Tesisclari-completa Mayo 2015

7/23/2019 Tesisclari-completa Mayo 2015

http://slidepdf.com/reader/full/tesisclari-completa-mayo-2015 1/144

UNIVERSIDAD PEDAGÓGICA EXPERIMENTAL LIBERTADOR INSTITUTO DE MEJORAMIENTO PROFESIONAL DEL MAGISTERIO

SUBDIRECCIÓN DE INVESTIGACIÓN Y POSTGRADO NÚCLEO ACADÉMICO TRUJILLO

ESTRATEGIAS DIDACTICAS DE INTEGRACIÓN EN LA ENSEÑANZA DE LAHISTORIA DIRIGIDO A LOS Y LAS PROFESORAS DE 4TO AÑO ESCOLAR EN

EL LICEO BOLIVARIANO “HILARIO PIZANI ANSELMI”

A!"#$%

L&'($ C)$#&!*$ S+,'-.*

C/I/ V/0 12/34/456

T!"#$%

D#$ I7$# G"("8

V$).#$9 M$8" 2:16

1





ESTRATEGIAS DIDACTICAS DE INTEGRACIÓN EN LA ENSEÑANZA DE LAHISTORIA DIRIGIDO A LOS Y LAS PROFESORAS DE 4TO AÑO ESCOLAR EN

EL LICEO BOLIVARIANO “HILARIO PIZANI ANSELMI”

T.;&; <$#$ "<!$# $) =#$(" (. M$=&;!.# ., E('$'&>, M.,'&>, O#&.,!$'&>, P.($="=&'$

A!"#$%

L&'($ C)$#&!*$ S+,'-.*

C/I/ V/0 12/34/456

T!"#$%

D#$ I7$# G"("8

V$).#$9 M$8" 2:16

2



AGRADECIMIENTO

• A Dios9 <"#?. =#$'&$; $ ; $7"# 8 7&;.#&'"#(&$9 -. ;&(" '$<$* (. ')7&,$# ,

<#"8.'!" 7+; (. 7& @&($ <#".;&",$)9 .;<.#$,(" <",.# $ ; ;.#@&'&" )" $<#.,(&("(#$,!. .;!"; $"; (. "#7$'&>, ., )$ 7$.;!#$/

• A mis padres9 <"# -$.# &,')'$(" ., 7& )$ $).=#$ (.) (.;'#&7&.,!" 8 )$;

$,;&$; (.) ;$.#9 <"#?. '", ; $7"#/ F"#7$#", ,$ <.#;",$ &,!.#.;$($ ., ;.=&#

$ "!#"; $ !#$@; (. )$ .('$'&>, 8 <"# .) 7.(&" '"7,&'$'&",$) '"7" -.##$7&.,!$

<"(.#";$ <$#$ !#$,;"#7$# @&($;/

• Un especial agradecimiento a mi hermanas, ;"#&,"; ?&.,.; (#$,!. 7&; $";

(. .;!(&" '",&$#", ., 79 <"#?. $, 8 '$,(" ," !.,$ .) !&.7<" <$#$

'"7<$#!&# $ @.'.; ;&'$7.,!. '", ;!.(.;9 ; ?. ., !"(" 7"7.,!" '",! '", ;

$7"#/ L.; $7" $7&)&$/

• A la Universidad <"#?. '", .;!. <#"8.'!" $'$(7&'"9 .;<.#" ;.=&# !#$$$,("

., )$ !$#.$ .,'"7.,($($ =#$'&$; <"# ; $<"8"/

• A mí Ttora de Tesis ! "rados, D#$ I7$# G"("89 D#$ E,.&($ P.$)"*$9 D#

C$#)"; S&7$,'$;/ P"#?. $, 8 '$,(" ;", <#".;&",$).; '", 7)!&<).;

"'<$'&",.;9 !"7$#", (. ; !&.7<" <$#$ "#&.,!$#7. ., .;!. <#"'.;"/

• A !"("; , 7&))>, (. =#$'&$;

3



DEDICATORIA

E;!. !#$$" .;!+ &,;<&#$(" ., )$ )$"# .('$!&@$ (. !"("; )"; ("'.,!.;9

$(7&,&;!#$!&@";9 "#.#"; 8 .;!(&$,!.; (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&

A,;.)7&”9 <$#$ ?&.,.; .;<.#" .;!. 7$!.#&$) ;&#@$ (. =$ <$#$ )$ "#7$'&>, (. )$;

!#$; =.,.#$'&",.;/

4





E#TRATEGIA# DIDACTICA# DE INTEGRACI$N EN %AEN#E&AN'A DE %A (I#TORIA DIRIGIDO A %O# ) %A#

*RO+E#ORA# DE TO A&O E#CO%AR EN E% %ICEO-O%I.ARIANO /(I%ARIO *I'ANI AN#E%MI0

Atora1 S$,'-.* C)$#&!*$ Ttor1 D#$ I7$# G"("8

+echa% M$#*" 2:16

RE#UMEN

E) <#.;.,!. .;!(&" !&.,. <"# <#"<>;&!" (.!.#7&,$# )$; .;!#$!.=&$; &,,"@$("#$; <$#$ )$.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ $ )"; 8 )$; <#".;"#$; (.) 4!" $" (. )$ .('$'&>, 7.(&$ (.)L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” &'$(" ., .) E;!$(" !#&))"/ M,&'&<&"M"!$!$,/ P$#$ .))" ;. .;!$).'&.#", )"; ;&=&.,!.; ".!&@";% 1 D&$=,";!&'$# )$;.;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; !&)&*$($; <"# )"; ("'.,!.; (.) 4!" $" (. E('$'&>, M.(&$D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 <$#$ $'&)&!$# .)$<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. T#&))"/2 D.!.#7&,$# )$ $'!&&)&($( (. )$.)$"#$'&>, (. 7$!.#&$) .('$!&@" ;&;!.7$!&*$(" <$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ ,($'&>, (. T#&))"/ D&;.$# 7$!.#&$) .('$!&@"

;&;!.7$!&*$(" '"7" .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>, (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$,($'&>, (. T#&))"9 (&#&=&(" $ )$; 8 )"; .;!(&$,!.; (.) 4!" $" (. E('$'&>, M.(&$D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”/ E, )$ <#.;.,!.&,@.;!&=$'&>, ;. '",;&(.#> .) <$#$(&=7$ '$)&!$!&@" ;. !&)&*> )$ 7"($)&($(9 (. '$7<"8 <#"8.'!" $'!&). (.&(" $ ?. .;!$ ,"; <.#7&!&#+ (&$=,";!&'$# <#").7$; ?. ;..@&(.,'&., ., .;!. .;!(&" 8 $; 7."#$# )$ #.$)&($( (. .;!. .,>7.," . &,'"#<"#$# ,.@"; .,"?.; 8$ ;.$ (. .,;.$,*$ '"7" (. $<#.,(&*$.9 <$#$ 7."#$# .;$ <#+'!&'$/L$ <$#!&'&<$'&>, " ;.!" (. .;!(&" .;!@" '","#7$(" <"# (&.* 8 ;.&; 15 ("'.,!.;(.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&/ L$; !',&'$; . &,;!#7.,!"; (.#.'").''&>, (. ($!"; .#", )$ ";.#@$'&>,9 )$ .,!#.@&;!$9 '.;!&",$#&" .;!" '", .) <#"<>;&!" (. '","'.# .) <#").7$ ".!" (. .;!(&" 8 <)$,!.$# ,$ <#"<.;!$ (.;")'&>, <$#$ .,;.$# )$ -&;!"#&$ (.) .;!$(" T#&))" '", ,.@$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$?. "#!$).*'$, .) @$)"# -&;!>#&'" 8 ')!#$) (.) E;!$(" T#&))"/

Descriptores1 E;!#$!.=&$;9 E,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$9 .;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$9.;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$./

INDICE GENERA%

5



*2gAGRADECIMIENTO ....................................................................................... 4

DEDICATORIA .............................................................................................. 5

RESUMEN .................................................................................................... 6

INDICE DE FIGURAS ..................................................................................... 7

INTRODUCCIÓN ........................................................................................... 8

CAPÍTULO I .................................................................................................. 8

EL PROBLEMA .............................................................................................. 8

Pla!"a#$"!% &"l P'%(l"#a .......................................................................

O()"!$*%+ &" la I*"+!$,a-$ ................................................................... 1/

O()"!$*% G""'al ......................................................................................

O()"!$*%+ E+0"--%+ ................................................................................ +!$-a-$ &" la I*"+!$,a-$ ............................................................... 1/

D"l$#$!a-$ .............................................................................................. 11

CAPÍTULO II ............................................................................................... 12

MARCO TEÓRICO ....................................................................................... 12

A!"-"&"!"+ &" la I*"+!$,a-$ ............................................................. 12

Ba+"+ T"'$-a+ ........................................................................................... 12

E+!'a!",$a+ ................................................................................................

E+!'a!",$a D$&-!$-a ..................................................................................

T$0%+ &" "+!'a!",$a+ &$&-!$-a+ .................................................................

E+!'a!",$a+ &" "+"aa .........................................................................

E+!'a!",$a &" A0'"&$a)" .........................................................................

T$0%+ &" "+!'a!",$a+ &" a0'"&$a)". ......................................................... 14

O'$"!a-$ E&-a!$*a ..............................................................................

E+!'a!",$a+ P"&a,,$-a+ ...........................................................................

$+!%'$a R",$%al 9 L%-al ...........................................................................

Ba+"+ P+$-%l,$-a+ ....................................................................................

T"%'a C%+!'-!$*$+!a ................................................................................

T"%'a &"l A0'"&$a)" S$,$-a!$*% &" A+("l ........................................

D"+-'$0-$ &" la+ :a'$a(l"+ " E+!&$% ....................................................

Ma!"'$al"+ E&-a!$*%+ C%#0!a'$a&%+ ;MEC+< .........................................

6



T$0%+ &" Ma!"'$al"+ E&-a!$*%+ C%#0!a'$a&%+ ;MEC+<. ........................

Ba+"+ L",al"+ ........................................................................................... 18

S$+!"#a &" :a'$a(l"+ ................................................................................. 18

D"$-$ &" :a'$a(l"+ .............................................................................. 2/CAPITULO III .............................................................................................. 22

MARCO METODOLÓGICO ........................................................................... 22

T$0% &" I*"+!$,a-$ ............................................................................... 22

N$*"l &" la I*"+!$,a-$ .......................................................................... 22

D$+"% &" la I*"+!$,a-$ ........................................................................ 22

M%&al$&a& &" la I*"+!$,a-$= ................................................................. 22

P%(la-$ .................................................................................................. 22

M"+!'a .................................................................................................... 23

T>-$-a &" '"-%l"--$ &" &a!%+ ............................................................... 23

:al$&" ....................................................................................................... 23

C%a($l$&a& &"l $+!'#"!%= ................................................................. 24

CAPITULO I: .............................................................................................. 25

RESULTADOS ? AN@LISIS ........................................................................... 25

D$#"+$= F%'#a-$ D%-"!". ............................................................... 25

D$#"+$ I!",'a-$ .............................................................................. 25

D$#"+$ E+!'a!",$a+ &" A0'"&$a)" ...................................................... 26

D$#"+$ Fa-!$($l$&a& &"l M"'-a&"% ........................................................ 27

D$#"+$ Fa-!$($l$&a& T>-$-a .................................................................. 27

D$#"+$ Fa-!$($l$&a& E-%#$-a ............................................................ 28

D$#"+$= Ma!"'$al E&-a!$*% C%#0!a'$a&%. ........................................ 28

CAPÍTULO : ............................................................................................... 3/

CONCLUSIONES ? RECOMENDACIONES ..................................................... 3/

C%-l+$%"+ ............................................................................................. 3/

R"-%#"&a-$%"+ ..................................................................................... 3/

CAPITULO :I .............................................................................................. 31

LA PROPUESTA .......................................................................................... 31

I!'%&--$ .............................................................................................. 31

7



+!$-a-$ .............................................................................................. 31

O()"!$*%+ ................................................................................................... 32

G""'al .....................................................................................................

E+0"--%+ ................................................................................................E+!'-!'a &" la P'%0"+!a ........................................................................ 32

E+!&$% &" a-!$($l$&a& ............................................................................... 36

ESTRATEGIAS DIDACTICAS PARA LA ENSEANA DE LA ISTORIA ........... 37

Al,%+ !$0%+ &" "+!'a!",$a+ &$&-!$-a+ 0a'a "+"a' la $+!%'$a ............. 37

La+ T>-$-a+ 0a'a "+"a' la $+!%'$a ........................................................ 37

L%+ M>!%&%+ " la E+"aa &" la $+!%'$a ............................................. 37

REFERENCIAS BLIOGRAFICAS .................................................................... 4/

8



INTRODUCCIÓN

L$ -&;!"#&$ ,,'$ .;!+ -.'-$ ,& $'$$($9 ;&.7<#. ;. <.(., @")@.# $ #.<)$,!.$# ,.@$; @&;&",.;9 (&).7$;9 ,$;&; 8 .;!#'!#$;/ E; .) (..# (.) -&;!"#&$("# '"7" ($#

"#7$ $ )$ 7.7"#&$ '").'!&@$ (.) <$;$("9 #$(&'+,(";. ., ) )$ #.;<",;$&)&($( <"# .)

'","'&7&.,!" =.,.#$) (.) <#.!#&!" 8 )"; (&;!&,!"; .,"?.; -&;!>#&'";/ E, .) '$;" (.

V.,.*.)$9 .;!$ #.;<",;$&)&($( ., ; 7$8"#$ -$ .;!$(" ., 7$,"; (. )$ -&;!"#&"=#$$

"&'&$) " !#$(&'&",$)/ E;!$ -&;!"#&$ (. !&<" 7+; &., '",;.#@$("# .,!#.=> ," (. )";

<#&7.#"; #$;="; (. &(.,!&($( -&;!"#&"=#+&'$ !#&))$,"/ S. !#$!$ (. ,$ -&;!"#&$ ?.

.,$)!.'. .) "#(., 8 )$; $!"#&($(.; .#!.; <$#$ )"=#$#)"/

E;!$ &,@.;!&=$'&>, ;.=&#+, )"; 7+#=.,.; (. ,$ -&;!"#&$ #.@&;&",&;!$ $,$)!&'$ ?.

;. .,'$#=$#+ (. #.<.,;$# 8 -$'.# ,$ #.).'!#$ (. )$ -&;!"#&$ ')!#$) (. V.,.*.)$ (.

7.(&$("; (.) ;&=)" XIX/ N.;!#$ <#&7.#$ -&<>!.;&; ;. '.,!#$ ., ?. )$ ')!#$ )&.#$)

.7.#=.,!. $7.,$*> <"(.#";$7.,!. )"; '",;.,;"; ., )"; ?. ;. $;$$ .) ="&.#," 8

)$ ;"'&.($( !#$(&'&",$) (. )$ <"'$% <#",(" '$!")&'&;7"9 $!"#&!$#&;7" 8

'",;.#@$(#&;7"/

E;!$; &##<'&",.; ')!#$).; <#"!$=",&*$($; <"# .) <.?." =#<" )&.#$) $)!.#$#",

)$ -"7"=.,.&($( (. '","'&7&.,!"; ?. &,!.,!> .;!#'!#$# )$ ')!#$ "&'&$)/ E;!.

<.#"(" ;. '$#$'!.#&*$ ," ;>)" <"# )$ )'-$ <")!&'$ 8 ')!#$) .; , '",)&'!" .,!#.

'";7"@&;&",.; (. 7,("9 .,!#. 7&#$($; (&;7&).; (.) <$;$("9 <#.;.,!. 8 !#"9 )'-$

., '$,!" $ )$; 7$,.#$; (&.#.,!.; (. <#"<",.# )$ '",;!#''&>, (. ,$ ,$'&>,

#.'&.,!.7.,!. '",;!&!&($/

N" ";!$,!.9 <$#$ ,$(&. .; , ;.'#.!" ?. $ )$ -&;!"#&$ ," ;. ). -$ ($(" .) <.;!"

?. .;!$ 7.#.'. ., )$ '","#7$'&>, (. )$ '",'&.,'&$ ,$'&",$) 8 -$ ;&(" <$;$($ $ ,

;.=,(" <.;!"/ A(.7+; (.,!#" (. )$ -&;!"#&$ '"7" +#.$ &7<"#!$,!. ., )$ "#7$'&>,&,!.=#$) (.) &,(&@&(" ;&.7<#. .;!+ &,;.#!$ )$ 7&'#"-&;!"#&$ ?. #.<#.;.,!$ ,$

"<"#!,&($( <$#$ ?. .) .;!(&$,!. '","*'$ .) 7.(&" ?. )" '&#',($ 8 ?. .) 7&;7"

(.. <";..# '"7" <$#!. &7<"#!$,!. (.) '","'&7&.,!"/

1/



E, #.)$'&>, '", .;!$ &,@.;!&=$'&>, ;. <#.!.,(. @$)"#$# )$ "#&.,!$'&>, .('$!&@$ .,

)$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ #.=&",$) '", .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. $<#.,(&*$. (&#&=&(";

$ )"; ("'.,!.; (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 ., .) M,&'&<&"

M"!$!$,9 ., .) E;!$(" T#&))"/ D. &=$) 7$,.#$9 ;. -$#+ (. )$ -&;!"#&$ ,'","'&7&.,!" 7+; $!#$'!&@" <$#$ )"; .;!(&$,!.; 8 ($#).; $ )"; ("'.,!.; ,.@$;

.;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ <$#$ &,,"@$# )$ .('$'&>, 8 $; 7"!&@$# $ )"; $<#.,(&'.; $

'"7<#.,(.# (&'-$ $;&=,$!#$ (. !$) 7"(" ?. .) ("'.,!. ;. @.)@$ &,@.;!&=$("#9 <$#$

.) (.;$##"))" (. '",!.,&("; <#"'.(&7.,!$).;9 .; (.'&#9 '",@.#!&# )$ -&;!"#&$ ., , +#.$

7+; <#+'!&'$ <#.;.,!$,(" $)!.#,$!&@$; <$#$ .) 7."#$7&.,!" ., )$ .,;.$,*$ (. )$

-&;!"#&$ (. V.,.*.)$ $ !#$@; (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"/

P"# )" $,!.; (.;'#&!" .) .,;.$# )$ -&;!"#&$9 .; ,$ '",!#&'&>, $) 7."#$7&.,!"-7$,"9 ;. !#$!$ ., $'!&@$# <#.'&;$7.,!. )$ .;.,'&$ -7$,$ (. .;!. ., .) ?.-$'.#

<.($=>=&'"9 <"#?. )$ -&;!"#&$ )$ -$'., )"; -"7#.; &,7.#;"; ., )$; #.)$'&",.;

.'",>7&'$; ;"'&$).; '", &(.$;9 .,#.,!$7&.,!";9 (..'!";9 '",!#$(&''&",.;9

;#&7&.,!";9 #.@.;.; 8 ;.";/ L$ H&;!"#&$ .; .) #.=&;!#" (. )$ )$#=$ 7.7"#&$ (. )$

-7$,&($(/ E;!$ &,@.;!&=$'&>, ;'$ $(.,!#$#;. ., )$; &##<'&",.; 8 #.!$# )$ !.;&; (.

)$ '",!&,&($( (.) "#(.,9 (. )$ -"7"=.,.&*$'&>, ')!#$) #.;$)!$($ <"# )$

-&;!"#&"=#$$ "&'&$)/ L&!.#$)7.,!.9 '"7" .;!$ ;.#&. (. (.$!.; 8 <=,$; .,!#.

(&.#.,!.; '";7"@&;&",.; (. 7,(" "#7$#", <$#!. (. )$; <#&7.#$; (&#.'!#&'.; (. )$

&(.,!&($( ')!#$) @.,.*")$,$9 $) 7.,"; ., .) 7$#'" (. ,$ .)&!. &,!.).'!$)/

F&,$)7.,!.9 )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>, ;. (.;$##"))$#+ .;!#'!#$)7.,!. ., )";

;&=&.,!.; '$<!)";% C$<!)" I/ E) P#").7$/ C$<&!)" II/ M$#'" T.>#&'"/ C$<&!)"

III/ M$#'" M.!"(")>=&'"9 C$<&!)" IV A,+)&;&; R.;)!$(";9 C$<!)" V L$ <#"<.;!$/

11



CA*3TU%O I

E% *RO-%EMA

*lanteamiento del *ro4lema

A ,&@.) 7,(&$)9 (.;(. .) ;#=&7&.,!" (. )$ O#&.,!$'&>, ,$ =#$, '$,!&($( (.

$!"#.; -$, .,'",!#$(" (&@.#;$; (&&')!$(.; <$#$ (.&,&# .;!. !#7&," ., ,'&>, (.

;; ".!&@"; 8 '$7<"; (. $''&>,9 ;", &,,7.#$).; )"; '",'.<!"; ;#=&("; .,"'$(";

$ )$ =$7$ (. <.#;<.'!&@$; (",(. ," ;&.7<#. ;. -$ #.)$'&",$(" .) !#7&," '",

.('$'&>,9 ,& '",;.'.,!.7.,!. '", )$ ,'&>, (.) 8 )$ ("'.,!./ S.=&($7.,!.9 ($($

)$ '"7<).&($( (. .;!. !#7&," 8 '", .) &, (. .;!$).'.# ,$ '",'.<!$)&*$'&>, 7+; <#.'&;$ (. )$ O#&.,!$'&>, E('$!&@$9 )$ '"7<#.;&>, (.) 7&;7" .K&=. #.'##&# $ ,$

(&@.#;&($( (. .,!.; 8 <.#;<.'!&@$; ?. $8(., $<#"K&7$#;. $ ; (.&,&'&>,/ D.

$'.#(" '", C"(;/ 2::/

E) '",'.<!" (. "#&.,!$'&>, -$ ;&(" !#$!$(" (.;(. (&@.#;"; .,"?.; 8 )"@. '"7" , <#"'.;" ?. $8($ $ )$ <.#;",$ $ !"7$# (.'&;&",.;9 .; '"7")$ "#7$ (. $;.;"#$# $) &,(&@&(" <$#$ )$ #.;")'&>, (. <#").7$; <.#;",$).; 8 ;"'&$).;9 '"7" ;&;!.7$ " 7"(.)" (. &,!.#@.,'&>, ?. #&,($$;&;!.,'&$ $) ;.!" 89 7+; #.'&.,!.7.,!.9 '"7" .. !#$,;@.#;$) (.)

'##')" ")&@$#&$," <#.;.,!. ., )"; $'!"; ?. '"7<#.,(. ) 8 )$ ("'.,!.., .) '",!.K!" .;'")$# 8 .K!#$.;'")$#/ <% :/

D$($ )$ '",'.<!$)&*$'&>, (.) $!"# $,!.; 7.,'&",$("9 B&;?.##$ 8 )@$#.* 2::3

;=&.#., ?. .) '",'.<!" ;.$ $,$)&*$(" (.;(. )"; ;&=&.,!.; ,&@.).;%

H&;!>#&'"9 (",(. ;. (.. $;7&# ; .@")'&>,/ T.>#&'"9 '"7<#.,(.# .) <#.;.,!. 8 .,!.,(.# .) !#"/ C",'.<!$)9 '"7" )$ ,.'.;&($( (..;!$).'.# $'.#("; ., )"; !#7&,"; !&)&*$(";/ P#.;'#&<!&@"9 (",(. ;."#7)$, )$; <#"<.;!$; 8 #.'"7.,($'&",.; <$#$ .) (&;." (. <#"=#$7$; $;$("; ., #.;)!$("; (. &,@.;!&=$'&",.;/ D.;'#&<!&@"9 ., .) '$) ;. (..

(.;'#&&# )" ?. ;. .;!+ -$'&.,(" '",!.7<)$,(" )$; .K<.#&.,'&$; (. )$"#&.,!$'&>, ., )"; '.,!#"; .('$!&@"; " ,$ '"7,&($(/ N"#7$!&@";9&,;!#7.,!" ).=$) ?. ;&#@., (. <$!#>, " #..#.,'&$ <$#$ .) <#"'.;""#&.,!$("#/ C#!&'"9 (&;'#.<$,'&$ .,!#. )" ,"#7$!&@" 0(..# ;.#0 8 )$ <#$'!&'$ 0;.#0/ <% 2:/

12



P"# "!#" )$("9 )"; ,($7.,!"; '",!.K!$).; (. )$ O#&.,!$'&>, .;!+, '","#7$(";

<"# )"; .).7.,!"; ;&!$'&",$).; ?. &,!.#$'!$, ., , 7"7.,!" -&;!>#&'" (.!.#7&,$("

.;<$'&"0!&.7<"/ D",(. .) '",!.K!" .;!+ #.<#.;.,!$(" <"# , '",,!" .;!#'!#$("

(. .).7.,!"; " <#"<&.($(.; (. ,$ '&#',;!$,'&$ ($($9 ?. ;", <.#!&,.,!.; <$#$ )$ <#"(''&>,9 (.;$##"))" 8 ,'&",.; (. ,$ <#+'!&'$ ;"'&$) (.&,&($/ E;!"; .).7.,!";

," ;. #.&.#., ;")$7.,!. $ )$; '",(&'&",.; 7$!.#&$).; (. ,$ ;"'&.($( ;&," !$7&, $

)"; '","'&7&.,!";9 &(.$;9 '#..,'&$; 8 "<&,&",.; ?. )$; <.#;",$; !&.,., ;"#. .;$

;&!$'&>,/ A-"#$ &.,9 )$; <#"<&.($(.; (. ,$ ;&!$'&>, ;"'&$) <.(., (.@.,&#

'"7<).$;9 (&'&).; (. 7$,.$# '", )$; @$; '",@.,'&",$).; ?.9 -$;!$ .;. 7"7.,!"9

;. -$, !&)&*$("/ E, !$).; '&#',;!$,'&$;9 ;. '#.$, &,;!&!'&",.; ?. <.(., $#!&')$# 8

($# "#=$,&'&($( $ .;$; <#"<&.($(.;/E, .;!. "#(., &(.$;9 )$ !#$;'.,(.,'&$ 8 <.#!&,.,'&$ (. )$ O#&.,!$'&>, ;. <.(.

'"7<#"$# '$,(" ";.#@$7"; ?. -$ ;&(" '",;&(.#$($ (. !$) &7<"#!$,'&$ ?. .;!+

&,'"#<"#$($ ., )$; C",;!&!'&",.; N$'&",$).; (. 7'-"; (. ,.;!#"; <$;.;/ E,

A#=.,!&,$ )).=> $ $)'$,*$# #$,=" &,;!&!'&",$) '$,(" ., 14 . &,'"#<"#$($ ., .)

$#!')" (. )$ C",;!&!'&>, N$'&",$) G$@&)+,9 2::5/ T$7&, ., B#$;&) .;!@"

'",!.7<)$($ ., )$ C",;!&!'&>, F.(.#$) (. 1 8 ., )$; L.8.; O#=+,&'$; (. 1429

14 8 145 G#&,;<,9 2::2% '&!$(" <"# L.$) M.)"0S&)@$9 2::4/ A) #.;<.'!"9 .,

V.,.*.)$9 ., .) P#"8.'!" (. L.8 O#=+,&'$ (. E('$'&>, <#.;.,!$(" .) 2::1 ;.

'",;&(.#$ .) $#!')" 4 (",(. ;. .K<#.;$ ?. ;. "#7)., ,"#7$; <$#$ ?. ;.

"#=$,&'. )$ O#&.,!$'&>, E('$!&@$ ., .) S&;!.7$ E('$!&@" V.,.*")$,"/

E, ;.,!&(" =.,.#$)9 )$ O#&.,!$'&>,9 '"7" (&;'&<)&,$ "@., ;&.7<#. -$ .;!$(" .,

'",;!$,!. #.,"@$'&>,9 ., '",;!$,!. '.;!&",$7&.,!" " ., )$ ;?.($ (. <$#$(&=7$;

?. <.#7&!$, .;!$&)&*$#)$ 8 "#!$).'.#)$ '"7" ,$ $'!&@&($( '&.,!&'$ <#"<&$7.,!.

(&'-$/ D. &=$) 7$,.#$ ;. <#.;.,!$ .) '",'.<!" (. .;!#$!.=&$9 .) '$) .; ., , ;.,!&("

.;!#&'!"9 , <#"'.(&7&.,!" "#=$,&*$("9 "#7$)&*$(" 8 "#&.,!$(" $ )$ "!.,'&>, (. ,$

7.!$ ')$#$7.,!. .;!$).'&($/ S $<)&'$'&>, ., )$ <#+'!&'$ (&$#&$ #.?&.#. (.)

<.#.''&",$7&.,!" (. <#"'.(&7&.,!"; 8 (. !',&'$; '8$ .).''&>, (.!$))$($ 8 (&;."

;", #.;<",;$&)&($( (.) ("'.,!./ L$ .;!#$!.=&$ <.(. @.#;. '"7" , <)$, ?. (..#$

13



<.#7&!&# )$ 7."# (&;!#&'&>, (. )"; #.'#;"; 8 7.(&"; (&;<",&).; $ ..'!"; (. <"(.#

"!.,.# $?.))"; ".!&@"; (.;.$(";/

E, .;!. "#(.,9 )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ -$'. $);&>, $ ,$ <)$,&&'$'&>, (.) <#"'.;"

(. .,;.$,*$ $<#.,(&*$.9 .;!" )).@$ &7<)'&!" ,$ =$7$ (. (.'&;&",.; ?. .) <#".;"#

(.. !"7$#9 (. 7$,.#$ '",;'&.,!. 8 #.).K&@$9 '", #.)$'&>, $ )$; !',&'$; 8

$'!&@&($(.; ?. <.(. !&)&*$# <$#$ )).=$# $ )$; 7.!$; (. ; '#;"/ A(.7+; .) ("'.,!.

(. -&;!"#&$ (.. <"!.,'&$# .;!#$!=&'$; (&(+'!&'$; ?. $@"#.*'$, )$ '$)&($( (.)

$<#.,(&*$. (. .;!$ $;&=,$!#$9 .; (.'&#9 .;!#$!.=&$; ?. <.#7&!$, $ )"; .;!(&$,!.;

$<#.,(.# $ $<#.,(.#/ E;!$).'.# ,$ .;!#$!.=&$ &7<)&'$ '","'.# (. $,!.7$," )$;

(&;!&,!$; "#7$; ., )$; ?. ;. @$ $ (&#&7&# , '",)&'!" 8 (. ? "#7$ .,#.,!$#)"

'","'&.,(" )$; 7.!$; ?. ;. (.;.$, $)'$,*$#/D. .;!$ 7$,.#$9 ," (. )"; <#").7$; ?. ;. 7$,&&.;!$, $'!$)7.,!. ., )$

.,;.$,*$0$<#.,(&*$. (. )$ H&;!"#&$9 .; )$ <"'$ <#.<$#$'&>, (. )"; .;!(&$,!.; ., )$;

(&.#.,!.; $;&=,$!#$; ?. #.'&.9 ;"#. !"(" ., )" #..#.,!. $ )$ $;&=,$!#$ (.

H&;!"#&$ (. V.,.*.)$9 ?. ., ;; (&.#.,!.; !.7+!&'$; '.,!#$ ; $!.,'&>, ., )$

@$)"#$'&>, (. <.#;",$)&($(.; -&;!>#&'$;9 $) -$'.# #..#.,'&$ $) <#"'.;" (. )&.#$'&>,

,$'&",$)9 8 ," ;&.7<#. $!&.,(. (. "#7$ $(.'$($ .) <$<.) #.).@$,!. ?. .=$, )$;

7$;$; <"<)$#.; ., )$ -&;!"#&$/ D. -.'-"9 )"; ("'.,!.; !$7&, #.'","'., )$

(&&')!$( ?. .,#.,!$, $) .,;.$# )$ -&;!"#&$ 8 )"; ";!+')"; ?. (.., ;<.#$# <$#$

?. .) .;!(&$,!. )$ $;&7&). ;&, ?. ). <$#.*'$ ,$ +#&($ '#",")"=$ (.

$'",!.'&7&.,!"; 8 <.#;",$.; -&;!>#&'";/

Como indica Díaz Barriga (2002) las estrategias según sea su intención así como del modelo educativo pueden ser estrategias de enseñanza y

estrategias de aprendizaje aun!ue simult"neamente est"n en cual!uier

actividad de aula# $roceso !ue ayuda !ue se va ajustando en %unción decómo ocurre el progreso de la actividad de los alumnos# (p#&)

'e concluye de lo planteado anteriormente !ue son mucas las posiilidades !ue

puede tener un docente en cuanto a las actividades de enseñanza y saer !ue las

estrategias metodológicas son las di%erentes actividades utilizadas por los docentes

14



,$ .('$'&>, -&;!>#&'$ '"##&.,!.9 8$ ?. ," .K&;!. ;&'&.,!. 7$!.#&$) <$#$ .K<)"#$#)"9

7"!&@$(" <"# )$ '.,!#$)&*$'&>, (. )$ <"'$ )" '$) ). #.;!$$ &7<"#!$,'&$ $ )$; *",$;

T#&))" "!#$ #.=&>, (.) <$;/

A) #.;<.'!" E) E;!$(" T#&))" ," .;'$<$ $ .;!$ #.$)&($( 8$ ?. )$; <"'$; .(&'&",.;

?. .K&;!., ;", .K!.,;$; <$#$ )"; $(").;'.,!.; ., .($( .;'")$# 8 ," '","'., )$

-&;!"#&$ (. ; )"'$)&($( (.&(" $ )$ <"'$ &7<"#!$,'&$ ?. ;. ). -$ ($(" !$,!" ., .)

)&'." '"7" ., )$ '"7,&($( 8 ;"#. !"(" ., )$ $7&)&$/ L$; '",(&'&",.; $'!$).; ?.

