Tema 2 -Voluntariado, Infancia e Persoas Maiores

8/19/2019 Tema 2 -Voluntariado, Infancia e Persoas Maiores

1/26

Curso de formación básica en voluntariadoTema 2. Voluntariado, infancia e persoas maiores

INFANCIA

“Un neno/a que medra protexido contra o abuso e a violencia ten máis posibilidades de

medrar san física e mentalmente, con confianza e respecto de si mesmo, e con menos

probabilidades de abusar dos demais ou explotalos.”

1. PRIMEIRA INFANCIA

Denominada de diferentes modos polos autores atendendo ás adquisicións que

se producen entre o segundo e terceiro ano de vida:

Idade acrobática: cando o neno aprende a andar e practica incansable

diferentes movementos.

Etapa egocéntrica: cando o neno se considera o centro de canto o

rodea, pois non é capaz de diferenciar o seu eu do seu non eu.

Idade da linguaxe: por ser unha función desenvolta nesta etapa.

Etapa anal: inicio do control dos esfínteres, ademais do inicio da

comprensión da moral.

O xogo nesta etapa é a actividade principal na vida do neno, ten un carácter

simbólico e pode presentar diversas formas (ilusión ou papel representado,

interese polo mundo que lle rodea, xogos de construción ou ben de destrución).

DESENVOLVEMENTO

FÍSICO

DESENVOLVEMENTO

COGNITIVO/LINGUAXE

DESENVOLVEMENTO

PSICOSOCIAL• Comeza a andar.

• Sóbese ás sillas.

• Constrúe torres.

• Fai garabatos.

• Colle cousas.

• Come só coas mans.

• Mastiga a maioría dos

alimentos.

• Chapurrea de modo

expresivo.

• Comunícase por

xestos.

• Comprende a palabra

non, e pouco despois é

capaz de vocalizala.

• Vocabulario de 10 15

• Quere ter ao coidador

cerca todo o tempo.

• Entende o significado

de eu e meu.

• Distingue entre eu e ti.

• Imita actividades dos

adultos.

• Interese e recelo dos

1


2/26


• Vai sendo capaz de

correr.

• Empurra obxectos.

• Séntase só.

• Vístese e íspese.

• Pide comida e bebida

con vocalizacións e

xestos.

• É capaz de dar

pequenos saltos.

• Pode andar de

puntillas.

• Corre.

• Colle cousas

pequenas coas mans.

palabras.

• Sinala partes do seu

corpo ou debuxos.

estranos.

• A autonomía é un

desafío.

• Xoga só ou cerca de

outros nenos.

• Reclama a pertenenza

das súas cousas.

• Inicia as súas

actividades de xogo.

• Pouco a pouco vai

sendo capaz de unirse

a outros nenos no xogo.

2. INFANCIA PREESCOLAR

É o período comprendido entre os catro e os cinco anos. Aquí as diferenzas de

personalidade nos nenos vólvense cada vez máis evidentes debido

fundamentalmente a dous factores:

Crecentes demandas da sociedade a participar nas accións e

relacións dos adultos, de acordo coas súas posibilidades. O adulto

esixe máis do comportamento dos nenos desta idades respecto aocumprimento consciente das regras de conduta comúns ao grupo no que

vive, e incluso respecto a realización de algunhas actividades (escolares

ou laborais elementais).

Este paso vai precedido e acompañado pola aparición de novas

posibilidades cognitivas e motivacionais: o desenvolvemento de

novas formas de pensamento e perfeccionamento da linguaxe oral (e

incluso nalgúns casos o comezo da aprendizaxe da lectoescritura), aadquisición dunha vida interior relativamente máis estable, a maior

2


3/26


comprensión do mundo circundante e do lugar que ocupa nel; todo isto

orixina neles novas motivacións e un maior desexo de participar nas

acción e relacións dos adultos.

Esta necesidade de acción e participación atopa a súa expresión máis

privilexiada nesta idade nos xogos argumentais de roles. Pero tamén na

realización das chamadas tarefas produtivas de carácter máis estruturado e

sistemático que as realizadas ata ese momento.

DESENVOLVEMENTO

FÍSICO

DESENVOLVEMENTO

COGNITIVO/LINGUAXE

DESENVOLVEMENTO

PSICOSOCIAL

• Corre velozmente.

• Balancéase sobre un

pé.

• Da volteretas

• Copia.

• Debuxa

espontáneamente.

• Sube e baixa escaleiras

utilizando a barandilla

• Pode intentar escribir o

seu nome.

• Ao final da etapa a

lateralide está

establecida.

• Sigue dúas ordes non

relacionadas.

• Responde ás

directrices verbais.

• Conversa con

oracións.

• Entende e diferenza o

pasado do presente.

• Fai preguntas

constantemente.

• Amosa curiosidade por

todo.

• Comeza a utilizar

quendas de fala.

