun jakin

batekin neurketak egin eta joera nagusiei erreparatzea. Edonola ere,

erabilitako metodologiak bermea ematen digu neurketa bakoitzaren

emaitzetatik zenbait ondorio orokor ateratzeko.

Adierazgarritasuna

Esan bezala hainbat aldagaik erabileran duen eragina aztertu dugu neurketan:

adina, haurren presentzia, eta sexua, besteak beste. Neurraldi guztietan

hiztunaren adina jaso dugu; baita hiztuna haurrekin dagoen ala ez eta

hiztunaren sexua ere.

Emaitzak aztertzerakoan laginaren tamaina izango dugu kontuan, laginak

gutxieneko kopuru bat bete beharko du aldagai horren eragina aztertu ahal

izateko. Izan ere, aldagaia zenbat eta zehatzagoa izan, lagina txikiagoa izango

da eta datuek adierazgarritasuna galduko dute. Esaterako, behatutako

hiztunen adina taldeka banatzeko behar besteko lagina (neurtutako pertsona

kopurua) izango dugu, baina adin-talde bakoitzean sexuaren araberako

azterketa egiteko ez, aldagai bat zenbat eta gehiago deskonposatu, orduan

eta lagin txikiagoa baitugu emaitzen irakurketa egiteko.

Oharrak

Eta atal honi amaiera emateko, ikus ondoren datu-bilketarako neurtzaileek

eskura izan dituzten ohar-orriak:

12

22..22 ‘‘SSaakkaannaa 22001111’’ nneeuurrkkeettaarreenn ffiittxxaa

tteekknniikkooaa

Prozedurak

Aurreko puntuan, Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa

egiteko metodologia azaldu dugu zehatz-mehatz. Hor adierazitako xehetasun

guztiak baliagarriak dira Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketaren

berri emateko ere. Ez ditugu, hortaz, errepikatuko.

Ibilbideak

Arestian aurreratu dugun moduan, ibilbide bakoitzaren nondik norakoa

zehazterakoan eta definitzerakoan, herriko kalerik jendetsuenak biltzea izan

da irizpide nagusia: plaza inguruak, parkeak, geltokiak, salerosketa-kaleak,

eta abar. Ibilbidearekin batera, neurketa egiteko egunak eta orduak ere

zehaztu ditugu, eta horiek hautatzean, herriko biztanle guztiak (potentzialki,

behintzat) neurtu ahal izatea izan da gure helburua; alegia, hautatutako

egun eta orduetan herritar guztiek edukitzea neurtuak izateko aukera.

Irizpide horiekin, 2011ko Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa

egiteko udalerri bakoitzean erabilitako ibilbideak ondokoak dira:

• Arbizu: Kale Nagusia, Fernando Urkia, Eliza Iruñeko etorbidea, Mikel

Aingeru, Arrospide, Ilerdi bidea, Mundiñu, Maiza, Beriain, Akerruntza

bidea, Akerruntza, Uhalde.

• Olazti: Udaletxea, Kale Nagusia, Etxeberriak, Larratxota, Errekalde

plaza, Sarasate plaza, San Miguel plaza, Argomaniz plaza, Angel

Gurmindo, Goienkale, San Sebastián ermita, Portu kalea, Inguraketa,

Klinker.

13

• Urdiain: Herriaren Etxea, Barrenkalde, Plazalde, San Martinkalde,

Goienkale, Portuko kalea, Otalde, Iturtxulo, Barrenkalde, Elizazpi,

Futbol zelaia, Eskolara, Elizazpi.

• Altsasu: San Juan, Isidoro Melero, Intxaurrondo plaza, Zelandi

eskola, Zelandi Isidoro Melero, Burunda, Erkuden, Idertzagain,

Urbasa, Bakearen kalea, Tomas Zumalakarregi plaza, Bakearen kalea,

Altzania, Pilotalekua, Iortia plaza, Udaletxe plaza.

• Iturmendi: Monjen etxea, Estafeta, Denda, Ostatuko kalea, Frontoia,

Arrano beltza plaza, Santa Marina, Eztanda irratia, Arrano beltza

plaza.

• Uharte Arakil: Udaletxe plaza, Ibai, San Juan plaza, San Juan,

Ospitalalde, Felipe Gorriti, Ibai, Udaletxe plaza.

• Etxarri Aranatz: Kale Nagusia, Maiza, Elizondo, Kale Nagusia, Lazkoz,

Malda, Larrañeta, Burundabide, Malkarramendi, San Kiriko,

Aldapasoro auzoa, Santa Kitz, Burundabide.

• Lakuntza: Herriko plaza, Madalen, Estafeta, Kainada, Mikel Arregi

kalea, Larrañeta, Abarrategi.

• Irurtzun: San Martin, Amaia, Eskola, Amaia, Trinitatea, Gernika plaza,

San Migel, Bi haizpe, Udaletxe atzea, Frontoi zaharra, Lizarra.

Landa-lana

Landa-lanari dagokionez, 2011ko irailaren 21a eta azaroaren 9a bitartean

egin dugu, honako koadro hauetan azaltzen diren neurraldi eta

ordutegietan:

14

Lurraldea: Nafarroa BIKOTE ZENBAKIA: 86

Ibilbidea Non Datak Ordutegia

SAKANA (Arbizu)

Irailak 28, asteazkena 18:00-20:00 Ibilbide-

mota BEREZIA

1. astea

Urriak 1, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00

SAKANA (Arbizu)

Urriak 5, asteazkena 18:00-20:00 Ibilbide-

mota BEREZIA

2. astea


SAKANAN (Olazti)

Urriak 15, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00 Ibilbide-

mota BEREZIA

3. astea

Urriak 19, asteazkena 18:00-20:00

SAKANAN (Olazti)


mota BEREZIA 4. astea

Urriak 26, asteazkena 18:00-20:00

SAKANAN (Olazti)


mota Ohikoa 5. astea

Azaroak 2, asteazkena 18:00-20:00

15



SAKANA (Urdiain)


mota BEREZIA

1. astea


SAKANA (Urdiain)




SAKANA (Urdiain)

Azaroak 9, asteazkena 18:00-20:00 Ibilbide-


Azaroak 5, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00

16



SAKANA (Altsasu)



Irailak 24, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00

SAKANA (Altsasu)


mota BEREZIA 2.

astea Urriak 8, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00

SAKANA (Iturmendi)


mota BEREZIA 3.


SAKANA (Iturmendi)


mota BEREZIA 4.

astea Urriak 19, asteazkena 18:00-20:00

SAKANA (Uharte Arakil)


mota BEREZIA

5.



Azaroak 2, asteazkena 18:00-20:00 Ibilbide-

mota BEREZIA

6.

astea Azaroak 5, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00

17



SAKANA (Etxarri Aranatz)


mota BEREZIA

1.

astea Irailak 24, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00



mota BEREZIA 2.


SAKANA (Lakuntza)


mota BEREZIA 3.


SAKANA (Lakuntza)


mota BEREZIA 4.

astea Urriak 19, asteazkena 18:00-20:00

SAKANA (Iturmendi)


mota BEREZIA

5.

astea Azaroak 5, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00

SAKANA (Irurtzun)

Urriak 29,larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00 Ibilbide-

mota BEREZIA

6.

astea Azaroak 2 asteazkena 18:00-20:00

18



SAKANA (Irurtzun)


mota BEREZIA

1. astea Urriak 19, asteazkena 18:00-20:00

SAKANA (Irurtzun)


mota BEREZIA






SAKANA (Lakuntza)

Azaroak 5, larunbata 11:00-13:00 eta 18:00-20:00 Ibilbide-







mota BEREZIA


SAKANA (Altsasu)


mota BEREZIA


SAKANA (Arbizu)




19

Unibertsoa, lagina eta emaitzen

adierazgarritasuna

UNIBERTSOA: Sakanako kaleetan entzun daitezkeen elkarrizketak.

LAGINA: behaketa egin dugun bitartean, behatu ditugun 5.439 elkarrizketek

eta horietan solaskide izan diren 15.683 herritarrek osatu dute lagina.

