SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista...

48
salta á vista

Transcript of SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista...

Page 1: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

salta á vista

Page 2: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 4

Page 3: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

BO DÍA

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 1

Page 4: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

biblioteca básica do comercio

edita: Consellaría de Innovación e Industria. Dirección Xeral de Comercio

coordina: Fundación para o Fomento da Calidade Industrial e Desenvolvemento Tecnolóxico de Galicia

data: Xullo 2008

depósito legal:C 3896-2008

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2

Page 5: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

salta á vista

apuntamentos para

unha boa atención á

clientela

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 3

Page 6: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 4

Page 7: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

É unha satisfacción para min presentar estacolección de manuais prácticos para o noso sec-tor comercial que denominamos como"Biblioteca Básica do Comercio". Trátase dunhacolección de manuais cos que queremos contri-buir a unha maior formación dos/as profesionaisdo sector do comercio naqueles temas quesendo de máximo interese e actualidade teñenque ver coa súa actividade cotiá .

Pretendemos dotar ao noso comercio dunhaferramenta de apoio onde se traten temas fun-damentais dunha forma sinxela e práctica dán-dolle prioridade á elaboración de pautas erecomendacións adaptadas ás suas necesidades.

Os cambios no comercio galego deben irparellos ás profundas transformacións que seestán a producir no mercado. A clientela, cadavez máis formada e informada, precisa de comer-ciantes que respondan ás súas necesidades.

O mantemento dunha posición competitivarequire do desenvolvemento e potenciacióndos elementos que o caracterizan: atenciónpersonalizada, especialización con respecto aoutras fórmulas comerciais, maior coñece-mento dos produtos e, polo tanto, a posibili-dade dun mellor asesoramento ás persoas quese achegan aos establecementos comerciais,sendo ademáis fundamental obter unha dife-renciación competitiva e un posicionamentobaseado na calidade do servizo.

O obxectivo da Consellaría de Innovacióne Industria é precisamente consolidar ocomercio galego como un comercio de cali-dade e un sector económico de referencia.

Con esta iniciativa queremos dar un pasomáis neste sentido e, agardo que a colec-ción que presentamos sexa da súa máximautilidade.

FERNANDO X. BLANCOConselleiro de Innovación e Industria

PRESENTACIÓNA Consellaría de Innovación e Industriamárcase como un dos seus obxectivosprincipais acadar a plena profesionalizacióndo sector comercial.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 5

Page 8: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

LIMIARO comercio de proximidade ten na atención personalizada

unha das súas características fundamentais, que o distinguefavorablemente doutros formatos comerciais. Ao longo deste

caderno danse apuntamentos básicos que inciden nunhamellor atención á clientela.

O comercio polo miúdo, na actualidade, atópase nun proceso noque a modernización, a innovación e a mellora continua se con-verten en ferramentas fundamentais para poder convivir conoutros formatos comerciais. O trato próximo, o coñecementoprofesional dos produtos, a confianza... son as características quea clientela atopa no teu establecemento, a túa identidade.

Neste sentido, a nosa estratexia pasa por dotar o comercio polomiúdo de ferramentas que permitan a súa profesionalización e odesenvolvemento das capacidades necesarias para adaptarse conéxito ás fondas transformacións que se están a producir na formade vender e comercializar, no trato á clientela, na calidade do ser-vizo, na xestión dos establecementos, na súa imaxe, no uso denovas tecnoloxías, etc.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 6

Page 9: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

A Consellaría de Innovación e Industria, a travésda Dirección Xeral de Comercio da Xunta deGalicia, vén de crear a Biblioteca Básica doComercio, unha colección de manuais-guíaspara contribuír á formación dos/as profesionaisdo sector, nos aspectos clave no desenvolve-mento da súa actividade comercial.

Esta iniciativa formativa e de posta ao día dos/ascomerciantes, representa, sen dúbida, unimpulso máis a un comercio galego de calidade,competitivo e fortemente comprometido coasociedade e co seu ámbito.

A Biblioteca Básica do Comercio complementaoutras actuacións levadas a cabo polaConsellaría de Innovación, a través da DirecciónXeral de Comercio, que permitiu, con grandeéxito, a implantación do Selo de Calidade doComercio Galego.

A obra, cun enfoque divulgativo, áxil e funda-mentalmente práctico, e cunha presentaciónamena, atractiva e de fácil comprensión, constainicialmente de 13 títulos:

Apaga o candil: medidas e hábitos de aforroenerxético.

Coidadiño: prevención de riscos laborais nocomercio.

Paso libre: accesibilidade e eliminación debarreiras arquitectónicas.

Bo día: a importancia da atención aocliente.

Salta á vista: técnicas de escaparatismo.

