Tratu txarrak eta indarkeria matxista lantzeko material ...

EUSK

ARA

ZKO

BER

TSIO

A

Tratu txarrak eta indarkeria matxistalantzeko material didaktikoa

SORTUA

-K

Ikertze Kultur ElkarteaTxalupagillene Plaza 2, behea

20008 Donostia - San Sebastián

Telefonoa: 943 31 04 61

E-mail: [email protected]

Webgunea: http://www.ikertze.org

SORTUA

-K

ISBN: 978-84-692-2924-8

AURKIBIDEA

MATERIAL DIDAKTIKOAREN AURKIBIDEA

1. Material didaktikoaren aurkezpena ............................................................................................................................... 7

1.1. Edukien aurkibidea, maila eta iraupena .............................................................................................. 11

1.2. Metodologia ............................................................................................................................................................................................... 17

- Helburua ....................................................................................................................................................................................................... 19

- Proposamen metodologikoa ................................................................................................................................. 19

- Nola hasi material didaktikoa lantzen .................................................................................................. 20

- Elkarrizketa ............................................................................................................................................................................................ 23

- Nola amaitu saioak ...................................................................................................................................................................24

- Laburpena ........................................................................................................................................................................................ 24

- Ebaluaketa ......................................................................................................................................................................................... 25

- Saioen egitura orokorra ........................................................................................................................................... 26

1.3. Gai unitateak .......................................................................................................................................................................................... 29

- Kalean uso etxean otso ikuskizunaren azterketa ................................................................. 31

- Gai unitateen egitura ........................................................................................................................................................ 32

1.4. Gaiak eta sakontze ariketak .......................................................................................................................................... 35

- Beldurra ....................................................................................................................................................................................................... 37

- Jeloskortasuna ................................................................................................................................................................................ 41

- Bakardadea ............................................................................................................................................................................................. 44

- Maitemintzea ....................................................................................................................................................................................... 48

- Errua ................................................................................................................................................................................................................... 53

- Askatasuna ............................................................................................................................................................................................... 58

- Jabetasuna ................................................................................................................................................................................................ 66

- Errespetua ................................................................................................................................................................................................ 71

- Tratu txar matxista eta indarkeria matxista .............................................................................. 75

KALEAN USOETXEAN OTSO

.....................................................................................................

4

AURKIBIDEA.....................................................................................................

- Kultura matxista ......................................................................................................................................................................... 86

- Programaren amaiera ........................................................................................................................................................ 92

2. Ikus-entzunezko materialaren aurkezpena ......................................................................................................... 95

3. Obraren aurkezpena zuzendariaren eskutik ....................................................................................................... 99

4. Bibliografia eta web orri interesgarriak ................................................................................................................ 105

5. Lan taldea ................................................................................................................................................................................................................. 113

6. Dokumentazioa gehigarria .................................................................................................................................................................. 119

7. Eskerrak .................................................................................................................................................................................................................................. 123

5

1MATERIAL

DIDAKTIKOAREN AURKEZPENA


MATERIAL DIDAKTIKOAREN AURKEZPENA..............................................................

8

MATERIAL DIDAKTIKOAREN AURKEZPENA..............................................................

9

MATERIAL DIDAKTIKOAREN AURKEZPENA

Material didaktikoa indarkeria matxistaren biktimak izan diren sei emaku-meren testigantzatik abiatzen da, Kalean uso etxean otso DVDtik, hain zuzen. Emakume bakoitzaren esperientziaren kontakizunean errepikatzen diren gaietan oinarrituz, hezkuntza proposamen honen marko kontzeptuala osatu dugu. Emakumeek beraiek adierazten digute kontakizunetan zeintzuk izan diren beraien esperientzian mugarri izan diren elementuak. Lan taldekoek, beraz, argi genuen, elementu horiexek agertu behar zirela oinarrizko lanketa honetan, ikasleek uler dezaten zer diren tratu txarrak edo indarkeria ma-txista, eta bide batez, gazteekin enpatia eta prebentzio lana egin ahal izateko.

Ana María Sánchez psikologo klinikoaren aholkuek garrantzia handia izan dute. Esparru honetan duen lan esperientzia handia dela eta, unitate didaktikoan lan-du beharreko gaien hasierako planteamendua, markoa eta ikuspuntua adoste-ko garaian, bere ekarpena ezinbestekoa izan da.

Arreta berezia eskaini diogu jarraian aipatuko dizuegun lan honetan agertzen diren ondorioei: Estudio de la investigación sobre sexismo interiorizado presente en el sistema de creencias de la juventud y adolescencia de ambos sexos y su implicación en la prevención de la violencia de género en el contexto de la pareja, Detecta deiturikoa. Emakume Fundazioak eta UNEDek sustatutako lan honen helburua, arrisku eta babes faktoreak zehaztea eta definitzea litzateke, bor-tizkeria matxistaren prebentziorako hezkuntza programek oinarritzat har ditzaten. Gure ustez, hezkuntza-prebentzio programa guztiek argi izan behar dute zein den azpimarratu nahi duten arreta gunea (arrisku eta babes faktoreak kasu honetan), arazoaren kausei aurre egiteko. Detecta ikerketaren ondorioak, arreta gune hori zehazteko giltza izan dira.

