SAKONEAN UNIBERTSITATE ATE EGOITZAK ETA...

Behiki eta oilaskohanburgerrakHaur eta nerabeentzako bizikleta kaskoak

ANALISIAK

Hozkailua ere globalizatu digute

ELIKADURA

BESTE HAINBAT GAI•Hezkuntza Berezia•Pentsio planak •Elkarrizketa Ángel

Lafuente, hizketa tekniken irakaslearekin

SAKONEAN

UNIBERTSITATE EGOITZAK ETA

IKASLE EGOITZAK

UNIBERTSITATE EGOITZAK ETA

IKASLE EGOITZAK

XXXIV URTEA - III AROA - 2008ko iraila - 124 alea www.consumer.es

kontsumitzailearen aldizkaria

Orduan, interesatuko zaizuinterneten CONSUMER EROSKIkinformazio ugari eskura jartzendizula jakitea. Etxeko ekonomiariburuz, adituek idatzita,artikuluak, albisteak, txostenak,erreportaiak eta elkarrizketakesklusiban.

GALDU EGINGO DUZU?

Gainera, gure asterokoboletinean izena ematen baduzu,ETXEKO EKONOMIA saileanazken zazpi egunetan argitaratudugun informazio interesgarrienajasoko duzu emailez.

ETXEKO EKONOMIARI BURUZINFORMAZIO GEHIAGORENBEHARREAN?

Klik egin eta informazio guztia interneten zeure eskura

AURKIBIDEA

(124)

GAINERA, CONSUMER EROSKIk1998TIK EGINDAKO GUZTIAInterneten www.consumer.eshelbidean 1998ko urtarriletikhona argitaraturiko informazioguztia daukazu, produktuakkonparatzeko azterketak, gureikerketak, txosten, aholkularitzajuridiko eta guzti-guztiak.

www.consumer.es

CCOONNSSUUMMEERR EERROOSSKKII kontsumo aldizkaria da.Eroski S. Coop da argitaratzailea, EroskiFundazioaren babesarekin. Eroski kontsumokooperatiba legez osatuta dago kontsumitzaileelkarte moduan, Eroski Taldearen sortzaile da etaetekinen %10 bideratzen dio kontsumitzaileeninformaziori.CCOONNSSUUMMEERR EERROOSSKKIIk kontsumitzailearieskubideen inguruan informazioa ematen dio etalagundu, eguneroko erabakietan asmatzen.CCOONNSSUUMMEERR EERROOSSKKIIk kontsumo jasangarriarekinkonpromezua hartu du eta ingurumenazaintzearekin arduratuta dago. CCOONNSSUUMMEERR EERROOSSKKII dohan zabaltzen da eta ez dupublizitaterik onartzen.CCOONNSSUUMMEERR EERROOSSKKIIk ez du zabaltzeninformaziorik kooperatiba argitaratzailearenenpresa jardunarekin harremanik badu. CCOONNSSUUMMEERR EERROOSSKKIIren edukinak ezin dirabaimenik gabe berregin. Debekatuta dago edozeinedukin publizitaterako edo helburu komertzialekinerabiltzea.

Kontsumitzailearenaldizkaria

XXXIV urtea – IV. AROA – 2008ko Iraila – 124. aleaArgitaraldia: 306.000 aleak

Editorea: EROSKI S. Coop. EROKI FUNDAZIOaren babesarekin

www.consumer.es

ERREDAKZIO KONTSEILUA: Arantza Laskurain,Ricardo Oleaga, Iñaki Larrabeiti, AlejandroMartínez Berriochoa.

ZUZENDARIA: Ricardo Oleaga.ERREDAKZIO BURUA: Iñigo Marauri.INTERNETEKO EDIZIOA: Iker Merchán.BANAKETA: Edurne Ormazabal.EUSKARAZKO EDIZIOA: Irati Jimenez.

“SAKONEAN” AZTERKETA-TXOSTENA:CONSUMER EROSKIko taldea.PRODUKTUEN AZTERKETAKARDURADUNA: Iñaki Larrabeiti.INTERPRETAZIOA ETA HEDATZEA: Laura Azuara.Jon Álvarez, Gentzane Abaroa.LABORATEGIKO ARDURADUNA: Juan Carlos SanVicente.KIMIKA: Jaione Pagalday.MIKROBIOLOGIA: Miguel Romeo.GENETIKA: Mercedes García Goti.ERREDAKZIOA: Ricardo Oleaga, Iker Merchán.

BESTE EDUKINAKErredakzioaren koordinatzailea: MirenRodríguez.Argazki erreportaia: Amaia Uriz.Teknologia berriak: Jordi Sábate.Erabilera proba: Benyi Arregocés.Elkarrizketa: Iñigo Marauri.Elikadura: Maite Zudaire. Montse Arboix.Osasuna: Eukeni Olabarrieta. Montse Arboix.Psikologia: Alberto Soldevilla.Txostena eta motorea: Ana López.Ingurumena: Álex Fernández Muerza.Etxeko ekonomia: Patricia Pérez.Eskubideak: Lidia Barrio.Diseinua eta maketazioa: duplo+Ramón Cosme.Argazkiak: Rubén García, Zigzag, Felipe Loyola.Infografiak: Estudio 90 grados.Ilustrazioa: Marta Antelo.Fotomekanica: Lithos.Inprimatzailea: MCC Graphics.

CONSUMER EROSKIren erredakzioa eta administrazioa:

Eroski PublicacionesSan Agustin auzoa z/g48230 Elorrio (Bizkaia)Telf: 946 211 487 Faxa: 946 211 614

LLege gordailua: TO-1848-1997ISSN: 1138-3887

Gaurkotasuna eta aisia

Ikerketa

Ongizatea

Praktikoena59 ESKUBIDEAK:

AUTO ZAHARRA KENTZEA

64 ERRETIRO PLANAK: ZENBAT ETA NOIZTIK HASI AURREZTEN

34 UNIBERTSITATE IKASLEENTZAKO EGOITZAK Ikasleentzako egoitza zazpi aldiz garestiagoa izan daiteke norberak nahi duen ostatuklasearen arabera edota hiri batetik bestera. 230 euro kostatzen da hileko alogera lekumerkeenetan baina 1.400 euro Madril eta Bartzelonan. Orohar, egoitza garbiak dira etaongi hornituak baina ezintasunak dituztenentzako gaizki egokituak.

42 OILASKOAREKIN ZEIN BEHI OKELAREKIN EGINDAKO 12 HANBURGER AZTERTUDITUGUHaragi kopuruan eta kalitatean desberdintasunak daude eta gantza mailan ere bai, baitaere kaloria kopurua eta gantza saturatuen alorrean. Gainera, hanburger gehienek badutezer hobeturik garbitasun eta osasun kontuetan.

50 HAUR ETA NERABEAK BIZIKLETAN IBILTZEKO 6 KASKO AZTERTU DITUGUDenek gainditu dituzte eta maila onarekin gainera, segurtasun proba guztiak: arauakeskatzen duena baino babes hobea eskaintzen dute.

54 HEZKUNTZA BEREZIAEspainiako hezkuntza sisteman ikasten dute behar bereziak dituzten 140.000 ikaslek.

4 ESPAINIAKO BIBLIOTEKA NAZIONALA: IDATZIAREN GORDAILU

6 OPORRETAKO ALBUMA SAREAN DABIL

8 ERABILERA PROBA: ORDENAGAILUENTZAKO BOZGORAILUAK

12 ELKARRIZKETA ÁNGEL LAFUENTE ORATORIA IRAKASLEAREKIN

59

164

16 HOZKAILUA ERE GLOBALIZATU DIGUTE

22 ZISTITIS INTERSTIZIALA: LASAITU NAHI, ETA MINA

26 BIZITZAKO LEHEN EZTULAK

28 HAURREN AMESGAIZTOAK ETA IZU IKARAK

30 ZABORTEGIAK: ZABORRAK JAN DU KONTZIENTZIA EKOLOGIKOA

32 BADMINTONARI BURUZKO INFOGRAFIA

34

gaur

kota

suna

etaa

isia

5ir

udit

an

kontatuko

diz

ugu

Zigilua eta estatistikazenbakiakAurrena, zigilua ematen dietelan guztiei, banan-banan, etalapurreten aurkako etiketa jar-tzen diete. Katalogazioa-aurre-ko aretoan egiten dute hori,eta langile bakoitzak materialmota baten ardura izaten du.Espainiako EstatistikaInstitutuko langileek, berriz, irit-si den guztiaren datuak biltzendituzte. Argitalpenei plastikoakentzen diete –beharrezkodenean–, eta sailkatu: forma-tuka biltzen dituzte, eta saildeskriptiboak egiten. Sailkapenhorrek aginduko du hurrengoprozesu teknikoan ere.

Zenbakiak eta signaturakArgitalpena erregistratzenduten unetik beretik, bibliote-karena da. Erregistratu ondo-tik, deskripzio tekniko etabibliografikoa egiten da.Sarrera-leku bat emangodiote lan bakoitzari –mundumailako katalogazio formulaerabilta-, eta zenbaki bat eza-rri, behin betiko. Biltegiangordeko duten alea eta mai-leguan hartzeko jarriko dute-na bereizi, eta signatura jarri-ko diote azkenari. Zenbaki etaletra multzo bat izaten da sig-natura, identifikatzeko, etabilaketa-fitxarekin edo maile-gu-fitxarekin lotu ahal izateko.

4

Espainiako Biblioteka Nazionala:idatziaren gordailu

Hilean, 20 tona argitalpenSotoetan hasten da egunero-ko mugimendua, zamalanakegiteko nasan. Hilabetean 20tona argitalpen sartzen dirahandik, norbaitek katalogatukodituen esperantzan: liburuak,egunkariak, grabatuak, bildu-mak, partiturak, mapak, faszi-kuluak, kromoak eta era guz-tietako euskarri digital eta ana-logikoak. Inprimatzaile oroklege gordailuarekin argitara-tzen duen lan bakoitzaren biale, gutxienez, bidali beharradauka biblioteka honetara,legeak hala agintzen baitu(argitaratzen denaren % 92kbadute lege gordailua).Lehenik kontrola gainditubehar dute, baina lan horigero eta errazagoa da, biblio-teka sare batek egiten baitulehen inbentarioa, eta holajakiten dute zenbat ale iritsizaizkien. Katalogazio lan luze-ak hasten dituzte ondoren.

Katalogazio solairuakFunts garaikidearen zatirikhandiena Alcalá deHenareseko biltegian dago.Ikertzaileen gutiziarik prezia-tuenak, ordea, katalogazioasolairuetan daude (12, guzti-ra). Korridore amaigabeetanbarrena, argi artifizialaklagunduta, tenperatura betiberdinean, labirinto bateangaudela dirudi; han daudealdizkariak –lehen sei solai-ruetan- eta liburuak –azkenseietan-. Hurrenkera jakineanjarriak daude apaletan,bakoitzaren neurriaren etasignaturaren arabera. Alebatzuk kartoizko kaxatan sar-tuta daude, babesteko,paperaren azidoak hondatuegiten baititu denborarekin(kontu handiena eskatzendutenak mikrofilmatutadaude). Milaka apal, etahaien gainean, eskuz idatzi-tako lanak, antzina-antzinako-ak eta modernoak, artxibopertsonalak, inkunableak,Erdi Aroko idazkiak, lehenargitalpenak, dokumentubereziak, antzezlanak,Cervantesenak eta gai espe-zializatuen biblioteka.

Aretoak: Cervantes,Goya eta BarbieriCervantes aretoko 308 jarle-kuetako batean esertzeko,ikertzaile edo irakurle txartelabehar da. Orotariko gaiakjorratzen dituzten lanak nahidenean har daitezke, bainabesteak, espezializatuak,aurrez eskatu behar dira, hanbertan edo bibliotekaren weborrian. Berdin gertatzen zaieGoya eta Barbieri aretoen era-biltzaileei ere. Lehen aretoan,irudigintzari lotutako lanak gor-detzen dituzte: marrazkiak, iru-diak, ilustrazio eta grabatuak,afixak, ex libris eta ephemeradeituak (irauteko asmorikgabe sortu diren lan inprima-tuak: kromoak, publizitate eti-ketak, produktu-bilgarriak…),argazkiak, ikonografiak eta artegaietan espezializatuta dau-den funtsak, baita mapa zahareta modernoak ere, eta karto-grafia lanak eta eskuizkribuakere bai. Barbieri aretoan,berriz, musika da gaia (ezdarama alferrik izen hori, zar-zuela sortu zuen musikariare-na): partiturak eta musika etamusikologia liburuak dauzka-te, eskuizkribu eta idazki inpri-matuak, aldizkari eta liburuxkaespezializatuak, jatorrizkomusika artxiboak, dokumentusoinudunak, ikus-entzunezko-ak eta multimedia arlokoak,eta hitzezko artxiboak.

Adierazpideak oro Editatzen den guztia gordet-zen du biblioteka honek, ezdio axola zer formatu duen,zer neurri, zer garrantzi edoarrakasta. Lege Gordailuabadu, barrura. 2000. urtetik2007. urtera, 1.280.786 argi-talpenek jaso zuten LegeGordailua. Zenbakiak zenbakidira, baina merkatuko joerenadierazgarri ere izan daitez-ke: 90eko hamarkadan,25.000 bideo iritsi ziren, eta278 DVD; hamar urterenburuan, 12.000 dira bideoaketa ia 26.000 DVDak.Disketearekin gertatu denaare bitxiagoa da: azkenhamarkadan ez da bat beraere iritsi, eta aurrekoan,berriz, zortzi mila. Halakojoera hartu du kulturak.

Felipe V.ak sortu zuen,1712an, eta orduan JauregikoBiblioteka Publikoa zena,Espainiako BibliotekaNazionala da 1836az geroz-tik. Hainbat urtetako jakintzaidatzia eta grabatua zaindu,gorde eta hedatzea du helbu-ru. Horma horien barruan,behar bezala katalogatutadaude 30.000 eskuizkribu,3.000 inkunable, 1831. urteabaino lehenagoko 500.000idazki, sei milioi monografiamoderno, ehun mila aldizkarititulu baino gehiago eta hogeimila egunkari ezberdinekosatzen duten bilduma. Milioierdi partitura ere badaude, -inprimatuak eta eskuz idat-ziak-, eta dokumentu soinu-dunak zein ikus-entzunez-koak ere badira,dozenaka mila.

Kartografia funtsak ere hain-bat, antzinakoak eta moder-noak, eta gauza bitxiagoakere bai: postalak, kromoaketa kioskoetako bildumak.

Baina biblioteka ez da eraikingotor bat. Liburutegi bizia da,eta egunero iristen zaizkioargitalpenak: atera berriak,norbaitek emandako bildu-mak eta han-hemenka esku-ratutako harribitxiak. Kaxatanongi bilduta iristen dira liburu-zainek gortzen dituzten lekurairitsi arte. Ez dira handikmugituko, harik eta ikertzailebatek maileguan hartzen ezdituen arte. Liburu batzukgeldi daude, eta joan-etorrietengabean ari dira bestebatzuk… Harrizko hormazaharren barnean osasuntsudaude kultura eta haren adie-razpideak.

CONSUMER EROSKI ¬5

Irudi

dig

itala

kantola

tzeko

sis

tem

ak

gaur

kota

suna

eta

aisia

6

Txirrikarenak egin zuen, etageroztik, digitalak dira kame-rak. Argazkiak egin eta egingabiltza, artxiboak pilatzenlehen txirrikak bezala, bainazer egin orain artxibo horie-kin? Gogoa non, zangoa handio esaerak, baina oporrakbukatu dira askorentzat, etahondartza burutik ezin kendudabilenak ere lantokirakobidea ibili behar, oinak arras-taka bada ere. Argazkiei begi-ratzea izan daiteke berriz opo-rretara joateko modua –opordigitalak!-, baina zer egin hain-beste argazkirekin? Maletakhustu ditugu, baina kamera-ren memoria txartela gainezkadaukagu… Horiek nolabaitantolatu beharra dago, etabeste ezertan hasi aurretik,

guzti-guztiak ordenagailuraekartzea izango da onena,gero guk nahi bezala antola-tzeko: egunaren arabera,tokien arabera, irudietanagertzen den jendearen ara-bera… Txukuntze lanak amai-tuta, argazkiak erakustekogaraia heltzen da, eta orain,beste kontinente batetik ereikus ditzakete.

Kamera guztiek izaten duteprograma bat argazkiak orde-nagailura ekarri eta norberaknahi bezala antolatzeko.Gehienetan nahikoa izaten dakamera ordenagailuari konek-tatzea USB kable baten bidez,eta argazkiak batetik besterapasatzeko botoiari ematea.Programa horiek, ordea, betiez dabiltza behar bezala, eta

gauzarik errazena zailtzekobesterik ez dira izaten batzue-tan. Horregatik, kamerakonektatzerakoan, hobe daegitea artxibo ugari gordetze-ko gailua balitz bezala; hauda, ordenagailuak sinetsibehar du USB memoriaarrunt bat (pendrive bat) lotudiogula, eta irudiak eskuzpasatuko genituzke hartara,beste CD batetik edo diskogogor batetik kopiatzen arikobagina bezala. Onena litzake-te ordenagailuak edukitzeamemoria txartela irakurrikoduen gailua, horrela ez baike-nuke ibili beharko kableekindantzan, eta argazkiak azkarra-go joango lirateke batetik bes-tera: nahikoa genuke txartelakameratik atera, ordenagailua-

CONSUMER EROSKI ¬7

Oporretako albuma Sarean dabilArgazkiak gordetzeko modu berriak ekarri ditu mundu digitalak, eta, gainera, azkar eta erraz partekatzeko aukerak

banaka edo taldean igo di-tzakegu web zerbitzura, botoibakarrean klik eginda. Nahiadina album sor ditzakegu,baina, noski, doako bertsioaerabiltzen ari bagara, kopurujakina igotzen utziko digu, ezgehiago. Flickr zerbitzuenbezala Picasan ere, erabiltzai-leak aukeratzen du nork ikusditzakeen argazkiak: egileaksoilik (pribatuak), edonork(publikoak) edo talde muga-tu batek.

Web zerbitzuen abantailak eta arriskuakAbantaila asko ematen dituargazkiak web album bateangorde ahal izateak. Aldebatetik, edozein ordenagailu-ren bidez sar gaitezke albu-mak ikustera, munduko hain-bat bazterretatik. Bestetik,lagunei eta familiako kideeiargazkiak erakusteko aukeraematen dute: mezu elektro-niko batean adieraziz gerozein web orritan dauden,haiek ere sartu ahal izangodira.

Argazkiak edozeinen eskurajartzeak, ordea, baditu zen-bait arrisku ere, eta horieksaihesteko, zehatz etamehatz adierazi behar duguargazki bakoitza noren eskujarri nahi dugun: edozeinekikusteko moduan, edo gukhautatu dugun jendearentzatsoilik. Guk ezer esaten ezbadugu, eta ezer zehazten ezbadugu, igo ditugun irudiakpublikoak izango dira, siste-mak, berez, denen bistanjartzen baititu argazkiak.Horregatik, komeni da bai-mena eskatzea irudietanagertzen diren lagunei, baitahaien jabetzako gauzak baka-rrik ageri badira ere (pribatu-tasuna, izan ere, oso kontuzhartzekoa da). Salaketa batbaino gehiago jarri izan daalderdi horiek behar bezalaez zaintzeagatik.

ren irakurgailuan sartu etaargazkiak kopiatzea artxibo-esploratzailetik.

Etxeko ordenagailuek izatendituzten sistema eragilegehienek badute programa-ren bat argazkiak antolatzeko.Gai dira, halaber, kamera batkonektatu diogula antzema-teko eta handik argazkiakekartzeko. Windows-en, sis-temak berak antolatzen ditukarpetaka, argazkiak ateraditugun egunaren arabera.Mac OS X-en, hori da Macordenagailuen sistema eragi-lea, iPhoto izeneko progra-mak antolatzen ditu irudiak,xehetasun gehiagorekin etaikusi behar duenak hobetobereizi ahal izatekomoduan(http://www.apple.com/es/ilife/iphoto/). EtaLinux-en hainbat eta hain-bat aukera daude, nahiz etaLphoto den erabilienetakoa.

Argazkiak nola antolatuIrudi guztiak ordenagailuraekarri ondoren, sailkatu eginbehar dira. Argazkia irekitzendugunean, komeni da etike-taren bat jartzea, argazkiaktaldeka bildu ahal izateko;etiketa ez bada, izenburuaeta oharren bat ere jar die-zaiekegu. Iphotok sistemasinple-sinplea eta ikuserrazaeskaintzen du argazkiak sail-katzeko, baina, tamalez, MacOS X sistema eragilea dute-nek soilik erabil dezakete.Windows daukatenentzat,aukera ona izan daitekePicasa izeneko irudi-antola-tzailea jaistea (http://pica-sa.google.com/intl/es/);doakoa da, eta oso ona iru-diak antolatu eta bilatzeko.

Picasak, zehazki, ordenagai-luak dituen argazki guztiakidentifikatzen ditu, eta errazikusteko moduan jartzenditu, saguaren gurpiltxoarekinerabiltzen den sistema bati

esker. Argazki batean klikegin eta irekiko zaigu, etaaukera emango digu tituluajartzeko, deskribapen bat egi-teko edo beste album bateraeramateko. Aplikazio honek,gainera, modua eskaintzendu irudiak gaika sailkatutaikusteko, edo dataren arabe-ra, edo diapositiba moduanerakusteko edo konprimitutajartzeko posta elektronikozbidali nahi baditugu.

Online albumakInternet daukaten erabiltzaile-ek aukera dute sarean berenalbuma sortzeko. Merkatuanhainbat zerbitzu daudehorretarako, bainaFlickr(http://www.flickr.com) eta Picasa (picasa.goo-gle.com) dira ezagunenak.Bi-biek eskaintzen dute bert-sio bat doan eta ordaindutabestea (argazki gehiagogorde daitezke azken horre-kin, eta doakoak ez dituenfuntzioak dauzka). Flickr dela-koaren doako bertsioak hila-betean 100 Megabyte igo-tzera aukera ematen du,hirurogeita hamar argazkiinguru, eta 200 irudi soilikerakusten ditu (azken berre-hunak).

Flickr-en beste bertsioak,ordaindu beharrekoak –urte-an 15 euro dira–, nahi adina

argazki igotzeko aukera ema-ten du, mugarik gabe, etaguzti-guztiak ikus daitezke.Picasak ere badu doako zer-bitzua, eta horrek ere mugajartzen dio argazki kopuruari:250 Megabyte gorde daitez-ke, 170 argazki inguru.Ordaindu beharreko ber-tsioan prezio bat bainogehiago dauzka, eta zenbateta gehiago ordaindu,orduen eta aukera gehiagoeskain-tzen ditu (urtean 12euroko kuota du merkeenak,eta 10 Gigabyte jartzen dituerabiltzailearen eskura).

Flickr-en albumak erabili nahidituenak, bai doan, baiordainduta, izena emanbeharra du; zerbitzuaren weborrira joan, eta erabiltzaileizena eta pasahitza jarribeharra dago. Hori eginezgero, ez dago eragozpenikargazkiak ordenagailutikerraz-erraz igotzen hasteko,sailkatzeko eta izenburua jar-tzeko. Lehenago, hala ere,komeni da Flickr-ek berakeskaintzen duen tresnetakobat jaistea, Flickr Uploadr,argazkiak banan-banan igo-tzen ibili beharrik ez izateko.

Picasak eskaintzen dituenalbumak erabili ahal izateko,aurrez irudi-antolatzailea ins-talatu behar da ordenagai-luan. Hori eginda, irudiak

1.Philips SPA7300Erabilgarriena da, bainaez dauka entzungailuen-tzako irteerarikPrezio: 38 euro.Onena: Gurpil-agintea; arinada eta leku gutxi hartzen du.Soinu sarrera dauka aginte-eremuan.Txarrena: Ez du entzungai-luentzako irteerarik. Etiketanpotentzia gaizki jarria du, eta gaizki ulertzeko bideematen du.

Bozgorailu hauek dutepotentzia gehien (30 watt),eta soinu ona ematen dute.Aginte-tresna erabilgarriadaukate oso: txikia da, etagurpil handi bat du bolume-na igo eta jaisteko, norberariiruditzen zaion moduan, etabeste musika iturri batzukatxikitzeko sarrera ere badu-te. Etxe honetako bozgorai-luek dituzte, bestetik, kable-rik luzeenetakoak: 6,17metro luze da lokitik erre-produktorera. Sateliteakegonkorrak dira edozeinkolpe hartuta ere.

Alde txarrean, kaxak dakarrenetiketa nabarmendu behar da.

gaur

kota

suna

eta

aisia

8

Erabilera

proba:

Bozgorailuak

2.1

CO

NS

UM

ER

.es

ER

OS

KI

Bozgorailu ugari daude mer-katuan, eta horien artean,2.1 motakoak. Horien bere-zitasuna hauxe da: ordena-gailuan, telebistan eta MP3erreproduktorean entzutekobalio dute, eta nahiko prezioona izaten dute, gainera. Bibafle txiki izaten dituzte–satelite ere deitzen zaie-,eta subwoofer bat, zeinakmusikaren soinurik apalenakemateko gaitasuna baitu,100 hertz-en azpitik daudenak.

CONSUMER EROSKI-n laubozgorailu aztertu dituguhilabete batez, 2.1 motako-ak eta 34 eta 44 euro arte-koak guztiak. Erabilerrazakdiren edo ez aztertu dugu,eta bakoitzak zein aukeraematen dituen ere aintzathartu dugu. Kableak beharbezain luzeak ote dituztenneurtu dugu, eta bozgorailuegonkorrak ote diren. Bialderdi horiek, izan ere, osogarrantzitsuak dira mahai txi-kiak edo lekua eskas dutenentzat.

Bozgorailu guztietan ongientzuten da, bai musika, baifilmak eta bai bideojokoak,etxeko edozein gelatan jart-zen ditugula ere. Soinurikbenetakoena Philips etaCreative etxekoek ematendute, eta kaskarrena, berriz,Sony-k (merkeena ere hori-xe da). Baina inork ez dezalapentsa zineman bezala en-tzungo duenik, edo hi-fimusika izango duenik etxe-

an. Tresna hauek, oro har,ordenagailu berriek dakar-tzaten bozgorailuen ordezerabiltzen dira, zertxobaithobeto entzun ahal izateko,diru askorik gastatu gabe.

Sony etxekoak izan ezik, gai-nerako guztiek bolumenkontrolagailu independenteadaukate subwoofer-ean, etaeskertzen da, oso erabilga-rria baita norberak bere gus-tuko neurrira doitzeko soi-nuak. Entzungailuak atxiki-tzeko irteera ere badute iadenek (Philips-ek ez), nor-berak hala nahi dueneanerabiltzeko. Philips etaLogitech etxekoek, gainera,MP3 erreproduktoreakonektatzeko sarrerak dauz-kate aginte-eremuan.Nabarmendu behar da, pro-bak egiterakoan, bozgorailuhauek ez dutela eduki inter-ferentzia magnetikorik erre-produktoreekin.

Ordenagailuen eta MP3 erreproduktoreen soinua hobetzeko modu merkeaOCONSUMER EROSKI-K 2.1motako lau bozgorailu probatu ditu

60 watt-eko potentzia dutelajartzen du, baina, egiaz, 30dituzte. Entzungailuentzakoirteerarik ez dute, eta subwo-ofer-a handi samarra da, adi-bidez, mahai txiki batenazpian jartzeko.

2.CreativeInspire T3100

Aukera ona da, nahiz eta elikatze iturria handisamarra izan

Prezioa: 39,90 euro.

Onena: Kable luze samarradute ordenagailuari edoMP3ari konektatzeko.Sateliteak paretan jartzekoaukera ematen du.Txarrena: Argindarrez eli-katzen duen iturriak pisuhandia du. Ez dute sarrera-rik bestelako soinu gailurikatxikitzeko.

Philips etxekoek bezala,hauek ere soinu ona ematendute (29 watteko potentziadute). Bozgorailu honensateliteek eman dute potent-zia gehien (12 watt), etabeste gauza on bat erebadute: paretara lot daitezke,edo euskarri baten gaineanjarri. Kablea 6,18 metro luzeda lokiaren eta erreprodukto-rearen artean.

Harrigarri samarra gertatuzaigu zein pisutsua denargindarrez elikatzen dueniturria, besteena bainodezente gehiago, besteekloki arrunt bat daukate eta.Bestetik, ongi etorriko li-tzaieke beste audio sarrerabat, ordenagailua eta MP3aazkarrago txandatu ahal izateko.

3.Logitech X-240Egokikorrenak dira,baina sateliteek egon-kortasuna falta dute

Prezioa: 44,32 euro.

Onena: Erreproduktore era-mangarrientzako euskarriadute. Kable bat gehiagodakarte, MP3a konektatzeko.

Txarrena: Kontrol tresnaklekua eskatzen du mahaian,eta sateliteak ez dira hainegonkorrak.

Aukera onak eskaintzendituzte 25 watt-eko bozgo-railu hauek: MP3 errepro-duktoreentzako euskarria,entzungailuentzako irteera–ordenagailua itzalita dago-ela ere entzuten da–, audiosarrera 3,5 milimetrokokable eta guzti, eta urrutikoaginte kableduna.

egindakoan, besteek bainoemaitza kaskarragoa emandute bolumena igo dugu-nean (soinua ez da izanoso naturala). Beste alderditxar bat ere badu: ez dau-kate bolumen kontrolagailuindependenterik subwoo-fer-ean, eta, beraz, erabi-ltzaileak ez du moduriksoinu apalak doitzeko.

Gailua pizteko bi etengailuditu (subwoofer-ean etasateliteetan), eta nahikodeserosoa gertatzen da.Hori ikusita, pentsa daitekebat erabili daitekeela besteagabe, baina ez, ezin da.Entzun ahal izateko, biakeduki behar dira piztuta.Desabantaila horiei bestebat gehitu behar zaie: bolu-mena kontrolatzeko gailuaez da erabilerraza. Oso txi-kia da, eta kosta egiten dajustu nahi den tokian jartzea.

Soinu ona ematen dute,baina bolumena asko igo-tzen denean, distortsio ba-tzuk egin dituzte soinu apa-letan. Holako eragozpenikez dute sortu Philips etaCreative etxekoek. Horrezgain, urrutiko agintea mahaigainean edukitzeko, lekuaegin behar zaio. Sateliteakestu samarrak dira, bestee-nak baino gehiago, etaegonkortasun gutxi dutekolpe bat hartzen dutenean.

4.Sony SRS D21Txikiak eta egonkorrakdira, baina ez oso erabilgarriakPrezioa: 34 euro.Onena: Bozgorailurik txikie-nak dira. Sateliteak osoegonkorrak dira.Txarrena: Bolumenarentzatez dute kontrolagailu inde-pendenterik subwoofer-ean.Bi etengailu dituzte pizteko,bakarra eduki beharrean.

Proban jarri ditugun bozgo-railurik txikienak dira, etaleku gutxi duten mahaietanjartzeko aproposak; satelite-ak, gainera, egonkorrak dira.Sony etxeko hauek dituztepotentzia gutxieneko bafle-ak (20 watt). Soinu proba

CONSUMER EROSKI ¬9

1. 2. 3. 4.

gaur

kota

suna

eta

aisia

Autoa eta garajea partekatu, eta gutxiago kutsatuEspainian, autoaren jabe da bi hiritarretatik bat, eta ondorio jakinak dituhorrek: auto bakoitzari ez zaio ateratzen etekin guztia, zirkulazioa noizna-hi trabatzen da eta, oroz gainetik, izugarri kutsatzen dute. Udalak hasiakdira eskaintzen autoa eta garajea partekatzeko zerbitzuak, eta bestelakoekimen pribatuak ere sortu dira. Batzuek Carsharing sistema erabiltzendute (zenbait erabiltzaile elkartu eta autoa erosten dute), eta Carpoolingsistema beste batzuek (erabiltzaile batek baino gehiagok auto bera era-biltzen dute leku berera joateko, nahiz eta bakoitzak bere autoa eduki).Hiri handietan autoa uzteko izaten diren arazoak konpontzeko ere ez li-tzateke txarra antzeko sistemaren bat erabiltzea. Autoa garajetik ateraduten pertsonek utz diezaiokete leku hori inguru hartan autoa utzi beharduen norbaiti, lanera joan delako edo ikastera.