Máis por menos: técnicas de mercadotecniae vendas.

Con todas as da lei: a normativa básica docomercio.

Envolto para que volte: guía do empaquetadoe presentación de artigos.

Coidando o meu ambiente: actuacións eprácticas que minimizan o impactomedioambiental.

O meu produto como “tic” queiras: TIC ecomercio electrónico (e-commerce).

Galeg@ vende (Tomos 1 e 2): o respectodos dereitos lingüísticos como ferramentaestratéxica e competitiva.

Sei que me queres: técnicas e prácticas paraa fidelización de clientes.

ANA MARÍA RÚA SOUTODirectora Xeral de Comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 7

Page 10: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 8

Page 11: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

ÍNDICE1O escaparate

Que consigue o escaparate dun establecemento?

Que tes que ter en conta cando fagas o teu escaparate?

O frío e a calor do escaparate

Tipos de escaparates

2Elementos básicos dun escaparate

Que bonitas cores

Que luz tan marabillosa

Que cousiñas máis bonitas vendes!!

3Carteis e etiquetas no escaparate

Para que serven os carteis

As mensaxes dos carteis

Como poñer o prezo

De que tamaño

Que cores podes elixir

4Decora o teu escaparate

Mobles

Manequíns

Materiais

5Mans á obra

Fai un bosquexo da túa idea

Monta o escaparate

6Anexo

SALTA Á VISTA

9

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 9

Page 12: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 10

Page 13: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

OESCAPA-

RATE

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 11

Page 14: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

12

Oescaparate dun

comercio é a primeira tarxeta

de visita coa que contas, é a canle de

comunicación entre o teu establece-

mento e a clientela potencial, sinteti-

zando e reflectindo o estilo do estable-

cemento e o que vendes. Se fas un bo

uso do escaparate, poderá converterse

no mellor elemento de venda porque:

posúe un carácter persuasivo e coerci-

tivo, vende sen descanso, os impactos

que reciben as persoas que pasan por

diante adoitan ser repetidos.

No entanto, isto non se consigue só

con poñer produtos no escaparate.

Hoxe en día debes ser consciente da

importancia que ten a linguaxe visual

na comunicación, seguramente acos-

tumas ver anuncios de televisión que

non conteñen nin unha soa palabra sen

perder o seu significado, así que, presta

especial atención á linguaxe visual do

escaparate e non o consideres unha

exposición dos produtos que non

resultan doados de vender.

OESCAPA-

RATE

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 12

Page 15: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

13

SALTA Á VISTA

1Chamar a atención.

2Producir sensacións.

3Deixar unha boa imaxe.

4Aumentar a demanda, atraendo e retendoa clientela.

QUECONSIGUE O

ESCAPARATE DUN

ESTABLECEMENTO?

Lembra que preto do 70 % das entradas

aos establecementos e o 23 % das vendas

son provocadas polo escaparate.

A función do escaparate pódese resumir

en: mostrar os artigos e vendelos. No

entanto, pódense enumerar moitas outras

funcións que pode chegar a conseguir o

escaparate:

5Alegrar as rúas, formando parte do urbanismocomercial.

6Transmitir o tipo de establecemento que é eo seu estilo.

7Informar acerca da calidade, nivel de prezo evariedade de produtos do establecemento.

O escaparate é a promesa do

que a clientela atopará no

interior!!

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 13

Page 16: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

14

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

QUE TES QUE TER ENCONTA CANDO FAGAS O

TEU ESCAPARATE?Hai unha serie de factores fundamentais

que van a condicionar en todo caso acomposición do teu escaparate:

1Os produtos: son o epicentro do escaparate.Independentemente do tipo de produto quesexa, trata de centrar a atención da clientelaneles.

2As características arquitectónicas: trátasedun elemento de difícil modificación, así queá hora de planificar o escaparate debes telasen conta e sacarlles o mellor partido.

3Materiais auxiliares: son o conxunto deferramentas que podes empregar pararesaltar os artigos que che interese.

Ten en conta os seguintesprincipios básicos á hora dedeseñar o teu escaparate:

1SIMPLIFICA: Fuxe da “contamina-ción visual”. Se o produto está amon-toado, a clientela non se fixará ennada. 2DESTACA: Evita sensaciónsde espazos planos, intenta que haxacontrastes que fagan que a clientelamire a cada un dos produtos indepen-dentemente. 3CLARIFICA: Nonmetas artificios innecesarios e reflictea mensaxe que queiras transmitir. 4SENÍTIDO/A: A clientela debe ver cla-ramente a mensaxe que queres trans-mitir. 5AGRUPA E DEIXA ESPAZOS:Agrupa segundo a complementarie-dade e deixa espazo para identificarpuntos de atención, se dispersas oudeixas ocos centrais sen senso, nonserá efectivo. 6QUE PREDOMINE:O escaparate non é unha continua-ción do establecemento, ten tino áhora de escoller e colocar os pro-dutos. 7FÁGASE A LUZ: Os efectostenebrosos e a escuridade están hoxeen día totalmente descartados.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 14

Page 17: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

15

SALTA Á VISTA

TIPOS DE ESCAPARATESSegundo o a natureza dos produtos que vaiasexpoñer, podes optar polos seguintes tipos deescaparates:

ESCAPARATES DE TEMPADAAnuncian o inicio dunha tempada, informando denovos produtos e tendencias do mercado.