Material didaktikoa diseinatzeko garaian Mathew Lipman-ek proposaturiko bidea jarraitu dugu, berau baitugu Philosophy for Children hezkuntza proposa-menaren sortzailea. Eta horrekin batera Kataluniako GrupIREF taldeak (Fi-losofiaren irakaskuntzarako berrikuntza eta ikerkuntza –www.grupiref.org–) sortutako Filosofia 3/18 egitasmoa ere jarraitu dugu. Hezkuntza proiektu ho-

rietan proposatzen den metodologia eta lan egiteko modua, balore hezkuntzan aplikatzeko oso egokia dela iruditzen zaigu: pentsamendu kritikoa, sortzailea eta arretatsua elkarrizketaren bidez indartzean datza. Elkarrizketak, ikerke-ta modu bezala, ikasleari autonomoagoa eta zentzuzkoagoa izaten laguntzen dio. Elkarrizketa talde bateko partaideak beraien kaxa pentsatzeko, beraien erantzunak bilatzeko eta beraien esanahiak eraikitzeko bideratuak daude.

Ikertze Kultur Elkartearen web orrian, www.ikertze.org, aurkituko duzue, batetik, paperean duzuen material didaktikoa PDF formatuan, eta bestetik, in-formazio gehigarri gehiago, ez luzatze aldera liburuxkatik kanpo geratu dena.


......................................................

10

......................................................

EDUKIENAURKIBIDEA,

MAILAETA IRAUPENA


EDUKIEN AURKIBIDEA, MAILA ETA IRAUPENA..........................................................

12


Gaiak: Eztabaida plana

BELDURRA

JELOSKORTASUNA

BAKARDADEA

MAITEMINTZEA

ERRUA

ASKATASUNA

JABETASUNA

ERRESPETUA

Sakontze eta prebentzio ariketak

1. Beldurra sortzen duten egoeren arteko desberdintasuna.

1. Iritziak ebaluatu eta jeloskortasuna adierazten duten egoerak detektatu.

1. “Bakarrik” hitzaren esanahia azaldu baieztapen desberdinetan.

2. Bakardadea marraztu, idatzi, argazki bidez irudikatu…

1. Maitasunarekin erlazionaturiko kon-tzeptuak.

2. Maitasuna ulertzeko moduak.

1. Arduradun / Ez arduradun.

2. Lekuan lekuko ikerketa.

1. Zer esan nahi du “askatasun” hitzak?

2. Mitoak, topikoak eta aurreiritziak.

1. Jabetasun jarrerak aztertu.

2. Esaera zaharrak.

1. Giza Eskubideen Hitzarmen Uniber-tsala.

2. Guztion arteko errespetua eta la-guntza.

1.1. EDUKIEN AURKIBIDEA, MAILA ETAIRAUPENA

13



1. Indarkeria matxista motak eta faseak.

2. Indarkeria matxista galdetegia.

3. Tratu txar matxisten kontrako musika.

1. Hitz sexistak.

2. Ezaugarri matxisten behaketa.

3. Gizon eta emakumeen berdinta-sunerantz

TRATU TXARRA ETAINDARKERIA MATXISTA1

KULTURA MATXISTA2

PROGRAMAREN AMAIERA:

Publizitate kanpaina edo kartel bat diseinatu, bikotearekiko tratu txar matxisten aurka sentsibilizatzeko.

1-2 OHARRA: Atal horiek gainerakoek baino jarduera gehiago dituzte, propo-samen didaktikoaren gai ardatzak direlako. Dena den, irakasleak erabakiko du zein jarduera egin, betiere taldearen ezaugarriak eta duen denbora kontutan hartuta.

MAILA

Material didaktiko hau Derrigorrezko Bigarren Hezkuntzako eta Batxilergoko ikasleekin indarkeria matxista lantzeko diseinatua izan da, elkarri ematen diogun tratua eta gure artean dugun erlazionatzeko modua lantzeko.

Aldi berean, material hau egokia iruditzen zaigu edozein izaeratako elkartee-tan indarkeria matxista eta pertsonen arteko tratua landu ahal izateko

14


IRAUPENA

Ikasturte bat iraupen egokia iruditzen zaigu. Indarkeria matxistaren kon-tzeptuak eta jarrerak sakontzeko aukera eskaintzeaz gain, taldeko partaideen artean kohesioa sortzeko baliagarri izan daiteke, azken finean, elkarrizketaren bidez euren artean hitz egiten eta errespetatzen ikasteak beraien ezagutza per-tsonala posible egiten baitu. Eta ikasturte amaieran, taldeko lan bat, proposa-men bat, bai artearekin erlazionaturikoa, bai kirolarekin erlazionaturikoa…, egindako lanaren adierazpen egokia izan daiteke.