• Xoga a xogos simples

de

grupo

• Utiliza a linguaxe para

opoñerse ou resistir a

algo

• Intenta agradar

• Ten compañeiros

imaxinarios de xogo

• Comparte si así se lle

di

• Vai o baño só durante

odía

3


4/26


3. ¿CANTO APRENDEMOS?

Actualmente, vivimos na era da imaxe (campañas publicitarias, campañas

sobre accidentes de tráfico con imaxes impactantes,...). Todas as nosas

vivencias relacionámolas cunha imaxe, pero non só a imaxe intervén no

proceso de aprendizaxe, senón que ademais debemos ter en conta que cando

aprendemos:

- 20 % ESCOITAMOS

- 35 % VEMOS

- 55 % ESCOITAMOS E VEMOS

- 90 % DEBATIMOS E REALIZAMOS

- 95 % DEBATIMOS, REALIZAMOS E REFLEXIONAMOS

Como podemos ver, onde aparece o dialogo-comunicación, é onde se produce

un máis alto índice de asimilación de conceptos, dialogo-reflexión que ás veces

polo ritmo de vida que levamos, non temos tempo de poñer en práctica.

3.1. A importancia da comunicación.

Porcentaxes Impacto Comunicativo

7 % Comunicación Verbal

38 % Elementos Paralingüísticos

55 % Comunicación Non Verbal

Seica unha imaxe vale máis que mil palabras... É frecuente ver a un pai coas

mans nas costas paseando, e á beira á súa filla pequena, paseando coas mans

na mesma posición.

A idades temperás, os menores imitan, e os proxenitores ou as persoas que

pasan máis tempo con eles son os seus referentes (cando xogan imitan

4


5/26


situacións vividas nas que eles/as asumen outro rol, o do profesor/a, o da nai, o

do pai,...).

3.2. Xestos con posibles signi ficados.

Acariciarse Asegurarse a un mesmo

Comer as uñas Ansiedade

Frotarse as mans Esperanza de algo

Garabatear Pouco interese

Inclinarse cara atrás coas mans na nuca Superioridade

Man no peito Sinceridade

Rascarse a cabeza ou a nuca Frustración

Tocarse ou frotarse lixeiramente o nariz ao

escoitar

Dubida e, a miúdo,resposta

negativa

Rascar o pescozo Incertidumbre

Pernas cruzadas Actitude defensiva, resistencia

Mans sobre a boca o falar Asombro,tratar de ocultar a

conversa, mentir

Golpetear levemente cos pés Impaciencia

Pellizcarse e/ou rascarse a cara Culparse

Carraspeo consciente Advertencia

Encollemento de ombros acompañadopolas mans abertas cas palmas cara arriba

Sinceridade e franqueza

Lingua sobre os beizos para humedece-los Tensión

5


6/26


4. ESTILOS DE PAIS/NAIS

AUTORITARIO PERMISIVO DEMOCRÁTICO SOBREPROTECTOR

Grao de control do

comportamento

Comunicación

Esixencia de

madurez

Afecto

6


7/26


DE AQUÍ XURDEN NENOS/AS...

Pais/nais

autoritarios/as

1. Nenos/as obedentes.

2. Ordenados.

3. Pouco agresivos.

4. Pouco tenaces.

5. Pouco afectuosos.

6. Dependentes do control externo.

7. Con baixa autoestima.

8. Con dificultades para relacionarse.

Pais/nais

permisivos/as

1. Nenos/as con escaso autocontrol.

2. Inmaduros.

3. Frecuentemente con baixa autoestima.

4. Asumen poucas responsabilidades.

5. Vitais.

6. Alegres.

7. Caprichosos.

8. Con dificultades para o traballo en equipo.

Pais/nais

democráticos/as

1. Nenos/as con alto autocontrol.

2. Con alta autoestima.

3. Confiados en sí mesmos.

4. Con iniciativa.

5. Persistentes nas tarefas.

6. Altamente integrados cos demáis.

7. Alegres.8. Valoran as cousas.

Pais/nais

sobreprotectores/as

1. Nenos/as que non toleran a frustración.

2. Con dificultades para independencia.

3. Con pouco autocontrol.

4. Inseguros.

5. Non valoran as cousas.

6. Egoístas e incapaces de agradecer.

7


8/26


4.1. Pautas para unha boa convivencia na familia:

1. Escoitar.

2. Normas.

3. Estar atentos.

4. Manteñamos a calma.

5. Non facelo todo.

6. Apoiarnos sempre.

7. Non discutir diante dos nenos/as.

8. Non debemos levarnos a contraria.

9. Se hai un problema, falámolo cando estemos sós.

10. Ninguén o sabe todo.

5. O DESENVOLVEMENTO DA PERSONALIDADE:

O concepto de personalidade foi definido de moi distintas formas, variando

notablemente dunhas correntes a outras. A pesar desta variedade pódese dicir

que hai unha serie de trazos comúns na maioría dos autores.