ESCAPARATES DE ACONTECEMENTOSAnuncian a chegada dun acontecemento socialcomo o Antroido, o día da nai, o día do pai, o díados namorados, o Nadal, etc. Aprovéitao para ven-der produtos típicos destes días.

ESCAPARATES DE PRESTIXIOO máis importante é a beleza dos produtos expos-tos, venden prestixio e a “clase do establece-mento”. Normalmente centran a composición nunsó artigo de luxo e non adoitan empregar ele-mentos publicitarios.

ESCAPARATE COMERCIALPresentan os produtos que compoñen a variedadede artigos do establecemento cunha clara mensaxede venda. Adoitan estar algo recargados e conpouca decoración. Se queres melloralo, reduce onúmero de artigos e fai unha maior rotación.

ESCAPARATES DE PREZOEmprégaos cando queiras destacar o prezo do pro-duto. Neste tipo é corrente ver os produtos amon-toados e sen orde. Se o/a cliente/a busca unhaganga, é a mellor forma de presentar o produto.

ESCAPARATES PROMOCIONAIS E DE OFERTASe empregan para produtos promocionados, deoferta, liquidacións, saldos... identificando a oportu-nidade de merca. A decoración non é omáis importante, senón que empre-gues carteis cos prezos efrases de vendachamativas.

O FRÍO E A CALORDO ESCAPARATE

A primeira impresión é a que conta. Eno caso dos establecementos, o

escaparate é o que leva as primeirasmiradas dos/as clientes/as

potenciais.

Non todos os puntos do escaparateteñen a mesma capacidade para atraer aatención da clientela. Hai unhas zonasmáis visibles ca outras cara ás que a os/asviandantes dirixen instintivamente amirada ao pasar por diante dun escapa-rate. No escaparate, as zonas quentesson aquelas que teñen un maior poten-cial de visibilidade e, polo tanto, devenda, mentres que as zonas frías sonaquelas que non forman parte do perco-rrido visual normal.

O escaparate pode dividirse...

HORIZONTALMENTE:1A zona baixa é a que ten maioresposibilidades comerciais e de venda. Axente tende a mirar o chan do escapa-rate, así que coloca aquí o teu produtode base. 2A zona media sitúase entreos 1,50 metros e os 1,70 metros.Coloca nesta zona os produtos queatraian a mirada da clientela potencial.3A zona alta (por riba dos 1,70 metrosde altura) é apropiada para colocarcarteis ou publicidade.

VERTICALMENTE:Segundo a división vertical, a mellorzona é a central, cun valor do 47%, aesquerda tería un valor do 28 % e cun25 % estaría a dereita.

15

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 15

Page 18: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 16

Page 19: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

ELEMEN-TOS

BÁSICOSDUN

ESCAPA-RATE

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 17

Page 20: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

Cando

definas o escaparate

ten en conta a concordancia dos

elementos que o forman.

ELEMEN-TOS

BÁSICOSDUN

ESCAPA-RATE

18

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 18

Page 21: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

19

SALTA Á VISTA

Un truco: En verán emprega tons ver-

des ou azulados para refrescar a quen

o contemple. En inverno, se usas o ver-

mello, laranxa ou amarelo, a clientela

terá unha sensación acolledora e de

calor.

1A harmonía por gamas. É fácil de presentar,xa que é a degradación natural dunha corescura ata chegar á súa tonalidade máis claraou viceversa. Son axeitadas para todo tipo deexposicións, pero ten coidado, xa que o seuabuso levará á monotonía.

2A harmonía por contraste. É a combinaciónde cores opostas. Ten moito efecto, pero tencoidado, xa que pode ser perigosa, pois unhamala combinación de cores pode resultarrecargada. Emprega contrastes de cores fríase cálidas.

As cores teñen efectos psicolóxicos sobre aspersoas. Non hai máis que fixarse en que seadoitan empregar cores frías para expresartristeza, pesimismo, baleiro, mentres que ascálidas se identifican co vivo, coa alegría, coaacción...