Proposamen didaktikoa, indarkeria matxistaren gaira gerturatze xume bat ere izan daiteke. Kasu horretan, adibidez, tratu txar eta indarkeria matxista, eta kultura matxistaren inguruko jarduerak egin beharko lirateke.

Material honek ere, beste erabilera bat izan dezake, hau da, puntualki landu daiteke kontzeptuka: ikasleen artean indarkeria edo tratu txar kasuren bat eman delako, edota irakasgairen batetan gai bezala agertzen delako, edota gaurkotasun handia duen gaia delako… Kasu horretan, irakasleak erabakiko luke saioen iraupena

15

1.2METODOLOGIA


METODOLOGIA..................................................................................................

18

METODOLOGIA..................................................................................................

HELBURUA

Kalean uso etxean otso hezkuntza proposamenaren helburu metodologiko nagusia, elkarrizketarako gaitasuna sustatzea eta praktikan jartzea da, elka-rrizketa etika bizi baterako ariketa baita eta hor jartzen baitira martxan bi-zikidetzarako, pertsonen arteko errespeturako eta garapen intelektualerako prozedurak eta jarrerak.

Modu antolatu eta sistematikoan hitz egitea, lagungarri izango da elkarrizke-tan trebatzeko eta ondorioz, erlazio eraikitzaileak sustatzeko. Elkarrizketan zehar beste pertsonaren iritzia eta hitz egiteko txanda errespetatuko ditugu, entzuteko gaitasuna eta pazientzia trebatuz. Elkarrizketan gure iritziak argu-diatzen ikasiko dugu, gure kideek pentsatzen dutena hobeto eta sakonago ezagutuz. Horrela haiek hobeto ulertuko ditugu eta beraiekin gehiago enpa-tizatu ahal izango dugu.

PROPOSAMEN METODOLOGIKOA

Material didaktiko honek, DVDan proposatzen diren gaietatik abiatuz, elka-rrizketa sortzea proposatzen digu, betiere ikasleen interesak kontutan har-tuz. Modu horretan neska-mutilen arreta eta inplikazioa handiagoa izango da, eta are gehiago ikasgelan lantzen dena beraiek proposatutakoa baldin bada. Helburua, gai desberdinak elkarrizketa parte-hartzailearen bidez lantzea da.

Baloreen hezkuntza dugu testuinguru, horrexegatik ez luke batere zentzurik izango irakaslea edukien azalpen magistrala ematen aritzea. Ikasleak doktri-natze lanetan gabiltzala pentsatuko luke: berak sinesten dituen baloreak alda-tu nahian edota geureak inposatu nahian. Aldiz, eztabaida talde batek balore multzo bat aurkituko balu eta bere egin, ez litzateke inposaketa baten on-dorio izango, eta konturatuko lirateke, hain zuzen, balore horiexek beraiek aurrez dituztenak baino bidezkoagoak eta onargarriagoak direla.

1.2. METODOLOGIA

19

Elkarrizketarekin batera, gure proposamenaren beste osagai garrantzitsue-na hausnarketa da. Indarkeria matxistaren garapena eta gertakariak ikusita, ezinbestekoa zaigu gaztetatik gai honen inguruan sakontzea eta hausnarketa sortzea. Baina, zergatik proposatzen ditugu elkarrizketa eta hausnarketa baliabide nagusi gisa ikasgelan? Orokorrean onartuta dagoen ideia bat da, hausnarketak elkarrizketa sortzen duela, baina berez justu alderantzizkoa gertatzen da, elkarrizketa baita hausnarketa sortzen duena. Elkarrizketa ba-tean parte-hartzen ari garenean gure pentsamendua momentu oro martxan dago. Ondoan dagoen pertsonak esaten duena entzuten dugu; bere iritzia ezagutzen eta baloratzen dugu; horren inguruan gure ikuspuntua eraikitzen saiatzen gara, iritzi horren alde eta kontra argudioak pentsatzen ditugu, adibi-deak eta kontradibideak. Esan dugunaz ere hausnarketa egin dezakegu, esan ahal izango genuenaz, eta baita besteek esan ahal izango zutena imajinatu ere. Elkarrizketa barneratzerako garaian agertu diren iritziak analizatzen ditugu eta gure barnean erantzuten ditugu, gainerako ikuspuntuen eta geureen inguruko jarrera kritikoak praktikan jarriz.