.;!+ <#.;.,!$,(" .) <$; '"$(8@$, $ .))" 8$ ?. ., !&.7<"; $,!.#&"#.; .) <#".;"#

<"($ "#=$,&*$# $'!&@&($(.; .K!#$("'.,!. (&;!$,!.; (. )$; +#.$; (. )$ '"7,&($(

.;'")$# 8 (&#&=&#;. '", ;; .;!(&$,!.; $ 7;."; 8 )=$#.; -&;!>#&'"; <.#" )$;

'",(&'&",.; <$#$ !#$,;<"#!$# $ )"; .;!(&$,!.; -$, @$#&$("9 8 ;. -$'. ,.'.;$#&"$<#"@.'-$# $) 7+K&7" )$; .,!.; -&;!>#&'$; ?. ;. !&.,. ., )$ )"'$)&($(/ T"(" .;!"

-$'. ?. )"; P#".;"#.; !.,=$, )$ ,.'.;&($( (. @$).#;. (. )"; 7.(&"; 7+; '.#'$,";

?. !&.,., $)#.(.("# (. )$ .;'.)$9 )" '$) '",)).@$ $ ?. ;. <#"(*'$ ,

#.(.;'#&7&.,!" (.) <.)"/

D.,!#" (. .;!. "#(., (. &(.$;9 )$; #.)$'&",.; 7+; $")&($; ?. .K&;!., ;", )$ (. )";

.;!(&$,!.; 8 (. )"; -$&!$,!.; (. )$ )"'$)&($( ?. #"(.$ $ )$ .;'.)$9 ., ,'&>, (.)

$<#.,(&*$. (. )$ -&;!"#&$ (. )"; 7&;7";9 8$ ?. ) " )$ .;!(&$,!. ," '","'., )$-&;!"#&$ (. .;$; <.#;",$;/ E;!$ ;&!$'&>, (.7.;!#$ ?. ," ;. $<#"@.'-$ (.&($7.,!.

!"($; )$; <"!.,'&$)&($(.; ?. ).; #&,($ )$ -&;!"#&$ )"'$)/ S& ) ")$ .;!(&$,!.

'","'&.#$, )$ <$#!&'&<$'&>, (. $?.))"; ?. )" #"(.$,9 '","'.#$, .) -.#";7"

'"!&(&$," (. -"7#.; 8 7.#.; )$ .K&;!.,'&$ (. -#".; $,>,&7"; 8 ., )$ 7.(&($ ?.

;. $(.,!#$, ., .) '","'&7&.,!" (. ;; @&($; 8 (.;$##"))$ .7<$!$9 '"7<#.,(.#$,

!$7&, ?. .))"; ;", <$#!. (. .;$; 7$;$; <"<)$#.;/

C$. 7.,'&",$#9 ?. ., )$ '",'.<'&>, $'!$)9 ," ;. !#$!$ (. <$#!&# (. , <#"=#$7$(. -&;!"#&$ )"'$) '"7" $;. (. )$ -&;!"#&$ ,$'&",$)9 ;&," ?. .;!$ ;. $<"8. ., !"($; )$;

.,!.; (&#.'!$; (.) '","'&7&.,!" -&;!>#&'" ?. <.($ #&,($# )$ '"7,&($(/ V$).

$')$#$# ?. .) )7&!. (. )$ -&;!"#&$ )"'$) ," ;. '&#',;'#&. $ , 7,&'&<&"9 ;&," ?.

!#$,;'&.,(. ;; #",!.#$; '$,(" ;.$ <";&). )).=$# $ )$; .,!.; -&;!>#&'$; (. )$; "!#$;

16



)"'$)&($(.; '.#'$,$;/ A) -$)$# (. .,!.; (.) '","'&7&.,!" -&;!>#&'" (. )$ )"'$)&($(

;. #.&.#. $ !"(" 7",7.,!" -&;!>#&'"9 ;&!&"; $#?.")>=&'";9 !.;!&7",&"; (.

<$#!&'&<$,!.; -&;!>#&'";9 .,!#. "!#";/

E, ..'!"9 .) $'.#'$7&.,!" (.) .;!(&$,!. '", .;!$; .,!.; @$#$ ;.=, .) =#$(" 8

,&@.) ., ?. ;. !#$$.9 )" ?. (.!.#7&,$ .) !&<" (. $'!&@&($(.; ?. <.(., )).=$# $

#.$)&*$#;.9 &,')8.,(" &,@.;!&=$'&",.; ;.,'&))$; ., )$ '"7,&($(/ L$; @&;&!$; $

7;.";9 )$ .K'#;&>, -&;!>#&'$9 )$; .,!#.@&;!$; $ !.;!&7",&$,!.;9 .) !#$$"

&)&"=#+&'" 8 $#'-&@"; ;",9 <"# '&!$# $)=,$; (. )$; "#7$; "#=$,&*$!&@$; ?. <.(.,

(.;$##"))$#;. ., .) !#$$" '", )$ -&;!"#&$ )"'$)/ S.=, G.##$ 2:::9 .K<#.;$ ?.%

E) !#$$" 8 )$ <#"(''&>,9 )$ @&($ .;<&#&!$)9 )$ $'!&@&($( ;"'&$) 8 <")!&'$9

-. $- )"; !#.; =#$,(.; $;<.'!"; (. )$ -&;!"#&$ ?. <.(., .;!(&$#;. ., )$'"7,&($(9 .) .;!(&" (. )$ H&;!"#&$ L"'$) .; ,$ .,!. (. &,;<&#$'&>, 8(. <$!#&"!&;7"9 ,$ .;'.)$ (. '&($($,$/ N"; .,;.$ ?. ,.;!#" <.)"!#$$$9 <#"('.9 <#"=#.;$/ E) ')!&@" (. )$ -&;!"#&$ )"'$) ," "7.,!$ .))"'$)&;7" .;!#.'-"9 ;;<&'$* 8 .;!.#&)&*$("#9 $,!.; &., )" '"7$!.9 .,;.$$ ;.# 7"(.;!" 8 $=#$(.'&("; #";!.'. )$ ;")&($#&($("7.,!$ )$'",&$,*$ ., .) .;.#*" <#"<&"9 <",=" (. 7$,&&.;!" )"; 7&)$=#"; (. )$@"),!$( <.#;.@.#$,!. #";!.'. )$ . ., )"; (.;!&,"; ., )$ '"7,&($( 8(. )$ P$!#&$/ M.;!#$ ., .) <#"'.;" )"'$) '"7" .) ,$'&",$) .; '",;!$,!.9'&.#!"9 =&=$,!.;'" </ 2/

C$. (.;!$'$#9 ?. .) <$<.) (.) 7$.;!#" .; ,($7.,!$) <$#$ )"=#$# ..'!&@&($( .,

.) $<#.,(&*$. (. )$ -&;!"#&$ )"'$) )" ?. #.?&.#. (. )9 ,$ 7+K&7$ <#.<$#$'&>, ., .)

<)$," '&.,!&'"0')!#$) 8 ., )$ 7.!"(")"=$ (. )$ .,;.$,*$/ E; &7<#.;'&,(&).

;"#.<$;$# )"; )7&!.; (. )$; .;'.)$; <$#$ .,;.$# $ )"; .;!(&$,!.; $ (.;'#&# !"("

'$,!" -$8 ., )$ '"7,&($( 8 '",@.#!&#)"; ., &,($=$("#.; (.) .,!"#,"/ S.#+ 78 !&)

<$#$ )"=#$# )$ '"-.#.,'&$ 8 .) .?&)&#&" ,.'.;$#&" .,!#. )$ -&;!"#&$ ,$'&",$) 8 )$ )"'$)9

?. ., .) !#$!$7&.,!" 7.!"(")>=&'" (. )$ $;&=,$!#$ 8 ., )$ <#.<$#$'&>, (. )$; ')$;.;9

.) 7$.;!#" !.,=$ <#.;.,!. .) @&." $K&"7$ <.($=>=&'" (. <$;$# (. )" ?. !&.,. 7$8"#

&,!.#; $ )" ?. !&.,. 7$8"# ;&=,&&'$(" 8 (. )" ?. .;! '.#'$ (. )" ?. .;!$ (&;!$,!./

P"# ; <$#!.9 )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (. )$; )"'$)&($(.; !&.,. ,$ .K!#$"#(&,$#&$

&7<"#!$,'&$ <.($=>=&'$9 <"# )$; <"!.,'&$)&($(.; $K&")>=&'$;9 ')!#$).;9 .;!!&'$;9

17



7"#$).;9 !&'$;9 '@&'$;9 <")!&'$;9 &(.")>=&'$; 8 (. "!#$ ,(").9 ?. ). #&,($ $)

("'.,!./ A(.7+; '",;!&!8. , "#7&($). 7.(&" <$#$ .;!&7)$# )$ $'!&@&($(

'"=,&!&@$ 8 (.;$##"))$# ., )"; $)7,"; )$; '$<$'&($(.;9 -$&)&($(.; 8 )";

<#"'.(&7&.,!"; ,.'.;$#&"; <$#$ ; '"##.'!$ &,;.#'&>, ., )$ ;"'&.($( @.,.*")$,$$'!$)/ A,?. )$ (&@)=$'&>, 8 )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ )"'$) .; , <#"'.;"

7)!&$'!"#&$)9 )$ .;'.)$9 '"7" '.,!#" ')!#$) ,($7.,!$) (. )$ '"7,&($(9 $;7.

.;$ =#$, #.;<",;$&)&($(/ S. !&.,. ., '.,!$ '"7" <,!" (. <$#!&($ .) @,')" .,!#. )$

.;'.)$ 8 )$ '"7,&($( 8 @&'.@.#;$/

E, !"#,"9 )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ L"'$) ," <.(. )&7&!$#;. $ , =#$("9 ,&@.) (.

.;'")$#&($(9 ,& $ )$ '$!.="#$ (. ,$ $;&=,$!#$ &,(.<.,(&.,!./ D.. .;!(&$#;.

@&,')$($ $ )$ H&;!"#&$ N$'&",$)/ L$ H&;!"#&$ L"'$) ," .; , &, ., ; 7&;7$9 ;&," ,7.(&" <.($=>=&'" <$#$ )"=#$# ?.9 '", .) '","'&7&.,!" (. )"; -.'-";9 <#"'.;"; 8

<.#;",$)&($(.; 7+; ;&=,&&'$!&@"; (. )$ )"'$)&($(9 ;. "#!$).*'$ )$ H&;!"#&$ N$'&",$)9

;.=, N.* 169 “;"7"; ,";"!#"; 7&;7"; ?&.,.; -$'.7"; ,.;!#$ -&;!"#&$9 <.#"

)" -$'.7";9 ., <#&7.# )=$#9 '", $##.=)" $ <#.7&;$; 8 '",(&'&",.; 78 '",'#.!$;/”

<% /

A,!. .) (.;$" (. , 7,(" ?. .@")'&",$ '$($ @.* 7+; -$'&$ ,$ “$)(.$

=)"$)”9 '$#$'!.#&*$(" <"# , $'#.'.,!$7&.,!" (. )$; (.;&=$)($(.;9 .) .=";7"9 )$;&,;!&'&$; . &,');" .) =.,"'&(&"9 .; <#.'&;" ?. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (.&(" $

)$; <"!.,'&$)&($(.; (. ;; '",!.,&("; '",!#&8$ $ ,$ .('$'&>, <$#$ )$ @&($9 '",

;.,!&(" 7+; &,!.=#$)9 (",(. .) ,')." (. .;$ "#7$'&>, ;.$ )$ #&?.*$ 7"#$)9 .) $7"#

<"# .) -7$,"9 <"# )$ @&($ 8 <"# )$ P$!#&$/ L$ H&;!"#&$ (.. ')!&@$# .) ;.,!&(" (.

(.@"'&>,9 $7"# 8 #.;<.!" <"# )"; @$)"#.; ,$'&",$).;9 <"# )"; -.#7$,";9 )$; ,$'&",.;

(.) 7,(" 8 (. A7#&'$/

A;&7&;7" ,!" '", )"; '#&!.#&"; (. )&.#!$( 8 ;".#$,$9 (.. "7.,!$# )$(&;'&<)&,$9 )$ ;")&($#&($( 8 )$ ;!&'&$ ;"'&$)/ E, )$ $'!$)&($( )$ .,;.$,*$ (. )$

H&;!"#&$9 ., )$ .;'.)$ <#&7$#&$ 8 ;.',($#&$ <.(. $("<!$# (&@.#;$; "#7$; (.

"#=$,&*$'&>, ?. '",)).@., $) '7<)&7&.,!" (. )"; ".!&@"; &,;!#'!&@"; 8

.('$!&@"; (. .;!$ (&;'&<)&,$ (.,!#" (. )"; '$).; .;!+ .) !#$$" '", )$ )"'$)&($( 8

18



$8($ $ ?. ;. .;!&7)., $ )"; $)7,"; '", (&&')!$(.; ., .) $<#.,(&*$. <"# )$

-&;!"#&$ .; !$7&, .;.,'&$9 .; ;'$# .) ;!" .?&)&#&" .,!#. )$ #$*>, 8 .) '"#$*>,/

E; <#.'&;" '",@.#!&# .) $<#.,(&*$. (. )$ -&;!"#&$ ., , <#"'.;" @&@" ?. <.#7&!$ $)

$)7," " $)7,$ $ <$#!&# (. ;; <#"<&$; .K&=.,'&$; .('$!&@$; )).=$# $ '"7<#.,(.# 8(.;'#&# ; "#&=., 8 .) (. )$ ;"'&.($( ., ?. @&@./ E, &,9 ?. )"; -.'-"; $(?&.#$,

, 7$8"# ;&=,&&'$(" 8 ?. <";&&)&!$, $ <$#!&# (.) <#.;.,!.9 '"7<#.,(.# )$;

!#$(&'&",.; 7"#$).; 8 <$!#&>!&'$;/

P"# "!#$ <$#!.9 )$ H&;!"#&$ .; ,$ 7$!.#&$ .;'")$# ?. <.(. (.;<.#!$# , &,!.#;

.K!#$"#(&,$#&" .,!#. )"; .;!(&$,!.;/ P"# ; '",!.,&("9 )$ H&;!"#&$ !&.,. .) =#$,

<#&@&).=&" (. .,#&?.'.# )$ !.7<#$,$ &7$=&,$'&>, (. )"; .('$,("; '", .) '$($) (.

@$)&";"; $'",!.'&7&.,!"; (.) <$;$(" 8 '",!#&&# $ (.;$##"))$# .) 7,(" 7$#$@&))";"(. )$ $,!$;$9 ;"#. )$ $;. (. )$; #&'$; (.;'#&<'&",.; 8 )$; &7+=.,.; (. )$; $''&",.;

(. )"; -"7#.;9 (.) @$)"# (. )"; -#".; 8 (. )$; "#$; ')!#$).; ?. -$, (.$(" .)

;("# 8 .) .;.#*" (. )"; !#$$$("#.;/ L$ H&;!"#&$ '"7" <$#!. (.) ;&;!.7$ (.

$;&=,$!#$; (. )$ .;'.)$ .=$ , <$<.) 78 &7<"#!$,!. ., )$ "#7$'&>, (. )"; ,&";

8 >@.,.;9 .;<.'&$)7.,!. ., )" ?. ;. #.&.#. $ )$ "#7$'&>, (. '",@&''&",.;/

P"# .;"9 <#&"#&*$# )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ ., )$; .;'.)$; @.,.*")$,$; ;&=,&&'$9

.,!#. "!#"; $;<.'!";9 (&7.,;&",$# )"; .).7.,!"; <")!&'";9 ;"'&$).;9 $.'!&@"; " !&'";(. )$ $;&=,$!#$ 7.(&$,!. .) #.;'$!. (. )$; !#$(&'&",.; ')!#$).; 8 '"7,&!$#&$;/ S.

!#$!$ (. <"!.,'&$# )$; .K<.#&.,'&$; .('$!&@$; (. )"; $)7,";9 '",#",!$# .) '",!.,&("

(. .,;.$,*$ '", )$ @&($ 8 <"(.# (.;$##"))$#;. ., )$ <#+'!&'$ ;"'&$)/ E;!$

'",#",!$'&>, )).@$#+ $ ?. #$*",., '", &,!.)&=.,'&$9 ?. .K<#.;., ;; ;.,!&7&.,!"; "

?. <.($, (..,(.# ;; <";&'&",.; '", &,(.<.,(.,'&$ 8 &#7.*$/ C$. '",;&(.#$#9

<"# "!#$ <$#!.9 ?. )$; .K&=.,'&$; (. )$ @&($ 7"(.#,$ '",)).@$, $ ;'$# ,.@";

7"(.)";9 !',&'$; 8 ;&;!.7$; (. $<#.,(&*$. ?. ).; <.#7&!$, $(?&#&# )";

'","'&7&.,!"; (. ,$ 7$,.#$ .&'$* 8 .&'&.,!./

O@&$7.,!.9 ;. '",;&(.#$ ?. .) )&'." .; ,$ &,;!&!'&>, ?. &7<$#!. ,$

.('$'&>, "#7$) ?. &,(.<.,(&.,!.7.,!. (. ;.=&# ,$ '"##&.,!. ., .;<.'&$)9 ;. -$

@&;!" ., )$ ,.'.;&($( (. &,'"#<"#$# $ ;; 7.!"(")"=$; .) ;" (. -.##$7&.,!$; ?.

1



$'&)&!., .) $<#.,(&*$./ S&, )).=$# $ '",;&(.#$#)$ '"7" ,$ '"##&.,!.9 )$ !.',")"=$

.('$!&@$ '"7<#.,(. .) ;" (. )"; &,;!#7.,!"; !.',")>=&'"; '"7" -.##$7&.,!$; ?.

$K&)&$, $ )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; $ )$ "#7$'&>, 8 <#.<$#$'&>, (. )"; .;!(&$,!.;9

$; '"7" $ )$ 7."#$ (. )"; <#"'.;"; (. .@$)$'&>, .('$!&@$9 $7.,!$,(" !$7&, .)#$,=" (. )"; .;!(&"; $) ;.# <";&). )$ .('$'&>, #.7"!$ ;&, 7.,";'$" (. )$ '$)&($(

(. )$ &,;!#''&>, #.'&&($/

D. $)) <.;9 .; &7<#.;'&,(&). $<"8$# )$ !"7$ (. (.'&;&",.; #.;<.!" $ ?.

'",@&.,. -$'.# $,!.; )$; (&@.#;$; ,.'.;&($(.; .('$!&@$; ., ?. .) '"7<!$("# <.(.

(.;.7<.$# , <$<.) ;&=,&&'$!&@"9 <.#" -$8 ?. $'.#!$# ., )$ "#7$ (. ;$#)" <$#$

7$8"# .,#&?.'&7&.,!" (. )$ )$"# .('$!&@$ ., (",(. ;. !#$,;"#7$ )$ !#$,;7&;&>,

(.) '","'&7&.,!"9 <"# )" ?. .) <#"'.;" .,;.$,*$0$<#.,(&*$. (.. .;!$# -"7")"=$(" '", )"; $@$,'.; !.',")>=&'";/ D",(. .) &7<$'!" (. )$; '"7<!$("#$; .,

)$ .('$'&>, -$ ;&(" $7<)&$7.,!. .;!(&$(" (#$,!. )"; )!&7"; $"; 8 ," !"("; )";

#.;)!$("; -$, ;&(" ;$!&;$'!"#&";9 )" ?. &,(&'$ ')$#$7.,!. )$ ,.'.;&($( (. '",!&,$#

#.$)&*$,(" &,@.;!&=$'&",.; ?. $##"., 7+; )* ;"#. .;!. &7<"#!$,!. 7.(&" (.

.,;.$,*$/

E, .;!. "#(., (. &(.$;9 ;. #.$)&*> , (&$=,>;!&'" ., .) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&"

P&*$,& A,;.)7&”9 &'$(" ., .) M,&'&<&" M"!$!+, E;!$(" T#&))" )).@$(" $ '$" <"# )$ &,@.;!&=$("#$9 $;$(" ., )$ ";.#@$'&>, 8 )$ .,!#.@&;!$ &,"#7$)9 ;. <(" (.!.'!$#

?. .K&;!. <"'" &,!.#; ., )$; 8 )"; .;!(&$,!.; <"# $<#.,(.# )"; '",!.,&("; (. )$

$;&=,$!#$ C&.,'&$; S"'&$).; !$).; '"7"% "#&=., 8 ,($'&>, )"'$)9 &'$'&>,

=."=#+&'$9 <.#;",$.; &);!#.;9 7",7.,!"; -&;!>#&'";9 ;&!&"; #.'#.$!&@";9

&,;!&!'&",.; ')!#$).;9 (.<"#!&@$; 8 '&.,!&'$; (. ; )"'$)&($( $(.7+; ," .K&;!.,

7$!.#&$).; &);!#$!&@"; $ !#$@; (. )"; '$).; ;. <.($, @&@.,'&$# )$; ')$;.; (. ,$

"#7$ 7+; (&,+7&'$9 )" ?. '",)).@$ ., 7'-$; "'$;&",.; $ ," "!.,.# )"; #.;)!$(";

.;<.#$("; ., (&'-$ $;&=,$!#$9 $, '$,(" )$ &,;!&!'&>, '.,!$ '", ,$ =#$, "#!$).*$

'"7" )" .; , )$"#$!"#&" (. C"7<!$'&>,/

P"# '",;&=&.,!.9 $,!. !$) ;&!$'&>,9 )$ &,@.;!&=$("#$ '",;&(.#> @$)"#$# )$;

.;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ (&#&=&(" $ )";

2/



<#".;"#.; (. 4!" $" (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 ?.

'"$(8@$#+ $ ;")'&",$# )$ <#").7+!&'$ (.;'#&!$ $,!.#&"#7.,!.9 .) '$) <.#7&!&#+

(.;<.#!$# )$ '#&";&($( (. )$; 8 )"; .;!(&$,!.; 8 )"; )).@$#+ $ )$ $(?&;&'&>, (.

$<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@";9 (",(. ;. ). <#.;.,!$#+ #.'#;"; '"7" ;",&(";9 '")"#.;9@&(."; . &7+=.,.; 8 .="; &,!.#$'!&@"; .,!#. "!#"; 8$ ?. '", )$ &,!.=#$'&>, (.

(&.#.,!.; .).7.,!"; '"7&,$("; )"; $)7,"; ;. (.;<&.#!., <"# )$; ')$;.; (. -&;!"#&$

(.&(" $ ?. ;", .).7.,!"; ?. ))$7$#$, )$ $!.,'&>, (.) .;!(&$,!. 8 <"# .,(. )" @$,

$ '",)).@$# $ )$ <$#!&'&<$'&>, $'!&@$ ., .) <#"'.;" (. '",;!#''&>, (. ; $<#.,(&*$./

E, $!.,'&>, (. )" $,!.; .K<.;!"9 ;. <)$,!.$, )$; ;&=&.,!.; &,!.##"=$,!.;%

QC+) .; .) ,&@.) (. '","'&7&.,!" ?. !&.,., )$; 8 )"; <#".;"#.; (.) 4!" $" (.

E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 '",

#.;<.'!" $) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ R.=&>, T#&))$,$

QC+).; ;", )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; !&)&*$($; <"# )"; <#".;"#.; )$; 8 )";

<#".;"#.; (. E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&

A,;.)7&”9 <$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ R.=&>, T#&))$,$

QE; ,.'.;$#&" .)$"#$# , 7$!.#&$) .('$!&@" '"7<!$#&*$(" <$#$ $'&)&!$# .)

$<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ R.=&>, T#&))$,$9 (&#&=&(" $ )$; 8 )";

<#".;"#.; (. E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&

A,;.)7&”

O45etivos de la Investigaci6n

O45etivo General

P#"<",.# .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$

(&#&=&(" $ )$; 8 )"; <#".;"#.; (. 4!" A" E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'."

B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”/

21



O45etivos Especí7icos

D&$=,";!&'$# )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; !&)&*$($; <"# )"; ("'.,!.; (.) 4!" $" (.

E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 <$#$

$'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. T#&))"/

D.!.#7&,$# )$ $'!&&)&($( (. )$ .)$"#$'&>, (. 7$!.#&$) .('$!&@" ;&;!.7$!&*$("

<$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ ,($'&>, (. T#&))"/

D&;.$# 7$!.#&$) .('$!&@" ;&;!.7$!&*$(" '"7" .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>,

(.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$ ,($'&>, (. T#&))"9 (&#&=&(" $ )$; 8 )"; .;!(&$,!.; (.)

4!" $" (. E('$'&>, M.(&$ D&@.#;&&'$($ (.) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,&

A,;.)7&”/

"sti7icaci6n de la Investigaci6n

*ctualmente la realidad venezolana nos e+ige asumir %ormas creativas para el

diseño y ejecución de estrategias did"cticas de integración !ue permitan la

enseñanza en todos sus "mitos# $or ello los pasos deen ser a trav,s de estrategias

educativas !ue proporcionen la posiilidad de producir camios adem"s aplicarla

con los m"s sinceros propósitos del mejoramiento de la calidad de vida en el cual el

m,todo de enseñanza de respuesta de %orma inmediata para curir y satis%acer las

necesidades "sicas# -n todo proceso educativo y especí%icamente en el .iceo

Bolivariano deen tomarse en cuenta tres (0/) aspectos de la gerencia como son la

plani%icación la ejecución y la evaluación todas de gran importancia para poder

realizar los camios necesarios y así otener el ,+ito donde todos estos aspectos

deen caracterizarse por la novedad la creatividad y el dinamismo de su proceso#

*sí pues las preguntas surgidas del prolema an generado motivos !ue incitan

a la orientación re%le+ión estimula la creatividad y en e%ecto idean alternativas

como la de crear un material educativo computarizado donde el niño sepa su istoria

local y desarrolle actitudes perceptivas !ue le %acilitaran la creación de una lluvia

22



de ideas para darse puertas a in!uietudes e intereses con respecto a su istórica

local# 'eguidamente continuando en lo pr"ctico la orientación educativa es un

proceso representado por la enseñanza1aprendizaje dirigida al desarrollo de

ailidades y destrezas para aprender a aprender y %ormar "itos actitudes valores

y comportamientos positivos acia el medio escolar en relación a las estrategias

did"cticas de aprendizaje#

Desde el punto de vista social por la cual se escogió este tema es desarrollar y

proporcionar estrategias did"cticas de aprendizaje novedosas y actuales para

aordar la enseñanza de la istoria en el .iceo Bolivariano 3ilario $izani

*nselmi4 adem"s de generar alternativas de ayuda al individuo para !ue ,ste sea

capaz de auto dirigirse y comprenderse con%orme a la potencialización de su

personalidad y madurez intelectual1social y así alcanzar una m"+ima evolución !ue

le permita resolver o a%rontar los prolemas de modo !ue pueda tener una %eliz

dentro de la triada conocida como escuela1%amilia1comunidad#

D.;(. .) <,!" (. @&;!$ !.>#&'"9 ;. $<)&'$#+, .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, 8

"#&.,!$'&>,9 ,($7.,!$(" ., )"; $<"#!.; (. @$#&"; $!"#.; ?. <.(., ;.# .7<).$($;

., !#"; !#$$";/ A(.7+; )$; $'!&@&($(.; $ (.;$##"))$# <#"<"#'&",$#+, )";

.).7.,!"; '",'.<!$).; ,"@.(";"; 8 $'!$).; <$#$ $"#($# .) !.7$ ., (&;!&,!";'",!.K!"; .('$!&@"; ?. <.#7&!$, .) (&;." (. ,$ <#"<.;!$ ?. <.($ ;.# !&)&*$($

., "!#$; $;&=,$!#$; ?. <#.;.,!$, )$ <#").7+!&'$ $,!.; $"#($($/

D.;(. .) <,!" (. @&;!$ 7.!"(")>=&'"9 7$#'$#+ <$!$ <"# '$,!" ;. (.;$##"))$#+

;&=&.,(" , '",,!" (. "<.#$'&",.; "#(.,$($;9 .,!#. .))$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.

&,!.=#$'&>, <$#$ )$ 7$!.#&$ -&;!"#&$ <$#$ '","'.# .) <#"'.;" -&;!>#&'" (.) E;!$("

T#&))"9 <#.!.,(&.,(" "!.,.# , #.;)!$(" ;$!&;$'!"#&" ?. <.#7&!$ $<)&'$# 8

(.;$##"))$# 7."#$; $) <#").7$ (.!.'!$("9 $(.7+; (. "#.'.# $<"#!.; '"7"$,!.'.(.,!. $ !#$; &,@.;!&=$'&",.; $) (.;$##"))$# .) 7$!.#&$) .('$!&@"

;&;!.7$!&*$("/

P"# '",;&=&.,!.9 ., )" ;&;!.7+!&'" )$ <#"<";&'&>, .; (. (&;.$# <#"=#$7$;

.('$!&@"; '"7<!$#&*$("; <$#$ $'&)&!$# .) $<#.,(&*$. (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$

23



#.=&>, !#&))$,$9 $ ; @.* )$ 7&;7$ ). <.#7&!&#+ $) .('$("# '","'.# )$; #$'.;

-&;!>#&'$ (. ; <.)" '",!#&8.,(" $ "#7$# $) -"7#. (. <$#!&'&<$# $'!&@$7.,!. .,

)"; <#"'.;"; (. !#$,;"#7$'&>, #&,(+,("). $ )$ 8 .) .;!(&$,!. &,!.#$'!$# ., "#7$

&,(&@&($) '", .) 7$!.#&$)9 (. !#$,;&!$# $ !#$@; (. )$ &,"#7$'&>, $;+,(";. ., ;;&,!.#.;.;9 '$<$'&($(.; . &,?&.!(.; $(.7+; (. )$; 7)!&<).; ;.,;$'&",.; ?. ).

<#"('. .) .;!$# .K<.;!" $ $,&7$'&",.;9 ;",&("; " #.!"; ?. )" 7"!&@$#$, $

<)$,!.$#;. &,!.##"=$,!.; 8 #.;")@.#)"; <"# ; 7&;7"/ P#"('&.,(" $<#.,(&*$.;

.;!#'!#$(";9 '"##.)$'&",$("; 8 <#"('!&@";/

F&,$)7.,!.9 (.;(. .) <,!" (. @&;!$ <#+'!&'" ;. &,!.,!$#$ $ !#$@; (. )$

&,@.;!&=$'&>, )$ <#+'!&'$ (. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ?. '",!#&8., $ &,!.=#$# $ )$

$7&)&$ ., .) <#"'.;" (. .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ 8 ;. ;&.,!$, '"7<#"7.!&("; '", .) <#"'.;" (. .,;.$,*$ $<#.,(&*$. (. ;; -&";/ S. <#.!.,(. -$'.# (. )$ -&;!"#&$ ,

'","'&7&.,!" 7+; $!#$'!&@" <$#$ )"; .;!(&$,!.; 8 ($#).; $ )"; ("'.,!.; ,.@$;

.;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ <$#$ &,,"@$# )$ .('$'&>, 8 $; '",@.#!&# )$ -&;!"#&$ ., ,

+#.$ 7+; <#+'!&'$ <#.;.,!$,(" $)!.#,$!&@$; <$#$ .) 7."#$7&.,!" ., )$ .,;.$,*$ (. )$

-&;!"#&$ (. V.,.*.)$ $ !#$@; (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"/

Delimitaci6n

E, )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>, ;. @$)"#$ )$ &7<"#!$,'&$ (. )$ O#&.,!$'&>, E('$!&@$

'"7" .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>, ., )$ E,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ R.=&",$)

(&#&=&(" $) L&'." B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” &'$(" ., .) M,&'&<&"

M"!$!+,9 E;!$(" T#&))"9 $" )$ ),.$ (. &,@.;!&=$'&>, F$7&)&$ 8 ;"'&.($( !"7$,("

'"7" <,!" (. #..#.,'&$ $ !"("; )"; ("'.,!.; ?. .)$"#$, ., (&'-$ &,;!&!'&>,9 .,

, <.#&"(" (. !&.7<" '"7<#.,(&(" (.) $" .;'")$# 2:102:14/ E;<.'&'$7.,!. ;.

.;!(&$#$ .) '$;" (. )$ H&;!"#&$ R.=&",$) '"7" "#7$'&>, (. ')!#$ =.,.#$)/

24



25



CA*3TU%O II

MARCO TE$RICO

E, .;!. '$<!)"9 ;. $,$)&*$#+, )"; $,!.'.(.,!.; (.) <#").7$ (. .;!(&" .) '$)

#.,. ,$ ;.#&. (. !#$$"; ?. !&.,., #.)$'&>, '", .;!$ &,@.;!&=$'&>,/ S.=&($7.,!.

;. (.;$##"))$#+, )$; B$;.; T.>#&'$;9 L.=$).; ?. )" ;;!.,!$, 8 P;&'")>=&'$; 8 <"#

)!&7" ;. <#.;.,!$#+ .) !#7&," (. -&;!"#&$ &,')8.,(" )$ #.;.$ -&;!>#&'$ (. T#&))$,$

#.)$'&",$(" '", .) ".!" (. .;!(&" 8 .) '$(#" (. @$#&$)./

Antecedentes de la Investigaci6n

E, .) '$7<" (. &,@.;!&=$'&>, .('$!&@$ #.)$'&",$($ '", .) <#").7$ <)$,!.$(" ;.

-$, .,'",!#$(" )"; ;&=&.,!.; $,!.'.(.,!.;%

V&))$)"";9 A 2::39 ., ; !.;&; !&!)$($% “E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; 8 .,;.$,*$; (.