QUE CORES PODES EMPREGAR?As cores provocan diferentes reaccións,sensacións e evocacións que exercen unhaconsiderable influencia sobre o ánimo e ossentidos da clientela. Un bo coñecemento dautilidade de cada cor poderá influír nos resul-tados do teu escaparate. A través das dife-rentes cores podes transmitir todo tipo desentimentos, e cada un deles pode ser axeitadopara un lugar determinado do escaparate.

QUE

BONITAS CORES

As cores do escaparate teñen unha

importancia esencial, xa que poden

determinar o equilibrio, a percepción dos

obxectos, as sensacións que provocan...

Debes pensar en harmonías ou conxugacións

de cores que poidan causar distintos efectos

na clientela que observe o escaparate:

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 19

Page 22: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

20

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 20

Page 23: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

QUE COR DEBES ELEXIR?Para elixir os mellores tons e gamas de corpensa nas seguintes cuestións:

1As características dos produtos. Cada produtose asocia a unhas determinadas cores que tesque aproveitar. Primeiro analiza as cores dosprodutos que vas expoñer e a partir de aí tra-balla coa decoración creando un conxunto har-mónico. Por exemplo, se o teu establecementovende artigos de xoiería, podes empregar tonosgrises e negros para destacar artigos de platino,brillantes ou plata e para artigos de ouro oudourados, podes empregar tonos suaves, neu-tros ou algúns cálidos.

Na medida do posible, retira as embalaxes ecaixas, xa que están especialmente deseñadaspara destacar entre outras semellantes e sondifíciles de combinar nun escaparate.

2O estilo do comercio e da clientela. Ten pre-sente a quen te dirixes. Transmitir a idea apro-piada será fácil se coñeces a psicoloxía dascores e fas un bo uso dela.

3A moda (o último do último). A moda non sóafecta aos establecementos téxtiles, é un factorfundamental á hora de montar calquera escapa-rate. Por exemplo: se o escaparate segue unestilo vanguardista, é mellor utilizar cores for-tes (malvas, fucsias, ou tella) que aportan untoque desenfadado e alegre. Estas cores con-trastan moi ben coa estética dos obxectos dedeseño.

4O número de cores. Non abuses do númerode cores, xa que o exceso pode “marear” á clien-tela e o escaparate pode perder a súa finalidade.

21

SALTA Á VISTA

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 21

Page 24: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

22

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

QUE LUZ TAN MARABILLOSACada establecemento require dun tipo de iluminación diferente. A luz permitirachecentrar a atención da clientela e acadar distintos efectos, mesmo podes conseguirmodelar obxectos, crear ambientes, resaltar determinados produtos, etc.

A luz é imprescindible nos escaparates, dá unidade e orde a toda a composición, xa quedefine a orientación espacial e resolve o problema das luces e as sombras. Cando unobxecto está iluminado hai unha gradación de luces e sombras que dan volume e signi-ficado ao conxunto. Para isto, emprega sistemas de iluminación complementarios:

1Luz principal ou directa (iluminación ambiental). É a principal forma de iluminación.Baséase en luces fixas contra o espazo e é a que determina a forma do obxecto e definea súa sombra. En establecementos de alimentación, esta iluminación ten que ter untoque cálido, para apreciar a cor natural dos produtos e que non resulte un conxuntomoi frío.

2Luz secundaria (iluminación complementaria).Complementa a luz principal. Emprégaapara precisar o obxecto, a súa sombra e o espazo. Tamén a podes usar para matizar aluz principal e para buscar efectos de profundidade, harmonía e composición. No casodas librarías, a iluminación é xeralmente de luz indirecta, salvo naqueles escaparatesnos que se pretende destacar algunha obra; neste caso, complemetaríase con luz directa.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 22

Page 25: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

23

SALTA Á VISTA

QUE EFECTOS PODES CONSEGUIR COAS LUCES?Se contas con lámpadas con posibilidades de orientación, tes varias alternativas:

1FRONTAL SUPERIOR: Colócase iluminando o obxecto por riba do punto de vista do/a obser-vador/a. Produce sombras, polo que non aumenta a visibilidade dos detalles do obxecto pero sia súa simetría. 2FRONTAL SUPERIOR A 45º: Produce efectos similares á iluminación natural.Colócase na parte superior, por riba do punto de vista do/a observador/a, pero cun ángulo de45º. Conseguirás destacar a forma e as texturas dos obxectos e producirás sombras moi agra-dables. 3INFERIOR: Colócase por debaixo do punto de vista do/a observador/a. Proxecta som-bras nas paredes e o teito do escaparate, achega unha sensación artificial, pero é moi orixinal.4LATERAL: Colócase iluminando os artigos dende un dos lados e adoita empregarse á mesmaaltura que o punto de vista do/a observador/a. Se a colocas máis alta, conseguirás un efecto máisnatural. Se a completas cunha iluminación complementaria, restarás dureza ás sombras e des-tacarás as texturas. 5CONTRALUZ: Sitúase iluminando o obxecto dende a parte posterior, nosentido contrario á vista do/a observador/a. Pode resultar perigoso, xa que pode cegar ao/aobservador/a e deixar os obxectos en sombra. Utilízao para iluminar obxectos transparentes eten moito coidado de non cegar.