NOLA HASI MATERIAL DIDAKTIKOA LANTZEN

Komenigarri da lehenengo saioan irakaslea ikasleak motibatzeko ahaleginetan hastea. Proiektua zertan den eta DVDan zer ikusiko duten azalduko die.

Gomendagarria izan daiteke neska-mutilei galdetzea zer espero duten, bukae-ran, espero zutena izan ote den baloratu ahal izateko. Horretarako, hasierarako ebaluaketa bat planteatzen dugu, landuko diren gaien inguruan zein puntutan aurkitzen diren, zer dakiten eta zein ideia eta iritzi duten jakiteko.

Lehenengo saioari hasiera emateko unitate honekin batera datorren DVDa ikusiko dugu. Ikuskizunak jasotzen dituen testigantza batzuetatik abiatuko gara ikuskizuna aurkezteko eta horien multzoa izango da, hain zuzen, taldean ikerkuntza sustatuko duen testua. DVDa ikusi ondoren, ikasleei eskatuko diegu interesgarria, zirraragarria edo harrigarria iruditu zaiena iritzi edo galdera baten bidez azaltzeko.

20


METODOLOGIA..................................................................................................

21

Azpimarratu nahi dugu, galdezka ari garela beraiei interesatu zaienaren ingu-ruan, momentu honetan testigantzen aurrean dituzten erreakzioak bilatzen baititugu. Honako galderak eginaz hitz egiteko gonbitea egin diezaiekegu:

l Zer iruditu zaizue interesgarrien?

l Zerk harritu zaituzte gehien?

l Zer iruditzen zaizue interesgarria denon artean eztabaidatzeko?

l Galderarik egin nahi duzue ikusi duzuenaren inguruan?

Taldeko ideiak arbelean jasoko ditugu, irakasleak edo proposatu duenak berak idatz dezake. Garrantzia handia izango du ahalik eta zehaztasun handienarekin idaztea. Esaldiei zenbakiak jarri eta bakoitzaren amaieran proposamena egin duen pertsonaren izena idatz dezakegu, azalpenen bat egiteko beharrezko ba-litz eta ikasle bakoitzak bere ekarpenaren ardura har dezan. Horretaz gainera, ikasgelako gainerakoen aurrean bere burua aitortzeko modu bat izango litza-teke. Prozesuaren momentu garrantzitsua da, beraz, merezi duen denbora eta arreta eskaintzen saiatuko gara.

Arbel bat, kartulina edo paper handi bat erabil dezakegu, baina kontutan hartu behar dugu aipamenak elkarrizketa amaitu arte gorde behar ditugula, beraz, arbel hori gorde egingo dugu edo ekarpenak koaderno batean jasoko ditugu.

Irakasleak material didaktikoan aurkituko ditu DVDtik abiatuta landuko ditu-gun gaiak. Sustatu nahi dugun hausnarketa etikorako eta kontzientziaziorako gai garrantzitsuak dira. Dena den, ez dira inposatu behar, taldearen interesari kasu egin behar zaio eta kontzeptu eta jarduera horietaz baliatu, elkarrizketa aberasteko. Gertatuko balitz, adibidez, ikasleek ekarpen gutxi egiten dituztela, irakasleak proposatu dezake interesgarria iruditzen zaion punturen bat, baina kontu handiarekin, ikus ez dadin eztabaidarako puntu bakar edo garrantzitsue-na bezala.

Arbelean interesen zerrenda egindakoan, multzoka jar ditzakegu, batez ere, ekarpenak ugariak baldin badira, taldeari sailkapen irizpideak eskatuz, adibi-

METODOLOGIA..................................................................................................

dez, errepikatzen den gairik ba ote den galdetuz. Zein bloke egin ditzakegun galdetuko diegu. Jasotako ideiekin eta edukiekin sailkapen bat egingo dugu. Oso garrantzitsua izango da proposamenen egileak ados egotea egindako multzokatzearekin, bidean ñabardurarik ez galtzeko.

Minutu batzuk igaro eta ekarpen gutxi daudela ikusten badugu, material ho-netan 1.3. atalean aurki dezakegun ikuskizunaren azterketarekin has gaitezke: “Kalean uso etxean otso ikuskizunaren azterketa”. Jarduera honetarako abia-puntu iritziak eta sentimenduak eragiten dituzten galderak ditugu, aldi berean, ikuskizunaren egitura interpretatzen laguntzen digutenak. Horrek esan nahi du, ez daudela erantzun zuzenak edo okerrak, onak edo txarrak. Ikasleen ideiei garrantzia ematean dago gakoa, beraien parte-hartzea sustatuz.