Informazio gehiago daukazu hementxe:www.consumer.es/medio_ambiente

Bizikleten alokairuari buruzHarriduraz hartu dut zuek egindako txostena, hutsune bat sumatu uste dudalako:probintzia hiriburuetako berri eman duzue soilik, baina, gauzak nola diren…Asturiasen bada bizikletak alokatzeko zerbitzu bat, Gijonen, hain justu. Bizikletaalokatu nahi duenak Hiritar Txartela eduki behar du, Udalak atera duen identifika-zio txartel berezia. Bizikleta alokatzea doakoa da, eta nahikoa da txartela sartzeabizikleta blokeatzen duen gailuan, eta handik ateratzea. Udalak bizikletentzat jarridituen edozein aparkalekutan utz daiteke, eta egunean zehar erabili. Bidegorribatzuk ere badaude hiriko zenbait eremutan, ez nahi adina, ordea.

Isaac GonzálezPosta elektronikoz

Nerabeen gizentasuna gutxitu nahianGizentasuna gero eta arazo hedatuagoa da, eta irtenbideak bila-tu nahian, programa bat jarri dute abian Granadan, Iruñean,Madrilen, Santanderren eta Zaragozan, eta horretarako, hainbatarlotako kideak elkartu dira: ikertzaileak, pediatrak, psikologoak,elikadura adituak eta gorputz hezkuntzako irakasleak. Ikerketabatek erakutsi du (Nerabeen Elikadura eta haien ElikatzeEgoeraren Ebaluazioa izeneko ikerketak, hain zuzen), mutilnerabeetan, lautik batek gehiegizko pisua duela, eta neska nera-beetan, bostetik batek. EVASYON izena du programak, eta bul-tzatzaileen asmoa da ikerketa terapeutiko oso bat izan dadin,eta elikaduran esku hartuz eta ariketa fisikoa eginez aurre eginnahi diote gehiegizko pisuaren eta gizentasunaren arazoari.Lehen pauso bezala, hiriburu bakoitzeko ospitale batean ezarri-ko dute programa, eta gehiegizko pisua duten 204 neraberekinhasiko dira lanean, guztiak ere 13 eta 16 urte bitartekoak.

Informazio gehiago daukazu hementxe: www.consumer.es/alimentacion

Sukaldeko hondakinak, horiek ere kutsadura iturriSukalde batean sortzen diren hondakinak kutsadura iturri han-diak dira, bai etxeko sukaldekoak, bai sukalde profesional bate-koak. Mikroorganismorik gehienentzat, ez dago zaborrontziabezalakorik hazi eta ugaltzeko, han pilatu ohi baitira euliak,inurriak, labezomorroak eta baita sagu, arratoi eta gisako karras-kariak ere. Horregatik da garrantzitsua zaborrontzia itxita eduki-tzea eta egunero hustea, garbitzea eta desinfektatzea. Ontziabera bakarrik garbitzen badugu, kutsadura guneak hantxe jarrai-tuko du. Ezinbestekoa da zaborrontzia edukitzen dugun armai-rua maiz-maiz garbitu eta desinfektatzea. Eta zaborrarekin ibil-tzen garen aldiro edo edukiontzia ukitzen dugun aldiro, ongi gar-bitu behar dira eskuak. Hola saihestuko dugu sukaldeko besteeremu batzuk ere kutsatzea, edo jarraian esku artean ibilikoditugun elikagaiei kalte egitea.

Informazio gehiago daukazu hementxe: www.consumaseguridad.com

Hilabete honetan interesatu zaiguna...

Seinaleak eta txirrindulariakOso ongi dago bidegorriei buruzko artikulua, baina egiaztatu behar zenu-keten txirrindulariek ba ote dakiten bide horiek nola erabili (gehienezkoabiadura zein den, nondik pasa daitezkeen eta nondik ez, bidegorriakespaloiak bereizten ote dituzten…). Txirrindulariek gogoan eduki beharlukete haientzat ere badirela seinaleak, nola semaforoak, hala besteeibide emateko ikurrak. Guk errespeta ditzagun nahi badute, haiek ereerrespetatu beharko gaituzte bidegorrietan ibili ohi garen gainerako hiri-tarrok. Mila esker.

Beatriz Lorente GarinPosta elektronikoz

10

Unibertsitatez kanpoko tituluak homologatzekoAtzerriko hezkuntza sistemaren batean ikasi dutenek, nahitaezko ikas-taldiaren ondotik datozen ikasketetako bat hemen egin nahi badute(Batxilergoa, Lanbide Heziketa edo Arte Ikasketak), homologatu edobaliozkotu egin behar dituzte unibertsitatez kanpoko tituluak. LehenHezkuntzako edo Nahitaezko Bigarren Hezkuntzako mailaren bateanizena eman nahi dutenek, ordea, ez dute halakorik egin beharrik.Tituluen homologazioa edo baliozkotzea ez dute eskatu behar atzerritiketorri diren hiritarrek soilik; Espainiako naziotasuna dutenek ere eskatubeharra dute, baldin eta beste herrialderen batean egin dituzten ikas-keten titulu ofiziala badute, edo Espainiako ikastetxeren batean ikasitaere, atzerriko hezkuntza sistemaren bati jarraitzen badiote ikastetxehorretan, hori egiteko baimena dutelako.

Informazio gehiago daukazu hementxe: www.consumer.es/educacion

CONSUMER EROSKI ¬11

CONSUMER EROSKIk deia egiten die bere irakurleei etagonbita egin aldizkariaren txoko honetara idazteko.Eguneroko bizitzan kontsumitzaile moduan dituzten duda,kezka edo hausnarketak entzun nahi ditugu eta argitaratu.Lekuari begiratu behar diogunez, eskutitzak ezingo ditu 20 lerro baino gehiago eduki. Neurriz kanpokoak badira, CONSUMER EROSKIk laburtzeko eskubidea edukiko du.Ezer bidali nahi badiguzu, eskutitza izen eta bi abizenekinbidali, helbidea, NA zenbakia eta telefonoa jarrita.

CONSUMER EROSKIk ez ditu argitaratu gabeko eskuti-tzak idatzi dituzten kontsumitzaileen datuak emango. Atalhonetan irakurleen gutunak soilik agertuko dira. Aldizkariariberari buruzko edozein iritzi, kritika eta iruzkin ere onartzenditugu irakurleen aldetik. Eta horiek ere, besteekin batera,atal honetan argitaratuko ditugu.

IRAKURLEAREN TXOKOA CONSUMER EROSKIREN ERANTZUNAKCONSUMER EROSKI aldizkariarenarduradunek zuzenean atenditzenditugu gure aldizkariaren inguruanirakurleek egin ditzaketen kritika etagomendioei, beraien ezinegon etakezkei. Interesa duen edonork deidezake astelehenetik ostiralera, goizeko10.00etatik eguerdiko 12.00etarahonako telefono hauetara: 946211293 eta 946211627. Pozikjasoko ditugu zuon deiak. Aldizkariahobetzeko zuen partaidetzaren zaigaude, zuentzako egin nahi baitugualdizkari erabilgarri, zehatz, zorrotz etainteresgarria.

Gurekin harremanetan jartzeko:

Posta bidez:CONSUMER EROSKI aldizkaria

San Agustin auzoa z/g48230 Elorrio (Bizkaia)

Posta elektronikoz:[email protected]

CONSUMER EROSKIkez du zertan ados egon

hemen irakurtzen direnekineta ez du edukiei buruz posta

harremanik izango.

iinnffoo@@ccoonnssuummeerr..eess


“Ongi hitz egiten irakasteaizan behar luke ikasgairikgarrantzitsuena LehenHezkuntzan”

Hitzak bizi du Angel Lafuente, hitz eginez bizi da.Bikoizketak egiten ditu zinemarako, aktore lanak irratinobeletan, itsuentzako liburuak grabatzen ditu Onceerakundearentzat… Irakasleek ikaskideen aurrera aterazuten behin, eguneko lezio esan zezan, eta ordutik -duela sei hamarkada-, jendaurrean hitz egitera konde-natu du ahotsak Filosofia eta Letretako lizentziadunhau. Denak norberari adi edukitzea gogorra egin zi-tzaion hasieran, baina orain gozatu egiten du, eta era-kutsi ere bai, berebiziko garrantzia baitu egunjendaurrean hizlari izateko gaitasunak, nahiz eta arretagutxitxo jarri zaion orain artean. Politikariak, enpresa-buruak, irakasleak, ikasleak eta besterengan eragitekointeresa duen oro jartzen du hizketan, jardunez ikastenbaita jarduten.

Egun ez dago ia erakunderik, irudi aholkularirikez duenik. Zu, ordea, zer zara, hitz aholkularia? Bai, hitz aholkularia eta ez besterik. Oro har, oso kriti-

koa naiz irudi aholkulariekin, txorakeria asko esaten di-tuzte eta.

Zer, adibidez?Nahiko zabaldua dago, esaterako, honako uste hau:

jendaurrean agertu behar duenaren beldur hori gaindie-zina dela eta, ona ere badela, baina ez da egia. Begira,gaur bertan irakurri dut egunkari batean aktore bati egindioten elkarrizketa, eta honela dio: “Agertokira ateratze-rakoan urduri sentitzen ez dena erretira dadila”. Jaun ho-rrek, nire ustez, ez daki zer esaten duen. Zertarako baliodiote hizlari, politikari, aurkezle, irakasle, apaiz bati jen-de aurrera atera aitzineko beldurrek. Beldur orok arretagalarazten dio edozein profesionali, zeregin nagusitik al-dentzen dio burua, diskurtsoa eteten dio.

Eta nola gainditzen da jendaurrerako beldurra?Lan eginez, oinarri humanista, sinple eta elemental

baten inguruan lan asko eginez. Ni izan naiz oso pertso-na urduria, konplexuz betea, eta hutsegite asko eta as-ko egin ditut jendaurrean. Eta orain ikusarazi nahi diotjendeari gutako bakoitza dela munduan dagoen pertso-narik sakratuena, eta errespetua zor zaigula, beste inoribaino gehiago. Jendaurrerako beldur denak ez dio bate-re errespeturik bere buruari, eta nik zenbat eta gehiagomaite dudan neure burua, orduan eta gehiago maitekodut nire emaztea, seme-alabak, lankideak… eta gehien

neure burua maite dudanean, beste ezer eta inor bainogehiago, orduan eta gutxiago axolako zait besteen iri-tzia, haiek zer esango duten; nire iritzia baino ez zaitaxolako.

Esaten duzuna entzunda, psikologoa zareladirudi, eta ez hitz aholkularia.Ez, ez naiz psikologoa, nahiz eta psikologia ere ikasi

nuen. Ederki asko dakit, ordea, komunikazio teknikakirakasten aritzen naizenez gero, nire lanak muin-muine-an baduela psikologiatik ere. Haurtzaro eta nerabezaro-an, besteei begira egoten nintzen etengabe, nola hitzegiten zuten begira, eta arlo honetan jakin beharrekoguztia ikasten ahalegintzen nintzen; ikusi eta ikasi.Duela 46 urte hasi ginen ni eta nire beldurrak ikasgaihau ematen, eta halaxe jarraitu nuen 30 urtez, beldu-rrak jota…

Hitz egitea plazera da?Erabatekoa, baina handiustearen plazera...

Jendaurrean gozatzera iritsi behar da, beldurra kentzeaez da nahikoa.

Baina hori esatea errazagoa da egitea baino.Zaila ez, neketsua. Askatasun eremu hau iristen duzu-

larik, nekez egingo duzu atzera. Nik badakit sekula inorkez didala berriz beldurrik sentiaraziko jendaurrean.

Beldur hori kentzeko zenbat behar da, astebete,egun batzuk, urteak?Norbera nolakoa den. Ez du zertan luze joan, gogoeta

egitea da kontua, esperimentatzea…

Geure burua maitatu behar dugula diozu, bainahorrek ere ez ote du bere arriskua, handiustegehiegizkoa, alegia?Ez, guztiz bestela da, nahiz eta onartzen dudan, lehen

aldiz entzunda, hori pentsa dezakeela jendeak. Ni ereizan naiz handiustea, gazte guztiak bezala, baina, hainjustu, neure burua ez nuelako maite behar adina.Handiustea, harroa, diktadorea… ez da egoten pozik be-re buruarekin, eta hor ibiltzen da hara eta hona, laudo-rioak non bilduko.

Autolaguntzako liburuen usaina hartzen diot horri...Autolaguntzako liburu askok gauza logikoak esaten di-

tuzte, zentzuzkoak. Liburu horiekin, ordea, ez dugu lor-

12

E L K A R R I Z K E TA

ÁNGEL LAFUENTEHizketa Tekniken irakaslea

Zerk bereizten ditu hizlari ona eta txarra? Komunikatzen du edo ez du komunikatzen. Iristen zait,

edo ez zait iristen, edo ulertzen diot edo ez diot ulertzen.

Nola bereizi hizlari bat eta hiztun bat?Hori oso erraza da. Besteen arretari eusteko teknikak

erabiltzea funtsezkoa da ahozko komunikazioan. Ez badutlor-tzen bestea adi edukitzea, zertarako ari naiz hizke-tan? Pentsatu behar

dugu guri entzuten ari den hori lehoi gose eta azkarra de-la, eta, beraz, eduki intelektuala eman ezean, jan egingogaituela. Eduki intelektuala diodanean, ez dut esan nahifilosofia eman behar zaiola: izan daiteke opor bidaia bat,familiako norbaiten gaixotasunari buruzko solasaldia…Hartzaileak ez ditu nahi hitz hutsak, sinonimo zerrendaamaigabeak, irakasleek eta politikariek hainbatetan era-biltzen dituzten horiek. Ez du ongien komunikatzen ge-hien hitz egiten duenak. Bi garunen arteko bitartekotzaegiten du hitzak, eta ez da zilegi hitzak ahotik eror daite-zen txanponak sakelatik bezala. Hitza besteren esku uzte-rakoan, ahalik eta kontzientzia gehienarekin jokatu beharda, eta xuhurkeriaz; lau hitzekin esan badaiteke, ez erabi-li zortzi.

Zeinek jotzen du zugana?Politikariek, enpresaburuek, aktoreek, toreatzaileek eta fut-

bol taldeek.

Bada, futbolariak ez dira, oro har, etorri on-onekoak.Horrexegatik joaten dira hitz mintzatuari buruzko ikastaro

berezietara. Ni guztiekin saiatzen naiz, baina ez dut egitenmiraririk.

Eta zer dakar gaizki hitz egiteak? Norbera pobretzen da. Besterengana heltzea da komuni-

katzea eta nik ez badut hitza menderatzen, ez diot aterakoetekin guztia nire prestakuntzari, ikasketei eta bizi espe-rientziari.

Ongi hitz egiteko, ongi baino hobeki entzuten jakinbehar da?Jakina, elkarrizketa funtsezkoa da. Hemen, ordea, ez dago

elkarrizketarik. Ez digute erakutsi. Elkarrizketan aritzeko, osobaldintza gogorrak errespetatu behar dira, eta jendea ez da-go horretarako prest.

Gehixeago zehaztu zenezake?Hitzak berak ongi adierazten du zer den elkarrizketa: elka-

rrekin egin beharreko zerbait. Gaia edozein dela ere, nik zu-re esku uzten dut nire ideia multzoa, eta zuk aztertu egingodituzu, alderatu, gauza onak eta ez hain onak ikusi… eta be-rriz niri itzuliko dizkidazu. Eta nik ere berdin-berdin egingodut zure ideia multzoarekin. Eta, azkenean, gutako bakoitzakikusiko du gauza batzuetan ez duela arrazoi, edo baduela.Elkarrizketan aritzeko, elkarrekin hitz egiteko borondateaeduki behar da, egia hobe bat, osatuagoa bilatzeko boron-datea, eta gauzen gaineko iritzia ere eduki behar da. Iritzihoriek, nahiz eta oso sinpleak izan, urre gorria bezala gordebehar dira beti, baina ez betiko. Inork uste badu egia aldae-zina aurkitu duela, jada ez da inor, hil da.

Elkarrizketa falta hori zer da, politikarien gaitza edogizarte osoarena?Ez, ez. Jendeak hitz egiten du batek bestearekin, baina ez

elkarrekin. Bi lagun hizketan ari direla ikusten badugu, ohar-tuko gara ez direla ari elkarrizketan; diskurtso osatuak ema-ten ari zaizkio elkarri. Hizketan ari garenean, etengabe hitzakentzen diogu elkarri, ez baitzaigu batere axola bestea zeresaten ari zaigun. Pertsonek ez dugu nahi elkarrizketan ari-tu, ez baitugu nahi inork ziurtasuna ken diezagun, ziurtasunintelektuala.

Ongi hitz egiteko, zein neurritan behar dugujakintza eduki, eta zein neurritan behar dugu geureburua maitatu?Jendaurrean gozatzera iristea da funtsezkoena eta arau

sinple batzuk jakin behar dira. Pertsonen arteko komunika-zioa, plazera izateaz gain, gauza inozo samarra ere bada,baina mitifikatu egin dute.

Zein dira arau horiek?Hogeita hamar arau erakusten hasi nintzen ni: ongi jan-

tzita joan, zapatak beti garbi eraman, halitosisa saihestu…Egun, zazpi arau erakusten ditut: hitza sekula ez pentsa-menduaren aurretik; igorleari sekula ez eten esaldia; laburjardun; laugarrena begiei dagokie, begiradarekin galdetzeada; jarraian, keinuak libre erabiltzeko esaten dut (ez dakiguzer egin besoekin); isiltasuna erabiltzen jakitea da hurrena,funtsezko gauza, zeren isiltasuna erabiltzen dakienak baibaitaki hitza erabiltzen; eta, azkenik, isiltasunarekin batera,hitz egiteko abiadura dago. Une bakoitzean abiadura bate-an hitz egiten dugu guztiok, gidatzerakoan egiten dugunbezala.

tuko komunikazioan eraginkorrak izatea. Jendaurrean hitzegin behar duenari beldurra kentzen saiatzea eta liburu ho-riek egiten dutena ez da gauza bera, badago diferentzia bat:gu ikusi egiten gaituzte. Nik ikasle izan ditut epaileak eta ai-tona-amona analfabetoak, eta guztiek ederki ulertu dute nikesana. Jendearen buru barrenean gordea dagoena ageriraateratzen dut nik, gorpu bat hilobitik aterako bagenu bezala.

Eskolan ikasten dugu irakurtzen, baina hizketan, nonikasten da hizketan?Jendaurrean hitz egiten ikastea izan behar luke ikasgairik

garrantzitsuena Lehen Hezkuntzan. Lehenik, hitza hartu be-har da mendean, eta hitz mintzatua erabiltzen erakutsi be-har lukete. Beraz, merezi du saiatzea. Baina ez da egiten,gehiegi beldurtzen gaituelako besteen pentsamendu aska-tasunak. Hiru bilkura eduki ditut

Espainiako Hezkuntza Ministerioko ordezkariekin, errek-tore askorekin, baina jaramonik ez.

Inork jaramonik egiten ez badizu, ez ote da izango,agian, zure hitzek ez dietela uste bezainbesteeragiten besteei? Izan liteke. Ni ez naiz Jaungoikoa, badakit; gainera, oso zo-

rrotza naiz neure buruarekin, eta horri esker egiten dut au-rrera. Zorionez, jende askok eta erakunde askok hartzendute aintzat nik esaten dudana. Unibertsitate batzuek, adi-bidez, badute sentiberatasun hori hitz mintzatuarekin, etaurtero deitzen naute ikasgai hori ematera.

Egoki hitz egiteak ate asko zabaltzen ditu, eta egokimintzatzen ez jakiteak beste asko ixten. Hitza mendean duenak abantaila du besteen aldean.

Zoritxarrez, jendeak oso gaizki hitz egiten du: politikariek,irakasleek, irratiko eta telebistako esatariek.

Gauza bera al da ongi hitz egitea eta entzuleak ezaspertzea?Jakina. Hizlariak kontuan hartu behar ditu galdera batzuk:

nor naiz ni, zeri buruz dakit hitz egiten edo zertarako pres-tatu naiz, nori zuzenduko natzaio, noiz hitz egingo dut edozergatik, non, zein bitarteko erabiliko ditut… galdera sortahoriekin ari denak nekez aspertuko du inor. Komunikazioaeraginkorra izan dadin, hiru maitasunetan oinarritu beharradago: geure buru maitatu behar dugu, mezuaren hartzaileamaitatu eta mezua maitatu. Eta ahalegin handia egindalortzen da hori. Hiru horietako batek huts egiten badu, hiz-ketan ariko zara, jardungo duzu, bana ez duzu komunikatu-ko, edo komunikatuko duzu, baina zenezakeen bainogutxiago.

Ikusi izan dugu pertsona jantziek oso gaizki hitz egindezaketela. Irakurtzen ez duen pertsona batek,prestakuntza gutxi duenak, ongi hitz egin dezake? Kontua ez da hitz egitea, komunikatzea baizik.

Eraginkortasunez hitz egitea da komunikatzea. Nire ikasleenartean ikusi dudan hizlaririk onena 22 urteko mutil bat izanda, ia analfabetoa; hiztegi mugatua zerabilen eta sintaxia zerden ez zekien, baina komunikatu… nola, gainera! Nola des-kribatu zigun kartzelako bizimodua, nola irakurri zigun kar-tzelako kide batek bezperako gauean eman zion gutuna,haren neska-lagunari helaraz ziezaion! Beste adibide bat:hizlari aritu naizen egunik onena nire amaren hileta elizkizu-nean izan nuen. Paperezko zapi bat hartu eta esaldi batzukidatzi nizkion amari, eta apaizaren baimenarekin, idatzi nue-na irakurri nion amari. Zerekin komunikatu nuen gehiagogoiz hartan, nire hitzekin, edo nire isilune eta malkoekin?Azken horiekin, ez hitzekin.

Beraz, hitzak komunikazioaren zati bat baino ez dira?Hori da! Funtsezko zatia, oso garrantzitsua, baina hitz hu-

tsak ez du komunikatzen. Oso dotore hitz egin dezakezu,apaingarri askorekin… baina hitzetan maitasunik ez bada etajendaurrean gozatzen ez baduzu, mintzatuko zara, baina ezduzu komunikatuko.

Esan duzu oso gaizki hitz egiten dela bai eremupublikoan, bai pribatuan. Eskatuko banizu zerrendabat egin dezazun okerren hitz egiten dutenekin, zeinjarriko zenituzke guztien buru?Beno, hor esan behar dut gehien mintzatzen garenok oso

gaizki egiten dugula. Eta zerrenda horretan sartuko nituzkepolitikariak, apaizak, irakasleak, esatariak, iritzi-emaileak.Eredu txarra ematen dugu.

“Aho hertsitik ez da eulirik sartzen”, “Aho bat, bibelarri; guti mintza, anitz adi”… Herri jakintzak ezditu maite hiztunak.Mezu horiek botereak zabaltzen ditu, gu isilik edukitzeko.

Atsotitzek herri jakintza biltzen dute, baina baita herri asta-keriak ere. Atsotitz guztiak uler daitezke modu batean bainogehiagotan. Argi dago zer egin behar den ez baduzu nahihuts egin: ez sobera hitz egin. Baina muturreraino joan be-har dugu, nahiz eta gauza ona den zuhurtziaz jokatzea.


“Ez du ongien komunikatzen

gehien hitz egiten duenak”

“Ongi hitz egiteko, ongi baino

hobeki entzuten jakin behar da.

Jendea mintzatzen da bata

bestearekin, baina ez

elkarrekin”

P erun landatutako zainzuriak,Namibiako uretatik datorrenarrain izoztua eta Thailandiatikekarritako fruta freskoa. Non,

eta gure hozkailuan egiten dute topo ho-riek gaur egun! Globalizazioaren ontziakekarrita. Jakina, ez ditugu erosten hozkai-luan edukitzeko, jateko baizik, eta, ondo-rioz, argi dago joera horrek eragina izan duela gure elikadura ereduan.Azkenaldian egin diren ikerketek ere hori-xe baieztatu dute: Mediterraneoko dieta-ren eredu osasungarritik urruntzen aridira gure elikadura ohiturak.

MUNDUKO ELIKAGAIAK, ZAPOREUNIBERTSALAKElikagaien globalizazioaz hitz egiten daorain, eta bi alderdi biltzen ditu kontzep-tu berri horrek: integrazioa eta aniztasu-na. Baina ongi bereizi behar da zer denzer, beste herrialde batzuetatik datozenzenbait produktu guretzat berriak direla-ko egiaz (panga arraina, fruta tropikalak,saltsa bitxiak…), baina beste batzuekgutxi dute berritik, nahiz eta orain, lehenez bezala, beste herrialde batzuetatik eto-rri. Hori gertatzen da, adibidez, legatzare-kin: Bizkaiko golkoan bazen lehen ere,baina orain Mediterraneotik eta hego

Atlantikoko itsasourrunetatik ere

heltzen zaigu.

16

Elikagai freskoekin hainbat zalantza sor-tzen zaizkigu, denbora asko igarotzen bai-ta uzta bildu eta gurera iritsi bitartean,eta ez dakigu ongi umotu diren, beharadina elikagai izango duten, zapore onaedukiko duten… Hori geratzen da, adibi-dez, fruta eta barazkiekin. Elikadura arlo-ko teknologia eginahalak egiten ari daproduktu horien jatorrizko ezaugarrieieusteko (zaporeari, elikagaiei, itxurari,garbitasunari), eta hori lortu nahian, eli-kagaiak kontserbatzeko ontzi eta sistemaberriak asmatzen ari da. Ontzi edo poltsa-tan doazen elikagaiei oxigenoa nola ken-du asmatu dute, hezetasuna nola kendu,eta berdin karbono dioxidoa, etilenoa(barazkiei umotzen laguntzen dien gasa),zapore eta usain desegokiak… Bainakentzea ez da nahikoa. Jaki horiek luzeiraungo badute, eta egoera onean, mikro-bioen eta herdoilaren aurkako gaiakerantsi behar zaizkie. Hori nola egin ereasmatu dute ontzi berriei esker.

Eta, horrexegatik, elikagai berriak dasta-tzeko aukera daukagu orain, jaki orain ar-te ezezagunak probatzeko modua. Ongijaten jarrai dezakegu, dieta orekatua egi-ten, baina bestelako jakiekin. Hortxedauzkagu, adibidez, Asiatik eta HegoAmeriketatik datozen fruta tropikalak,dendetan esku-eskura: mangoa, papaia,marakuia (pasioaren fruta) edo litchi-a.

Hozkailua ere

Globalizazioa etorri da eta elikagai motak ugaritu dira.Kontsumitzaileek produktu gehiago dauzkate eskura, eta dietaaldatzeko aukera ematen die horrek, baina den-dena ez da ona

ELIKAGAIEN INGURUKO SEGURTASUNA

Elikaduraren globalizazioari estu-estu lotuta doaz elikagaien segurtasu-nari dagozkion auziak. Elikagai ugari dabiltza herrialdetik herrialdera jo-an-etorrian, eta bakoitzak bere erara arautzen du elikagaiensegurtasuna; hortik etorri dira, hain zuzen, azken urteetako krisiak.Elikadura-Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentzia elkarla-nean ari da Osasunerako Mundu Erakundearekin, eta beste zenbait he-rrialderekin batera, Elikagaien Kaltegabetasunean Aditu direnenNazioarteko Sarean parte hartzen du erakunde hori abian jarri zenetik,2004. urtetik. Elikagaien bidez transmititzen den gaixotasunen bat ager-tuko balitz nazioartean, herrialdeetako osasun agintariak jakinaren gai-nean jartzea da helburua. Elikagaien segurtasuna, ordea, ez da berdinulertzen herrialde aberastu eta pobretuetan. Iparraldeko herrialde gara-tuentzat, osasun arloari lotuta dago; herrialde txiroek besterik ulertzendute elikagaien segurtasuna aipatzen zaienean: herritarrak elikagaiz hor-nitzeko orduan behar izaten den segurtasuna izaten dute buruan.

globalizatu digute

J A K I A K • CONSUMER EROSKI ¬17

O N G I Z A T E A

18

LOCAVORESGero eta jende gehiagok nabarmen-tzen du nekazaritza eta abeltzaintzairaunkorrak onura ugari dituztela; gi-zarte eta ekonomia alderdiei lotutakoonurak, eta ingurumenarekin zeriku-sia dutenak. Elikagai bezala ere, ho-beak direla esango digute nekazariek,abeltzainek eta kontsumitzaileek. Etaikerketek ere hori erakusten dute: eli-kagai ekologikoek herdoilaren aurka-ko osagai gehiago dituzte, modutradizionalean landatu dituztenekbaino. Ikertzaileen esanetan, jaki eko-logikoak elikagai hobeak dira, zaporegehiago dute, seguruagoak dira etabioaniztasuna eta ingurumena erres-petatzen dituzte. Baina garestiagoakere badira, eta jende askok erosiko lituzkeen arren, ezin izaten du.

Globalizazioari erantzuteko, era as-kotako mugimenduak sortu dira, etaelikagaien arlora ere iritsi dira.Jakiak urrundik ekarri beharrean, tokian-tokian ekoitzi, banatu etakontsumitzearen alde egiten dute,hau da, auto-hornikuntzaren alde.Erresuma Batuan, locavores izenekogizarte mugimenduak sortu dira, eta160 kilometroko erradioan sortu di-ren elikagaiak bakarrik jaten dituzte.Tokiko ekoizpenaren eta kontsumoa-ren alde egiten duen ikuspegi horihedatzen ari da munduko beste lu-rralde batzuetara ere. Antzeko hel-buruarekin sortu ziren Local Foodsizeneko programak ere; diru lagun-tzak eta bekak ematen dizkiete to-kian-tokian elikagaiak ekoiztendituzten proiektuei, eta tokiko jen-deen sakelentzat eskuragarriago jartzen dituztenei.

Ez da izango han bertan zuku bat hartzeabezala, baina, tira, kalterik ere ez di-

gu egingo... Gainera, oso egokidatoz dieta orekatua egin ahalizateko, eta, gauza guztien gai-netik, gure gorputza herdoila-ren aurkako osagaiekinhornitzeko, horretan baitira

aberatsak (C bitamina asko du-te, besteak beste).

Jukak ere aukera ugari ematen ditu.Patataren antz handia du tuberkulu ho-rrek, eta pure eginda jan daiteke edo fri-jituta. Jukaren irina, berriz, egokia izandaiteke kroketak, saltsak, galletak etaogitxoak egiteko. Glutenik ez du, eta ze-liakoentzat ere bikaina izan daiteke.

BESTE ALDERIK ERE BADU AUZI HONEKUgaritasuna ona izan daiteke, baina txa-rra ere bai, eta hori ere globalizazioakekarria da. Elikagaien arloan ere, badazerekin kezkatua: energia erruz gastatzenda, elikagai gehiegi uzten da hondatzeraeta elikadura ohitura osasungarriak baz-terrean geratzen ari dira.

Jakiak eta elikagaiak begietatik sartzendira maiz, eta orain sekula baino gehiagodauzkagu begien aurrean. Begietatik aho-ra joaten dira, eta, azkenerako, ohitu egi-ten gara jaki eta zapore berrietara, nahizeta horietako batzuk ez izan batere osa-

‘FOOD MILES’: elikagai ibiltariak

Elikagaien globalizazioak ingurumenari ere eragiten dio. Jakina da elikagaiek ki-lometro ugari ibili behar dituztela gure plateretara iritsi aurretik, eta hortik sortuda food miles kontzeptua. Zer esan nahi duen? Hauxe: elikagaiak garraiatzeko–itsasontziz, kamioiz edo hegazkinez-, zenbat gas kutsatzaile isuri behar diren

(karbono dioxidoa, batik bat) eta horrek nola eragiten dion klima aldaketari.Jende asko ari da esaten ikerketa osoagoak egin behar liratekeela, eta elikagaiakgarraiatzerakoan sortzen den kutsadura kontuan hartzeaz gain, beste alderdi ba-tzuk ere neurtu behar liratekeela; adibidez, zenbat erregai behar den elikagaiakekoitzi eta kontserbatzeko. Alderdi asko zipriztintzen ditu “kutsaduraren arrasto-ak”, eta zenbaitentzat oso paradoxikoa da beste herrialde bateko elikagai ekolo-gikoak jatea, horiek ere arrastoa uzten baitute beti bidean. Hala ere, hainbatikerketak erakutsi dute nekazaritza biologikoa iraunkorragoa dela. Hori ikusita,Erresuma Batuko Gobernuak ekimena hartu du, eta etiketa berria sortu du jakieijartzeko: Carbon Reduction Label (karbono murriztearen etiketa). Horrela jakina-razi nahi diete kontsumitzaileei jaki bakoitzak nola eragiten dion ingurumenari.

sungarriak, adibidez, kaloria gehiegi–neurriz kanpo- dauzkatelako. Ondorioakere begi bistakoak dira, horiek ere globa-lizatu egin baitira: elikadura egoera txa-rra, osasun arazoak eta, gizentasuna, nolaez, globalizazioa bera baino gehiago glo-balizatu den gaitz kronikoa.