Emprega

lámpadas con posibi-

lidade de orientación. Se uti-

lizas luces fixas, obrigaranche a

facer composicións parecidas ao

ter que estar os artigos desta-

cados nos mesmos puntos, e non

terás a posibilidade de facer

xogos de luces (claro-

escuros).

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 23

Page 26: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

Ademais, no peso inflúen:

1A COR E O TAMAÑO: As cores cla-ras pesan máis ca as escuras.2CARACTERÍSTICAS DO PRO-DUTO: As formas regulares pesanmáis ca as irregulares. 3ILLAMENTO :Achega maior peso e resalta os produ-tos máis importantes. 4INTERESE:Se oproduto ten interese para a clientela,pasará a primeiro plano. 5A COLOCA-CIÓN: Os produtos colocados na partebaixa teñen maior peso.

A FORMA Mostra os produtos de forma clara,permitindo crear unha imaxe mentalnítida e definida.

A MEMORIAA percepción dos obxectos se relacio-na co hábito de velos. Aínda que o fac-tor sorpresa é fundamental, o feito derecordar a imaxe achega serenidade econfianza.

QUE COUSIÑAS MÁISBONITAS VENDES!!

Á hora de montar o escaparate tes queelixir a composición que máis destaque osprodutos que queres vender. A percepción

dos artigos e imaxes que se expoñen noescaparate pode verse afectada por

elementos como a situación do espazo, asformas e cores, pero ademais tes que ter

moito ollo en elixir a colocación que máische conveña; para isto, valora...

O EQUILIBRIO Aparentemente está relacionado coa simetría;no entanto, non sempre é así. Se colocamosos produtos de forma simétrica, obteremosefectos equilibrados, pero esta é unha alterna-tiva demasiado fácil e un tanto monótona.Non abuses da simetría e saca proveito ásdesigualdades, obterás resultados sorpren-dentes e variados.

O PESO O peso visual dun obxecto aumenta en rela-ción á distancia que o separa do plano e incre-méntase en función da profundidade.Aumenta a profundidade se o que queres éresaltar produtos pequenos.

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

24

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 24

Page 27: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

A COMPOSICIÓNPodes facela segundo liñas imaxinarias que levenaos/ás observadores/as a facer un percorrido visualordenado por todo o escaparate:

1XEOMÉTRICA: Coloca os produtos baseándoteen diferentes figuras xeométricas. Podes facelo ver-tical, horizontal, frontal ou oblicuamente. 2LINEAL:Forma liñas horizontais e transmitirás tranquilidadee paz. Se as fas verticais, darás sensación de seguri-dade e forza. 3CIRCULAR: Se dispós os produtosequidistantes en torno a un punto central produ-cirás un efecto de dinamismo e graza.4PIRAMIDAL: Coloca os produtos baseándoteen posicións triangulares, formando pirá-mides. Podes facelo colocandouns artigos diante deoutros ou xogandocoas altu-ras.

O ESPAZOA percepción dun obxecto pode verseinfluenciada polo que ten ao seu redor epolo lugar que ocupa no escaparate.Intenta sacar rendemento ao espazo senamontoar. Para dar profundidade podes:

1No caso de decoracións mínimasempregar a superposición, facendo queos artigos se interrompan parcialmentepero se visualicen de forma suxerida.2Baixar a liña do horizonte facendo queo fondo sexa o máis uniforme posible.3Inclinar as paredes laterais, do teito edo chan cara a atrás. Por exemplo,pechando as paredes laterais con teas.4Empregar graos de tamaño, colocandoun obxecto en primeiro plano eunha réplica de menortamaño ao fondo.

SALTA Á VISTA

25

Regras fundamentais:

Elixe artigos complementarios. Non

utilices máis dunha ou dúas formas

xeométricas.Non empregues máis de

tres cores por escaparate. Compón o

escaparate a partir de liñas imaxina-

rias.Diferencia alturas e profundi-

dades.Compón grupos.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 25

Page 28: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 26

Page 29: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

CARTEISE ETI-

QUETASNO

ESCAPA-RATE

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 27

Page 30: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

O s

carteis son unha

importante ferramenta de

comunicación entre a clientela e o

establecemento. Ademais, axudan a

crear unha imaxe concreta do estilo e

posicionamento.