AKATS-TARTEAREN KALKULUA (erabat ausazkoak diren laginketei

egozgarria): ±%1,2koa elkarrizketen lagin osoarentzat, %95,0ko konfiantza

mailan, eta p=%23,0 izanik (behatutako elkarrizketen artean euskarazkoek

osatu duten ehunekoa).

HAZTAKETA: Sakanako datuak ateratzeko, herriz herriko neurketetan

jasotako emaitzak haztatu egin ditugu herri bakoitzak Sakanan duen pisu

demografikoa kontuan izanda. Serieak egiterako garaian, halaber, haztatu

egin ditugu 2006ko eta 2001eko datuak ere1.

1 Kontuan izan behar dugu Sakanako Mankomunitateari aurkeztutako 2001eko eta 2006ko txostenetan

haztapen hauek ez zirela egin. Hobekuntza metodologiko hauek eginda datuak zertxobait aldatu egin dira.

20

33 EERRAABBIILLEERRAA SSAAKKAANNAANN,, 22001111..

UURRTTEEAANN:: EEMMAAIITTZZAA OORROOKKOORRRRAA

33..11 EEllkkaarrrriizzkkeetteenn iiaa llaauurrddeennaakk eeuusskkaarraazz

SSaakkaannaann

Sakanako kaleetan entzundako elkarrizketen ia laurdenak, %22,8 zehatzago

esateko, euskaraz izan dira. Gainerako bi herenak gaztelaniaz izan dira

(%74,2), eta badira beste hizkuntza batzuetan gertatzen direnak ere (%3,0),

2011ko iraila eta azaroa bitartean egindako neurketaren arabera.

A. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. SAKANA, 2011 (%)

Euskaraz

%22,8

Gaztelaniaz

%74,2

Beste

hizkuntzetan

%3,0

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011.

21

Horixe da 2011ko udazkenean Sakanako herrian egindako neurketaren

emaitza nagusia. Neurketa nola egin dugun (erabilitako metodoa, alegia)

zehatz-mehatz azaldu dugu txosten honetako 2. atalean. Gogora dezagun,

besterik gabe, 5.439 elkarrizketa behatu ditugula Sakanan, eta 15.683 lagun

izan direla guztira elkarrizketa horietako solaskide. Ikerketa sozialean erabili

ohi diren parametroetan, kopuru handia da hori 18.387 biztanle dituen

eskualdearentzat2. Termino estatistikoetan, esan dezakegu euskarazko

elkarrizketen %22,8ko datu horri ±%1,2eko akats-tartea dagokiola, %95,0ko

konfiantza mailan, unibertso osoaz hitz egiterakoan3. Oinarri sendoa dugu,

beraz, herritarren hizkuntza-portaerak deskribatzeko.

1. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. SAKANA, 2011

Kop. (%)

Euskaraz 4.545 22,8

Gaztelaniaz 10.730 74,2

Beste hizkuntzetan

408

3,0

GUZTIRA 15.683 100,0

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Sakanako hizkuntza-

erabileraren kale-neurketa, 2011.

2 Iturria: INE, udal-errolda 2011 (urtarrilak 1). Hona hemen jatorrizko datuak:

Altsasu 7.655

Arbizu 1.082

Etxarri-Aranatz 2.485

Uharte-Arakil 836

Iturmendi 403

Lakuntza 1.237

Olazti 1.696

Urdiain 714

Irurtzun 2.279

SAKANA 18.387

3 Hizkuntzen erabileren kale-neurketetarako Soziolinguistika Klusterrak berariaz landutako eredu

matematikoaren emaitza (ikus http://www.soziolinguistika.org/eu/lagina/eskaera/kale-erabilera).

22

33..22 EErraabbiilleerraarreennaa tteessttuuiinngguurraattzzeekkoo bbii

ddaattuu ggaarrrraannttzziittssuu:: hheerrrriittaarrrreenn

hhiizzkkuunnttzzaa--ggaaiittaassuunnaa eettaa hhoorrttiikk eessppeerroo

ddaaiitteekkeeeenn eerraabbiilleerraa mmaaiillaa

Ehuneko 22,8koa da, hortaz, euskararen erabilera4 Sakanan. Kopuru hori

asko den edo gutxi den hausnartzeko, ezinbestekoa iruditzen zaigu, ezer

baino lehen, beste bi datu aintzat hartzea: eskualdean euskaraz hitz egiteko

gai direnen kopurua batetik (euskaldunen kopurua, alegia) eta euskaldun

kopuru horretatik “espero daitekeen erabilera” bestetik. Jarraian

aurkeztuko ditugu datuok.

Sakanarren hizkuntza-gaitasuna

IENek 2001. urtean egindako Biztanleriaren Zentsuaren arabera, hiztunen

herenak baino apur bat gehiago, %36,8 zehatz esanda, euskaldunak ziren

Sakanan. Beste bosten batek (%20,3), euskalduna izan gabe, bazuen

euskararen nolabaiteko ezagutza bat, ulermen mailan, behintzat, eta

gainerako %42,9k erdaldunak ziren5, euskara ulertu ez eta hitz egiten ere

4 Berez, zentzu hertsian, “kale-erabileraz” hitz egin beharko genuke. Azalpena arintzearren, ordea, “erabilera”

terminoa erabiliko dugu. Izan ohar hau kontuan txosten osorako.

5 Kategoria horiek euskararen jakite mailari buruz egiten diren lau galderei (ulertzen duzu?, hitz egiten duzu?,

irakurtzen duzu?, eta idazten duzu?) erantzundakoaren arabera lortu dira. Aukeran ematen diren erantzunak

(ezer ez, nekez, eta ondo) konbinatuz, zazpi hiztun-kategoria sortzen dira, eta zazpi horiek bilduz, guk

aurkeztutako hirurak.

ULERTU HITZ EGIN IRAKURRI IDATZI

EUSKALDUNAK

ALFABETATUAK Ondo Ondo Ondo Ondo

ERDI-ALFABETATUAK Ondo Ondo Nekez Nekez

ALFABETATUGABEAK Ondo Ondo Ez Ez

IA EUSKALDUNAK

ALFABETATUAK Ondo/ Nekez Nekez Ondo/ Nekez Ondo/ Nekez

ALFABETATUGABEAK Ondo/ Nekez Nekez Ez Ez

PASIBOAK Ondo/ Nekez Ez Ez Ez

ERDALDUNAK Ez Ez Ez Ez

23

batere ez zekitenak. Horiek dira Sakanako herritarren hizkuntza-gaitasunari

buruz argitaratu diren daturik berrienak. 2011n antzeko operazio estatistiko

bat egin du IENek, baina datu horiek ez dira oraindik argitaratu.

B. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA. SAKANA, 2001 (%)

Euska ldunak

%36,8

Ia

euska ldunak

%20,3

Erda ldunak

%42,9

Iturria: IEN, Biztanleriaren zentsuak, 2001.

Espero daitekeen euskararen erabilera

Zer-nolako harremana dago ezagutzaren eta erabileraren artean? Gure

kasuan: Sakanan neurtutako erabilera (%22,8 euskaraz) zer da, handia edo

txikia, bertako herritarren artean euskaldunek osatzen duten tartea

kontuan hartuta? (esan bezala, %36,8 ziren euskaldunak 2001ean).

Galdera horri erantzuten laguntzeko, bere garaian J.L. Alvarez Enparantza

Txillardegik eredu matematiko bat garatu zuen6. Eredu horretan, gune jakin

batean dauden euskaldunen proportziotik abiatuta, euskararen erabilerari

buruzko 78

kalkulu bat egiten du. Zehazki, zera adierazten du eredu horrek:

eremu jakin batean, bertan dauden euskaldun guztiak euskararekiko leial

izanez gero (hots, euskalduna euskaldunarekin ahal duen guzti-guztietan

6 Gaian sakontzeko, ikus Alvarez Enparantza, J. L., Txillardegi, 2001, Hacia una Socio-Lingüística

Matemática. Donostia: Euskal Soziolinguistika Institutua Sortzen; Isasi, X eta Iriarte, A, 2002, BAT

Soziolinguistika aldizkaria, 54-68 orr. 7 8

24

euskaraz mintzatuz gero), eta herritarren harremanak guztiz ausazkoak

izanez gero (egoera isotropikoa), zenbatekoa izango litzatekeen euskararen

erabilera. Kopuru horri “espero daitekeen erabilera” (edo “erabilera

isotropikoa”) esan izan zaio; hots, baldintza teoriko horiek betez gero,

erabilera zenbatekoa izango litzatekeen. Eta honako formularen bidez

kalkulatzen da:

PB = euskararen erabilera maila

mB = euskararekiko leialtasuna

ex = elebidunen proportzioa

w2 = bikoteen pisua

w3 = hirukoteen pisua

w4 = laukoteen pisua

Aplika dezagun formula hori Sakanako errealitatera.