Kalorien kontua gutxi ez balitz bezala, hordaude patogenoak ere, osagai alergeno-ak, ingurumen-kutsatzaileak edo produk-tuen hondakinak, guztiak ere elikadurasistemaren globalizazioak ekarri dizkigunarriskuak. Kutsatuta dagoen elikagai ba-tek gaixotasunak sor ditzake, herrialde as-kotan eta aldi berean. Hortxe dituguazken urte hauetako adibideak, behi ero-en gaitza eta ahoeria. Agintariak ernedaude, ohartu baitira kontsumitzaileekkezka handia dutela elikadurarekin, segu-ruak ote diren jakin nahi dutelako, eta eli-kadura ohiturak aldatzeko joera erehedatu daitekeelako. Hobera aldatuz ge-ro, ez legoke arazorik, baina osasunga-rriak ez diren ohiturak hartuz gero,arriskuak handitu egingo lirateke, elika-gai batzuk eskas jango genituzkeelako etabeste batzuk sobera.

Elikaduraren eta Osasun Publikoaren I.Mundu Biltzarrean ere (Bartzelona, 2006)ohartarazi zuten elikagaien globalizazioakarazoak sortzen dituela, eta alde askorieragiten diotela arazo horiek: ekoizpena,prozesatzea, ontziratzea, banatzea etakontsumoa. Horien ondorioz, jendea gaizkielikatzeko arriskua sortuko da, eta bestela-ko elikadura gaitzak agertzeko arriskua eregero eta handiagoa izango da, beste kultu-retako elikagaiek alergiak eta intolerantziaarazoak sor baititzakete. Produktuek bide-an egiten duten denbora luzeak ez die me-sederik egiten, eta itxura onean irautekoeransten dizkieten kontserbagarriek ere ez.

Beste herrialdeetan ohikoak diren jakienantza eman nahian egiten dituzten pro-duktu berriak ere ez dira beti osasunga-rriak: Mexikoko opil edo burritoenbetegarriak, udaberriko biribilkienak,saltsa eta gose-pizgarriak… Horiek erosiaurretik, etiketa irakurtzea komeni da,zein osagai dituzten ikusi eta nola presta-

tu dituzten jakiteko. Gantzei arreta bere-zia jarri behar zaie, ea zenbat dituzten etazein motatakoak, eta ea gantz hidrogena-turik baduten edo ez, kalte handia egitenbaitiote zirkulazio aparatuari eta bihotza-ri. Zenbat sodio duten jakitea ere garran-tzitsua da, eta antzeko beste produktubatzuekin alderatzea, batzuen eta besteenarteko aldea zein den ikusteko (elikagaia-ren 100 gramo bakoitzeko 500 mg sodiobaino gehiago baditu, gehiegizkotzat jo-tzen da). Etiketak esango digu, halaber,azukrerik erantsi dioten edo ez, hori jaki-tea ere komeni baita. Produktu horietakoaskok, izan ere, kaloria asko dituzte, etagantz, azukre eta gatz gehiegi; maiz janezgero, desorekatu eta hondatu egiten dutegure osasuna. Baina ez da jaki horienkontua soilik; egunero jaten ditugunhainbat gauzak ere berdin egiten dute:opilek, gozoek, aurrez prestatutako ja-kiek, gose-pizgarriek…


Elliikkaadduurraa iikkuussppeeggiittiikk,, oonnaa aall ddaa aarrrraaiinneenn aazzaallaa jjaatteeaa??

Arrain askoren azalak gelatina edukitzen du, erreboi-loak eta bakailaoak, adibidez, eta balio handiko pro-teinarik izan ez arren, gustura jaten dira, zapore etaahogozo atsegina baitute. Gainera, arraina txigortubadugu, azala kurruskatsua geratzen da, eta hori eregustagarria da (arrain zapalekin gertatzen da hori,batik bat, mihi-arrainarekin eta oilarrarekin).Jateko goxoa izanagatik ere, kontuan hartu behar daazalaren azpian biltzen direla arrainen zenbaitgantz, eta gantzaren ondoan pilatzen direla metalpisu toxikoak, merkurioa, adibidez. Guk jan ohidugun arraina, ordea, arrain zuria izaten da gehiene-tan, eta oso gantz gutxi edukitzen du (gramo batbaino gutxiago, 100 gramo bakoitzeko).Azalarekin jan edo azalik gabe, arraina elikagai onada: oso proteina onak ditu, omega 3 asko daukatengantz ez-saturatuak, bitaminak eta mineralak (tarte-an, bestela oso gutxi jaten ditugun batzuk ere bai,iodoa, adibidez). Horregatik guztiagatik, asteanhiru-lau aldiz jan behar genuke arraina, eta ezinbada, bai, behintzat, haragia adina.

Errrreemmoollaattxxaa jjaanneezz ggeerroo,, ggeerrnnuuaarreenn kkoolloorreeaa

iilluunndduu eeggiitteenn oommeenn ddaa,,hhaallaa eennttzzuunn dduutt..IInnoollaakkoo eerraaggiinniikk bbaadduuhhoorrrreekk gguurree oorrggaanniissmmooaann??

Erremolatxak, beste osagaien artean, betanina ize-neko pigmentua du, eta horrexek ematen dio koloregorri hori. Pigmentu hori hesteetan metaboliza-tzen da, baina funtzio hori egiten duen entzimafalta izaten dute zenbait pertsonak, eta digestiohodietan barrena pasatu eta berez desagertzen zaie,inolako aldaketarik gabe. Arrazoi horregatik hartzendute kolore gorrikara gernuak eta gorozkiek, bainaez du inolako eraginik organismoan.Elikadura industrian ere erabiltzen dute pigmentuhori, gozogintzan, batik bat, zopa, likore eta izoz-kiei kolorea emateko. Erremolatxaren gorria deitzendiote (E162), eta erremolatxa estraktutik lortzendute.Pigmentu hori ez ezik, azido oxalikoa ere badu erre-molatxak. Espinakak eta zerbak ere badute osagaihori, eta mineralekin harremanetan jartzen denean,kaltzioarekin eta burdinarekin, adibidez, konposatudisolbaezinak eratzen ditu hesteetan, eta eragotziegiten du, hain zuzen, kaltzioa eta burdina barne-ratzea. Zenbait pertsonari harriak sortzen zaizkiegiltzurrunetan, kaltzio oxalatozko harriak, eta horieiez zaie komeni erremolatxa asko jatea. Erremolatxak potasioa du ugari, eta sodioa gutxi,eta horrek asko laguntzen du organismoak soberadituen likidoak desagerrarazteko. Horregatik, erre-molatxa oso ona da hipertentsioa dutenentzat, hipe-rurizemia eta hezueria dutenentzat, harriak dituzte-nentzat (kaltzio oxalatozkoak izan ezik) eta likidodebekua dutenentzat.

EELLIIKKAADDUURRAA KKEEZZKKAAKK.. Aldizkariko adituen aholkularitza honen helburua kontsumitzaileek izan ditzaketen galdera eta dudei erantzutea da.

Beti ere Elikadura, Nutrizioa eta Dietetikarekin loturiko edozein arlotan. Gure adituek posta elektrinikoz egindako galderei erantzungo diete

[email protected] helbidera bidalita. Eta gutunak ere jasoko dituzte honako helbide honetan: CONSUMER EROSKI aldizkaria, San Agustin auzoa

z/g, 48230 Elorrio (Bizkaia).

Gosaria:Poleo mendainfusioa.Ogi xigortua,gurin eta marmeladare-kin. Laranjaura.

Arto opilak,gazta berriare-kin. Fruta alebat.

Bazkaria:Askotarikoentsalada.Dilistak, arrozeta berenjena-rekin. Ogiaeta fruta.

Askaria:Barazki ogitartekoa,indioilarrare-kin.

Afaria:Barazki zopa.Patata tortilla.Ogia etajogurta.Edari berezibezala, urbikarbonato-duna.

AHOLKUA:Kaltzio gutxiago hartzeko esaten du dietoterapiak (esnekiak, batikbat), eta oxalatoa ere gutxiago. Oxalato asko duten jakiak saihestubehar dira: espinakak, orburuak, erremolatxa, kakaolehorraren hautsa eta txokolate hutsa, kakahueteaketa tea. Xilitol izeneko eztitzailea ere saihestubeharra dago, oxalato bihurtzen baita gure orga-nismora iristean. Proteina askoko dieta egiteakazidotasuna ugaritzen du gure organismoan,eta harriak errazago sortzen dira.

ELIKADURAREN OINARRIAKHidroxiprolinaHidroxiprolina aminoazidoa da, eta kolagenoan ugariizaten dugu. Oro har, proteina hau asko agertzen daehun konjuntiboetan (nerbioak eta tendoiak) etakalitate gutxieneko animalia haragietan. Haragiarekineginda dauden jakien proteina-kalitatea neurtzekoerabiltzen da (hestekiak, saltxitxak, hanburgerrak),kolagenoa/proteina harremana nolakoa den jakitekobalio baitu. Kolageno gabeko proteinak neurtzen diraeta haragiak duen kolageno kopurua ere neurtzen da,eta bataren eta bestearen arteko portzentajeak nola-koak diren, halako kalitatea izango du haragiak: zen-bat eta kolageno portzentaje handiagoa proteinakopuruarentzat, orduan eta txarragoa izango da hara-gia, eta alderantziz. Arauak mugak ezartzen dizkiokolageno kopuruari, baina ez dira produktu guztient-zat berdinak; bakoitzak du bere muga.

AAmmeedd,,MMeeddiitteerrrraanneeookkooeelliikkaadduurraa ssuussttaattzzeekkoo jjaatteettxxeeaakk

Mediterraneoko Elikadura sustatunahi duten jatetxeek ikur bereizga-rria daramate: Amed, hain zuzen.Europa mailako proiektua da,Kataluniako Generalitateko OsasunSailak diseinatu eta koordinatua,eta PAAS izeneko estrategiak berebaitan hartzen duen ekimenetakobat (Elikadura eta Ariketa FisikoOnuragarrien bidez OsasunaSustatzea).Amed ikurra daramaten jatetxeekbi helburu dituzte: batetik, jatenematen duten eremuetanMediterraneoko elikadurari eusteaeta hura sustatzea, eta, bestetik,Mediterraneoko elikadura ereduare-kin bat egiten duten jatetxeak zeindiren jakinaraztea, etxetik kanpojan behar dutenek modu osasunga-rrian egiteko aukera izan dezaten.Jatetxe horiek hainbat betebehardituzte: oliba olioa erabili behardute gatzozpintzeko, frutak etabarazkiak ugari eskaini behardituzte, jaki integralen bat jarribehar dute (ogia edo pasta), gantzgutxiko esnekiak atera behar dituz-te eta aukera eman behar duteardoa edo garagardoa kopa neurrianedateko. Granollers-en jarri zutenabian Amed proiektua, probamoduan, eta egun 12 jatetxek dara-mate bereizgarri hori. Orain,Bartzelona inguruko jatetxeetarahedatu nahi dute proiektua, etahorretan ari dira maiatzaz geroztik.

Ahotan dabil...


MENU MOTA...

Kaltzio oxalatoak eragindako litiasia (harriak giltzurrunean)

Hamaiketakoa:

CONSUMER EROSKIKO ADITUEN ERANTZUNAK

lliikkaadduurraakkeezzkkaakkEE

20

O S A S U N A • CONSUMER EROSKI ¬23

O N G I Z A T E A

22

Zistitis interstiziala:lasaitu nahi, eta mina

Gaitz kroniko eta arraroa da zisti-tis interstiziala, eta zenbakieibegiratuta, emakumeen gaitzadela esan beharko da (kasuen

% 80 emakumeetan agertzen dira), nahizeta gizonek ere eduki dezaketen antzekopatologia bat, prostatodinia deitua.Prostatarekin hainbat komeria izaten di-tuzte gizonek, eta ia denok entzun izandugu noizbait horren inguruko zerbait. Ezda berdin gertatzen, ordea, zistitisa dutenemakumeekin. Gernua egiteko behar go-rria sentitzen dute, maiz-maiz, eta medi-kuek ere ez dakite oso ongi zergatik deneta zer egin. Hipotesi bat baino gehiagodaude, eta nagusietako batek dio ohituradesegokien ondorioz ager litekeela, beste-ak beste, gernua egiteko gogoari luzazeusteagatik.

Zistitisa aipatzen denean, gehienetan usteizaten da maskuri hantura gertatu izan de-la, bakterio batek eraginda (maizenik,Escherichia coli germenak sortzen du).Baina maskuria ez da beti hanpatzen bak-terio baten eraginez; irradatze faktoreek,kimioterapiak edo buxadurak ere eragindezakete. Eta, horiez gain, zistopatia kro-nikoak daude, zergatik jakin gabe ager-tzen diren zistitisak. Horietakoa da zistitisinterstiziala. Ameriketako Estatu Batuetan,

adibidez, 700.000 pertsonari baino gehia-gori eragiten die (Intersticial CystitisAssociation erakundeak eman ditu datuhoriek), baina herrialde guztiek ez dituztebiltzen datu horiek, Espainiak, adibidez,eta ezin da jakin han zenbat lagunek pai-ratzen duten.

Maskuri paretaren hantura kronikoa, hori-xe da zistitisa. Interstiziala dela esaten de-nean, zera adierazi nahi da: kolagenozuntzak osatzen dituzten zelulekin lotutadagoela, eta, aldi berean, zelulen artekozirritu txikiekin; zirritu horiek dira intersti-zioak, eta zirritu horiek hanpatzen edo na-rritatzen dira, hain justu. Eta nola gertaliteke hori? Gernuak dituen osagai kimiko-ek -potasioak, adibidez- zeharkatu egitendute maskuria barrutik biltzen duen geru-za, urotelioa, eta interstizioa narritatzendute. Ondorioz, maskuria betetzen denbakoitzean, oinazea izaten da.

Maskuriko oinazea eragiten duten gaitzak“maskuri minduaren sindromeari” lotzenzaizkio, eta zistitis interstiziala ere bai. Etaegia da, zistitis interstiziala duenak mas-kuria mindua du, baina maskuria minduaduten guztiek ez dute zistitis interstiziala.Horregatik, maskuria mindua duenari zis-titis interstiziala diagnostikatuko dioteinolako eragile organikorik aurkitzen ez

diotenean (maskuriko tumore bat, harriakgernu bideetan, edo mina eragiten duengernu infekzio bat). Halako eragile organi-korik ez dagoela egiaztatu ondoren, etaproba batzuk eginda, baldin eta gaixoakirizpide kliniko jakin batzuk betetzen badi-tu, urologoek berehala esango dute: zisti-tis interstiziala.

DESEROSOTASUNAMedikutara joateko arrazoirik ez da faltaizaten zistitis interstizialarekin. Gernuaegiteko premia larria izaten da, oso maizkomunera joan beharra (10-15 minutuzbehin), min handia maskurian -perineoinguruan- eta etengabeko erremina.

Oinaze ikaragarria ematen du, eta lehensintomak agertu orduko joan behar iza-ten da medikutara. Askotan, ordea, oke-rreko espezialistarengana jotzen da.Emakumeak, adibidez, ginekologoarenga-na joaten dira batzuetan, edo bidaltzen di-tuzte, sexu organoaren inguruan sumatzenbaitute mina; besteetan, familia medikua-rentzat hartzen dute ordua, gernu infek-zioa dutelakoan. Batean eta bestean ibiliondoren, halako batean iritsiko dira trata-mendu egokia emango dien espezialista-rengana: urologoa.

Gernua egiteko premia larria eta oinazea, horiek dira zistitisinterstizialaren sintoma nagusiak. Gaitz ezezaguna da, eta adinertaineko emakumeek izaten dute gehienbat


diagnostikoa egiten, zenbait urte ere pasalitezke okerreko diagnostikoarekin.

TRATAMENDUA BAI, SENDABIDERIK EZEgun, zistitis interstiziala ezin da sendatu,eta ahalik eta ongien eramatea beste au-kerarik ez dute gaixoek, bizi osorako izan-go baitute. Hala ere, badira terapiaeraginkorrak, sintomen % 70 kontrolatze-ko modua ematen dutenak. Ezinbestekoada profesional egokien esanei eta agin-duei jarraitzea -gaitz honetan jantzia denurologo bati-, eta ezinbestekoa da, hala-ber, gaitza kronikoa dela ongi barneratzeaeta itxaropena ez larregi haizatzea.

• Botikak. Tratamendua pausoz pausoegitekoa da. Lehenik hanturaren aurka-ko botikak hartu behar dira, hanturagutxitzeko, eta antikolinergikoak, mas-kuria lasaitzeko. Zenbaitetan, depresio-aren aurkako botikak ere ematen zaizkiogaixoari, baina ez depresioa duelako etanerbio tentsioa, baizik eta minak nerbiotentsio handia sor diezaiokeelako.Gaixoa lasaitzea izaten da helburua, etaminari ihes egin diezaiola. Tratamenduhoriek hobekuntzarik ekartzen ez badu-te, minkentzaileak emateko aukera da-go, kalte egin dezaketen gaiei aurkaegiteko eta sintomen indarra gutxitzeko.

• Neuromodulazioa. Tratamendu hau,orain arte, bizkarrezurreko arazoentzaterabili izan da. Elektrodo bat jartzen du-te 3. nerbio sakroaren sustraian, masku-riaren aferentziak antzeman ditzan(nerbio aferenteek seinale sentsorialakeramaten dituzte organoetatik garune-ra). Elektrodo hori pauso-markagailubaten modukoa da, eta estimulu elektri-koen bidez, gaixoak maskuriari buruzsentitzen duena antolatzeko balio du.Hasteko, 15 egunerako edo hilabetera-ko jartzen dute, eta tarte horretan, nor-mal bizi daiteke gaixoa. Elektrodoadaraman gaixoak egutegi batean jarribehar du zenbatetik behin egiten duengernua, bai elektrodoa jarri aurretik etabai ondoren, eta horrela ikus daitekehobera egin duen edo ez. Hala bada,behin betiko jarriko diote elektrodoa.

• Bestelako tratamenduak. Zenbaitgaixok fisioterapia saioetara jotzen du-te, mesede handia egiten baitie masajea

hartzeak minduta duten eremuan; bestebatzuek, ikusita zistitis interstizialak be-ren buru osasunari kalte egiten diola,horretan laguntzeko terapiak egiten di-tuzte.

ZURITIK BELTZERAZistitis interstiziala antzeman diotenpertsonari, askotan eta askotan, erabataldatzen zaio bizitza, eta ezer ez da ber-din izaten ordutik aurrera, ez egunerokokontuetan, ez lanean eta ez bikote bizitzan ere:

• Eguneroko kontuetan. Gernua maizegin beharra eta oinazea eragozpenhandiak dira askorentzat, eta ezin dutejoan erosketak egitera, paseatzera, zine-mara edo bidaiatzera. Gaitza agertzenzaienean ohartzen dira emakume askozein komun publiko gutxi dauden gureherri eta hirietan. Taberna edo jatetxebatean sartu beharra izaten dute komu-nera joateko, eta zerbait hartu trukean;ordu laurdenetik behin komunera joanbehar duenarentzat, diru asko da horiegunaren buruan. Gainera, ez zaie ko-meni maiz edatea, gernua egiteko pre-mia are larriagoa izaten baitahalakoetan. Gernu gogoari eusteak mi-na ematen die, eta pixoihala eramateakerremina sentiarazten.

• Lanean. Gaixotasuna agertzen deneanbukatzen zaie emakume askori lan bizi-tza. Lantokira joatea, ordutegi ezarriabetetzea eta besteek bezala lan egiteaoso zaila izaten da haientzat, gernuaegiteko larriak eta oinazeak ez baitie uz-ten. Zenbait gaixok lortu dute lanekoezintasuna dutela aitor diezaieten; ba-tzuek maila batekoa eta besteek eraba-tekoa (ikusi egin behar da, ordea, zeinneurritan dagoen gaixotasuna).

• Bikote bizi-tza. Arlo honi ere asko era-giten dio gaitzak. Maskuriko hanturareneragina -eta oinazea eta erremina erebai- emakumearen sexu organoetara erezabaltzen da, eta mina sentitzen du se-xu harremanak edukitzerakoan.Maskuria hanpatuta dagoenean, har-kaitz baten parekoa da, eta izugarri era-gozten du. Egoera hori arazo bihurdaiteke, eta eztabaida ugari sor ditzakebikoteetan (gertatu izan da bikoteak ba-natzea ere).

KOSTATZEN DA DIAGNOSTIKOA EGITEAHasieran gerta daiteke, sintomak ikusita,bakterio batek eragindako zistitisa delauste izatea, eta ez zistitis interstiziala,eta, ondorioz, antibiotikoak ematea.Tratamenduak emaitza onik ematen ezduela ikusten denean, beste zenbait probaegiten dizkiote gaixoari, egiaztatzeko ezdela bakterio batek sortutako infekzioa.Gizonekin ere berdin gertatzen da hasie-ran: prostatidinia eduki, eta prostatitis in-fekziosoa duela uste izan.

Diagnostiko egokia egin ahal izateko, ga-rrantzitsua da urologoak ongi ulertzea etainterpretatzea gaixoa azaltzen ari zaionhori, zistitis interstizialaren sintomak asko-tarikoak baitira, eta subjektiboak; norbe-rak bizi du bere mina, bere erara.

Zistitis interstiziala duela ondorioztatzenez den bitartean, gaixoak hainbat probapasatu beharko ditu:

• Zitoskopioa egingo diote. maskuria-ren barrualdea aztertuko diote endosko-pio batekin.

• Urodinamia funtzionala. maskuriabeteko diote, gaixoak azaldu dituen sin-tomak sorrarazi eta minik baduen ikus-teko, eta zein sintoma dituenegiaztatzeko.

• Biopsia. ehun zati bat hartzen dute etaazterketa patologikoa egiten diote.

Gainera, bide batez, beste proba bat ereegin ahal zaio gaixoari: maskuriko hidro-distentsioa, pelbiseko min kronikoa arint-zeko. Maskuria bete-bete egiten dute,neurriz kanpo, eta 5 eta 10 minutu bitar-tean edukitzen dute presio horrekin.Gaixoak zertxobait hobeto sentitzen dira,baina guztiei ez die berdin eragiten. Hiru-lau hilabete igaro ondoren, berriz egitendiete proba hori batzuei, eta beste ba-tzuei, urtebeteren buruan. Bakoitzak eka-rri dituen sintomen araberakoa da hori.

Urologoak, gehienetan, ez ditu berehala-koan hartzen gaixoak. Jende asko izatendute zerrendan zain, eta lehen bisita egi-teko eguna ez da nahi ordu iristen.Lehenengoz urologoarekin mintzatu etadiagnostikoa egin bitarte, urtebete igaroohi da, onen-onenean hori. Sintomak in-fekzio batenak direlakoan hasten badira

24

ACACI izeneko erakundeak 82 emakume biltzen ditu, Espainiaosokoak. Katalunian sortu zen, baina autonomia erkidegoguztietako emakumeak laguntzen ditu, eta penintsulatikkanpokoak eta Latinoamerikakoak ere bai. Balear uharteetan erebada antzeko erakunde bat, Zistitis Interstizialak eta TrigonitosakErasandakoen Balearretako Elkartea (ABATYCI). Egun, bi jomuganagusi ditu euren borrokak, kemena eta orientazioa emateaz gain:

• Txartel bat egin diezaietela nahi dute, zein gaixotasun dutenadieraziko duena, eta gernu larria sortzen zaienean edozeinkomunetan sartu ahal izateko aukera emango diena, trukeanezer hartu edo erosi beharrik izan gabe.

• Zistitis interstizialean espezializatua egongo den zentro batireki dezaten nahi dute; batetik, ez dadin hainbeste denborapasatu diagnostikoa egiteko, eta, bestetik, tratamendu egokiajaso ahal izateko.

KALTETUEN BORROKA

26

Bizitzako lehen

eztulakEztula da haurrengan gehien agertzen den

sintoma eta medikutara joateko arrazoinagusia, sukarraren aurretik

Jendea dabilen tokian, ez da falta izateneztulik eta karkaxarik. Batek besteari deiegingo balio bezala, irailetik maiatzera iaez da besterik entzuten. IBERPOC izeneko

azterketaren arabera (Neumonologia etaKirurgia Torazikoko Espainiako Elkarteak egindu Espainian), espainiarren % 48k izan dutenoizbait eztula, % 13,5ek maiz izaten dute,eta % 10,7k, eztulaz gain, karkaxak ere izatendituzte.

Oso ohikoak izateaz gain, gehienetan kaltega-beak izaten dira eta ez diegu garrantzirik ema-ten, baina gaixotasun baten lehen aztarna ereizan daitezke. Eztula, berez, babes mekanismobat da. Arnas aparatuak erabiltzen du hondaki-nak kanporatzeko; zenbaitetan, ordea, lehorraizan ohi da eta arnasbideetan daukagun infek-zio edo narritadura batek sortua izan daiteke.Helduetan, infekzio prozesu akutuek sortzendute maizenik eztula eta karkaxa (hotzeriak,adibidez), eta prozesu kronikoek ere bai, as-mak, adibidez, edo Buxadurazko ArnasGaixotasun Kronikoak (gehienetan, erretzaileekizaten dute).

ETA HAURTZAROAN ZER GERTATZEN DA?Haurren arnas aparatuaren fisiologiak ez du al-de handirik helduenarekin, baina eztula sortze-ko arrazoiak ez dira berdinak batzuetan etabesteetan. Jaioberrietan, heldutasun falta an-tzematen da neurri batean, eta, ondorioz, % 25soilik izaten dira gai eztul egiteko. Hilabeterenburuan, ordea, haurren % 90ek egin dezakete.Haur guztiek egiten dute eztula noizean behin,eta horrek ez luke inor kezkatu behar. Gerta dai-teke, ordea, eztulak egun batzuetan irautea,arazo akuturen batek eraginda (goi arnasbidee-tan birusen batek sortu dion infekzio batek, adi-bidez), eta gero, poliki-poliki, gutxitzen joatea.Ehundik 10 kasutan soilik luzatzen da 25 egu-nez baino gehiagoz.

Lau aste baino gehiago irauten badu, eztul kro-nikoa esaten zaio, nahiz eta neumologo eta pe-diatra batzuek beste eztul mota bat erebereizten duten, eztul subakutua; eztul motahorrek hiru eta zortzi aste artean irauten du, etabirus infekzio luzeek eragiten dute, eta senda-tze bidean behin eta berriz sortzen diren mote-laldiek. Txiki-txikitatik haurtzaindegian orduasko pasatzen dituzten haurrek askotan izatendituzte arnasketa prozesu akutu eta subakutuak,behin eta berriro, gainera.

Eztul kronikoa duten haurrei arreta handiz eginbehar zaie azterketa, ikusteko, batetik, ea ba oteduten bestelako arnasketa patologia espezifiko-rik, edo horien arrastorik, eta, bestetik, ia elkarrieragiten ote dioten eztulak eta beste patologiek.Agian, torax erradiografia egin beharko zaiohaurrari, eta, adinak uzten badu, espirometriaere bai. Ez bada antzematen zer gaixotasuneksortu duen, eztul kroniko ez-espezifikoa diagnos-tikatzen da (batzuetan, etorri bezala joaten da).Desagertuko ez balitz, budesonida izeneko boti-karekin egin liteke tratamendu-saioa –kortikoes-teroidea da–, hiru edo lau astez, betieremedikuak hala aginduz gero.

Tratamendu hori egin eta desagertuko balitz,asmak eragina izan daiteke eztula, asma da-eta,izan ere, haur eta nerabeetan gehien agertzenden gaixotasun kronikoa. Ez dakigu zer propor-tziotan agertzen den asma 6 urtetik beherakohaurretan, baina 6tik 14 urte artekoetan daudeasma duten guztien % 10, eta 14 urteetara hur-bildu ahala, handiagoa da ehunekoa.Budesonidak eraginik egiten ez badu, azterketasakon eta osoa egin beharko zaio haurrari, eztu-la zehatz-mehatz zerk sortzen duen aurkitu ahalizateko. Besteak beste, honako diagnostiko-pro-bak egin beharko zaizkio: pHmetria, izerdi testa, immunologia azterketa, Mantouxen erre-akzioa edo tuberkulinaren proba.

KONTUAN HARTZEKOAK•Ez da komeni haurrei eztularen aurkako

botikarik ematea, nahi gabeko eraginakkaltegarriak izan baitaitezke.

•Tabako keak eta bestelako gai kutsatzaile-ek eztula biziagotzen dute, eta, beraz, desagerrarazi egin behar dira. Haurrak badaude, ez da erre behar, eta giro trinkoeta pisuak ere oso kaltegarriak dira haurrentzat.

• Antibiotikoak oso bakan hartzekoak dira; bakterio bronkitis luzeari aurre egiteko soilik erabiltzen dira (horrek

eragiten du gehienbat haurren eztulemankorra), eta betiere medikua-

ren baimenarekin.

• Ez da komeni antibiotikoakerabiltzea ohiko birus infekzioeiaurre egiteko, horiek berez sendatzen baitira egun batzuenburuan.

KEZKATZEKO ARRAZOIAKEztula egitean haurrak jario zornetsuakbotatzen baditu, jatorri patologikoa izangodu, seguru, eta kontu handiarekinaztertzekoa izango da, jakiteko eabronkiektasiaren bat duen (bronkioakzabaldu egiten dira), fibrosi kistikoren batedo immunoeskasia. Era berean, haurra osotxikia dela hasten bada eztul egiten etaodola agertzen bada haren karkaxan,kezkatzeko modukoa izaten da hori, horrenatzean gaixotasun larriren bat egonbaitaiteke.


O N G I Z A T E A

P S I K O L O G I A • CONSUMER EROSKI ¬29

O N G I Z A T E A

28

horretako arazoa. Are gehiago, gau ikaraizaten dutenean, haurrek lo jarraitzendute; begiak zabalik izango dituzte,agian, jaiki egingo dira eta etxean barre-na korrika ibiliko dira oihuka eta negarzotinka, baina lo daude. Gurasoak errazlarritzen dira halako egoeretan, eta norez: alaba edo semea ez da ohartzen ezer-taz, eta lasaitzen saiatuta ere, alferrik.

Halakoren bat gertatzen denean, oso ga-rrantzitsua da haurra ez bat-batean es-naraztea; gau ikara pasatu arte egonbehar da, eta bukatu denean lagundubehar da haurra ohera, geldiro-geldiro.Amesgaiztoak zergatik sor daitezkeenbadakigu, baina gau ikarak nondik dato-zen garbi esaterik ez dago; ezin esan al-darteak eragiten dituen, izaerak edohaurraren inguruak.

NOLA HARTU AURREHaurtzaroan loarekin izaten den edozeingorabeherari aurre hartzeko, nahitaez-koa da etxean arau egonkor samarrakedukitzea. Lotara joan aurretik, adibidez,giro ahalik eta lasaiena sortzea komenida, haurra bera ere lasaitzen joan dadin.Haurrek maite dute zer gertatuko den ja-kitea, ondoren zer datorren sumatzea,horrek segurtasuna eta egonkortasunaematen baitie. Beraz, ordutegiak arautueta bete beharko dira.

AMESGAIZTOAK:•Beldurtu eta larritu egiten duten

irudiak izaten dituzte.•Estutasunaren sintomak agertzen

dira (izerdia, arnasa bizia eta ne-garra).

•Pertsona erabat esnatzen da.•Haurrak konta dezake zer amestu

duen, zer ikusi duen.•Goizaldean gertatzen dira.•Haurra jabetzen da esna dagoela,

eta gurasoen bila joan daiteke.•Gurasoek lasaitu dezakete haurra,

hari hitz eginez.•Haurra bere onetik aterata egoten

da, eta amestu duena oroitzenduenez, horrek ez dio laguntzenberriz lo hartzen.

•Gorabehera hauek nerabezaro-au-rrean, nerabezaroan eta helduaro-an ere ager daitezke.

GAU IKARAK:•Haurrak ezin izaten du esan zer

amestu duen, ez baita oroitzen.•Haurra estu egon daiteke, eta bel-

durtuta, baina ez da jabetzen ezer-taz.

•Begiak zabalik eduki ditzake, bainahaurra lo egoten da.

•Gurasoen hitzek ez dute eraginik.•Gerta daiteke haurra mugitzea,

ohetik jaiki eta korrika abiatzea etxean barrena, oihuka edo zezelkaeginez.

•Minutu batzuen buruan esnatzenda, baina ez erabat.

•Gauaren lehen herenean izaten di-ra, loa oso sakona denean.

•Haurra esnarazten edo hari geldieusten saiatuz gero, haren estutasu-na areagotu egin daiteke.

•Gau ikara pasatu denean, gehiene-tan erraz lo hartzen dute berriz ere.

ohi dira, eta gogoan izaten dituzte larri-mina eragin dieten irudiak. Zer amestuduten azaltzeko gai badira eta zerk izutudituen adierazteko gai, loa oso sakona ezzen seinale. Orduan esan ahal izangodugu amesgaiztoa izan dela, eta ez gauikara.