=."=#$$ =.,.#$) ., .('$'&>, +;&'$”9 <#.;.,!$(" ., )$ U,&@.#;&($( (.) Z)&$9 <$#$

"<!$# $) !&!)$ (. M$=;!.# S'&.,!&$#7 ., G."=#$$9 M.,'&>, D"'.,'&$/ R.$)&*" ,

.;!(&" <$#$ (.!.#7&,$# )$; E;!#$!.=&$; D&(+'!&'$; 8 )$ E,;.$,*$ (. G."=#$$

G.,.#$) ., E('$'&>, B+;&'$/ S. ;;!.,!> ., ,$ &,@.;!&=$'&>, (. '$7<" (. !&<"

(.;'#&<!&@$9 )$ <")$'&>, '.,;$) .;!@" '",;!&!&($ <"# 5 ("'.,!.; ?. (&'!$,

=."=#$$ =.,.#$) ., )$ U/E/N A).$,(#" F.,7$8"# 8 ., )$ U/E/N F#$,'&;'" O'-"$

(. )$ <$##"?&$ C"?&@$'"$ (.) M,&'&<&" M$#$'$&" (#$,!. .) $" .;'")$# 2:: 0

2::3/

E, .;!. "#(.,9 )$ !',&'$ .7<).$($ <$#$ .) $'"<&" (. &,"#7$'&>, . )$ .,'.;!$ 8

.) &,;!#7.,!" !&)&*$(" . , '.;!&",$#&" .;!#'!#$("9 (. #.;<.;!$; '.##$($; '",

'&,'" $)!.#,$!&@$; (. #.;<.;!$; T&<" .;'$)$ L&.#! <$#$ #.'").'!$# )$ &,"#7$'&>,#.)$!&@$ $ )$; E;!#$!.=&$; D&(+'!&'$; 8 )$ E,;.$,*$ (. G."=#$$ G.,.#$)/ L$ @$)&(.*

(. )"; &,;!#7.,!"; ;. -&*" $ !#$@; (. )$ !&)&*$'&>, (.) &'&" (. .K<.#!"; 8 )$

'",&$&)&($( (. )"; 7&;7"; ;. "!@" 7.(&$,!. .) '+)')" (.) '".&'&.,!. (.

'",&$&)&($( “#!!” C#",$'- '", , #.;)!$(" (. :93/

26



E) $,+)&;&; 8 )$ &,!.#<#.!$'&>, (. )"; ($!"; <.#7&!&.#", @.#&&'$# )$ .K&;!.,'&$ (.)

<#").7$ ".!" (. .;!(&"9 ;"#. )$ '$) ;. .7&!&.#", '",');&",.; #.)$!&@$; $ )$;

(.&'&.,'&$; .,'",!#$($; ., )$ !&)&*$'&>, (. )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; <"# .) <.#;",$)

("'.,!. (. )$; &,;!&!'&",.; .;!(&$($;9 .) ;" &,$(.'$(" (. )"; .).7.,!"; (. )$.,;.$,*$ (. )$ =."=#$$ =.,.#$) 8 .) ;" &,$<#"<&$(" (. )"; (&;'#;"; &,"#7$!&@"9

.K<)&'$!&@"9 ;!&&'$!&@" 8 $#=7.,!$!&@" <$#$ (.;$##"))$# )$ .,;.$,*$ (.) +#.$ ".!"

(. .;!(&"/

P"# "!#$ <$#!.9 .) $,!.'.(.,!. $,!.; 7.,'&",$(" .; &7<"#!$,!. <$#$ .;!$

&,@.;!&=$'&>,9 8$ ?. <.#7&!. ;;!.,!$# .<&;!.7")>=&'$7.,!. .) <#.;.,!. .;!(&"

(",(. )$; @$#&$).; .;.,'&$) ;. #.)$'&",$, )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ;;!.,!$($

!$7&, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ =."=#$$ ., =.,.#$)9 <$#$ )" '$) ;. $(.'$ .) !#$$" <$#$ 7."#$# .) #.,(&7&.,!" .;'")$# .,;.$,(" )$ -&;!"#&$ <"# 7.(&" (. .;!#$!.=&$;9 .,

)$; 8 )"; .;!(&$,!.; (.) 4!" $" (.) '&')" (&@.#;&&'$(" (.) LB/ “H&)$#&" P&*$,&

A,;.)7&”/

E;'"$# 2::39 ?&., #.$)&*> ,$ &,@.;!&=$'&>, !&!)$($ “E;!#$!.=&$;

M.!"(")>=&'$; (. F"#7$'&>, D"'.,!. <$#$ )$ I,!.=#$'&>, (. N&"; 8 N&$; '",

N.'.;&($(.; E;<.'&$).; ., )$ E;'.)$ I,!.=#$) B")&@$#&$,$ P$)" .7$"9 M,&'&<&"

V.#".; (.) .;!$(" Y$#$'8” '8" ".!&@" =.,.#$) . (&;.$# ,$ <#"<.;!$ (..;!#$!.=&$; 7.!"(")>=&'$; (. "#7$'&>, ("'.,!. <$#$ )$ &,!.=#$'&>, (. ,&"; 8 ,&$;

'", ,.'.;&($(.; .;<.'&$).; ., (&'-$ &,;!&!'&>, '",'.&($ '"7" , <#"8.'!" $'!&).

'", $<"8" ., , .;!(&" (. '$7<"/

L$ <")$'&>, 8 7.;!#$ .;!@" &,!.=#$($ <"# ("'. 12 ("'.,!.; (. )$

&,;!&!'&>,9 $ ?&.,.; $<)&'> , &,;!#7.,!" (. #.'").''&>, (. ($!"; !&<" '.;!&",$#&"

'8"; #.;)!$("; ). <.#7&!&.#", '",')&# ?. )"; ("'.,!.; ?&.,.; !#$$$, '", ,&";

'", ,.'.;&($(.; .;<.'&$).; (.., !&)&*$# -.##$7&.,!$; ><!&7$; <$#$ .))"9 $(.7+;!.,.# , <.#;",$) .;<.'&$)&*$(" ?. )"; "#&.,!. <$#$ "#.'.#).; ,$ $(.'$($ $!.,'&>,/

E;!$ &,@.;!&=$'&>, !&.,. <.#!&,.,'&$ '", .) .;!(&" <.; ;. ";.#@$ )$ ,.'.;&($(

(. "#7$# $ )"; ("'.,!.; (. .;'.)$; #.=)$#.; <$#$ $!.,(.# $(.'$($7.,!. $ .;!";

27



,&"; 8 ,&$;9 &,')&("; )"; ," "8.,!.;9 ., (&'-$; &,;!&!'&",.; '",!$,(" ;&.7<#. '",

.) $<"8" (. <.#;",$) .;<.'&$)&*$("/ D. $)) ?. )$ <#"<.;!$ (. .;!. !#$$" '",!#&8.

$ )$ "#&.,!$'&>, <$#$ )$ .)$"#$'&>, (. )$; .;!#$!.=&$; (. "#7$'&>, <$#$ .) ("'.,!.

.,"'$($; ., )$ &,!.=#$'&>, (. )$; <.#;",$; '", (&;'$<$'&($(/

C"#!.;9 2::4 #.$)&*" ,$ &,@.;!&=$'&>, !&!)$($ “P#"<.;!$ <$#$ 7."#$# )$

(&(+'!&'$ (. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (. V.,.*.)$”/ L$ &,@.;!&=$'&>, !&.,. '"7"

".!&@"9 <#"('&# , &,;!#7.,!" (&(+'!&'"9 '", )$ &,$)&($( (. (.;$##"))$# )$;

(.;!#.*$; ,($7.,!$).; ., )$ 7$,.#$ (. .,;.$# )$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$ (. "#7$

'"-.#.,!.9 #&=#";$9 '#!&'$ . &7<$#'&$)9 <$#$ ?. )"; ,&"; 8 >@.,.; <.($, ;.,!&#;.

"#=))";"; (. ; <$;$("9 8 ?. )$ &(.,!&($( ')!#$) (. '$($ <.)" ;.$ .) <,!" (.

#..#.,'&$ <$#$ )$; !#$,;"#7$'&",.; ?. .) <$; #.?&.#$/ E;!" ;. #.('. $ ,$

(..,;$ (. ,.;!#$ -&;!"#&$9 ;& '","'.7"; ?.#.7";9 ., '",;.'.,'&$ )" ?. ;. ?&.#.

;. (.&.,(./

E, .;!. !#$$" ;. #.$)&*> ,$ .K!.,;$ &,($=$'&>, ("'7.,!$)9 (",(. .) $!"#

'",;&=&> &,"#7$'&>, #..#.,!. $) #.,(&7&.,!" .;'")$# ., .) +#.$ (. )$ .,;.$,*$ (.

)$ -&;!"#&$ $ ,&@.) ,$'&",$)/ E, ;.=,(" )=$# ;. <#"'.(&> $ '",;)!$# ., )$; .;'.)$;

+;&'$; (. )$ #.=&>,9 '+) .#$ .) #.,(&7&.,!" $'$(7&'" ., H&;!"#&$ (. V.,.*.)$/ E,

!.#'.# )=$# ;. #.$)&*> ,$ .,!#.@&;!$ $ .K<.#!"; (. )$ U,&@.#;&($( N$'&",$)

EK<.#&7.,!$) L&.#!$("# UPEL9 '", )$ &,$)&($( (. .K<)"#$# ; $<#.'&$'&>, ;"#. )$

.,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$ ., )$; .;'.)$;/ F&,$)7.,!. ;. #.$)&*> ,

'.;!&",$#&" $ )"; .;!(&$,!.; (. E('$'&>, I,!.=#$) (. )$ U,&@.#;&($( N$'&",$)

A&.#!$ UNA9 '", )$ &,$)&($( (. 7.(&# .) '","'&7&.,!" (. ;!";9 ;"#. )$ (&(+'!&'$

(. )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$/

P$#$ .;!. !#$$" )$ &,@.;!&=$'&>, #.$)&*$($ ,"; $<"#!$ =#$, &,"#7$'&>,9 ., @&#!(

?. .) $!"# !#$$" '", @$#&$; .;!#$!.=&$; <$#$ 7."#$# )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ (.V.,.*.)$9 $(.7+; (&;." , T$)).# (. D&(+'!&'$ (. )$ E,;.$,*$ (. H&;!"#&$ <$#$ )";

$)7,"; (. )$ C$##.#$ E('$'&>, I,!.=#$)9 )$ '$) !@" .,"; #.;)!$("; 8 .

$@"#$). <$#$ )$ &,@.;!&=$'&>,/

28



M$'-$("9 E/ 2::69 #.$)&*" , !#$$" !&!)$(" “E;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ <$#$ &,!.=#$#

)$; "#7$; (.) .K<.#&7.,!" ?7&'" ("'.,!. '", , .,"?. &,@.;!&=$!&@"”9 ., .)

I/S/P “F)&K V$#.)$”9 D.<$#!$7.,!" (. C&.,'&$; N$!#$).;9 <$#$ "<!$# $) =#$("

'&.,!&'" (. D"'!"# ., C&.,'&$; P.($=>=&'$;/ L$ !.;&; .K<",. .) (&;." ,$ .;!#$!.=&$(&(+'!&'$ <$#$ &,!.=#$# )$; "#7$; (.) .K<.#&7.,!" ?7&'" ("'.,!. ?. <$#!&.,(" (.

)" $'$(7&'"9 .;!$).'. ,$ #.)$'&>, '", )" )$"#$) . &,@.;!&=$!&@"9 7.(&$!&*$($ <"#

)"; '"7<",.,!.; <.#;",$).; 8 ," <.#;",$).;9 )"; #.?.#&7&.,!"; <$#$ )$ (&#.''&>, (.)

<#"'.;"9 8 )$ $<)&'$'&>, (. )$; ,.@$; !.',")"=$; (. )$ &,"#7+!&'$ 8 )$;

'"7,&'$'&",.; ., )$ .,;.$,*$ (. )$ ?7&'$9 )$ '$) ;. '",'#.!$ ., ,'&>, (. )$;

'",(&'&",.; (. )$ "#7$'&>, (.) <#".;&",$) (. )$ L&'.,'&$!#$ ., E('$'&>, ., )$;

.;<.'&$)&($(.; 7&'$ 8 C&.,'&$; N$!#$).;/A(.7+; ;. '",;&(.#$ &(.$; ,($7.,!$).;9 '",'.<'&>, =.,.#$)9 $''&",.; <$#$ ;

'",'#.'&>, ., , '",!.K!" (.!.#7&,$("9 ..''&>, 8 '",!#") 8 ;. ,($7.,!$ $ <$#!&#

(. , $,+)&;&; !.>#&'"9 #.;)!$("; (. )$; &,@.;!&=$'&",.; #.$)&*$($; ., .) (.<$#!$7.,!"

(. 7&'$ (.) I,;!&!!" S<.#&"# P.($=>=&'" “F)&K V$#.)$”9 #.)$'&",$($; '", .)

!.7$ 8 )$ .K<.#&.,'&$ <#+'!&'$ $'7)$($/ C"7" $<"#!.; &7<"#!$,!.; (. )$ !.;&; .,

<)$," !.>#&'" $<$#.'., )$ '",'.<'&>, &,!.=#$("#$ .) .,#&?.'&7&.,!" (. )";

'",'.<!";% <#+'!&'$ (. )$"#$!"#&"9 .K<.#&7.,!" (. ')$;.9 (.7";!#$'&>, 8 !$#.$

.K<.#&7.,!$) ')$;&&'$'&>, 8 '",'.<!$)&*$'&>, (. )"; ,&@.).; (. '"7<).&($( (. )$;

!$#.$;/ S ;&=,&&'$'&>, <#+'!&'$ #$(&'$ ., )$ .;!#$!.=&$ <#"<.;!$ 8 ., .) ")).!" (.

!$#.$; .K<.#&7.,!$).;/

B$"; .) '",!.K!" $,!.#&"#9 .) $,!.'.(.,!. $,!.; 7.,'&",$(" .; &7<"#!$,!. <$#$

(&'-$ &,@.;!&=$'&>,9 8$ ?. <.#7&!. ;;!.,!$# .<&;!.7")>=&'$7.,!. .) <#.;.,!. .;!(&"

(",(. )$ @$#&$). .;.,'&$) .; )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ <$#$ 7."#$# .) .K<.#&7.,!"

?7&'" $" )$; .;!#$!.=&$; <#"<.;!$; ., !$#.$; .K<.#&7.,!$).;9 )"=#$,("

;&=,&&'$("; <#+'!&'"; <$#$ .) (.;$##"))" (. )$ .,;.$,*$/

F&,$)7.,!. ;. (.;!$'$ .) .;!(&" #.$)&*$(" <"# S+,'-.* 2::4 (.,"7&,$("

“E;!#$!.=&$; <$#$ 7."#$# )$ '$)&($( .('$!&@$ (. )"; ("'.,!.; ., .) (.;$##"))" (. )";

P#"8.'!"; P.($=>=&'"; (. A)$/ “9 <#.;.,!> '"7" &,$)&($( <#"<",.# .;!#$!.=&$;

2



'",;!#'!&@&;!$; <$#$ 7."#$# )$ '$)&($( .('$!&@$ (. )"; ("'.,!.; ., .) (.;$##"))" (.

)"; <#"8.'!"; <.($=>=&'"; (. $)$/ L$ 7.!"(")"=$ ;. '&#',;'#&&> $ , .;!(&"

.,7$#'$(" ., )$ 7"($)&($( (. <#"8.'!" $'!&).9 $<"8$(" ., ,$ &,@.;!&=$'&>, (.

'$7<" (. '$#+'!.# (.;'#&<!&@$9 '8$ <")$'&>, .;!@" '","#7$($ <"# 23 ("'.,!.; (.)$ ;.=,($ .!$<$ (. .('$'&>, +;&'$9 <.#!.,.'&.,!.; $) N')." E;'")$# R#$)

M,&'&<&" J)&" C;$# S$)$; (.) .;!$(" (. M#&($9 ;&.,(" )$; '",');&",.; .) ?. ,"

.K&;!. ,$ .,$ '$)&($( .('$!&@$ ., )"; ("'.,!.; $) (.;$##"))$# )"; PPA9 <"# )$ $)!$

(. $<)&'$'&>, (. $(.'$($; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; ., .) <#"'.;" .('$!&@"/

E) $!"# .)$"#" '",');&",.; 8 #.'"7.,($'&",.; ?. ;&#@&.#", (. $;. <$#$ )$

.)$"#$'&>, (. )$ <#"<.;!$9 ,($7.,!$($ ., )$ <)$,&&'$'&>, .;!#$!=&'$ ?.

'",;&;!&> ., .) $,+)&;&; (.) '",!.K!"% @&;&>,9 7&;&>, 8 7$!#&* FODA/ T$7&, ;.(&;.$#", .;!#$!.=&$; <$#$ 7."#$# )$ '$)&($( .('$!&@$ (.) ("'.,!. 8 <"# )!&7" ,

'",!#") 8 ;.=&7&.,!" (. )$; .;!#$!.=&$; <)$,&&'$($;/ E;!$ &,@.;!&=$'&>,9 .;!+ $;!$,!.

#.)$'&",$($ '", .) !.7$ (. .;!(&" (.&(" $ )$ &7<"#!$,'&$ ?. !&.,., )$; .;!#$!.=&$;

("'.,!.; ., .) '",!.K!" (. )"; P#"8.'!" P.($=>=&'" (. A)$9 '"7" .. '.,!#$) <$#$

)"=#$# ,$ .('$'&>, (. '$)&($(9 #.'","'&.,(" '+).; ;", ;; (.&)&($(.; 8 "#!$).*$;

<$#$ $; <"(.# !#$$$# ;"#. .))$; 8 ;<.#$#)$;/

-ases Te6ricas

Estrategias

S$,=&,.!!& 2::39 (.&,. )$ .;!#$!.=&$ “'"7" )$ 7."# "#7$ (. $)'$,*$# )";

".!&@"; ;'$("; $) &,&'&" (. ,$ ;&!$'&>, '",)&'!&@$” </14/ C",)&'!" ," &7<)&'$

,.'.;$#&$7.,!. ,$ <.).$ ;&," )$ )'-$ <"# "!.,.# ,$ (. ("; " 7+; ;&!$'&",.;

-&<"!!&'$; ?. ," <.(., ($#;. ;&7)!+,.$7.,!./ A)=,"; (&'., ?. .;!#$!.=&$ .;

!"(" )" ?. ;. -$'. $,!.; (. &,=#.;$# $) '",)&'!"/ L.=" .7<&.*$ )$ !+'!&'$/

E;!$).'.# ,$ .;!#$!.=&$ &7<)&'$ '","'.# (. $,!.7$," )$; (&;!&,!$; "#7$; .,

)$; ?. ;. @$ $ (&#&7&# , '",)&'!" 8 (. ? "#7$ .,#.,!$#)" '","'&.,(" )$; 7.!$;

3/



?. ;. (.;.$, $)'$,*$#/ L$ .;!#$!.=&$ <.(. @.#;. '"7" , <)$, ?. (..#$ <.#7&!&#

)$ 7."# (&;!#&'&>, (. )"; #.'#;"; 8 7.(&"; (&;<",&).; $ ..'!"; (. <"(.# "!.,.#

$?.))"; ".!&@"; (.;.$(";/

Estrategia Did2ctica

L$; ,.@$; "#&.,!$'&",.; 8 <#&,'&<&"; (. )$ (&(+'!&'$ '",;&(.#$, )$ .,;.$,*$ <"#

,$ <$#!. '"7" $'!&@&($( &,!.#$'!&@$ 8 <"# "!#$ '"7" $'!&@&($( #.).K&@$/ D.;(. )$

<.#;<.'!&@$ (. )$ $'!&@&($( &,!.#$'!&@$ #.?&.#. #.)$'&>, '"7,&'$!&@$9 (.;(. )$

<.#;<.'!&@$ (. $'!&@&($( #.).K&@$ &,!.,'&",$)&($(/ L$ &,!.#@.,'&>, ("'.,!. ., .) ;"

(. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; $<)&'$($; $ )$ .,;.$,*$ (. (.!.#7&,$("; '",!.,&(";9 @$ 7+;

$))+ (. ,$ $''&>, !#$,;&!&@$9 .; $)=" 7+; ?. !#$,;7&!&# '","'&7&.,!";9 ;&=,&&'$

(.;$##"))$# $) 7+K&7" )$; <"!.,'&$)&($(.; (. )$ <.#;",$/

E, .;!. "#(.,9 )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ .; , <#"'.(&7&.,!" "#=$,&*$("9 "#7$)&*$("

8 "#&.,!$(" <$#$ )$ "!.,'&>, (. , <#"<>;&!" .;!$).'&("9 8$ ?. $ !#$@; (. .;!$; ;.

<#.!.,(., $'&)&!$# )"; $<#.,(&*$.; (. )"; $)7,";9 &,!.=#$($ <"# ,$ ;.#&. (.

$'!&@&($(.; ?. '",!.7<)$, )$ &,!.#$''&>, (. )"; .;!(&$,!.; '", (.!.#7&,$(";

'",!.,&(";/

A) #.;<.'!" H$,; A/ ;.$)$ ?. )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ “.; )$ <)$,&&'$'&>, (.)

<#"'.;" (. .,;.$,*$0$<#.,(&*$. <$#$ )$ '$) .) ("'.,!. .)&=. )$; !',&'$; 8

$'!&@&($(.; ?. <.(. !&)&*$# $ &, (. $)'$,*$# )"; ".!&@"; <#"<.;!"; 8 )$;

(.'&;&",.; ?. (.. !"7$# (. 7$,.#$ '",;&.,!. 8 #.).K&@$ “ </ 5/ L" ?. &,(&'$ .)

$!"# $'.#'$ (. )" ?. .; .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ .; )$ !',&'$ ?. !&)&*$ .) ("'.,!. <$#$

.) )"=#" (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@" ., )"; $)7,";9 $ !#$@; (. $'!&@&($(.; ).K&).;

8 7"!&@$("#$; <$#$ $)'$,*$# )$; 7.!$; <#"<.;!$;/ E) ;" (. )$; .;!#$!.=&$; &,!.,;&&'$

)$ .,;.$,*$9 <#"7"@&.,(" , $)7,$(" $'!&@" 8 7"!&@$(" <$#$ .) )"=#" (. )";

$<#.,(&*$.;/

31



E) #") (.) <#".;"# ;.#+ =&$# )"; $<#.,(&*$.; '#.$,(" ;&!$'&",.; 8 '",!.K!"; (.

&,!.#$''&>,/ E,;.$# ;.#$ $; &,!.#'$7&$#9 '"7<$#!&#9 '",#",!$#9 (.$!&# &(.$; 8

7.(&$,!. .;!$; $'!&@&($(.; -$'.# ?. .) ;.!" !#$;'&.,($ )"; '","'&7&.,!";

$(?&#&("; 8 =.,.#. ,.@$; .;!#'!#$; 7.,!$).;/ E, .) $<#.,(&*$. ;. ($, ("; !&<";(. $'!&@&($( '",(&'&",$,!.;% <"# ,$ <$#!. )$; .;!#$!.=&$; 8 .;!&)" (. .,;.$# (.)

<#".;"# 8 <"# "!#$ )$; .;!#$!.=&$; 8 .;!&)" '"=,&!&@" (.) $)7,"/

Tipos de estrategias did2cticas

Estrategias de ense8an9a

L$; .;!#$!.=&$;9 ;", '",'.&($; <"# G",*+).* 2:: '"7" , '",,!" (.

$''&",.; '",;'&.,!.; . &,!.,'&",$($;9 ?. ;. "#=$,&*$, (. !$) 7$,.#$ '", .) &, (.

)"=#$# '&.#!"; &,.;/ E, .;!. ;.,!&(" $7<)&" .; ?. ;. #.!"7$ .) !#7&," .;!#$!.=&$

(.,!#" (.) <#"8.'!"9 ., .) .,!.,(&(" ?. ;!$ &,')8. !$,!" $ )$; !',&'$;9 '"7" )";

<#"'.(&7&.,!"; 8 )$; -$&)&($(.; ?. ;&#@., <$#$ )"=#$# .) &,9 ?. ., .;!. '$;" ;.#+ .)

)"=#" (. $<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@";/

A-"#$ &.,9 (. "#7$ 7+; .;<.'&'$ 8 '.,!#+,(";. ., )$; .;!#$!.=&$; (.

.,;.$,*$9 )$; .;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ ;", '",'.&($;9 D$* B$##&=$ 2::2 '"7" .)

“<#"'.(&7&.,!"; ?. .) $=.,!. (. .,;.$,*$ !&)&*$ ., "#7$ #.).K&@$ 8 ).K&). <$#$

<#"7"@.# .) )"=#" (. $<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@"; ., )"; $)7,";” </141 .; (.'&#9

;", 7.(&"; (. )"; ?. ;. @$). .) <#".;"# <$#$ <#"<"#'&",$# $ )"; .;!(&$,!.; )$ $8($

<$#$ )$ '",;!#''&>, (.) '","'&7&.,!"/ D.. .,!.,(.#;. !$7&, ?. .) <#".;"# .'-$

7$," !$,!" (. )$; !',&'$;9 #.'#;"; 8 7$!.#&$).; (&(+'!&'"; ?. ). $8($#$, $ <#"7"@.# (&'-"; $<#.,(&*$.;/

E) $!"# $,!.#&"#7.,!. ,"7#$(" .K<)&'$ )$ $<)&'$'&>, (. .,;.$,*$ ., )$ '$) ;.

(.., '",;&(.#$# )"; ;&=&.,!.; $;<.'!";%

32



Estrategia de Aprendi9a5e

L$; .;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$.9 ;", .) '",,!" (. $'!&@&($(.;9 !',&'$; 8 7.(&";

?. ;. <)$,&&'$, (. $'.#(" '", )$; ,.'.;&($(.; (. )$ <")$'&>, $ )$ '$) @$,

(&#&=&($;9 )"; ".!&@"; ?. <.#;&=., 8 )$ ,$!#$).*$ (. )$; +#.$; 8 '#;";9 !"(" .;!"

'", )$ &,$)&($( (. -$'.# 7+; ..'!&@" .) <#"'.;" (. $<#.,(&*$./

A) #.;<.'!" B#$,(!9 M/ 2::39 )$; (.&,. '"7"9

L$; .;!#$!.=&$; 7.!"(")>=&'$;9 !',&'$; (. $<#.,(&*$. $,(#$=>=&'" 8#.'#;"; @$#$, (. $'.#(" '", )"; ".!&@"; 8 '",!.,&("; (.) .;!(&" 8$<#.,(&*$. (. )$ "#7$'&>, <#.@&$ (. )"; <$#!&'&<$,!.;9 <";&&)&($(.;9

'$<$'&($(.; 8 )&7&!$'&",.; <.#;",$).; (. '$($ ?&.,/ </15/

E; #.).@$,!. 7.,'&",$# ?. )$; .;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$. ;", '",,!$7.,!.

'", )"; '",!.,&(";9 ".!&@"; 8 )$ .@$)$'&>, (. )"; $<#.,(&*$.;9 '"7<",.,!.;

,($7.,!$).; (.) <#"'.;" (. $<#.,(&*$.9 <"# )" '$) (.., ;.# $7.,$; 8

7"!&@$("#$;/ E, '",;.'.,'&$9 ;. <.(., (.&,&# '"7" , <#"'.;" 7.(&$,!. .) '$) .)

$)7," .)&=.9 '""#(&,$ 8 $<)&'$ )"; <#"'.(&7&.,!"; <$#$ '",;.=&# , &, #.)$'&",$("

'", .) $<#.,(&*$./

Tipos de estrategias de aprendi9a5e;

• -strategia Cognitiva E;!+ #.)$'&",$($ '", )"; <#"'.;"; '"=,&!&@"; +;&'";%

7.7"#&$9 <.,;$7&.,!" . &7$=&,$'&>,/ S", )"; <#"'.;"; ?. <.#7&!., '"7<#.,(.#

8 &$#9 .)$"#$# 8 #..;!#'!#$# )$ &,"#7$'&>,/ A$#'$, )$; '","'&($; .;!#$!.=&$;

(. #.'&#')$'&>, (. )$ &,"#7$'&>,9 .)$"#$'&>, 8 "#=$,&*$'&>,9 8 (. #.'#;";/ E,

.))$;9 ;. $=#<$,% )"; $<,!.;9 .) ;#$8$("9 )$; 7,.7"!.',&$;9 )$; <#.=,!$;9 )$

7.!+"#$;9 )$; $,$)"=$;9 )$; !#$,;.#.,'&$;9 )"; 7$<$; '",'.<!$).;9 )$;

')$;&&'$'&",.;9 .) .#$#?&*$#9 ;.=&# <&;!$;9 ;?.($ (&#.'!$ 8 )$; .;!#$!.=&$; "

35



: 8 4:/ E,!#. .))";9 .) (.;$##"))" (. )$ &,(;!#&$ <.!#").#$9 .) '#.'&7&.,!" (. )$

<")$'&>,9 .) K"(" (.) '$7<" $ )$ '&($(9 )$ .K<$,;&>, (.) ;&;!.7$ .('$!&@"9 )$

'#.$'&>, (. )$; .;'.)$; ,"#7$).;9 )$; .;'.)$; !',&'$; 8 )$ &,7&=#$'&>, $) <$; (.

<#".;&",$).; '$)&&'$("; ., .) +#.$ (. )$ O#&.,!$'&>,/

D.;(. .;!. '",!.K!"9 .7.#=. )$ ,.'.;&($( (. )"; ;.#@&'&"; (. "#&.,!$'&>, '", ,$

@&;&>, (. $!.,'&>, $ )"; .;!(&$,!.; ., $;,!"; #.)$'&",$("; '", )$ @"'$'&>,9 )$

;.).''&>, (. <.#;",$) 8 )$ &,;.#'&>, )$"#$)/ P";!.#&"#7.,!.9 '", .) '#.'&7&.,!" (. )$

7$!#')$ .;'")$# (. .;!(&$,!.; <#"@.,&.,!.; (.) '$7<" $ )$ '&($( ;#=. )$

,.'.;&($( (. $($<!$'&>, $) $7&.,!. .;'")$# 8 )$; ,.'.;&($(.; $'$(7&'$; <$#$ .)

)"=#" (. )$; 7.!$; (. $<#.,(&*$.;/

Estrategias *edag6gicas

E) DRAE 2:: ;. #.&.#. $ “)$ .;!#$!.=&$ '"7" $''&",.; 7&)&!$#.;/ H.7";

$($<!$(" )$ (.&,&'&>, $ )$ .,;.$,*$/ A;9 !.,(#$7"; )$; !#.; $'.<'&",.; '"7"

;&=.% A#!. (. (&#&=&# )$; "<.#$'&",.; (. )$ .,;.$,*$/ A($<!$'&>, $ )$ .,;.$,*$/

A#!.9 !#$*$ <$#$ (&#&=&# , $;,!"”/ E, , <#"'.;" #.=)$).9 .) '",,!" (. )$; #.=)$;

?. $;.=#$, ,$ (.'&;&>, ><!&7$ ., '$($ 7"7.,!"/ C",;&(.#$ .;!"; !#7&,"; '"7"

;&,>,&7"; (. E;!&)" (. E,;.$,*$ ., .) ?. ;. $"#($ .) <#"'.;" (. .,;.$,*$0

$<#.,(&*$. (.;(. ,$; (.!.#7&,$($; "#7$; (. &,!.#@.,&#9 (.;(. ,$; .;!#$!.=&$;

=)"$).; (. $'!$'&>, ., )$ .,;.$,*$9 )" ?. '","#7$ , E;!&)" (. E,;.$,*$/

P$#$ .) M$,$) ="#$ 2::%: “E, )$ )!&7$ ('$($ ;. -$ <#"('&(" ,$

!#$,;"#7$'&>, '#.'&.,!.7.,!. $'.).#$($ (. )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$;9 .) ?. ;.

7$,&&.;!$ $ ,&@.) &,;!&!'&",$)9 .'",>7&'"9 "#=$,&*$!&@"9 $(7&,&;!#$!&@" 8

.('$!&@"”/ S. <.(., ;.$)$# '"7" )$ #$*>, <#&,'&<$) (. .;!. '$7&" .) (.;$##"))"

@.#!&=&,";" .K<.#&7.,!$(" <"# )$; T.',")"=$; (. )$ I,"#7$'&>, 8 C"7,&'$'&>,

TIC;9 )" ?. ;. 7$,&&.;!$ ., )$ !.,(.,'&$ -$'&$ )$ =)"$)&*$'&>,9 )$ =.,.#$)&*$'&>,

8 .K<$,;&>, (.) '","'&7&.,!" 8 )$ .@")'&>, (.) 7.#'$(" )$"#$)/ M'-"; ;", )";

38



.;!(&"; ?. &,!.,!$, .K<)&'$# )"; '$7&"; ?. )$ &,!#"(''&>, (. )$; TIC; -$,

<#"@"'$(" $ ,&@.) ;"'&$)9 ')!#$) 8 .'",>7&'"/

T"("; '"&,'&(., ., ?.9 $) #"7<.#;. )$; $##.#$; (.) .;<$'&" 8 .) !&.7<"9 )$

;"'&.($( ;. =)"$)&*$9 $,?. ;. '#.., ,.@$; #$'!#$;9 '"7" )$ (.,"7&,$($ #.'-$

(&=&!$) ?. ;. #.&.#. $) <#").7$ (. .K');&>, ;"'&$) ;#&(" <"# )$; <.#;",$; ?. ,"

<.(., $''.(.# " $<#"@.'-$# )$; @.,!$$; ?. "#.'., )$; TIC;/ L"; '$7&"; ;"'&$).;

., =.,.#$)9 8 ., .) .,!"#," )$"#$) 8 "#7$!&@" ., <$#!&')$#9 #.<.#'!., (&#.'!$7.,!.

;"#. .) '",!.K!" .('$!&@"/ L$ @.)"'&($( '", )$ ?. ;. .;!+, <#"('&.,(" )$;

#.;<.;!$; #.;<.'!" $ )$; ,.'.;&($(.; .('$!&@$; (. )$ ;"'&.($( $'!$)9 7.;!#$ )$

&,;&'&.,'&$ 8 ).,!&!( (. )$ #.$''&>, <"# <$#!. (. )"; "#=$,&;7"; . &,;!&!'&",.;

#.;<",;$).;/

S& , '&#$," (.) ;&=)" XIX ;. @&.#$ !#$,;<"#!$(" $ , ?&#>$," $'!$)9 ,"

#.'","'.#$ (>,(. ;. .,'",!#$$9 <.#" ;& , 7$.;!#" (. )$ 7&;7$ <"'$ .#$

!#$,;<"#!$(" $ , $)$ $'!$)9 <#"$).7.,!. ," .,'",!#$#$ (&&')!$(.; <$#$ ;&!$#;.

