Totalitarismoak. Zubia

HISTORIA 4.º ESOTEMA 8

HISTORIA DBH 4. MAILA8. GAIA

IRTEN IRTEN AURREKOAAURREKOA

INICIOHASTEKOMAPA GAIAREN

MAPASÍNTESISSINTESIAKINTERNETINTERNETINTERNETINTERNET

INTERNETINTERNET

HASTEKOHASTEKO

MAPA DEL TEMAGAIAREN MAPA

SINTESIAKSINTESIAK






Hasteko

Hitlerren igoera Denboraren lerroa

WEBGUNEHONETARA JOAN IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU

http://www.thecorner.org/hist/video/v_hitler.htm








Denboraren lerroa






Baliabideak

FAXISMOA ETA NAZISMOA

NAZISMOAITALIA FAXISTA

WEIMARKO ERREPUBLIKA

NAZISMOAREN IGOERA

NAZISMOAREN EZAUGARRIAK

PENTSAMOLDE ARRAZISTA

ERREGIMEN TOTALITARIOA

KANPO POLITIKA

EKONOMIA






Esteka interesgarriak

Hitlerren igoera Italia faxismopean Hitlerren igoera

WEBGUNEHONETARA JOAN





http://specialcollections.library.wisc.edu/exhibits/Fascism/


http://www.schoolhistory.co.uk/lessons/riseofhitler/










Italia faxista

Eskema

Printzipio faxistak

Hedapen kolonialista

Militarismoa

Indarkeriari gurtza

Gariaren kanpaina Italia faxismopean Faxioa Inperioaren oroitzapena

Gazte faxistak

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU


IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU


“Erromatarren erara”agurtzen dute

“Erromatarren erara”agurtzen dute

Nazionalismo hedatzailea, Italiarentzako inperio kolonial bat sortzea eskatzen zuena.

Indarkeriari eta militarismoari gurtza, sinboloetan, ereserkietan, uniformeetan… adierazten zena. Indarkeria disidenteak eta edozein ideia edo jarrera iraultzaile erreprimitzeko erabili zen, antikomunismo amorratuak justifikatuta.

Estatuak gizartea menderatzen zuen hezkuntzaren, kulturaren eta hedabideen kontrolaren bidez.

Estatuak esku hartzen zuen ekonomian, nahiz eta enpresa pribatuaren aldekoa zen.

Erregimen totalitarioa, eta honenbestez, antidemokratikoa. Norbanakoaren askatasuna Estatuaren mende geratzen zen, lider ahalguztidun batek zuzendua (duce-a) eta alderdi bakarrean oinarritua, Alderdi Nazional Faxista. Alderdi politikoen eta sindikatuen ezabatzea.

FAXISMOAREN EZAUGARRIAK















Eskema












Testua: Printzipio faxistak

Printzipio faxistak

Faxismoak hurbiletik egiten dio borroka ideologia demokratikoen multzoari eta uko egiten die, bai bere premisa teorikoetan, bai bere aplikazio praktikoetan. Faxismoak ezeztatu egiten du zenbakiak, zenbaki izate hutsagatik, gizartea zuzendu dezakeela; ezeztatu egiten du zenbaki honek aldizkako kontsulta baten bidez goberna dezakeela; erremediorik gabeko gizonen arteko ezberdintasun emankorra eta onuragarria baieztatzen du, sufragio unibertsala bezalako kanpoko egitate mekaniko baten bitartez berdindu ezin dena. Horrela defini daitezke erregimen demokratikoak: herriari, tarteka, subiranoa izateko ilusioa ematen dioten horiek dira, benetako subiranotasun eraginkorra batzuetan arduragabeak eta ezkutuak diren beste indar batzuetan dagoen bitartean.

(…) Faxismoak uko egiten die, demokrazian, ohiko berdintasun politikoaren gezur absurdoari, arduragabekeria kolektiboaren izpirituari eta zoriontasunaren eta etengabeko aurrerapenaren mitoari.

B. MUSSOLINI, Faxismoaren doktrina






Hedapen koloniala






Militarismoa: Abangoardia Faxistaren gazteak






Testua: Indarkeriari gurtzea

Zigor-espedizio bat

[…] zigor-espedizioa ia beti hiriaren erdialdetik hasten eta inguruko landara zabaltzen da.Kamioietan igota, […] alkandora beltzak espedizioaren helmugara abiatzen dira. Tokira iritsi eta gero, kalean, haien aurrean baten batek kapela eranzten ez badu, edo gorbata, zapi edo brusa gorri bat jantzita badu, jipoitu egiten dute.