CARTEISE ETI-

QUETASNO

ESCAPA-RATE

28

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 28

Page 31: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

29

SALTA Á VISTA

1Informar.

2Atraer.

3Decorar.

4Vender.

AS MENSAXES DOSCARTEISSegundo a mensaxe que queirastransmitir emprega un destes tipos decarteis:

1De promoción ou oferta. 2Informativos.3De prezo. 4De reclamo

O máis importante é a elección das palabrasque compoñerán o cartel, xa que quizaisqueiras dicir moitas cousas con poucas pala-bras: debe primar sempre a simplicidade!

PARAQUE SERVEN

OS CARTEIS

Os carteis constitúen un dos medios

empregados na denominada publicidade

exterior: todos poden velos e por iso

podes aproveitalos para incluír

información, como o nome, o logotipo,

unha cor identificativa...

Un cartel ben colocado no escaparate pode

cumprir catro funcións fundamentais:

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 29

Page 32: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

Podes reforzar a mercadoría cun textocurto que chame a atención, como porexemplo “Oferta”, ou “Aquí tes o melloragasallo para túa nai”.

Ten en conta tamén que a terminacióndos prezos pode influír na percepción daclientela de se o produto é de luxo, barato,etc. Os prezos rematados en 99 e 95poden dar sensación de máis baratos ca osprezos redondos, rematados en 0.

O prezo adoita ser decisivo para moitaspersoas. Así, en función deste, a clientela

valora se os beneficios do produtomerecen o esforzo monetario que supón.

Un sistema para tentar diminuír a sensa-ción de prezo é facer que o texto ocupeunha terceira parte do cartel e os númeroso resto.En rebaixas, saldos, liquidacións eofertas tes varias opcións:

30

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

COMO POÑER O PREZO

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 30

Page 33: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

31

SALTA Á VISTA

Ten en conta que se os prezos non sonmoi visibles, pode dar a impresión de que

se trata de produtos de luxo ou caros.

Para non saturar o escaparate de etiquetas,podes agrupalos en listaxes que recollan arelación dos artigos expostos.

O tamaño do cartel tamén incide no valordo produto, canto máis grande sexa, máissensación de barato dará.

Podes resaltar o prezo de determinadosprodutos empregando diferentes cores (porexemplo, letras vermellas sofre fondo amarelo).Estas cores poden atraer a mirada da clientela.

Nas rebaixas, promocións, descontos ou ofertasespeciais podes optar por pegar vinilos de coresno cristal do escaparate. Nesta situación ten enconta a psicoloxía das cores e, sobre todo, quechamen a atención.

DE QUE TAMAÑO QUE CORES PODES ELEXIR

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 31

Page 34: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 32

Page 35: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

DECORAO TEU

ESCAPA-RATE

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 33

Page 36: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO A

decoración do

escaparate pode axudarche a

definir a mensaxe que queres trans-

mitir pero, sobre todo, a súa función é

mellorar a presentación dos artigos e

vender. Ten en conta que o escapa-

ratismo é unha técnica creativa que

busca a diferenciación, polo tanto,

deberás espremer os teus recursos cre-

ativos. Para decorar o escaparate, podes

empregar os seguintes elementos:

Mobles ou estruturas que reforzan e

destacan os produtos.

Manequíns que dan vida aos produtos

e poden establecer unha comparativa

ou identificación.

DECORAO TEU

ESCAPA-RATE

34

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 34

Page 37: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

35

SALTA Á VISTA

Tubos, cadeiras e mesmo bidóns podenlograr o mesmo efecto ca as mesas pero cuncarácter máis persoal. Ademais se xogas coascores, poderás conseguir atractivas montaxes.

Os elementos vivos e as fotos poden imprimircarácter ao teu escaparate. Xa sabes... unhaimaxe vale máis ca mil palabras.

Os teus provedores seguramente che facilitenmaterial decorativo das marcas que distri-búen e que podes empregar para adornar oteu escaparate. No caso de que non o fagancoméntallo, en moitas ocasións este materialserache de utilidade.

As plataformas que xiran 360º

son útiles para exhibir produtos

que necesitan ser mostrados

dende todos os ángulos.MOBLES

O primeiro que debes ter claro é que a

decoración do escaparate ten que ser algo

complementario, nunca debe anular a

visibilidade dos produtos que queiras

vender. É tan negativo sobrecargar o

escaparate como deixalo baleiro.

Se o teu establecemento é de artigos de

fogar, podes empregar estantes, andeis,

falsas ventás ou portas para recrear

escenas domésticas. Así, a persoa que

mira o escaparate pode identificar a súa

propia vivenda e chegar a pensar: “Que

ben quedaría na miña casa!”.