Podemos dicir por tanto, que a personalidade é o conxunto de trazos que

caracterizan a un suxeito; é algo distintivo e propio de cada individuo.

Unha das definicións máis aceptadas é a de Allport, que identifica a

personalidade como “A organización dinámica interna ao individuo, do sistema

psicofísico que determina o seu axuste único a cada situación.”

A personalidade de cada individuo é complexa, e o seu desenvolvemento

supón un longo proceso que comenza xa no seo materno debido a unha serie

de interrelacións afectivas fillo-nai e o mundo que lle rodea.

No momento do nacemento comeza a lenta apertura cara ao mundo, e

segundo como sexa esta irase formando a súa personalidade.

Por outra banda, hai que ter en conta que na configuración e desenvolvementoda personalidade inflúen 2 aspectos básicos: herdanza e ambiente.

8


9/26


Pero, a pesar de que o peso dos factores hereditarios é importantísimo, o home

non depende só deles, senón que depende tamén das condicións nas que vive

e se desenvolve. Dentro destas, a personalidade vese afectada de forma

decisiva por unha serie de factores ou elementos que se poden concretizar en

catro:

- Os adultos.

- O grupo de iguais.

- A actividade.

- A dificultade.

a) Os adultos.

O adulto é para o neno un modelo corrente de imitación, e a través desa

imitación plasma na súa conduta actitudes propias do mundo adulto.

Comprobouse que segundo sexa o nivel de adaptación do neno ao adulto así o

manifestará na súa personalidade:

Cando o neno se sente querido e aceptado vai manifestar unha actitude

de apertura cara aos demáis, e isto reflíctese en que:

- Está contento.

- Séntese ben.

- Comunícase cos outros...

Se, pola contra, se sente rexeitado irá forxando unha personalidade que se

presentará como pechada e introvertida, e isto reflíctese en que:

- Está calado.

- Parece triste.

- Non participa...

O neno de 0 a 6 anos coñece a vida dos adultos por moitos condutos:

observando o seu traballo, escoitando os seus relatos, xogando...; e tomará

como modelos aqueles que gozan do respeto dos demais: a súa nai e o seu

pai, os seus avós, os seus veciños... Mesmo pode dicirse que nun grao máis

alto o mestre.

9


10/26


Nestas idades é o momento propicio para que os nenos vaian adquirindo

hábitos e moitos deles gardan estreita relación coa conduta imitativa dos pais

e irmáns maiores:

- Lávase os dentes coma o seu pai ou a súa nai.

- Séntase coma o seu irmán.

- Saúda como o seu curmán.

- Toma froita como...

E a medida que vai avanzando en idade, vaise concienciando de que debe

cumprir unhas normas, e conxuntamente con esas normas vai a asimilación de

modelos de condutas.

b) O grupo de iguais.

O neno/a de 0 a 6 anos necesita comunicarse cos seus coetáneos, e esta

necesidade ven marcada precisamente pola necesidade de xogar e de realizar

actividades grupais.

A influencia do grupo de coetáneos no desenvolvemento da personalidade

débese a que é precisamente nese ambiente onde ten que aplicar as normas

de comportamento cos demais e adaptar esas normas ás distintas situacións.

O neno, a través do grupo, aprende a relacionarse cos demáis e, á vez,

desenvólvese a sí mesmo.

Cando un neno é aceptado polo grupo faise máis comunicativo e espontáneo

pero, pola contra, o que non o é, afianzará polo xeral os seus receos e a súa

introversión.Para favorecer esta interrelación é necesario que se manteña na aula un clima

de seguridade, confianza e afectividade.

c) A actividade.

O adulto inflúe de maneira primordial no neno cando está a desenvolver unha

actividade. E esa actividade ten tal importancia para el que ao sentirse artífice

10


11/26


de algo colle confianza en sí mesmo e espértanse nel sentimentos de

autonomía e autoestima.

As actividades máis axeitadas para un bo desenvolvemento da personalidade

son todas aquelas que permiten a libre expresión, pero ademais deben reunir

uns requisitos:

- Ser adecuadas á súa idade.

- Estar de acordo cos seus intereses.

- Combinar o traballo grupal co individual.

- Propiciar o xogo.

d) A dificultade

No desenvolvemento da personalidade infantil hai que ter en conta sempre a

dificultade. Cando observamos que un neno supera unha dificultade, séntese

satisfeito, valórase así mesmo, quere realizalo de novo e así vai madurando no

seu desenvolvemento e afianzándose na súa autoestima persoal.

O adulto debe presentar a dificultade no momento e grao oportunos, á vez que

debe prestar axuda cando o neno a precise.

O neno nunca debe sentirse só ante unha situación difícil, pero tampouco debe

sentirse desprazado polo adulto; é dicir, o adulto observará, axudará e apoiará

ao neno, pero sempre lle deixará facer, para que aos poucos vaia collendo

confianza en sí mesmo e autoafirmándose.