&,7.(&$!$7.,!./ E))" 7.;!#$ )" <"'" ?. -$ .@")'&",$(" )$ .('$'&>, $ )" )$#="

(.) !&.7<"/ D",(. )$; !#$,;"#7$'&",.; ., )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; ;. <#"('., $

, ("). ,&@.)/ P"# , )$(" $.'!$, $ !"("; )"; .).7.,!"; &7<)&'$("; ., .) $'!"

.('$!&@"9 #.(.&,&.,(" .) <$<.) (. )"; <#&,'&<$).; $'!"#.; (.) <#"'.;" .,;.$,*$0$<#.,(&*$.9 .) 7"(.)" <.($=>=&'" 8 ;; ".!&@";9 .) .,!"#," (. $<#.,(&*$. 89 .,

=.,.#$)9 )$; ,.'.;&($(.; "#7$!&@$; (. )"; .;!(&$,!.; 8 )$ #.;<.;!$ ?. )$ ;"'&.($(

).; "#.'./

P"# "!#" )$("9 )$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; .7<&.*$, $ ,'&",$# $" , 7"(.)"

.7<#.;$#&$) $) #.?.#&# .,.&'&"; .'",>7&'"; <$#$ ; ;<.#@&@.,'&$/ E, )" ?. ;.

#.&.#. $) <#&7.# ,&@.)9 ;. @., ")&=$($; $ )$ #.(.&,&'&>, (.) 7"(.)" <.($=>=&'"

'",@.,'&",$)/ A'!$)7.,!. ;. ";.#@$ , =#$, ;$)!" .,!#. )" ?. -$ $<#.,(&(" ,.;!(&$,!. '$,(" &,$)&*$ ;; .;!(&"; ., )$ ,&@.#;&($( 8 )" ?. ., #.$)&($( #.?&.#.

<$#$ )$ @&($ )$"#$)/

A'!$)7.,!. )"; .;!(&$,!.; ?. (.$, )$ ,&@.#;&($(9 -$&.,(" ;.=&(" <#"'.;";

(. .('$'&>, '",@.,'&",$)9 ;", .,"; #.'.<!"#.; 8 7.7"#&*$("#.; (. &,"#7$'&>,9

3



<)$,&&'$'&>, (.) (.;$##"))"9 7+; <.#!&,.,!. '", )$ <#"<&$ #.$)&($(/ E; (.'&#9 "#&.,!$

)$; <")!&'$; <)&'$; (.) ="&.#," )"'$)9 #.=&",$) " ,$'&",$)9 #.;<.'!" (.) (.;$##"))"

')!#$) 8 ;"'&$) (. )$ <")$'&>,/ T$7&, )$ -&;!"#&$9 '"7" ;. -$ ;.$)$(" .,

#.<.!&($; "'$;&",.;9 .; .) !.##&!"#&" (.) -"7#./ T"(" )" ?. -$'.7"; ;. ;";!&.,.9 ;..,!&.,(. 8 ;. ;!&&'$ ;"#. .) ",(" &##.,,'&$). (. )" ?. ;. -$ ;&("/

D. $- )$ &7<"#!$,'&$ (. )$ ?. ))$7$7"; “7.7"#&$ -&;!>#&'$”/ S.=, G",*+).*9

2::/ “S&.7<#. ;. -$ (&'-" ?. )$ H&;!"#&$9 ., '$,!" <#"<"#'&",$ .) '","'&7&.,!"

(.) <$;$(" .;9 .,!#. )$; (&;!&,!$; '&.,'&$; ;"'&$).;9 )$ ?. '"7<#.,(. )$ !"!$)&($( (. )"

-7$,"”/ D",(. .) .;!(&" (.) $8.# <.#7&!. -$'.# &,!.)&=&). .) 7,(" ?. ,"; -$

!"'$(" @&@&#/ P.#" $ )$ @.*9 ;& ;. !&)&*$ .) <#&,'&<&" ')+;&'" (. ?. )$ -&;!"#&$ .;

“7$.;!#$ (. )$ @&($” '$. "!.,.# (. .))$ .,;.$,*$; !&).; <$#$ "#&.,!$# )$ $''&>,(&#&=&($ $ '#.$# '",(&'&",.; <$#$ ?. .) !#" ;.$ (. '",'"#(&$ 8 (. &.,.;!$# <$#$

!"("; )"; '&($($,";/

P$#$ S$,!&+.*9 2::/ M!"("; (. &,@.;!&=$'&>,/ L$; !',&'$; (. &,@.;!&=$'&>,

<$#$ #.'"<&)$# )$ -&;!"#&$ (. , <")$(" ," ;", (&'&).; (. )).@$# $ '$"9 <.#" -$8 ?.

;.=&# ,$ 7.!"(")"=$9 )$ ?. ;. #.;7. $ '",!&,$'&>,% C",;!&!&# , .?&<" (.

!#$$"/ E) !#$$" '").'!&@" <#.;.,!$ 7+; @.,!$$; ?. .) (. , -&;!"#&$("# &,(&@&($)/

S. <.(. (&;'!&# 8 #.).K&",$# 7."# ., '$($ .!$<$ (.) <#"'.;" 8 .; <";&). <"(#+,7)!&<)&'$# 8 (&@&(&# 7."# )$; !$#.$; (. &,@.;!&=$'&>,/ D.&,&# )"; ".!&@"; 8 )$;

#$*",.; ?. ;!&&'$, )$ #.'<.#$'&>, (. )$ -&;!"#&$ )"'$)/ D. $- ;. <"(#+, (.#&@$#

$''&",.; ?. &,@")'#., $ !"($ )$ '"7,&($(9 (.;(. )$ '.).#$'&>, (.) $,&@.#;$#&" (.

)$ )"'$)&($(9 $ )$ <#"(''&>, (. 7$!.#&$) .('$!&@" <$#$ )$; .;'.)$; )"'$).;9 )$

<)&'$'&>, (. <.#&>(&'";9 .,!#. "!#";/

D.)&7&!$# .) !.7$ ., .) .;<$'&" 8 .) !&.7<" <$#$ ?. )$ &,@.;!&=$'&>, ," ;.

<#")",=. &,(.&,&($7.,!./ C",!$&)&*$# )"; #.'#;"; -7$,"; 8 7$!.#&$).; ?..K&;!., <$#$ )$ &,@.;!&=$'&>,/ L$ <#"<.;!$ (. !#$$" '",;&;!. ., .) (&;." (. )$

&,@.;!&=$'&>,9 )$ ..''&>, 8 )$ '"7,&'$'&>, $ )$ '"7,&($(9 ,$ @.* !.#7&,$($9

<$#$ ; ;"'&$)&*$'&>,/ E, )$ &,@.;!&=$'&>, (. )$ -&;!"#&$ )"'$) ;. <.(., ;$#% $

C.;!&",$#&"; ;"#. )"; !.7$; $ &,@.;!&=$# E,!#.@&;!$; ., =.,.#$)9 ., <$#!&')$#

41



Teoría Constrctivista

P.(. (.,"7&,$#;. '"7" !."#$ '",;!#'!&@&;!$9 <"# !$,!"9 !"($ $?.))$ ?.

.,!&.,(. ?. .) '","'&7&.,!" .; .) #.;)!$(" (. , <#"'.;" (. '",;!#''&>, "

#.'",;!#''&>, (. )$ #.$)&($( ?. !&.,. ; "#&=., ., )$ &,!.#$''&>, .,!#. )$; <.#;",$; 8

.) 7,("/ P$#$ 7'-"; $!"#.;9 .) '",;!#'!&@&;7" '",;!&!8. 8$ , '",;.,;" '$;&

=.,.#$)&*$(" .,!#. )"; <;&'>)"=";9 &)>;""; 8 .('$("#.;/ S&, .7$#="9 $)=,";

"<&,$, ?. !#$; .;. !#7&," ;. .;'",(. ,$ .K'.;&@$ @$#&.($( (. 7$!&'.; .

&,!.#<#.!$'&",.; ?. 7$,!&.,., (.7$;&$($; (&.#.,'&$;/ S.=&($7.,!. .)

'",;!#'!&@&;7" <&$=.!&$,"9 ?. $("<!$ ; ,"7#. (. J.$, P&$=.!9 .; .) ?. ;&=. 7+;

(. '.#'$ )$; $<"#!$'&",.; (. .;. <.($="="9 <$#!&')$#7.,!. $?.))$ ?. !&.,.,

#.)$'&>, '", )$ .<&;!.7")"=$ .@")!&@$9 .; (.'&#9 .) '","'&7&.,!" ;"#. )$ "#7$ (.

'",;!#&# .) <.,;$7&.,!" (. $'.#(" '", )$; .!$<$; <;&'".@")!&@$; (. )"; ,&";/

F&,$)7.,!.9 ;. -$ (.,"7&,$(" '"7" '",;!#'!&@&;7" #$(&'$) V", G)$;.#.)( ,$

'"##&.,!. ?. #.'-$*$ )$ &(.$ ;.=, )$ '$) )" ?. ;. '",;!#8. ., )$ 7.,!. (.) ?.

$<#.,(. .; , #.)." (. $)=" .K&;!.,!. .#$ (. ; <.,;$7&.,!"/ E, #.$)&($(9 ;. !#$!$

(. ,$ '",'.<'&>, ?. ,&.=$ )$ <";&&)&($( (. ,$ !#$,;7&;&>, (. '","'&7&.,!"; (.)

<#".;"# $) $)7,"9 8$ ?. $7"; '",;!#8., .;!#&'!$7.,!. ;; ;&=,&&'$(";/ C"7"'",;.'.,'&$ (. .;$ '",'.<'&>, (.) $<#.,(&*$.9 .) '",;!#'!&@&;7" -$ $<"#!$("

7.!"(")"=$; (&(+'!&'$; <#"<&$; '"7" )"; 7$<$; 8 .;?.7$; '",'.<!$).;9 )$ &(.$ (.

$'!&@&($(.; (&(+'!&'$; '"7" $;. (. )$ .K<.#&.,'&$ .('$!&@$9 '&.#!"; <#"'.(&7&.,!";

(. &(.,!&&'$'&>, (. &(.$; <#.@&$;9 )$ &,!.=#$'&>, (. )$ .@$)$'&>, ., .) <#"<&" <#"'.;"

(. $<#.,(&*$.9 .,!#. "!#";/

R.;)!$ ')$#"9 ., .) '",;!#'!&@&;7" .) $)7," .; .) #.;<",;$). )!&7" (. ;

<#"<&" <#"'.;" (. $<#.,(&*$.9 7&.,!#$; ?. .) ("'.,!. .; .) 7.(&$("# (.) '$7&"'",'.<!$) (. )"; $)7,";9 8$ ?. '","'&($; )$; &(.$; <#.@&$; " <#.'",'.<!"; (.)

.;!(&$,!. ; !$#.$ '",;&;!. ., !#$*$# &,!.##"=$,!.; " ;&!$'&",.;9 $ &, (. .;!&7)$#).;

$ &,($=$# " .(&&'$# "!#"; '",'.<!"; ?. ). <.#7&!$ <#"<"#'&",$#).; ; ;&=,&&'$(" 7+;

'"7<).!"/ V&;!" (. .;!$ "#7$9 )$ !."#$ <";.. '"7" &(.$ '.,!#$)9 .) $<#.,(&*$. <"#

43



(.;'#&7&.,!"9 ., .) '$) .) $)7," .; , ;.# $'!&@" 8 '",;!#'!"# (. ; <#"<&"

'","'&7&.,!"/

E;!$ #.$)&($( ;. .@&(.,'&$ <.#.'!$7.,!. ., )"; 7$!.#&$).; .('$!&@";

'"7<!$#&*$(";9 8$ ?. .;!"; #.?&.#., ?. .) $)7," ;. <$;.. <"# !"($ )$

&,"#7$'&>, ?. '",!&.,.,9 (. "#7$ .;!#'!#$($ 8 "#=$,&*$($9 <.#7&!&,(").

.,)$*$# ; <#"<&" '","'&7&.,!" <"# ; 7&;7"9 8 #.?&#&.,(" (. ,$ 7,&7$ $8($ <"#

<$#!. (.) ("'.,!./

Teoría del Aprendi9a5e #igni7icativo de As4el

P$#$ A;.) 2::9 “<;&'>)"=" (. )$ .('$'&>, .;!$(",&(.,;. .; .) '#.$("# (.

)$ !."#$ (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"9 ," (. )"; '",'.<!"; +;&'"; ., .) 7"(.#,"

'",;!#'!&@&;7"”/ D&'-$ !."#$ #.;<",(. $ ,$ '",'.<'&>, '"=,&!&@$ (.) $<#.,(&*$.9

;.=, )$ '$) ;!. !&.,. )=$# '$,(" )$; <.#;",$; &,!.#$'!$, '", ; .,!"#," ?.

<.#'&.,/

A;&7&;7"9 )$ !."#$ (.) $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@" (. A;.) 2::9 '",!#$<",.

.;!. !&<" (. $<#.,(&*$. $) $<#.,(&*$. 7.7"#;!&'"/ “S>)" -$#+ $<#.,(&*$.;&=,&&'$!&@" '$,(" )" ?. ;. !#$!$ (. $<#.,(.# ;. )"=#$ #.)$'&",$# (. "#7$

;;!$,!&@$ 8 ," $#&!#$#&$ '", )" ?. 8$ '","'. ?&., $<#.,(.9 .; (.'&#9 '", $;<.'!";

#.).@$,!.; 8 <#..K&;!.,!.; (. ; .;!#'!#$ '"=,&!&@$”/ E) $<#.,(&*$. 7.7"#;!&'"9

<"# .) '",!#$#&"9 ;>)" ($ )=$# $ $;"'&$'&",.; <#$7.,!. $#&!#$#&$; '", )$ .;!#'!#$

'"=,&!&@$ (.) ?. $<#.,(./ E) $<#.,(&*$. 7.7"#;!&'" ," <.#7&!. !&)&*$# .)

'","'&7&.,!" (. "#7$ ,"@.(";$ " &,,"@$("#$/ C"7" .) ;$.# $(?&#&(" (. 7.7"#&$

.;!+ $) ;.#@&'&" (. , <#"<>;&!" &,7.(&$!"9 ;.). ")@&($#;. ,$ @.* ?. ;!. ;. -$

'7<)&("/

D. &=$) 7$,.#$9 A;.) 2::9 “<#"<",. '",;&(.#$# )$ <;&'")"=$ .('$!&@$

'"7" .).7.,!" ,($7.,!$) ., )$ .)$"#$'&>, (. )"; <#"=#$7$; (. .;!(&"9

"#.'&.,(" $<#"K&7$'&",.; <#+'!&'$; $) <#".;"#$(" $'.#'$ (. '>7" $<)&'$# )";

44



)"; -"7#.;/ A(.7+; .) <#"'.;" -&;!>#&'" ;"'&$) ;. =.;!$ ., )$ #.)$'&>, '"!&(&$,$ ?.

;. .;!$).'. .,!#. .) -"7#. 8 )"; "!#"; -"7#.; 8 (. .;!"; '", .) 7.(&" $7&.,!./ E)

-"7#. $'!$ ;"#. )$ ,$!#$).*$9 )$ !#$,;"#7$9 )$ -7$,&*$9 <$#$ ;$!&;$'.# ;;

,.'.;&($(.;/ S; $''&",.; )$ #.$)&*$ ;"#. , .;<$'&" =."=#+&'" 8 ., , !&.7<"-&;!>#&'"9 (",(. .) (.;$##"))" (. )$; ,'&",.; '"=,";'&!&@$; (. .)$"#$'&>, 8

(.;$##"))" (. .!$<$; @&!$).;/

E; <"# .))"9 ?. .) "#&=., (. )$ &,;!#''&>, $!"7+!&'$9 .,!.,(&($ '"7" , <#"'.;"

?. ," ,.'.;&!$ (. )$ &,!.#@.,'&>, (. , <#".;"#9 !&.,. ;; #$'.; $,!.; &,');" (. )$

$<$#&'&>, (. )$; <#&7.#$; '"7<!$("#$; -$'&$ )"; 7.(&$("; (. )"; $"; '$#.,!$ 4:/

P";!.#&"#7.,!.9 ," .; -$;!$ )"; $"; '&,'.,!$ 6:9 '$,(" ;#=. )$ .,;.$,*$

$;&;!&($ <"# '"7<!$("#9 .,!.,(&($ '"7" )$ $<)&'$'&>, (. )$ !.',")"=$ &,"#7+!&'$ <$#$ <#"<"#'&",$# .,;.$,*$9 8 '"7" )$ ;")'&>, !.',")>=&'$ $) <#"'.;" (.

&,;!#''&>, &,(&@&($)&*$($/

C",!&,$,("9 P#.;;.8 2::49 ;.$)$ ?.%

E) .;!(&$,!. (.. '",;.#@$# ., !"(" 7"7.,!" '$<$'&($( <$#$ <#"'.(.# (. "#7$ )&#. ., .) 7$!.#&$) 8 '",;.#@$,(" !#.; <#&,'&<&"; ,($7.,!$).;(. )$ &,;!#''&>, <#"=#$7$% .) (.;$##"))" (.) $!"0.;!7)" ., .) ;" (.)"; ;&;!.7$;9 )$ <$#!&'&<$'&>, $'!&@$ (.) .;!(&$,!. 8 )$ #.$)&7.,!$'&>,

(#$,!. .) ;" (. )"; ;&;!.7$;/ <% 45/

V&;!" (. .;!$ "#7$9 ;. !&.,. ?. )$ &,'"#<"#$'&>, (. 7.!"(")"=$; (. .,;.$,*$

$K&)&$($ <"# '"7<!$("#$ &,'#.7.,!$ )$ .&'&.,'&$ ., )$ !#$,;7&;&>, 8 $(?&;&'&>,

(.) '","'&7&.,!"9 <.#7&!&.,(" )$ 7$,&.;!$'&>, (. =#$,(.; @")7.,.; (.

&,"#7$'&>,9 )$ -"7"=.,&*$'&>, (.) '","'&7&.,!"9 )$ (&;<",&&)&($( 8 )$ <.#7$,.,!.

$'!$)&*$'&>, (. 7&;7"/ E; 78 &7<"#!$,!. &,!.#<#.!$# $(.'$($7.,!. !$,!" .) #") (.

)$; '"7<!$("#$; '"7" -.##$7&.,!$ <$#$ #.<#.;.,!$# .) '","'&7&.,!" '"7" ;

'$#+'!.# (. &,;!#7.,!" <.($=>=&'"/

Materiales Edcativos Comptari9ados <MECs=

46



Criterios1 )$ ;.).''&>, ?. ;. (.. (. )).@$# $ '$"9 #.?&.#. (. '#&!.#&"; <$#$

.).=&# '",!.,&("; 8 .K<.#&.,'&$; ?. (.., (. "#7$# <$#!. (.) '##')"/

Estrctra1 ;. #.&.#. $ )$ .;!#'!#$ ?. (.. !.,.# !"(" '##')" ., '$,!" $ )";

'",!.,&("; (. )"; <#"=#$7$; .('$!&@";9 8 $ )$; .;!#'!#$; 7.,!$).; ?. =.,.#$, )";

.('$,("; ?. ;. (..#+, (. !"7$# '"7" .K<.#&.,'&$ <$#$ '#.$# ,.@$; .;!#'!#$;

(.) '##')"9 '",@&#!&,(";. ., , <#"'.;" '')&'"/

Metodología1 ;. (..#+ (. !.,.# 7!"("; <$#$ .K!#$.# )"; '#&!.#&"; ?. (.., ;.#

!#$,;7&!&("; " (.;'&.#!"; <$#$ .) .('$,("/

Evalaci6n1 '"7" ;. (.., (. !.,.# ".!&@"; <)$,!.$(";9 ;. (.. (. .@$)$# )$

'",'.<'&>, '##&')$# ., '$,!" $ '$)&($( 8 .&'&.,'&$/

Tipos de Materiales Edcativos Comptari9ados <MECs=;

U,$ =#$, ')$;&&'$'&>, (. )"; MEC; .; )$ <#"<.;!$ <"# T-"7$; D8.# 2::4%

19 ?. .;!+ )&=$($ $) .,"?. .('$!&@" ?. <#.("7&,$ ., .))";% “$)="#!7&'" "

-.#;!&'"”/ U, MEC (. !&<" $)="#!7&'" .; $?.) ., ?. <#.("7&,$ .) $<#.,(&*$.

@$ !#$,;7&;&>, (. '","'&7&.,!";9 (.;(. ?&., ;$. -$'&$ ?&., )" (.;.$ $<#.,(.# 8

(",(. .) (&;.$("# ;. .,'$#=$ (. .,'$<;)$# ;.'.,'&$; &., (&;.$($; (. $'!&@&($(.;

(. $<#.,(&*$. ?. '",('., $) $<#.,(&* (.;(. (",(. .;!+ -$;!$ (",(. (.;.$ )).=$#/

E) #") (.) $)7," .; $;&7&)$# .) 7+K&7" (. )" ?. ;. ). !#$,;7&!./

U, MEC (. !&<" -.#;!&'" .; $?.) ., .) ?. <#.("7&,$ .) $<#.,(&*$.

.K<.#&.,'&$) 8 <"# (.;'#&7&.,!"9 (",(. .) (&;.$("# '#.$ $7&.,!.; #&'"; .,

;&!$'&",.; ?. .) $)7," (.. .K<)"#$# '",.!#$)7.,!./ E) $)7," (.. )).=$# $)

'","'&7&.,!" $ <$#!&# (. )$ .K<.#&.,'&$9 '#.$,(" ;; <#"<&"; 7"(.)"; (. <.,;$7&.,!"9;; <#"<&$; &,!.#<#.!$'&",.; (.) 7,("9 )$; '$).; <.(. ;"7.!.# $ <#.$ '", .)

MEC/

48



-ases %egales

E) <#.;.,!. !#$$"9 .;!+ ,($7.,!$(" ., , '.#<" (. $#!')"; ?. ). ($ ;"<"#!.

).=$)9 (.;<#.,(&("; (. , '",,!" (. ).8.;9 #.=)$7.,!"; 8 (.'#.!";9 ;'.(&("; $ )"

)$#=" (. )$ -&;!"#&$ (. )$ .('$'&>,/ D. !"("; .))"; ;. .,7.#$, )"; &,;!#7.,!";

#(&'"; <.#!&,.,!.; $) '$;"% )$ C",;!&!'&>, N$'&",$) (. )$ R.<)&'$ B")&@$#&$,$ (.

V.,.*.)$9 '", ; )!&7$ #."#7$ #.$)&*$($ ., .) $" 19 )$ L.8 O#=+,&'$ <$#$ )$

P#"!.''&>, (.) N&" 8 (.) A(").;'.,!. 8 )$ L.8 O#=+,&'$ (. E('$'&>, (. 13:/

E,!#. )"; $#!')"; (. )$ C",;!&!'&>, (. )$ R.<)&'$ B")&@$#&$,$ (. V.,.*.)$

19 #..#&("; $ )"; $;<.'!"; ?. '",!&.,., @$)"#.; $ <#"7"@.# ;. <.(., $)(&#

)"; ;&=&.,!.;%

Artíclo >?@1 L$ .('$'&>, .; , (.#.'-" -7$," 8 , (..# ;"'&$) ,($7.,!$)9

.; (.7"'#+!&'$9 =#$!&!$ 8 ")&=$!"#&$/ E) E;!$(" )$ $;7&#+ '"7" ,'&>,

&,(.')&,$). 8 (. 7+K&7" &,!.#; ., !"("; ;; ,&@.).; 8 7"($)&($(.;9 8 '"7"

&,;!#7.,!" (.) '","'&7&.,!" '&.,!&'"9 -7$,;!&'" 8 !.',")>=&'" $) ;.#@&'&" (. )$

;"'&.($( P+=/ 6/ E, .;!. $#!')"9 ;. .@&(.,'&$ )$ &7<"#!$,'&$ (. )$ '&.,'&$ 8

!.',")"=$ '"7" , (.#.'-" -7$,"9 <#"7"@&,(";. .) (..# ;"'&$) ,($7.,!$)

<$#$ )$ "#7$'&>, (.) &,(&@&(" 8 $;9 ;&.,(" .;!. , .,!. <#"('!&@" 8 '#.$!&@" $;+,(";. ., .) #.;<.!" $ !"($; )$; '"##&.,!.; (.) <.,;$7&.,!" 8 ., )$ <$#!&'&<$'&>,

$'!&@$ <$#$ )"; <#"'.;"; (. !#$,;"#7$'&>, ;"'&$) =.,.#$,(" ,$ @&;&>, ,&@.#;$) ?.

)).,$#$ )$; .K<.'!$!&@$; (. $'.#(" $ )$; ,.'.;&($(.; .('$!&@$;/

E, .;!. "#(., (. &(.$;9 ., .) $#!')" 1:3 -$'. #..#.,'&$ $) ;" (. )$; !.',")"=$;

., .) +7&!" .('$!&@" 8 , .;<.'&$) #.'","'&7&.,!" (. )"; &,!.#.;.; <)&'"; .,

'$,!" $ )$ '&.,'&$9 )$ !.',")"=$9 )$ &,,"@$'&>, 8 ; $<)&'$'&>,/ E) $#!')" 1:3

<)$,!.$ ?.% L"; 7.(&"; (. '"7,&'$'&>, ;"'&$)9 <)&'"; 8 <#&@$(";9 (..,'",!#&&# $ )$ "#7$'&>, '&($($,$/ E) E;!$(" =$#$,!&*$#+ ;.#@&'&"; <)&'"; (.

#$(&"9 !.).@&;&>, 8 #.(.; (. &)&"!.'$; 8 (. &,"#7+!&'$9 '", .) &, (. <.#7&!&# .)

$''.;" ,&@.#;$) $ )$ &,"#7$'&>,/ L"; '.,!#"; .('$!&@"; (.., &,'"#<"#$# .)

4



'","'&7&.,!" 8 $<)&'$'&>, (. )$; ,.@$; !.',")"=$;9 (. ;; &,,"@$'&",.;9 ;.=, )";

#.?&;&!"; ?. .;!$).*'$, )$ ).8/ P+=/ /

E; <"# .))"9 ?. )$ !.',")"=$ "#7$ <$#!. (.) .?&<" .('$!&@" 8 ?. .) ("'.,!.

(.. $<#"@.'-$# $) 7+K&7" .;!"; #.'#;";9 -"8 ., ($ ;. '.,!$ '", )"; M$!.#&$).;

E('$!&@"; C"7<!$#&*$("; ?. ;", 78 @$)&";";9 .; (.'&#9 ;. <.(. $''.(.#

+'&)7.,!. $ )$ &,"#7$'&>,9 )" '$) (.. .K<)"!$#;. ., )$ #$7$ .('$!&@$/ E, ..'!"9

)$ L.8 O#=+,&'$ <$#$ )$ P#"!.''&>, (.) N&" 8 (.) A(").;'.,!.9 ., ; $#!')" 6

;.$)$ ?.% T"("; )"; ,&"; 8 $(").;'.,!.; !&.,., (.#.'-" $ )$ .('$'&>,/

A;&7&;7"9 !&.,., (.#.'-" $ ;.# &,;'#&!"; 8 #.'&&# .('$'&>, ., ,$ .;'.)$9

<)$,!.) " &,;!&!'&>, "&'&$)9 (. '$#+'!.# =#$!&!" 8 '.#'$," $ ; #.;&(.,'&$/ E) E;!$("

(.. '#.$# 8 ;";!.,.# .;'.)$;9 <)$,!.).; . &,;!&!'&",.; "&'&$).; (. .('$'&>,9 (.

'$#+'!.# =#$!&!"9 ?. '.,!., '", )"; .;<$'&"; ;&'";9 &,;!$)$'&",.; 8 #.'#;";

<.($=>=&'"; <$#$ #&,($# ,$ .('$'&>, &,!.=#$) (. )$ 7+; $)!$ '$)&($(/ E,

'",;.'.,'&$9 (.. =$#$,!&*$# , <#.;<.;!" ;&'&.,!. <$#$ !$) &,/ P+=/ 3/

D. &=$) 7$,.#$9 )$ L.8 O#=+,&'$ (. E('$'&>, 8 ; R."#7$ 19 ., ;

$#!')" 21 ;.$)$% L$ .('$'&>, B+;&'$ !&.,. '"7" &,$)&($( '",!#&&# $ )$

"#7$'&>, &,!.=#$) (.) .('$,(" 7.(&$,!. .) (.;$##"))" (. ;; (.;!#.*$; 8 (. ;

'$<$'&($( '&.,!&'$9 !',&'$9 -7$,;!&'$ 8 $#!;!&'$ '7<)&# ,'&",.; (.

.K<)"#$'&>, 8 (. "#&.,!$'&>, .('$!&@$ 8 @"'$'&",$) . &,&'&$#)"; ., .) $<#.,(&*$. (.

(&;'&<)&,$; 8 !',&'$; ?. ). <.#7&!$, .) ..#'&'&" (. ,$ ,'&>, ;"'&$)7.,!. !&)

.;!&7)$# .) (.;." (. ;$.# 8 (.;$##"))$# )$ '$<$'&($( (. ;.# (. '$($ &,(&@&("9 (.

$'.#(" '", ;; $<!&!(.;/ P+=/ 3/

E;!"; $#!')"; 7$,&&.;!$, .) (.#.'-"; (.) @.,.*")$," ., ;.# <#.<$#$(" <$#$ )$

@&($9 8 $(.7+; ?. .) ("'.,!. ., .) <#"'.;" (. .,;.$,*$0$<#.,(&*$.9 .; .) 7+; $<!"

<$#$ '$<$'&!$# . &,,(&# '","'&7&.,!";9 (.;!#.*$; 8 <$#$ "#7$# , &,(&@&(" '$<$*(. @&@&# ., ,$ ;"'&.($(/ E; <"# .;" ?.9 )$ .('$'&>, (.. (&=,&&'$# $) -"7#.

'"7" ;.!" .; (.'&#9 ?. .;! ., )$ '$<$'&($( (. '","'.#9 '"7<#.,(.# 8 '#.$#

$'!&!(.; ?. ). <.#7&!$, .) (.;$##"))" &,!.=#$) (. )$ <.#;",$)&($(9 ?. )" -$=$ ,

5/



&,(&@&(" &(>,." (. <$#!&'&<$# (. "#7$ $'!&@$ ., )"; <#"'.;"; (. !#$,;"#7$'&>,

;"'&$)/

#istema de .aria4les

E, !"($ &,@.;!&=$'&>, .; &7<"#!$,!. <)$,!.$# @$#&$).;9 8$ ?. ;!$; <.#7&!.,

#.)$'&",$# $)=,"; '",'.<!"; 8 -$'., #..#.,'&$ $ )$; '$#$'!.#;!&'$; ?. .)

&,@.;!&=$("# @$ $ .;!(&$#/ A,?. H#!$(" 2::3 <#.&.#. ;$# .) '",'.<!" (.

“.@.,!"”9 .) '$) .; 7+; $7<)&" <.#" .) 7&;7" &,')8. .) !#7&," @$#&$)./ P$#$ .;!$

&,@.;!&=$'&>, )$ @$#&$). ., .;!(&" ;.#+ )$ .;!#$!.=&$ (&(+'!&'$ 8 )$ .,;.$,*$ (. )$-&;!"#&$9 ., !$) ;.,!&(" <$#$ ?. =$#(., #.)$'&>, !$,!" ., )" !.>#&'" '"7" ., )"

<#+'!&'" ;. <#.;.,!$ (. 7$,.#$ '",'.<!$) .) !#7&,"/

De7inici6n Conceptal

A '",!&,$'&>, ;. (.&,. (.;(. .) <,!" (. @&;!$ '",'.<!$) 8 "<.#$'&",$) )$@$#&$). ., .;!(&"%

E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; )$ (.&,. )@$#.*9 T/ 2::49 ?&., ;.$)$ ?. )$

.;!#$!.=&$ (&(+'!&'$9 ;", )$; (&@.#;$; $''&",.; <)$,&&'$($; (.;!&,$($; $ (&#&=&# .)

$<#.,(&*$.9 (",(. .;!+, &,@")'#$("; .) ("'.,!. 8 .) $)7," <$#$ $)'$,*$# )";

".!&@"; <#"<.;!";/ </ 5/

E,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$9 .; )$ ;.).''&>, (. '",!.,&("; '"-.#.,!.;9

&,!.=#$!&@"; 8 (. ;&=,&&'$(" ;"'&$)9 '", , $)!" '",!.,&(" =)"$)9 ?. '",;!#8$

'","'&7&.,!" 8 ;$.#.; R"(#=.* 2::5

51



De7inici6n Operacional

E; , <#"'.;" ?. ;. &,&'&$ '", )$ (.&,&'&>, (. )$; @$#&$).; ., ,'&>, (.

$'!"#.; .;!#&'!$7.,!. 7.(&).; $ )"; ?. ;. ).; ))$7$ &,(&'$("#.;9 C$,$).; 2::69

(.,"7&,$ $ )$ "<.#$'&",$)&*$'&>, (. ,$ @$#&$). '"7" .) “<#"'.;" (. )).@$# ,$

@$#&$). (. , ,&@.) $;!#$'!" $ , <)$," "<.#$'&",$)9 '8$ ,'&>, +;&'$ .; <#.'&;$#

" '",'#.!$# $) 7+K&7" .) ;&=,&&'$(" ?. ;. ). "!"#=$ $ ,$ @$#&$). ., (.!.#7&,$("

.;!(&"” </55/ P$#$ ($# ,$ @&;&>, 7+; ')$#$ (. .;!$ (.&,&'&>, ;. -$#+ ;" (. ,

'$(#" (. "<.#$'&",$)&*$'&>, (. )$ @$#&$). ?. <.#7&!&#+ (.!.#7&,$# $ !#$@; (.)