Baten batek aurre egiten badie, defentsa-keinurik egiten bada, faxista bat zauritzen edo besterik gabe bultzatzen badute, zigorra handitu egiten da. Lan-poltsara, sindikatura, kooperatibara eta herriko etxera joaten dira arinka. Ateak eraisten dituzte, altzariak, liburuak eta salgaiak kalera botatzen dituzte, eta gasolina-bidoiak isurtzen dizkiete gainean:minutu gutxian, guztiak su hartzen du. Lokal barruan daudenak basakeriaz kolpatzen dituzte, edo hil.

A. TASCA, Nacimiento del fascismo, 1938






Estatuaren parte hartzea

ekonomian: Gariaren kanpaina






Faxioa, faxismoaren ikurra






Inperioaren oroitzapena






Gazte faxistak

“Erromatarren erara” agurtzen dute






Weimarko Errepublika

Ekonomia egoeraren eta botoaren bilakaera

Hiperinflazioa

Hiperinflazioari buruzko kartela

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU






Ekonomia-egoeraren eta botoaren bilakaera 1919tik 1932ra






Testua: Hiperinflazioa eta eguneroko bizitza

Hiperinflazioa eta eguneroko bizitza

Laster agertu zen lanbide berri bat: bereganatzaileak. Lanik gabeko gizonek bizkar-zorro bat edo bi hartu, eta nekazari batengandik beste batengana joaten ziren […] jakiak legez ezarritako gehienezko prezioan baino garestiago erosteko, eta ondoren, hirian lau edo bostaldiz garestiago saltzeko. Hasieran, nekazariak oso pozik zeuden, etxera billetemordoa eramaten zizkietelako […]. Baina, salgaiak erostera zorroa bete diru hirira joaten zirenean, ohartzen ziren beraiek elikagaiengatik bost aldiz gehiago eskatzen bazuten ere, erosi nahi zituzten segaren,mailuaren eta eltzearen prezioak hogei edo berrogeita hamar aldiz garestitu zirela. Handik aurrera […] salgaiak salgaien truke aldatzen hasi ziren […]. Hirietako biztanleek landako etxeetara behar ez zituzten gauza guztiak eramaten zituzten:txinatar portzelanazko loreontziak, alfonbrak, sableak, eskopetak, argazki-makinak, liburuak, lanpara eta apaingarriak […] Hala ere, […] jendea ohitu egin zen, kaosera egokitu zen […] Austrian, luxuzko auto batek lehen balio zuena adina kostatzen zen arrautza bat […]; Alemanian, berriz, laumilamilioimarko kostatzen zen (lehen Berlin Handiko etxe guztien prezioa, gutxi gorabehera) […]. Aberatsak pobre bihurtu ziren, dirua bankuetan birrintzen baitzitzaien […] espekulatzaileak aberastu egin ziren.

S. ZWEIG, Elmundo de ayer.Memorias de un europeo, 1942






1923ko hiperinflazioak herri-klaseen gosetea eragin zuen






Nazismoaren igoera

Adolf Hitler

Nazismoari babesa

Gizarte jatorria

Langabeziaren eta nazien alderdiko botoen bilakaera

Hitlerren igoera












Adolf Hitler






Testua: Nazismoari laguntza

Kapitalista batek, ikasle batek eta langile batek alderdi naziari zergatik lagundu zioten azaltzen dute

Gu, Krupptarrak, ez gara idealistak, errealistak baizik. Uste genuen Hitlerrek garapen osasuntsu baten aukera emango zigula. Guk ondo funtzionatuko zuen eta lasai lan egiteko bitartekoak emango zizkigun sistema bat nahi genuen.

Krupp enpresariaren adierazpenak Nurembergeko prozesuan, 1946

Ni ez ninduten presionatu Gazteria Hitleriarrari atxikitzeko, ez nire aitak, ezta beste inork ere. (…) Nik neuk erabaki nuen egitea, sinpleki ideial nazionalista baten alde borroka egiteko aukera emango zidan gazte elkarte batean parte hartzeko gogoa neukalako. Gazteria Hitleriarrak kanpamentuak, txangoak antolatzen zituen eta talde-bilerak zeuzkan. Klase guztietako mutilak zeuden, batik bat burges txikiak eta langileak, eta gainera ez zen klase-bereziketarik egiten, eta hori asko gustatzen zitzaidan.