Arrazoi asko daude haurrek amesgaizto-ak edukitzeko, baina hauek izaten diraohikoenak:

• Segurtasun falta.

• Gehiegizko kezka.

• Estutasunen bat.

• Familiako giro tirabiratsua.

• Gaixotasunak edo oinazea.

• Inguruaren mehatxuak.

• Telebistako irudi bortitzak.

• Gertaera txarren bat.

GAU IKARAKEskola-aurreko adinetan agertu ohi dira,eta amesgaiztoak ez bezala, haurrek ezdituzte gogoan hartzen. Haurrak ez duirudi beldurgarririk amesten. Loaldiarenlehen faseetan sortzen dira gau ikarak,eta, dirudienez, lo sakoneko alditik loarinagoko aldira igarotzeko garaian iza-ten dituzten zailtasunen ondorio dira.Haurra horrexegatik ezin da oroitu zeramestu duen eta zerk eragin dion neurri

Haurtzaroan oso ohikoa da lo egiteko arazoak agertzea aldiren batean; haur gehienek izaten dituzte halako gorabeherak, eta gurasoak larritu egiten dira

AMESGAIZTOAK ETA GAU IKARAK BEREIZTEKO ADIERAZLEAK

Munstroak agertzen zaizkie,egoera batzuetan bakar-ba-karrik geratzeak beldurematen die, gurasoak eten-

gabe galtzen dituzte… Nahiko arruntada haurrek amesgaiztoak eta gau ikarakedukitzea. Horiek ez dute eraginik izatenez haurraren bilakaeran ez osasunean,baina denbora luzean irauten badute,komeni da profesional batengana jotzea,hark esan dezan ea haurrak baduen ara-zo emozional edo fisikoren bat konpondubeharra. Lo egiteko arazoak, gehienbat,haurrak hiru eta sei urte bitartean ditue-nean agertzen dira, nahiz eta gero ereager daitezkeen, nerabezaro-aurrean etanerabezaroan (batik bat, amesgaiztoakizaten dituzte garai horretan).

AMESGAIZTOAKEmozio-karga txarra sortzen dute ames-gaiztoen irudiek, batez ere loaldiaren az-ken herenean, REM deitzen den fasean,orduan baita loa arinen (horrexegatik daerrazagoa amets horiek oroitzea).

Ametsek larrimina sortzen dute, estuta-suna, eta normala da pertsona izerditanhastea, arnasa azkartzea, negar egiteaeta are oihu ere. Gurasoak larritzea erenormala da, baina ez da zertan kezkatu:gertatzen dira halakoak, baina ez dutearazorik ekartzen. Haurrak erraz esnatu

Etxekoek ados jarri beharko dute haurrazein ordutan lotaratu, eta hortik aurreraez da onartu behar inolako eztabaida etanegoziaziorik, horrek asaldatzen baitituhaurrak.

Egun batzuetan ordutegia betez gero,haurrak ez du imintziorik ere egingo, etagustura ibiliko da. Garrantzitsua da lota-ra joan aurreko uneetarako ohitura jakinbatzuk ezartzea, eta haurra aztoratukoluketen estimulu guztiak saihestea (mu-gimendu jolasak, eztabaidak, film bortit-zak…). Eta garrantzitsua da, halaber,haurra lotara eraman baino 15-20 minu-tu lehenago, gurasoek berek ere ohituraezarri horiek betetzea eta lasaitzea. Arauerraz-errazak badira giro lasaia sortzekoeta gaueko atsedena hobetzeko: haurraetxeko guztiei gabon esanez joatea lota-ra, gaua pasatzeko panpina edo jostailubat hautatzea, logelako argia gutxitzeaedo bost minutu igarotzea haurraren on-doan, hari goxo hitz eginez.

Haurren amesgaiztoakuxatzeko, laisatu eta eguneroko martxari eutsi

30

Zabortegiak gutxitu egin behar direla esaten duEuropak, baina oraindik ere, horietan botatzen ditugu

hiri hondakinen erdiak, eta batzuk gainezka daude

pian-, etasistema sofisti-katuak erabiltzendituzte zaborrak sor-turiko isurkari kaltegarriak etagas toxikoak kontrolatzeko. Zabortegi ba-tzuek, gainera, gas horietatik energia ate-ratzeko teknologia erabiltzen dute.

Legeak ere lehen baino gehiago arautzendu zer zabor mota bota daitekeen zaborte-gietara, eta, horrez gain, zabortegiak nonjarri behar diren ere zehazten du: biztanleguneetatik urrun eta ingurumenari askoeragiten dioten eremuetatik aparte.Zabortegietako hondakinak modu kontro-latuan desagerrarazteko prozedura, berriz,behar bezala arautua dagoela nabarment-zen du Hondakin eta Baliabide BereziakKudeatzeko Enpresen Elkarteak (ATEGRUS).

Zabortegi bat ixteko erabakia hartzen de-nean, urratsez urrats egin behar da, ingu-rumenean kalterik ez eragiteko. Behinbetiko zigilatu ondoren, eta zabortegi iza-teari utzi dionean, haren bilakaera zaintze-ko planak ezartzen dituzte, eta hurabirlandatzeko eta lehengoratzeko neurriakhartzen, erabilgarri gera dadin nekazarit-zarako edo aisiarako (parkeak edo kirolgu-neak egiteko, adibidez).

Espainiako Ingurumen Ministerioak (LandaEremukoa eta Itsasokoa ere bada orain)

Hondakinen Plan Nazional Integratuaonartu zuen iaz, eta honako helburu haujarri zuen: 2015. urterako, EuroparBatasunak hondakinen alorrean jartzen di-tuen arauetara egokitzea.

Hondakinak eta Ingurumena KudeatzekoElkarte Teknikoaren Behatokiak txostenaegina du Zabortegi Kontrolatuen gainean.2005-2007 aldia hartzen du txostenak, etahonako hondakin mota hauek biltzen di-tuzten zabortegiez ari da: hondakin arris-kutsuak, ez-arriskutsuak eta geldoak.Hainbat ondorio ateratzen ditu, eta guztiek

ere nahiko nabarmen uzten dituzteEspainiako zabortegiak: zabortegi-

ko gasei oso etekin gutxi aterat-zen diete (balioztatzea esaten

zaio horri), nahiz eta “poliki-poliki” hobetzen ari direlaonartu; ingurumen kontrolgutxi egiten dituzte; isurkarikaltegarriak drainatzeko sis-tema desegokiak dauzkate

toki askotan; zabortegiei jar-tzen dizkieten estalkiak eskas

gera daitezke; materia organi-koa gutxitzeko neurriak hartu be-

har dituzte; eta zabortegi txikietangertatzen dira arau-hauste gehien.

ATEGRUS enpresa elkarteak jakinarazi due-nez, ordea, datozen urteetan ere zaborte-giak izango dira zaborrentzako irtenbidenagusi, halakoak eraikitzen ari baitira orain-dik ere; txikiak itxi ahala, handiagoak irekidituzte, probintzia osoetako zaborrak bildu-ko dituztenak, edo hainbat eskualdetakoak.Baina horietako batzuek gainezka egin du-tela ohartarazi dute adituek, batik bat,Valentziako erkidegoan, Kanarietan etaGalizian. Legeek ere ez omen dute asko la-gundu; Europako legeak, Espainiakoak, er-kidegoetakoak… asko eta askotarikoakdira, ez errazak beti, eta nahasgarriak ba-tzuetan. Egoera hori ere oztopo gertatuomen da legea behar bezala eta modu era-ginkorrean betetzeko.

LEGEZ KANPOKO ZABORTEGIAK Zabortegien inguruko informazio egune-ratua falta da, eta dagoen apurra egiaz-tatzea ere ez da samurra. Espainianzenbat zabortegi dauden galdetzen due-nak, adibidez, ez du jasoko erantzun argi-rik. Espainiako Ingurumen Ministerioakesango dio 869 zabortegi zeudela irekita2006. urtearen bukaeran, eta horietako

hogeik hondakin arriskutsuak biltzen zi-tuztela, 248k hondakin ez-arriskutsuak eta601ek, hondakin geldoak eta bestelakoak.ATEGRUSek, berriz, honako datu hauekematen ditu: 2007. urtean 415 zabortegikontrolatu zeuden Espainian, eta horieta-ko 14tan hondakin arriskutsuak biltzen zi-tuzten, 207tan hondakin ez-arriskutsuaketa 194tan, hondakin geldoak.

Berdin gertatzen da kontrolatu gabeko za-bortegien inguruko datuekin ere.Ecologistas en Acción taldeak ontzat jo duEspainiako Ingurumen Ministerioak 2000.urteaz geroztik egin duen lana zabortegikontrolatu gabeak eta baimenik gabeakdesagerrarazteko, baina talde horren esa-netan, halako zabortegiak 4.000 eta90.000 artean ziren Espainian 2005. ur-tean; “zeini galdetzen diozun, erantzunbat jasoko duzu”.

Datu dantza honek agerian uzten du zerkoordinazio gutxi dagoen zaborren arduraduten erakundeen artean. EspainiakoIngurumen Ministerioak ere onartu du,hiri hondakinengatik ordaintzen diren ta-rifak, adibidez, asko aldatzen direla erki-dego batetik bestera, eta erkidego bereanere ez dutela berdin kobratzen erakundebatzuek eta besteek (10 eta 60 euro bitar-tekoa izan daiteke zerga). Eta zenbait le-kutan, kobratzen dutenarekin, ezin diraordaindu zaborra kudeatzeak sortzen di-tuen gastu guztiak.

ZER EGIN DEZAKETE KONTSUMITZAILEEKBost urrats ditu, oro har, zaborra kudea-tzeko prozesuak: gutxitu, berrerabili, be-rreskuratu, balioztatu eta desagerrarazi.Kontsumitzaileek, beraz, kontzientzia har-tu beharra dute; ahalik eta zabor gutxiensortzea da lehen helburua (ingurumenarieragiten ez dion zabor bakarra horixe bai-ta, izan ere, sortzen ez dena), bota aurre-tik berrerabiltzea urrena eta, azkenburuan, “zaborgabetzea”; hau da, birzi-klatu ezin dena soilik jartzea zabortegira-ko bidean.

Kontsumitzaileen esku ez ezik, agintarienere esku ere badago zaborren kontua, etaeskatu egin behar zaie arauak eta legeakbete ditzatela eta betearazi. Neurriakhartzea da haien lana, eta informazioaherritarren esku jartzea, orain arte bainogehiago eta hobeto.

Berriki ikusi ditugu Napoliko irudideigarriak; hiria zabortegi bihur-tuta, zaborra han eta hemen, etabegietatik eta sudurretik antze-

man ahal izan da arazoa pilatzen ari dela.Berdin, zabortegietan ere. Oso gutxi birzi-klatzen dugu (hondakin guztien % 10), eta,beraz, zabortegietara bota behar izaten di-tugu hondakin asko eta asko. Gure kon-tzientzia ekologikoa ere han ote dagoengaldetuko du batek baino gehiagok.

Europako legediak argi esaten du zaborte-gia azken aukera dela hiri hondakin solido-ak (HOS) tratatzeko, eta erronka handisamarra jarria du 2009. urterako: 1995.urtean sortzen zen zabor organikoaren er-dia sortzea. Zenbakiek, ordea, kezkarakobide ematen dute. Espainiako azken datuofizialek, adibidez, 2005. urtekoek: herri-tar bakoitzak 1,4 kilo hondakin solido sor-tzen ditu, eta azken hamarkadan askohanditu da kopurua (% 46). Zabor horrenerdia zabortegietara doa.

Garai batean, inolako kontrolik gabe pila-tzen ziren hondakinak zabortegietan, etahorrek ez zion inolako mesederik egiten ezingurumenari, ez gure osasunari. Egun, zo-rionez, zabortegiak ez dira zaborrak beste-rik gabe pilatzeko lekuak. Biltegi ongizainduak dira, lur geruza irazgaitzen gai-nean eraikiak –bai lurrazalean bai lur az-

Zaborrak jan dukontzientziaekologikoa

Z A B O R T E G I A K

I N G U R U M E N A • CONSUMER EROSKI ¬31

O N G I Z A T E A

32K I R O L A K M A R T X A N • CONSUMER EROSKI ¬33

O N G I Z A T E A

34

S A K O N E A N _ A Z T E R K E T A _ T X O S T E N A • CONSUMER EROSKI ¬35

Santiago, Sevilla, Valencia, Valladolid eta Zaragoza. Publikoak,pribatuak eta kontzertatuak aztertu ditugu; horietatik erdiak bainogehiago mistoak izan dira, baina oraindik ere badago joera sexuakbereizteko: egoitzen ia % 38 neskentzat soilik izan dira, eta % 11,mutilentzat.

Alde batetik, CONSUMER EROSKI-k informazioa galdegin dieegoitza horietako zuzendari eta arduradunei. Bestetik, aldizkarihonetako teknikariak egoitza horietara joan dira uztailean, bezero-arenak egiten, familiako norbaitek ostatu hartu nahi lukeela eta.Modu horretara, euren begiekin ikusi ahal izan dute zein egoera-tan dauden egoitzak eta nola zaintzen dituzten, nola garbitzen, zerzerbitzu eskaintzen duten, zer-nolako irispideak dauzkaten, segur-tasuna nolakoa den, zein baldintza jartzen dituzten norbait onart-zeko edo zer arau ezartzen dizkieten han bizi direnei.

Batez beste, egoera nahiko apala dela erakutsi du gure azterketak,‘onargarria’ baino ez. Murtziakoa eta Gasteizkoa ‘oso onak’ dira,eta Alacant, Bilbo, Donostia, Kordoba, eta Malagakoa, berriz,‘onak’. Beste hainbat, soilik ‘onargarritzat’ jo dituzte gure teknika-riek (Bartzelona, Madril, Granada, Oviedo, Salamanca, Santiago,Valentzia, Valladolid eta Zaragoza), eta azken biak, Iruñekoa etaSevillakoa, ez dira iritsi gutxieneko horretara ere: ‘hala-holakoak’iruditu zaizkie.

Atalez atal aztertuta, emaitza onak eman dituzte informazioa-ren, garbitasunaren eta zerbitzuen atalean (batez beste, egoe-ra ‘ona’ da). Okerxeago dabiltza segurtasun eta larrialdi neu-rrietan (‘onargarri’ baino ez), eta are okerrago irispideetan(‘hala-holako’ irispideak dituzte, batez beste, gutxienekoraere iristen ez direnak): egoitzen erdiek baino gutxiagokdauzkate ezinduentzat egokitutako gelak.

Zenbat kostatzen da ikasleegoitza bat edo unibertsitateegoitza bat?Unibertsitate egoitza batean edo ikasle egoitza batean ostatuhartzea, batez beste, 654 eta 574 euro artean kostatzen da hilean.Madril ateratzen da garestien, betiere batez bestekoak eginda:lagun batentzako gela, bainugelarekin, eta mantenu osoa ematendutela, 897 euro kostatzen da hilean (1.135 eurotik 582 eurorai-noko aukerak eskaintzen ditu Madrilek); birentzako gela bat har-tuz gero, baldintza berberetan, 90 euro gutxiago kostako litza-teke, gutxi gorabehera. Bartzelonako egoitzak datoz jarraian;horietan, batez beste, Madrilen baino 75 euro merkeagoa aterat-zen da lagun baten-tzako logela, bainugela eta mantenu osoare-kin: 822 euro. Birentzako logela baino 83 euro garestiagoa.

Kontrako muturrean, Sevillan bisitatu ditugun egoitzak daude:lagun batentzako gela, bainugelarekin, eta mantenu osoa bertanegiteko aukera eskaintzen dutela, 519 euro ateratzen da hilean,batez beste. Madrilgoarekin alderatuta, adibidez, 400 euro aurrez-tu litezke hilean. Birentzako gela are merkeago irteten da: 462euro. Egoitzarik merkeenetakoak dituzte, halaber, Santiagon ere.Batentzako logela, besteen baldintza berberetan, 539 euro kostat-zen da hilean, eta birentzako bada, 491 euro.

Ikasle egoitzak eta unibertsitate egoitzak ez daude guztien eskura.Eskola dosier ona behar da lehenik, eta ondoren, diru dezente:hilean 600 euro, batez beste. Eta ezintasunen bat duten per-tsonekhori ere ez lukete aski izango, irispideak oso eskasak baitira egoitzarik gehien-gehienetan. Halaxe egiaztatu du CONSUMER EROSKI-ren azterketak; 18 hiriburutako ikasle egoit-zak eta unibertsitate egoitzak aztertu ditugu, 86 guztira (Espainiandaudenen % 20).

Askotariko egoitzak daude, eta prezioak ere askotarikoak dira; zeinhiritan hartu nahi den ostatu, eta zein baldintzatan, merkeagoaedo garestiagoa izango da. Aztertu ditugun egoitzetatik garestienaBartzelonan aurkitu dugu, eta hauxe eskaintzen dute: lagunbatentzako logela, bainugela eta guzti, eta mantenu osoa. Eskatu,berriz, 1.418 euro hilean. Egoitzarik merkeena Sevillan aurkitudugu; lo egiteko lekua eskaintzen dute, ez besterik, eta eskatu, 230 euro hilean.

86 ikasle egoitza eta unibertsitate egoitza bisitatu ditugu, 18 hiri-tan: Alacant, Bartzelona, Bilbo, Donostia, Granada, Gasteiz,Iruñea, Kordoba, Madril, Malaga, Murtzia, Oviedo, Salamanca,

Ikasle egoitzak eta unibertsitate egoitzak: 86 aztertu ditugu, Espainiako 18 hiritan

Zein hiri etabaldintzatan hartu

nahi den ostatu, alde handia,

egoitzatik egoitzara:zazpi halako ere bai

hileroko prezioanHILEAN 230 EURO BALIO DUTE EGOITZA MERKEENEK,

ETA 1.400 EURO GARESTIENEK. MADRIL ETA BARTZELONADIRA HIRIRIK GARESTIENAK. TOKIAK TXUKUN DAUDE

ETA ONGI HORNITUAK, BAINA GABEZIAK DITUZTE PERTSONA EZINDUEN IRISPIDEETAN

36


Lagun batentzako edo birentzako logela hartzea izaten da ohikoe-na, bainugela duena, eta otorduei dagokienez, mantenu osoaegoitzan bertan eginez. Baldintza horietan hartzen dute ostatuikaslerik gehienek, baina badira bestelako aukerak ere. Nahikohedatua dago, adibidez, batentzako edo birentzako logela har-tzea, bainugela osoki hornituarekin, baina mantenu erdia eginez.Baldintza horiek eskaintzen dituzten egoitzarik garestienakBartzelonan daude, eta 735 eta 709 euro artean dabiltza, batezbeste.

Logela soilik hartzeko aukera ere bada, inolako mantenurik gabe.Hola eginda, dezente merkeago irteten da: 357 euro hilean, batezbeste.

Hileroko kuota ordaintzeaz gain, bermea ere jarri behar izaten daegoitzarik gehienetan. Malagan 30 euroko bermea eskatzen dute,Iruñean 60koa, eta Bartzelonan eta Granadan, 2.000 eurokoa eta1.500ekoa, hurrenez hurren. Ikasleak egoitza utziko balu arrazoi-rik eman gabe, edo ikastetxeak kanpoan utziko balu, edo kalteakeragingo balitu egoitzan edo altzarietan, berme moduan jarritakodirutik hartuko lukete egoitzako arduradunek.

Oinarrizko zerbitzuak eskaintzendituzten egoitzetatik, ‘luxuzkoetara’Egoitzek zer zerbitzu eskaintzen duten aztertzea oso lagungarriaizaten da horien kalitatea neurtzeko. Aztertu ditugun guztietatik,% 45ek soilik daukate bainugela osoki hornitua logeletan (konke-ta, komuna eta dutxa). Egoitzen % 35ek logela batzuetan dauka-te, eta % 20k, ez dute halakorik logeletan. Nabarmen samarra

gertatu da Bartzelonan ikusia: aztertu ditugun 10 egoitzetatik7tan, ikasle guztiek bainugela berberak erabiltzen dituzte.

Egoitzen erdiek baino gehiagok eskaintzen dituzte ohe-jantziak(zerbitzu hori ematen ez duten egoitzen erdietan, horiek aloka-tzeko aukera dago); ezinbesteko diren elementurik gehienak badi-tuzte egoitzek, baina bi aurkitu ditugu berogailurik edo oinarrizkobeste elementurik gabe (armairuak, zaborrontziak eta ikasma-haiak).

Egoitza hauetan ohikoa da honako beste zerbitzu hauek ere edu-kitzea: harreragunea, jantokia (otordurik ematen ez duten egoi-tzen ere badaude), garbitegia (hileroko kuotaren barnean sartzenda maizenik), bisitak hartzeko aretoak eta ikasgelak.

Ordenagailu gela duten egoitza guztiek daukate Internet (aztertuditugun 86etatik 64k dute), eta lautatik hirutan, logeletan bertankonektatzeko aukera dago. Multimedia gela horietan, batez beste,zortzi ordenagailu daude egoitzako. Unibertsitate giroan barnerat-zen laguntzeko, berriz, egoitzen % 70ek baino gehiagok antolat-zen dituzte jarduera soziokulturalak ikasturtean barrena, batik batMadrilen, Malagan, Murtzian, Santiagon eta Valladoliden.

Edozein larrialdi gertatzen dela ere, oso ongi etorri ohi da botikaontzi bat edukitzea, eta egoitzen % 75ek badute. Horietako ba-tzuek, gainera, erizaindegia ere badute (Madrilen, Malagan etaDonostian). Iruñeko eta Oviedoko egoitza batzuetan, Madrilen etaMalagan gertatzen den bezala, medikua ere badute, eta egoitzanbertan egoten da beti. Kirol azpiegiturak, berriz, erdiek baino ezdituzte.

Egoitzarik gehienek lotura onak eskaintzen dituzte unibertsitatecampusetara joateko, hirigune historikoetara hurbiltzeko edogarraiobide publikoak dauden geltoki nagusietara iristeko (auto-busa, trena, metroa). Aztertu ditugun egoitzen % 95ek ez duteeskaintzen berezko garraio zerbitzurik (Iruñean, Kordoban etaOviedon aurkitu ditugu salbuespen gutxi batzuk), baina gehienjota ere, oinez 10 minutu egongo dira egoitzako atetik hirigarraioak hartzen diren geltokirik hurbilenera.

Egoitzen % 10ek badute laguntza pedagogikoa emateko lan tal-dea, eta % 12k laguntza psikologikoa emateko zerbitzua daukate,ikasleren batek behar izanez gero.

Oso txukun daude egoitzakEgoitzen ia % 40tan, ikasleek garbitzen dituzte euren logelak.Zenbait egoitzatan, hileroko kuotan sartzen da garbitasun zerbi-tzua, baina guztietan ez dute garbitzen maiztasun berarekin: %18tan, egunero garbitzen dute; % 10etan, bi egunez behin; %14tan, hiruz behin; eta % 18tan, astean behin.

Gainerako gela, areto eta bilguneak garbi-garbi aurkitu ditugu, orohar, eta bainugelak ere txukun egon izan dira, salbuespenak sal-buespen (Salamancako batean usain txarra sumatu dugu,Iruñekoren batean komuneko paperik ez da egon izan, eta eskuakgarbitzeko xaboi gutxi aurkitu dugu Iruñeko beste batean,Murtziako batean eta Valentziako batean). Kirolguneak ere osoongi zainduta egon dira, Valladolideko eta Madrilgo batzuk izanezik.

••• Hiri bakoitzean bisitatu ditugun ikasle egoitzen eta unibersitate egoitzen prezioak (garestienak eta merkeenak), banan-banan

Batentzako logela, Birentzako logela, Batentzako logela, Birentzako logela, bainugela Lotarako lekua soilikbainugelarekin eta bainugelarekin eta bainugela eta mantenu osoki hornituarekin eta

mantenu osoa duela mantenu osoa duela osoa duela mantenu osoa duelaGares- Merkeena Batez Gares- Merkeena Batez Gares- Merkeena Batez Gares- Merkeena Batez Gares- Merkeena Bateztiena Bestekoa tiena Bestekoa tiena Bestekoa tiena Bestekoa tiena Bestekoa

Alacant 860 385 634 600 385 509 555 364 460 589 273 431 **** **** ****Bartzelona 1.418 565 822 775 492 739 800 650 735 800 580 709 450 420 435Bilbo 878 530 704 654 654 654 **** **** **** **** **** **** 458 382 420Kordoba 600 600 600 600 600 600 510 510 510 460 460 460 307Granada 800 650 714 700 640 670 680 667 674 640 640 640 **** **** ****Madril 1.135 582 897 950 417 811 **** **** **** **** **** **** 561 435 498Malaga **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** 395 240 318Murtzia 690 551 598 546 546 546 510 490 500 460 460 460 **** **** ****Oviedo 800 605 680 545 540 542 545 545 545 500 480 490 **** **** ****Iruñea 770 580 659 **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** ****Salamanca 630 580 607 560 560 560 **** **** **** **** **** **** **** **** ****Donostia 970 550 760 **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** ****Santiago 560 513 539 492 490 491 **** **** **** **** **** **** 244 244 244Sevilla 620 439 519 524 400 462 **** **** **** **** **** **** 328 230 280Valentzia 653 570 601 **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** **** ****Valladolid 650 508 571 500 500 500 490 490 490 450 450 450 **** **** ****Gasteiz **** **** **** **** **** *** **** **** **** **** **** **** 381 334 358Zaragoza 684 398 559 398 368 383 360 360 360 **** **** **** **** **** ****Batez bestekoa 795 538 654 603 507 574 556 510 534 557 478 520 402 326 357

ASKE EDO EROSO?Unibertsitate ikasketak hasi behar dituenarentzat,asko aldatzen dira gauzak, eta zer esanik ez gurasoenhabia lehenengoz utzi beharra suertatzen bazaio. Nonbiziko den erabaki behar du, eta ostatu bila hasi.Aintzat hartu beharko du zer nahi duen, eta zer ahalduen; askatasuna nahi duen, edo erosotasuna, batetik,eta zer diru gasta dezakeen, bestetik. Aukerak ez diragutxi: unibertsitate egoitzak, ikasle egoitzak, pisuak,familiak edo unibertsitate klubak.

UNIBERTSITATE EGOITZAK: Hiria ezezaguna izanik,egoitza hauek aukera ona ematen dute jendeare-kin harremanak egiteko. Ikaslearen beharrizanguztiei erantzuten diete egoitza hauek, baina,noski, hileroko kuotan ere sumatzen da hori.Gainera, giroa etxekoaren oso antzekoa da batzue-tan, eta ordutegi eta arau zorrotz samarrak betebehar izaten ditu ikasleak.

IKASLE EGOITZAK: Unibertsitate egoitzetan bainoaskeago sentitu ohi da ikaslea beste egoitza haue-tan, eta jendea ezagutu eta harremanak egitekoleku onak izaten dira. Hori dela eta, eskabide han-dia izaten dute. Oro har, arauak ez dira izatenhain zorrotzak.

PISU PARTEKATUAK: Egoitza bat aurkitzea baino zaila-goa da pisu bat lortzea. Hala ere, hauxe izaten daikasle askoren hautua, batik bat loturak, ordute-giak eta arau zorrotzak maite ez dituztenena.Erabateko askatasuna ematen du pisu batean bizit-zeak, baina zenbaitetan, ikasleek ez dute asmatzennola antolatu ikasketak eta etxeko lanak aurreraateratzeko. Askotan, gainera, ikasleak bezain askeibiltzen da dirua ere, eta hilabete bukaeran izatendira kontuak.

IKASLE EGOITZA EDO UNIBERTSITATEEGOITZA HAU ZORAGARRIA LITZATEKEErabaki batzuk ez dira nolanahi hartzekoak, eta horixe gerta-tzen da ikasle egoitza bat edo unibertsitate egoitza bat hauta-tzerakoan ere. Egoitza bat, izan ere, ez da lotarako lekua soilik;ikasle askorentzat, etxe izatera ere irits daiteke, urrun joanbehar izan baitute unibertsitate ikasketak egitera, eta besteheldulekurik gabe iristen baitira. Horregatik, ezaugarri hauekeduki behar lituzke ikasle egoitza edo unibertsitate egoitzabatek:

OSTATU HARTZEKO BALDINTZAK: mantenu osoa edukitzea iza-ten da erosoena ikasleentzat, denbora eta diru gutxiago joatenbaitzaie horrela (ez dute kanpoan jan behar, eta eurek ere ezdute hasi behar sukaldean). Sukalde eta guzti datozen gelakere aukera onak izan daitezke, apartamentu modukoak. Osasunarrazoiak direla-eta dieta berezia egin behar duten ikasleei zer-bitzu egokia emateko, egoitzek menuak moldatzea litzatekegauzarik onena.

ZERBITZUAK: ikasleei eroso egoteko aukera emango dieten guztiakeduki behar lituzke: garbitegia, erizaindegia, kafetegia-taberna,kirolguneak, ikasgela handi eta argitsuak (ordenagailu eta guzti),wifi sarea, liburutegi ongi hornitua, aisialdirako guneak edo atse-denlekuak (egongelak, telebista ikusteko edo kanpoko bisitak har-tzeko), fotokopia zerbitzua, posta eta fax zerbitzua, aparkalekua(autoentzat, motorrentzat, bizikletentzat), lorategiak, garraio zer-bitzua (campusera joateko, erdigunera, hiri garraioak hartzeko gel-toki nagusietara edo, bestela, egoitzatik hurbil dauden geltokieta-ra). Gainera, ezinbestekoa da logelak eta guztiek erabili beharrekoguneak txukun egotea eta ongi argiztatuta.

SEGURTASUNA: larrialdi bati egoki erantzuteko neurri guztiakeduki behar lituzke, eguneko 24 orduetan: zaindariak edokamerak sarbideetan, larrialdiko argiak logela etaareto guztietan, larrialdiko irteerak, su itzalgailuak,su/ke detektatzaileak, suteetarako ur harguneak,alarma, hodi malguak…

IRISPIDEAK: egoitzetako arduradunek kontuaneduki behar dute ikasle ezinduek ere har deza-ketela ostatu, eta horien beharrizanak ere aint-zat hartu behar dituzte. Egokiena litzateke ikaslehoriek inolako arazorik gabe iritsi ahal izateaegoitzako sarbideetara, eta lasai eta eroso ibiliahal izatea egoitza barrenean. Horrez gain,logelek egokituta egon behar lukete,eta berdin bainugelek,guztientzat diren aretoeketa aparkalekuek, eurekere erabili ahal izateko.

38


Arauak eta onarpen bideak: bakoitzak bereak dituEgoitza guztiek izaten dituzte arauak, eta horien bidez zehaztenda egoitzako zerbitzu eta aretoak nola erabili behar diren, etabizikidetza betebeharrak zein diren, bai ikasleen artekoak, etabai ikasleen eta langileen artekoak ere. Erretzea, adibidez, debe-katua dago Murtzian aztertu ditugun hiru egoitzetan, etaSantiagon eta Valentzian bisitatu ditugun gehienetan ere bai.

Sarbideetako kontrola, Iruñean da zorrotzena, eta han aztertuditugun lau egoitzetan, ostatu hartuta dauden ikasleak soilik sardaitezke; egoitzatik kanpokoek galarazia dute. Lau egoitza horie-tatik bitan, gainera, ikasleek nahitaez parte hartu behar duteegoitzan bertan antolatzen dizkieten jardueretan (berdin-tsugertatzen da Malagan aztertu ditugun lau egoitzetatik hirutanere). Salamancan bisitatu ditugun egoitzen erdietan, zaindariekidatzita uzten dute ikasleak noiz irteten eta sartzen diren.

Diziplina arazo bat sortzen denean, ikasleekin hitz eginez kon-pondu nahi izaten dute egoitza gehienetan, gurasoak jakinarengainean jarri gabe. Bestela jokatzen duenik ere bada, ordea:Alacanten, Iruñean eta Bartzelonan dauden egoitza askok gura-soei jakinarazi ohi diete euren seme-alabak nola dabiltzan egoit-zan, edo nola doakien unibertsitatean.

Ikasleak egoitzan onartzeko bideei dagokienez, denetarik aurki-tu dute gure teknikariek. Batzuetan, irizpide oso zehatzak jar-tzen dituzte ikasleak onartzeko: adibidez, unibertsitate jakinbatean egitea matrikula, edo eskola dosier on-ona edukitzea.Horixe gertatzen da Kordobako, Madrilgo, Salamancako etaZaragozako egoitzarik gehienetan, eta Oviedokoetan ere bai(egoitza batzuk BAME edo BABE ikasten ari direnentzat dira).Ikasleak batxilergoan eta selektibitatean atera dituen noteigarrantzi gehien ematen dieten egoitzak Zaragozan eta Madrilenaurkitu ditugu.