$,+)&;&; (. &,(&'$("#.; .) '"7<"#!$7&.,!" (. )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; V.# C$(#"

1/

52



)&*$

($; <"# )";("

'.,!.;(.)4

!"$"(.E('

$'&>,M

=,&!&@

$

E;!# $!.=

&$M.!$'"=,&!&@

$

E;!# $!.=&$

(.A

<"8"

&)&($

(

I,!.# # .)$'&

>,

S

# $8$(

"

M$

<$;C",'.

<

!$).;

55



.(.)

<# "'.;"-&;!

># &'"(.T#

&))"/

D.!.

# 7&,$#

F$'!& &)

F$'!&

&)&($(M.

U;$#

&";

.,.

1:

11

1

58



$)(&

(+'!&'" ;&;!.7$!&*$

(" <$# $ $'

&)&!$#

'$

.# &$)

.;

F&,$,

'&$7&.,!"

6/



.)$ <

# .,(&*$ .(.) <# "'.;"

-&;!># &'"

(.)$

61



,($

'&>, (.T# &))"/

E,;.$,

*$(.)$H&

M$!.# &$

).('$!&@

S

.)

.''&>,

C

# &!.# &";

1

4

16

15

1

62



;!"# &

$

";&;!

.7$!&*$("

M.!

"(")"=$

E

@$)$'&>,

D

&;.$# 7$!.

# &$).(

E+!"%()"!$*%

+"'al-aa&%

a 0a'!$'

&" l%+'"+l!a&%

+%(!"$&%+

" l%+%()"!$*%+"+0"--%

63



$;8

)";.;!(&$,!.;(.)4!

" $" (.E(

'$'&>

67



, M.

(&$D&@.# ;& &'$($(.)

L&'." B")&

@$# &$,

68



" “H

&)$# &" P&*$,&A,;.)7

&”/

Fuente: Sánchez (2014)

De7inici6n de .aria4lesAprendi9a5e1 E) $<#.,(&*$. '",;&;!. ., $;"'&$# '","'&7&.,!"; <#"<&"; $

'","'&7&.,!"; ,.@"; 8 (. .;!$ 7$,.#$ '",;!#&# ,.;!#"; <#"<&"; ;&=,&&'$(";/

A<#.,(&*$. S&=,&&'$!&@"/ L$ ;&=,&&'$'&>, (.) $<#.,(&*$. ;. #.&.#. $ )$ <";&&)&($(

(. .;!$).'.# @,')"; ;;!$,!&@"; 8 ," $#&!#$#&"; .,!#. )" ?. -$8 ?. $<#.,(.#9 .)

,.@" '",!.,&(" 8 )" ?. 8$ ;. ;$.9 )" ?. ;. .,'.,!#$ ., )$ .;!#'!#$ '"=,&!&@$ (.

)$ <.#;",$ ?. $<#.,(./ A;.)9 '&!$(" <"# S$,!&))$,$9 2::5/

6



Cognici6n1 É) !#7&," '"=,&'&>, .!&7")>=&'$7.,!. (.) )$!, '"=,&!&@"9 ;&=,&&'$

$<#"K&7$($7.,!.% #$*",$#9 . &7<)&'$ .) '","'&7&.,!" $)'$,*$(" 7.(&$,!. .) ..#'&'&"

(. )$; $')!$(.; 7.,!$).;9 )" '$) ,"; )).@$ $ (.('&# )$ .K&;!.,'&$ (. , !&<" (.

-$&)&($( $ )$ '$) (.,"7&,$7"; '"7" $')!$( " '$<$'&($( 7.,!$)9 )" $ ; @.* ,"; <.#7&!. ";.#@$# '", 7+; (.!.,&7&.,!" ) !#7&," 7.,!. (.&,&(" '"7" $')!$(

&,!.).'!$)9 $'!$,(" (.,!#" (. )"; 7$#'"; (.) <.,;$7&.,!"9 )$ 7.7"#&$9 )$

&7$=&,$'&>, 8 )$ @"),!$(/ C", !"(" .;!"9 ;&, .7$#="9 .;!$; "#7$; (. .K<#.;$# )"

?. .; '"=,&'&>, ," <$#.'. )).@$#,"; 78 ).";9 7+; $, '$,(" (.;.$7"; .K<)&'$# "

(.&,&# )$ '"=,&'&>, '"7" ,$ '&.,'&$/

C"7<#.,;&>,/ E,!.,(&7&.,!" (. ,$ ;&!$'&>,9 ".!"9 $'",!.'&7&.,!" " .,,'&$'&>,9

$; '"7" (. )"; ;7")"; 8 <.,;$7&.,!"; ., .) &7<)'&!"/ C)&"#(9 M/9 2::5/Conocimiento1 .;9 <"# ,$ <$#!.9 .) .;!$(" (. ?&., '","'. " ;$. $)="9 8 <"# "!#"

)$("9 )"; '",!.,&("; ;$&("; " '","'&("; ?. "#7$, <$#!. (.) <$!#&7",&" ')!#$) (.

)$ H7$,&($(/

Destre9a1 D. (&.;!#"/ / H$&)&($(9 $#!.9 <#&7"# " <#"<&.($( '", ?. ;. -$'. $)="/

D&$=,";!&'$#/ D. (&$=,>;!&'"/ !#/ R.'"=.# 8 $,$)&*$# ($!"; <$#$ .@$)$# <#").7$; (.

(&@.#;$ ,$!#$).*$/

Did2ctica1 (&;'&<)&,$ '&.,!&'"0<.($=>=&'$ ?. !&.,. '"7" ".!" (. .;!(&" )";

<#"'.;"; 8 .).7.,!"; .K&;!.,!.; ., )$ .,;.$,*$ 8 .) $<#.,(&*$./ E;9 <"# !$,!"9 )$

<$#!. (. )$ <.($="=$ ?. ;. "'<$ (. )"; ;&;!.7$; 8 7!"("; <#+'!&'"; (. .,;.$,*$

(.;!&,$("; $ <)$;7$# ., )$ #.$)&($( )$; <$!$; (. )$; !."#$; <.($=>=&'$;/

Ense8an9a1 .; ,$ $'!&@&($( #.$)&*$($ '",,!$7.,!. 7.(&$,!. )$ &,!.#$''&>, (.

.).7.,!";% , <#".;"# " ("'.,!.9 ," " @$#&"; $)7,"; " (&;'.,!.; 8 .) ".!" (.

'","'&7&.,!"/

Estímlo1 .; , $'!"# .K!.#," " &,!.#," '$<$* (. <#"@"'$# ,$ #.$''&>, <";&!&@$ "

,.=$!&@$ ., ,$ '))$ "#=$,&;7"/Estrategias; P#"'.(&7&.,!";9 '",,!" (. <$;"; " -$&)&($(.; ?. , $)7,"

$(?&.#. 8 .7<).$ (. "#7$ &,!.,'&",$) '"7" &,;!#7.,!" ).K&). <$#$ $<#.,(.#

;&=,&&'$!&@$7.,!. 8 ;")'&",$# <#").7$; 8 (.7$,($; $'$(7&'$;/ D$* B$##&=$9

C$;!$.($ 8 L).9 2::59 '&!$($ <"# H.#,+,(.*9 2::5/

7/



#igni7icado1 ., #.)$'&>, $) ;&=," )&,=W;!&'"9 ;.=, S$;;#.9 .; .) '",!.,&(" 7.,!$)

?. ). .; ($(" $ .;!. ;&=," )&,=W;!&'"/ E; .) '",'.<!" " &(.$ ?. ;. $;"'&$ $) ;&=," .,

!"(" !&<" (. '"7,&'$'&>,9 '"7" .; .) '",!.,&(" 7.,!$)/ É;!. (.<.,(. (. '$($

<.#;",$9 8$ ?. '$($ ,$ ). $;&=,$ , @$)"# 7.,!$) $) ;&=,&&'$("9 <.#" <"# '",@.,'&>, .;!. ;&=,&&'$(" (.. ;.# &=$) <$#$ #.$)&*$# ,$ '"7,&'$'&>, ><!&7$/

#igni7icativo1 . ($ $ .,!.,(.# " '","'.# '", <#.'&;&>, $)="/

72



CA*ITU%O III

MARCO METODO%$GICO

E) ;&=&.,!. '$<!)" $,$)&*$ 8 (.;'#&. )"; 7!"("; .7<).$("; <$#$ )).@$# $ '$"

)$ &,($=$'&>, (.) <#").7$ <)$,!.$(" $; <.;9 ;. .;!$).'. )$ 7"($)&($(9 .) !&<"9 .)

,&@.) 8 .) (&;." (. )$ &,@.;!&=$'&>, )$ <")$'&>,9 )$ 7.;!#$9 )$; !',&'$; 8 )";

&,;!#7.,!"; (. #.'").''&>, (. ($!";9 )$ @$)&(.* 8 )$ '",&$&)&($( (. )"; 7&;7";/

Tipo de Investigaci6n

L$ ;.).''&>, (.) !&<" (. &,@.;!&=$'&>, (.!.#7&,$#+ .) (&;."9 .) 7.;!#."9 )";

($!"; ?. ;. #.'").'!$#+, 8 .) <#"'.(&7&.,!" ?. ;. !&)&*$#+ <$#$ ; #.'").''&>,/

A-"#$ &.,9 .) !&<" (. &,@.;!&=$'&>, !&)&*$($ ., .) .;!(&" (.) <#").7$ <)$,!.$("9 .;

)$ (.;'#&<!&@$ 7"($)&($( <#"8.'!" $'!&).9 8$ ?.9 )$ &,@.;!&=$'&>, ;. '",'.,!#$ ., )$

&,"#7$'&>, ;7&,&;!#$($ <"# (&@.#;$; .,!.; &7<#.;$;/

S"#. .;!. <$#!&')$#9 A#&$; 2::% 4 ;.$)$ ?. “U, .;!(&" (.;'#&<!&@" .; ,

!&<" (. 7.!"(")"=$ $ $<)&'$# <$#$ (.('&# , &., " '&#',;!$,'&$ ?. ;. .;!

<#.;.,!$,(" ;. $<)&'$ (.;'#&&.,(" !"($; ;; (&7.,;&",.;9 ., .;!. '$;" ;. (.;'#&. .)

>#=$," ".!" $ .;!(&$#”/ P"# "!#$ <$#!.9 .;!. !&<" (. &,@.;!&=$'&>, .;!+ .,7$#'$($

$" .) .,"?. (. )$ 7.!"(")"=$ '$,!&!$!&@$9 (.&(" $) ;" 8 $ )$ $<)&'$'&>, (.

!',&'$;9 &,;!#7.,!"; 8 .;!#$!.=&$; ,.'.;$#&$ ?. <#"<"#'&",., 8 $'&)&!., !"($ )$

&,"#7$'&>, ,.'.;$#&$ ;"#. )$; @$#&$).; .;!$).'&($;/ C$. (.;!$'$# ?. <$#$ .))" ;.

#.'"=., 8 ;. $,$)&*$, ($!"; '$,!&!$!&@"; '8" .;!(&" ,.'.;&!$ )$ $<)&'$'&>, (.

7"(.)"; 7$!.7+!&'"; 8 .;!$(;!&'";/ E;!. .;!(&" ,"; <.#7&!&#+ (&$=,";!&'$#

<#").7$; ?. ;. .@&(.,'&., 8 $; 7."#$# )$ #.$)&($( (. .;!. .,>7.," . &,'"#<"#$# ,.@"; .,"?.; 8$ ;.$ (. .,;.$,*$ '"7" (. $<#.,(&*$.9 <$#$ 7."#$# .;$ <#+'!&'$/

73



Nivel de la Investigaci6n

S.=, A#&$; 2::% 49 .) ,&@.) (. )$ &,@.;!&=$'&>, -$'. #..#.,'&$ “$) =#$(" (.

<#",(&($( '", ?. ;. $"#($ , ".!" " .,>7.,"”/ E, .;!. ;.,!&("9 .) ,&@.) (. )$

&,@.;!&=$'&>, #.$)&*$($ .; (. ,("). <#"8.'!&@"/ S.=, H#!$(" (. B$##.#$ 2::69 “E)

,&@.) <#"8.'!&@"9 .; $?.) &,!.,!$ <#"<",.# ;")'&",.; $ ,$ ;&!$'&>, (.!.#7&,$($/

I7<)&'$ .K<)"#$#9 (.;'#&&#9 .K<)&'$# 8 <#"<",.# $)!.#,$!&@$; (. '$7&"9 8 ,"

,.'.;$#&$7.,!. ..'!$# )$ <#"<.;!$”/

Dise8o de la Investigaci6n

E, '$,!" $) (&;." (. &,@.;!&=$'&>,9 .;!. ," .; 7+; ?. )$ .;!#$!.=&$ =.,.#$) ?.$("<!$ .) &,@.;!&=$("# <$#$ #.;<",(.# $) <#").7$ <)$,!.$("/ E, $!.,'&>, $) (&;."9 )$

&,@.;!&=$'&>, ;. ')$;&&'$ .,% ("'7.,!$)9 (. '$7<" 8 EK<.#&7.,!$) ;.=,

A#&$;2::5/

S.=, .) 7$,$) (. )$ UPEL 2::5 ;. .,!&.,(. <"# &,@.;!&=$'&>, (. '$7<"9.) $,+)&;&; ;&;!.7+!&'" (. <#").7$; ., )$ #.$)&($( '", .) <#"<>;&!" &., ;.$(. (.;'#&&#)";9 &,!.#<#.!$#)";9 .,!.,(.# ;; ,$!#$).*$ 8 $'!"#.;'",;!&!8.,!.9 .K<)&'$# ;; '$;$; 8 ..'!";9 " <#.(.'&# ; "'##.,'&$9

-$'&.,(" (. 7!"("; '$#$'!.#;!&'"; (. '$)?&.#$ (. )"; <$#$(&=7$; ".,"?. " (. &,@.;!&=$'&>, '","'&("; " ., (.;$##"))"/ <13

E;!$ &,@.;!&=$'&>, .;!+ &'$($ (.,!#" (. )$ 7"($)&($( (. &,@.;!&=$'&>, (.

'$7<"9 .;!$ !&.,. '"7" <#"<>;&!" )$ (.;'#&<'&>,9 &,!.#<#.!$'&>,9 .,!.,(.# )$

,$!#$).*$ (.) <#").7$9 (.&(" $ ?. ;. #.$)&*$#$ ., .) )=$# (",(. ;. <#.!.,(.

";.#@$# 8 '",;!$!$# )$; .;!#$!.=&$; (. .,;.$,*$ !&)&*$($; <"# .) ("'.,!.9 (",(. ;.

.;!$).'.#+ )$ &,!.#$''&>, .,!#. )"; ".!&@"; (.) .;!(&" 8 )$ #.$)&($(/ P"# '",;&=&.,!.9 )$ .;!#$!.=&$ !&)&*$($ <$#$ ($# #.;<.;!$ $) <#").7$ <)$,!.$(" .; )$

.;!$).'&($ ., .) (&;." &)&"=#+&'"9 8$ ?.9 )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>, .;!+

,($7.,!$($ ., #.@&;&>, ;&;!.7+!&'$9 #&=#";$ 8 <#",($ (. 7$!.#&$) ("'7.,!$) (.

'$)?&.# ')$;.9 <$#$ $; <"(.# <#.;.,!$# #.;)!$("; '"-.#.,!.;/ D. &=$) 7$,.#$9

74



.#", !&)&*$("; )"; ;&=&.,!.; <#"'.(&7&.,!";% $,+)&;&;9 ;,!.;&;9 (.(''&>,9

&,(''&>,9 .,!#. "!#";/

Modalidad de la Investigaci6n1

E) <#.;.,!. <#"8.'!" &,@.;!&=$!&@" ;. #.$)&*$ $" )$ 7"($)&($( (.) <#"8.'!"

$'!&).9 8$ ?. .) (.;!&," &,$) (.) <#"8.'!" .; $!.,(.# )$; ,.'.;&($(.; .;<.'&'$;

(.!.#7&,$($; ., )$ &,($=$'&>, (. )$ <#").7+!&'$ <)$,!.$($9 <$#$ .))" ;. <#.;.,!$#+,

(&@.#;$; <#"<.;!$; ?. ;. <"(#+, )).@$# $ '$"9 ;& $; ;. (.;./ A-"#$ &.,9 .) M$,$)

(. !.;&; (. =#$(" (. .;<.'&$)&*$'&>, 8 7$.;!#$ 8 !.;&; ("'!"#$).; (. )$ U,&@.#;&($(

P.($=>=&'$ EK<.#&7.,!$) L&.#!$("# FUNDUPEL9 2::9 .K<#.;$ ?. .) <#"8.'!"

$'!&). .; “)$ &,@.;!&=$'&>,9 .)$"#$'&>, 8 (.;$##"))" (. ,$ <#"<.;!$ (. 7"(.)"

"<.#$!&@" @&$). <$#$ ;")'&",$# <#").7$;9 #.?.#&7&.,!"; " ,.'.;&($(.; (.

"#=$,&*$'&",.; " =#<"; ;"'&$).; <.(. #..#&#;. $ )$ "#7)$'&>, (. <")!&'$;9

<#"=#$7$;9 !.',")"=$;9 7!"("; " <#"'.;";”/

*o4laci6n

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#!" M$#!&,; 2::5% 1169 (.&,., <")$'&>, (. ,$

(.!.#7&,$($ &,@.;!&=$'&>,9 “$) '",,!" (. ,&($(.; (. )$; ?. ;. (.;.$ "!.,.# &,"#7$'&>, 8 ;"#. )$; ?. ;. @$, $ =.,.#$# '",');&",.;”/

E, .;. '$;"9 <$#$ )).@$# $ '$" .) .;!(&" <)$,!.$(" ;. !#$$> '", ,$ <")$'&>,

.;!&7$($ (. 421 .;!(&$,!.; 7&K!";9 )"; '$).; '"##.;<",(., $ )"; <#".;"#.; (.) 4!"

$" (.) C&')" D&@.#;&&'$("9 !#," (&#," 8 @.;<.#!&," (.) L&'." B")&@$#&$," H&)$#&"

P&*$,& A,;.)7&” (.) E;!$(" T#&))" !"("; <.#!.,.'&.,!.; $) <.#&"(" .;'")$# 2:10

2:14/

Mestra

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1159 (.&,., )$ 7.;!#$ '"7"% “)$

.;'"=.,'&$ (. ,$ <$#!. #.<#.;.,!$!&@$ (. ,$ <")$'&>,9 '8$; '$#$'!.#;!&'$;

#.<#"('. (. )$ 7$,.#$ 7+; .K$'!$ <";&)./ P"# )" !$,!"9 (. 15 <#".;"#.; 7&K!"; ?.

75



#.<#.;.,!$, .) !"!$) (. )$ <")$'&>,9 ;")" ;. !#$$> '", ,$ 7.;!#$ '","#7$($ <"#

1 (. )$ <")$'&>, !"!$)9 )$ '$) .?&@$). $ : <#".;"#.; #.<#.;.,!$,!.; .) 4!" $"

(.) C&')" D&@.#;&&'$("/

+racci6n de Mestreo1

FM : 15

FM :965 <"#'.,!$. (. )$ 7.;!#$ !"7$($/

TBcnica de recolecci6n de datos

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1259 (.&,., )$; !',&'$; (. #.'").''&>, (.

($!"; '"7"% “)$; (&;!&,!$; "#7$; " 7$,.#$; (. "!.,.# )$ &,"#7$'&>,”/ L$; !',&'$;

?. ;. !&)&*$#", <$#$ )$ ..''&>, (. )$ <#.;.,!. &,@.;!&=$'&>,9 ;", )$; ;&=&.,!.;%

%a O4servaci6n Indirecta no *articipante

S.=, S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 129 “)$ ";.#@$'&>, &,(&#.'!$ ;.

)).@$ $ '$" '$,(" .) &,@.;!&=$("# .,!#$ ., '","'&7&.,!" (.) -.'-" " .,>7.," $

!#$@; (. )$; ";.#@$'&",.; #.$)&*$($; $,!.#&"#7.,!. <"# "!#$ <.#;",$”/

%a EntrevistaS$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1:9 ;";!&.,., ?. “)$ .,!#.@&;!$ .; ,$

!',&'$ ?. <.#7&!. "!.,.# ($!"; 7.(&$,!. .) (&$)"=" ?. ;. #.$)&*$ .,!#. ("; " 7+;

<.#;",$; '$#$ $ '$#$% .) .,!#.@&;!$("# “&,@.;!&=$("#” 8 .) .,!#.@&;!$(" )$ &,!.,'&>, .;

"!.,.# &,"#7$'&>, ?. <";.$ .;!. )!&7"”/ P"# 7.(&" (. )"; <#"'.(&7&.,!"; $,!.;

<)$,!.$("; ;. "!@" )$ &,"#7$'&>, ,.'.;$#&$ <$#$ #.=&;!#$#9 $,$)&*$# . &,!.#<#.!$#

!"("; )"; ($!"; <)$;7$("; $ )" )$#=" (. !"($ )$ &,($=$'&>, (. )$ <#.;.,!.

&,@.;!&=$'&>,/

Instrmentos de recolecci6n de datos1

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 19 7$,&&.;!$, ?. “, &,;!#7.,!" (.

#.'").''&>, (. ($!"; .;9 ., <#&,'&<&"9 '$)?&.# #.'#;" (.) '$) <.($ @$).#;. .)

&,@.;!&=$("# <$#$ $'.#'$#;. $ )"; .,>7.,"; 8 .K!#$.# (. .))"; &,"#7$'&>,”/ P$#$ )$

76



"!.,'&>, (. )"; ($!"; #.?.#&("; ., )$ &,($=$'&>, (. )$ <#").7+!&'$ <)$,!.$($ ;.

!&)&*" .) =&>, (. .,!#.@&;!$; "#7$)&*$($ $<)&'$(" $) <.#;",$) <#".;"#$) (.) L&'."

B")&@$#&$," H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” (.) M,&'&<&" M"!$!+, (.) E;!$(" T#&))"/

S.=, S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 1429 “.) =&>, (. .,!#.@&;!$"#7$)&*$($ ;. $;$ ., , )&;!$(" &" (. <#.=,!$;9 '8" "#(., 8 #.($''&>,

<.#7$,.'. &,@$#&$).”/

.alide9

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 129 (.&,., )$ @$)&(.* (. , &,;!#7.,!"

'"7"% “'"7" )$ $;.,'&$ (. ;.;="/ R.<#.;.,!$ )$ #.)$'&>, .,!#. )" ?. ;. 7&(. 8

$?.))" ?. #.$)7.,!. ;. ?&.#. 7.(&#”/ L$ @$)&(.* (.) &,;!#7.,!" !&)&*$(" <$#$ )$

#.'").''&>, (. ($!"; .; )$ #..#.,!. $) 7!"(" (. @$)&(.* (. '",!.,&(" 8$ ?.9 )$

7&;7$ !#$!$ (. (.!.#7&,$# -$;!$ (",(. )"; !.7; (.) &,;!#7.,!" .7<).$(" ;",

7.;!#$ #.<#.;.,!$!&@$ (. )$; @$#&$).; .;!(&$($; $ )" )$#=" (. )$ &,@.;!&=$'&>,/

Con7ia4ilidad del instrmento1

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::5% 159 (.&,., )$ '",&$&)&($( (. ,

&,;!#7.,!" '"7"% “)$ $;.,'&$ (. .##"# $).$!"#&" ., , &,;!#7.,!" (. #.'").''&>,

(. ($!";/ R.<#.;.,!$ )$ &,).,'&$ (.) $*$# ., )$ 7.(&($ .; (.'&#9 .; .) =#$(" ., ?.

)$; 7.(&'&",.; .;!+, )&#.; (. )$ (.;@&$'&>, <#"('&($ <"# )"; .##"#.; '$;$).;”/ D.

7"(" ?.9 .) 7.(&" $ !&)&*$# <$#$ (.!.#7&,$# )$ '",&$&)&($( (.) &,;!#7.,!"

!&)&*$(" .;9 .) 7!"(" (. (&@&;&>, <"# 7&!$(.;/

S$,!$ P$).))$ 8 F.)&.#! M$#!&,; 2::59 (.&,., $) 7!"(" (. (&@&;&>, <"# 7&!$(.;9

'"7" $?.) (",(.% “;. <.(. .;!$).'. )$ '",&$&)&($( (.) &,;!#7.,!" (&@&(&,(")"

., ("; 7&!$(.; .?&@$).,!.; ;&7&)$#.; ., =#$(" (. (&&')!$( <"# ..7<)" 8

$;&=,$,(" , <,!$. $ '$($ <$#!./ S& $7"; <,!$.; ;", 78 ;&7&)$#.; <$#$ ,7&;7" ;.!"9 .) &,;!#7.,!" ," ;>)" !&.,. )$ '",&$&)&($( ;&," !$7&, '",;&;!.,'&$

&,!.#,$”/ P"# '",;&=&.,!.9 )$ !',&'$ $ !&)&*$# <$#$ '"7<#"$# )$ '",&$&)&($( (.)

&,;!#7.,!" !&)&*$(" .; .) #..#.,!. $ )$ 7"($)&($( (. P.$#;",S<.#$7$,0B#",/

F"#7)$ $<)&'$($ $) 7!"(" (. )$; ("; 7&!$(.;%

77



2# :

FORMULA% # SB

1 [ # :

S&.,(" # :9 )$ '"##.)$'&>, (. P.$#;", .,!#. )$; ("; 7&!$(.; (.) !.;!/ F"#7)$ (.

P.$#;",S<.#$7$,0B#",9 <$#$ .;!(&$# .) '".&'&.,!. (. , !.;! '$, $7.,!$ "

(&;7&,8. ; )",=&!(9 .; (.'&#9 ; ,7.#" (. !.7;/

\ #"

F"#7)$% # SB

1 [ \01 # :

78



F"!" S-" ;2/15<

E, .;!. !.7 .) 6 (. )"; .,'.;!$("; ;.).''&"," )$ "<'&>, “ siempre” '", )"

?. ;. <.(. $&#7$# ?. .;!$ 7.;!#$ <")$'&",$) '",;&(.#$ ?. )$ .K<.#&.,'&$;

&,!.=#$("#$; ;", ,($7.,!$).; <$#$ <#"7"@.# )$ &,!.=#$'&>, (. )"; .;!(&$,!.;/ P"#

"!#" )$(" , 26 '",;&(.#$ ?. “a veces” (.. .;!$# "#&.,!$($ $" ,$ .K<.#&.,'&$

&,!.=#$("#$ )$ "#7$'&>, ("'.,!./ E;!" .@&(.,'&$ ?. $) 7"7.,!" (. (&;.$# ,

7$!.#&$) .('$!&@" '"7<!$#&*$(" )"; ("'.,!.; (.., '",;&(.#$# )$ .K<.#&.,'&$

&,!.=#$("#$ $ &, (. <"(.# )"=#$# )"; ".!&@"; ?. <.#;&=. '", ; <#+'!&'$ ,$

&,!.#<#.!$'&>, @&@$ (. )$ -&;!"#&$ )"'$) <$#$ '"7<#.,(.# ; "#&=., 8 .) (. )$ ;"'&.($(

., ?. @&@./

Dimensi6n Integraci6nCadro Dimensi6n Integraci6n

F"!"= Sa-" ;2/15<

Ilstraci6n Distri4ciFn porcental de Resltados Dimensi6n Integraci6n

F.,!.% S$,'-.* 2:16

Item Nº 2: Al planificar se incluyen orientaciones didácticas para la integración de

todos los estudiantes con criterio de pertinencia refle!i"a e inno"ación co#o apoyo

en su proceso de aprendi$a%e

P$#$ .) !.7; 2 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ nnca

6:9 ., )" ?. #.;<.'!$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces 19269 )" ?. &,(&'$ , 7$8"#

<"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ siempre 1396 <"# )" ?. ;. <.(. '",')&#

?. $ @.'.; ., )$ <)$,&&'$'&>, $'$(7&'$ ," .K&;!. "#&.,!$'&>, (&(+'!&'$ <$#$ )$

&,!.=#$'&>, (. )$ <")$'&>, .;!(&$,!&)/

8/



Item N 1 %os niveles de estrategia pedag6gica a7ectan a todos los elementos

implicados en el acto edcativo

P$#$ .) !.7; )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$9 nnca

659269 8 '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ siempre ;. "!@" , 1926 )" ?. &,(&'$

, 7$8"# <"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ a veces 1296 9 <"# )" ?. ;. <.(.

'",')&# ?. ., .) )&'." ," <#"<",. "#&.,!$'&",.; $ ("'.,!.;9 .;!(&$,!.;9

$(7&,&;!#$!&@" .,!#. "!#"; <$#$ !#$,;.#&# '","'&7&.,!" 8 @$)"#.; ., )$ $!.,'&>, (. )$;

,.'.;&($(.; .;<.'&$).; (.) .;!(&$,!./

Item N ; Considera e las estrategias did2cticas son venta5osas en la

interrelaci6n del proceso edcativo;

P$#$ .) !.7; 4 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces

659269 '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ nnca ;. )"=#> ;.=, )"; .,'.;!$("; ,

19269 )" ?. &,(&'$ , 7.,"# <"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$ siempre

12969 .;!" &,(&'$ ;.=, )$ &,"#7$'&>, ?. ., .) )&'." ;. '#.$ .;<$'&"; <$#$ )$

&,!.=#$'&>, (.) ("'.,!. 8 )"; .;!(&$,!.;/

S.=, D.,&; 2:: .; !$,!$ )$ &,).,'&$ (.) <";&!&@&;7" ., )$ .('$'&>,

!#$(&'&",$) 8 .) 7"(" (. <.,;$7&.,!" #.(''&",&;!$ ?. )$ <#+'!&'$ .('$!&@$ ;.

#$=7.,!$ .) $,+)&;&; (. )$ #.$)&($( &7<";&&)&!$,(" )$ '",;!#''&>, (.) '","'&7&.,!"

<.#!&,.,!. 8 ;&=,&&'$!&@" '$<$* (. $"#($# )"; <#").7$; (. )$ ;"'&.($(9 <"# )" '$)

)$; &,;!&!'&",.; .('$!&@$; (.., $@$,*$# ., )$ .,;.$,*$ (.) <$;$(" <$#$ -$'.# ,

7."# !#"/

Dimensi6n Estrategias de Aprendi9a5e

Cadro Estrategias de Aprendi9a5e

81



F.,!. S$,'-.*2:16

Ilstraci6n Resltados de indicadores Dimensi6n Estrategias de Aprendi9a5eF.,!. S$,'-.*2:16

3tem N H; Utili9a el s4ra!ado como estrategia para re7or9ar los conocimientos

de los estdiantes en s tra4a5o de ala;

P$#$ .) !.7; 6 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre

4969 8 a veces 1926 <"# )" ?. ;. <.(. '",')&# ?. .) )&'." '",;&(.#$ <";&).

)$ <.;!$ ., <#+'!&'$ (. $'!&@&($(.; (. .;!#$!.=&$; (. &,!.=#$'&>, ., )"; ,.@";

<$#$(&=7$; ., )$ (&@.#;&($( .;!(&$,!&)9 7&.,!#$; )$ $)!.#,$!&@$ nnca 26 )" ?.

&,(&'$ , <"#'.,!$. 7.,"# '", #.;<.'!" $ )$ $)!.#,$!&@$/

Item N ; En s pr2ctica edcativa emplea los mapas conceptales como

estrategia e permita a todos los estdiantes la adisici6n de conocimientos !

desarrollo de ha4ilidades

P$#$ .) !.7; 5 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces

496 9 siempre 969)" ?. &,(&'$ , 7$8"# <"#'.,!$. '", #.;<.'!" $ )$

$)!.#,$!&@$ nnca 13969<"# )" ?. ;. <.(. '",')&#9 ?. ., , <"#'.,!$. )";

("'.,!.; "#&.,!$, $ )"; .;!(&$,!.; $ .;!$# <#.<$#$(" <$#$ $;7&# )$ &,!.=#$'&>, (.

.;!(&$,!.;/

Item N J; De las actividades reali9adas en los am4ientes de aprendi9a5e e7ect:a

na evalaci6n con los estdiantes para determinar los posi4les errores !

me5orarlos

P$#$ .) !.7; )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces

396 8 siempre '", 12969 <"# )" !$,!" .) !"!$) (. ("'.,!.; .,'.;!$("; 7.,'&",$

?. $ @.'.; ..'!$, .@$)$'&>, '", )"; .;!(&$,!.; <$#$ &(.,!&&'$# . &,!.#,$)&*$#

82



$'!&!(.; 8 '#..,'&$; $)#.(.("# (. &,!.=#$'&>, '"7" '",'.<!"; +;&'"; (. !#$$" .,

)$ ;?.($ (. , '",;.,;" $)#.(.("# (. , ).,=$. 8 ,$ '",'.<!$)&*$'&>,

7,&7"; '"7,.;/

Item N K; En la pr2ctica edcativa 7omenta la motivaci6n de todos los

estdiantes

P$#$ .) !.7; 3 )"; <"#'.,!$.; (. #.;<.;!$ .#", <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces

31926 8 siempre 13969 )" ?. (.!.#7&,$ ?. ., .) )&'." ".!" (. .;!(&" ;.

;'$ &(.,!&&'$'&>, 8 @$)"#.; (. 7"!&@$'&",.;9 &,!.#;9 '$<$'&($(.; (. $<#.,(&*$. 8

.;!&)" '"=,&!&@";9 <$#$ $;!$# $(.'$($7.,!. )$ #.<.;!$ .('$!&@$/

F&,$)7.,!.9 .) $,+)&;&; (. )"; #.;)!$("; (. )"; !.7; (.;(. 1 $) 3 (.;!&,$(" $

"!.,.# &,"#7$'&>, ;"#. .) (&$=,";!&'" (. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. $<#.,(&*$.