PB = 1,0*(0,60·0,3682 + 0,22·0,368

3 + 0,18·0,368

4) = 0,095 = %9,5

Kalkuluak eginda, hortaz, Sakanarako %9,5ekoa da baldintza horietan

“espero daitekeen erabilera”. Hortaz, Sakanako biztanleen arteko zorizko

harreman posibleetan, eta euskaldunek euskaldunekin beti euskaraz

jardunez gero, %9,5ekoa da espero daitekeen euskararen erabilera.

PB = mB (w2ex

2 + w3ex3+ w4ex

4)

25

33..33 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa SSaakkaannaann,,

hhiizzkkuunnttzzaa--ggaaiittaassuunnaa eettaa eessppeerroo

ddaaiitteekkeeeenn eerraabbiilleerraa aaiinnttzzaatt hhaarrttuuttaa

Jar ditzagun taula batean eta irudikatu ditzagun grafiko batean orain arte

aipatu ditugun hiru datu nagusi horiek:

C. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, HORREN ARABERA ESPERO

DAITEKEEN ERABILERA ETA EUSKARAREN KALE-ERABILERA ERREALA SAKANAN, 2011

(%)

36,8

22,8

9,5

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Hizkuntza-gaitasuna

2001 (euskaldunen %a)

Erabilera erreala 2011 Espero daitekeen

erabilera 2001

(kalkulua)

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011; IEN,

Biztanleriaren Zentsuak, 2001.

2. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, HORREN ARABERA ESPERO DAITEKEEN

ERABILERA ETA EUSKARAREN KALE-ERABILERA ERREALA SAKANAN, 2011

(%) Oinarria (kasu kopurua):

Hizkuntza-gaitasuna 2001 (euskaldunen %a) 36,8 Hiztunak: 16.730

Erabilera erreala 2011 22,8 Behatutako solaskideak: 15.683

Espero daitekeen erabilera 2001 (kalkulua) 9,5 Hiztunak: 16.730

Iturriak: Soziolinguistika Klusterra, Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011; IEN, Biztanleriaren Zentsuak,

2001.

26

Taulan eta grafikoan ikus daitekeen bezala, euskararen erabilera apalagoa

da Sakanan, ezagutza baino. Zehazki, elebidunen kopuruaren azpitik

(%36,8) gelditzen da euskararen erabilera (%22,8). Lehen begiratu batean

eman dezake euskara gutxi erabiltzen dela Sakanan, euskaraz hitz egiteko

gai direnen kopuruarekin alderatuta, betiere. Ezagutzaren eta erabileraren

arteko tarte hori oso handia dela, alegia. Baina erabileraren eta ezagutzaren

proportzioak zuzenean alderatzetik ateratzen diren ondorioak, sarri,

okerrak izaten dira, ia ezinezkoa baita erabilera- eta ezagutza-datuak bat

etortzea. Kontuan izan behar dugu ia kasu guztietan euskaldunak

gaztelaniadunak ere badirela (euskaldun elebakarrak haurren artean soilik

topa daitezke), eta hizkuntza bat zein bestea erabil dezaketela. Eta, jakina,

euskaraz hitz egiteko gai ez den mintzakidearekin beti hitz egingo dute

gaztelaniaz; mintzakide elebidunarekin, berriz, euskaraz edo gaztelaniaz hitz

egin ahal izango dute. Beraz, ezinezkoa da euskararen erabilera ezagutzaren

mailakoa izatea. Hori horrela izan dadin (erabilera eta ezagutza bat etor

daitezen), bi baldintza bete beharko lirateke: euskaldunek inolako

harremanik ez izatea euskaldun ez direnekin, eta euskaldunen artean ere

euskara besterik ez erabiltzea. Horrela, Sakanako kasuan bi kopuru horien

artean ageri den aldea, oro har, bat dator Euskal Herriko zonalde eta

udalerri gehienetan izaten den aldearekin.

Aintzat hartzeko beste erreferentzia baldintza isotropikoetan euskaldunek

leial jokatuz gero “espero daitekeen erabilera” dugu. Kopuru hori %9,5ekoa

da Sakanan, eta erabilera errealak (%22,8) ia hirukoiztu egiten du kopuru

hori. Horrela, bada, baldintza isotropikoetan espero daitekeen erabilera-

mailaren oso gainetik azaltzen zaigu Sakanako erabilera erreala.

Dena den, ezin dugu ahaztu espero daitekeen erabilerarena erreferentzia

teorikoa dela, eta jakin badakigula praktikan harreman-sareak ez direla

27

ausazkoak edo zorizkoak izaten. Hots, edonork ez duela praktikan

edonorekin harremanik izaten (harreman gehiago dugu gure ingurukoekin

eta adin berekoekin, adibidez, eta herriko zenbaitekin eta ondoko

herrikoekin zer esanik ez, ez dugu inoiz harremanik izaten). Edozein

eremutarako baliagarria den ohar hori, bereziki kontuan hartzekoa da

Sakanaren kasuan. Badakigu jakin, bertako herritar gehienek, harreman

gehiago izango dutela bakoitzak norbere herrikoekin, eskualdeko gainerako

herrietakoekin baino. Eta Sakanan hizkuntza gaitasunari dagokionez oso

errealitate ezberdineko udalerriak biltzen direnez9, pentsatzekoa da, zoriak

esaten duena baino aukera handiagoak izango dituela Sakanako

euskaldunak bertako euskaldunekin harremana izateko eta10

, hortaz,

euskaraz egiteko.

Eredu teorikoa da “espero daitekeen erabilerarena” eta ez bakarrik

errealitatean harremanak ez direlako ausaz gertatzen. Horrez gain, kontuan

hartu behar da ereduak dioenaren kontra, euskaldunen leialtasuna ez dela

beti %100ekoa izaten, eta euskara dakitenen arteko elkarrizketak ez direla

beti euskaraz izaten.

9 Horrela, 2001ko zentsuetako datuetan izugarrizko aldeak daude herritik herrira: euskaldunak

gutxiengo argia dira, Sakanako bost herritan (%21,1 dira Olaztin, %21,3 Irurtzunen, %21,6 Altsasun,

%23,8 Uharte Arakilen eta %28,4 Iturmendin) baina gehiengoa dira gainerakoetan (%60,5 dira

Lakuntzan, %73,6 Etxarri Aranatzen, %74,7 Urdiainen eta %83,0 Arbizun).

10

28

44 EERRAABBIILLEERRAARREENN BBIILLAAKKAAEERRAA

SSAAKKAANNAANN ((22000011--22001111))

44..11 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraakk zzeerrttxxoobbaaiitt ggoorraa

eeggiinn dduu SSaakkaannaann aazzkkeenn 1100 uurrtteeoottaann

Azken urteotan, hiru ikerketa egin izan dira Sakanan hizkuntzen kale-

erabilera neurtzeko, hirurak ere bertako Mankomunitatearen eskariz:

2001., 2006. eta 2011. urteetan, hain zuzen ere. Hiru ikerketa horiek datu-

bilketarako diseinu homogeneoa dute eta oinarri estatistiko sendoa, eta,

horregatik, alderaketak taxuz egiteko modua ematen diguten bakarrak dira.

Horiek ditugu, halaber, Sakanako eskualde osoko erabileraren berri eman

ahal diguten neurketa bakarrak.

Hiru ikerketa horiez gain, Sakanan, zenbait herritan, 1993an eta 1997an ere

badira erabilera datuak, EKBk Euskal Herri mailan egindako neurketari

dagozkionak. Kontua baina, zera da: 1993an udalerri bakarra neurtu zela,

eta 1997an lau udalerri. Horregatik, datu horiek ez dira alderagarriak 2001,

2006 eta 2011koekin. Ondorioz, azken hamar urteetako bilakaera besterik

ez dugu aztertuko.