Pola contra, se o teu establecemento éunha floraría na decoración debes empregarelementos que transmitan calidade e natu-reza do produto, que evoquen a súa orixe“natural”.

Se o escaparate é aberto e non tes paredes,podes empregar bastidores de madeira recu-bertos de tea, chapas finas, papel ou outrotipo de material que simule unha parede.

As mesas poden proporcionarche o efectode distintos volumes e facer que a per-cepción do escaparate resulte máis sinxela.Ten en conta que o material con que esteanfabricadas pode dar diferentes ideas doestilo do establecemento; así, a madeiraproporciona nobreza mentres que o cristalse asocia co clásico, pero se o combinascon elementos metálicos, dará un carácterinnovador ao escaparate.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 35

Page 38: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

36

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

MATERIAISO tapizado, enteado, empapelado ouuso de diversos materiais son hoxeelementos básicos cos que debecontar calquera persoa que queiramontar un escaparate. Podesaproveitalos para conseguir efectossorprendentes.

Calquera elemento pode servirchepara ambientar o escaparate, sempree cando forme parte da idea ou amensaxe que queiras transmitir.Algunhas ideas son:

CARTÓNSe emprega pintado de cores, aíndaque o seu principal uso é comosoporte publicitario en forma de dis-play, expositor ou cartel.

PAPELHoxe en día ten un gran auxe e ofrecemoitas posibilidades, tanto en cali-dades coma en cores e estampados.

MANEQUÍNSAo longo dos anos os manequíns foron

evolucionando, tanto nos seus materiais(dende o coiro, a cera ou a estopa ata oactual plástico e a fibra de vidro) coma

nas súas formas, pasando dende asfiguras xeométricas ata o hiperrealismo e

o futurismo. Esta evolución confirma queos manequíns tamén envellecen a pesar

de non teren vida propia. A clientela dáseconta de se están anticuados ou non,

fíxanse no seu peiteado, na cara, e ata asúa postura pode delatar se están

pasados de moda ou non.

Aproveita os manequíns para montar escenasda vida cotiá, a clientela sentirase identifi-cada. Ademais, se son móbiles, xoga coassúas posturas.

Ten en conta que a mirada dun manequínpode conducir a vista dos/as clientes/as caraa determinados puntos que che intereseque vexan.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 36

Page 39: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

37

SALTA Á VISTA

CORDAÚsase principalmente para suxeitar oselementos do escaparate. Normal-mente utilízase corda transparente outanza; no entanto, en determinadosescaparates as cordas de hilo pódenseempregar tamén como elementosdecorativos.

TAPIZEscolle materiais elásticos, pois chefarán máis doado o traballo, e tenespecial coidado ao tapizar con mate-riais que teñan estampados, sobretodo raias.

TEASÉ importante que teñan peso, quearrastren e que as poidas lavar confacilidade. Podes incluír teas de todotipo, pero sempre en cores simi-lares para que o escapa-rate quede har-monioso.

Os elementos decorativos que podes empregar setes unha panadería son: cestas de vime, manteis decadros, utensilios de panadeiro/a. Nas froitarías, osbodegóns son sempre elementos decorativos cha-mativos e apatecibles, así como calquera outro ele-mento que evoque a natureza do produto (caixasde madeira , cestas de vime, cáñamo, etc).

Nas librarías, os elementos decorativos empre-gados con maior frecuencia son ossoportes publicitarios dos/dasdiferentes autores/as,promocionando asúa oferta.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 37

Page 40: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 38

Page 41: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

MANS ÁOBRA

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 39

Page 42: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

40

MANS ÁOBRA

Fagas

o que fagas, intenta

darlle un toque persoal e antes

de poñerte mans á obra, ten en conta: a

túa clientela, a zona na que está o esta-

blecemento, tipo de establecemento,

produto que queres exhibir, o medio

(urbano ou rural), datas.

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

FAI UN BOSQUEXODA TÚA IDEAO primeiro paso é plasmar a túaidea. Trata de converter o produtono protagonista, nin o decorado nina ambientación poden restarlleprotagonismo. Se a idea checonvence, recolle todas asmedidas para que a idea tomeforma. Analiza o espazo tendo en conta:

1Materiais arquitectónicos: pedra,madeira...2Medidas do oco: ancho,alto e profundidade. 3Escaparateinterior e exterior. 4Disposición eforma de acceso ao establecemento.5Orientación: norte, sur, leste eoeste.6Cristaleiras: medidas e colo-cación. 7Presenza de toldos e pan-tallas. 8Posibilidades de iluminación:enchufe, punto de luz e lámpadas.