!&)&*$($; <"# .) " )"; ("'.,!.; ., )$ &,!.=#$'&>, (. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$/

P.#7&!. '",')&# ?. )$ <#$K&; (&(+'!&'$ (. )"; ("'.,!.; <$#$ )$ &,!.=#$'&>, .; '$#.,!.9

., )$ 7$8"#$ (. )"; '$;";9 )" '",)).@$ $ )$ <"'$ "#7$'&>, 8 .;'$;$ '#.$'&>, (.

.;<$'&"; (. #.).K&>, <$#$ )"=#$# )$ &,!.=#$'&>, '", )"; .;!(&$,!.; )$

&7<).7.,!$'&>, (. )$ "#7$'&>, 8 '$<$'&!$'&>, ("'.,!. ., .) +7&!" (. .,;.$# .)

<#"'.;" -&;!>#&'" (. T#&))" .; , 7.'$,&;7" <$#$ .) )"=#" (. )$ .('$'&>, <$#$

!"("; 8 !"($;9 ;&, .K');&>,9 .; )$ @$ <$#$ '",;")&($# ,$ &,;!&!'&>, ?. .('$ <$#$

)$ (&@.#;&($(9 .) #.;<.'!" 8 )$ !").#$,'&$/

Dimensi6n +acti4ilidad del Mercadeo

Cadro +recencia de la dimensi6n 7acti4ilidad del mercadeo

F.,!.; S+,'-.* 2:16

83



Ilstraci6n Dimensi6n +acti4ilidad del mercado

F.,!.% S$,'-.* 2:16

3tem N L1 Tiene disposici6n para participar en talleres de actali9aci6n docente

so4re estrategias did2cticas de integraci6n para la ense8an9a de la historia

tr5illana

C", #.;<.'!" $) !.7; .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre

. (. , 1::9 <"# )" !$,!" .) !"!$) (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$("; .;!+, (&;<.;!"; $

<$#!&'&<$# ., !$)).#.; (. $'!$)&*$'&>, ("'.,!. ;"#. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.

&,!.=#$'&>, <$#$ )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$/

Item N >?; Cree e es 4ene7icioso para s 7ormaci6n docente participar en

talleres so4re estrategias did2cticas de integraci6n para la ense8an9a de la

historia tr5illana en todos los am4ientes edcativos;

C", #.;<.'!" $) !.7; 1: .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre . (.

, 1::9 <"# )" !$,!" .) !"!$) (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$("; .;!+, (&;<.;!"; $ <$#!&'&<$# ., <$#!&'&<$# ., !$)).#.; ;"#. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, <$#$ )$

.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$ ., !"("; )"; $7&.,!.; .('$!&@";/

Dimensi6n +acti4ilidad TBcnica

Cadro Resltados de Dimensi6n +acti4ilidad TBcnica

F.,!.% S$,'-.* 2:16

84



Ilstraci6n Dimensi6n +acti4ilidad TBcnica

F.,!.% S+,'-.*2:16

3tem N >>; Considera e el liceo tiene posi4ilidades de contrataci6n de

especialistas ienes sean los encargados de los talleres de 7ormaci6n so4re

estrategias did2cticas de integraci6n para la ense8an9a de la historia tr5illana

P$#$ .) !.7 11 .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ a veces 1396 8

)$ $)!.#,$!&@$ Nnca 319269 89 .;!$ &,"#7$'&>, 7.;!#$ , $)!" <"#'.,!$. ?. .)

L&'." B")&@$#&$," H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&9 ," '.,!$ '", #.'#;" <$#$ )$ '",!#$!$'&>,

(. .;<.'&$)&;!$ <$#$ )$ "#7$'&>, (. )"; ("'.,!.; ., .) +#.$ (. -&;!"#&$/

Item N >@; *osee el liceo, eipos tecnol6gicos como video 4eam, C*U,

impresora, entre otros;, e permitan la reali9aci6n de talleres de 7ormaci6n

docente

E, .) !.7; 12 .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre 969

'", #.;<.'!" $ $)!.#,$!&@$ “a veces” 659269 7&.,!#$; ?. nnca 59269 )" ?.(.!.#7&,$ ?. .) L&'." '.,!$ '", .?&<" !.',")>=&'" $<#"<&$(" ?. <.#7&!$ ?. )$

#.$)&*$'&>, (. !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!./

Dimensi6n +acti4ilidad Econ6mica

Cadro +recencia de Dimensi6n +acti4ilidad Econ6mica

F.,!.% S+,'-.* 2:16

85



Ilstraci6n Dimensi6n estrategia econ6mica

F.,!.% S+,'-.* 2:16

Item N >; Estaría dispesto <a= a cola4orar monetariamente para la e5ecci6n

de talleres de 7ormaci6n docente so4re estrategias did2cticas de integraci6n para

la ense8an9a de la historia tr5illana

C", #.;<.'!" $) !.7; 1 .) <"#'.,!$. (. #.;<.;!$ <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ siempre

:9 <$#$ )$ $)!.#,$!&@$ casi siempre 595 8 <$#$ a veces 9/ E;!$ ).'!#$

&,(&'$ ?. , $)!" <"#'.,!$. (. ("'.,!.; .;!+, (&;<.;!"; $ '")$"#$#

.'",>7&'$7.,!. ., )$ ..''&>, (. !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!. ;"#. .;!#$!.=&$;(&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$/

F&,$)7.,!.9 '", .) $,+)&;&; (. )"; #.;)!$("; (. )$; #.;<.;!$; (. )"; !.7; (.)

$) 1 ;. (.!.#7&,$ ,$ $)!$ $'!&&)&($( .('$!&@$9 !',&'$ 8 .'",>7&'$ ?. <.#7&!&#+

)$ ..''&>, (. )$ <#"<.;!$ (&(+'!&'$ (. &,!.=#$'&>, (.) <#"'.;" -&;!>#&'" (. )$

,($'&>, (. T#&))" (&#&=&(" $) <.#;",$) (. 4!" $" (.) L&'." B")&@$#&$," H&)$#&"

P&*$,& A,;.)7&/

Dimensi6n1 Material Edcativo Comptari9ado;

Cadro Dimensi6n Material Edcativo

F.,!. S+,'-.* 2:16

Ilstraci6n Dimensi6n del Material Edcativo

F.,!.% S+,'-.* 2:16

86



C", #.;<.'!" $ .;!. !.7 , 26 '",;&(.#$ ?. “ siempre” .; ,.'.;$#&" !.,.#

7!"("; ?. <#"<"#'&",., '#&!.#&"; ?. (.., ;.# (.;'&.#!"; <"# .) .('$,("

7&.,!#$; ?. , 5296: (. )$ 7.;!#$ <")$'&",$) ;.).''&"," )$ "<'&>, “a veces” 8

;")" , 1296 .K<#.;" ?. “nunca” ;. (.., !.,.# 7!"("; <$#$ .K!#$.# )"; '#&!.#&";?. (.., ;.# !#$,;7&!&("; " (.;'&.#!"; <"# .) .('$,("/ A) #.$)&*$# ,$ &,.#.,'&$

., ,'&>, (. )$; #.;<.;!$; "!.,&($; .; <#.'&;" (.;!$'$# ?. )"; ("'.,!.;

.,'.;!$("; ," '"&,'&(., '", #.;<.'!" $ .;!$).'.# 7!"("; ?. $'&)&!., .K!#$.# )";

'","'&7&.,!"; <#.@&"; $) .('$,(" ., -&;!"#&$ #.=&",$)/

3tem >J %os o45etivos planteados en la ense8an9a se de4en evalar seg:n la

concepci6n crriclar en canto a calidad ! e7iciencia

P$#$ .;!. !.7 .) 5396 (. )"; ("'.,!.; '",;&(.#$ ?. “siempre” )";

".!&@"; <)$,!.$("; ., )$ .,;.$,*$ ;. (.., .@$)$# ;.=, )$ '",'.<'&>, '##&')$#

., '$,!" $ '$)&($( 8 .&'&.,'&$/ P"# "!#" )$(" .) 1926 (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$(";

.K<#.;$#", ?. “casi nunca” )"; ".!&@"; <)$,!.$("; ., )$ .,;.$,*$ ;. (..,

.@$)$# ., '$,!" $ '$)&($( 8 .&'&.,'&$9 )" ?. <.#7&!. &,.#&# ?. , <.?."

,7.#" (. )$ 7.;!#$ <")$'&",$) ," '",;&(.#$ )"; ".!&@"; &,;!#''&",$).; '", .)

".!" (. =.,.#$# $<#.,(&*$.; ;&=,&&'$!&@"; ., )"; .;!(&$,!.;/

88



"#=$,&*$'&",.; ," =.#,$7.,!$).; ONG $,!. )"; "#=$,&;7"; '"7<.!.,!.;9 !$)).#.;

.;!#$!=&'"; <$#$ &,!.=#$'&>, .;'")$#/

EK<)&'$# 7.(&$,!. 7.;$; (. !#$$" )$ &7<"#!$,'&$ (. )$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.

&,!.=#$'&>, (. )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$ .7<).$($; <"# )$; 8 )"; <#".;"#.;., )$; 8 )"; E;!(&$,!.; (.) 4!" $" (.) C&')" D&@.#;&&'$("/

E.'!$# $'!&@&($(.; 7.(&$,!. .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ?. <.#7&!$, $<#.,(.# )$

H&;!"#&$ 8 "7.,!. )"; @$)"#.; ')!#$).; ., )"; .;!(&$,!.;/

1



CA*ITU%O .I

%A *RO*UE#TA

UNI&'R(IDAD )'DA*Ó*ICA '+)'RI,'NTA- -I.'RTADOR IN(TITUTO D' ,'/ORA,I'NTO )ROF'(IONA- D'- ,A*I(T'RIO

(U.DIR'CCIÓN D' IN&'(TI*ACIÓN 0 )O(T*RADON1C-'O ACAD2,ICO TRU/I--O

PROPUESTA DE ESTRATEGIAS DIDÁCTICAS PARA LAINTEGRACIÓN EN LA ENSEÑANZA DE LA ISTORIA DIRIGIDO

A LAS ! LOS PRO"ESORES DEL 4TO AÑO DEL LICEO #OLI$ARIANO%ILARIO PIZANI ANSEL&I'

A!%'= Cla'$!a Sa-"

Introdcci6n

E, )$ $'!$)&($( ;. <.(., ";.#@$# (&.#.,!.; !&<"; $!#$''&",.; !#;!&'$;9 )$

'$).; ;", ))$7$!&@$; <$#$ '$)?&.# @&;&!$,!./ V.,.*.)$ -$ ;&(" @'!&7$ (. )$!#$,;')!#&*$'&>, (.&(" $ )"; 7.(&"; (. '"7,&'$'&>, 7$;&@";9 .; <"# .))" ?. .)

<$!#&7",&" ')!#$) (.. ;.# $-"#$ 7+; ?. ,,'$ #.;'$!$("9 @$)"#$(" 8 #.;$)!$("/ E,

.) E;!$(" T#&))" ;. '.,!$ '", 7'-" <"!.,'&$) <$#$ (.;!$'$#9 "7.,!$# 8 @$)"#$#/

A'!$)7.,!.9 .) ;&;!.7$ .('$!&@" @.,.*")$," $;<&#$ "#7$# '&($($,"; ')!";9

'#!&'";9 (.7>'#$!$;9 '",;'&.,!.; 8 $'!&@"; ., )$ '",;!#''&>, (.) $<#.,(&*$.9 $) &=$)

?. $ &(.,!&&'$#;. '", )$ ,$'&>,/

A,!. .;!"9 ;. -$'. ,$;&; ., .) .;!(&" (. )$; '&.,'&$; ;"'&$).;9 .;<.'&$)7.,!. .,)$ -&;!"#&$/ E@&(.,!.7.,!. ?. ., )$ .,;.$,*$ (. .;!$ $;&=,$!#$ ;. ($, $ '","'.#

=#$,(.; $@$,'.; (. )$ ;"'&.($( $ !#$@; (. )"; (&.#.,!.; ).=$("; (. )"; <.)"; 8 )";

-.'-"; 7+; ;"#.;$)&.,!.;/ E, !$) ;.,!&("9 .) ("'.,!. !&.,. , <$<.) ,($7.,!$) ., .)

<#"'.;" .('$!&@"9 8$ ?. ;!. ," ;")" ,.'.;&!$ (. 7'-"; '","'&7&.,!";9 ;&,"

2



!$7&, (. '"7<.!.,'&$; 8 $'!&!(.; <$#$ )"=#$# ,$ $''&>, 7+; ..'!&@$ ., )";

.;!(&$,!.; 8 -$'., #.,!. $ )"; #.!"; ?. (.<$#$, )"; ,.@"; !&.7<";/

C$. ;.$)$# ?. )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; '",;!&!8., , .).7.,!" .;.,'&$) (.)

?. (&;<",., )"; ("'.,!.; <$#$ )).@$# $ '$" '",!.,&("; 8 ".!&@"; <)$,&&'$("; .)

;" (. .))"; <.#7&!. $'!&@$# )$ <$#!&'&<$'&>, (.) .;!(&$,!. 8 )$ $(?&;&'&>, (.)

$<#.,(&*$.9 $(.7+; (. '",;&(.#$#;. '"7" , ;&;!.7$ (. ;$.#.; ')!#$).; ?. ;.

'"##.;<",(., '", $;<.'!"; (. =#$, #.<.#';&>, ;"'&$) ?. '"7<).7.,!$, )$

"#7$'&>, (. )$ ("'.,'&$/

S&, .7$#="9 .) <#"'.;" .('$!&@" ., )$ $;&=,$!#$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$ .;

'",('&(" $ !#$@; (. .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; ?. ;>)" <#"<&'&$, )$ 7.7"#&*$'&>, 8

)$ #.<.!&'&>, (. '",!.,&("; ;&, ($#). )$ <";&&)&($( $) .;!(&$,!. (. <#"'.;$# )$

&,"#7$'&>, #.?.#&($ ?. ). <.#7&!$ .K<)"#$#9 '#.$# 8 <$#!&'&<$# $'!&@$7.,!. .,

(&'-" <#"'.;"/ E, .;!. ;.,!&("9 .) <#"<>;&!" ,($7.,!$) (. .;!$ &,@.;!&=$'&>, .;

<#"<",.# .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$;9 '8$ &,$)&($( ;.#+ .) "#!$).'&7&.,!" (.) <#"'.;"

.('$!&@" ., )$ $;&=,$!#$ H&;!"#&$ (. V.,.*.)$9 8 (. .;!$ 7$,.#$9 <#"7"@.#

'$7&"; ;&=,&&'$!&@"; ., )$ $'!$'&>, (.) ("'.,!./

L$ 7&;7$ .;!+ .;!#'!#$($9 <"# !#.; !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!. (. "'-"

3 -"#$; (. (#$'&>, '$($ ,"9 .) <#&7.#" E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ., )$ E,;.$,*$ (.

)$ H&;!"#&$9 .) ;.=,(" ,($7.,!"; !.>#&'"; (. )$; E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (.

&,!.=#$'&>, '","'&.,(" .) E;!$(" T#&))" 8 .) !.#'.#" .;!#$!.=&$; (. $!.,'&>, $ ,&@.)

(. $)$/ C$($ !$)).# <.#;&=. )$ &(.$ (. !#$,;"#7$# )$ <#+'!&'$ .('$!&@$ -$'&$ ,$

.('$'&>, ?. <";&&)&!. )$ .,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ T#&))$,$/

"sti7icaci6n

E) <$!#&7",&" .; !"(" )" ?. #.'&&7"; (. ,.;!#"; $,!.<$;$("; 8 .; )$

-.#.,'&$ ?. (.$7"; $ ,.;!#"; -&"; <"# )" !$,!" "#7$ <$#!. (. ,.;!#$ ')!#$/ L$

.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ .; ,($7.,!$)9 '", .))" ;. ;'$ )$ '#&;!$)&*$'&>, 8 .)

3



"#!$).'&7&.,!" (.) <#"'.;" .('$!&@"9 !.,&.,(" '"7" ".!&@" )$ "#7$'&>, &,!.=#$)

(.) &,(&@&(" $ !#$@; (. ,$ ;.#&. (. -$&)&($(.; 8 @$)"#.; ?. <#"@"?., '$7&";

&,!.).'!$).;9 ;"'&$).; 8 .7"'&",$).;/ E;!. <#"'.;" ;. 7$!.#&$)&*$ $ !#$@; (. )$;

$''&",.; <.($=>=&'$; (.) ("'.,!./ A) #.;<.'!"9 H.#,+,(.* 2::39 ;";!&.,. ?. “E) <#"'.;" .('$!&@" .;!+ '.,!#$(" ., .) $<#.,(&*$. (. )"; ;.#.; -7$,";9 !"7$,(" .,

'.,!$ )$ '",;!#''&>, (.) '","'&7&.,!" 8 ). ')!&@" (. )$ &,!.)&=.,'&$” </ 2/

C",;&(.#$,(" ?. .) ;.'!"# .('$!&@" .=$ , <$<.) ,($7.,!$) ., )$

.'","7$ (.) <$;9 .; &7<"#!$,!. <#"<",.# .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; <$#$ )$ .,;.$,*$ (.

)$ -&;!"#&$ 8 ?. ., .) &,!.#&"# (. )"; <)$,!.).; ;. '"7&.,'. $ =.;!$# '$7&"; ?.

<.#7&!$, )$ &,!.=#$'&>, (.) <.#;",$) '", )"; <)$,.; &,;!&!'&",$).; <$#$ -$'.#). #.,!.

$) 7,(" '"7<.!&!&@"9 <.#" .; )>=&'" ?. ;& ," ;. <";.. , <.#;",$) 7"!&@$(" -$'&$.))"9 )"; <)$,.; ?.($#+, ;&7<).7.,!. .;'#&!"; " 7.(&$,$7.,!. $)'$,*$(";9 .@&!$,("

$; '7<)&# '", )"; ".!&@"; (. )$ &,;!&!'&>,/

D.. ;.$)$#;.9 ?. '", .) D&;." (. .;!#$!.=&$; (&($'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$

.,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$ !#&))$,$ (&#&=&(" $ )$ "#7$'&>, $) ("'.,!.9 ;. <.#&)$ '"7"

, .;<$'&" (. <#".;&",$)&*$'&>, ("'.,!. ?. <#"<&'&$#+ )$; '"7<.!.,'&$; !.,(&.,!.;9

," ;")$7.,!. $ )$ $!.,'&>, (. )$ 7$!.#&$ -&;!"#&$ 8 =."=#$$9 ;&," 7+; &., $#. .)

'$7&," <$#$ "7.,!$# .) .,"?. (. )$ &,!.=#$'&>, '", )$; (.7+; +#.$; (.'","'&7&.,!"/

M.(&$,!. )$ &7<)$,!$'&>, (. .;!$; .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$;9 )"; ("'.,!.; $'!$).; 8

!#";9 '",!$#+, '", , 7.'$,&;7" ?. '",!#&&#+ $ "#!$).'.# )$; .,$; #.)$'&",.;

8 )"; '","'&7&.,!"; $(?&#&(";9 )$; -$&)&($(.; 8 $'!&!(.; (.;$##"))$($; ., ; @&($

)$"#$) 8 <#".;&",$)9 ?. )" -$=$, 7+; '"7<.!&!&@" ., ; <.;!" (. !#$$" <$#$ )$

.,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ !#&))$,$/ D. .;!$ 7$,.#$9 ," ;")" ;. "#!$).'.#+ )$

&,!.#$''&>, .;!(&$,!.; ("'.,!.9 !$7&, ;.#+, 7.,"; !&)&*$("; )"; 7!"(";!#$(&'&",$).; ?. <"# $"; -$, "7.,!$(" , .K'.;" &,!.).'!$)&;7" 8 7.7"#&;7"9 )$

<.($="=$ $'!$) .K&=. )$ !&)&*$'&>, (. 7!"("; $'!&@"; ?. (.;$##"))$, )$ '$<$'&($(

(. ";.#@$'&>,9 )$ &7$=&,$'&>, 8 '#.$!&@&($( (.) .;!(&$,!./

4



O45etivos

General

D&;.$# , P#"=#$7$ '", .;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, ., )$ .,;.$,*$

(. )$ -&;!"#&$ (&#&=&($ $ )"; <#".;"#.; (. 4!" $" .('$'&>, 7.(&$ +;&'$ (.) L&'."

B")&@$#&$," “H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&”9 <$#$ '",;!&!&#,"; ., ," (. )"; 7."#.; )&'.";

(.) P$;/

Especí7icos

• D.;$##"))$# )"; !$)).#.; <#"<.;!";9 $(.7+; (. .@$)$# )"; )"=#"; $)'$,*$(";/

• P)$,&&'$# @&;&!$; =&$($; <$#$ .) #.$)'. ')!#$) . -&;!>#&'" (. )$; !#$(&'&",.; ., .)

E;!$(" T#&))"

• C","'.# )$ $'!&&)&($( (. #.$)&*$# )$; @&;&!$; $ ;&!&"; -&;!>#&'"; 8 ')!#$).; ., .)

E;!$(" T#&))"/

Estrctra de la *ropesta

L$ <#"<.;!$ .;!+ '",;!&!&($ <"# !#.; !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!.;9 '",

,$ (#$'&>, (. "'-" 3 -"#$; '$($ ,"9 )"; '$).; -$, ;&(" !&!)$(" '"7"%

• E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; ., )$ E,;.$,*$ (. )$ H&;!"#&$

• F,($7.,!"; !.>#&'"; (. )$; E;!#$!.=&$; (&(+'!&'$; (. &,!.=#$'&>, '","'&.,("

.) E;!$(" T#&))"

• E;!#$!.=&$; (. $!.,'&>, $ ,&@.) (. $)$/

A '",!&,$'&>, ;. (.!$))$ )$ <)$,&&'$'&>, (. )"; 7&;7";/

5



Cadro ; Taller Estrategias did2cticas en la Ense8an9a de la (istoria

O./'TI&O( CONT'NIDO '(TRAT'*IA( ACTI&IDAD'( R'CUR(O( TI',)O '&A-UACIÓ

Desarrollar lasco#petenciasconceptuales

procedi#entales yactitudinales en eluso de estrategiasdidácticas en laense3an$a de la4istoria

Cnce*+,-./z-c/ne e+3-+e/-/ác+/c-

E. *-*e. e. cen+een e. *3ce eene5-nz--*3en/z-6e

&e+.7- *-3- .-ene5-nz- e .-/+3/-

P3een+-c/n

D/e3+-c/n *3

e*ec/-./+-

L.,8/- e /e-

Lec+,3- e 9-+e3/-.

D/c,/n 3,*-.

D/ná9/c- e/n+e3-c/n

P3e,n+- : 3e*,e+-

4u#anos:

Dcen+e

E*ec/-./+- en e.á3e-

,ateriales:

$/e ;e-9<

6- e *-*e. ;n<9-3c-3e< C*,<,7- e +3-;-6

C.3e=

5 6oras

Se 3e-./z-3á - +e .- /e3+-c/n

. cn+en/*-3+e e .

*-3+/c/*-n+e

9e/ e ..,8/-

A-,U'R7O 8 4ora

E+3-+e/-/ác+/c- *-3-ene5-3 .- h/+3/-(L7ne- e +/e9*<9-*- h/+3/c<./;3 e h/+3/-<h/+3/e+-< h/+3/-

E?*/c/n

T3-;-6 en 3,*

Lec+,3- e &-+e3/-.

P.en-3/-

&-*- 9en+-.

D/c,/ne

G3,*-.e

=Cnc.,/ne :

9 4ora

6



@-9/./-3e< e6e3c/c/e /9-/n-c/n<h/+3/- e .-.c-./-< 9,e :9n,9en+h/+3/c

3ec9en-c/ne /e-

7



Cadro Taller N @ +ndamentos Te6ricos de las Estrategias did2cticas de integraci6n conociendo al Estado Tr5illo


Fo#entar eldesarrollo detcnicas paraense3ar la 6istoriaen el estadoTru%illo

Te39/n.7-;á/c- E+3-+e/-</ác+/c-<-*3en/z-6e<h/+3/-<

Le:e : n39-+/8-e .- e,c-c/n

E. cen+e : .-h/+3/- +3,6/..-n-

T>cn/c- eene5-nz- (L-;e38-c/n<Re/+3< L.,8/- e/e-</n8e+/-c/ne<

9-*- 9en+-.e :cnce*+,-.e<3-9-+/z-c/ne<8//+- ,/--=

P3een+-c/n

D/e3+-c/n *3

e*ec/-./+-

L.,8/- e /e-

D/c,/n 3,*-.


P3e,n+- :3e*,e+-

4u#anos:

Dcen+e


,ateriales:

$/e ;e-9<

6- e *-*e.;n< 9-3c-3e<C*,< ,7- e+3-;-6

C.3e=

5 6oras

Se 3e-./z-3+3-8> e

/e3+-c/n . cn+en/

*-3+e e .*-3+/c/*-n+e9e/ e ..,8/

/e-

A-,U'R7O 8 4ora

&>+ eene5-nz- e .-

&-*- 9en+-. 9 4ora

8



/+3/- (De,c+/8<In,c+/8< Ac+/8<P-/8)

T3-;-6 en 3,*-.

Lec+,3- e &-+e3/-.

P.en-3/-

D/c,/ne

G3,*-.e

E?*/c/ne

=Cnc.,/ne



Cadro Taller N Estrategias de atenci6n a nivel de Ala


Deter#inarestrategias defor#ación aldocente para laintegración delestudiante ;docente<co#unidad

A*3en/z-6e*e3n-./z-

P.-n/@/c-3-.+e3n-+/8- ee e.*e3@/. */+/8 e.e+,/-n+e( "3+-.ez- :Nece/-e)

A-*+-c/nc,33/c,.-3

T3-;-6 en eB,/*/n+e3/c/*./n-3/

P3een+-c/n

D/e3+-c/n *3

e*ec/-./+-

L.,8/- e /e-

Lec+,3- e9-+e3/-.

D/c,/n 3,*-.


P3e,n+- :3e*,e+-

De;-+e

4u#anos:

Dcen+e


,ateriales:

$/e ;e-9<

6- e *-*e.;n< 9-3c-3e<C*,< ,7- e+3-;-6

C.3e<

.-*/ce

5 6oras

Se 3e-./z-3+3-8> e

/e3+-c/n . cn+en/

*-3+e e .*-3+/c/*-n+e9e/ e ..,8/

/e-

A-,U'R7O 8 4ora

1//



Estdio de 7acti4ilidad

P$#$ )$ <#.;.,!. <#"<.;!$9 ;. #.$)&*> .) .;!(&" (. $'!&&)&($( .('$!&@$9

!',&'$ 8 .'",>7&'$ <$#$ .;!$).'.# )$ @&$&)&($( (. )$ <#"<.;!$ 8 )"; '#&!.#&"; ?.

<.#7&!., $;.=#$# .) ;" ><!&7" (. )"; #.'#;"; .7<).$(";9 .;!$).'.# )"; '";!> (.

"<.#$'&>,9 .@$)$# )"; #.'#;"; (&;<",&).;9 #.$).; 8 <"!.,'&$).; $; '"7" )"; ..'!";

(.) <#"8.'!" ., .) +#.$ " ;.'!"# $) ?. ;. (.;!&,$/ E, .;!. ;.,!&("9 )$ $'!&&)&($(

.('$!&@$ &,(&'> ?. )$ 7$8"#$ (. )"; ("'.,!.; .,'.;!$("; '",;&(.#$, @&$). )$

<.;!$ ., <#+'!&'$ (. $'!&@&($(.; (&(+'!&'$; <$#$ )$ "#7$'&>, (.) ("'.,!. <$#$ )$

&,!.=#$'&>, (.) .;!(&$,!. '", (&;'$<$'&($( <"# !$,!"9 .;!+, (&;<.;!"; $ <$#!&'&<$# .,

)"; !$)).#.; (. "#7$'&>, ("'.,!./P"# "!#$ <$#!.9 .) .;!(&" (. $'!&&)&($( !',&'$ ;.$)$ ?. .) L&'." B")&@$#&$,"

“H&)$#&" P&*$,& A,;.)7&” '.,!$ 8 !&.,. $ (&;<";&'&>, .?&<" !.',")>=&'" $<#"<&$("

@&(." .$79 CPU9 I7<#.;"#$9 .,!#. "!#"; <$#$ )$ ..''&>, (. )"; !$)).#.; (.

"#7$'&>, ("'.,!.9 $(.7+; '.,!$ '", )$ &,#$.;!#'!#$ &(>,.$ <$#$ $).#=$# $ )";

<$#!&'&<$,!.; (. )"; !$)).#.; 8 <.#7&!&# ; ><!&7" (.;$##"))"/

F&,$)7.,!.9 .) .;!(&" (. $'!&&)&($( .'",>7&'$ ;=&.#. ?. <$#$ )$ ..''&>,

(. )$ <#"<.;!$ )$ 7$8"#$ (. )"; ("'.,!.; .;!+, (&;<.;!"; $ '")$"#$#

.'",>7&'$7.,!. '", .) '";!" (. )"; !$)).#.;9 $; 7&;7" ;. '.,!$ '", #.'#;";

-7$,"; ("'.,!.;9 "#.#";9 $(7&,&;!#$!&@";9 8 .;<.'&$)&;!$; 8 7$!.#&$).; 7.;$9

;&))$;9 -"$; (. <$<.) ",(9 .,!#. "!#"; !"(" )" $,!.; .K<.;!" -$'. <";&). )$ <.;!$

., <#+'!&'$ (. )$ <#"<.;!$/

A '",!&,$'&>, ;. (.!$))$ .) <#.;<.;!" ,.'.;$#&" <$#$ )$ ..''&>, (. )";

!$)).#.;/

Cadro *respesto para la e5ecci6n de los talleres

Descripci6n Costo -s

*ago de viatico de los tres epertos ???

1/2



Re7rigerio H??

Certi7icados @H??

Material variados ???

Total >H???

F.,!.% L$ $!"#$ 2:16

1/3



#.'#;" &7<"#!$,!. <$#$ <#"<&'&$# ., )"; $)7,"; .) &,!.#; <"# )$ &,@.;!&=$'&>,9 $

<$#!&# (. .;!&7)$#)"; <$#$ ?. ;. <#.=,!.,% <"# ? #.7&!. $ )$

'$;$)&($(9'+,("!.7<"#$)&($(9 '>7" "'##&> '$;$)&($(9 (>,(. .;<$'&$)&($(9

?&,.; <$#!&'&<$#", ;.!"; (. )$ -&;!"#&$9 ? '$7&> (. ,$ <"'$ $ "!#$ 8 ? <.#7$,.'. #.)$'&>, <$;$("0<#.;.,!.9 '$7&" 8 <.#7$,.,'&$/

• H&;!"#&.!$% E; ,$ ,$##$'&>, =#+&'$9 @&;$)&*$($ 7.(&$,!. ,$ ;.#&. (. #.'$(#";

(&$("; $ <$#!&# (. , !.7$ <#.@&$7.,!. .;'#&!"9 ., )$ ?. .K&;!. ,$ <.#;",$ '.,!#$)

$)#.(.("# (. '+) =&#$ .) $#=7.,!"/9 .;!. )!&7" ;. .K<)&'$ 7.(&$,!. (&+)"="; #.@.;9

7"@&7&.,!"; 8 .K<#.;&>, (. )"; (&";/

• HISTORIA FAMILIAR L"; '-&'"; .;!+, '",;!$,!.7.,!. ;'$,(" ,.@";

<$;$!&.7<"; 8 (&@.#;&",.;/ C$,(" ;.<$ '+).; .#", )$; "'<$'&",.; ?. !.,$, ;;

$,!.<$;$(";9 .;. ;& $)=,$ (. .))$; '",!&,$ #.$)&*+,(";.9 . &,@&!. $ ; -&" $ ?. )$;

@.$, <.#;",$)7.,!./

• E.#'&'&"; (. &7$=&,$'&>,% O!#$ ),.$ (. $'!&@&($(.; !&.,. .) <#"<>;&!" (. .;!&7)$# .)

(.;$##"))" (. )$ &7$=&,$'&>, -&;!>#&'$9 .; (.'&#9 $<#"@.'-$# )$ &,"#7$'&>, <$#$

#.'#.$# ,$ ;&!$'&>, " , -.'-"/ E.7<)"; (. .;!. !&<" ;", )$; ;&=&.,!.; <#"<.;!$;

<$#$ ?. )"; "@.,.; .;'#&$,9 (&., " #.)$!.,/

• HISTORIA DE LA LOCALIDAD% L"; 7&!";9 ).8.,($; 8 !#$(&'&",.; ?. ;. !#$;7&!.,

(. =.,.#$'&>, ., =.,.#$'&>, <.#7&!., #.'<.#$# )"; !.;!&7",&"; @&@.,'&$; 8

.K<.#&.,'&$; (. (&@.#;"; <#"!$=",&;!$; $ !#$@; (. )$ .,!#.@&;!$/ E;!. 7$!.#&$) ;'$

$7<)&$# .) '","'&7&.,!" -&;!>#&'" $) <#"@..# &,"#7$'&>, (. )$ 7.7"#&$ '").'!&@$ ,"

&,')&($ ., )"; !.K!"; &7<#.;";9 #.'<.#$ .).7.,!"; (. )$ <#"<&$ &(.,!&($( 8

'"7<#.,(. )$ -&;!"#&$ (.;(. , .,"?. &,!.#')!#$) $) #.;'$!$# )$; "#7$; (. <.,;$#

(. (&@.#;$; <.#;",$; 8 ')!#$; (&;!&,!$;/

• M;.";% L$ @&;&!$ $ .;!"; )=$#.; <.#7&!. $) $)7," ";.#@$# 8 (.;'#&&# )"; ".!";

(. "!#$; <"'$; <$#$ '","'.# ; ;" . &7<"#!$,'&$ ., .) <$;$(" 8 #.'","'.# )" ?.