5.1. O DESENVOLVEMENTO AFECTIVO NOS NENOS/AS DE 0 A 6 ANOS

Ao referirnos á vida afectiva estamos a facer alusión aos estados de ánimo.

Son estes estados de ánimo que nos afectan agradable ou

desagradablemente.

Os estados afectivos poden dividirse en dous compoñentes:

• As emocións poden definirse como estados afectivos intensos, con claras

repercusións orgánicas e que duran pouco tempo.

11


12/26


• Os sentimentos defínense como estados afectivos moderados que van

asociados a recordos, ideas ou contidos culturais. Non teñen tanta

repercusión orgánica e prolónganse no tempo.

Na vida afectiva do neno de 0 a 6 anos, sobre todo nos 2 primeiros,

predominan os estados emocionais.

O neno de 1 a 2 anos ri, chora, grita... en períodos de tempo moi curtos (pasa

con facilidade da risa ao pranto e viceversa).

Características principais:

A afectividade no neno é cualitativamente distinta da do adulto. As

características ou trazos máis xerais poden resumirse en:

Ao neno gústanlle acontecementos que dende o punto de vista do adulto

carecen de importancia, e producen nel cambios de estado de ánimo

súbitos.

Os estados afectivos (emocionais máis que sentimentais) son máis intensos

que os do adulto, pero, como contrapartida, teñen unha duración máis

breve.

A vida afectiva predomina sobre os procesos de razoamento, posto que as

emocións, mentres duran, ocupan todo a escena psíquica e non deixan sitio

para outros elementos. Moitas veces as emocións pasan totalmente a

situación que as provocou.

Ante situacións semellantes as respostas dos nenos son diferentes, xa que

dependen de múltiples factores:

- Ambiente de seguridade e confianza

- Temperamento- Carácter

- Estímulos ambientais...

As reaccións emocionais dos nenos resultan desproporcionadas e

inxustificadas para os adultos en moitas ocasións.

O neno é incapaz de ocultar as súas emocións, e todos os trastornos se

manifestan de inmediato na súa conduta de diferentes formas:

- Con inquietude.- Con temores.

12


13/26


- Con medo.

- Con angustia.

Estas características son máis acentuadas canto máis pequeno é o neno.

Ademais de todas estas características, é preciso considerar na vida afectiva

do neno a denominada conduta de apego.

O apego é o lazo afectivo que se estableces entre o neno e a persoa máis

próxima a el (xeralmente a nai).

J. Bowlby, psiquiatra británico, establece 4 etapas:

Preapego (0 - 6 semanas). O bebé comenza aplicando os seus reflexos

innatos: chora, agarra e orienta a vista cara á persoa que o coida... O

recentemente nado xa reacciona de modo que indica diferenzas entre a voz

da nai e a doutras persoas, debido ás claves emocionais que aparecen na

voz materna, pero aínda non amosa conduta de apego.

Formación do apego (6 semanas- 8 meses). Nesta fase o neno amosa

coa súa conduta que distingue á nai. Sorrí, balbucea e adoita manifestarse

máis tranquilo cando a nai o sostén en brazos.

Apego propiamente dito (6/ 8 meses - 18 meses). Durante este período, as

reaccións de ansiedade e enfado ante a separación da nai constitúen unha

mostra clara do apego que o neno mantén con ela, coa persoa que o coida.

De feito, todas as accións que o neno realiza durante esta etapa (andar agatas, manipular obxectos, axitarse...) están orientados a conseguir unha

maior presenza da nai.

Formación das relacións recíprocas (18 meses - 2 anos, en diante). A

partir dos 18 meses, a capacidade de representar mentalmente á nai cando

esta está ausente e o comezo da fala provocan un cambio na conduta do

neno.

13


14/26


Decrece a ansiedade de separación porque empeza a entender que esa

separación non é definitiva e porque a nai pode explicarlle xa como e cando

se vai producir o seu regreso.

Ao redor dos 3 anos, comenza a buscar estratexias para controlar a súa

relación coa nai, tratando de alterar os seus obxectivos. En concreto, forza

á nai a negociar as súas decisións e tenta que esta se adapte ás súas

pretensións.

A culminación óptima destas fases é un lazo afectivo sólido e duradeiro.

Por último sinalar que así como pode ser pernicioso para o neno a falta de

apego, tamén pode resultar pernicioso un apego excesivo e sobreprotector,

porque pode producir problemas nas súas relacións afectivas e, en

definitiva, no desenvolvemento da personalidade.

Pero dentro da vida afectiva cobran tamén extraordinaria importancia a súa

existencia e tratamento adecuado os conflitos.

Principais conflitos emocionais

Os conflitos emocionais maniféstanse a través de trastornos da conduta. A

súa orixe é sempre afectiva. As causas da aparición destes conflitos poden ser

diversas pero, en xeral, adoitan concretizarse en:

- Carencia máis ou menos duradeira nalgún período da vida do neno.