Hiru neurketa horietako emaitza nagusiak 3. taulan eta D. grafikoan

aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, euskararen erabilerak gora egin du

Sakanan: 2001eko %20,7etik, 2011ko %22,8ra. Hamar urtetan %2,1

29

puntuko igoera gertatu da. 2006ko neurketan erabilera %21,8koa izan zen.

Beraz, 2001etik 2006ra puntu bateko igoera gertatu zen (1,1 puntu) eta

azken bost urtetan ere igoera beste hainbestekoa izan da.

D. GRAFIKOA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. SAKANA, 2001-2011 (%)

20,7

21,8

22,8

20,5

21,0

21,5

22,0

22,5

23,0

2000 2005 2010

Iturriak: Datuak Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren

kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak

2006koa eta 2011koa.

3. TAULA: EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. SAKANA, 2001-2011

Sakana

Oinarria

(behatutako

solaskideak)

(%) Kop.

2001 20,7 (3.574)

2006 21,8 (4.507)

2011 22,8 (15.683)

Iturriak: Datuak Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-

erabileraren kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta

Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2011koa.

30

44..22 EErraabbiilleerraarreenn eettaa eezzaagguuttzzaarreenn

bbiillaakkaaeerraakk

Hizkuntza-gaitasunaren bilakaera

Euskara erabiltzeko ezinbesteko baldintza euskaraz jakitea izanik, ikus

dezagun zer bilakaera izan den herritarren hizkuntza gaitasunean. Taula eta

grafiko honetan aurkezten ditugu herritarren hizkuntza-gaitasunari buruzko

datuak, hasi 1986. urtetik eta 2001. urtea bitartekoak.

E. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNAREN BILAKAERA. SAKANA, 1986-

2001 (%)

34,2

10,5

13,9

51,9

36,8 35,6

34,0

20,3

17,6

42,9

46,8

55,5

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

1986 1991 1996 2001

Euskaldunak

Ia euskaldunak

Erdaldunak

Iturria: IEN, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.

Datuak ikusita, euskaraz hitz egiteko gai direnen kopuruak ez zirela asko

aldatu Sakanan 1986 eta 2001 bitartean. Igoera txiki bat izan zen eta

elebidunak %34,0 izatetik %36,8ra igo ziren. Gehiago igo zen euskaraz

31

ulertu bai baina hitz egiteko gai ez direnen kopurua, bikoiztu egin baitzen

hamabost urtetan, 1986ko %10,5etik 2001eko %20,3ra. Pisua galdu zuen

talde bakarra, azkenik, erdaldunena dugu, %55,5tik %42,9ra jaitsi baitzen

aztertutako epealdian. Aldaketarik izan zen, beraz, Sakanako herritarren

hizkuntza-gaitasunean. Laburtuz: gutxiago ziren erdaldun elebakarrak 2001

urtean 15 urte lehenago baino, eta gehien hazi zen taldea euskaraz ulertu

bai baina hitz egiteko gai ez direnena izan zen.

4. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNAREN BILAKAERA. SAKANA, 1986-2001 (%)

1986 1991 1996 2001

(kop.) (kop.) (kop.) (kop.)

Euskaldunak 5.668 5.577 5.844 6.149

Ia euskaldunak 1.747 2.260 2.887 3.403

Erdaldunak 9.260 8.464 7.692 7.178

GUZTIAK 16.675 16.301 16.423 16.730

(%) (%) (%) (%)

Euskaldunak 34,0 34,2 35,6 36,8

Ia euskaldunak 10,5 13,9 17,6 20,3

Erdaldunak 55,5 51,9 46,8 42,9

GUZTIAK 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: IEN, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.

Hizkuntza-gaitasunaren eta euskararen

erabileraren bilakaera alderatua

Aurkeztu ditugu Sakanan euskararen erabilera eta ezagutza nola aldatu

diren adierazten duten datuak. Orain aurkezten dugun grafikoan, bi datu-

serie horiek hartu, eta elkarren ondoan jarri ditugu.

32

F. GRAFIKOA: EUSKARAZ DAKITENEN ETA EUSKARAREN KALE-ERABILERAREN

BILAKAERA. SAKANA, 1986-2011 (%)

34,0 34,2

35,6 36,8

20,7 21,8 22,8

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

1985 1990 1995 2000 2005 2010

Ezagutza: euskaldunak (%)

Erabilera: euskaraz (%)

Iturriak: ezagutzarako, IEN, Biztanleriaren eta Etxebizitzen Zentsuak eta Estatistikak.

Erabilerarako, Datuak Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren

kale-neurketetatik hartu ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa

eta 2011koa.

Ikus daitekeen bezala, aztertutako epealdian, ezagutza eta bilakaera biak

igo dira Sakanan. Dena den, kontuan hartu behar dugu bi datu-serieak ez

datozela bat ikerketen urteetan. Ondorioz, badakigu zein izan den

ezagutzaren bilakaera 1986-2001 aldirako eta badakigu zein izan den

erabilerarena 2001-2011rako. Ezin, ordea, ezagutza eta erabilera datuak

epealdi bererako harremanetan jarri. Horretarako, 2011ko ezagutza datuak

argitaratzera itxaron beharko dugu.

33

55 EEUUSSKKAALL HHEERRRRIIKKOO EETTAA

HHEERRRRIIAALLDDEEKKOO DDAATTUUEEKKIIKKOO

AALLDDEERRAAKKEETTAA

55..11 EEuusskkaall HHeerrrriikkoo eettaa NNaaffaarrrrooaa GGaarraaiikkoo,,

ddaattuueekkiikkoo aallddeerraakkeettaa

Oraingo grafikoan, 2011. urteko neurketak hainbat lurralde-eremutan eman

zituen emaitzak aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, Sakanan euskara

askoz gehiago erabiltzen da (%22,8) Euskal Herrian (%13,3) eta, batez ere,

Nafarroa Garaian (%5,7) baino.

G. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA. EUSKAL HERRIA, NAFARROA GARAIA ETA

SAKANA, 2011 (EUSKARAZ %)

13,3

5,7

22,8

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Euskal Herria Nafarroa Garaia SAKANA

Iturria: Soziolinguistika Klusterra, Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011 eta Euskal

Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011.

34

Datu horiek apur bat testuinguratzeko, kontuan har ditzagun eremu

bakoitzeko herritarren hizkuntza-gaitasuna eta hizkuntza-gaitasun horren

arabera “espero daitekeen erabilera”. Datu horiek grafiko honetan aurkeztu

ditugu.

Ikus daitekeenez, Sakanan baino euskaldun gutxiago daude, oro har,

Nafarroa Garaian eta Euskal Herrian. Eremu horietan, Sakanan baino

gutxiago dira euskaldunak, txikiagoa da “espero daitekeen erabilera” eta

txikiagoa da, azkenik, erabilera erreala ere. Datuak, hortaz, logika baten

barruan agertzen zaizkigu.

H. GRAFIKOA: HIZKUNTZA-GAITASUNA, ERABILERA ETA ESPERO DAITEKEEN ERABILERA.

EUSKAL HERRIA, NAFARROA GARAIA ETA SAKANA, 2011 (%)

27,6

11,8

36,8

13,3

5,7

22,8

5,10,9

9,5

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Euskal Herria Nafarroa Garaia SAKANA

Hizkuntza-gaitasuna 2001 (euskaldunen %a)

Erabilera erreala 2011

Espero daitekeen erabilera 2001 (kalkulua)

Iturriak: erabilerarako, Soziolinguistika Klusterra, Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011

eta Euskal Herriko hizkuntza-erabileraren kale-neurketa, 2011. Hizkuntza-gaitasunerako,

Soziolinguistika Klusterra, Euskararen Datu Basea eta IEN, Biztanleriaren Zentsuak, 2001.

Oharra: Euskal Herriko hizkuntza-gaitasunaren datua (eta espero daitekeen erabilerarena) 2001.

urtekoak dira.