!"($@$ !&.,. @&=.,'&$ $;&7&;7" '"7<#.,(.# <"# ? "#7$, <$#!. (.) <$!#&7",&"

')!#$) (. )$ )"'$)&($(/ E) ("'.,!. (.. &,;&;!&# ., ?. ," ;>)" '"<&., '()$; (.

&(.,!&&'$'&>, (. ".!";9 ;&," ?. )"; ";.#@., (&;#!., (. .))"; $) <"(.# ;.# !.;!&=";

#.<#.;.,!$'&",.; (.) <$;$(" ?. ).; <.#7&!&#+, $7<)&$# ;; '","'&7&.,!";/

1/5



• M",7.,!"; -&;!>#&'";% S", .;<$'&"; '", @.;!&=&"; (. )$ $'!&@&($( -7$,$9 '"7"

;&!&"; $#?.")>=&'";9 '",@.,!"; . &=).;&$;9 '$;$; 8 .(&&'&";9 <)$*$;9 +#&'$;9 .!'/ T"("

.;<$'&" <.(. '",@.#!&#;. ., , #.'#;" <$#$ ?. )"; $)7,"; $,$)&'., )$ #.)$'&>,

.,!#. .) ;.# -7$," 8 )$ ,$!#$).*$/ E;!. #.'#;" <.#7&!. '"7<#.,(.# 7."# .) <$;$("$ !#$@; (. )$ @&;$)&*$'&>, (. @.;!&=&"; (. "!#$; <"'$;/

%as TBcnicas para ense8ar la historia

L$; $'!&@&($(.; (. $<#.,(&*$. ?. #.$)&*$ .) .;!(&$,!. )$; -$'. '"7<$#!&.,("

#.;<",;$&)&($(.; '", ;; '"7<$.#"; 8 ;", (&#&=&($; <"# .) <#".;"#/ A,!. .;!$

;&!$'&>, .; ,.'.;$#&" ?. .) ("'.,!. $<#"@.'-. .;!. <"!.,'&$) .,#&?.'.("# (.)

.;.#*" '").'!&@" . &,(*'$, .).7.,!"; (&,$7&*$("#.; '"7" ;", )$; !',&'$;/ D.

$'.#(" '", I;)$; 2:1:9 (.&,. )$; !',&'$; '"7" “M.(&"; <$#$ $)'$,*$# , &,9 <"#

; 7&;7$; ," <#"@.., .) '","'&7&.,!"9 <.#" ;", 7.(&"; ?.9 .7<).$(";

$(.'$($7.,!.9 $'&)&!$, )$ '",;.''&>, (. 7.!$; ., .) <#"'.;" .,;.$,*$

$<#.,(&*$.9 $'!&@$,(" )$; 7"!&@$'&",.;9 )$ &,!.#$''&>, 8 )$ '"7,&'$'&>,” </ 21/

L$; !',&'$; ;", '",;&(.#$($; '"7" <#"'.(&7&.,!"; .;<.'&'"; &., (.&,&(";

<"# ,$ ;.#&. (. <$;"; " '$#$'!.#;!&'$; ?. <.#7&!., )).@$# $ '$" , <#"'.;" .;

(.'&#9 ;", <#"'.(&7&.,!"; ?. ;. $($<!$, $ )$ "#&.,!$'&>, (. )$; $'!&@&($(.; (.)

("'.,!. 8 .) .;!(&$,!./ D. )" $,!.; .K<.;!"9 V$#=$; 2::69 .K<",. ?. )$ !',&'$

“E; .) #.'#;" (&(+'!&'" $) '$) ;. $'(. <$#$ '",'#.!$# , 7"7.,!" (. )$ ).''&>, "

<$#!. (.) 7!"(" ., )$ #.$)&*$'&>, (.) $<#.,(&*$.” </146/ D. &=$) "#7$9 ;";!&.,.

?. )$ 7."# !',&'$ ;.#+ $?.))$ ?. <#.;.,!. 7$8"# !&)&($( 8 .) )"=#" (. )";

".!&@"; <#"<.;!"; ., =#$(" 7+K&7" 8 (..#+, ;.# ;.).''&",$("; <"# .) ("'.,!.

'$,(" <)$,.$ ; '#;" <"# )" !$,!" .; &7<"#!$,!. '","'.# )$; &7<)&'$'&",.; 8

)&7&!$'&",.; ?. ;!$; <#.;.,!$,/

C$. (.;!$'$# ?. (#$,!. .) <#"'.;" .('$!&@"9 .) ("'.,!. (.. ;.).''&",$#

!',&'$; (. .,;.$,*$ (.#&@$($; . &,(&@&($)&*$($;9 ?. $@"#.*'$, )$ &,!.=#$'&>, 8

$'&)&!., .) $<#.,(&*$. ., '$,!" ;. $;!., $ )$; '$#$'!.#;!&'$; (. '$($ .;!(&$,!. 8

$; (.;$##"))$# ;; (&.#.,!.; -$&)&($(.;/ D. .;!$ 7$,.#$9 )$; !',&'$; ?. ;. !&)&'.,

., )$ $;&=,$!#$ -&;!"#&$ (.., $@"#.'.# ," ;")" )$ '"7<#.,;&>, (.) '",!.K!"

-&;!>#&'"9 ;&," ?. )"; .;!(&$,!.; ;. &,@")'#., 8 ;. &,!.#.;., <"# )"; (&.#.,!.;

1/6



7!"(";/ E,!#. )$; (&.#.,!.; !',&'$; ;. <.(., 7.,'&",$# )$ ";.#@$'&>,9 #.=&;!#";9

))@&$ (. &(.$;9 &,@.;!&=$'&",.;9 7$<$; 7.,!$).; 8 '",'.<!$).;9 (#$7$!&*$'&",.;9

@&;&!$; =&$($;9 .,!#. "!#$;/

%os MBtodos en la Ense8an9a de la (istoria

D.,!#" (. !"(" <#"'.;" .('$!&@"9 )$; .;!#$!.=&$; <.($=>=&'$; <.#7&!., )$

;.).''&>, 8 $<)&'$'&>, (. (&.#.,!.; 7!"("; (. .,;.$,*$ <"# )" !$,!"9 .; &7<"#!$,!.

?. .) ("'.,!. !.,=$ '","'&7&.,!" (. )$ .K&;!.,'&$ (. )"; 7!"(";9 <"#?. ;. ).;

-$#$ 7+; <#"@.'-";$ )$ ;.).''&>, (. ;!";9 ;.=, ;; ".!&@";/ E, .;!$ <.#;<.'!&@$9

V$#=$; 2::69 ;";!&.,. ?. .) 7!"(" “E; , '",,!" (. !',&'$; )>=&'$7.,!.

'""#(&,$($; <$#$ (&#&=&# .) $<#.,(&*$. (.) $)7," -$'&$ (.!.#7&,$("; ".!&@";” </

14:/ S. !#$!$ .,!",'.; (. )"; <#"'.(&7&.,!"; $(.'$("; <$#$ )"=#$# , &,/ P"(#$

(.'&#;. ?. .) ;" (. ,$ 7.!>(&'$ ..'!&@$ <.(. <#"('&# , $<#.,(&*$.

;&=,&&'$!&@"9 8$ ?. (.. ;.# '",;&(.#$(" '"7" ," (. )"; #.'#;"; &7<#.;'&,(&).;

(.,!#" (. )$ .,;.$,*$9 ;&.,(" ; <#&,'&<$) ".!&@" -$'.# 7+; .&'&.,!. )$ (&#.''&>,

(.) $<#.,(&*$./

E, $;. $ .;!"9 .) ("'.,!. !&.,. )$ $!,!&'$ ,.'.;&($( (. 7$,.$# 7!"(";

;$!&;$'!"#&"; (. )" '",!#$#&"9 ;.=&#+, <#").7$; '"7" )$ &,;$!&;$''&>, " <"'$

7"!&@$'&>, (. )"; .;!(&$,!.; $,!. '$)?&.# (&;'&<)&,$/ P"# )" !$,!"9 (.. ;.).''&",$#

7!"("; ?. ). <#"<"#'&",., ;.=#&($( ., .) $)$ (. ')$;.; 8 $) 7&;7" !&.7<" ?.

;.$ ,$ ;.).''&>, '", )$ ?. )"; .;!(&$,!.; $<#.,(.#+, ," ;")" $ '","'.# )$ #.$)&($(

-&;!>#&'$ (. , <$; ;&," $ '"7<#.,(.#)$ 8 $ !#$,;"#7$#)$/

C$. (.;!$'$# ?. $) &=$) ?. )$; .;!#$!.=&$; )"; 7!"("; <.(., ;.$)$#;. 8

(.;$##"))$#;. (. $'.#(" $ )$; ,.'.;&($(.; 8 '$#$'!.#;!&'$; (. )"; .;!(&$,!.; <$#$ <"(.# )"=#$# .) <#"<>;&!" (.;.$("/ G.,.#$)7.,!.9 ., !"($; )$; (&;'&<)&,$; 8 .,

.;<.'&$) ., .) '$7<" (. )$; '&.,'&$; ;"'&$).;9 .) 7!"(" .; ?&., ($ ;.,!&(" (. ,&($(

$ !"("; )"; <$;"; (. .,;.$,*$ 8 (. $<#.,(&*$. (. $- ?. .; '",;&(.#$(" '"7" .)

'",,!" (. 7"7.,!"; 8 !',&'$; )>=&'$7.,!. '""#(&,$("; <$#$ (&#&=&# .) $<#.,(&*$.

(. )"; .;!(&$,!.;/

1/7



E) ("'.,!.9 ., )$ $''&>, <.($=>=&'$ <#.!.,(. $)'$,*$# .) (.;$##"))" (. )$;

'$<$'&($(.; (.) <.,;$7&.,!" '#.$!&@" (.) .;!(&$,!. !"7$,(" ., '.,!$ ?. .;!. .; .)

<#"!$=",&;!$ (. ; <#"<&" (. $<#.,(&*$. (. $)) .) &,!.#; (. <#"7"@.# ., )$

.('$'&>, .) 7!"(" $'!&@"9 .) '$) .; (.&,&(" <"# V$#=$; 2::69 '"7" “E) 7!"("?. !"7$ ., '.,!$ )$ <$#!&'&<$'&>, (.) $)7," ., )$; .K<.#&.,'&$; (. $<#.,(&*$.

,'&",$,(" '"7" , (&;<";&!&@" (",(. .;!. $'!. ;&'$ 8 7.,!$)7.,!.” </ 14/ E,

.;!. '$;"9 .) ("'.,!. (.$ (. ;.# , ;&7<). !#$,;7&;"# <$#$ '",@.#!&#;. ., ,

'""#(&,$("#9 , )(.# =$9 $'&)&!$,(" '$($ ,$ (. )$; $'!&@&($(.; <)$,!.$($;/

E; <"# .;" ?. '", )$ $<)&'$'&>, (. .;!. 7!"(" ;. <.(. )"=#$# )$ 7"!&@$'&>, .,

)"; .;!(&$,!.; <$#!&.,(" (. )$; ,.'.;&($(.;9 &,!.#.;.;9 .K<.'!$!&@$; 8 '#&";&($(.;

?. <";..,9 <$#$ )"=#$#)" .; ,.'.;$#&"9 <#"7"@.# $'!&@$7.,!. !"($; )$; !',&'$; (..,;.$,*$ <";&).; !$).; '"7" ))@&$; (. &(.$;9 7$<$; '",'.<!$).; 8 7.,!$).;9

#.)$!";9 (#$7$!&*$'&>, 8 @&;&!$; =&$($; (. .;!. 7"("9 ;. <"(#+ <$#!&# (. )$ &(.$

'.,!#$) <$#$ )"=#$# , @.#($(.#" $<#.,(&*$. ;&=,&&'$!&@"/ A(.7+; (. )$ <$#!&'&<$'&>,

8 )$ 7"!&@$'&>, ?. ;. )"=#$ $)'$,*$# '", .;!. 7!"("9 .) .;!(&$,!. !.,(#+ )$

'$<$'&($( (. &,!.#@.,&# (&#.'!$7.,!. ., .) <#"'.;" .('$!&@"/

El MBtodo *asivo en la Ense8an9a de la (istoria

P$#$ V$#=$; 2::9 .;!. 7!"(" ;. $<)&'$ '$,(" “L"; $)7,"; <.#7$,.'.,

<$;&@"; ," ;. '"7<#"7.!., $,!. ,$ .K<.#&.,'&$ (. $<#.,(&*$. $,?. !&.,.

'&.#!"; <#"'.(&7&.,!"; '"7" .) (&'!$("9 )$; ).''&",.; 7$#'$($; ., .) )&#" (. !.K!"9

$<#.,(.# (. 7.7"#&$; <#.=,!$; 8 #.;<.;!$; 8 )$ .K<";&'&>, ("=7+!&'$” </ 14/ E;

<"# .;" ?. .;!$; $'!&@&($(.; ;. '",;&(.#$, <#"<&$7.,!. '"7" <$;&@$; <"# ," ($# )$

&7<"#!$,'&$ #.?.#&($ $ )$ <$#!&'&<$'&>, (.) .;!(&$,!./ E;!. 7!"(" -$ ;&(" !&)&*$("

., )$ .,;.$,*$ !#$(&'&",$)9 .,!.,(&,(";. ;!$ '"7" $?.))$ ., )$ ?. .) .;!(&$,!.

.; +;&'$7.,!. <$;&@" 8 (. $;.,'&$ (. &,!.#@.,'&>, ., )$; ')$;.;9 (. 7$,.#$ ?. ;>)"

;. .;!$#+ $'.,!$,(" )$ $'!&@&($( . &,!.#@.,'&>, (.) ("'.,!. ;&, .7$#="9 .; !&)&*$("

., )$; (&.#.,!.; .;!#$!.=&$; ?. .;!. $<)&'$/

E, .;!. ;.,!&("9 L' 2::59 ;";!&.,. ?. .;!. 7!"(" .,)$ <#+'!&'$ .; !&)&*$(" .,

)$ .,;.$,*$ !#$(&'&",$) (. )$ -&;!"#&$9 ;&.,(" '.;!&",$(" <"# “N" <#"@"'$#

;&'&.,!.7.,!. )$ $'!&@&($( (. )"; $)7,";9 $@"#.'.# )"; 7!"("; #.'.<!&@"; " )$

1/



7.7"#&*$'&>, 8 <#"<",.# $) ,&" , (&;'#;" )&;!" <$#$ ;.# '",;7&(" $ !#$@; (. )$

<$)$#$ (.) 7$.;!#"” </ 24/ P"# '",;&=&.,!.9 )$ .,;.$,*$ (. )$ -&;!"#&$ $ !#$@; (.)

7!"(" <$;&@" "#&=&,$ ., )"; .;!(&$,!.; ,$ ><!&'$ &,$)&*$($ '"7" ;& ;!$ .;!@&.#$

.;'#&!$ ., .) "#(., ,$!#$) 8 ., )$ )>=&'$ (. )$; '";$;/

.I#ITA GUIADA A% MUNICI*IO MOTATAN

Origen del mnicipio1

E) ,"7#. )" !"7$, (.) $,!&=" @"'$)" '", ?. ;. ,"7#$$ $) #" M0$0!$0

-+, 8 $) .7&,.,!. =.##.#" #..)(. $ )$ '",?&;!$9 M$!+,/ S; ,($("#.; .#",

J$'"" R""!- 8 A,!",&" N&'")+; B#&'."9 (.;<; (. ; ,($'&>, <$# )"; $"; :2 (.

;.<!&.7#. (. 13:29 ;. '",@&.#!. ., ," (. )"; <.)"; 7+; &7<"#!$,!.; (.) .;!$("

T#&))"9 8$ ?. .#$ )$ *",$ (. ,.="'&$'&>, " '"7.#'&$)&*$'&>, !#.?. .,!#. )$;

#.=&",.; $(8$'.,!.; L$#$9 Z)&$ 8 M#&($9 '", )$ )).=$($ (.) .##"'$##&) ?. ). !#$. $)

<.)" <#";<.#&($( . &,=#.;"; .'",>7&'";/

E) .?&)&#&" ( )"; ,$!#$).; '", ; $7&.,!. ;. <&.#(. '", )$ <#&7.#$ @&;&!$ (.

)"; 7$)!#.'-"; .;<$").; ., 166 (&#&=&("; ("; <"# .) C$<&!+, ] ,($("# D", D&.="

G$#'$ (. P$#.(.; ).=" ?. ;", ;$'$("; $ )$ .#*$ (. )"; <#.(&"; .;'?.8.; <"# )$

"#7$ ;$,=&,$#&$ (. !#$!$# $ )$; !#&; $)) $;.,!$($;/ L).=$, $ L$ G$'$ ., ;

'$7&,$# -$'&$ E) T"'8" ., ;'$ (. $K&)&"/

P"# ;.=,($ @.*9 )"; .;<$").; )).=$, $) 7&;7" ;&!&"9 8$ .K<)"#$("9 !#$8.,("

'",;&=" )"; $<.#"; (. )$ '&($( <#"@.,&.,!.; (.) V$)). (. "'",> ., 165 <$#$ ,($

$)) $ T#&))"/ A)) ., L$ G$'$9 ).=" S$, G",*$)" .;!@" <"# ("; $";/ E; 7"!&@"

(. <#."'<$'&>, (. $?.))"; "'<$,!.; )$; =&=$,!.;'$; '#.'&($; (.) #"9 )$ .#"'&($(

(. )"; $,&7$).; ;$)@$.;9 .) $!$?. &7<#.@&;!" (. $?.))$; =#$,(.; 8 <",*"";$;

-"#7&=$; &#$$#$; 8 )$ &,.#,$) "'$,$($ ')&7+!&'$ <"# )" ?. .) G".#,$("# A)",;"

B.#,+)(.* "#(.,$ .) !#$;)$(" (. )$ '&($( -$'&$ )"; #!&).; 8 #.;'"; @$)).; (.

P$7<+,/ E;!$ "#(., (. 1656 ," . $'$!$($ <"# !"("; 8 $)=,"; '$&)($,!.; 8

7'-"; @.'&,"; ;. ?.($, ($,(" "#&=., $ <$#!&# (. .;!. 7"7.,!" $) &,&'&" (.

M"!$!+, '"7" <.)"/

L"; !#$<&'-.; (. '$,.)$ 8 $!&("; <"# ;.# !&.##$ <#"('!"#$ (. '$$ (. $*'$#9

-&'&.#", $=. <$#$ )$ .'","7$ (. .;!. 7,&'&<&"9 ?.($,(" .;!$).'&(" .) $'!$)

11/



“C.,!#$) M"!$!+,” ,($(" ., 1649 '.##$,(" ;; <.#!$; (#$,!. 1 $";

$<#"K&7$($7.,!. 8 #.$'!&@+,(";. <"# .) $'!$) ="&.#," . .) $" 2::5/ P"# )"; )$(";

(.) '.##" “E) C",?&;!$("”9 ;. <.(. @.# )$ .#!&)&($( (. )$ !&.##$ <$#$ )$ ;&.7#$ (.

<&$9 )$ '$) .; '",;&(.#$($ )$ 7."# <$#$ .) '"7.#'&" 8 . )$; #&@.#$; (.) R" M"!$!+,9;. <.(. $<#.'&$# )$ .#!&)&($( <$#$ )$ '$$ (. $*'$#/

%os atractivos natrales en el mnicipio Motat2n1

• C.,!$ '", )$ ,$'&.,!. (. A=$; T.#7$).;9 &'$($ ., )$ <$##"?&$ E) B$" 8

?. ;", 7.(&'&,$).; <"# ; $)!" '",!.,&(" (. $*#./

• O!#"; (. )"; $!#$'!&@"; .,'",!#$("; ., .;!. 7,&'&<&" .; .) '.##" “E)C",?&;!$"”9 7&#$("# ,$!#$) (",(. ;. <.(. (&@&;$# <$#!. (.) ))$=" (.

M$#$'$&" '", ; <.,!. U#($,.!$ ., -"#$; (. )$ ,"'-.9 <"# .) ;#9 <"# .) .;!.9 ;.

(&@&;$ L$ T.!$ (. N&?&!$" 8 .) 7",7.,!" $ )$ V&#=., (. )$ P$*9 <"# .) ,"#!.

V$).#$9 E;'?. 8 S$$,$ L&#./

• A) .;!. (. )$ M",!$$ E) C",?&;!$" ;. .,'.,!#$ )$ )$=,$ ,$!#$) ))$7$($ “L$

L$=,$” &'$($ ., .) ;.'!"# .) A)$#&'$)/

*ersona5es del Mnicipio Motatan1

• Chalero% S."# (. (&,.#"9 )).=" '", )$ '",;!#''&>, (.) .##"'$##&)9 !#$$$("# (.)

7&;7"9 (",(. "!@" .,"; &,=#.;"; .'",>7&'"; ?.($,(" ;&, (&,.#" 8

'",@&#!&,(";. ., , 7.,(&="/ S 7.#!. . 7&;!.#&";$ 8 ; '.#<"

(.;$<$#.'&(" (.) -";<&!$)9 ;. '"7.,!$ ?. ; '.#<" . )).@$(" $ .K$7&,$# ., )$

U,&@.#;&($( (. M#&($9 <$#$ .;!(&$# ; .;!>7$="9 8$ ?. '",;7$ $)&7.,!";

(.;'"7<.;!"; 8 ," ;. .,.#7$$/

• Genoveva1 T#$$$$ '"7" -"7#.9 -$'&$ )$"#.; 7$;')&,$; '"7"% '"#!$#

7",!.9 <.=$# )"?.;9 !"7$$ ''8 '$,(" !#$$$$9 ;. <.).$$ '", )";

-"7#.; 8 )"=#$$ ("7&,$#)"; '", ;; =")<.;9 @.;!$ '"7" -"7#. 8 !@" '&,'"

-&";9 (. )$; '$).; ("; .#", ,$; -.7#$; -.#7";$;/ E;!$ 7.# )'&$ ;

'$.)).#$ )$#=$ 8 ;. -$'$ ("; !#.,*$;9 $(.7$ ;$$ , ;"7#.#" =#$,(./

111



• Cra nigas1 E#$ , $,'&$," (. ., @.;!&# '", ; $;!>, (. 7$(.#$9 '$7&,$$

<"# )$; '$)).; 8 ;'$$ .,!#. )$; $;#$; (. )$; '$)).; <$#$ @.# ;& .,'",!#$$

(&,.#"9 ;. ). ))$7$$ $; <"#?. ). '#$$ )$; ,&=$; $ )$; <.#;",$; ?. ).

'",;)!$$,/

*ersona5es historiadores1

• Migel Antonio MarBs1 E#$ !#$$$("# (. T#&))" M"!"#;9 <#&7.#$ .7<#.;$

., .) .;!$(" (.;(. ; .;!$).'&7&.,!" ., .) M,&'&<&" M"!$!$,/

• %is -encomo1 E;'#&!"#9 '"7<";&!"# 8 <&,!"#/

• #egndo *e8a *e8a1 C#",&;!$ 8 .;'#&!"#/

• Edomario Rangel1 E;'#&!"#9 <#".;"# 8 '#",&;!$/

• +redd! Ca8i92le91 C"#.>=#$"9 (&;.$("#9 $&)$#,9 $'!"# 8 '"7<";&!"#9

(.;!$'$,(" ; !#$8.'!"#&$ $#!;!&'$ (.,!#" 8 .#$ (.) 7,&'&<&"9 .;'.,&&'$,("

@$#&"; <.#;",$.; '"7"% S$, N&'")+;9 "!.,&.,(" .) #.;<.!" 8 $(7&#$'&>, (. )";

<")$("#.;/ A'!$)7.,!. ;. (.;.7<.$ '"7" <#".;"# (. 7;&'$ 8 "))"#. ., )$

C/E/I/B “A,!",&" N&'")+; B#&'."” (.) 7,&'&<&" $) ?. -$'.7"; 7.,'&>,/

112



RE+ERENCIA# -%IOGRA+ICA#

A#&$; F/ G/ 2::5 E) <#"8.'!" (. &,@.;!&=$'&>,/ I,!#"(''&>, $ )$ 7.!"(")"=$

'&.,!&'$/ 6!$ .(&'&>,/ E(&!"#&$) E<&;!.7./ C$#$'$; V.,.*.)$/

B#$,(!9 M 2::3/ La Motivación Escolar / E;<$$9 2::3/

C$#''& T 2:: Din2mica de las #ociedades (manas; M$,$) <$#$ G.#.,!.;

L"'$).;/ C$#$'$;% F,($'"7,/

C"#!.;9 E/ 2::4 $ropuesta para mejorar la did"ctica de la enseñanza de la istoria

de 6enezuela# T#$$" #.$)&*$(" <$#$ "<!$# $ '$7&" (. .;'$)$>,/ M$#$'$8/

U,&@.#;&($( ,$'&",$) A&.#!$/ ^D"'7.,!" ., L,.$_

-!!<%&)"/,$/.(/@.,$7$#'!.K!"!535/<( ^C",;)!$% 2:149 ,&" 16_/

Constitci6n de la Rep:4lica -olivariana de .ene9ela 1/ G$'.!$

O&'&$) 5/35: C$#$'$; 0V.,.*.)$

D$* B$##&=$9 F/ 2::5 -nseñanza situada vinculo entre la escuela y la vida/ MK&'"

.(&!"#&$) M'G#$0H&))/

D$* B$##&=$9 F/ 2::2/ -strategias docentes para un aprendizaje signi%icativo una

interpretación constructivista/ E(&!"#&$) M'G#$0H&)) MK&'"/

F&.##"9 A/ 2:11 E;!#$!.=&$; (. I,!.=#$'&>, 8 R.,(&7&.,!" E;'")$# ., )$; A;&=,$!#$;D&.#.,!.; A;&=,$!#$; ., L&'." B")&@$#&$," L&; C$&*$).; V.#(. U&'$($S.'!"# C#&;!" R.8 S&.##$ M$.;!#"9 2 D. E,.#" C$#$'$;

G$#*$9 R/ 2::2/ *prender cómo aprender / E(&!"#&$) T#&))$;9 MK&'"/

G",*+).*9 O/ 2::1/ -strategias de enseñanza y aprendizaje/ E(&!"#&$) P$K MK&'"/

G",*+).* G9 2:: (istoria Regional; #iete Ensa!os so4re teoría ! mBtodo;

C$#$'$;/ F",(" E(&!"#&$) T#"<8";/

H.,;",9 T/ 2:::/ $sicología educativa para la enseñanza e%icaz / E(&!"#&$)

I,!.#,$'&",$) T-"7<;", E(&!"#.;9 MK&'"/

H.#,+,(.*9 A/ 2::4 E;'.,$#&"; '#.$!&@"; <$#$ )$ .,;.$,*$ (. )$ 7$!.7+!&'$ (.

?&,!" =#$(" (. )$ U,&($( E('$!&@$ N$'&",$) “H&<>)&!" C&;,.#";”/ E) J,?&!"

D&;!#&!" C$<&!$)/ P#"8.'!" (. =#$(" <$#$ o <!$# $) =#$(" (. .;<.'&$)&;!$ 7.,'&>,

113

http://biblo.una.edu.ve/una/marc/texto/t686.pdf

http://www.monografias.com/trabajos5/psicoedu/psicoedu.shtml

http://biblo.una.edu.ve/una/marc/texto/t686.pdf

http://www.monografias.com/trabajos5/psicoedu/psicoedu.shtml



.;!#$!.=&$; (. $<#.,(&*$./ C$#$'$; U,&@.#;&($( P.($=>=&'" EK<.#&7.,!$)

L&.#!$("/ I,;!&!!" P.($=>=&'" (. M&#$,($/ J"; M$,.) S&;" M$#!,.*

%e! Org2nica de Edcaci6n 2:: G$'.!$ O&'&$) N: 6/2/ C$#$'$; V.,.*.)$

Manal de Tra4a5os de Grado, Maestrías ! Doctorados <@??=/ U,&@.#;&($(

P.($=>=&'$ EK<.#&7.,!$) L&.#!$("#/ 4!$ .(&'&>,9 .(&!"#&$) FEDUPEL/

P$).))$9 S/ 8 M$#!&,;9 F/ 2::5/ Metodología de la investigaci6n cantitativa/

C$#$'$;% FUNDUPEL/

R$7$#&;-,$9 B 2:: Comnicaci6n ! Desarrollo Rral; C$#$'$;% E;<$;$,(.9

E(&#"#.;/

SNCHEZ 2::4 Estrategias para me5orar la calidad edcativa de los docentesen el desarrollo de los *ro!ectos *edag6gicos de Ala/ T#$$" (. G#$("/ ULA/M#&($

S$,=&,.!& N/ 2::3/ -strategias# ^D"'7.,!" ., L,.$_/

-!!<%/.;!#$!.=&$/'"7,$#!&')"/<-<&(A24136:/ ^C",;)!$% 2::9

D&'&.7#. 23_/

S$,!&+.* F9 2:: %a Memoria de los -arrios; S,!.;&; (. '&,'" -&;!"#&$ )"'$).;

C-&).% T$)).# .(&'&",.;/

114

http://www.estrategia.com/unarticulo.php?id=A24918503

http://www.estrategia.com/unarticulo.php?id=A24918503



Aneos



ACE*TACI$N DE% TUTOR

P"# )$ <#.;.,!. -$=" '",;!$# ?. -. ).(" )$ T.;&; <#.;.,!$($ <"# )$ '&($($,$

C)$#&!*$ S+,'-.*9 <$#$ "<!$# $) =#$(" (. M$=&;!.# ., M.,'&>, O#&.,!$'&>, E('$!&@$9

'8" !!)" !.,!$!&@" .;% ESTRATEGIAS DIDCTICAS DE INTEGRACIÓN

ESCOLAR9 DIRIGIDO A LAS Y LOS PROFESORES DEL 4TO AÑO DEL LICEO

BOLIVARIANO “HILARIO PIZANI ANSELMI 8 ?. $'.<!$ $;.;"#$# $ )$

115



.;!(&$,!.9 ., '$)&($( (. T!"#9 (#$,!. )$ .!$<$ (. (.;$##"))" (. !.;&; -$;!$ ;