Alderdi naziko kide ohi bati elkarrizketa, 1960

1932ko udaberrian, naziek trenbideetako langileen artean zelulak ezartzeko lehenengo saioak egin zituzten. Bazeuden nazi dezente zuzendari, tekniko eta bulegarien artean. 1931tik, bazeuden “alkondara arreen” kide ziren langileek pribilegioak edukitzeaz arduratzen ziren zerbitzuburuak. (…) 1932ko udaberri bukaeran, langile sozialista guztiek euren titulazioa kentzen zien paper bat sinatu behar izan zuten. (…) Azkenean agindua heldu zen: “(sindikatu nazian”) izena eman behar dute edo kargutik kenduko zaie”.

W. ALLEN, Herri nazi txiki bat (1930-1935), 1967






Nazien alderdiko kideen gizarte-jatorria






Langabeziaren eta nazien alderdiko botoen bilakaera






Nazismoaren ezaugarriak

Eskema Estetika militarra

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU

Kanpo politika hedatzailea.

Erregimenaren propaganda politika bizia eta kulturaren eta hedabideen kontrola.

Arrazismoa, adierazpen nabarmenena juduen aurkako gorroto amorratua izan zen. Nazismoak arraza arioaren nagusitasuna aldarrikatzen zuen, herri alemaniarra buru izanda, eta besteei nagusitzeko bere eskubidea onartzen zuen.

Izu-gobernua, erregimenari edozein oposizio mota ekiditeko eta garbiketa etnikoa burutzeko.

Erregimen ultranazionalista, totalitarioa, antidemokratikoa, antikomunista eta bereziki bortitza. Estatua lider ahalguztidun batek zuzentzen zuen, führer-ak (gidariak), eta alderdi bakarrean oinarritzen zen, aspektu politiko, sozial eta ekonomiko guztiak kontrolatzen zituen alderdi nazia.













Nazismoaren ezaugarriak












Estetika militarra






Pentsamolde arrazista

Biztanleria juduaren aurkako neurriak

Arraza arioa

Ideiologia arioaren irudia

Aritmetika arrazista

Nurembergeko legeak

Kontzentrazio-esparruak

Sarraskituriko biztanleria judua

Auschwitzeko presoak

Auschwitzeko testigantza

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU






Biztanleria juduaren aurkako neurriak






Testua: Arraza arioa

Arraza arioa

Giza zibilizazioan gozatzeko dugun guztia, arte-, zientzia- eta teknika-sorketa guztiak, jeinusortzaile arioak baino ez ditu egin ia gehienetan. Beraz, ondoriozta dezakegu arioa goi-mailako gizateria baten sortzailea dela, eta hori dela-eta, gizaki esaten diogunaren eredua dela. […] Gizateria hiru gizakimailatan bereiziko bagenu –hau da, kulturaren sortzaileak, kontserbadoreak eta suntsitzaileak–, ziur asko, lehen taldearen ordezkari bakarra arioa izango litzateke. […]

Goi-mailako zibilizazioak sortzeko aldez aurreko oinarrizko baldintza behe-mailako gizaki motak izatea izan da beti…[…] Arioak uko egin dio bere odol-garbitasunari, eta pixkanakazibilizazioak sortzeko gaitasuna galdu du. […] Herriak hiltzen ari dira, gerrak galtzen dituztelako eta odol-garbitasunak soilik eman dezakeen erresistentzia-indar hori galtzen ari direlako. Mundu honetan, arraza garbikoak ez diren guztiak hondakinak baino ez dira.

A. HITLER,Mein Kampf, 1924






Ideologia arioari buruzko irudia






Testua: Aritmetika arrazista ariketa bat

Aritmetika arrazista ariketa bat

Ero bat 4marko kostatzen zaigu eguneko; elbarri bat, 5,5marko; kriminal bat, 3,5marko. Sarritan, funtzionario batek ez du 4marko baino gehiago kobratzen; enplegatu batek, 3,6marko; aprendiz batek, 2marko.

[…] Kalkulatu zenbat kostatzen zaizkigun urtero Alemaniako 300.000 eroak eta epileptikoak. Diru hori guztia aurreztuko bagenu, 1.000markoko zenbat mailegu emango genieke senar-emazte gazteei? Nazien garaikomatematikako testu-liburu batetik hartutako ariketa

Garai naziko matematika liburu batekoa






Debekatutako eta baimendutako ezkontzak

Nurenbergeko legeen arabera (1935)






Kontzentrazio- eta sarraskitze-esparruak






Sarraskituriko biztanleria judua herrialdeka






Auschwitzeko presoak






Testua: Kontzentrazio-esparru bateko ofizial baten testigantza

Kontzentrazio-esparru bateko ofizial baten testigantza

(…) Hossek erantzun zuen (…) esparrura eramaten zen gehiengoa sarraskitua izateko eramaten zela. Ondoren, Hossek zinpeko onarpen bat egin zuen, non gutxienez bi milioi eta erdi pertsonaren gas bidezko sarraskitzea eta ondorengo erraustea ikuskatu zituela onartu zuen. Esan zuen ganberan Zyklon-B (gasa) irekiune txiki baten bidez sartzen zela eta 3 eta 15 minutu arte behar zirela ganberan zeuden pertsonak erailtzeko. Ordu erdi bat geroago, gorpuak kendu egiten ziren.