Esan bezala, bilatzen dena ikasgelan elkarrizketa parte-hartzailea eta ikertzailea sustatzea da. Hori posible izateko, beharrezko da ikasleen ekarpenak bata bes-teen gainean eraikitzea. Beraz, elkarri entzutea ekarpenak egitea bezain garran-tzitsua da. Irakasleak, ahal duen neurrian, baldintza egokiak eskura jarri beharko ditu hori eman dadin. Elkarrenganako errespetu giro bat sortu behar da, per-tsonek beraien iritziak modu lasaian adierazi ahal izateko. Baldintza garrantzitsu bat espazioaren egokitzapena da. Elkarrizketa garaian aulki eta mahaien banake-tak aukera eman behar digu denok denen aurpegiak ikus ahal izateko, beraz, hobe izango da saio hauetan borobilean edota “u” forman esertzea.

Saioei jarraipena emateko, gomendagarria da aurreko egunean egindakoa gogoratuz hastea. Ateratako ondorioak har ditzakegu edota berrikusi saio batetik bestera eskatu den lanen bat.

Material honekin egiten den lanak iraun bitartean, DVDa nahi adina alditan ikus daiteke, aztertu nahi ditugun zatietan geldiunea eginez.

ELKARRIZKETA

Hizketan hasteko, landuko dugun gaia zein izango den erabaki beharko dugu. Erabaki hori modu askotara har dezakegu (parte hartu ez duen norbaitek aukera dezala zerrendako ideiaren bat, edo askotan errepikatzen den kon-

22


METODOLOGIA..................................................................................................

tzeptu klabe batetatik hasi, edo galdera moduan formulatutako ekarpen ba-tetik, etab.), baina garrantzitsuena taldearen interesari erantzutea izango da.

Irakasleak elkarrizketa bideratzeko ardura izango du. Hori modu egokian gauzatu dadin baldintza egokiak ematen ez badira (ez badira hizketarako txandak errespetatzen, ikasleek ez badiote elkarri entzuten, ez badira beste pertsonen iritziak errespetatzen…), saioa eten beharko da eta elkarrizketa-ren funtzionamendu egokirako arau edo erregela batzuk adostu.

Ikasleek beraien ikaskideen iritziak osatu, zehaztu, komentatu edo gezurtatu beharko dituzte, eta horretarako irakasleak parte hartuko du honakoak eskatuz: arrazoiak, iritziak, kontradibideak, ondorioak, etab. Helburua ez da ikasleek beraiek dakitena azaltzea eta iritzia ematea soilik; horixe da zalantzan jartzen saiatuko garena, helburua, taldeko beste pertsonez ikastea da. Mode-ratzaileak gidari lana egingo du: gazteek iritziak arrazoitzeko, beraien argudioan kontraesanak aurkitzeko, kausak bilatu eta ondorioen inguruan pentsatzeko, etab.

Unitateetan ariketa eta eztabaida plan desberdinak proposatzen dira, bide hori jorratzeko lagungarri. Ikasleei pentsarazteko eta gogoeta eragiteko disei-natuak daude eta ikasgela lan eta ikerkuntza-talde bilakatzeko. Egokitasunaren edo eztabaidak hartzen duen norabidearen arabera, irakasleak ariketa eta eztabaida plan horiek proposatuko ditu. Lana errazteko, proposamen horiek gaika sailkatuta daude; lantzen ari garenaren arabera jakingo dugu zein atale-tara jo beharko dugun baliabideen bila.

Komenigarri da irakasleak eztabaida planean agertzen diren galderak aurrez pentsatzea eta proposatutako ariketak egitea, gai bakoitza ahalik eta gehien sakondu ahal izateko. Horrek malgutasuna emango dio eta planifikazioa erraz-tuko dio, galderak planteatzeko edo ariketak proposatzeko momentu egokia aukeratzeko garaian. Gainera, ariketak eta beraien ñabardurak askoz hobeto ezagutuko ditu, eta planteatzen duen horren inguruan ziurtasun handiagoa izango du. Elkarrizketa materialetan lantzen den kontzepturen batetara bi-deratzen bada, momentu egokia izan daiteke ariketaren bat edo eztabaida planen bat proposatzeko.

23

METODOLOGIA..................................................................................................

Ez da beharrezkoa ariketa guztiak egitea edo eztabaida plan guztiak jarraitzea; irakaslearen helburua ikasleen interesak lantzea izango da, beraz, ideia edo gai batzuk alde batera utzi beharko ditu, beste batzuei denbora gehiago eskaini ahal izateko. Modu berean, ez da beharrezkoa eztabaida planetan proposatzen diren galdera guztiak egitea edo ariketen zati guztiak egitea. Dena den, ezta-baida plan edo ariketa batetako galdera batzuk aukeratzen badira, oso garran-tzitsua da irakasleak galderen hurrenkerari erreparatzea, lehenengo agertzen diren erantzunak lagungarri izan baitaitezke ondorengoak erantzuteko.

Gaiez aldatzea erabakitzen dugunean, hasierako arbelera bueltatuko gara, ze-rrendatik beste ideia bat edo ideia multzo bat aukeratzeko.