- Acusada predilección dos pais por un determinado fillo, en detrimento

dos outros.

- Cariño excesivo que se prodiga de forma inaxeitada.- Esixencia excesiva por parte de pais e/ou mestres.

- A propia personalidade dos pais/nais.

Imos ver agora cales son eses conflitos que adoitan manifestarse, sobre todo

no medio familiar aínda que moitos deles fano tamén no medio escolar.

Referímonos ás rabietas, celos, medos, ansiedade, problemas relacionados

coa comida, enuresis, encopresis, tics nerviosos, tartamudez,...

14


15/26


As rabietas

Preséntanse con relativa frecuencia nesta etapa da vida debido a que o neno

non está aínda integrado plenamente no ambiente en que vive. É incapaz de

comprender algúns razoamentos do adulto e, sobre todo, é absolutamente

egocéntrico.

As rabietas foron definidas como “respostas dos nenos a pequenas frustracións

con estalidos de mal humor”.

En moitas ocasións responden a unha manifestación de autonomía e

independencia e a un intento de medir a súa forza. Hai que ter en conta que ao

redor dos 2’5- 3 anos aparece no neno a crise de oposición e, como

resultado, comenza o desenvolvemento da individualidade.

As rabietas son, en certo xeito normais, pero convén evitar que o neno as tome

como o medio para conseguir os seus desexos, e hai que observalas e vixialas

porque, se son persistentes e moi duradeira,s poden ser a manifestación de

desaxustes emocionais importantes.

Os celos

Son un estado afectivo caracterizado polo medo a verse desposuído do que se

ten (amor da persoa, poder, situación...).

Nun sentido máis estrito, enténdese por celos “o sentimento producido polo

temor a que a persoa amada prefira a outro”.

Os celos son a causa de moitos conflitos que se manifestan na infancia. Os

máis habituais son os dirixidos cara a irmáns máis pequenos, e as idades en

que se manifestan polo xeral son entre o 1º ano e os 5 anos.

Nalgunhas ocasións estes celos maniféstanse en problemas de

comportamento no grupo da clase, debido a que o neno quere chamar a

atención do adulto para compensar así o seu sentimento de abandono.

Os celos poden alterar fortemente a personalidade infantil producindo

inadaptación, tartamudez, enuresis, paralización da evolución lingüística...

15


16/26


A actitude dos pais é fundamental para axudar ao neno a resolver o conflito.

Debe ir encamiñada a demostrar ao neno que o sentimento cara a el non

cambiou, ao mesmo tempo que se lle dará a comprender que el non é o único,

e que teñen que aprender a compartir a atención do adulto.

Os medos

O medo é o sentimento de inquietude que se experimenta ante a presenza real

ou a idea dun perigo.

É normal que un neno teña medo como prevención de axentes externos

(castigos, perigos...), pero existe outro tipo de medo que consiste en ver o

perigo onde realmente non o hai, e este pode considerarse patolóxico.

Practicamente o neno non comenza a ter medo ata o 2º ano de vida; este

medo vai aumentando na 2ª infancia e na 3ª lógrase xa unha adaptación.

O medo aparece fundamentalmente en nenos que son psicolóxicamente máis

inseguros, e este síntoma adoita vir acompañado doutros, como rabietas,

trastornos do sono, enuresis...

A forma de afastar o problema é dar á neno seguridade en sí mesmo e no que

lle rodea.

Por último sinalar que aínda que o medo dun neno parézanos inxustificado non

debemos forzalo a enfrontarse co obxecto ou situación que o produce, porque

isto pode traer efectos contraproducentes; debe facerse lentamente.

A ansiedade

É un temor difuso que experimenta o suxeito, e que non depende dun estímulo

externo concreto.

Adoita presentarse con frecuencia cando os nenos empezan a ir ao colexio e

por iso chamouse fobia escolar.

Este tipo de ansiedade (fobia) non é un medo propiamente dito, senón que está

relacionado coa separación da figura de apego. Haberá que tratar o problemanon só co neno, senón tamén coa nai.

16


17/26


Problemas relacionados coas comidas

Este tipo de problemas poden xurdir por rexeitamento ou por exceso.

Os problemas por rexeitamento adoitan ter un claro problema afectivo, e as

razóns adoitan ser: horarios ríxidos asfixiantes, esaxerada obsesión materna

pola alimentación do neno... Son nais ansiosas que alimentan ao neno nun

clima de permanente tensión. Este tipo de nenos é bastante usual que coman

ben no comedor escolar, fóra da tensión materna.

Para minorar o problema, habería que estudar o cadro afectivo do neno e tratar

a ansiedade da nai.