<#.;.,!$'&>, 8 .@$)$'&>,/

E, )$ C&($( (. ```````````````9 $ )"; `````` (.) 7.; (. ````````````` (. ````````

```````````````````

N"7#. 8 A<.))&("

CI%

Mapa de .aria4lesO45etivoGeneral1P#"<",.# .;!#$!.=&$;(&(+'!&'$; (.&,!.=#$'&>, .,)$ E,;.$,*$(. )$ H&;!"#&$

(&#&=&(" $ )$; 8)"; )$; 8 )"; <#".;"#.; (.4!" $"E('$'&>,M.(&$D&@.#;&&'$($(.) L&'."B")&@$#&$,"

116



“H&)$#&" P&*$,&A,;.)7&”/

O

4 5etivosEs

pecí 7 icos

.

aria4les

D

imensiones

I

ndicadores

N

D&$=,";!&'$# )$;.;!# $!

E;!#

$!.=&$;(&(

F"# 7$'&>,D"'.

,!.

I,!.=#

EK

<.#&.,'&$I,!

.=# $("# $

A

1

2

4

6

5

3

117



.=&$

; <.($=>=&'$

;!&)&*$($

; <"# )";("'.

,!.;(.)4!"

+'!&

'$;

$'&>,

E;!# $!.

=&$C"=,&!&@$

E;!# $!.=&$M.!$'"=,&!&@$

<"8".

,$ <# .,(&*$ .

F).K&

&)&($(

I

,!.# # .)$'&>,

S

# $8$("

118



$"(

.E('$'&>,M

.(&$D&@.# ;

& &'$($(.)L

&'."B")&@$

E;!#

$!.=&$(.A

<"8"

M$

<$;

C",'.

<!$).;

E@$)$'&>,

M"!&@$'&>,

11



# &$,

"“H&)$# &"P&

*$,&A,;.)7

&”9 <$# $ $'&

)&!$# .)$ <#

12/



.,(&

*$ .(.) <# "'

.;"-&;!># &

'"(.T# &))

"/

D.!.# 7&

F$

F$'!&

&)&(

U;$# &";

1:

121



,$# )

$ $'!& &)&($( (.)$.

)$ "# $'&>,

(.7$!.# &

'!& &)&

($(

$(M.#

'$("

F$'!&

&)&($(T',&'

$

F$'!&

&)

&($(

E'",>7&

.,.

&'&$# &";

B.,. &'&";

R

.'# ;";H7$,

"

R .'# ;"M$

11

12

1

122



$)(&

(+'!&'" ;&;!.7$!&*$

(" <$# $ $'

&)&!$# .)$

'$

!.# &$

).;

F&,$

,'&$7&.,!"

123



<# .,

(&*$ .(.) <# "'.;" -&

;!># &'" (.

)$ ,($'&

124



>, (

.T# &))"/

E,;

.$,*$(.)$H&;!"# &$

M$!

.# &$).('$!&@";&;!.7$!&*$

S.).''&>,

C# &!.# &";

M.!"(")"=

14

16

15

1

125



("

$

E@$)$'&>,

D

&;.$# 7$!

.# &$).('$

!&@" ;&;!

E+!"%()"!$*%

+"'al-aa&%

a 0a'!$'&" l%+

'"+l!a&%+

%(!"$&%+" l%+

%()"!$*%+"+0"--%

+a!"'$%'"+

9 +"'

0'%0"+!a0%' la

$*"+!$,a&%'a

126



.7$!

&*$(" '"7" .;!# $!.=

&$(&(+'!&'

$(.&,!.=#

127



$'&>

, (.) <# "'.;" -&;!>#

&'" (.)$

,($'&>, (

128



.T#

&))"9(&# &=&(" $)$;

8 )";.;!(

&$,!.;(.)

12



4!"

$" (.E('$'&>, M.(

&$D&@.# ;&

&'$($(.)L

13/



&'."

B")&@$# &$," “H&)$#

&" P&*$,&A

,;.)7&”/

Nota1 M$<$ (. V$#&$).; #.$)&*$(" <"# )$ &,@.;!&=$("#$ S+,'-.* 2:14

131



AN'+O(

UNI&'R(IDAD )'DA*Ó*ICA '+)'RI,'NTA- -I.'RTADOR IN(TITUTO D' ,'/ORA,I'NTO )ROF'(IONA- D'- ,A*I(T'RIO

(U.DIR'CCIÓN D' IN&'(TI*ACIÓN 0 )O(T*RADO

N1C-'O ACAD2,ICO TRU/I--O

ESTRATEGIAS DIDÁCTICAS DE INTEGRACIÓN EN LAENSEÑANZA DE LA ISTORIA DIRIGIDO A LAS ! LOS

PRO"ESORES DEL 4TO AÑO DEL LICEO #OLI$ARIANO %ILARIO PIZANI ANSEL&I'

IN(TRUCCION'(

A cn+/n,-c/n -*-3ecen ,n- e3/e e *3e,n+-< .>-.-

c,/--9en+e -n+e e 3e*ne3.-=

Se.ecc/ne .- 3e*,e+- B,e e -6,+e - , */n/n : 9á3B,e.- cn ,n

%'

Se.ecc/ne . ,n- 3e*,e+-=

L- -.+e3n-+/8- e 3e*,e+- e+án cn@39-- e .- /,/en+e 9-ne3-

A-T'RNATI&A( CAT'*OR=A )UNTA/'

S S/e9*3e

A$ A $ece 2

N N,nc- 1

)or fa"or #ar>ue con una ?+@ la alternati"a de su preferencia

132



IN#TRUMENTO A*%ICADO A %A# ) %O# DOCENTE# DE% TO A&O DE%%ICEO -O%I.ARIANO /(I%ARIO *I'ANI AN#E%MI0

=te#s 8 B 9

1. En ,ee9*e5*3@e/n-.*3*/c/-e?*e3/enc/-/n+e3-3- B,e*39,e8-n .-/n+e3-c/n e+ .e+,/-n+e

2. A. *.-n/@/c-3 e/nc.,:en3/en+-c/ne/ác+/c- *-3-.- /n+e3-c/n e+ .e+,/-n+e cnc3/+e3/ e*e3+/nenc/-<[email protected]?/8- e/nn8-c/n c9-*: en ,

*3ce e-*3en/z-6e

3. L n/8e.e ee+3-+e/-*e-/c--@ec+-n - +. e.e9en+/9*./c- en e.-c+ e,c-+/8

4. Cn/e3- B,e

.- e+3-+e/-/ác+/c- n8en+-6- en .-/n+e33e.-c/n e.*3cee,c-+/8=

= U+/./z- e.,;3-:- c9e+3-+e/- *-3-3e@3z-3 .

133



cnc/9/en+ e .e+,/-n+e en ,+3-;-6 e -,.-=

F= En , *3ác+/c-

e,c-+/8- e9*.e-. 9-*-cnce*+,-.e c9e+3-+e/- B,e*e39/+- - + .e+,/-n+e .--B,//c/n ecnc/9/en+ :e-33.. eh-;/./-e=

= De .-

-c+/8/-e3e-./z-- en .-9;/en+e e-*3en/z-6e e@ec+H-,n- e8-.,-c/n cn. e+,/-n+e *-3-e+e39/n-3 .*/;.e e333e :9e63-3.

= En .- *3ác+/c-e,c-+/8- @9en+- .-

9+/8-c/n e +. e+,/-n+e

J= T/ene /*/c/n*-3- *-3+/c/*-3 en+-..e3e e-c+,-./z-c/ncen+e ;3ee+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-

h/+3/- +3,6/..-n-

10= C3ee B,e e;ene@/c/ *-3- ,@39-c/n cen+e*-3+/c/*-3 en +-..e3e;3e e+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-h/+3/- +3,6/..-n- en

134



+ . -9;/en+ee,c-+/8

11= Cn/e3- B,e e../ce +/ene

*/;/./-e ecn+3-+-c/n ee*ec/-./+-B,/ene e-n .enc-3- e .+-..e3e e @39-c/n;3e e+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-h/+3/- +3,6/..-n-

12= Pee e. ./ce<eB,/* +ecn./cc9 8/e ;e-9<CPU< /9*3e3-<en+3e +3=< B,e*e39/+-n .-3e-./z-c/n e+-..e3e e @39-c/ncen+e

1= E+-37-/*,e+ (-) -

c.-;3-39ne+-3/-9en+e*-3- .- e6ec,c/n e+-..e3e e @39-c/ncen+e ;3ee+3-+e/-/ác+/c- e/n+e3-c/n *-3- .-ene5-nz- e .-h/+3/- +3,6/..-n-

14= Cn/e3- B,e

. /+e9-e,c-+/8 e;e ee.ecc/n-3 B,> e. B,e e e;e eene5-3< +9-nen c,en+- -B,e..e.e9en+ e.*-- : *3een+eB,e e-n e 9-:3 *e *-3- ,n-e,c-c/n e

135



c-./-=

1= L- e.ecc/n B,ee e;e e ..e8-3 -c-;< 3eB,/e3e e

c3/+e3/ *-3- e.e/3 cn+en/ :e?*e3/enc/- B,ee;en e @39-3 *-3+e e. c,337c,.

1F= Se e;e3á e+ene3 9>+ *-3-e?+3-e3 . c3/+e3/B,e e;en e3 +3-n9/+/ ec,;/e3+ *-3- e.

e,c-n

1= L ;6e+/8*.-n+e-< ee;en e e8-.,-3 .-cnce*c/nc,33/c,.-3 en c,-n+- c-./- :e@/c/enc/-=

Alternati"as deRespuesta

8 B 9S/e9*3e A 8ece N,nc-

ANEPO H

MARCO RE+ERENCIA% *ARA REA%I'AR .I#ITA# EN E% E#TADO

TRU"I%%O

E, 7&#$; (. "7.,!$# 8 <.#7&!&# $ ,.;!#"; >@.,.; '","'.# .) $'.#@" ')!#$)

8 )$; !#$(&'&",.; (.) E;!$(" T#&))"/ S. <#"<",. @&;&!$# )"; ;&=&.,!.; S&!&";

H&;!>#&'";9 <"# (.;!$'$# .) .;!$(" T#&))" '.,!$ '", )=$#.; 7$.;!";"; 8 ,&'"; .,V.,.*.)$9 (",(. ;. '"7&,$, )"; <$&;$.; ,$!#$).; '", )$ @&.$ $#?&!.'!#$

'")",&$)9 #&,($,(" $ !"(" .) ?. )" @&;&!$ , @&$. $) <$;$("/ P"# )" $,!.; .K<.;!" $

'",!&,$'&>, ;. (.!$))$, $)=,"; )=$#.; (. &,!.#;%

Catedral de Tr5illo

I,!.#.;$,!. .K<",.,!. (. )$ $#?&!.'!#$ (.) ;&=)" XVI9 7";!#$,(" ;; <&)$#.;

(. 7$(.#$ , #.'"##&(" <"# ; &,!.#&"# ,"; <",(#+ ., '","'&7&.,!" (. , <$;$("

136



.,$)!.'.("#/ L$ I=).;&$ C$!.(#$) .; , !.7<)" (. !$7$" 7.(&$,"9 .) '.#<" <#&,'&<$)

.;!+ "#7$(" <"# !#.; ,$@.;9 ;.<$#$(" <"# ("; -&).#$; (. '")7,$; (. 6 '$($ ,$9 (.

1: 7.!#"; (. $)!"/ D. '")"# ,.=#" .,'-$<$($; 8 ;", (. '.(#"; !#$("; (. )$ .#$($

(. L"; C.(#";9 (.) 7&;7" )=$#/ )$ <"#!$($ <#&,'&<$) .; (. ;&)).#$; 8 !.#7&,$ ., ,$#'" (. 7.(&" <,!" ;.7&'&#',.#.,'&$9 !&.,. ("; <.#!$; )$!.#$).; '", <"#!$($ (.

;&)).#$; ., ;; (&,!.).;9 .;!&)" M.(&".@"9 .;!+, &,'#;!$($; )$; -$'-$; '", ?. ;.

'",;!#8"/ T$7&, -$8 ).'-$; (.'"#$!&@$;9 $#'"; 8 $("#,";/

S '",;!#''&>, '"7.,*> ., 15: 8 ')7&," ., 15529 .) C$&)(" (. T#&))"

$!"#&*> <$#$ .))"; $ )"; '&($($,";% J$, )@$#.* (. D$"&,9 D&.=" V$).#$ G#$!.#")9

?. '",;!#8" .) <#&7.# '",@.,!" (. V.,.*.)$ '", 7",$; !#&))$,$;/ L$ I=).;&$

C$!.(#$) " M$!#&*9 !&.,. $#!. $##"'"9 =.#7+,&'" 8 !";'$,"/ T&.,. 4 7.!#"; (. ",("91 (. #.,!. 8 )$ !"##. .; R"7$,&'$ (. "#7$ <")&=",$)/ T&.,. 26 7.!#"; (. $)!#$ '",

,$ '<)$ ;.7&.;#&'$9 . '",;!#&($ (#$,!. )"; $"; 1355 $) 139 <"# .) $#!&;!$

(. "#&=., &!$)&$," L'$; M",!$,&9 ?&., .;!+ .,!.##$(" ., .))$/ T$7&, ;. .,'.,!#$,

.,!.##$("; M",;."# E;!$)&;,$" C$##&))" 169 .) <#&7.# O&;<" A,!",&" I=,$'&"

C$7$#=" 1519 J"; L.>, R"$; C-$<$##" 132 8 "!#";/

T&.,. , $!&;!.#&" 8 ., ) ;. .,'.,!#$ )$ <&)$ $!&;7$) (",(. #.'&&> $=$;

);!#$).; .) D#/ C#&;!>$) M.,("*$9 <#&7.# <#.;&(.,!. (. V.,.*.)$/ L$ $'-$($ !&.,.

, #",!>, !#&$,=)$#/ L$ !"##. !&.,. , #.)" $,!&="/ E) <&;" .; (. 7+#7") 8 .) !.'-"

(. 7$(.#$/ L$ I=).;&$ C$!.(#$) . #.7"(.)$($ ., .) $" 119 <"# .) .;')!"#

'")"7&$," G;!$@" C";!; 8 .) $#?&!.'!" @.,.*")$," A,(#; N"$#(/

E) 2: (. ;.<!&.7#. (. 139 . &,'.,(&$($ <"# .) G.,.#$) R$$.) G",*+).*

P$'-.'"9 E=.,&" M",!$$9 )$; !#"<$; (.) “T&=#. (. G$&!>”9 G.,.#$) R$$.) M",!&))$

P.!$?.#" 8 )"; G$$)(",9 (#$,!. .) ="&.#," R$$.) G",*+).* P$'-.'" $ (.!.,.# .,

T"@$#9 M#&($9 .) 5 (. $=";!" (. 139 $ C&<#&$," C$;!#"9 <.#" ?. $) !&)&*$# .)

<$#?. '"7<#"> ?. ," .#$ .) 7&;7" (. )$; $#7$; ?. )).@$$9 ;&," (. )$;7,&'&",.; (. )$; ))$7$($; C$7$#9 <"# )" ?. (.##"!$(" )).=> $ T#&))" <$#$

@.,=$#;./

H"#$#&"% T"("; )"; ($; (. 3%:: $/7/ $ 3%:: </7/

D&#.''&>,% A) F#.,!. (. )$ P)$*$ B")@$# (.) M,&'&<&" T#&))"

Centro de (istoria del Estado Tr5illo1

137



E) C.,!#" (. H&;!"#&$ " C$;$ (. )$ G.##$ $ M.#!.9 .; ," (. )";

7",7.,!"; -&;!>#&'"; ,$'&",$).; (.) .;!$(" T#&))"9 .) '$) #.<#.;.,!$ )" ?. . )$

P#"')$7$ (. )$ G.##$ $ M.#!.9 .) A#7&;!&'&" 8 )$ R.=)$#&*$'&>, (. )$ G.##$9 '8$')7&,$'&>, . ., )$ <")$'&>, (. S$,!$ A,$9 .) 2 (. ,"@&.7#. (. 132:/ E;!$

&,;!&!'&>, !#&))$,$ ;. -$))$ &'$($ ., )$ @&.$ '$;",$ (. -.#7";$ '",(&'&>, (",(.

.) L&.#!$("# S&7>, B")@$# &#7" .) D.'#.!" (. G.##$ $ M.#!. .) 16 (. ,&" (.

1319 8 .) 269 25 8 2 (. ,"@&.7#. (. 132: 8 ;. (&" .) $#$*" (. B")@$# 8 M"#&))"

., S$,!$ A,$9 #.;<.'!&@$7.,!./

E;!$ '$;$ <.#!.,.'&> $) E;'"'; J$'"" A,!",&" R"!-9 ?&., )$ '.(&> $)

E.#'&!" L&.#!$("# 8 $ S&7>, B")@$# <$#$ ?. <.#,"!$#$ ., .))$/ E) 16 (. ,&" (.

1319 $ )$; !#.; (. )$ 7$$,$ . !.;!&=" (. )$ &#7$ (. )$ P#"')$7$ (. )$ G.##$ $

M.#!.9 '"7" ,$ ,.'.;&($( -&;!>#&'$ (. )"; #.<)&'$,"; $,!. )$; $!#"'&($(.; (. )$;

-.;!.; #.$)&;!$;/ E, .;!. ;.,!&("9 J$'"" A,!",&" R"!-9 ?&., ).=" $ ;.# .) <#&7.#

=".#,$("# <")!&'" 7&)&!$# (. T#&))"9 '$,(" V.,.*.)$ ;. )&.#$ (.) 8=" .;<$")9

?. -$$ (#$(" !#.; ;&=)"; (. '")",&*$'&>,9 =#$, #.<)&'$," ). '.(. )$ '$;$ $

B")@$# <$#$ )$ &#7$ (. (&'-$ <#"')$7$/

S&.!. $"; (.;<;9 ., )$ ;.=,($ @&;&!$ (.) L&.#!$("# $ T#&))"9 .) 26 (.

,"@&.7#. (. 132:9 ;. ($, ("; !#$!$("; (. A#7&;!&'&" 8 R.=)$#&*$'&>, (. )$ G.##$9

(",(. .) =.,&" (. S'#. )&(.#&*$ )$ '",!&.,($ (. )$ =.##$ &,(.<.,(.,!&;!$/ D.) 1 $) 5

(. 7$#*" (. 13219 ., )$ !.#'.#$ @&;&!$ (. B")@$# $ T#&))" ;. .,!#.@&;!$ '", .) "&;<"

R$$.) L$;;" (. L$ V.=$9 ., )$ I=).;&$ C$!.(#$) (. T#&))"9 <"'$ ., ?. )$ &=).;&$ ;.

;7$ $ )$ =.;!$ &,(.<.,(.,!&;!$9 8$ '"7" &,;!&!'&>, .) )&.#!$("# <.#,"!"

,.@$7.,!. ., (&'-$ #.;&(.,'&$9 $; '"7" !$7&, ., ; '$#!$ @&;&!$/ T$7&,9 .,

(&'-$ '$;$ @&@&> <"# , !&.7<" .) G.,.#$) ., J.. J"; (. L$ C#* C$##&))" T.#+,9

-$;!$ .) 1 (. ,&" (. 13569 '$,(" 7.#./ C#* C$#&))" .; ," (. )"; <#>'.#.; (. )$&,(.<.,(.,'&$ T#&))$,"9 ?&., )).=> $ ;.# -#". (. )$ B$!$))$ (. B"8$'+9 .,

C")"7&$9 '")$"#$,(" <$#$ ; &,(.<.,(.,'&$9 .) (. $=";!" (. 131/

A)) ;. '",;.#@$ )$ 7.;$ (",(. ;. &#7$#", .;!"; ("'7.,!";9 $) &=$) ?.

&7<"#!$,!.; <&.*$; ("'7.,!$).;9 #.)&?&$;9 ,7&;7+!&'$9 !.,;&)&";9 ".!"; (.

&7<"#!$,'&$ -&;!>#&'$ 8 '$(#"; '", )$ &=#$ (. <#>'.#.; 8 &=#$; #.).@$,!. (.)

.;!$(" T#&))"/

138



H"#$#&"% L,.; $ V&.#,.; 3%:: $/7/ $ 5%:: </7/

D&#.''&>,% A@/ I,(.<.,(.,'&$9 '$(#$ 7+; $##&$ (. )$ P)$*$ B")@$# (.) M,&'&<&"

T#&))"/

#ede del Convento QRegina AngelormQ1

E) C",@.,!" “R.=&,$ A,=.)"#7”9 '8" ,"7#. @&.,. (. )$; ).!$,$; (.)

R";$#&"% “R.&,$ (. )"; ,=.).;”9 . '#.$(" <"# ," (. )"; <#&7.#"; ;$'.#("!.; (.

"#&=., '#&"))" (. V.,.*.)$9 “E) B"'",.;” P.(#" G#$!.#")9 ?&., '",'&&> )$ &(.$ (.

#.=.,!$# , '",@.,!" (. 7",$; '", )$ <$#!&')$#&($( ?. !"($; .#$, !#&))$,$;/ L).="

$ !.,.# $<#"K&7$($7.,!. ;.;.,!$ 7",$;/ F,'&"," (.;(. 163 $ 136/

E;!+ &'$(" ., ,$ .;?&,$ &,7.(&$!$ $ )$ <)$*$ B")@$# (. T#&))"9 (",(.

!@" ; ;.(. (.;(. .) ;&=)" XVII .;!$ &,;!&!'&>, #.)&=&";$ -$;!$ ; (.;$<$#&'&>,/

I,(($).7.,!. ?. .;!. '",@.,!" '7<)&> ,$ )$"# ;"'&$)9 #.)&=&";$9 .('$!&@$9

')!#$) &7<"#!$,!./ E; (. (.;!$'$#9 ?. .) O&;<" M$#&$," M$#!9 <#"-&&> $ )$;

7",$; $ ;$# !$'",.;9 <"#?. )$; $7";$; #.(",($; ;. ).; ,"!$$, " <#",,'&$$,

7+;/

C$,(" ;. '"7.,*> $ '",;!#&# )$ I=).;&$ C$!.(#$) ., .) $" 15:9 .) '",@.,!".;!$$ )"#.'&.,!. 8 '",!$$ '", ,7.#";"; 7.'.,$; 8 <#"!.'!"#.;9 .,!#. )"; ?. ;.

(.;!$'$#",% B)$; R";$).;9 R, S$,*9 D&.=" V$).#$ G#$!.#") 8 J$, )@$#.* (.

D$"&,/ E;!. '",@.,!" !$7&, . <#"!.=&(" <"# )"; O&;<"; 7$#" (. T"@$#9

A)",;" B#&'."9 A,!",&" G",*+).* (. A'$ “E) C-&).,"” 8 .) <$,$7." R$$.)

L$;;" (. L$ V.=$/ H"8 ., ($ .) '",@.,!" “R.=&,$ A,=.)"#7”9 .; ;.(. (. )$

B&)&"!.'$ “M$#&" B#&'." I#$="##8”9 '", ,$ @$;!$ .K&;!.,'&$ (. )&#";9 #.@&;!$; 8

<.#&>(&'";/ R.=)$#7.,!. ;. #.$)&*$, .K<";&'&",.; ., .) )=$# 8 ;. .K-&.,"!"=#$$; 8 ..'!"; (.) .7&,.,!. !#&))$," M$#&" B#&'." I#$="##8/

H"#$#&"% L,.; $ V&.#,.; 3%: $/7/ $ 5%:: </7/

D&#.''&>,% A@/ I,(.<.,(.,'&$ ''$)). M&#$,($9 (&$=",$) P)$*$ B")@$# (.) M,&'&<&"

T#&))"/

Mseo de Arte *oplar Q#alvador .aleroQ1

13



F,'&",$ ., .) .;!$(" T#&))"9 . '#.$(" ., 15 <"# )$ U,&@.#;&($( (. )";

A,(.; '", ,$ '").''&>, (. <&,!#$;9 .;')!#$; 8 '.#+7&'$; (.) (.;!$'$(" $#!&;!$

!#&))$," S$)@$("# V$).#" 8 (. "!#"; '#.$("#.; <"<)$#.;/ P";.. ,$ .K!.,;$

&)&"!.'$ .;<.'&$)&*$($ ., .) !.7$ (.) $#!. <"<)$#/E;!. 7;." '.,!$ '", "#$; (. <&,!"#.;9 !$))$("#.; 8 .;')!"#.; (.) E;!$(" T#&))"/

E, .;!. )=$# ;. #.$)&*$ !"("; )"; $"; )$ &.,$) (. $#!. <"<)$#9 ., )$ ?. <.(.,

<$#!&'&<$# !"("; )"; $#!&;!$; <"<)$#.; (. V.,.*.)$/

D&#.''&>,% S.'!"# C$#7",$ (. )$ U,&@.#;&($( (. L"; A,(.;9 .K!.,;&>, (.) N')."

U,&@.#;&!$#&" R$$.) R$,=.)/

T.)","% [63 22 25055/C"##." E).'!#>,&'"% 7;.";$)@$("#@$).#"a'$,!@/,.!

Mseo Q*res4ítero +elipe #antiago "ere9Q1

F,'&",$ ., )$ '&($( (. E;'?. .) ;$'.#("!. '8" ,"7#. )).@$ .;!. '.,!#" (.

')!#$ (",> ,$ ;.#&. (. !.,;&)&";9 $,!&=W.($(.; 8 ".!"; @$#&$(";/

Mseo El Trapiche de los Clavo1E) 7;." !&.,. , +#.$ (.(&'$($ $ )$ '$$ (. $*'$#9 $)) ;. '",;.#@$, .) 7")&,"

(. $=$9 )$; <$&)$; (",(. '$$ )$ 7.)'"'-$ <$#$ -.#@&# 8 )"; 7")(.; (. (",(. ;. -$'$

)$ <$,.)$/ O!#" .;<$'&" )" '"7<",. .) 7;." (.) '$9 )=$# (",(. , $7$). =$ ).;

.K<)&'$ $ )"; @&;&!$,!.; '$($ ,$ (. )$; $;.; (. )$ 7")&.,($/ L$ .('$'&>, $7&.,!$)

8 )$ <#.;.#@$'&>, 8 (&;&>, (. )$ )"#$ !<&'$ (. )$ #.=&>, .; "!#$ (. )$; $'!&@&($(.;

?. ;. )).@$ $ '$" ., .;!. )=$#/ A(.7+;9 ;. <.(. #.@&@&# )$ V.,.*.)$ (.) ;&=)" XIX

$ !#$@; (. )$ -&;!"#&$ (. )"; C)$@" 8 (. ;; .7<).$(";/ E, .;!$; &,;!$)$'&",.; ,'&",$ .) C.,!#" (. D"'7.,!$'&>, . I,"#7$'&>,9

'8" &, .; .) #.=&;!#"9 &,@.;!&=$'&>, 8 (&;&>, (. )$ -&;!"#&$ 8 ')!#$ !#&))$,$/

T$7&, ;. #.$)&*$, .K<";&'&",.;9 !$)).#.;9 .;!&@$).; 8 "#,$($; (. )"; !.7$; 7+;

(&@.#;";9 '"7" <"# ..7<)" )$ -&;!"#&$ (.) <.#7./

H"#$#&"% $/7/ $ 5 </7/9 M$#!.; $ D"7&,="/

D&#.''&>,% S.'!"# E) B$#*$)&!"9 .,!#. )$; $@.,&($; R"!$#&$ 8 C$!#&'.,!.,$#&$/

14/

mailto:

mailto:



T.)","% [63 22 5620566/ F$K% [63 22 56201323/

C"##." E).'!#>,&'"% 7!#$<&'-.a'$,!@/,.!

Casa Natal del *adre de la *arasitología -r; Ra7ael Rangel E, B.!&"?. ;. ).@$,!$ )$ -7&)(. @&@&.,($ (",(. ,$'&> .) .7&,.,!. '&.,!&'"

!#&))$," 8 ;. 7.;!#$, $)=,"; ".!"; ?. ). <.#!.,.'&.#",/ L$ '>)&'$ <")$'&>,

!#&))$,$ @&" ,$'.# $ .;!. '&.,!&'" @.,.*")$," , 26 (. $#&) (. 13/

Mseo (istoria, Areología ! Arte *oplar de .alera1

F"#7$(" (. )$ '").''&>, <#&@$($ (.) ;."# A)#.(" T).,.9 7.;!#$ <&.*$;

<$).",!")>=&'$;9 $#!. <#.'")"7&,"9 $#!. <"<)$#9 ("'7.,!"; -&;!>#&'"; 8 <&.*$; (.,7&;7+!&'$/

Monmento a %a .irgen de %a *a91

I7<",.,!. 7"). (. '",'#.!" (. !",.)$($; ?. ;. ).@$,!$ $&#";" ;"#. ,$

;.##$,$ $ 2: 7&,!"; (. )$ '&($( (. T#&))"9 ., )$ ))$7$($ P.$ (. )$ V&#=.,/ S#=&>

'"7" ,$ &(.$ (. )$ .,!",'.; P#&7.#$ D$7$ (. )$ R.<)&'$ B.!!8 U#($,.!$ (.

H.##.#$ C$7<&,=9 !#&))$,$ 8 )$ G".#,$("#$ (. .;$ 7&;7$ .,!&($( D#$/ D"#$

M$)(",$(" 7$,'.#$ (. F$)'>,9 ?&.,.; '", .) .,!;&$;7" (.) P#.;&(.,!. L&;

H.##.#$ C$7<&,=9 -&'&.#", #.$)&($( .) 7",7.,!"9 '", , (&;." (.) $#!&;!$9 .;')!"#9

(", M$,.) (. )$ F.,!. 8 '+)')"; (.) &,=.,&.#" R";.,(" C$7$#="/

E) 7",7.,!" !&.,. ,$ $)!#$ (. 4592 7.!#"; ;"#. , '.##" $ 1/:: 7.!#";

;"#. .) ,&@.) (.) 7$# 8 (.;(. '8$ $)!#$ ;. (&@&;$ .) !.##&!"#&" !#&))$,"9 .) L$=" (.

M$#$'$&" 8 ;; &,7.(&$'&",.; 8 <$#!. (.) .;!$(" M#&($ 8 )$ S&.##$ N.@$($/ P";..

("; $;'.,;"#.; $ )"; ("; 7&#$("#.; 8 212 .;'$)",.; $7<)&"; ?. '",('., $ , !.#'.#

7&#$("# 7+; .).@$("9 ., )"; ""; (. )$ V&#=., (. )$ P$*9 ?. '"7" -.7"; (&'-"9 .; )$

<$!#",$ !!.)$# (. )$ '&($( (. T#&))" (.;(. 16:/

F. &,$=#$($ <"# .) P#.;&(.,!. (. )$ R.<)&'$ .) 2: (. (&'&.7#. (. 13 8

.,!",'.; ;. (&,(&> , 7.,;$. !.).@&;&@" (.) P$<$ J$, P$)" II $ )$ '"7,&($(

'$!>)&'$ @.,.*")$,$/ E;!. 7",7.,!" 8$ .; )=$# (. <$#$($ ")&=$($ <$#$ ?&.,.; @$,

$) .;!$(" T#&))" 8 7&).; (. <.#;",$; )" @&;&!$, $) $"/

141

mailto:

mailto:



H"#$#&"% $/7/ $ 6 </7/9 !"("; )"; ($;/

D&#.''&>,% S.'!"# S$$,.!$ (.) M,&'&<&" T#&))"/ S& )" (.;.$, <.(., !"7$# , J..<

-$;!$ .;!. .) 7",7.,!" ., )$ P$#$($ (. T#$,;<"#!. P)&'" (.) P$#?. L";

I);!#.;9 S.'!"# C$#7",$/

Monmento QA4ra9o de -olívar ! MorilloQ1

E(&&'$($ ., )$ ;.=,($ 7&!$( (.) S&=)" XVI9 !.,&.,(" '"7" <,!" (. <$#!&($ )$

'",;!#''&>, (. )$ &=).;&$9 ?. . '.,!#" 8 ,')." (. )$ <")$'&>, ., $#&) (. 1569

$7";$ <"# ; P)$*$ ., )$ ?. ;. <.#<.!$ .) -&;!>#&'" T#$!$(" (. A#7&;!&'&" .,!#.

S&7>, B")@$# 8 <$)" M"#&))"9 7",7.,!" ?. ,$'&> (. )$ &(.$ (. )"; <#"<&";

<#"!$=",&;!$;9 ; !.7<.#$!#$ .; (. A 2:bC/ A ,$ $)!&!( (. 15:1 7/;/,/7/

E, S$,!$ A,$ ;. #.$)&*" .) F#$!.#," A#$*" (. B")@$# 8 .) G.,.#$) .;<$") P$)"

M"#&))"9 .) 2 (. ,"@&.7#. (. 132:9 $) <&. (.) 7",7.,!" .;!$ ,$ <&.(#$ ?. )";

("; =.,.#$).; )).@$#", <$#$ (.$#)$ '"7" #.'.#(" (. $?.) 7.7"#$).

$'",!.'&7&.,!" (. -&($)=$ 8 '",#$!.#,&($(/

Casa (ist6rica Carmania1

D",(. .) )&.#!$("# S&7>, B")@$#9 ., .) $" 1319 '",'&&> ; $7";" D.'#.!" (.

G.##$ $ M.#!.9 . -;<.( (. -","# (. ; $7&=" .) P$(#. R";$#&"9 <$!#&"!$ (.

#.'"'&("; 7.#&!";/

E; , ;&!&" -&;!>#&'" (",(. <.#,"!" .) L&.#!$("# S&7>, B")@$# <"# @$#&"; ($;9

$,!. (. )$ D.')$#$'&>, (.) (.'#.!" (. G.##$ $ M.#!.9 )=$# (",(. ). 7")(.$ )";

)!&7"; (.!$)).; $) -&;!>#&'" ("'7.,!"9 ,!" $ ; #$!.#," $7&="9 .) P$(#. F#$,'&;'"A,!",&" R";$#&"/ E; C",;&(.#$($ M",7.,!" N$'&",$)/

CASA NATAL ANTONIO NICOLAS BRICEÑO%

C",;&(.#$ M",7.,!" N$'&",$)/ E, .;!$ '$;",$ ,$'&> .) &);!#. 8 <$!#&"!$

<#>'.# (. )$ &,(.<.,(.,'&$ A,!",&" N&'")+; B#&'."/ E;!$ '$;$9 '",@.#!&($ ., 7;."9

., .'-$; .;<.'&$).; 8 '",7.7"#$!&@$; <#.;.,!$ $'!&@&($( -&;!>#&'$ 8 ')!#$) (. <$#!.

142



(. ,&";9 >@.,.;9 $!"#&($(.; 8 <)&'" @&;&!$,!./ E; .) )=$# ?. (&" "#&=., $ )";

<.)";0-&;!"#&$ (. V.,.*.)$/

%a Colmna, Monmento a la -atalla de Niitao

E, )$ 7&!$( (.) '$7&," .,!#. L$; M.;&!$; 8 N&?&!$"9 $ ,"; 3 &)>7.!#"; (.

'$)?&.#$ (. )"; ("; <.)";9 -$8 , '#&";" 7",7.,!" "!" 1 (.(&'$(" $ )";

-#".; (. )$ B$!$))$ (. N&?&!$" "'##&($ .) 2 (. )&" (. 131/ E) M",7.,!" .;!+

("7&,$(" <"# ,$ .;!#'!#$ )$,'$ ?. '"7&.,*$ ;&.,(" ,$ '")7,$ '$(#$($ <$#$

!.#7&,$# ., ,$ .;<.'&. (. ".)&;'"/ T&.,. ,$ <)$'$ (. 7+#7") ?. (&'.% 7'ore este

campo desplegó victoriosa sus colores la andera nacional el 2 de julio de 8&8/# *

los ínclitos manes del inmortal 9os, :,li+ ;ivas de sus eroicos compañeros el

<oierno del -stado =rujillo o%renda este omenaje en el primer centenario de la

independencia > de 9ulio de 8?887# F#.,!. $ )$ '")7,$ .;!+, )"; ;!"; (. J"; F)&K

R&$;9 R$$.) U#($,.!$ 8 V&'.,!. C$7<" E)$;

P$#?. )$ P&.(#$ (.) Z$7#"% A) O.;!. (. B.!&"?. '", ("; -.'!+#.$; (. .K!.,;&>, 8

,$ .K'.).,!. @&;!$ <$,"#+7&'$ (. )"; ))$,"; (.) C.,&*"/ S ,"7#. ;. (.. $ )$;

=#$,(.; <&.(#$; (. #" (. '")"# =#&;+'." ?. ;. -$8$, .;<$#'&($; <"# !"(" .) <$#?./

E;!+ $!#$@.;$(" <"# )$ ?.#$($ L$ V&.&!$9 (. $" '$($)/

P$#?. D&.=" G$#'$ (. P$#.(.;% A )$ .,!#$($ (. E;'?./ E; , @&." '$7&," (.

<&.(#$; (. )$ <"'$ '")",&$)/

P$#?. E;!.$, V$).#$% E, I;,"!9 '", <.?.$; +#.$; @.#(.; 8 (.7+; .;<$'&";

#.'#.$'&",$).;/

P$#?. F#$,'&;'" J"; M$!-.;% E, L$ .#$($9 '$<&!$) (.) (&;!#&!" U#($,.!$/

143

Tesisclari-completa Mayo 2015

Documents

Transcript of Tesisclari-completa Mayo 2015