NOLA AMAITU SAIOAK

Laburpena

Komenigarri izango da saio bakoitzaren amaieran 5 edo 10 minutu hartzea egindakoaren laburpena egiteko. Posible da adostasunik edo ondorio globalik ez edukitzea eta ikasleen iritziak eta posturak elkarrengandik oso urrun ego-tea. Puntu honetan gogoratu behar dugu eta kontutan eduki, garrantzitsuena ez dela amaierako emaitza, prozesua bera baizik. Modu honetakoak izango dira saio amaierako galderak: Zer egin dugu gaur? Zer ikasi dugu? Zein izan da landu dugun gaia? Nola laburbil ditzakegu egon diren iritzi desberdinak? Ondorioren bat atera dugu? Ariketa hori baliagarri izan daiteke hobetzen joateko, bai ikasleentzat eta baita irakasleentzat ere.

Ebaluaketa

Ebaluaketa hausnarketarako ariketa eta metakognizio gisa proposatu nahi dugu. Ebaluatzea pentsatzea da, ebaluatzen dugunean pentsamenduak neurtu, orekatu, alderatu, banandu, sailkatu, aukeratu, kritikatu… egiten ditugu, zer-baiti buruzko balioa eta iritzia zehazteko.

Material didaktiko honen tresna nagusia ikasleen arteko elkarrizketa da. Beraiek dira protagonistak eta ondorioz, beraiek izan behar dira subjektu ebaluatzai-

24


METODOLOGIA..................................................................................................

leak (ez soilik ebaluazioaren objektu, kasu gehienetan bezala). Horretarako irakasleari galdera sorta bat proposatu diogu, ikasleei ebaluaketa eta auto-ebaluaketa egiteko baliagarri izango zaiena (zehazki, taldeko partaide gisa eta orokorrean, talde gisa).

Bada beste arrazoi bat ikasleekin jardueren, prozesuaren eta lan egiteko mo-duaren balorazioa egiteko; ikasleek beraien bakarkako aurrerapena eta tal-deko partaide kontzientzia hartzea. Horrek kasu batzuetan bide horretatik jarraitzeko motibatuko ditu, eta beste batzuetan, hobetzeko erronkak eta arrazoiak sortuko ditu.

Galderak1 gai edo kontzeptu bakoitzarekin egiten den lanaren amaieran formula daitezke. Ondorengo galderak ebaluatu beharreko alderdien adibi-deak dira. Ez dira zertan denak eta hurrenkera honetan planteatu behar, irakasleak egokituko ditu ikasgela bakoitzaren errealitatera. Garrantzitsuena ebaluaketa denok entzuteko moduan eta elkarrekin egitea da.

l Zer ikasi duzu kontzeptu edo gai hori aztertu ondoren?

lZerk harritu zaitu?

lNola sentitu zara?

lAtal honetan landutako zein alderdi iruditu zaizkizu interesga-rrienak?

lGai hori lantzeak iritziren bat aldatu dizu?

lNola sentitu zara ikaskide guztiekin batera hizketan eta lanean? Aurrera pausurik eman dugu talde bezala, erlazio pertsonaletan, esaterako?

25

1 www.ikertze.org web orrian, Kalean uso etxean otso lotunean, material didaktikoaren 6. okumentazio gehigarria atalean, ebaluaketa egiteko fitxa bat aurki dezakezue. Fitxa hori ez da

bakarkako ebaluaketak egiteko erabili behar, ondoren ideiak komunean jartzeko baliabide gisa edo irakasleak ikasleen iritziak jasotzeko erabiliko da.

METODOLOGIA..................................................................................................

D

lGainerako kideengandik zerbait ikasi duzu?

lZer aldatuko zenuke saio hauen garapenean?

SAIOEN EGITURA OROKORRA

DVDa ikusi.

Arbela: ikasleen interesen mapa.

Galderak eta erantzunak.

Ariketak edo eztabaida planak.

Laburpena.

Balorazioa.

Hasiera

Elkarrizketa

Amaiera

26


METODOLOGIA..................................................................................................

27

METODOLOGIA..................................................................................................

1.3GAI UNITATEAK

30


GAI UNITATEAK.................................................................................................

KALEAN USO ETXEAN OTSO IKUSKIZUNAREN AZTER-KETA

Jarduera honek helburu bikoitza du: batetik, ikaslearen gaiarekiko partaidetza eta motibazioa bilatzea, eta bestetik, ikuskizunaren ulermenean sakontzea.

Ariketa baliabide gisa aurkezten dugu. Programaren abiapuntu bezala arbelean jasotzen diren elkarrizketarako proposamenak eskasak edota planteatzeko zai-lak baldin badira, irakasleak ariketa hau erabili ahal izango du.