Iruñeko egoitza guztietan eta Bartzelonako, Salamancako etaValladolideko gehienetan, aintzat hartzen dute ikasleekin izatenduten elkarrizketa ere, eta Malagan, gainera, garrantzi bereziaematen diote familia bakoitzak irabazten duenari. Guztiz bestelajokatzen dute Bilbon, Donostian, Gasteizen eta Alacanten: ezdaukate era horretako baldintzarik.

Zaborrontzietan, ordea, ez dira ibili hain txukun. Bisitatu ditugunegoitzetatik, % 62k soilik eduki dituzte papera eta kartoia biltzekoedukiontziak; plastikozko ontziak biltzeko edukiontziak, berriz,erdiek baino ez dituzte izan; % 53k pilak jasotzekoak; eta, zabororganikoen edukiontziak, % 50ek. Donostiak, Gasteizek etaOviedok ardura handia erakutsi dute arlo horretan, eta komeni lit-zateke beste batzuek ere berdin egiten ikasiko balute (Granada,Valentzia eta Sevilla).

Murtzian, Bilbon eta Gasteizen soilikdituzte irispide egokiakEgoitza hauek gabezia nabarmen bat dute, eta halaxe jaso dugure txostenak: ez daude egokituta ezintasunen bat duten pert-sonentzat. Egoitzen % 60k ez daukate gela bakar bat ere ikaslehorientzat egoki prestatuta. Egoerarik onena Bilbon, Gasteizen,Murtzian eta Alacanten bisitatu dituzten egoitzetan topatu dutegure teknikariek. Beste muturrean, berriz, Iruñekoak,Oviedokoak, Bartzelonakoak, Salamancakoak eta Valladolidekoakdaude (badute zer ikasia besteetatik). Egoitza guztietatik,Bilbokoek eta Gasteizkoek soilik dauzkate bainugela egoki pres-tatuak: konketaren azpialdea irekia dute, gurpil aulkiei lekua egi-teko; dutxan ez daukate errezelik; komun egokitua daukate,eskutoki eta guzti…

Logeletatik kanpoko egoera ez da askoz hobea: egoitzen % 40ksoilik dauzkate aldatsak sarbideetan, eskaileretatik igo beharrik ezizateko; ate estu samarrak dauzkate ia egoitzen erdiek, eta ezin dapasatu gurpil aulkiekin; hiru egoitzatatik batek ez du igogailurikedo, edukita ere, ez da behar bezain zabala; eta aparkalekugehien-gehienetan, ez dute gordetzen tokirik ezinduek ibilgailuakutz ditzaten.

Nabarmentzeko modukoa da, halaber, beste alderdi hau ere: osokartel edo afixa gutxi ikusi dituzte gure teknikariek braille hizkunt-zan idatziak (Murtzian, Sevillan eta Gasteizen daude bakan horiek).

Segurtasun neurriak: egokiak dira,baina hobetu daitezkeIkasle egoitzen eta unibertsitate egoitzen % 86k badute alarmasistemaren bat –logeletan, % 60koa da portzentaje hori–, bainabadira halakorik ez dutenak ere (Bartzelonan, Kordoban,Granadan, Madrilen, Malagan, Oviedon, Salamancan, Santiagoneta Sevillan gertatzen da hori, dozena bat egoitzatan). Egoitzarikgehienek badituzte su itzalgailuak eta larrialdiko argiak eta irtee-rak, baina irteera horien % 60tan, ordea, seinaleak ez daudebehar bezala jarrita. Eta beste gabezia bat ere badute egoitzek:% 22k soilik egin dute azken urtean larrialdi itxura bat, egoitzanola hustu behar den oroitarazteko.

Hiriak Informazioa1 Irispideak2 Garbitasuna3 Segurtasuna4 Zerbitzuak5 Batez bestekoaAlacant Oso ona Onargarriak Ona Oso ona Onak OnaBartzelona Ona Hala-holakoak Ona Onargarria Onargarriak OnargarriaBilbo Ona Onak Oso ona Ona Onargarriak OnaKordoba Ona Hala-holakoak Oso ona Onargarria Oso onak OnaGranada Oso ona Txarrak Onargarria Onargarria Hala-holakoak OnargarriaMadril Ona Txarrak Oso ona Ona Oso onak OnargarriaMalaga Onargarria Onargarriak Ona Ona Onak OnaMurtzia Ona Oso onak Ona Oso ona Onak Oso onaOviedo Ona Txarrak Ona Txarra Onargarriak OnargarriaIruñea Onargarria Oso txarrak Onargarria Onargarria Hala-holakoak Hala-holakoaDonostia Ona Onargarriak Oso ona Ona Onargarriak OnaSalamanca Ona Txarrak Onargarria Onargarria Onak OnargarriaSantiago Oso ona Txarrak Onargarria Onargarria Onargarriak OnargarriaSevilla Onargarria Hala-holakoak Hala-holakoa Onargarria Onargarriak Hala-holakoaValentzia Ona Hala-holakoak Ona Onargarria Onargarriak OnargarriaValladolid Ona Hala-holakoak Hala-holakoa Onargarria Onargarriak OnargarriaGasteiz Bikaina Oso onak Oso ona Oso ona Onak Oso onaZaragoza Ona Hala-holakoak Onargarria Onargarria Onak OnargarriaBatez bestekoa Ona Hala-holakoak Ona Onargarria Onargarria Onargarria

(1) Informazioa: Atal honetan aztertu dugu egoitzen arduradunek helarazi diguten informazioa eta gure teknikariei eman dietena bisitan joan direnean. Horiez gain aintzat hartu ditugu araueidagozkien alderdi guztiak, onarpen irizpideei dagozkienak eta matrikula egiteko jartzen dituzten betebeharrei dagozkienak. (2) Irispideak: Ezinduen beharrizanetara ongi egokituta ote daudenaztertu dugu. Egoitzako eremu guztietako irispideak ikuskatu ditugu, ea behar bezala moldatu dituzten ikusteko: sarbideetan, egoitza kanpoko eremuetan, aparkalekuetan, logeletan, bainugele-tan, guztiek erabiltzeko diren guneetan, igogailuetan… (3) Garbitasuna: Mantentze eta zaintze lanen atalean, arreta berezia jarri diogu garbitasunari, eta zorrotz aztertu dugu nola garbituta dau-den logelak, bainugelak, guztiek erabiltzeko guneak (kirolguneak, ikasgelak, jantokia, kafetegia, lorategiak); eraikina bera ere nola zainduta dagoen aztertu dugu, altzariek zer itxura duten, zoruanola dagoen… (4) Segurtasuna: Larrialdi egoerei nola erantzungo lioketen aztertu dugu atal honetan; arrisku egoeretarako protokolorik ba ote duten, larrialdiko argi eta irteerarik baden, sute-en aurkako mekanismorik baduten, zaindaririk edo kamerarik jarri duten, larrialdi itxurarik egin duten azken urtean, egoitza nola hustu behar den oroitarazteko… (5) Zerbitzuak: Azkenik, egoit-za bakoitzak zer zerbitzu eskaintzen dituen aztertu dugu: zer logela mota dituen, zer mantenu aukera, kirolgunerik baduen, eremu berderik, jarduerarik antolatzen ote duen egoitzak berak, osasunzerbitzurik baduen, ikasleei laguntza pedagogikoa eta psikologikoa emateko lan talderik, garbitegirik, garraio zerbitzurik…

••• CONSUMER EROSKI-k aztertu dituen 86 ikasle egoitzak eta unibersitate egoitzak.Laburpena

S A K O N E A N _ A Z T E R K E T A _ T X O S TENA • CONSUMER EROSKI ¬41

Behi haragiz egindako 6 hanburger eta oilasko haragiz egindako beste 6 eskuratu ditugu janari

lasterreko kateetan, eta aztertu egin ditugu

40

Behi haragiz egindako sei hanburger aztertuditugu, eta oilasko haragiz egindako beste sei,guztiak ere janari lasterra ematen duten kateetaneskuratuta (McDonald´s, Burger King etaKentucky Fried Chicken, besteak beste). 184 eta328 gramo arteko pisua izan dute, eta batzuk,garestienak, hain zuzen (Tony Roma’s, Foster’sHollywood eta Vips etxeetakoak), plater osoagobaten zati izan dira: patataz lagunduta datoz, en-tsalada edo saltsa bereziren batekin.

Hamabi hanburger horien haragiarekin alderatuahal izateko, txahalkia eta oilasko paparra erosiditugu harategian eta zartaginean egin.Laborategian hanburgerra bera aztertu dugu,ogitarteko osoa, eta ez menuaren beste osa-gaiak. Ez dugu egin dastatze probarik kontsu-mitzaileen artean, hanburgerrak osagai desber-dinekin datozelako, eta kalitate-prezioen arabe-rako sailkapenik ere ez dugu eman.

Janari lasterra merkea izan ohi da. Horixe duezaugarri nagusietakoa. Prezioari erreparatutabehiki hanburgerra (4,1 euro, batez beste)zertxobait merkeagoa izan da oilaskoz eginabaino (4,3 euro), eta behiki hanburgerrarekinetorri den platera garestiagoa (9,2 euro, batezbeste), oilasko hanburgerrarekin etorri denabaino (8,6 euro).

Behiki hanburgerren artean, McDonald´s-ekoaizan da merkeena (3,32 euro), eta oilaskoz egin-dakoen artean, Burger King-ekoa (3,17 euro).Behiki hanburger guztien haragiak ezaugarrijakin bat eduki du: haragi xehatuarekin egindakoprestakin bat izan dute oinarrian, eta arrautza-iri-netan pasatu gabe egon da. Oilasko hanburge-rretan ez dugu aurkitu halako antzekotasunik:oilasko haragi xehatua eduki dute hiruk oinarrian,arrautza-irinetan pasatua, eta beste hirurek,berriz, oilasko paparraren xerrak.

Janari prestatuaren sailean sartzen dira hanbur-gerrak, hartu bezala jateko izaten dira, eta ezdaude behartuta etiketak modu jakinean emate-ra. Gure aldizkariak ikusitakoaren arabera,McDonald´s-ek ematen du informazio gehienontzi eta bilgarrietan.

Maiz jateko, hobe oilasko hanburgerrakOro har, oilasko hanburgerrak osasungarriagoakdira behi haragiz egindakoak baino: gantz gu-txiago dute (% 10 oilaskoarenak, eta % 15 behi-kiarenak), eta gantza ez da, gainera, hain satura-tua (batez beste, % 25 ditu saturatuak oilaskozeginak, eta % 42 behikiz eginak). Kaloriak eregutxiago ematen dituzte, baina aldea txiki da:batez beste, 230 kaloria dituzte oilasko hanbur-gerrek ehun gramo bakoitzeko, eta 254 behikihanburgerrek. Baina oilasko prestakinez eginda-koak soilik hartuko bagenitu oilasko hanburge-rren artean (ezagunenak eta merkeenak), etabehiki hanburgerrekin alderatu, aldeak txikiago-ak izango lirateke, batik bat, gantz eta kalorietan.

Itxura batean, jendeak argi dauka zer gustatzenzaion, eta hanburger mota jakina eskatzen dugehienetan. Beraz, haragi mota berarekin egin-dako hanburgerrak alderatzea izan liteke ego-kiena. Baina bada aintzat hartu beharrekobeste alderdi bat ere, begi bistakoa, bainagarrantzitsua hori ere: hanburgerraren pisua.Aldeak oso handiak dira. Burger King-en oilas-ko hanburgerrek 184 gramo dauzkate, etaVips-en behiki hanburgerrek, 328 gramo.Kaloria gehien, behiki hanburgerretan, Vipsetxekoak ematen du, handienak, alegia (931kaloria guztira); oilasko hanburgerretan ere,Vips etxekoa nabarmentzen da: 650 kaloriaematen ditu guztira, baina 100 gramo bakoitze-ko zenbat ematen dituen neurtuta, erdi pareangeratzen da (223 kaloria /100 g).

Hanburgerrak: ez dira guztiak berdinak,

eta osasun alderdian badute zer hobetu

BATZUEK HARAGI GEHIAGO DUTE BESTEEK BAINO, ETA HOBEA. GANTZ KOPURUAN ERE ALDE HANDIAK

DAUDE, ETA KALORIAK ETA GANTZ SATURATUAK ERE EZDITUZTE BERDIN. HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIA

HOBETZEKO MODUKOA DAUKATE HANBURGER GEHIENEK

BEHIKI HANBURGERRAK OILASKO HANBURGERRAK

PRODUKTUA ROMA WHOPPER LE GRAND FRANTZIAR MCROYAL ITALIAN SANDWICH CRISPY CAESAR RUSTY CHICKEN KENTUCKYBURGER GAZTADUNA CHEF BURGER HANBURGERRA DE LUXE BURGER CLUB CHICKEN SANDWICH MEDITERRÁNEO SUPREME SUPREME

Katea Tony Burger Foster’s Vips* Mc Fast Tony Burger Foster’s Vips* Mc Kentucky Roma’s* King Hollywood* Donald’s Good Roma’s* King Hollywood* Donald’s Fried Chicken

(KFC)Hanburger osoaren pisua (g) 270 274 308 328 194 209 232 184 216 290 277 200Prezioa (Euro/bakoitzeko) 9,09 3,48 9,08 9,56 3,32 5,5 8,24 3,17 8,5 9,08 4,35 5,25Haragia (%) 40,1 33,8 45,8 38,1 42,4 50,8 49,6 30,6 27,5 25,4 18,9 34,2Harrautza-irinak (%) - - - - - - - 14,8 - - 20,7 13,1Ogia (%) 26,4 29,5 27,1 29,5 34,3 34,8 33,5 36,7 30,5 51,7 31 29Gazta (%) 8,6 4 7,3 15,3 2,2 5,2 6 - - 4,5 7,7 -Hirugiharra (%) 5,6 - - 4 - - 6,9 - 3 3,6 - -Saltsa (%) 1,5 8,5 - - 5,7 - 3,8 3,1 7 2,5 6,7 -Arrautza frijitua (%) 12,7 - - - - - - - - - - -Mahaspasak (%) - - 1,2 - - - - - - - - -Barrazkiak (%)1 5,1 24,2 18,6 13,1 15,4 9,2 - 14,8 32 12,3 15 23,7Hezetasuna (%) 46,5 55,2 52,9 47,2 51,8 50,8 46,8 47,8 56,4 47,5 51,3 57Proteinak (%) 18,6 11,9 16,6 16,9 13,9 18,5 20,3 9,6 13,3 14,5 9,4 14,2Gantzak (%) 16,7 14,4 13,5 17,4 15,1 12,0 12,3 17,6 3,7 6,2 14,8 6,7Gantzak saturatuak (gantzarekiko, %) 40,8 34,8 46,1 42,1 41,2 47,4 35,5 18,6 26,9 26,6 27,4 15Trans gantzak (%)2 (hanburgerrarekiko, %)3 1,8 (0,3) 2,6 (0,4) 3 (0,4) 2,5 (0,4) 2,7 (0,4) 3,7 (0,4) 1,6 (0,2) 0,7 (0,1) 1 (0,04) 0,9 (0,06) 1,4 (0,2) 0,5 (0,03)Karbohidratoak (%) 14 14,1 11,4 14,9 16,2 13,8 17,1 21,2 22 27,4 20,2 18,2Kaloriak (kal/100g) 281 234 234 284 256 237 260 282 175 223 252 190Sodioa (g/100g) 0,4 0,4 0,3 0,4 0,3 0,5 0,3 0,3 0,3 0,4 0,5 0,6Elikadura zuntza (g/100g) 2,2 2,7 4,1 1,8 1,5 1,9 1,8 2,2 2,9 2,6 2,3 1,9Azido Bentzoikoa (ppm) E-210 <20 36,8 <20 <20 <20 <20 <20 <20 <20 <20 <20 <20Azido Sorbikoa (ppm) E-200 <20 165 47 27,2 39,9 <20 <20 74,6 <20 20,5 66,2 25,4GEOak4 Ez Ez Ez Ez Ez Ez Ez Ez Ez Ez Ez EzANALISI MIKROBIOLOGIKOA - Erositako hanburgerraren higiene eta osasun alderdiak……Valentzian Egokia- Egokia AG Egokia- Egokia Egokia- Egokia Egokia Desegokia Desegokia Egokia Desegokia

Hobetzeko Hobetzeko Hobetzekomodukoa modukoa modukoa

…Bartzelonan AG Egokia- Egokia- Egokia- Egokia Egokia- AG Egokia- Egokia Egokia AG EgokiaHobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzekomodukoa modukoa modukoa modukoa modukoa

…Madrilen Egokia- Egokia- Egokia- Egokia- Egokia Egokia- Egokia- Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia-Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzekomodukoa modukoa modukoa modukoa modukoa modukoa modukoa

…Malagan Egokia Egokia Egokia- Egokia- Egokia AG Egokia Egokia Desegokia Egokia Egokia EgokiaHobetzeko Hobetzekomodukoa modukoa

…Bilbo edo Gasteizen AG Egokia Egokia Egokia- Egokia- AG AG Egokia- Egokia Egokia Egokia- Egokia-Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzeko Hobetzekomodukoa modukoa modukoa modukoa modukoa

*Tony Roma’s, Foster’s Hollywood eta Vips etxeko hanburgerrak plater baten zati dira; hau da, beste jaki batzuk lagunduta datoz: patata frijituak, entsalada eta abar. Horregatik dira ohiko hanburger osoak baino garestiagoak. Onargarria-Hobetzeko modukoa: Legeak ezarritako mugatik gora agertu dira aerobioak eta/edo koliformeak. Hala ere, Onargarria da hori, hanburgerrak eduki baitezake osagai ondu edo hartzituren bat, tratamendu termikoa jaso gabea, eta hortik etor dai-tezke mikrobio horiek (legeak ontzat ematen du hori). Hobetzeko modukoa da, ordea, zeren hanburgerrak ez badu halako osagairik, barazkiak berriak ez diren seinale baita hori, edo ongi garbitu gabeak dauden seinale bestela. AG: Aztertu gabea,hiri edo autonomia erkidego jakin horretan ez delako aurkitu kate horretako saltokirik. (1) Barazkiak (%): Hanburgerrak dauzkan barazki guztien edo batzuen portzentajeak batuta lortzen da: tomatea, tipula, letxuga, luzokertxoa, perretxikobarrengorriak. (2) Trans gantzak (%): Gantz guztiaren ehun gramo bakoitzeko zenbat trans gantz daukan adierazten du. Trans gantzek handitu egiten dute LDL kolesterola (kolesterol txarra) eta triglizeridoak, eta gutxitu egiten du HDL koleste-rola (ona). Ez dute elikadura baliorik. (3) Trans gantzak, hanburgerrarekiko, %: Produktu osoaren ehun gramo bakoitzeko zenbat trans gantz daukan adierazten du. (4) GEO: Genetikoki Eraldatutako Organismoak. Ez dugu bat ere aurkitu.

42


xehatuak, 200 kaloria/100 g. Merkatu kalitateoneneko haragia McRoyal de Luxe izenekoakdauka (McDonald´s etxekoa), horrek agertubaitu ehun konjuntibo gutxien (zainetan, ner-bioetan, kartilagoetan… pilatzen dira). ItalianBurguer izenekoa etorri da jarraian, Fast Goodetxekoa (gantz gutxien horrek eduki du seibehiki hanburgerretatik, % 13).

Oilasko hanburgerrakOilasko paparrarekin egindako hiru hanburge-rrak askoz garestiagoak dira oilasko prestakinaoinarri hartuta egin dituzten hirurak baino(arrautza-irinetan pasatuta daude), baina menubaten zati gisa atera dituzte hirurak, beste jakibatzuk lagunduta. Hiru horiek % 4 eta % 12 arte-an soilik dute gantza, eta oilasko prestakinezeginda daudenetan, berriz, % 7 dauka gantzaKFC etxekoak eta % 18 Burger King etxekoak.

Hanburgerra osorik hartuta, % 50 izan da hara-gia Sandwich Club izenekoan (Tony Roma’setxekoa), eta % 19 Chicken Supreme izenekoan(McDonald´s); arrautza eta irina, berriz, hanbur-gerraren % 21 dira McDonald´s etxekoan, etahortik behera gainerakoetan (oilasko paparrezegindakoek ez dute arrautza-irinik). Barazkietan

PRESTATUA,ALDERAKETAK

EGITEKO EREDUTZATHARTU DUGUNA

Harategikoa

(1) Oinarri lehorraren gaineko hidroxipolina: Aminoazido bat da, eta kolagenoak asko izaten du. Kolagenoa, berriz, proteina bat da, eta asko azaltzen da ehun konjuntibo-etan (zainetan, nerbioetan…), kalitate gutxien duten haragi zatietan, alegia. Zenbat eta kopurua handiagoa izan, orduan eta kalitate txarragoa izango du haragiak. (2) Transgantzak (%): Gantz guztiaren ehun gramo bakoitzeko zenbat trans gantz daukan adierazten du. Trans gantzek handitu egiten dute LDL kolesterola (kolesterol txarra) eta trigli-zeridoak, eta gutxitu egiten du HDL kolesterola (ona). Ez dute elikadura baliorik. (3) Trans gantzak, hanburgerrarekiko, %: Produktu osoaren ehun gramo bakoitzeko zenbattrans gantz daukan adierazten du. (4) Almidoia: Barazkietan agertzen den polimero maturala da. Almidoi asko agertzen bada, esan nahi du ogia edo ogiaren eratorriak erant-si dizkiotela haragiari. Guk oso almidoi gutxi aurkitu dugu, eta, beraz, esan dezakegu ez dietela halakorik erantsi. Burger King, McDonald’s eta KFC etxeko oilasko hanburge-rretan agertu den almidoia arrautza-irinen eraginez agertu da. (5) Nitratoak eta (6) Nitritoak: Kontserbagarri onartuak dira. Haragi produktuetan, nitritoen muga 150 z/mda, baina ez dago zehaztua hanburgerrek zenbat eduki behar dituzten. Nitratoen muga, berriz, 150 z/m da berorik eman ez zaien haragi produktuentzat (kasu honetan, sutanjarri aurreko hanburgerrarentzat balio du arauak). Haragi gordinak nitrato kopuru bat badu, pentsatzekoa da, sutan egin ondoren ere, nitrato kopuru bera eman behar lukee-la gehienez ere, eta halaxe gertatu da guk aztertu ditugun guztietan. Fast Good-en behiki hanburgerra, ordea, Italian Burger izenekoa, gertu samar ibili haragi gordinarentzatezarritako dagoen 150 z/m mugatik (147 z/m eman ditu). (7) Azido karmikoa: Haragi produktuekin maiz erabiltzen den koloragarria da. Ez da inon agertu.

••• Behiki hanburgerren haragia

Kalorientzat balio duenak, gantz saturatuentzatere balio du. Oso kontuan hartzekoa da hanbur-ger baten gantzean zenbat gantz saturatu dau-den proportzioan, baina ez hori bakarrik; batzue-tan askoz adierazgarriagoa da hanburgerrarengantz kopuru osoa. Adibidez: behiki hanburge-rren artean, Italian Burger izenekoak dauka –FastGood etxekoak– gantz saturatu gehien proport-zioan (%47) eta trans gantz gehien (% 3,7),baina gantz kopuru txikiena dauka –trans gantzeidagokienez 0,4 gramo ehun gramo bakoitzekoeta gantz saturatuak 5,6 ehun gramoko-. Beraz,bere pisua kontutan hartuta (209 gramo), 12gramo gantz saturatu ditu eta 0,4 gramo gantztrans. Vips etxekoak, berriz, gantz saturatu gu-txiago ditu proportzioan (% 42), eta trans gant-zak berdin (% 2,5) baina gantz gehiago dauka(% 17,5) eta pisu handia. Ehun gramo bakoitze-ko 7,3 gramo gantz saturatu ematen ditu eta 0,4gramo gantz trans. Beraz, orokorrean hanburgerbakarra hartuta 24 gantz saturatu jango genituz-ke eta 1,4 gantz trans (hanburger artean gehien,honexek). Pertsona batek egunean ez luke janbeharko 20 gramo gantz saturatutik gora, eta bigramo gantz trans baino gehiago.

Trans izeneko gantzei buruz ari garela, oso aldehandiak aurkitu ditugu: % 0,5etik % 3,7ra.

Orokorrean, behiki hanburgerrek dute kopurualtuagoa (% 2,7 batez beste) behiki hanburge-rrek baino (% 1 batez beste). Trans gantzak eki-lore edo sojaren haziaren koipea hidrogenatzeansortzen dira baina berez ere badaude, animalie-tatik eratorritako produktuetan. Eta berez sordaitezke koipea gehiegi berotzen edo berrera-biltzen denean.

Bakoitzaren pisua kontutan hartuta, behiki han-burger bi dira gantz hidrogenatu gehien dituzte-nak: Vips etxekoa (1,4 gramo) eta FostersHollywood (1,3 gramo). Egunean 2 gramo bainoezin badira hartu, behiki hanburger bakarra jate-arekin eguneko kontsumoaren % 40 beteta izandezakegu (McDonald´s hanburgerrarekin) etabaita % 70 ere (Vips hanburgerrarekin). Oilaskohanburgerretan kopurua bajuagoa da. KFC etxe-

koa janda eguneroko kopuru gomendatu horren%5 hartzen dugu, Foster’s Hollywood edoMcDonald´s-ekoa hartuta %30.

Behiki hanburgerrakBehiki hanburgerrek ezaugarri oso desberdinakdituzte. Pisua, hasteko. 194 gramotik 328 gramobitartekoak daude. Haragia, bestalde, ogitarte-koaren % 34 da batzuetan, eta % 51 besteetan.Ogia % 26 da batean, eta % 35 bestean.Barazkiak, berriz (tomatea, letxuga eta tipula iza-ten dira maizenik), % 5 dira batean, eta % 24 erebai bestean. Eta bestelako osagai batzuk ere,gantzez eta kaloriaz ongi hornituak, ez daudeproportzio berean hanburger guztieta, ogitarte-koaren % 2 hartzen dute batean eta % 15 beste-an: gazta (seiek badute), hirugiharra (bik soilikdaramate) eta maionesa (hiruk daukate, erdiek).

Alde horiek guztiak ikusita, pentsatzekoa dagantz kopuruan eta gantz saturatuen propor-tzioan ere ezberdintasunak izango direla. Ba, bai.Hanburger batzuetan, produktu osoaren % 12dira gantzak, eta % 17 besteetan; gantz satura-tuak, berriz (kaltegarrienak), gantz guztien %35-47 artean dabiltza. Trans gantzetan ere antze-man ditugu aldeak (kaltegarriagoenak dira):gantz guztien %1,8 izan daitezke batean eta%3,7 bestean.

Kalorietan ere, alde deigarriak. Gehien daukate-nek (Vips eta Tony Romas) 280 eman dituzteehun gramo bakoitzeko, eta beste hiruk 235kaloria/100 g. Elikadura ikuspegitik, Burger Kingetxeko Whooper gaztaduna izan da onargarrienaaukeran, barazkiei esker batik bat (hanburgerra-ren % 24 barazkiak dira), eta lipidoen izaeragatikere bai (saturatu gutxi ditu, gantz guztiaren %35, hain zuzen).

Behikiaren kalitateak ere ematen du zeresana(Tony Romas etxekoak txerrikia ere badu).Harategian erositako txahalki xehatuak % 10eman du gantza zartaginean egin eta gero, etahori halako bi agertu da sei hanburgerretatikbostetan (% 19 eta % 23 artean dabiltza); ItalianBurger izenekoak, berriz, Fast Good etxekoak,% 13 eman du, eta hori izan da salbuespena.Argi samar dago, beraz, animalia gantza erans-ten dietela hanburger horiei, edo gantz gehiagoduen beste haragi batzuk (hirugiharra,urdaia…). Gantzak ere horrexegatik izatendituzte kaltegarriagoak: % 44-49 artean dirasaturatuak hanburgerretan, eta harategian erosiden txahalkian, berriz, % 38. Behiki hanburge-rrek 225 eta 314 kaloria artean ematen dituzteehun gramo bakoitzeko, eta harategiko txahalki

ere (tomatea, letxuga eta tipula, nagusiki) antze-ko aldeak ikusi ditugu: Tony Roma’s etxekoak ezdu barazkirik, eta Caesar Sandwich izenekoan(Foster’s Hollywood etxekoa) hanburgerraren %32 hartzen dute.

Eta gantz eta kaloria askoko osagaiak ere ez diraagertzen proportzio berean hanburger guztietan(ikus txosten honen azken atala, non hanburge-rrak banan-banan aztertu ditugun): gazta (erdiekdaramate), hirugiharra (hori ere hiruk daukate)eta maionesa edo beste saltsaren bat (batek izanezik, beste guztiek badute).

Elikadura ikuspegitik, Caesar Sandwich hanbur-gerra izan da osasungarriena oilaskoz egindako-etan (Foster’s Hollywood etxekoa): barazki pro-portzio handiena du; gantz gutxien (% 4), kaloriagutxien eta zuntz gehien (% 3). Ez dauka gantzmotarik onena (% 27 ditu saturatuak, eta horrenaldean, badira % 20ra iristen ez direnak ere),baina hain gantz gutxi duenez, horrek ez dugarrantzi berezirik.

Oilasko haragiaren kalitatea neurtu dugunean,pentsatzeko zen bezala, arrautza-irinik ez dauka-ten hiru hanburgerren haragiak hurbildu diragehien laborategian prestatu ditugun oilaskopaparretara; gehien-gehien Foster’s Hollywood

GANTZ SATURATU KOPURUA BEGIRATUETA BATZUK BESTEEN HALAKO LAU DUTE HARAGIA... ROMA WHOPPER LE GRAND FRANTZIAR MCROYAL ITALIAN HARAGI XEHATU

BURGER BURGER GAZTADUNA CHEF BURGER HAMBURGERRA DE LUXE BURGER

Katea Tony Burger Foster’s Vips Mc Fast Roma’s King Hollywood Donald’s Good

Haragia / hanburgerrarekiko (%) 40,1 33,8 45,8 38,1 42,4 50,8 -Hezetasuna (%) 54 51 52,3 49,4 52,6 58,3 61,4Proteinak (%) 24,8 24,5 26,8 24,1 24,1 23 27,2Gantzak (%) 19,2 21,1 19,2 23,3 21,7 13,3 9,9Gantzak saturatuak gantzekiko, % 44,5 49,2 45 43,9 48,1 47,7 37,9Trans gantzak (%)2 (haragiarekiko %)3 2,1 (0,4) 4,3 (0,9) 3,2 (0,6) 3,3 (0,8) 3,1 (0,7) 3,8 (0,5) 4,1 (0,4)Kaloriak (kal/100g) 272 295 282 314 292 225 199Oinarri lehorraren gaineko 1,39 1,2 1,28 1,17 0,89 1,10 1,37Hidroxiprolina (g/100g)1

Kolagenoa / Proteina (%) 20,6 19,6 18 19,9 13,9 16 16%Almidoia (g/100g)4 0,1 0,3 0,3 <0,1 <0,1 0,81 0,13Nitratoak (z/m)5 24 32 21 21 13 147 <10Nitritoak (z/m)6 <3 <3 <3 <3 <3 <3 <3Azido karminikoa (E-120) (z/m)7 <3 <3 <3 <3 <3 <3 <3Haragi mota Txahalkia- Txahalkia Txahalkia Txahalkia Txahalkia Txahalkia -

Txerrikia

44


Osasun alderdietan hobetu beharra daukateHanburgerrak prestatzeko, eskuztatu egin behardira, bestela ezin dira egin. Horregatik, eta trata-mendu termikorik jaso ez duten barazkiak dauz-katelako, oso zorrotz zaindu beharra dago horiekprestatzeko prozesua. Hamabi hanburgerrenhigiene eta osasun egoera nolakoa izan denikusteko, bakoitzetik bat hartu dugu janari lasterhoriek saltzen dituzten kateek han eta hemendauzkaten zenbait saltokitan (Valentzian,Madrilen, Malagan, Bilbon eta Gasteizen izangara). 52 eraman ditugu guztira laborategira.Azterturiko 27 oilasko hanburgerren artean, laukez dute bete osasun arauek esaten dutena (biCaesar Sandwich, Foster’s Hollywood etxekoak,Rusty Mediterráneo bat, Vips etxekoa, etaKentucky Supreme bat, KFC etxekoa): mikroor-ganismo baztergarri bat gehiegi agertzen delaantzeman dugu (Escherichia Coli) eta mikroorga-nismo patogeno bat ere bai (Staphilococcusaureus). Batzuek eta besteek ez dute sortzenosasun arazo larririk, baina toxiinfekzio arinakeragin ditzakete. Staphilococcus aureus izeneko-ari, ‘eskuztatzaileen patogenoa’ esaten diote, etaEscherichia Coli delakoa, berriz, gorozki kutsadu-raren adierazgarri izaten da.