35

55..22 BBiillaakkaaeerreenn aallddeerraakkeettaa

2001-2011 hamarkadako datuak aztertuta ondorioa argia da: Sakanan

gertatu den erabileraren igoera ez da Euskal Herrian, orokorrean hartuta,

edo Nafarroa Garaian gertatu. Joera bertsua antzematen da Nafarroa

Garaian eta Euskal Herrian: ez da aldaketa esanguratsurik antzematen

erabileran azken hamar urteotan. Gorabehera txiki batzuk izan badira ere,

badirudi geldirik dagoela, goia jo izan balu bezala. Sakanari buruzko datuek,

ordea, gorazko joera apala adierazten dute, hamar urtetan bi puntu egin

baitu gora, %20,7tik %22,8ra.

I. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. EUSKAL HERRIA,

NAFARROA GARAIA ETA SAKANA, 2001-2011 (EUSKARAZ%)

13,313,7 13,3

6,0 6,05,7

20,7

21,822,8

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

2000 2005 2010

Euskal Herria

Nafarroa Garaia

SAKANA

Iturriak: Sakanarako datuak Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-

neurketak txostenetatik hartu ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta

2011koa. Gainerako datu guztietarako iturria: Euskal Herriko Hizkuntza-erabileraren kale-neurketa 2001

(SEI), 2006 eta 2011 (Soziolinguistika Klusterra).

36

5. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA. EUSKAL HERRIA, NAFARROA

GARAIA ETA SAKANA, 2001-2011 (EUSKARAZ%)

Euskal

Herria

Nafarroa

Garaia Sakana

2001 13,3 6,0 20,7

2006 13,7 6,0 21,8

2011 13,3 5,7 22,8

Iturriak: Sakanarako datuak Mankomunitatearen eskariz egindako

Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketak txostenetatik hartu

ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak

2006koa eta 2011koa. Gainerako datu guztietarako iturria: Euskal

Herriko Hizkuntza-erabileraren kale-neurketa 2001 (SEI), 2006 eta

2011 (Soziolinguistika Klusterra).

37

66 UUDDAALLEERRRRIIKKAAKKOO EEMMAAIITTZZAAKK

66..11 AAllddee hhaannddiiaakk eeuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraann

uuddaalleerrrriittiikk uuddaalleerrrriirraa

Sakanako udalerrikako emaitzak 6. taula eta J. grafikoetan aurkezten

ditugu, eta bertan ikus dezakegun bezala, alde handia dago batzuen eta

besteen artean. Hainbat herritako kaleetan ez da hamarretik batera iristen

euskararen presentzia, beste hainbatetan euskara hizkuntza nagusia den

bitartean. Oro har, joera horrek harreman estua du herri bakoitzean dagoen

ezagutza-mailarekin. Jar ditzagun Sakanako herriak bertan dagoen

euskaldun kopuruaren arabera eta azal dezagun zenbat euskara entzun

genuen horietako bakoitzean 2011ko neurketan:

• Olazti: %21,1 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera). Herri

honetan, %7,2koa izan zen euskararen kale-erabilera 2011ko

neurketan.

• Irurtzun: %21,3 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera).

Herri honetan, %7,6koa izan zen euskararen kale-erabilera

2011ko neurketan.

• Altsasu: %21,6 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera).


2011ko neurketan.

38

• Uharte Arakil: %23,8 dira euskaldunak (2001eko datuen

arabera). Herri honetan, %9,4koa izan zen euskararen kale-

erabilera 2011ko neurketan.

• Iturmendi: %28,4 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera).


2011ko neurketan.

• Lakuntza: %60,5 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera).


2011ko neurketan.

• Etxarri Aranatz: %73,6 dira euskaldunak (2001eko datuen

arabera). Herri honetan, %62,3koa izan zen euskararen kale-

erabilera 2011ko neurketan.

• Urdiain: %74,7 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera).

Herri honetan, %59koa izan zen euskararen kale-erabilera

2011ko neurketan.

• Arbizu: %83 dira euskaldunak (2001eko datuen arabera). Herri

honetan, %79,3koa izan zen euskararen kale-erabilera 2011ko

neurketan.

Ikus daitekeenez, harreman estua dago ezagutzaren eta erabileraren

artean. Argi eta garbi, herri euskaldunenetan entzun genuen gehiago

euskaraz eta gutxiago entzun genuen erdaldunduagoetan. Arau horri

salbuespen bakarra, Iturmendikoa dugu. Bertan, euskaldun gehixeago

leudeke Sakanako beste lau udalerritan baino (Olazti, Irurtzun, Altsasu eta

Uharte Arakil). Erabilera, ordea, horien parekoa dugu. Dena den alde hori ez

da esanguratsua: batetik, Iturmendi eta beste lau herri horien artean

euskararen ezagutzan dagoen aldea berez ez da oso handia. Bestetik,

39

kontuan hartu behar da lagin batean oinarritutako datuekin ari garela

lanean (Iturmendin zehazki, 660koa dugu oinarria) eta dabilkigun

konfidantza mailan, alde horiek ez direla esanguratsuak akats tartea

kontuan hartuta.

Horrela bada, ezagutzaren mailarekin oso loturik azaltzen da erabilerarena

Sakanako herrietan. Euskara asko egiten da herri euskaldunenetan eta gutxi

egiten da gainerakoetan.

6. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, UDALERRIAREN ARABERA. SAKANA, 2011

GUZTIAK Altsasu Arbizu

Etxarri

Aranatz Irurtzun Iturmendi Lakuntza Olazti

Uharte

Arakil Urdiain

Euskaraz 22,8 7,8 79,3

62,3 7,6 7,1 33,7 7,2

9,4

59,0

Gaztelaniaz 74,2 88,3 20,1

36,8 87,5 92,9 64,0 90,2

88,5

38,5

Beste hizkuntzetan 3,0 3,9 0,6

0,8 4,9 - 2,4 2,5

2,1

2,5

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0

100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

100,0

100,0 Oinarria (kasu kolpurua) (15.683) (3.652) (1.934) (2.021) (2.423) (660) (1.551) (1.804) (775) (863)


J. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, UDALERRIAREN ARABERA. SAKANA, 2011

(EUSKARAZ, %)

7,1

7,2

7,6

7,8

9,4

33,7

59,0

62,3

79,3

0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0

Iturmendi

Olazti

Irurtzun

Altsasu

Uharte Arakil

Lakuntza

Urdiain

Etxarri Aranatz

Arbizu


40

66..22 BBiillaakkaaeerraa hheerrrriizz hheerrrrii

Ondorengo grafiko eta taulan Sakanako udalerrietako bilakaera-datuak

aurkezten ditugu. Ezin esan daiteke Sakana osoan bilakaera homogeneoa

gertatu denik. 2011ko datuak 2001ekoekin alderatuta, ikus daiteke Arbizun

euskara apur bat gutxiago erabiltzen dela orain hamar urte lehenago baino

(ez da, hala ere, oso alde esanguratsua, darabilzkigun akats tarteak kontuan

hartuta).

Euskararen erabilerak gora egin du Etxarri Aranatzen, Lakuntzan, Olaztin eta

Urdiainen (5 eta 8 puntu arteko igoera lau herri horietan). Gainerako

udalerrietan ez da alderik sumatzen 2001eko eta 2011ko emaitzen artean.

Grafikoari begiratuta, Iturmendiko bilakaera deigarria egiten da: datuak

ontzat emanez gero, euskararen erabilera asko igo zen 2001-2006 tartean

eta asko jaitsi 2006-2011 tartean. Horren aurrean esan beharra dago,

ditugun lagin neurriek ez direla nahikoa oinarri hori horrela gertatu denik

ziurtatzeko (165 lagunetakoa izan baitzen bakarrik 2006 urteko lagina

Iturmendin).

41

K. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA, UDALERRIAREN

ARABERA. SAKANA, 2001-2011 (EUSKARAZ, %)

29,0

62,3

33,7

0,6

46,6

59,0

20,7 26,3

7,87,5

83,3

74,2

79,3

56,251,5

7,67,111,6

6,37,1

23,6

25,827,3

8,97,2

7,4

13,89,4

53,8

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013

GUZTIAK

Alts as u

Arbizu

Etxarri Aranatz

Irurtzun

Iturmendi

Lakuntza

Olazti

Uharte Araki l

Urdia i n

Iturriak: Datuak Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketak txostenetatik hartu

ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2011koa.

7. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERAREN BILAKAERA, UDALERRIAREN ARABERA. SAKANA,

2001-2011

GUZTIAK Altsasu Arbizu

Etxarri

Aranatz Irurtzun Iturmendi Lakuntza Olazti

Uharte

Arakil Urdiain

2001 20,7 7,5 83,3 56,2 7,1 6,3 25,8 0,6 7,4 53,8

2006 21,8 8,9 74,2 51,5 11,6 23,6 27,3 8,9 13,8 46,6

2011 22,8 7,8 79,3 62,3 7,6 7,1 33,7 7,2 9,4 59,0

Iturriak: Datuak Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketak txostenetatik hartu

ditugu. SEIk egin zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2011koa.

42

77 HHIIZZTTUUNNEENN EEZZAAUUGGAARRRRIIEENN

AARRAABBEERRAAKKOO DDAATTUUAAKK

77..11 SSeexxuuaarreenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk

Ez dago alde handirik gizonezkoen eta emakumezkoen hizkuntza-portaeren

artean. 2011ko datuetan, puntu bat baino txikiagoa da aldea, eta ezin esan

daiteke, hortaz, esanguratsua denik.

L. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. SAKANA, 2011

(EUSKARAZ, %)

23,2 22,4

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Emakumezkoak Gizonezkoak


43

8. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. SAKANA, 2011

GUZTIAK Emakumezkoak Gizonezkoak

Euskaraz 22,8 23,2 22,4

Gaztelaniaz 74,2 74,7 73,6

Beste hizkuntzetan 3,0 2,2 4,0

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 Oinarria (behatutako solaskideak) (15683) (8256) (7427)


44

77..22 SSeexxuuaarreenn aarraabbeerraakkoo bbiillaakkaaeerraa

Sexuaren araberako bilakaera-datuek hainbat gorabehera marrazten

dituzte, baina igoerak eta jaitsierak txikiak dira, gure akats-tartearen

barruan sartzen direnak.

M. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. SAKANA, 2001-

2011 (EUSKARAZ, %)

20,7 21,8

22,8

25,3

22,1

23,2

22,0 21,322,4

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

2000 2002 2004 2006 2008 2010 2012

GUZTIAK

Emakumezkoak

Gizonezkoak

Iturriak: Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketak. SEIk egin

zuen 2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2011koa.

9. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SEXUAREN ARABERA. SAKANA, 2001-2011

(EUSKARAZ, %)

GUZTIAK Emakumezkoak Gizonezkoak

2001 20,7 25,3 22,0

2006 21,8 22,1 21,3

2011 22,8 23,2 22,4



45

77..33 AAddiinnaarreenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk

Alde esanguratsuak antzematen dira hizkuntza-portaera adinaren arabera

aztertuz gero, batez ere belaunaldi gazteen eta helduagoen artean. Haurrak

(2-14 urte) dira euskara gehien erabiltzen dutenak: 2011ko neurketan,

Sakanan behatutako haurren %27,7 ari ziren euskaraz. Gazteek ere (15-24

urte) batez bestekoaren gainetik erabiltzen dute euskara (%26,4). Helduak

(25-64 urte) eta adinekoak (65 urtetik gorakoak), berriz, batez bestekoaren

azpitik azaltzen zaizkigu: %20,4ko eta %18,1eko erabilera neurtu zaie,

hurrenez hurren.

N. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. SAKANA, 2011

(EUSKARAZ, %)

27,726,4

20,418,1

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak


10. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. SAKANA, 2011

GUZTIAK Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak

Euskaraz 22,8 27,7 26,4 20,4 18,1

Gaztelaniaz 74,2 69,1 72,3 75,8 81,3

Beste hizkuntzetan 3,0

3,2

1,3

3,8

0,6

GUZTIRA 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Oinarria (behatutako solaskideak) (15683) (4865) (1440) (7409) (1969)


46

Adinaren araberako hizkuntza-portaera bat dator Euskal Herri osoan

antzematen denarekin. Izan ere, Euskal Herri osoa hartuta, gaur egun,

haurrek erabiltzen dute gehien euskara, ondoren gazteek, helduek eta,

azkenik, adinekoek. Beraz, Sakanan, Euskal Herrian bezala, zenbat eta

gazteago, orduan eta gehiago erabiltzen da euskara.

Adin-taldekako erabilerak, jakina, zerikusia du batzuen eta besteen

hizkuntza-gaitasunarekin, belaunaldi berriak baitira euskaldunenak Euskal

Herriko zonalde askotan, baita Sakanan bertan ere. Taula eta grafiko

hauetan ikus daitekeenez, adinari erreparatuta, alde garrantzitsuak daude

herritarren hizkuntza-gaitasunean. IENen datuen arabera, euskaldunak

%50,7 dira Sakanako adinekoen artean, eta %47,4 helduen artean. Gazteen

artean, berriz, gehien-gehienak dira euskaldunak (%75,2), eta berdintsu

gertatzen da haurren artean ere (%71,4). Horiek horrela, ez da harritzekoa

belaunaldi berriek euskara gehiago erabiltzea, oro har, zaharragoek baino.

47

O. GRAFIKOA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, ADINAREN ARABERA. SAKANA,

2001 (%)

65,6

54,4

28,6 29,4

19,4

22,0

21,8 15,4

23,6

49,6 55,3

14,9

0,0%

20,0%

40,0%

60,0%

80,0%

100,0%

Haurrak Gazteak Helduak Adinekoak

Erdaldunak

Ia euskaldunak

Euskaldunak

Iturria: IEN, Biztanleriaren Zentsuak, 2001.

11. TAULA: EUSKARAZKO HIZKUNTZA-GAITASUNA, ADINAREN ARABERA. SAKANA, 2006


(kop.) (kop.) (kop.) (kop.) (kop.)

Euskaldunak 6.149 1.371 1.197 2.686

895

Ia euskaldunak 3.403

406

484 2.045

468

Erdaldunak 7.178

312

520 4.663 1.683

GUZTIAK 16.730 2.089 2.201 9.394 3.046

(%) (%) (%) (%) (%)

Euskaldunak 36,8 65,6 54,4 28,6 29,4

Ia euskaldunak 20,3 19,4 22,0 21,8 15,4

Erdaldunak 42,9 14,9 23,6 49,6 55,3

GUZTIAK 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Iturria: IEN, Biztanleriaren Zentsuak, 2001.

48

77..44 AAddiinnaarreenn aarraabbeerraakkoo eerraabbiilleerraarreenn

bbiillaakkaaeerraa

Adinaren araberako hizkuntza-portaeraren bilakaerari erreparatuz, honako

joera hauek antzematen dira adin-tarteetan:

• Hamar urtetan haurren, gazteen, eta helduen euskararen erabilera

igo egin da, eta adinekoena jaitsi egin da.

• Adin-tarteak alderatuta haurren artean igo da gehien euskararen

erabilera, hamar urtetan ia %5eko igoera gertatu da.

• Gazteen eta helduen euskararen erabilera maila bertsuan igo da, ia

%4ko igoera izan da bi adin-tarteetan. Aipagarria da, gazteen artean

igoera batez ere azken bost urteetan gertatu dela.

• Adinekoen artean, azkenik, behera egin du euskararen erabilerak,

2001eko %22,2tik 2011ko %18,1era.

P. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. SAKANA, 2001-

2011 (EUSKARAZ, %)

23,1

25,6

27,7

22,6 22,8

26,4

16,9

19,6

20,422,2

18,5 18,1

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

1999 2001 2003 2005 2007 2009 2011 2013

Haurrak

Gazteak

Helduak

Adinekoak

Iturriak: Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketak. SEIk egin zuen

2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2011koa.

49

12. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, ADINAREN ARABERA. SAKANA, 2001-2011

(EUSKARAZ, %)


2001 20,7 23,1 22,6 16,9 22,2

2006 21,8 25,6 22,8 19,6 18,5

2011 22,8 27,7 26,4 20,4 18,1

Iturriak: Mankomunitatearen eskariz egindako Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketak. SEIk egin zuen

2001ekoa eta Soziolinguistika Klusterrak 2006koa eta 2011koa.