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 40

Page 43: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SELECCIONA AS CORESSelecciona axeitadamente as cores,tanto nos materiais empregados comanos diferentes matices que podencrear as variacións da iluminación.

POSTA EN MARCHAA montaxe definitiva do escaparatepasa polas seguintes etapas:1Desmonta o escaparate anterior, des-pexa o recinto e límpao. 2Pecha oescaparate á vista da clientela.3Decora paredes e coloca elementosdecorativos. 4Coloca os elementosfixamente en estantes ou suspendidos.5Veste os manequíns (en caso de queos empregues). 6Aplica accesorios eretira etiquetas de prezos. 7Sitúareflectores en puntos estratéxicos.8Coloca os letreiros con prezos.9Elimina manchas ou residuos da mon-taxe. 10Inspecciona a exhibición.

SALTA Á VISTA

MONTA O ESCAPARATEUnha vez feito o bosquexo, elabora oescaparate. Os escaparates podenpresentar formas moi distintas, mais apesar disto, para montar un escaparate éimportante contar cun plan de traballoque che axude a traballar da mellor formaposible. Que pasos debes seguir?

PLANIFICA A DECORACIÓNA partir deste momento atoparaste co primeiroproblema: atopar a expresión da idea que sexaentendida pola maior cantidade de persoas.

SELECCIONA OS MATERIAISA montaxe do escaparate e a selección domaterial condicionan a súa elaboración edeben ser compatibles coa composición glo-bal. Algúns dos materiais que podes empregarpara a exposición do produto son:

1Elementos de adorno auxiliares arquitectó-nicos. 2Bustos. 3Brazos, pernas, mans dediferentes materiais. 4Manequíns. 5Exposi-tores, estantes ou baldas. 6Soportes.7Vitrinas.

COLOCA OS OBXECTOSÁ hora de colocar os obxectos, debes ter enconta unha serie de aspectos:

1Expón aquilo que che convén vender. 2Sitúaos obxectos dunha forma cómoda para aclientela. 3Coloca os obxectos de forma aso-ciada para que a visualización dun leve a outro.4Non esquezas que as liñas horizontais dansensación de repouso e estabilidade mentresque as verticais dan sensación de dinamismo einestabilidade. 5Non debes superar a alturados 3 metros, xa que por riba ninguén dirixe avista nun escaparate. 6Presta especial aten-ción á composición.

41

Renova o escaparate:

debe supoñer unha sorpresa

para a clientela, polo que é con-

veniente que o tempo de expo-

sición non supere os 20 días

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 41

Page 44: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 42

Page 45: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

ANEXO

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 43

Page 46: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

ANEXONORMATIVA

1Lei 7/1996 de 15 de xaneiro, de Ordenación do Comercio polo Miúdo.

2Lei 10/1998, de 20 de xullo, de Ordenación do Comercio Interiorde Galicia.

3Anteproxecto de Lei de Ordenación do Comercio Interior deGalicia.

4Real Decreto 3423/2000 polo que se regula a indicación dos pre-zos dos produtos ofrecidos aos consumidores.

DIRECCIÓNS DE INTERESECONSELLERÍA DE INNOVACIÓN E INDUSTRIAEdificios Administrativos San Caetano, s/n15704 Santiago de CompostelaTeléfono: 981 54 54 00 - Fax: 981 54 49 49

DIRECCIÓN XERAL DE COMERCIOEdificios Administrativos San Caetano, s/n15704 Santiago de CompostelaTeléfono: 981544341- Fax: 981545541Correo electrónico: [email protected]

BIBLIOGRAFÍA RECOMENDADA“Manual de escaparatismo. Formación”. VVAA (2006). Vigo,Ideas Propias Ed.

“Manual de escaparatismo básico. Formación”. VVAA (2006),Vigo, Ideas Propias Ed.

“Manual de escaparatismo avanzado. Formación”. VVAA (2007),Vigo, Ideas Propias Ed.

“Técnicas de diseño de escaparate. Guía práctica de métodos,materiales y procedimientos”. CABEZAS FONTANILLA, C.,BASTOS BOUBETA, A. I. (2006), A Coruña, Ideas Propias Ed.

“Escaparates de mundo”. BOU, L. (2006), IJB Ediciones

“Diseño de escaparates”. MARÍN, D. (2004), Instituto Monsa deEdiciones.

“Conceptos básicos de escaparatismo”. Cámara de Comercio deValencia, www.camaravalencia.com

BIBLIOTECA BÁSICA DO COMERCIO

44

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:57 Página 44

Page 47: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio

SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 4

Page 48: SALTA Á VISTA final · SALTA Á VISTA_final.qxp 16/10/08 10:56 Página 2. salta á vista apuntamentos para ... recomendacións adaptadas ás suas necesidades. Os cambios no comercio