Horiez gain, oilaskoz egindako beste sei hanbur-gerren egoera ere ez da izan guztiz ona; onartze-ko modukoa bai, baina hobetu beharrekoa.Mikroorganismo ez-patogenoak antzeman ditu-gu laborategian, asko samar, gainera (aerobioaketa/edo koliformeak). Segur aski, erabili dituztenbarazkiak ez direlako izan berri-berriak, edo jana-ri azkarreko saltokietan janariak ez dituztelakoeskuztatzen behar bezalako higiene eta garbita-sunarekin. Hala ere, onargarritzat jotzen da han-burger horien higiene eta osasun egoera, ezinbaita ziur jakin mikroorganismo horiek haragiare-nak diren, edo tratamendu termikorik jaso ezduten beste osagai batzuek ekarriak ote diren(gaztak edo hirugiharrak). Egungo legediak esa-ten duenez, osagai onduak edo hartzituak dituz-ten jaki prestatuetan, ez dira aintzat hartukomikroorganismo horiek, eta gazte eta hirugiharrasail horietakoak dira.

Behiki hanburgerretan, asko izan dira “onargarribaina hobetu beharrekotzat” jo ditugun horieta-koak, gehienak (25etik 16). Oilaskoz egindakoeiburuz esan duguna esan behar dugu horieiburuz ere, baina, gutxienez, “arauz kanpo” dago-en hanburgerrik ez dugu antzeman horietan (laubaziren oilaskoz egindakoetan).

AHOLKU OSASUNGARRI,

hanburgerrak jan nahidituenarentzat

1 Ez erosi hanburgerrik handienak: zenbat etapisu gehiago daukaten, orduan eta gantzsaturatu eta kaloria gehiago ematen dizkiotegure organismoari.

2 Gehien gustatzen zaigun hanburgerrarenelikadura ezaugarriak zein diren ikasi:hanburger batetik bestera, alde handiak egondaitezke, adibidez, gantz saturatu kopuruaneta kalorietan.

3 Gaztarik ez: hanburgerrari kendu eta platereanuztea da onena. Gantz saturatu eta kaloriagutxiago jango ditugu, eta gure gorputzakeskertuko du. Berdin egin hirugiharrarekin ere.

4 Saltsa, ahal bezain gutxi: hartu gogoanmaionesak askoz kaloria gehiago duelaketchup-ak edo barbakoa saltsak baino (zazpihalako), eta ziapeak bi halako baduelaketchup-aren aldean.

5 Patata frijituak: onena, batere ez eskatzea,eta entsalada hartzea. Patatarik gabe etsi ezinduenak, gutxienez, erraziorik txikiena hardezala.

6 Freskagarrietan, beti light motakoak hartu: ez dute kaloriarik. Eta hobea litzateke, noski,zuku naturalak edo ura eskatzea.

6etxekoa, Vips etxekoa ondoren eta Tony Roma’setxekoa azkenik (beste biak baino gantz gehiagodauka askoz, eta saturatuak eta trans gantzak eregehiago ditu proportzioan). Oilasko prestakinezegindakoen artean, Kentucky Fried Chicken ize-nekoak eman du kalitate onena: beste biek bainogantz gutxiago dauka askoz, eta gantz saturatua-goak ere ez dauzka besteek bezainbeste.

Gatza, zuntza eta gehigarriakBatez beste, % 0,4 daukate sodioa hanburge-rrek, eta horrek esan nahi du % 1 dutela gatza.Kentucky Supreme oilasko hanburgerrak daukagatz gehien (% 0,6 sodioa), eta gainerakoek, %0,3-0,5 artean. Gauza jakina da sodioa hiperten-tsioari lotuta dagoela, eta gehienez ere, elika-gaiek % 0,7 eduki dezakete. Hanburger guztiak,beraz, neurri barruan dabiltza.

Zuntz gehien, berriz, Foster’s Hollywood behikihanburgerrak dauka (% 4); besteek ez bezala,mahaspasak dauzka osagaien artean, eta zuntzasko izaten du fruitu lehor horrek. Gainerakoguztiek, % 2-3 artean daukate zuntza.

Haragiaren kontserbagarri espezifikoei dagokie-nez, nitritorik ez dugu aurkitu hanburger bateanere; arauak esaten du 150 zati eduki ditzakeelamilioiko (z/m), edo, bestela esan, 150 mg/kg.Nitratoetan ere –beste kontserbagarri bat da–150 z/m onartzen ditu arauak berorik eman ezzaion haragiarentzat (kasu honetan, sutan jarriaurreko hanburgerrarentzat balio du arauak).

Haragi gordinak nitrato kopuru bat badu, pentsa-tzekoa da, sutan egin ondoren ere, nitrato kopurubera eman behar lukeela gehienez ere, eta halaxegertatu da guk aztertu ditugun guztietan. Legeakezarritako mugatik urrun ibili dira gehienak (ez dirairitsi 30 z/m edukitzera), eta bakarra ibili da gertusamar 150eko muga horretatik, Fast Good-enbehiki hanburgerra (147 z/m).

Beste kontserbagarririk baduten ere aztertudugu, bi zehazki, horiek erabiltzen baitiragehien: azido sorbikoa eta azido bentzoikoa.Lehenak lizunaren eta legamiaren aurka egitendu, eta bigarrenak, bakterien eta onddoenaurka. Gerta daiteke bi azido horiek hanburge-rren saltsetan agertzea, gaztetan edo hestekie-tan. Legeak ez du esaten hanburger batek zen-bat eduki behar duen gehienez; osagai bakoi-tzarentzat ezartzen ditu mugak, ez hanburge-rrentzat. Guk aztertu ditugun produktuetanagertu dira azido sorbikoa eta bentzoikoa, bainamugaren barruan guzti-guztietan. Burger King-en behiki hanburgerrak soilik dauzka biak, etaTony Roma’s etxekoek, berriz, ez daukate ez batez beste, eta berdin gertatzen da Fast Goodetxeko behiki hanburgerrarekin eta Foster’sHollywood etxeko oilaskodunarekin. Azkenik,koloragarrien bila ibili gara (legeak ez du onar-tzen haragi prestakinei koloragarririk eransterik).Azido karminikorik ba ote duten aztertu dugu(kolore gorrikara ematen die jakiei), hori erabil-tzen baita gehien, baina ez dugu inon aurkitu.

HARAGIA... SANDWICH CRISPY CAESAR RUSTY CHICKEN KENTUCKY OILASKO PAPAR

CLUB CHICKEN SANDWICH MEDITERRÁNEO SUPREME SUPREME(+Arrautza-irina) (+Arrautza-irina) (+Arrautza-irina)

Katea Tony Burguer Foster’s Vips Mc Kentucky Roma’s King Hollywood Donald’s Fried Chicken

Haragia / hanburgerrarekiko (%) 49,6 30,6 27,5 25,4 18,9 34,2 -Hezetasuna (%) 60,1 53,9 62,7 65,8 51,4 57,1 64,7Proteinak (%) 30,4 15,8 32,2 28,4 14,1 20,7 30,7Gantzak (%) 5,9 19,1 3,4 2,6 16,6 9,3 3Gantzak saturatuak gantzekiko, % 40 26,1 30,4 28,5 23,3 14,3 25,1Trans gantzak (%)1 (haragiarekiko %)2 1,9 (0,1) 0,7 (0,1) 0,7 (0,02) 0,7 (0,02) 0,9 (0,1) 0,5 (0,05) 1,1 (0,03)Kaloriak (kal/100g) 182 272 160 143 268 209 150Almidoia (g/100g)3 0,2 5,4 0,2 0,2 10,1 7,5 <0,1Nitritoak (ppm)4 21 14 20 25 17 12 17Nitritoak (ppm)5 <3 <3 <3 <3 <3 <3 <3Azido karminikoa (E-120) (z/m)6 <3 <3 <3 <3 <3 <3 <3Haragi mota Oilaskoa Oilaskoa Oilaskoa Oilaskoa Oilaskoa Oilaskoa -

PRESTATUA,ALDERAKE-TAK EGITEKO EREDUT-ZAT HARTU DUGUNA

Harategikoa

(1) Trans gantzak (%): gantz guztiaren ehun gramo bakoitzeko zenbat trans gantz daukan adierazten du. Trans gantzek handitu egiten dute LDL kolesterola (kolesterol txa-rra) eta triglizeridoak, eta gutxitu egiten du HDL kolesterola (ona). Ez dute elikadura baliorik. (2) Trans gantzak, hanburgerrarekiko, %): produktu osoaren ehun gramobakoitzeko zenbat trans gantz daukan adierazten du. (3) Almidoia: Barazkietan agertzen den polimero naturala da. Almidoi asko agertzen bada, esan nahi du ogia edo ogia-ren eratorriak erantsi dizkiotela haragiari. (4) Nitratoak eta (5) Nitritoak: Kontserbagarri onartuak dira. Haragi produktuetan, nitritoen muga 150 z/m da, baina ez dagozehaztua hanburgerrek zenbat eduki behar dituzten. Nitratoen muga, berriz, 150 z/m da berorik eman ez zaien haragi produktuentzat (kasu honetan, sutan jarri aurreko han-burgerrarentzat balio du arauak). Haragi gordinak nitrato kopuru bat badu, pentsatzekoa da, sutan egin ondoren ere, nitrato kopuru bera eman behar lukeela gehienez ere,eta halaxe gertatu da guk aztertu ditugun guztietan. Fast Good-en behiki hanburgerra, ordea, Italian Burger izenekoa, gertu samar ibili haragi gordinarentzat ezarritako dago-en 150 z/m mugatik (147 z/m eman ditu). (6) Azido karmikoa: haragi produktuekin maiz erabiltzen den koloragarria da. Ez da inon agertu.

••• Oilasko hanburgerraren haragia (arrautza-irinak barne, hala dagokionean)

FAST GOOD. Italian Burger 5,5 euro. “Sinpleen” saileko garestiena da, eta patata frijiturik eta antzekorik gabe dator.209 gramo ditu, eta haragi gehien duena da (% 51), barazki gutxien duenetakoa (% 9) eta ogia ere gehien duena(% 35, sesamo eta guzti). Tomatea % 5 soilik du, eta gazta, beste % 5. Rukula duen hanburger bakarra da (%4).Honek dauka gantz gutxien (produktuaren % 12), baina, hala ere, besteek baino gantz saturatu gehiago (% 47) etatrans gantz gehiago (% 3,7) ditu proportzioan. 237 kaloria dauzka ehun gramo bakoitzeko, beste batzuek bainozertxobait gutxiago. Hanburger honek du sodio gehien (% 0,5).

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako hiru hanburger aztertu ditugu, eta hiruretan hobetzeko modukoaizan da egoera mikrobiologikoa, baina onargarria hala ere.

HARAGIAREN KALITATEA: % 13 soilik du gantza, beste hanburgerrek baino askoz gutxiago (% 19-23 artean daukate)eta harategiko haragi xehatu prestatuak baino zertxobait gehiago (% 10 dauka). Txahal haragia du guztia. Haragigantzen % 48 saturatuak dira. Haragiaren kalitatean bigarren geratu da (16 kolageno/proteina). Proportzioan,honek du almidoi gehien, baina % 0,8 besterik ez dauka guztira. Honi aurkitu dizkiogu nitrato gehien (147 zatimilioiko).

VIPS. Frantziar hanburgerra9,56 euro. Hanburgerra soilik aztertu dugu, eta ez menu honetako beste osagai batzuk.328 gramo, pisu gehien duena.

Hanburgerraren % 38, haragia; % 13 barazkiak eta ogia ia % 30. Gazta asko (% 15), eta perretxiko barrengorriakere bai (% 6). Hirugiharra % 4, tipula % 4 eta letxuga % 3. Gantz gehien duena (% 17), eta horien % 42, satura-tuak. 284 kaloria ehun gramo bakoitzeko, gehien dutenen artean dabil (batzuek 50 kaloria gutxiago dituzte ehungramo bakoitzeko).

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta guztietan hobetzeko modukoa izanda egoera mikrobiologikoa, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: % 23 du gantza; beste guztiek baino gehiago, eta harategian erosi eta laborategian prestatudugun haragi xehatuak halako bi baino gehiago, eta proteinak, berriz, zertxobait gutxiago (% 24 hanburgerrak, eta% 27 haragi xehatuak). Haragi guztia txahalarena du. Haragi gantzen, % 44 saturatuak. Haragiaren kalitatea erdi-purdikoa, baina erdi parean geratu da besteekin alderatuta (ia 20 kolageno/proteina proportzioa du).

FOSTER’S HOLLYWOOD. Le Grand Chef Burger9,08 euro. Hanburgerra soilik aztertu dugu, eta ez menu honetako beste osagai batzuk.308 gramo, pisu gehien eman duen bigarrena. Haragi gehien duenetakoa da (% 46), ogi gutxien (% 27) etabarazki gehien (plater osoaren % 19). Hanburgerraren % 7 gazta du, eta, besteek ez bezala, mahaspasak erebaditu (% 1). Tomateak % 10 hartzen du, eskarolak % 4 baino gehiago, tipulak % 3 eta letxugak gorriak ia % 1.Gantz gutxien duenetakoa da (hanburgerraren % 13,5 du gantza), baina gantz saturatuetan, batez bestekoarengainetik dabil (% 46). Gainera, trans gantz gehien duenetakoa da (% 3). Zuntz gehien duena da (% 4). 234 kalo-ria ematen ditu ehun gramo bakoitzeko (gutxien ematen duenetakoa da). Beste hanburger batzuek baino sodiogutxiago du (% 0,3).

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako lau hanburger aztertu ditugu, eta hirutan hobetzeko modukoa izanda egoera mikrobiologikoa, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: % 19 du gantza, harategian erosi eta laborategian prestatu dugun haragi xehatuak halakobi, eta proteina kopuru bera (% 27). Beste hanburgerrekin alderatuta, erdi parean geratzen da gantzari eta protei-nei dagokienez. Haragi guztia txahalarena du. Haragi gantzen % 45 saturatuak dira (horiek dira kaltegarrienak).Haragiaren kalitate kaskarrenetako duen hanburgerra da (ia 18 kolageno/proteina proportzioa du).

MCDONALD’S. McRoyal de Luxe 3,32 euro194 gramo, eta nabarmentzeko moduko ezer ez osagaietan. Hanburger osoaren % 42 haragia, eta barazkiak % 15.Ogi gehien duenetako bat da (% 34), tomatea % 9 du, maionesa % 6, letxuga ere % 6 eta gazta % 2 soilik. Gantzguztiak kontuan hartuta, % 2,7 trans motakoak; horiek dira kaltegarrienak, eta haragiak berez eduki ohi dituenarren, landare gantz partzialki hidrogenatuetatik eta frijitzeko erabili den oliotik ere etorri ohi dira. 256 kaloria dituehun gramo bakoitzeko (erdi parean dabil).

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta horietako baten egoera mikrobio-logikoa hobetzeko modukoa gertatu da, onargarria izan arren.

HARAGIAREN KALITATEA: gantza du % 22, harategian erosi eta laborategian prestatu dugun haragi xehatuak halako bibaino gehiago, eta proteinak, berriz, zertxobait gutxiago (% 24 hanburgerrak, eta % 27 haragi xehatuak). Bestehanburgerrekin alderatuta, erdi parean geratzen da gantzari eta proteinei dagokienez.

Txahal haragia du guztia. Haragi gantzen % 48 saturatuak dira. Haragiaren merkatu kalitaterik onena dauka guztie-tan: 14 kolageno/proteina proportzioa du, eta beste lau hanburger, adibidez, 20ra iristen dira ia-ia.

BURGER KING. Whopper gaztaduna 3,48 euro 274 gramo, eta proportzioan haragi gutxien (hanburgerraren % 34 da haragia) eta barazki gehien (% 24). % 29,ogia; % 8 tomatea; beste % 8 maionesa, % 6 letxuga eta beste % 6 tipula; gazta % 4, luzokertxoa % 3, eta ia %1 ketchup-a. Ez du gantz asko (% 14), eta gantz saturatu gutxien ere honek du, proportzioan (% 35). 234 kaloriaehun gramo bakoitzeko, beste guztiek baino zertxobait gehiago. Azido bentzoikoa darabilen bakarra da.

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta bitan egoera mikrobiologikoahobetzeko modukoa gertatu da, onargarria izan arren.

HARAGIAREN KALITATEA: gantza du % 21, harategian erosi eta laborategian prestatu dugun haragi xehatuak halako bi,eta proteinak, berriz, zertxobait gutxiago (% 24,5 hanburgerrak, eta % 27 haragi xehatuak). Beste hanburgerrekinalderatuta, erdi parean geratzen da gantzari eta proteinei dagokienez. Txahal haragia du guztia. Haragi gantzen iaerdiak, saturatuak. Trans gantz gehien dutenen artean dago (% 4). Haragiaren merkatu kalitatea erdipurdikoa,baina, batez beste, erdi parean geratzen da (19,6 kolageno/proteina proportzioa).

B A N A N - B A N A , 6 B E H I K I H A N B U R G E R R A K

46


TONY ROMA’S. Roma Burger9,09 euro; arrautza frijitu batekin dator. Hanburgerra soilik aztertu dugu, eta ez menu honetakobeste osagai batzuk.270 gramo. Ogitartekoaren % 40, haragia, eta ogia % 26 (honek du gutxien). Arrautzak, gaztak, hirugiharrak etamaionesak plateraren % 30 egiten dute ia (arrautza frijituak % 13, gaztak % 9, hirugiharrak % 6, maionesak %1,5). Barazkietan, tipulak % 5 hartzen du, eta ez dauka ez tomaterik, ez letxugarik. Gatz ugarien dituenetakoa da(% 17), baina gantz saturatuetan, erdi parean dabil (% 41). 281 kaloria ehun gramo bakoitzeko (batez bestekoa,235 da). Sodioa % 0,4; ez besteek baino gehiago, baina hobe litzateke gutxiago baleuka.

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako hiru hanburger aztertu ditugu, eta bitan hobetzeko modukoa izan daegoera mikrobiologikoa, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: % 19 du gantza, harategian erosi dugun haragi xehatuak halako bi baino gehiago, eta pro-teinak, berriz, zertxobait gutxiago (% 25 hanburgerrak, eta % 27 haragi xehatuak). Beste hanburgerrekin alderatu-ta, erdi parean geratzen da gantzari eta proteinei dagokienez.

Haragi guztia ez da txahalarena, txerrikia ere badu. Haragi gantzen % 44 saturatuak dira. Haragiaren kalitate kaska-rrenetako duen hanburgerra (ia 21 kolageno/proteina proportzioa du).

KENTUCKY FRIED CHICKEN (KFC). Kentucky Supreme5,25 euro 200 gramo Lehengaia: oilasko prestakina.

Oilasko prestakinez eginda dauden hiru hanburgerretatik, osasungarriena. Oilasko haragia estaltzen duten arrautza-irinek hanburgerraren % 13 hartzen dute, eta haragiak berak % 34. Barazkiak (tomatea eta letxuga) % 24 dira.Ogia hanburger guztiaren % 29 da. Oilasko prestakinez eginda dauden beste biekin alderatuta, gantza haien erdiadu (% 7). Proteinak, berriz, % 14, beste biek baino dezente gehiago. Gainera, 12 hanburgerretatik, honek du pro-portzioan gantz saturatu gutxien (% 15). 190 kaloria ehun gramo bakoitzeko, gutxien dauzkaten bietako bat. Gatzgehien duena (% 0,6 du sodioa).

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta horietako batek egoera mikrobio-logiko desegokia izan du, arauz kanpokoa, nahiz eta ez izan arriskutsua kontsumitzaileentzat. Beste bitan, hobetzekomodukoa egoera, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: oilasko prestakinez egindako hiruretan, hau izan da haragi onena. Proteina gutxi ditu (%21), bere saileko beste biek baino gehiago hala ere, eta gantz dezente (% 9; beste bien erdia). Besteekin alderatu-ta, oso gantz saturatu gutxi ditu proportzioan (% 14; beste biak % 23-40 artean dabiltza). 209 kaloria ematen dituehun gramo bakoitzeko; eredutzat hartu dugun paparrak 150 ematen ditu, baina oilasko prestakinez eginda daudenbeste biek, 270 inguru. Haragi guztia oilaskoarena du.

MCDONALD’S. Chicken Supreme4,35 euro277 gramo. Lehengaia: oilasko prestakina.

Oilasko haragia estaltzen duten arrautza-irinek hanburgerraren % 21 hartzen dute, eta haragiak berak baino pisugehiago dute (% 19 du haragia). Barazkiak hanburgerraren % 15 dira (letxuga eta tomatea, biak kopuru bertsuan).Ogiak % 31 hartzen du, gaztak % 8 eta maionesak % 7. Proteina gutxi ditu (% 9) eta gantz asko (% 15). 252kaloria ematen ditu ehun gramo bakoitzeko, eta gehien ematen dituenetakoa da.

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako lau hanburger aztertu ditugu, eta batean hobetzeko modukoa izan daegoera mikrobiologikoa, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: oilasko prestakinez egina dago, ez oilasko paparrez, eta, beraz, proteina gutxiko haragia da(% 14 ditu, eta laborategian prestatu dugun paparrak, adibidez, % 31 ditu), eta gantz askokoa (% 17; laborategianeredu gisa erabili dugun paparrak % 3 soilik). 272 kaloria ematen ditu egun gramo bakoitzeko, eta eredutzat hartudugun paparrak, berriz, 150. Haragi guztia oilaskoarena du.

VIPS. Rusty Mediterráneo9,08 euro. Hanburgerra soilik aztertu dugu, eta ez menu honetako beste osagai batzuk.290 gramo. Lehengaia: oilasko paparra.

Hanburgerraren % 52 ogia eta % 25 haragia. Haragiak halako bi pisatzen du ogiak. Barazki gutxi samar ditu (ogi-tartekoaren % 12). Tomatea % 2,5 soilik du, tipula berdin, letxuga % 5,5 eta piperra % 2. Gazta badu (% 4,5),hirugiharra ere bai (% 4), baita saltsa ere (%2,5). Zuntz dezente (hanburgerraren % 2,5). 223 kaloria ehun gramobakoitzeko (oilasko paparrez egindako hiruretan, hauxe geratu da tartean alderdi horretan).

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta horietako batek egoera mikrobio-logiko desegokia izan du, arauz kanpokoa, nahiz eta ez izan arriskutsua kontsumitzaileentzat.

HARAGIAREN KALITATEA: eredutzat erabili dugun paparraren antzeko elikadura ezaugarriak ditu (hark baino protei-na gehiago eta gantz pixkatxo bat gutxiago), eta horrek esan nahi du kalitate onekoa dela. Haragi guztia oilas-koarena du.

FOSTER’S HOLLYWOOD. Caesar Sandwich8,50 euro. Hanburgerra soilik aztertu dugu, eta ez menu honetako beste osagai batzuk.216 gramo. Lehengaia: oilasko paparra.

Haragia da ogitartekoaren % 27,5, baina barazkiek hartzen dute proportziorik handiena (%32; beste guztietanbaino handiagoa da), tomateak, batik bat, baina baita letxugak ere. Ogiak % 30,5 hartzen du. Hirugiharra erebadu (% 3), eta maionesa ugari (% 7). Gantz gutxien duen hanburgerra da (% 4 soilik; beste guztiek baino gutxia-go du, txahalkiz eginikoak barne). Zuntza ere asko du, ogitartekoaren % 3 ia, ogiak sesamoa baitu. 175 kaloria dituehun gramo bakoitzeko, beste 11 hanburgerrek baino gutxiago.

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta horietako bik egoera mikrobiolo-giko desegokia izan dute, arauz kanpokoa, nahiz eta ez izan arriskutsua kontsumitzaileentzat.

HARAGIAREN KALITATEA: eredutzat erabili dugun paparraren antzeko elikadura ezaugarriak ditu (gantz pixkatxo batgehiago du, hori da alde bakarra), eta horrek esan nahi du kalitate onekoa dela. Haragi guztia oilaskoarena du.

BURGER KING. Crispy Chicken3,17 euro184 gramo. Lehengaia: oilasko prestakina.

Oilasko haragia estaltzen duten arrautza-irinek hanburger guztiaren % 15 hartzen dute; haragiak berak % 31 har-tzen du eta barazkiek % 15. Ogia %37 da, letxuga % 8 eta tomatea % 7. Maionesa ere badu (% 3). Proteina gutxidauzka (% 10), eta besteek baino gantz gehiago (% 18). 282 kaloria ematen ditu ehun gramo bakoitzeko, oilaskozegindako beste guztiek baino gehiago.

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako bost hanburger aztertu ditugu, eta guztietan hobetzeko modukoa izanda egoera mikrobiologikoa, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: oilasko prestakinez egina dago, ez oilasko paparrez, eta, beraz, proteina gutxiko haragia da(% 16 ditu, eta laborategian prestatu dugun paparrak, % 31), eta gantz askokoa (% 19; laborategian eredu gisaerabili dugun paparrak % 3 soilik dauzka). 272 kaloria ematen ditu egun gramo bakoitzeko, eta eredutzat hartudugun paparrak, berriz, 150. Haragi honen % 5,5 almidoia da. Haragi guztia oilaskoarena du.

B A N A N - B A N A , 6 O I L A S K O H A N B U R G E R R A K

48


TONY ROMA’S. Sandwich Club8,24 euro. Hanburgerra soilik aztertu dugu, eta ez menu honetako beste osagai batzuk.232 gramo. Lehengaia: oilasko paparra.

Hanburgerraren % 50 haragia da (besteek baino askoz gehiago du, nabarmen), eta % 33 ogia. Ez du barazkirik, etabaditu gazta (% 6), hirugiharra (% 7) eta maionesa (% 4). Proteina gehien duen hanburgerra da (%20), bainaoilasko paparrez egindako beste biek baino gantz gehiago dauka (%12). Gainera, lipidoen izaerari begiratuz gero,hanburger hau da oilaskoz egindako guztietan kaskarrena: % 35 ditu gantz saturatuak, eta % 1,6 trans gantzak(saturatuak baino are kaltegarriagoak dira). 260 kaloria ditu ehun gramo bakoitzeko, eta paparrez egindako bestebiak, berriz, 175 eta 223 kaloria artean dabiltza.

HIGIENE ETA OSASUN ALDERDIAK: mota honetako hiru hanburger aztertu ditugu, eta batean hobetzeko modukoa izanda egoera mikrobiologikoa, baina onargarria.

HARAGIAREN KALITATEA: eredutzat erabili dugun oilasko papar prestatuak adina kaloria dauzka (% 30), baina gantzahark halako bi (% 6). Lipidoen izaerari begiratuz, oilaskoz egindako sei hanburgerretan, hau da kaskarrena: % 40ditu gantz saturatuak, eta % 1,9 trans gantzak. Haragi guztia oilaskoarena du.


EN1078 estandarrak zehazten du nolakoa izanbehar duen kaskoak. Besteak beste, iraunkorra,pisu gutxikoa, ongi haizeztatua, erraz kendu etajartzekoa, betaurrekoekin erabiltzeko modukoaeta zirkulazioan dabiltzan ibilgailuen zarata en-tzuten utziko duena. Horrez gain, 105 gradukoikuspegia utzi behar du ezkerrera eta eskuinera,25 gradukoa gora eta 40koa behera. Kasko guz-tiek gainditu dituzte gutxieneko horiek. Gureanalisian, beste alderdi hauek ere hartu dituguaintzat: kokotsaren azpitik pasatzen diren uhalak15 mm zabal ote diren gutxienez, finkatze siste-mak ongi lotuta ote dauden kaskoari eta errazaskatzeko modukoak ote diren. Finkatze siste-maren zati diren elementuak ezin dira izan berdekolorekoak –halaxe dio arauak–, eta gorria edolaranja erabiltzeko gomendioa ematen du.Gomendioak gomendio, guk aztertu ditugunkaskoek kolore neutroa erabili dute zati horietan,beltza, hain zuzen.

Neurri bat baino gehiagoKaskoak doitu eta egokitu egin daitezke burua-ren neurrira. Ked Meggy kaskoak 46 cm-ko zir-kunferentzia duen burura egokitzeko aukeraematen du (hori izan da neurririk txikiena).Handiena, berriz, Giro eta Met kaskoek emandute: 61 cm arteko perimetroa duten buruentzategokitu daitezke. Garrantzitsuena ez da, ordea, bimuturrak zein diren jakitea; askoz garrantzitsua-goa da kasko bat gai izatea, haurra handitu ahala,haren burura egokitzeko, bestela kasko berriabeharko baitu urte gutxi batzuk igaro ondoren.Haurrentzat diren kaskoek, eta nerabeentzatdirenek ere bai, neurri bat baino gehiago jartze-ko aukera eman behar dute, ez dakien berehalatxiki geratu. Met, Giro eta Bell kaskoek zazpi zen-timetroko tartea eskaintzen dute neurri txikiene-tik handienera, eta horiek izan dira moldagarrie-nak. Spiuk eta Catlike kaskoek lau zentimetrokotartea eskaintzen dute bi neurrien artean.

Bizikletan ibiltzeko kaskoak haur eta nerabeentzat50

Zirkulazio kodeak aginduta, hiriarteko bideetanbizikletan doanak kaskoa eraman beharra du.Aldapa luzeetan ken daiteke, bero jasanezinaegiten duenean ere bai, eta berdin osasun arra-zoiren bat tartean denean, baina ez bestela.Beren burua babesteko gailu gutxi dauzkate txi-rrindulariek, kaskoa da nabarmenena, eta kendu-ko balute, babesik gabe geratuko lirateke lepotikgora ere. Deserosoa dela esaten dute askok, etahorregatik ibiltzen direla gabe, nahiz eta egungokasko anatomikoak asko hobetu diren.

Pertsona helduek kaskoa eramatea oso garran-tzitsua da, haurrek eta nerabeek eramatea, ezin-betekoa. Adin horietan ikasi behar dituzte zen-bait ohitura, eta bizikletan beti babestuta ibilibehar dutela erakutsi behar zaie; arriskurik ezdute ikusten, eta, hain justu, bururik arinenakbabestu behar dira gehien.

Bizikletan ibiltzeko zortzi kasko aztertu ditugu;haurren kaskoak izan dira lau, 46-54 cm bitar-teko burua dutenentzat, eta beste lau, berriz,nerabe edo gazteentzat, 50-61 cm bitartekoburua dutenentzat. Merkeenak 18 euro balioizan du (Ked Joker), eta 39 euro garestienak(Met Formula). Kalitate-prezioetan, CatlikeTiger modeloak eman du emaitzarik onena hau-rren kaskoetan, eta Bell Cognito B095Y mode-loak nerabeen kaskoetan. Merkeenen arteandago bakoitza bere sailean, ongi gainditu dituz-te kolpeen aurkako probak, eta atxikitze siste-ma egokia dute; gainera, arauak agindu bezalajarriak dituzte etiketak eta informazioa, besteguztiek ez bezala.