Cando o problema é por exceso, a causa adoita ser igualmente de tipo

afectivo. Neste caso adoita ser a carencia afectiva, de modo que a única

satisfacción ao seu alcance é comer. Deste xeito, satisfán a súa ansiedade

íntima e conseguen a aprobación dos pais. O tratamento debe comenzar polo

estudo da situación familiar.

A enuresis

Cando un neno despois dos 3-4 anos non retén os ouriños durante a noite ou

non se esperta cando a necesidade é urxente, dicimos que ten enuresis.

A importancia deste problema será distinta nun neno maior desa idade que nun

máis pequeno:

- nun que molla todas as noites (enuresis regular) que noutro que molla1 ó 2 veces por semana;

- algunha vez ao mes (enuresis esporádica);

- ou nun que molla desde sempre(enuresis primaria);

- que noutro que despois de deixar de facelo volve presentar o

problema(enuresis secundaria).

A enuresis pode ter consecuencias importantes na vida dun neno, e vale apena tratar de resolvela.

17


18/26


As consecuencias do problema afectan ao propio neno, que se sinte inseguro e

pode chegar a desenvolver unha idea negativa de sí mesmo. Este feito pode ir

unido moitas veces a outras condutas como: falta de motivación escolar, falta

de autonomía, dificultade nas relacións sociais...

Unha vez descartado que o problema sexa fisiolóxico, é preciso realizar un

tratamento en colaboración: pais-neno-especialista.

Encopresis

Ou defecación involuntaria. O motivo e a orixe adoita ser o mesmo que na

enuresis. Non obstante o problema non é tan habitual.

Os tics nerviosos

Un tic nervioso é un movemento involuntario dun grupo limitado de músculos,

repetido con frecuencia e sen unha finalidade concreta. Maniféstase en moi

diversas partes do corpo.

Os nenos con tics presentan unha serie de trazos:

- Intranquilidade.

- Reaccións do neno consentido.

- Facilidade para irritarse.

- Tensión emocional.

- Rabietas ...

En todos os casos evidencian unha forte tensión emocional dun suxeito. Ao

desaparecer, anúlase o tic.

Un tic moi característico é a onicofaxia (comer as unllas), que aparece non só

en nenos senón tamén en adultos.

Nos nenos esta tensión pode vir do medio familiar ou escolar:

- Unha educación cun nivel de esixencia demasiado alto

- Unha educación demasiado perfeccionista- Unha educación ríxida

18


19/26


- Unha agresividade contida

- Un medio social demasiado perfeccionista...

En calquera caso é preciso observar ao neno e facer unha posible análise das

causas.

A tartamudez

É un trastorno no ritmo da linguaxe. Síndrome complexa que afecta o ritmo e á

fluidez da fala. Este problema non adoita herdarse, senón que é un síntoma

dun problema persoal do suxeito.

Posibles causas:

- Descoordinación fono respiratoria

- Trastorno tónico- musculares

- Trastorno psicolóxicos (ansiedade, respostas emocionais negativas...)

Intervención:

- Aprendizaxe de novos modelos de conduta verbal: marco pedagóxico.

- Cambio dos factores emocionais a través do diálogo co suxeito:

marco psicoterapéutico.

19


20/26


ENVELLECEMENTO SOCIAL E INDIVIDUALIZADO

1.1. CONCEPTO DE ENVELLECEMENTO E TIPOLOXIA DAS PERSOAS

MAIORES.

O envellecemento das persoas definiuse como "toda modificación que aparece

como consecuencia da acción do paso do tempo sobre os seres vivos".

Pero o envellecemento, considerado como perda irreparable dun determinado

rendimento funcional (fisiolóxico, sensorial, motor ou mental), non constitúe un

patrimonio exclusivo da senectude, ainda que naturalmente, ao atinxir a unha

idade máis avanzada se vaian acumulando un maior número de perdas ou

dificuldades asociadas ao paso do tempo.

1.2. CARACTERÍSTICAS DO ENVELLECEMENTO.

O envellecemento é individual. Un feito fundamental para entender o

proceso de envellecemento é que existen importantes diferenzas

individuais. Todas as persoas envellecen de forma distinta, dependendo

de diversos factores.

Os órganos non envellecen á mesma velocidade dentro dun mesmo

individuo, senón que vai depender da interacción co medio ambiente e

de factores como o traballo, emocionais, nutricionais, etc.

O envellecemento é un proceso dinámico.

A vellez non debería verse como un período desconectado das fases previas

da vida. A situación e as condicións de vida da vellez non se poden describir

nen explicar sen facer referencia ás etapas anteriores da vida.

Por todo iso, a vellez nunca debe ser considerada como un estado patolóxico,

senon como algo natural.