50

77..55 EEuusskkaarraarreenn eerraabbiilleerraa eettaa hhaauurrrreenn

pprreesseennttzziiaa

Nola aldatzen da hizkuntzen erabilera solas-taldea era batekoa edo

bestekoa izan? Zehazki, haurrak eta nagusiak (gazte, heldu zein adindu)

elkarrekin nahasian aritu edo ez, horrek ba al du eraginik hizkuntza baten

edo bestearen aldeko hautuan?

Q. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN

ARABERA. SAKANA, 2011 (EUSKARAZ, %)

21,717,3

31,7

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

Haurrak bakarrik

(nagusirik gabe)

Nagusiak bakarrik

(haurrik gabe)

Haurrak eta nagusiak

nahasian


Datuak ikuspegi horretatik aztertuta, argi geratzen da zein den joera

nagusia: Nagusiak bakarrik daudenean (haurrik gabe) erdarara jotzen dute,

elkarrizketa hauetan erabilera bataz bestekoaren azpitik dago, %17,3koa

da. Haurrak bakarrik egonda erabilera altuagoa da, %21,7. Eta, nabarmen

51

igotzen da haurrak eta nagusiak elkarrizketa berean nahasian daudenean,

%31,7ko erabilera jaso dugu.

13. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN ARABERA.

SAKANA, 2011

GUZTIAK

Haurrak

bakarrik

(nagusirik

gabe)

Nagusiak

bakarrik

(haurrik

gabe)

Haurrak

eta

nagusiak

nahasian Nagusia

hitz egiten

Haurra hitz

egiten

Euskaraz 22,8

21,7

17,3

31,7

21,7

36,7

Gaztelaniaz 74,2

75,4

79,8

65,2

75,6

60,0

Beste hizkuntzetan 3,0

3,0

2,8

3,1

2,7

3,3

GUZTIRA 100,0

100,0

100,0

100,0

100,0

100,0 Oinarria (behatutako solaskideak) (15683) (2254) (7936) (-2254) (2094) (3399)


Datu horiek, bestalde, Sakanako errealitate soziolinguistikoaren bi alderdi

oso garrantzitsuren berri ematen digute zeharka:

Batetik, nagusiek, bakarrik daudenean, erdarara jotzeko duten joera horren

oinarrian, nagusiki arrazoi pragmatikoak daudela uste dugu. Sakanako

euskaldun gehienak gaztelaniaz hobeto moldatuko dira euskaraz baino,

hobeto adieraziko dute esan nahi dutena hizkuntza horretan, eta

salbuespenekin, baina horixe izango da euren hautu praktikoa gehien-

gehienetan. Zeharka bada ere, beraz, hizkuntza-gaitasunean ahulgune bat

dagoela adieraziko ligukete datu horiek. Sakanako nagusi euskaldun askok

eta askok, euskaraz hitz egiteko gai izanda ere, badirudi zailtasunak

dituztela esan nahi dutena euskaraz ondo, azkar eta adierazkortasunez

adierazteko orduan.

52

Bestetik, haur eta nagusiak elkarrekin daudenean euskarak hartzen duen

toki handiak garbi erakusten du erabilera horrek badituela beste funtzio eta

motibazio batzuk. Azken batean, datu horiek argi adierazten digute

Sakanako euskaldunek belaunaldi berriei euskara transmititzeko duten

borondatea eta konpromisoa. Eta horietako gehienei haurrekin ere

gaztelaniaz mintzatzea errazagoa izango litzaiekeen arren, euskararen

aldeko hautua egiten dute egunez egun, identitate-arrazoiek eraginda,

ziurrenik.

Haurrak eta nagusiak nahasian egon edo ez, alde izugarria antzematen da

euskararen erabileran, baina ez Sakanan bakarrik: Euskal Herri osoko

ezaugarria da hori, eta, bereziki, historikoki euskara desagertzeraino edo ia

desagertzeraino galdu eta berreskuratze-lanetan ari diren inguruetakoa.

Habitat soziolinguistiko horietako euskaldunek, oro har, nahi izaten dute

ondorengoei euskara transmititu, eta ahaleginak eta bi egiten dituzte

horretan, euren seme-alabei (eta gainerako haurrei) euskaraz eginez.

Praktikoki, ordea, errazagoa zaie gaztelaniaz jardutea, eta halaxe egiten

dute gehienek nagusien arteko elkarrizketetan. Inguru horietako haur

euskaldunek ere euskaraz jarduteko gaitasun mugatuagoa dute, inguru

euskaldunagoetakoek baino. Horrez gain, euren gurasoen eredutik ere

ikasten dute (euskaraz jakin baina askotan gaztelaniaz jardun), eta euren

artean daudenean, haur euskaldunek ere gaztelaniara jotzen dute,

zenbaitetan.

53

77..66 EErraabbiilleerraa eettaa hhaauurrrreenn pprreesseennttzziiaa::

bbiillaakkaaeerraa

Bilakaera aztertuz, esan dezakegu nagusiak bakarrik edo haurrak bakarrik

daudenean gaztelaniara jotzeko joera hori ez dela berria Sakanan, eta

hamar urte lehenago ere halaxe gertatzen zela. 2001ean ere euskararen

erabilera-maila altuena haurrak eta nagusiak nahasian dauden

elkarrizketetan jaso genuen. Dena den, aipagarria da, hamar urte hauetan,

gora egin duela euskararen erabilerak haurrak bakarrik dauden

elkarrizketetan, %18,5etik %21,7ra pasa da.

R. GRAFIKOA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, SOLAS-TALDEAREN OSAERAREN

ARABERA. SAKANA, 2006-2011 (EUSKARAZ, %)

18,5

21,7

16,917,3

29,8

31,7

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

2005 2007 2009 2011 2013

Haurrak

bakarrik

(nagusirik

gabe)

Nagusiak

bakarrik

(haurrik

gabe)

Haurrak eta

nagusiak

nahasian



54

77..77 NNeeuurrkkeettaa--eegguunneenn aarraabbeerraakkoo eemmaaiittzzaakk

Metodologia atalean azaldu bezala, hainbat neurralditan egin dugu 2011ko

Sakanako hizkuntza-erabileraren kale-neurketa. Taula honetan, neurraldiz

neurraldi jasotako datuak aurkeztu ditugu. Ikus daitekeen bezala, badaude

aldeak neurraldien emaitzetan.

14. TAULA: HIZKUNTZEN KALE-ERABILERA, NEURRALDIEN ARABERA. SAKANA, 2011

Euskaraz Gaztelaniaz

Beste

hizkuntzetan GUZTIRA

Oinarria

(behatutako

solaskideak)

Irailak 21, asteazkena, 18:00-20:00 (Altsasu) 4,8 94,1 1,1 100,0 (375)

Irailak 24, larunbata, 11:00-13:00 (Altsasu) 4,6 93,5 1,9 100,0 (262)

Irailak 24, larunbata, 18:00-20:00 (Altsasu) 9,4 86,9 3,6 100,0 (498)

Urriak 22, larunbata, 11:00-13:00 (Altsasu) 7,4 86,8 5,8 100,0 (500)


Urriak 26, asteazkena, 18:00-20:00 (Altsasu) 7,5 88,1 4,3 100,0 (599)

Urriak 05, asteazkena, 18:00-20:00 (Altsasu) 12,4 83,7 3,9 100,0 (258)



Azaroak 02, asteazkena, 18:00-20:00 (Arbizu) 71,6 27,8 0,6 100,0 (162)

Irailak 28, asteazkena, 18:00-20:00 (Arbizu) 76,9 21,1 2,0 100,0 (251)

Urriak 01, larunbata, 11:00-13:00 (Arbizu) 71,3 28,7 0,0 100,0 (150)




Urriak 05, asteazkena, 18:00-20:00 (Arbizu) 83,9 16,1 0,0 100,0 (279)



Azaroak 02, asteazkena, 18:00-20:00 (Etxarri Aranatz) 49,4 50,6 0,0 100,0 (172)