Gehiagoordainduagatik, ez

goaz babestuagoHAUR ETA GAZTEEN KASKOEK

OSO EMAITZA ONAK EMAN

DITUZTE SEGURTASUN

PROBETAN: LEGEAK ESKATZEN

DUEN BAINO GEHIAGO

BABESTEN DUTE

MARKA CATLIKE SPIUK KED MICKEY BELL KED GIRO METKasco mota Haurrentzat Haurrentzat Haurrentzat Haurrentzat Gazteentzat Gazteentzat Gazteentzat GazteentzatModeloa Tiger W-4A Meggy R8-A(M) Cognito Joker Skyline Formula

B095Y G092XPrezio (euro/bakoitzeko) 19,93 19,95 19,90 23,43 29,92 18,18 30 39Neurriak

Jartzen duen pisua (g) 199 238-263 240 205-225 281 280 264 260Proban eman duen pisua (g) 255 221,5 191,5 214,5 285,5 232 258 261Neurria (cm) 50-54 50-54 46-51 50-56 50-57 52-58 54-61 54-61

Betebehar orokorrakEgitura Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia EgokiaBegien ikuspegia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia EgokiaIraupena Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia EgokiaAtxikitze sistema Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia

Kolpeen aurtako proba: Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokiakolpeen eragina nola gutxitzen duten1

50ºC-tara hartutako kolpeakErtza jo ondorengo azelerazioa (g) 116 96 100 129 92 65 107 102Lurra jo ondorengo azelerazioa (g) 189 135 152 162 127 149 164 143

-20ºC-tara hartutako kolpeakErtza jo ondorengo azelerazioa (g) 109 92 99 142 91 105 98 94Lurra jo ondorengo azelerazioa (g) 178 148 176 162 175 102 165 172Lau kolpeen azelerazioa, batez beste (g) 148 117,8 131,8 148,8 121,3 105,3 133,5 127,8

Arxikitze sistemarekin egindako probakArxikitze sistemaren eraginkortasuna2 Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia EgokiaArxikitze sistemaren sendotasuna3 Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia Egokia EgokiaKokots azpiko uharen luzatze dinamikoa (mm)3 23,9 28,4 28,9 30,1 24,4 32,5 21,7 14,8Kokots azpiko uharen luzatze estatikoa (mm)3 8 14,8 13,5 11,3 15,2 17,0 8,8 6,8

OharrakOharrak Ongi Gaizki Gaizki Gaizki Ongi Gaizki Ongi Gaizki

Emanak Emanak Emanak Emanak Emanak Emanak Emanak EmanakErabiltzailearentzako Ongi Gaizki Ongi Gaizki Ongi Ongi Gaizki Ongi

Emana Emana Emana Emana Emana Emana Emana Emana

(1) Maniki baten buruan jantzi ditugu kaskoak, eta erortzera utzi ditugu ingude lau baten gainean, lurrera joan izango balira bezala (16,5 km/h abiaduran jo dute lurra); ertz bat edo koska batjotzean nola erantzuten duten ikusteko, angelu formako ingude baten gainera bota ditugu (19,5 km/h). Kasko bakoitzarekin bi aldiz egin dugu proba bakoitza, batean bero handi-handia egitenzuela (50 ºC) eta bestean izotza (-20 ºC). Manikiaren buru barrenean azelerazioa neurtzeko gailu bat jarri dugu, galgatze-indarra zenbatekoa izan den jakin ahal izateko. Arauak dio, gehienez, 250grabitatekoa (g) izan daitekeela galgatze-indarra; hau da, grabitatearen azelerazioa baino 250 aldiz handiagoa. (2) Kaskoa manikiaren buruan, gorantz egin dugu indarra, kaskoa erauzi nahian. (3) Lau kiloko indarra lotu diegu kokots azpiko uhalei, eta beherantz tira dugu. Hola jakin ahal izan dugu zenbat luzatzen diren uhalak txirrindularia erortzen denean (luzatze dinamikoa da hori,eta 35 mm-koa izan daiteke gehienez), eta bi minutu igarota, berriz neurtu dugu (luzatze estatikoa da, eta gehienez 25 mm-koa izan daiteke).

Bizikletan ibiltzeko zortzi kaskoaztertu ditugu; horietako lauhaurren kaskoak izan dira, 46-54cm bitarteko burua dutenentzat,eta beste lau, berriz, handiagoak,nerabe edo gazteentzat, 50-61cm bitarteko burua dutenentzat.Merkeenak 18 euro balio izan du(Ked Joker), eta 39 euro gares-tienak (Met Formula). TxikienaKed Meggy da (46 zentimetrokoburua dutenentzat ere balio du),eta handienak, Met eta Giro, 61zentimetroko buruentzat.

Ked Meggy da haurren sailekokasko arinena, eta Spiuk astune-na. Gazteen sailean, Ked Jokerarinena eta Bell astunena.Catlike-k pisu gehiago du etike-tak ematen duena baino, eta Kedetxeko bi kaskoek, berriz, pisutxikiago dute.

Merkeenek ere gainditu dituztesegurtasun proba guztiak, etabehar bezala babesten dituzteburuak. Haurren sailean, Spiuketxekoak eman du babes onena,eta gazteen sailean, Ked etxeko-ak. Batez beste, nerabeen kasko-ek babes gehiago ematen dutehaurren kaskoek baino.Beroarekin hobeto moldatu dira,oro har, hotzarekin baino.

Uhalak eta itxigailuak beharbezain sendoak dira, eta ongieusten diote bai goranzko inda-rrari eta bai beheranzkoari.Uhalak tenk eginda daudeneanere aska daitezke itxigailuak.

Legeak oso argi esaten du etike-tak nola eman behar diren, etaohar batzuk egitera behartzenditu ekoizleak (horietako batzukkaskoaren gainaldean jarri behardituzte, eta ezabaezinak izanbehar dute): kaskoa nola jarrieta erabili jakinarazi behar dieteerabiltzaileei. Catlike eta Bellkaskoek soilik bete dituzte arauguztiak.

Kalitate-prezioetan, Catlike Tigermodeloak eman du emaitzarikonena haurren kaskoetan, eta

Bell Cognito B095Y modeloaknerabeen kaskoetan;

merkeenetakoakdira, sendotasunproba guztiakgainditu dituzte,

eta etiketak ereongi emanak dauz-

kate.

52


B I Z I K L E TA N I B I LT Z E K O 8 K A S K O , B A N A N - B A N A N

Labu

rbildu

z

KED MEGGY

19,90 euro, 46 cm-tik 51cm-ra bitarteko tarteaeskaintzen du

Etiketa ez du ongi emana:esaten duen baino gutxiagopisatzen du, eta ohar batzukez ditu gaztelaniaz jarriak.Hau moldatzen da bururik txi-kienetara.

Kaskoaren pisua ere garrantzitsua da, burugainean zama handia eramatea traba izan bai-taiteke. Haurren kaskoetan, Ked Meggy izanda arinena (191,5 g), eta Spiuk astunena(221,5 g); gazteen kaskoetan, Ked Joker-ekeman du pisu gutxien (232 g), eta Bell-ekgehien (285,5 g). Kaskoen pisua argi eta garbiazaldu behar du etiketan, arauak hala eskatzenduelako. Guztiek jarri dute pisua, baina batzuekgaizki eman dute: Catlike-k dio 199 gramodituela, baina, egiaz, % 22 gehiago pisatzendu. Bitxiagoa da Ked-ek egin duena: haurrenkaskoari eman dion pisua egiaz duen bainodezente handiagoa da (% 20), eta gazteenkaskoari eman diona ere bai (% 17 handiagoa).

Kolpeen aurkaKaskoek eraginkorrak izan behar dute kolpeenaurka, horien eragina gutxitzeko janzten baiti-ra. Kolpeen aurkako proba egiteko, manikibaten buruan jantzi ditugu kaskoak, eta eror-tzera utzi ditugu ingude lau baten gainean,lurrera joan izango balira bezala (16,5 km/habiaduran jo dute lurra); ertz bat edo koskabat jotzean nola erantzuten duten ikusteko,angelu formako ingude baten gainera botaditugu. Kasko bakoitzarekin bi aldiz egin duguproba bakoitza, batean bero handi-handia egi-ten zuela (50 ºC) eta bestean izotza (-20 ºC).Manikiaren buru barrenean azelerazioa neur-tzeko gailu bat jarri dugu, galgatze-indarrazenbatekoa izan den jakin ahal izateko. Arauakdio, gehienez, 250 grabitatekoa (g) izan daite-keela galgatze-indarra; hau da, grabitatearenazelerazioa baino 250 aldiz handiagoa. Zortzikaskoek emaitza onak lortu dituzte: gehienezezarrita dagoenaren oso azpitik ibili dira.

Kasko bakoitza lau aldiz bota dugu, lurraren etaertzaren kontra, bai 50 ºC-tan, bai -20 ºC-tan.Haurren kaskoek babes gutxiago ematen dutegazteenek baino (haurren sailean, 137 g emandute batez beste, eta 122 g gazteen sailean).Spiuk izan da onena haurren kaskoetan (118g) eta Mickey (149 g) eta Catlike (148 g) gera-tu dira beste muturrean. Nerabeen kaskoetan,Ked-ek (105 g) lortu du emaitza onena, harkgeratu baitu kolpea besteek baino leunago, etaGiro-k (134 g) eman du erantzun apalena.Proba bakoitzean eta banan-banan zer emaitzaeman dituzten ikusiko dugu jarraian: 50 ºC-rekin, ertza jota, Ked Joker (65 g) izan da onenaeta Mickey (129 g) kaskarrena. Lurra jota,berriz, Bell-ek (127 g) lortu du kolpea ongiengeratzea, eta Catlike-k (189 g) eman du emai-

tza apalena. Izotzetan, ertza jota, Bell (91 g) etaSpiuk (92 g) izan dira onenak, eta Mickey-k(142 g) eman du berriz ere erantzun apalena.Izotzetan lurra jota, Ked Joker (102 g) gailenduda, eta Catlike (178 g) geratu da azkena.

Kaskoa sendoa izanda ere, ez du ezertarakobalio kolpea hartu eta burutik askatzen bada.Ongi atxikita geratu behar du, eta horixe egiaz-tatu nahi izan dugu: zer-nolako atxikitze siste-ma daukan kasko bakoitzak. Kaskoa manikia-ren buruan, gorantz egin dugu indarra, kaskoaerauzi nahian. Atxikitze sistema guztiek eutsidiote ongi, eta kasko bat bera ere ez da aska-tu. Beste proba batean, lau kiloko indarra lotudiegu kokots azpiko uhalei, eta beherantz tiradugu. Hola jakin ahal izan dugu zenbat luzat-zen diren uhalak txirrindularia erortzen denean(luzatze dinamikoa da hori, eta 35 mm-koaizan daiteke gehienez), eta bi minutu igarota,berriz neurtu dugu (luzatze estatikoa da, etagehienez 25 mm-koa izan daiteke). Zortzi kas-koak ibili dira muga horien azpitik, eta tentsiogehien jasan duten unean ere, ongi askatuahal izan dira itxigailuak.

Etiketa gehienak gaizki emanak daudeEtiketen arloan erakutsi dute hutsune gehienkaskoek. Araua oso zorrotza da: zortzi segur-tasun-ohar jarri behar dizkiote kasko bakoitza-ri, beti eraman ditzaten eta ezabatu ez daite-zen; horrez gain, beste zazpi esaldi ere edukibehar dituzte, erabiltzaileak jakin dezan nolaaukeratu, jarri eta erabili, eta jakin dezan, hala-ber, zenbateraino diren eraginkorrak babessistema horiek eta, kolpe handia izanez gero,zenbateraino saihesten duten txirrindulariakmin har dezan. Catlike eta Bell kaskoek soilikeman dituzte ohar guztiak gaztelaniaz, arauz-koa den bezala. Besteen artean, batzuek faltaizan dute oharren bat, eta besteek, beste hiz-kuntza batean jarri dituzte.

HA

UR

REN

SA

ILEK

OA

K

SPIUK W-4A


Haurren saileko sendoena.Segurtasun ohar batzuk faltaditu, eta erabiltzaileari emanbeharreko informazioa ere ezdu erabat osatua. Uhalei tenkegin eta handik bi minutura,hauek eman dute gehien hau-rren sailean (emaitzarik txa-rrena).

CATLIKETIGER

19,93 euro, 50 cm-tik 54 cm-rabitarteko tartea eskaintzen du

Kalitate-prezioetan, hau da onena

Etiketa ez du guztiz ongi emana,esaten duen baino pisu gehiagobaitu. Mickey kaskoarekin batera,honek babesten du gutxienburua, baina ongi betetzen ditusegurtasun arauak. Gutxien ema-ten duten uhalak ditu, tenk egineta baita handik bi minutura ere,kasko honek lortu du emaitzarikonena.

MICKEYR8-A(M)


Besteak baino neurri gehiago-tara molda daiteke haurrensailekoetan. Jakinarazpen etasegurtasun ohar batzuk faltaditu. Catlike kaskoarekin bate-ra, honek babesten du gutxienburua, baina ongi betetzenditu segurtasun arau guztiak.Uhalei tenk eginda, hauekeman dute gehien haurrensailean (emaitzarik txarrena).

GIROSKYLINEG092X

30 euro, 54 cm-tik 61 cm-rabitarteko tartea eskaintzen du

Honek babesten du gutxienburua nerabeen sailean, bainaongi betetzen ditu segurtasunarau guztiak. Met etxekoarekinbatera, hau molda daitekebururik handienentzat, eta neu-rria ere, moldagarrienetakoa.Segurtasun ohar batzuk faltaditu.

KED JUNIOR


Sendoena. Etiketa ez du ongiemana, esaten duen bainogutxiago pisatzen baitu. Oharbatzuk ez dauzka gaztelaniaz.Uhalei tenk eginda eta handikbi minutura, hauek eman dutegehien (emaitzarik txarrena).

BELLCOGNITOB095Y

29,92 euro, 50 cm-tik 57 cm-rabitarteko tartea eskaintzen du

Kalitate-prezioetan, hau da onena

Neurri askotara molda daiteke.Etiketa guztiak behar bezala ema-nak dituen bakarra eta pisua ereongi.

METFORMULA

39 euro, 54 cm-tik 61 cm-rabitarteko tartea eskaintzen du

Neurrian moldatzeko aukeragehien ematen dituenetakoa,eta Giro kaskoarekin batera,bururik handienetara egokitudaitekeena. Ohar batzuk ez ditugaztelaniaz emanak. Uhaleitenk eginda eta handik bi minu-tura, hauek ematen dute gut-xien (emaitzarik onena, alegia).

NER

AB

EEN

SA

ILEK

OA

K

54

Hezkuntza Berezia

Irailarekin, eskolako ateak zabaldu egiten dira, inork jogabe ere. Atarian negarrez suma litezke batzuk, urduribeste batzuk, eta pozez elkar besarkatuz ere bai zen-bait. Denentzat iritsi da eskolara hasteko eguna, bainaez da izango denentzat berdina. Ez lehen eguna, eta ezhortik aurrerakoa ere, bakoitza baita bat eta bakarra,bakoitza berezia.

Ikasketa prozesuak berebiziko garrantzia du neska-mutilen bilakaeran, eta prozesu hori bakoitzaren premie-tara egokitzen jakin behar du hezkuntza sistemak.Premiak askotarikoak dira, eta horien artean daude ezin-tasunen bat duten ikasleen premiak ere (ezintasun fisi-koa, psikikoa, mugitzeko ezintasuna, sentimenezkoa).Garai batean, hezkuntza sistemak ere bakartu eta berei-zi egiten zituen ezintasunen bat zuten neska-mutilak, etaoztopo handia jartzen zitzaien beren gaitasunak beharbezala garatzeko eta gizarteratze prozesuan urratsakegiteko. Egun, ikasle horiek premia bereziak dituztelaonartzen du hezkuntza sistemak baina ez ditu bereizten.

Ikasle batzuek laguntza berezia behar izaten dute.Batzuei zail gertatzen zaie beren adinerako ezartzen die-ten curriculumari aurre egitea, eta laguntza espezifiko-ren bat behar izaten dute zailtasun horiek gainditzeko;beste batzuek, berriz, gaitasun intelektual handia izatendute, ohiz kanpokoa, eta horiek ere jarduera osagarriakbehar izaten dituzte bilakaera egokia eduki ahal izateko.

Espainiako Hezkuntza Ministerioak eman dituen datuenarabera, unibertsitate aurreko adinean, 140.000 ikaslekjasotzen dute egun laguntza berezia, bai ezintasun fisi-ko edo psikikoa dutelako, mugitzeko ezintasuna dute-lako, jarrera arazo larriak dituztelako edo neurriz gaindohatuak daudelako. Horietako batzuk hezkuntza bere-zi espezifikoa ematen duten ikastetxeetan ari dira (%21), eta besteak, ikastetxe arruntetan (% 79).Espainiako Kalitate eta Ebaluazio Institutu Nazionalak2006an argitaratu zuen azkenekoz hezkuntza adierazle-en sistema, eta han agertzen diren datuen arabera, pre-mia bereziak dituzten ikaslerik gehienek ezintasun psi-

Gaitasunak integratu, elkarrekin ikasiPREMIA BEREZIAK DITUZTEN 140.000 IKASLE DAUDE ESPAINIAN,

ETA HORIEKIN ERE LANEAN ARI DA HEZKUNTZA SISTEMA

kikoren bat daukate (% 60), eta horien ondotik, autis-moa edo pertsonalitate arazo larriak dituztenak datoz(% 14). Bestelako diagnostikoren bat dutenak ez dira %10 baino gehiago bakoitza bere arloan.

Eskola bereziak edo arruntak?Ikasle guztiak egungo hezkuntza sisteman barneratubeharra dago, eta hor ez dago inolako salbuespenik.Ikasleren batek Hezkuntza Premia Berezia duela antze-maten bada, ahalik eta testuinguru normalizatueneanegokitu dadin bilatu behar da, eta horretarako, noski,beharrezkoa da laguntza pedagogikoa emateko zerbit-zuak edukitzea, ohiko zereginetan laguntzeko batzue-tan, eta zeregin espezifikoei erantzuteko besteetan, baidenboraldi batez, edo bai modu jarraituan.

334/85 Errege Dekretuak, martxoaren 6koak,Hezkuntza Berezia Antolatzeko araudia dakar, eta hanesaten da, normalizazio printzipioari jarraiki, pertsonekez dutela erabili eta jaso behar zerbitzu berezirik, ezin-bestekoa denean izan ezik, eta, beraz, ikastetxe arrun-tetan eskolatu behar direla haurrak, eta haietakobakoitzaren gaitasunetara egokitu programak.Horregatik, ikasleak ikastetxe arruntetan eskolatzendituzte, eta ikastetxeak baliabiderik ez badu ikaslearenpremiei egoki erantzuteko, orduan eramaten dute ikas-tetxe bereziren batera; hau da, ikaslearen hezkuntzapremiak iraunkorrak badira soilik, eta ezintasunenbatek eraginak (badaude egokitzapen espezifiko han-diak eskatzen dituzten ezintasunak, esate baterako,ezintasun psikikoak, mugimenduzko eta sentimenezkoezintasunak eta garapen arazo larriak).

Hainbat ikastetxek ematen dute Hezkuntza Berezia,publikoek zein pribatuek, eta horietan eskolatzen dituz-te buru atzeratasun larri eta sakonak dituzten ikasleak,ezintasun aniztunak dituztenak, eta psikosiak eta autis-moak eragindako pertsonalitate arazoak dituztenak,baldin eta Hezkuntza Orientazio eta PsikopedagogiaTaldeek egoki ikusten badute eta gurasoek oniritziaematen badiote haien proposamenari.

S A K O N E A N _ A Z T E R K E T A _ T X O STENA • CONSUMER EROSKI ¬55

tzea eskatzen dute. Ziklo hori amaituta, egoitza zerbi-tzua ematen duen etxe batean bizi ahal izateko eskariaegin dezakete (lanbide eskola izan daiteke edo ezinta-sun larriek erasandako pertsonentzako egoitza).

Eskolatze moduak• Eskolatze Iraunkorra. Curriculumaren egokitza-

pen txikiak behar izaten dituzten ikasleak gela arrun-tetan egoten dira.

• Eskolatze Konbinatua. Curriculumaren egokitza-pen handiak behar dituzten ikasleak ikastetxe arrun-tean egoten dira, baina irakasle espezialista bateklaguntza ematen die, bai ikasleari berari bakarrik, baiikaslea talde txikian dela, ikasgela arruntetik kanpo.Laguntza horrek ez du hartu behar eskola orduen %50-60 baino gehiago, eta ahalik eta gehien egonbehar du ikasleak gelan.

• Aldi baterako Eskolatzea. Curriculumaren egoki-tzapen oso handiak behar dituzten ikasleentzatbaliabide espezifikoak jarri behar dira, autonomiapertsonala eta soziala hartzen lagunduko dietenbaliabideak, eta hola lortuko dute eskola esparruangehiago integratzea eta eguneroko bizitzan beharkodituzten trebetasunak eskuratzea. Ikastetxe arruntakez badu baliabiderik ikaslearen ezintasunak eskatzenduen arreta eskaintzeko, Hezkuntza Bereziko ikas-tetxean eskolatu ahal izango da ikaslea.

Hezitzaileen prestakuntzaLehen Hezkuntzako ikastetxe arruntetan, ohiko irakas-leak aritzen dira hezkuntza premia bereziak dituztenikasleen integrazio bideak lantzen, baina ondoan izatendituzte irakasle laguntzaileak, fisioterapeutak, logope-dak eta hezkuntza-laguntzaile teknikoak. BigarrenHezkuntzako ikastetxeek orientazio zerbitzua edodepartamentua eduki behar dute, eta psikopedagogo-arekin batera, hainbat irakasle laguntzailek osatu behardute taldea: pedagogia terapeutikoan espezializatuta-koa izango da bat, entzumenean eta lengoaian espe-zializatua beste bat, zientzia-teknologia arloan bestebat eta alderdi linguistiko-sozialean bestea. Taldehoriek funtzio eta zeregin ugari izaten dituzte, bainahauek dira nagusiak: ebaluazio psikopedagogikoabehar izaten duten ikasleei erantzun eta arreta egokiaematea; ikasleren batek garapen pertsonalean edoikaskuntza prozesuan izan ditzakeen arazoak ahalik etaadin goiztiarrenean antzemateko elkarlanean aritzea;eta premia bereziak dituzten ikasleei jarraipena egitekoorduan, haien tutoreekin eskuz esku lan egitea.

Hezkuntza Bereziko ikastetxeetan, berriz, funtzio jaki-nak beteko dituzten irakasleen titulu eta prestakuntzakhorretara bideratua izan behar du: hezkuntza berezikoespezialitatea egina duten maisu-maistrak beharko

56

Adin mugaIkastetxe arruntetan, eta nahitaezko eskolatze garaian,oro har ikasle guztientzat ezartzen den eskola-ibilbideaizaten dute Hezkuntza Premia Berezi iraunko-rrak dituzten ikasleek ere. Gutxienez hamar urte eginbehar dituzte ikastetxean, baina beti izaten da malgujokatzeko aukera, azterketa psikopedagogikoek halaegin daitekeela esaten badute. Nahitaezko eskolatzegaraia bukatuta, ikastetxe arruntek planifikazio egokiaegin behar dute ikasleek ikasten jarraitu ahal izandezaten, izaera bereko eskola batean.

Hezkuntza Bereziko ikastetxeetan, nahitaezko hez-kuntza egiten ari diren ikasleak, gehienez ere, hogeiurte egin arte egon ahal izango dira eskolan. Hala ere,salbuespen modura, betiere gurasoen edo lege zain-darien baimenarekin, 21 urtera luza daiteke epea, ezin-tasun jakin batzuk bereziki larriak baitira, eta hala joka-

dituzte, edo, bestela, entzumen eta lengoaian espezia-listak direnak, eta horiez gain, fisioterapeutak, logope-dak, hezkuntza-laguntzaile teknikoak, psikologo/peda-gogoak eta gizarte langileak.

Ikaskuntza arazoakHezkuntza premia bereziak dituzten neska-mutilenartean, ikaskuntza arazoak izaten dituzte batzuek; hauda, atzeratuta geratzen dira eskolak oinarrizko jotzendituen alderdi batzuetan (irakurtzen, idazten eta kalku-luak egiten). Eskolako emaitzetan eta neska-mutilenarteko harremanetan eragina izaten du horrek, etadiagnostiko egokia egin ezean eta behar bezala eskuhartu ezean, arazo gehiago ere ekar ditzake: eskolanporrot egin eta ikasketak uztea, adibidez.

Hamar haurretatik batek dauka ikaskuntza arazorenbat. Gerta daiteke arlo jakin batean bakarra edukitzeazailtasunak, edo arlo bati baino gehiagori eragitea.Horiek antzematea izaten da gauzarik zailena, beti ezdirelako izaten begi bistakoak, eta kasu guztiak ez dire-lako berdinak; bakoitzak ditu bere ezaugarriak, eta,beraz, bereiz aztertzekoa izaten da horietako bakoitza.Haur horiek, hala ere, ez dute izaten inolako buru atze-ratasunik; horien adimena, entzumena, ikusmena,mugimendu gaitasuna eta oreka emozionala batezbestekoaren barruan daude, nahiz eta emaitzak ez izankoefiziente intelektual bera duten beste haur batzue-nak bezainbestekoak.

Ikaskuntza arazorik ohikoenakIrakurketa arazoakDislexia. Hau izaten da ikaskuntza arazorik ohikoena.Haurrari zail gertatzen zaio hitzak, esaldiak edo para-grafoak ulertzea, ez baita ongi moldatzen hitz idatziakdekodetzeko orduan. Ondorioz, ez ditu hitzak egokiahoskatzen, motel irakurtzen du eta ulertzeko zailtasu-nak izaten ditu. Ahozkoa jasotzeko, ordea, ez du inola-ko arazorik, eta testu bera beste norbaiten irakurtzendionean, oso ongi ulertzen du.

Idazketa arazoakDisgrafia. Haurrari kosta egiten zaio letrak egoki irudi-katzea edo orri tarte jakin baten barruan idaztea; ba-tzuetan ezin izaten da irakurri zer idatzi duen.

Disortografia. Haurrarentzat oso zaila izaten da hiz-kuntzaren egitura gramatikala errespetatzea; ortografiaakatsak egiten ditu eta, kasurik nabarmenenetan, sila-ba osoak falta izaten dituzte hitzek, okerreko letrekinidazten dituzte edo letra bat bestearekin trukatuta.

Kalkulu arazoakDiskalkulia. Problemak ebazteko zailtasunak eduki ohiditu haurrak, eta kontzeptu matematikoak ulertzeakostatzen zaio. Ez da izaten oso ohikoa, eta, ondorioz,ez da erraz antzematen. Diskalkulia duten haurrek bes-telako ikaskuntza arazo batzuk ere izaten dituzte, dis-grafia eta dislexia, adibidez.

IKASKUNTZAarazoen adierazleak

• Haurrari kosta egiten zaio ulertzea, eta lanari eta argibideei jarraitzea.• Kostata oroitzen du berriki esan dioten hori.• Nekez lortzen du irakurtzea, hitzak letraka esatea, idaztea eta zenbakiekin

eragiketak egitea. • Zaila gertatzen zaio ezkerra eta eskuina bereiztea (albo-norabidea), goia eta

behea (espazio-norabidea), aurrea eta atzea (sakontasuna).• Koordinazio arazoak ditu oinez ibiltzeko, kirola egiteko edo ekintza ustez

errazak egiteko: arkatza hartu, oinetakoen lokarriak lotu (mugimendukoordinazioa).

• Eskolako materiala noiznahi galtzen du edo desagertzen zaio.• Espazio-denborak nahasten ditu, eta kosta egiten zaio kontzeptu batzuk

ulertzea: “atzo”, “gaur”, “bihar”, “orain”, “urruti”, “hurbil”, “lehen”, “gero”.• Erraz haserretzen edo urduritzen da.

NOLA EGIN MATRIKULAHezkuntza Bereziko ikastetxe batean

Urratsak1 Ikasleari azterketa egin beharko dio bere inguruko Hezkuntza

Orientazio eta Psikopedagogia Taldeak; haurrak bost urtebaino gutxiago baditu, Arreta Goiztiarreko Taldeak egingo dioazterketa.

2 Hezkuntza Orientazio eta Psikopedagogia Taldeak edo ArretaGoiztiarreko Taldeak proposamena egingo du, eta haurra noneskolatu behar litzatekeen adieraziko die gurasoei, haren pre-miak kontuan hartuta. Gurasoen eta ikastetxearen oniritziabeharrezkoa da aurrera jarraitzeko.

3 Hezkuntza Ikuskaritzako Zerbitzuak erabakiko du haurra noneskolatu, eta ikastetxeari jakinaraziko dio; ondoren, ikastetxeagurasoekin harremanetan jarriko da.

S A K O N E A N _ A Z T E R K E T A _ T X O STENA • CONSUMER EROSKI ¬57


E S K U B I D E A K

Hainbat urtez gurekin ibili ondoren,bidezkoa da autoa behar bezala agur-tzea, modu ekologikoan, alegia.Ingurumenak eskertuko digu, zalantza-rik gabe. Gure ibilgailua onenakemanda badago eta errepidetik kendunahi badugu, zenbait betebehar ezar-tzen dizkigu legeak 2004. urteaz ge-roztik, gure ibilgailuaren hondakinkutsatzaileak esku onetan gera daite-zen. Guztietan garrantzitsuena honakohau da: Tratatzeko GuneBaimenduetara bideratu behar duguautoa, bai guk eramanda edo bai au-toak biltzen dituzten guneetan utzita,eta han, ingurumen legeei jarraituzkudeatuko dituzte autoa eta harenosagaiak. Gure autoak hamabost urtebaino gehiago baditu, ez dugu ezerordaindu beharrik izango hori egitea-gatik. Ingurumena zaintze-ko prozesu honetan, era-biltzailearena daerantzukizuna.

Auto zaharra kentzeko,zein da lehen urratsa? Auto zaharra kendu nahi badugu,Tratatzeko Gune Baimendu batera era-man beharko dugu, edo autoak biltzendituen guneren batean utzi, haiek era-man dezaten. Horretarako, lehenik etabehin, gure inguruan halako gunerikbaden edo ez jakin beharko dugu(www.trafico.es helbidean agertukozaigu gune baimenduen zerrenda).Nahi izanez gero, kudeatzaile agentziabaten esku utz dezakegu guztia, or-dainduta noski.

Zer dira autoak biltzekoguneak? Jabe pribatua izaten dute, eta berenjarduera ekonomikoa autoen merka-

tuari lotuta dagoenez,autoak hartzen di-

tuzte bolada

baterako, eta gero, tratatzeko guneeta-ra bideratzen dituzte, han gai kutsa-tzaileak ken diezazkieten. Auto ekoizle-ak, auto saltokiak, autoak desegitekoeta zatikatzeko lekuak… horiek izatendira autoak biltzeko guneak. Autoekoizleen ardura da, adibidez, merka-turatzen edo merkaturatu dituztenmarkak jasotzea eta autoak biltzekoguneak prest edukitzea Espainia oso-an.

Zer dokumentazio behar da?• Nortasun Agiria, egoiliar txartela

(etorkinek) edo ahalordea (ibilgailujabea erakunde bat bada)

• Zirkulazio baimena eta IbilgailuarenAzterketa Teknikoaren Txartela

• Udal Zirkulazio-Zergaren azken or-dainagiria, salbu eta autoak hama-bost urte baino gehiago baditu

PRAKT I KOENA

Auto zaharra kentzea

Auto zaharrari agur, modu ekologikoan Gure autoa behin betiko kendu nahi badugu, Trafiko Zuzendaritzakhorretarako jarri dituzten gune berezi-berezietan egin dezakegu orain:doakoa da, sinplea eta ekologikoa

58

Curriculum egokitzapenakHeziketa estrategia moduan erabiltzen dira curriculumegokitzapenak; curriculuma bera doitu eta egokitzea da(programak, helburuak, edukiak, metodologia, jarduerak,ebaluazio irizpide eta prozedurak), premia jakinak dituenikasle batentzat edo talde batentzat eskuragarriago gertadaitezen zenbait helburu eta eduki; eta ikusten bada curri-culumean ageri den alderdiren bat iristea ezinezkoa delaikaslearentzat, hori kentzeko aukera ere badago. Ikaslebatzuek, curriculum eredua nabarmen moldatu ezean,nekez jarraitu ahal izaten diote ohiko irakaskuntza proze-suari (heziketa arrazoiak egon daitezke horren jatorrian,arrazoi sozial edo kulturalak, gabeziaren bat, edo ohiz kan-poko gaitasunak eduki ditzake); horientzat egiten diracurriculum egokitzapenak.

Egokitzapen motak:• Curriculumerako sarbidea emango dioten ego-

kitzapenak. Hezkuntza premia bereziak dituen ikasle-ak ohiko curriculuma landu dezan, edo, behar balitz,curriculum egokitua, zenbait baliabide ematen zaizkio:materialak, pertsonalak, espazioari dagozkionak edokomunikaziozkoak.

• Alderdi fisikoari dagozkion egokitzapenak.Baliabide materialetara, pertsonaletara eta espazioaridagozkion baliabideetara mugatzen da: oztopo arkitek-tonikoak ezabatu, argiztapen eta soinu-baldintza ego-kiak ziurtatu, altzariak egokitu, irakasle laguntzaile espe-zializatuak jarri eta abar.

• Komunikazio alderdiari dagozkion egokitzape-nak. Irakaskuntzarako material espezifikoei dagozkioegokitzapen hauek: Braille sistema jartzea, lupak, teles-kopioak, ordenagailuak, grabazio tresnak eta abar.

• Curriculuma Norbanakoari Egokitzea. Ikaslebaten hezkuntza premia bereziei berariaz erantzun nahizaionean, curriculumaren elementuak harentzat doitueta moldatzen dira; egokitzapen hauek ez dute baliobeste ezein ikaslerentzat.

LAGUNTZAKeta bekak

Ikasle hauen hezkuntza beharrak ez dira txikiak –ikastetxepribatuetara doaz, garraiobide bereziak behar dituzte,ikasmaterial osagarriak…–, eta familiek diru askobehar izaten dute beren seme-alaben ikasketei aurreegiteko. Horregatik, ikasle horiei zuzendutakolaguntzak ematen ditu urtero Espainiako HezkuntzaMinisterioak. Aurten, iaz baino diru gehiago bideratudu horretarako (% 6 gehiago), eta laguntza jaso nahiduten familien errenta muga %27 igo du laguntzahoriek jende gehiagorengana hel daitezen.