20


21/26


1.3. TIPOLOXIA DAS PERSOAS MAIORES

O grupo de poboación ao que nos referimos como "vellos/as", "terceira idade",

"maiores", etcétera., non é un colectivo homoxéneo. Corremos o risco de

xeneralizar utilizando a idade cronolóxica como criterio obxectivo para

establecer unha "tipoloxía" de persoas maiores, cando o impacto que produce

o paso do tempo en cada persoa é diferente. Atoparemos consecuentemente

dificultades para delimitar exactamente a relación entre as idades cronolóxica e

biolóxica das persoas.

Como se dixo anteriormente o envellecemento é un proceso individual, e

este ven determinado para cada persoa pola súa forma de vida anterior.

Factores xenéticos, ecolóxicos, sanitarios, psicolóxicos, sociais, económicos,

culturais, educativos, etcétera., configuran un entramado biopsicosocial que

incide na lonxevidade e na calidade de vida das persoas maiores e permiten

comprender como é o proceso de envellecemento de cada individuo.

O falar das persoas maiores debe considerarase pois que os seus

antecedentes e condicións de vida son diferentes, o que determina á súa vez

calidades de vida distintas.

De forma orientativa poden empregarse algúns criterios que permitirán

comprender a situación en que se atopan as persoas maiores:

- O grado de dependencia ou de autonomía que cada persoa manteña co

paso do tempo na satisfación das súas necesidades básicas, o mantementodas súas relacións e funcións sociais, etcétera

- A autoestima e a percepción do propio proceso de envellecemento de

cada persoa. A vivencia e a actitude coa que cada individuo afronte o paso do

tempo e os trocos que se producen nas distintas ordes da súa vida, así como a

percepción de si mesmo e a valoración en relación ás súas posibilidades e

capacidades, xogan tamén un papel determinante no seu proceso de

envellecemento.

21


22/26


2. A IDADE DAS PERSOAS

Socialmente temos establecido que a partir dos 65 anos xa falamos de vellez,

pero debemos ter en conta outros factores e os diferentes conceptos que

podemos ter da idade.

Idade cronolóxica: Ven determinada pola data de nacemento.

Idade biolóxica: Idade efectiva que representa o individuo, e que ven dada

polo paso do tempo, que actúa de diferentes formas en cada persoa e que

depende doutros factores como a calidade de vida, a alimentación, a

atención médica,..

Idade mental: Definida polo paso do tempo subxectivo e polas aptitudes

persoais para afrontar o proceso de envellecemento. Está relacionada co

grao de satisfación de vivir e coa autoestima.

2.1. O FENÓMENO DE ENVELLECEMENTO DA POBOACIÓN

Enténdese por envellecemento da poboación o aumento da proporción de

persoas de idade avanzada en relación ao total da mesma.

O proceso de envellecemento maniféstase nun aumento da idade media da

poboación, así como no número total de persoas de mais de 60 anos. Este

envellecemento é moito mais notorio en países cun maior grado de

desenvolvemento.

O aumento progresivo das taxas de envellecemento depende dunha serie defactores, entre os que destacamos, pola súa maior implicación, as seguintes:

- Diminución da natalidade.

- Diminución da morbimortalidade.

- As migracións.

0

22


23/26


3. PROBLEMÁTICA E NECESIDADES DAS PERSOAS MAIORES

En relación ás condicións e modo de vida deste grupo de poboación

obsérvanse grandes diferenzas, xa que non se trata dun colectivo uniforme.

Os principais condicionantes da súa problemática refírense ao o seu nivel

económico, á xerarquía de prioridades que establecen os políticos orientadas

ao seu benestar, á ineficacia e descoordinación dos recursos arbitrarios para

cubrir as súas necesidades, e á falta dun espazo propio no contexto social,

condicionado polo escaseo de cauces de participación, a falta de referentes (os

modelos antigos invalidáronse) e a polémica interxeneracional, especialmente

referida ao tema da ocupación laboral.

De forma esquemática podemos agrupar as necesidades das persoas maiores

en cinco áreas:

Necesidades relacionadas co entorno vivencial: Permanencia no

entorno habitual. Condicións de habitabilidade e acceso á vivenda para as

persoas con dificultades de mobilidade. Apoio técnico no fogar e axuda

externa para facilitar as tarefas da vida diaria. Outros sistemas de

aloxamento adecuados para as persoas con perda de autonomía. Compaña

de familiares e amigos.

Necesidades de autosuficiencia económica: Mantemento dun nivel de

vida paralelo á etapa laboral activa, ou incremento deste nos casos en que

este non fose obxectivamente digno.

Necesidades na área da saúde: Mellora do seu estado de saúde e/oumantemento do benestar físico e psíquico. Medicina asistencial.

Mantemento de hábitos saudables. Apoio psicolóxico. Actividade física.

Vacinacións. Rehabilitación de déficit funcionais, físicos e cognoscitivos.

Prevención do deterioro.

Necesidades na área de información, orientación e asesoramento: Xa

que, como vimos, nun alto grado, os recursos propios non lles permiten

facer fronte ao cambio social.