Elkarrizketa martxan jartzeko arbela oinarritzat har dezakegu. Hainbat zati-tan banatuko dugu, gazteek ikuskizuna banatuko luketen adina zatitan. Plan-teatutako galderen erantzunak dagozkien zatian kokatuko ditugu.

Jarduera amaitzeko zuzendariak ikuskizunaren inguruan egiten duen azalpena irakurri eta komentatuko dugu. 3. atalean topatuko dugu: Obraren aur-kezpena zuzendariaren eskutik.

DVDa aztertzeko erabili daitezken galderak:

l Zer eragin dizue? Nola sentitu zarete?

l Zer izan da zirrara gehien sortu dizuena?

l Dantzaria momentu desberdinetan agertzen da, zure ustez, bere emanal-diak zenbat zati ditu?

l Nola sentitu zarete momentu bakoitzean?

l Hiru zatietako bakoitzean:

l Nolakoak ziren bere mugimenduak? (Adjektiboen adibideak eman ditzake-gu: pisutsuak, gogorrak, alaiak, zakarrak…).

l Nolakoa zen bere aurpegiaren espresioa? (serioa, tristea…).

1.3. GAI UNITATEAK

31

GAI UNITATEAK.................................................................................................

l Zein keinu egiten zituen?

l Nolakoa zen musika?

l Zer irudikatu nahi du agertzen den argiak (edo bigarren zatian erortzen diren zakuek, edo hirugarrenean bera biltzen duen zakuak?) dantzariarekin jolasean dabilena?

l Ikuskizuna tratu txarren inguruko dokumentu bat dela kontutan harturik, zer adierazi nahi du dantzariaren emanaldi bakoitzak?

l Nola amaitzen da ikuskizuna?

l Emanaldi bakoitzari izenburu bat edo adjektibo bat jarri beharko bagenio, zein aukeratuko zenukete?

l Amaitzeko, zer iruditu zaizue ikuskizuna orokorrean?

GAI UNITATEEN EGITURA

Aurretik aipatu bezala, unitate didaktikoan jarduera proposamenak biltzen dira, indarkeria eta tratu txar matxisten inguruko gaiak sakondu eta aztertu ahal izateko. Jarduera proposamenek honako egitura jarraitzen dute:

1. GAIA: honen arabera sailkatuta daude, irakasleari erraza eta erosoa ger-ta dakion intereseko ariketak topatzea.

2. AZALPEN LABURRA: Irakasleak jardueran lantzen den gaiaren edo kontzeptuaren inguruko oinarrizko argibide batzuk aurkituko ditu. Helburua, elkarrizketan zehar planteatu daitekeenaren inguruko edota espontaneoki atera daitekeenaren inguruko pistak ematea litzateke.

3. TRATU TXARRAK JASAN DITUZTEN EMAKUMEEN TESTIGANTZA-K DVD: jardueraren gaiarekin erlazionaturiko testi-gantzaren bat aurkezten da, tratu txarrak jaso dituzten emakumeek DVDan egiten dituztenak. Deklarazioen artean aukeraketa bat egin da, elkarrizketa-

32


GAI UNITATEAK.................................................................................................

33

rako mami gehien izan dezaketenak hautatu dira, unitate didaktikoaren luzera hartu baitugu kontutan1.

Baliabide horrek eztabaida plan bat sortzeko edo bideratzeko balio dezake. Ikasleentzat gaiaren inguruan galderak egiteko pista gisa baliagarri izan daite-ke. Kasu gehienetan, eztabaida planetako lehenengo galdera gazteek oroimen ariketa egiteko pentsatuta dago, lantzen ari garen gaiaren inguruan DVDan egiten diren komentarioak gogoratzeko. Ikasleari aipamenak gogoan izatea kosta egiten bazaio, irakasleak irakur ditzake. Dena den, DVDa ikasgelan beharrezkoa den aldi guztietan ikustea proposatzen dizuegu.

4. EZTABAIDA PLANA

5. ARIKETA-K

Eztabaida planak eta ariketak ikasgelan aipatzen diren gaiak eta kontzeptuak sakontzeko diseinatuak izan dira. Ikasleei hausnarketa eragiteko pentsatuak izan dira: irizpideak, arrazoiak, argudioak, adibideak, definizioak, etab. bilatu beharko dituzte irtenbideak topatzeko.

Ariketetan kasu zehatzak lantzen diren bitartean, eztabaida planetan, norma-lean, kontzeptuak eta terminoak ikuspegi orokorrago batetik lantzen dira. Kasu batzuetan, ariketek azalpen txiki bat dute planteamendua argitzeko edo martxan jartzeko garaian pistaren bat emateko.

1 www.ikertze.org web orrian, material didaktikoaren 6.Dokumentazio gehigarria atalean, ira--kasleak testigantza guztiak osorik aurkituko ditu eta gaiaren arabera sailkatuta.