2008/2009 ikasturterako, laguntza zuzenak emangodizkiete ikasleei eta familia ugariei, haien hezkuntzapremia bereziak ezintasunen batek edo jarrera arazoekeragindakoak badira. Adimen gaitasun handia dutenikasleak ere lagunduko dituzte diruz, arauzkohezkuntzaren osagarri, programa espezifikoak jasoditzaten. Laguntza hauek eska ditzakete hiru urte betedituzten haurrek, bai ikastetxe espezifikoetandaudenek, bai hezkuntza bereziko gelaren bat dutenikastetxe arruntetan ikasten dutenek, eta bai,hezkuntza administrazioaren baimenarekin, premiabereziak dituzten ikasleekin lan egiten duten ikastetxearruntetan ari direnek ere.

Espainiako Hezkuntza Ministerioak 100 euro emangodizkie baldintzak betetzen dituzten familiei, liburuaketa ikasmateriala erosteko (200 euro Batxilergoa etaLanbide Heziketa egiten ari direnentzat), eta ikasleegoitzaren batean bizi behar dutenei, 1.760 euroarteko laguntza emango die. Matrikula eta hilabetekokuotak ordaintzeko ere izango da dirua (845 euroarte), garraio gastuak ordaintzeko (605 euro pribatuabada, eta 302 euro, hiri garraioa bada), edo eskolakojantokia (563 euro arte), besteak beste.

CONSUMER EROSKI ¬61E S K U B I D E A KPRAKT I KOE NA

60

ZirkulazioZergaren ordai-

nagiria behar iza-ten da, baina gerta dai-teke udalak oraindik ezkobratu izatea. Zer eginhalakoetan?Trafiko Zuzendaritzan ez dira hasikoautoa kentzeko txostenik egiten, bal-din eta lehenago ez badugu erakustenZirkulazio Zergaren azken ordainagiria.Zerga honek holaxe funtzionatzen du,36/2006 Legeari jarraiki (azaroaren29koa da, eta Zerga IruzurrakSaihesteko Neurriak biltzen ditu).

Azken ordainagiriaren kopia bat era-man behar dugu, baina gauden urtehorretako zerga ordaintzeko epea hasibaino lehen egin behar dugu. Trakziomekanikoa duten ibilgailuei ezartzenzaien zergak kontuan hartzen dituerrepide publikoetan barrena ibiltzekogai diren ibilgailuak, eta zerga hori or-daindu behar izaten dute urtarrilaren1ean jabe modura ageri direnek.Autoa behin betiko kendu nahi badu-gu, ordea, hiruhilekoetan banatzen daordaindu beharrekoa, eta, beraz, gurilegokigukeen zatia ordaindu beharkogenuke (Tokiko Ogasun Legeak halaxezehazten du). Oro har, zergaren adie-razpen-likidazio inprimakia bete etaaurkezten dugunean gauzatzen da ba-naketa hori. Zehatz esateko, Legez, hi-ru kasu hauetan banatu daiteke zergahau zatitan: ibilgailua lehenengoz ero-siko dugunean edo gure izenean jarri;behin betiko kenduko dugunean; etabehin-behinekoz kenduko dugunean,ibilgailua lapurtu digutelako.

Jabeak jada ordaindu ba-du zerga, autoa kentzekoprozesua hasi baino le-hen, eska dezake diruaitzul diezaioten?Udalean galdetzea litzateke onena.Nolanahi ere, gauden urte horretakozerga ordaindu ondoren, eta TrafikoZuzendaritzan autoa kentzeko eskabide-ak egin ondoren, eskabide hori egindugula erakusten duten agiriak aurkez-tu ahal izango ditugu udalean, eta in-primaki bat bete ondoren, proportzioandagokizun zatia itzul diezaguten eskatu.

Demagun, autoaren ase-gurua hiruhileko kuota-tan ordaintzen dugula,eta hiruhileko bat gerat-zen zaigula guztia or-daintzeko. Ordaindu be-harra ote dugu autoakenduta ere?Aseguru konpainiak eta bezeroak bestezerbait adosten ez badute, urte osokoaseguruari dagokion kopurua ordaindubeharra dago.

Zergatik? Aseguru pribatuak antolatzeko arau-diak dioenez, kopurua zatiezina da, al-daezina, nahikoa eta zuzena; beraz,konpainiarekin ados jarri bagara urte-an kopuru bat ordaintzeko, kopuru ho-ri zatiezina izango da urtebete horre-tan. Konpainiak aukera emandiezaguke hiruhilekoetan ordaintzeko,seihilekoetan edo hilabeteka, guk erra-zago aurre egin ahal izateko, bainakonpainiek eskubidea dute kopuruosoa jasotzeko.

Eta hurrengo urratsa?Inprimaki bat bete beharko dugu –ofi-ziala, noski-, eta han eskatuko duguautoa ez dadila gehiago agertu gureizenean (jabearen datuak eta sinadurajarri behar izaten dira). Ondoren, gu-nea bera arduratuko da autoa desegi-teaz, eta arauzko desegite-ziurtagiriaegingo du, autoa desegin duela baiez-tatzeko; azkenik, Trafiko Zuzendaritzanjakinaraziko du autoa behin betikokendu dugula.

Tratatzeko Gune Baimenduak desegite-ziurtagiria egiten duenean, egiaztatuageratzen da autoa han utzi dugula.Autoen erregistroan erakutsi nahi ba-dugu autoa behin betiko kendu dugu-la, ziurtagiri horrek balioko digu, bai-na datuak ongi emanda egon behardute: utzi dugun autoaren datuak, ja-bearen datuak eta Tratatzeko GuneBaimenduarenak.

Zenbat kostatzen da?Doakoa da. Autoak merkatu baliorik ezbadu, jabeak ez du ezer ordaindu be-har uzteagatik. Autoak, hala ere, ka-rrozeria eta multzo motobulkatzaileaeduki behar ditu gutxien-gutxienez,eta piezaren bat edo osagairen batdesmuntatu beharra izango balitz, hori

ordaindu egin beharko luke jabeak.

Beste ibilgailu batzuk uzteagatik (zi-klomotorrak, motorrak eta ibilgailu be-reziak), 7,60 euro ordaindu behar iza-ten dira Trafiko Zuzendaritzan;ingurumen tratamendurako ziurtagiriaizanez gero, ez da ordaindu beharrik,eta ibilgailuak 15 urte baino gehiagobaditu Espainian matrikulatu zutene-tik, orduan ere ez.

Tratatzeko GuneBaimenduak edo autoakbiltzeko guneak agiririkeman behar digu?Autoak biltzeko guneak 30 egun dituguk autoa utzi eta Tratatzeko GuneBaimendu batera eramateko. Ziurtagiribat egin behar izaten dute, eta guridagokigu eskatzea.

Tratatzeko Gune Baimenduak, bestal-de, autoa jasotzen duenean, guk utzitaedo autoak biltzeko gunetik eramanda,desegite-ziurtagiria egingo du, doan,eta auto jabeari helaraziko dio.Tratatzeko Gune Baimenduak beretzathartuko du ziurtagiri horren kopia bat,eta beste kopia bat bidaliko du dago-kion autonomia erkidegora, hamabostegun igaro baino lehen.

INGURUMENA ZAINTZEKO, AUTOATRATATZEKO GUNE

BAIMENDUETAN UTZIBEHAR DA

Gidari batek istripuaizan du, eta asegurukonpainiak onartu duerabateko hondamenaizan duela autoak.Gidariak onartu du kal-te-ordaina (autoak balioduena dirutan jasotzea).Autoa kentzeko eskabi-dea egin du, baina dirugutxiago eman dio ase-guru konpainiak. Zeregin daiteke?Onena izaten da argibideak idatziz eskat-zea edo erreklamazioa egitea, hori ereidatziz. Fax zertifikatua bidal-tzea izatenda egokiena, baina gastu horri aurreegin nahi ez badiogu (22 euro balio dutestua erregistratzeak), fax arruntaren bi-dez egin dezakegu lehen eskaria, bainakopia bat gorde behar dugu, ikusi ahalizateko noiz, nori eta nork bidalia den.

Aseguru konpainiak informazio guztiaeman behar liguke, baina, segur aski,asegurua ordaintzeko geratzen zaigunzatia kobratu izango digu kalte-ordaine-

tik, nahiz eta guk autoa kendu, eta ho-rregatik eman izango digu diru gutxiago.

Urte osoko kopurua or-daindu dugu, baina au-toa kentzean, asegurukonpainiak esan digu“gorde” egingo digulaazken lau hilabeteei da-gokien kopurua, eta auto berriaren ase-guruagatik hori gutxiagoordaindu beharko dugu-la. Deskontua, ordea, uste baino txikiagoaizan da.Bezeroak ordaintzen duen guztia ez daizaten konpainiarentzat; zati batAseguru Konpentsazioen Partzuergoakhartzen du, eta beste zerga batzuk or-daintzeko ere erabiltzen da beste zatibat. “Erabili gabeko” hilabeteei dago-kien kopurua eta deskontuari dagokio-na bat ez badatoz, hori izan litekearrazoia, baina, dena den, asegurukonpainian galdetzea da egokiena.

BERMEA. IBILGAILUA KONPONTZEKO EPEETAN ATZERATU

Ekoizleari kalte-ordaina eskatu dio, hiru hilabetebaino gehiago behar izan baititu pieza bat bidaltzekoKontsumitzaile batek 900 euroko kalte-ordaina eskatu zien auto konpontzaileei etaenpresa ekoizleari, kalte-galerengatik, hiru hilabete eta erdi atzeratu baitziren autoakonpontzeko (garantia aldian zegoen autoa). Lehenago, KontsumitzailearenInformaziorako Udal Bulegoan egin zuen erreklamazioa, eta han adierazi zuen autobakarra zeukala, eta hara eta hona ibili beharra zuenez, beste ibilgailu bat alokatubehar izan zuela. Epaiketan, frogatutzat eman zuten hiru hilabete baino gehiagoatzeratu zirela konponketa lanak, ekoizleek ez zutelako bidaltzen pieza bat.Horregatik, Madrilgo Probintzia Auzitegiak, 2007ko apirilaren 27ko sententzian, 479euroko kalte-ordaina ematera zigortu zuen ekoizlea, auto alokairuak eragindakogastuei aurre egiteko, eta beste 420 euroko zigorra ezarri zion sortu zituen eragoz-penengatik -autobusa eta ibilgailu alokatuak luzaz erabili behar izatea- eta galarazizioten denbora guztiagatik, garajera joanez, erreklamazioak eginez eta auto alokatuahartu eta utziz (kalte moraltzat hartzeko adinakoa izan zela ebatzi zuen).

ASPALDI ERRENTAN EMANDAKO ETXEA. BERRITZE LANAK

Jabeak ez du egin nahi berritze lanik, etxeak balioduenaren erdia gastatu behar omen duelako40 urte errentan egon ondoren, berritze lanak egin zitzala eskatu zion maizterrakjabe-alokatzaileari, gutxieneko baldintza batzuetan bizi ahal izan zedin: komunakzisterna bat behar zuen, harraska aldatu beharra zegoen eta sukaldeko lurrak ber-dintzeko premia zeukan. Alokaitzaileak uko egin zion eskabideari, esanez etxeakbalio zuenaren erdia baino gehiago gastatu beharko zuela hura konpontzen. Halaizanez gero, 1964ko Hiri Alokairuen Legeari jarraiki, hondamendi ekonomikoanegongo zatekeen etxea, eta kontratua indargabetu ahal izango zukeen. Hori egiaz-tatzeko, txostena eskatu zion lege aditu bati, eta hark 78.641 euroko balioa emanzion etxeari. Etxea txukun jartzeko eta maizterrak galdegin zituenak egiteko, ordea,20.452 euro behar ziren –inondik ere ez, beraz, etxeak balio zuenaren erdia–. Horiikusita, Asturiasko Probintzia Auzitegiak bertan behera utzi zituen jabearen asmoak,eta ezin izan zuen kontratua indargabetu (2007ko maiatzaren 2ko sententzia da).

ZERBITZUA EMATERAKOAN SORTU DITUEN KALTEEN ERANTZUKIZUN ZIBILA

Garbiketa tunel batera autoa eraman eta kaltea egindiote atzeko aldeanGidari batek salaketa jarri zuen zerbitzugune baten aurka, autoak garbitzeko tunelbateko arrabolak kalteak sortu zizkiolako atzeko kolpe-leungailuan. Epaiketa irabazizuen, eta epaileak 833 euroko zigorra ezarri zion salatuari, baina baldintza bat erejarri zion salatzaileari dirua jasotzeko: konponketa lanen ordainagiria aurkeztubeharko zuen. Salatuak gora jo zuen epaiaren aurka, haren ustez, kolpe-leungailuanahiko nasai baitzegoen garbigailuan sartu aurretik, eta horregatik kaltetu zen. Bainabezeroak berriz irabazi zuen. Castelloko Auzitegiak 1/2007 Errege LegegintzaDekretua hartu zuen aintzat, azaroaren 16koa, eta han esaten da kontsumitzaileakeskubidea duela kalte-ordaina jasotzeko zerbitzuak erabiltzerakoan jasan dituen kal-teengatik, salbu eta ez bada frogatzen argi eta garbi bera dela kaltearen erantzule(2007ko abenduaren 14koa da sententzia). Auzitegiaren irudiko, ez zen frogatukontsumitzailea zela erantzule, eta, gainera, ez zuen konponketa lanen ordainagiri-rik erakutsi behar izan, ez baita bidezkoa nork bere dirua aurreratu behar izateakonponketa lanak egiteko.

62

CONSUMER EROSKI ¬63PRAKT IKOENA

L E G E L A R I A R I G A L D E Z K A

S E N T E N T Z I A K

EEPPAAIIAAKKAAnnttzzeekkoo aauuzziieettaann eerraabbaakkiiaakk eettaa eeppaaiiaakkddeessbbeerrddiinnaakk iizzaann ddaaiitteezzkkee> Gure atal honetan auzitegiek emandako epaiak jasotzen ditugu. Edukia-

ri begiratzen diogu eta era guztietako zerbitzu eta produktuen kontsu-mitzaile eta erabiltzaileentzat erabilgarri izan daitezkeenak aukeratu.Baina ezin da ahaztu, antzeko gertaeren aurrean erabakiak desberdinakizan daitezkeela. Kontuan izan behar dira, besteak beste, eskura daudenfrogak, alderdi bakoitzaren egoera eta epaia ematen duen tribunala.

AAHHOOLLKKUULLAARRIITTZZAAIIddaattzzii eettaa zzuurree aarraazzooaakkoonnppoonnttzzeekkoo bbiiddeeeeggookkiieennaa zzeeiinn iizzaannddaaiitteekkeeeenn aahhoollkkaattuukkooddiizzuugguu > Auzi bakoitzaren aukerak

aztertu ondoren, CONSUMEREROSKIren zerbitzujuridikoak izango diraerantzuna ematearenarduradunak, zure kasuanjarduera egokiena zein izanlitekeen esango dizutenak.Orientabidea baino ez da.Kontuan izan, gai juridikoakez direla errazak, kasubakoitza baldintzatzen dutenhainbat egoera daudela etahorrek sententzian eraginaizaten duela.

> Bidali arazoa azaltzen duengutuna. Eta berarekin bateraauziaren ingurukodokumentazioarenfotokopiak. Eskuradituzunak.

> Orrialdeotan argitaratzenduguna izango da auziariemango zaion erantzunbakarra.

Iturginak urez gainezka utzi du sukaldea, baina280 euro eskatzen ditu harraska konpontzeagatik

Harraskako isurbidea libratzeko, behin-behineko konponketaren bat egin zuen iturginak. Ezzidan ezertxo ere kobratu, baina ohartarazi zidan berriz ere libratu beharra izango zela, hodizati bat aldatzea beste irtenbiderik ez omen zuelako matxurak. Halaxe izan zen: urte erdirenburuan, urik eramaten ez zuela geratu zen. Beste iturgin bati deitu eta aurrekoak erabili zuenmetodo berarekin saiatu zen zenbait orduz, baina ez zuen ezer lortu eta beste zerbait saiatukozuela erabaki zuen. Tresneria egokiarekin etorri zenean, ura sartu zuen presioan. Isurbiderik ezzuen libratu, eta, gainera, urez gainezka utzi zidan sukaldea. Gure aita ere han zen, eta iturgi-nari esan zion berriz ere lehengo modura saiatzeko, zirga erabiliz, eta bigarren aldian balioizan zuen. Baina arazoa gero etorri da: iturginak 280 euro eskatzen dizkit, eta ez dit bidaltzenordainagiririk; horren ordez, haren abokatuaren gutuna iritsi zait, ni estutu nahian hiru egunenburuan ordain dezadan. Iturginak ez zidan eman aurrekonturik. Jo ote nezake bide penaletik?

Kontratu zibilak ez betetzeak ez du esan nahi –ez beti, behintzat– iruzur delitua gertatu denik. Zuridagokizunez, arau-hauste administratiboak gertatuko ziren, agian, eta zibilak ere bai, baina ez penalak.Abokatu bati galde diezaiokezu, edo administrazioak kontsumo gaiak aztertzeko jartzen dituen bideetarajo dezakezu, edo/eta auzitegi zibiletara. Zu Errioxakoa zara, eta Errioxan, hauxe dio 24/1996 Dekretuak,maiatzaren 3koak, Kontsumitzaileen Etxean Zerbitzu Profesionalak Ematen dituztenen Jardunari buruz-koak: Administrazioak zigorra ezar diezaioke aurrekonturik ematen ez duenari. Kontsumitzaileak erebadu aukera dendara joan eta erreklamazio orria eskatzeko, eta han salatu dezake aurrekonturik ez dio-tela eman, ordu gehiegi pasatu dituela konponketa lanetan, arazoak sortu direla eta ordainagiririk ezdiotela eman nahi. Kontsumo Arbitrajearen aukera ere badago; borondatezkoa da eta doakoa.Abokatuaren gutunari erantzuteko, Kontsumitzailearen Informaziorako Udal Bulegoaren bitartez egindezakezu, eta zure desadostasuna azaldu, iturginak lana ez duelako behar bezala egin eta sukaldea urezgainezka utzi dizulako. Egindako lan bakoitzagatik zenbat kobratuko duen argitzeko ere eska diezaioke-zu. Auzitara joan beharra izango bazenu, aditu baten txostena eskatu beharko zenuke, hark esan dezaniturginak metodo egokiak erabili ote dituen eta erabili duen denbora ere zentzuzkoa izan ote den.

Eraikinaren beheko solairuan dauden soltokiekberen solairuko fatxadari dagozkion gastuak soilikordaindu behar dituzte

Etxejabeen elkartean erabaki genuen beheko solairuan saltokirenbat dugunok gure solairuko fatxadari dagozkion gastuak ordaindukoditugula, eta beste fatxada guztien gastuak, gainerako etxejabeekordainduko dituztela. Duela gutxi lotu ditugu fatxada berritzekolanak, eta horiek hasita zeudela, ezohiko batzarra egin dugu etxeja-beok, eta teilatua ere konpontzea erabaki dugu, aldamioak behinjarrita daudenez, horri probetxu ateratzeko. Aurrekontua, beraz,handitu egin da, eta hortik sortu zaizkigu desadostasunak. Saltokiekzer ordaindu behar dute, teilatuko lanei soilik dagokien zatia, edoaldamioari eta lanen zuzendaritzari dagozkionak ere ordaindu behardituzte?

Jabetza Horizontalaren Legeak esaten du guztiek erabiltzen duten elemen-tu bat berritzeko eta mantentzeko egin behar diren lanak (fatxada berri-tzea, adibidez) etxejabe guztien artean ordaintzekoak direla, eta bakoitzakdagokion portzentajea jarri behar duela. Beheko solairuko saltokien jabeakere hor sartzen dira. Zuek, ordea, erabaki zenuten gastuak beste modubatera banatzea, eta erabaki horrek badu balioa lege ikuspuntutik, etahorri heldu beharko diozue interes gatazka hau konpontzeko, edo, bestela,beste erabaki bat hartu beharko duzue, aho batez berriz ere. Teilatuaridagozkion gastuak soilik ordaindu behar lituzkete saltokiek, hala erabakizenutelako batzarrean. Eta ongi erabakia dago hori, guztiei egiten baitiemesede, ez soilik saltokien jabeei. Zuen arteko jarrerak hurbiltzeko, bestebatzar batera dei ditzakezue etxejabe guztiak, eta bere garaian zer erabakizenuten ikusi eta hitzez hitz esaten duena bete. Ez bazenute lortuko guz-tiak ados jartzea, bitartekari edo arbitraje zerbitzu batera jo dezakezue(zuen erkidegoko etxebizitza zerbitzu publikoak izango du).

handitzeko aukera emango dion pro-duktu bat hartu behar luke, eta hartunahi duen arriskua hartu, ez gehiago.

Batez beste aurreztubeharrekoaSoldatari zati bat kendu eta gerokogorde. Etorriko denari aurre hartzekomodu bat da batzuentzat, eta behar-beharrezko jokamoldea besteentzat(ezin da ahantzi gizartea zahartzen etazahartzen ari dela). Europako herrial-deetan, adin handiarekin hiltzen dajendea, luze bizi izaten baita–Espainian gehien–, eta bizi denakdirua behar du. Hori horrela izanik,luzera begira aurreztea da irtenbiderikegokiena, horrek aukera emango baiti-gu erretiroa hartzean ere gure bizi-mailari eusteko eta erretiro sari publi-koei gure dirutxoa gehitzeko; gainera,gero eta beharrezkoagoa izango dasari horiek gure diru pribatuarekinosatzea, jaitsi egingo baitira demogra-fia arazoen ondorioz (langabezia, biz-tanleriaren zahartzea…). Erretiro sariakalkulatzeko modua ere aldatzen arida: orain, lan bizitzako azken hama-bost urteak hartzen dira aintzat, bainagero eta joera zabalduagoa da lanbizitza osoa hartzea aintzat.

Itxura guztien arabera, gero eta gu-txiago jasoko dugu GizarteSegurantzatik, bizi itxaropena handi-tzeak eragina izango baitu horretanere: jendea zenbat eta zaharrago hil,orduan eta osasun arreta handiagoabehar izaten da eta, oro har, dirugehiago zerbitzuak eskaintzeko.Erretiroa hartzean dirua behar izaten

PRAKT I KOE NA E T X E K O E K O N O M I A

Espainian, hamar lagunetatik seikbadute suteen aurkako asegurua,nahiz eta nahiko gauza arraroa denetxeak su hartzea. Erretiroa iristenzaienerako, ordea, ez dute planik edoasegururik egiten diru pixka bataurreztu ahal izateko, nahiz eta, segu-ruenik, jasotzen duten baino dirugehiago beharko duten orduko gastueieta asmoei aurre egiteko. Egun, hama-rretik bik kontratatu izango dute gisahorretako produkturen bat, etorkizune-an diru sarrera handiagoak emangodizkiena. Izan ere, gero eta argiagodago erretiro sari publikoek zertarakoematen duten, eta horiek osatu beha-rra dago nolabait. Aurrezki kutxek etaaseguru etxeek ere badakite hori, eta2008ko urtea bukatzeko hiru hilabete-ren faltan, hasiak dira bezero berriakerakartzeko kanpainekin. Kutxek, bes-teak beste, pentsio planak eskaintzendituzte, eta aseguru etxeek, berriz,berrikuntzak dakartzate:Norbanakoek SistematikokiAurrezteko Planak jartzen dituz-te bezeroen eskura, iaz sortuta-ko produktuak. Horiez gain,Aurreikuspen Bermatuko planakere badituzte. Batzuek eta besteekzerga-abantaila nabarmenak ematendituzte, eta errenta adierazpena egite-rakoan, zerga gutxiago ordaindu beharizaten da.

Nolanahi ere, ez da komeni itsumus-tuan jokatzea eta edozer gauza har-tzea. Ongi pentsatu beharra dago zen-bat beharko dugun erretiro ona geradakigun, eta kontuak aurrez aterabehar dira, jakiteko tresna bakoitzare-kin zenbat aurreztuko dugun. Arriskua

hartzeak dirua ematen du, hartugabe baino gehiago, baina nordago etengabe arriskuanibiltzeko prest? Hori norbe-rak neurtu behar du, kezkariere, azkenean, norberakegin beharko baitio aurre.Lasai lo egin nahi duenak -erretiroarekin amestuz,adibidez- balioa

64


dela egiaztatzeko, adibide ona daDeutsche Bank erakundeak hainbatlangileren artean egin duen inkesta.Horien esanetan, erretiroa hartzendutenean, 1.987 euro gastatuko dituz-te, batez beste, bidaietan, 620 eurozaletasunetan, 533 euro osasunean etanorbere burua zaintzen, 388 euroaisialdiko beste jardueretan, 288 kiro-letan eta 247 gauza berriak ikasten.Horiei, noski, eguneroko mantenua etaoinarrizko premiak asetzeko behar dendirua gehitu behar zaie.

Gauzak horrela daudela ikusita, erreti-roa hartu eta oraingo mailan bizi iza-teko, 100.000 euro aurreztu behargenituzkeela kalkulatu dute finantzaadituek. Diru horrekin, gizon batek274 euro edukiko lituzke hilean, etaemakume batek, 245 euro (kalkuluaegiteko, urteko KPI % 3an jarri da, etabizi itxaropena, 87 urtetan gizonentzateta 90ean emakumeentzat). Kalkuluhauek balioko lukete egun 20.000euro gordin irabazten dituzten langile-entzat –hori da batez besteko solda-ta–, kontuan hartuta horien erretirosaria 800 eurokoa izango dela(kopuru hori jaso-tzen duteegun bederatzi milioierretiratuk, 794,53euro, zehazki,Espainiako Lan etaGizarte GaietakoMinisterioaren arabera).

Pentsio planak

Erretirorako aurreztu: zenbat eta noiztikErretiroa hartzean 100.000 euroko kapitala eduki nahi bagenu, aurrezkiaseguru bat edo pentsio plan bat egin eta urtean 1.500 euro aurreztu behargenituzke, 35 urtetan hasita

ERRETIRO OSTEKO BIZI MAILA

BERMATZEKO MODUONENA EPE LUZERAKO

AURREZKIAK DIRA

PRAKT I KOE NA

Nola aurreztu diru hori?Estutasunik eduki gabe bizi ahal izate-ko erretiroa hartu eta gero, diruaaurreztera bideratuta dauden produktuasko aurki ditzakegu merkatuan, dirusari publikoen osagarri izan daitezen.Pentsio planak dira ezagunenak etaerabilienak, baina ez bakarrak (egun8,4 milioi plan daude abian jarriak,baina ezin jakin zehatz-mehatz zenbatbezero dituzten, batzuek plan batbaino gehiago eduki dezakete eta);Euskal Autonomia Erkidegoan, adibi-dez, Borondatezko GizarteAurreikuspeneko Erakundeak daude,eta pentsio planek bezala, horiek erezerga-abantaila nabarmenak ematendituzte.

Pentsio plan batetik bestera alde han-diak egon daitezke, guztiek ez baituteematen errentagarritasun bera, etahori ongi bereiztea komeni da. Egun,finantza erakundeek hainbat tresnadituzte kalkuluak egiteko, eta horieiesker jakin dezakegu, adibidez, 20urtean diru jakin bat jarriz gero zenbataurreztu ahal izango dugun pentsioplan batekin.

Demagun 20.000 euro gordin irabaz-ten ditugula, eta urtean 300 eurosartu nahi ditugula pen-tsio plan bate-an. Arriskurik hartu nahi ez badugu,epe motzeko errenta finkoa ematenduen plan bat hautatuko genuke, eta20 urtean, 10.120 euro emango lizki-guke. Gehiago arriskatu nahi bagenu,errenta aldakorra ematen duen planbat har genezake (ia diru guztia burt-san inbertitzen du, eta hantxe edukit-zen du denbora guztian), eta 18.000

E T X E K O E K O N O M I A

66

euro arteraino lortu ahal izango geni-tuzke.

Erakundeek egiten dituzten balizkokalkuluek hauxe erakusten dute: epemotzeko errenta finkora jotzen due-nak urtean % 3,08ko errentagarrita-suna lortuko luke. Epe luzeko errentafinkoan, % 5,65ekoa urtean. Errentafinko mistoarekin (errenta finkoaninbertitzen du diruaren %50 eta 75artean, eta errenta aldakorrean %25), % 6,48koa izan liteke urtekoerrentagarritasuna. Errenta aldakormistoko planak ere badaude; luzerabegira horiek izaten dira errentaga-rrienak (burtsan inbertitzen dutediruaren % 50 baino zertxobaitgehiago, eta errenta finkoan gainera-koa), eta, azkenik, errenta aldakorhutsekoak daude (ia diru guztia bur-tsan sartzen dute). Azken bi produktuhoriekin, % 8,24ko eta % 10ekoerrentagarritasuna lor daiteke, hurre-nez hurren. Horiek guztiak balizkokalkuluak dira, baina finantza erakun-deek emanak, eta egungo testuinguruekonomikoan kokatu beharrekoak.

Erretiro lasaia emango diguten100.000 euro horiek aurrezteko, kal-kulu erraz hau egin liteke: 35 urtetanhasten bagara pentsio plan batekin,erretiroa hartu bitarteko 30 urteetan,1.500 euro jarri beharko ditugu urte-an. Eta diru hori errenta aldakorrekoplan batean sartzen badugu, gauzakongi aterata, 271.000 euro eduki dit-zakegu (gure dirua eta emandako ira-baziak batuta). Arrisku gutxiagorekinjokatu nahi badugu (epe motzekoerrenta finkoa), 100.019 euro izango

ditugu 65 urtetan. Edonola ere, kon-tuan hartu behar da pentsio planhoriek ez dituztela beti irabaziak ema-ten. Azken hamabi hilabeteetan, adibi-dez, errenta aldakorreko planek %13,40 galdu dute, nahiz eta hiru etabost urteko epeetan horiek direnerrentagarrienak: % 8,42 ematen dutehiru urtera eta % 11,11 bostera.

Aseguru batekinaurreztea Pentsio planekin ez ezik, aurrezki ase-guruekin ere presta daiteke erretiroa(ehunka daude). Azkenaldian, bi ase-guru mota bihurtu dira jendearenbegiko: Aurreikuspen BermatukoPlanak (ABP) eta NorbanakoakSistematikoki Aurrezteko Planak(NSAP). ABP motakoa egiten badugu,aseguru etxeak behartuta daude inte-resak ematera, eta, beraz, sekula ezdugu galduko dirurik. Gainera, pentsioplanek bezalako zerga-abantailakeskaintzen dituzte. NSAP motakoek ereinteres gutxi batzuk ematen dituztegehienetan, baina legez ez dute zertaneman; plan horien gauzarik onena hauda: errenta adierazpena egiterakoan,ez dugu zergarik ordaindu beharkogure irabaziengatik, baldin eta, gutxie-nez, hamar urtez eduki badugu guredirua produktu horretan.

Aseguru hauek zer emango liguketenere kalkula dezakegu. Demagun 45urte ditugula, eta urtean 300 eurojartzen ditugula ABP edo NSAP motakoplanen batean; 65 urtetara iristean,9.800 euro edukiko genituzke (urtean% 3ko errentagarritasuna lortukogenukeela pentsatuz). Hamar urte

lehenago hasiko bagina dirua jartzen,35 urtetan, eta urtean 1.500 eurojarriko bagenitu, 100.000 euro eska-sak edukiko genituzke erretirorako(dirua eta interesak batuta). Kalkuluhauek ere balizkoak dira, baina pro-duktu hauetako gehienek irabaziakematen dituzte beti (ABP motakoeknahitaez, eta NSAP motakoek ereerrentagarritasun finkoa ematen dutenformulak aukeratzen dituzte).

Adina aintzat hartu behar daLuzera begira egin dugun inbertsio batorekatzeko, zein adin daukagun aintzathartu eta horretara egoki behar dapentsio plana edo AurreikuspenBermatuko Plana. Finantza legeakaukera ematen du dirua pentsio plane-tik atera eta ABP batera eramateko,eta alderantziz ere egin daiteke, ezer-txo ere ordaindu gabe. Egokiena litza-teke, gazte garen bitartean, arriskupixka bat hartzea dirua non jarri era-bakitzerakoan, eta erretiroa iritsiaurreko urteetan, berriz, arrisku gutxi-ko pentsio planetara edo ABP bateraaldatzea gure dirua. Gutako bakoitzaknahi adina pentsio plan edo ABP edukiditzake, eta hori hala dela jakitea erekomeni da.


SAKONEAN UNIBERTSITATE ATE EGOITZAK ETA...

Documents

Transcript of SAKONEAN UNIBERTSITATE ATE EGOITZAK ETA...