23


24/26


Necesidades relacionadas coa integración e participación social:

Mellora da súa imaxe social. Mellora da autoimaxe. Accesibilidade aos

servizos e edificios públicos. Mantemento dunha presenza activa na

sociedade. Potenciación da súa autonomía. Solidariedade social e

achegamento entre xeracións.

Para analizar a calidade de vida que teñen os nosos maiores temos que ter en

conta, entre outros, os seguintes factores:

A independencia funcional: o grao de funcionalidade física, psíquica e

económica. A persoa independente ten maior calidade de vida que aquela

que depende da súa familia e/ou sociedade.

A convivencia coa familia. A perda dun membro da parella ten unha

repercusión negativa na calidade de vida.

As relacións famil iares e sociais. A soidade obxectiva ou subxectiva é un

factor negativo na calidade de vida.

Para coñecer as necesidades e demandas deste sector da poboación compre

ter en conta unha serie de factores que afectan e definen a súa calidade de

vida tomando como indicadores, entre outros:

a) As condicións da vivenda:

Case a totalidade das vivendas habitadas polos nosos maiores en Santiago de

Compostela contan con auga corrente, tendido telefónico e evacuación deaugas residuais; debemos sinalar, non obstante, que se incluíron, tanto para

auga corrente como para evacuación de augas residuais, as canalizacións

públicas e privadas destinadas a estes fins, predominando estas últimas

segundo nos introducimos na zona rural do noso Concello. Os niveis que

amosan estes indicadores están próximos ao 100%, con lixeiros descensos en

case todos os casos a medida que avanzamos no tramo de idade. Estes dados

permítennos afirmar que a maioría das vivendas santiaguesas contan conconsideradas "dotacións básicas".

24


25/26


A calefacción é unha instalación que se manifesta en menor medida,

resultando unha porcentaxe do 64,3% no primeiro quinquenio de idade,

descendo ata o 60,7% nos maiores de 90 anos.

b) Tamaño do fogar:

Atendendo ao tamaño do fogar vemos que 2.172 persoas maiores de 65 anos

viven soas, e 4.203 comparten vivenda só con outra persoa. Unha vez máis,

esta situación de convivencia está moito mais acentuada no sexo feminino, xa

que constitúe o 83,51% dos fogares con un só morador. Tamén atopamos que

un importante número de mulleres conviven con outra persoa, o que as fai mais

vulnerables ante unha posible situación de dependencia.

4. O VOLUNTARIADO

O voluntariado é fundamental na rede de solidariedade cos anciáns e/ou

dependentes e as súas familias. As entidades deben promover a súa

participación, pero eximíndoos de responsabilidades que competen aos

profesionais, e obviamente sen suplir a estes.

Este é un círculo vicioso, xa que o sistema de atención ás persoas

dependentes en parte se nutre grazas a eles, e, á súa vez, a escaseza de

orzamento en moitos casos imposibilita que tales profesionais poidan ser

contratados.

4.1. CUALIDADES PARA SER VOLUNTARIO CON TERCEIRA IDADE

1. Ter sensibilidade polos problemas sociais; que valore e sinta que axudar

aos demais é unha dedicación que dignifica á persoa.

2. Asumir a responsabilidade das tarefas aparelladas a súa labor e nonesquecer a importancia de realizalas con puntualidade e corrección.

25


26/26


3. Consideración cara a persoa maior; non tutelala salvo desexo dela, e tomar

sempre en consideración as súas indicacións e desexos.

4. Respecto pola intimidade da persoa, da súa familia e da súa casa: non

criticar nunca actitudes, aínda que non se compartan; non comentar

intimidades de outras persoas ás que se atenda; non esquecer que se está

nunha casa que non é a propia.

5. Manter o equilibrio e serenidade para facer fronte a situacións conflitivas de

maneira correcta.

6. Actuar como elemento de cohesión entre a persoa maior e a súa familia:

non criticar a falta de colaboración, nin xulgar situacións que poden non ser

coñecidas en profundidade. Pola contra, resaltaranse os elementos que

poidan favorecer unha mellor relación familiar.

NINGUNHA SITUACIÓN PROBLEMÁTICA

DEBE FACERNOS PEDER A CALMA,

SI TEN SOLUCIÓN XA A ATOPAREMOS

E SENON PARA QUE DESESPERAR.

(Proverbio chino )

BIBLIOGRAFÍA:

“Crecer y pensar “ Juan de Val

“Manual de Evaluación y Entrenamiento en Habilidades Sociales” Caballo V.E.

“Comunicación, Estrés y accidentabilidad” J. C. Millán Calenti, J. Teijeiro Vidal

“El Semanal”. Estilos de Padres

“Educación Infantil” Zabalza

“Educación Infantil” . Gallego y otros.

José Ramón González López – Mestre

Tema 2 -Voluntariado, Infancia e Persoas Maiores

Documents

Transcript of Tema 2 -Voluntariado, Infancia e Persoas Maiores