Irailak 21, asteazkena, 18:00-20:00 (Etxarri Aranatz) 59,4 39,4 1,1 100,0 (180)

Irailak 24, larunbata, 11:00-13:00 (Etxarri Aranatz) 61,8 38,2 0,0 100,0 (178)

Irailak 24, larunbata, 18:00-20:00 (Etxarri Aranatz) 63,6 35,3 1,2 100,0 (258)

Irailak 28, asteazkena, 18:00-20:00 (Etxarri Aranatz) 59,0 38,6 2,4 100,0 (210)

Urriak 29, larunbata, 11:00-13:00 (Etxarri Aranatz) 73,5 26,5 0,0 100,0 (283)


55



Azaroak 02, asteazkena, 18:00-20:00 (Irurtzun) 9,3 81,5 9,3 100,0 (151)

Urriak 15, larunbata, 11:00-13:00 (Irurtzun) 11,7 85,1 3,2 100,0 (343)


Urriak 19, asteazkena, 18:00-20:00 (Irurtzun) 6,1 93,1 0,9 100,0 (231)



Urriak 26, asteazkena, 18:00-20:00 (Irurtzun) 4,7 94,7 0,6 100,0 (320)



Azaroak 05, larunbata, 11:00-13:00 (Iturmendi) 17,1 82,9 0,0 100,0 (41)

Azaroak 05, larunbata, 18:00-20:00 (Iturmendi) 1,5 98,5 0,0 100,0 (65)

Irailak 28, asteazkena, 18:00-20:00 (Iturmendi) 1,4 98,6 0,0 100,0 (146)

Urriak 01, larunbata, 11:00-13:00 (Iturmendi) 10,7 89,3 0,0 100,0 (75)




Urriak 19, asteazkena, 18:00-20:00 (Iturmendi) 8,5 91,5 0,0 100,0 (71)

Urriak 26, asteazkena, 18:00-20:00 (Iturmendi) 9,0 91,0 0,0 100,0 (67)

Azaroak 05, larunbata, 11:00-13:00 (Lakuntza) 33,2 65,0 1,8 100,0 (226)

Azaroak 05, larunbata, 18:00-20:00 (Lakuntza) 0,0 100,0 0,0 100,0 (31)

Azaroak 09, asteazkena, 18:00-20:00 (Lakuntza) 38,7 57,8 3,4 100,0 (204)

Urriak 01, larunbata, 11:00-13:00 (Lakuntza) 22,6 75,0 2,4 100,0 (84)




Urriak 19, asteazkena, 18:00-20:00 (Lakuntza) 36,9 63,1 0,0 100,0 (141)

Urriak 05, asteazkena, 18:00-20:00 (Lakuntza) 25,8 68,2 6,1 100,0 (198)

Azaroak 02, asteazkena, 18:00-20:00 (Olazti) 3,1 93,0 3,9 100,0 (129)

Urriak 15, larunbata, 11:00-13:00 (Olazti) 8,5 88,3 3,3 100,0 (213)


Urriak 19, asteazkena, 18:00-20:00 (Olazti) 4,8 92,7 2,4 100,0 (124)



Urriak 26, asteazkena, 18:00-20:00 (Olazti) 4,7 95,3 0,0 100,0 (192)



Azaroak 02, asteazkena, 18:00-20:00 (Uharte Arakil) 4,1 85,7 10,2 100,0 (49)

Azaroak 05, larunbata, 11:00-13:00 (Uharte Arakil) 20,6 76,2 3,2 100,0 (63)

56

Azaroak 05, larunbata, 18:00-20:00 (Uharte Arakil) 4,3 95,7 0,0 100,0 (47)

Urriak 15, larunbata, 11:00-13:00 (Uharte Arakil) 1,6 98,4 0,0 100,0 (128)


Urriak 19, asteazkena, 18:00-20:00 (Uharte Arakil) 5,2 94,8 0,0 100,0 (58)

Urriak 26, asteazkena, 18:00-20:00 (Uharte Arakil) 12,3 85,2 2,5 100,0 (81)



Azaroak 05, larunbata, 11:00-13:00 (Urdiain) 82,2 17,8 0,0 100,0 (107)

Azaroak 05, larunbata, 18:00-20:00 (Urdiain) 64,6 29,2 6,2 100,0 (65)

Azaroak 09, asteazkena, 18:00-20:00 (Urdiain) 64,9 31,6 3,5 100,0 (57)

Urriak 19, asteazkena, 18:00-20:00 (Urdiain) 64,5 35,5 0,0 100,0 (93)

Urriak 22, larunbata, 11:00-13:00 (Urdiain) 43,8 56,3 0,0 100,0 (128)


Urriak 26, asteazkena, 18:00-20:00 (Urdiain) 46,0 50,0 4,0 100,0 (50)




57

88 DDAATTUU NNAAGGUUSSIIEENN IIRRAAKKUURRKKEETTAA

((LLAABBUURRPPEENNAA))

Hona hemen 2011. urteko udazkenean, Sakanako Mankomunitatearen

eskariz, Soziolinguistika Klusterrak egindako Sakanako hizkuntza-

erabileraren kale-neurketa, 2011 ikerketaren ondorio nagusiak:

• Gure behaketaren arabera, Sakanan %22,8koa izan da euskararen

erabilera. Elkarrizketa gehienak gaztelaniaz izan dira (%74,2), eta

gainerako %3,0a beste hizkuntza batzuetan.

• 1997-2011 tartean, euskararen erabilerak apur bat gora egin du

Sakanan: %20,7koa zen 2001. urtean eta %22,8koa izan da 2011n.

2006. urtean erabilera %21,8koa izan zen. Beraz, hazkundea

progresiboa izan da, hau da, hiru neurketetan batetik besterako

igoera puntu batekoa izan da. Hala, hamar urtetan erabilerak bi

puntu egin du gora.

• 2001-2011 hamarkadako datuak aztertuta ondorioa argia da:

Sakanan gertatu den erabileraren igoera ez da Euskal Herrian,

orokorrean hartuta, edo Nafarroa Garaian gertatu. Joera bertsua

antzematen da Nafarroa Garaian eta Euskal Herrian: ez da aldaketa

esanguratsurik antzematen erabileran azken hamar urteotan.

Gorabehera txiki batzuk izan badira ere, badirudi geldirik dagoela,

58

goia jo izan balu bezala. Sakanari buruzko datuek, ordea, gorazko

joera apala adierazten dute, hamar urtetan bi puntu egin baitu gora,

%20,7tik %22,8ra.

• 2011ko neurketan, Sakanan behatutako haurren (2-12 urte)

%27,7 aritu dira euskaraz. Gazteek ere (15-24 urte) batez

bestekoaren gainetik erabiltzen dute euskara (%26,4). Helduak

(25-64 urte) eta adinekoak (65 urtetik gorakoak), berriz, batez

bestekoaren azpitik azaltzen zaizkigu: %20,4ko eta %18,1eko

erabilera neurtu zaie, hurrenez hurren. Bilakaerari erreparatuz,

hamar urtetan, haurren, gazteen, eta helduen euskararen

erabilera igo egin da, eta adinekoena jaitsi egin da. Aipagarria da,

gazteen artean igoera batez ere azken bost urteetan gertatu dela.

• Haurrak haurrekin ari direnean eta nagusiak nagusiekin, gutxiago

erabiltzen dute euskara (%21,7 haurrek eta %17,3 nagusiek).

Solas-taldean haurrak eta nagusiak elkarrekin nahasita

daudenean, ordea, dezente igotzen da euskararen erabilera,

%31,7raino, hain zuzen. Zeharka bada ere, datu horiek bi

fenomenoren berri eman dezakete: batetik, Sakanako hainbat

euskaldunen hizkuntza-gaitasun ahularen berri, eta, bestetik,

hizkuntza belaunaldiz belaunaldi transmititzeko duten gogo eta

konpromisoaren berri. Nahiz eta nagusiek haurrei eredu okerra

erakusten dieten, nagusi hutsez osatutako elkarrizketetan

gaztelania gehiago erabilita euskara baino.

SAKANAKO HIZKUNTZA-ERABILERAREN KALE...

Documents

Transcript of SAKANAKO HIZKUNTZA-ERABILERAREN KALE...