Sonderkommando-ek edo Komando Bereziek urrezko eraztun, hortz eta enpasteak kentzen zizkieten. Hossek gaseztatu beharrrekoen hautaketa prozesua deskribatu zuen. Zorriak kenduko zizkietela esanez biktimak engainatzean zetzala adierazi zuen. Gas-ganberetan 2.000 pertsona sar zitezkeela esan zuen.

Rudolf Hossen testigantza, Auschwitzeko Kommandanta






Erregimen totalitarioa

Hitler, lider eztabaidaezina Izua Propaganda

Hezkuntzaren kontrola

Kulturaren kontrola

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU


Armadura bat janzten du, Erdi Aroko heroia balitz bezala.

Hitlerrek sinbolo nazia, bandera esbastika, darama.








Hitlerren erretratua, Hubert Lazingerrena








Izua: Lehenengo

kontzentrazio-esparrua, Dachau






Propaganda : Berlingo olinpiadak






Testua: Gazteen hezkuntza

Gazteen hezkuntza

Gazteriarekin hasiko dut nire lan sortzailea, esan zuen Hitlerrek. Gu, zaharrok, makalduta gaude (…), dagoeneko ez daukagu instintu basatirik. Gu ahulak gara, sentimentalak gara. Guk historia umiliagarri baten zama daramagu (…).

Baina, nire gazteria bikaina! Nolako giza materiala! Haiekin mundu berri bat eraiki ahal izango dut nik. Nire pedagogia gogorra da. Gazteria bat haziko dugu eta bere aurrean munduak dardara egingo du. Gazteria bortitza, larderiatsua, ausarta, ankerra. (…) Batik bat, atletikoa izan behar du: garrantzitsuena da. (…) Ez dut inolako hezkuntza intelektualik nahi. Jakinduriak ez ditu gazteak usteldu baino egiten.

H. RAUSCHNING, Hitlerrek esan zidan, 1940






Kulturaren kontrola: Liburu-erreketa 1933an






Kanpo politika

Espantsionismoa Chaplinen irudipena

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU






Espantsionismoa: Lurralde-hedapen alemaniarraren mapa garai nazian






Charles Chaplinen

El Gran Dictador-en fotograma, 1940






Ekonomia

Langabeziaren jaitsiera Industria-ekoizpenaren hazkundea

Arma-hazkundea

IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU IRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITUIRUDIA HANDITU






Langabeziaren bilakaera 1932 eta 1939 artean






Industria-ekoizpenaren bilakaera sektoreko






Inbertsio publikoaren bilakaera sektoreko 1928 eta 1938 artean






Sintesia (I)

20ko hamarkadan Italia lehenengo herrialdea izan zen erregimen faxista bat ezartzen eta askorentzat jarraitzeko eredu bihurtu zen.

Beste eredu totalitario bat Alemania nazia izan zen. Adolf Hitler boterera iritsi izana azaltzeko, Alemaniak Lehen Mundu Gerra ostean bizi izandako krisia aztertu behar da.

Hitler legezko moduan iritsi zen boterera, Alemaniak 30ko hamarkada hasieran bizi izan zuen krisi eta indarkeria egoerak lagunduta. Baina bi urte baino gutxiagoan oposizioa suntsitu eta botere guztia bereganatu zuen.

SINTESIA (II)






Sintesia (II)

Nazismoa Hitlerrek Mein Kampf-en planteaturiko ideietan oinarritu zen. Programa hau ulertu gabe, zaila da ulertzea nolakoa zen erregimen nazia.

Erregimen nazia Estatu totalitarioa izan zen. Diktadura bat zen, hots, erregimen hartan ez ziren norbanakoen askatasunak errespetatzen, eta pertsonek ez zuten agintarien hautaketan parte hartzen. Baina haratago zihoan: alderdi naziak gizartearen aspektu guztiak kontrolatu nahi zituen.

Nazismoaren lehentasunetariko bat Alemaniari potentzia handi baten papera itzultzea zen. Horretarako, kanpo politika gerrazale bat jarri zuen abian eta beharrezko baliabide guztiak mobilizatu zituen hura finantzatzeko.

Totalitarismoak. Zubia

Documents

Transcript of Totalitarismoak. Zubia