GAI UNITATEAK.................................................................................................

1.4GAIAK ETA SAKONTZEARIKETAK

36


BELDURRA.......................................................................................................

A. ARGIBIDEAK. Beldurra ikasi egiten da, beste pertsona baten portaera-rekin erlazionaturik dago. Ume batek zauriren bat egiten badu mina sentituko du, baina umeak arrisku egoera bat bizi behar badu eta norbaitek arriskuaren berri grina handiz ematen badio, haurrak beldurra sentituko duela pentsatuko du. Hori emozioa da. Beldurra, mina ez bezala, ez da umearen esperientzia zuzena. Mina modu zuzenean ikasten da eta beraz, hori esperimentatu duen pertsonak badaki zehazki zer gertatuko den. Beldurra zeharkako ikasketa da, hortaz, pertsonak ez daki zer gertatuko den.

Beldurrak mota desberdinetakoak izan daitezke, bai zakur batek mehatxuzko begirada batez zaunka egiten digunean sentitzen dugun beldurra eta baita izua, hondamendi bat gertatzera doanean senti dezakeguna (lurrikara batekin, esaterako). Kasu horietan, beldurraren funtzioa arrisku baten berri ematea litzateke.

Dena den, kultura batzuk, hezkuntzak, etab. gure emozioak ez kanporatzen eta ez adierazten erakusten digute, eta horregatik faltsutzen ditugun beldurrak daude (adibidez, bakardadeari izan diezaiokegun beldurra, izandako esperientzi ba-ten erruz); horrek beldurrak alerta funtzioa galtzea eta ondorioz, pertsonaren ongizatea etorkizunean zalantzan jartzea eragiten du, eta pertsona hori norabi-derik gabe gera daiteke. Badira ere beldur faltsuak, existitzen ez direnak, eta ezezaguna denari ere beldur izan diezaiokegu. Horiek intelektual mailakoak izan arren geldiarazi gaitzakete, eta beraz, alderdi fisikoa ere badute. Kon-tua da, beldurra egiazkoa, gezurrezkoa izan arren edo existitu arren edo ez, irtenbideak bilatzen saia gaitezkeela. Beldur bati alde egiten uzteko geroz eta gauza egoki gehiago egin, orduan eta aukera gehiago beldurra desagerra-razteko. Zentzu horretan, positiboa izango litzateke ikasleek beraien beldu-rrak onartu eta kanporatzea eta horiei aurre egiteko baliabideak bilatu eta pentsatzea (poliziari deitzea, liburu bat erostea, terapeuta…).

1.4.1. BELDURRA

37

BELDURRA.......................................................................................................

B. TESTIGANTZA. “Nire etxera bueltatu eta gero, denbora luzez kalera baka-rrik irteteko beldurra izan nuen, berarekin topatzeko beldur nintzen”.

C. EZTABAIDA PLANA:

1. DVDko zein momentutan adierazten dute emakumeek beldurra sentitu zutela?

2. Grabazioaren momenturen batean beldurra sentitu duzue? Edo sentimen-du horrekin erlazionatzen den emozioren bat?

3. Zergatik uste duzue pertsonek beldurra sentitzen dugula? Zerbaitetarako baliagarri izan daiteke?

4. Guztiok modu berean erantzuten dugu beldurrezko egoera batetan? Erreakzio desberdinen adibideak eman.

5. Beldurra gainditzen ikas dezakegu? Nola?

6. Beldurra sentiarazi digun egoera baten adibide bat jarriko dugu; zer egin dezakegu egoera horretan gure burua babesteko edo lasaitzeko? Seguru sentitzeko beste modu bat bilatzea, beldurrari aurre egiteko modua izan daiteke?

7. Non eta nola sentitzen dugu beldurra? Eragiten dizkigun erreakzio fisikoak deskribatuko ditugu (adibidez: dardara, sabelean korapiloa …)

8. Zer gerta daiteke gure beldurrak kanporatzen ez baditugu? Zer gertatzen da gure sentsazioei arreta jartzen ez diegunean (goseari, esaterako)?

9. Beldurrak maila desberdinak izan ditzake? Adibideak.

10. Batzuetan esan ohi da neskek beldurra mutilek baino gehiagotan izaten du-tela edo gauza gehiagori diela beldurra, hori horrela dela iruditzen zaizue? Zein izan daiteke horren arrazoia?

38


BELDURRA.......................................................................................................

11. Elkarrizketa hau izan ostean, nola azalduko zenuke zuretzako beldurra zer den?

1. ARIKETA

Honako ariketaren helburua neska-mutilek beldurraren inguruan haus-narketa egitea da, eta nola emozio hori kausa desberdinengatik askatzen den eta ondorio desberdinak sor ditzakeen ikustea. Beraz, kasu bakoitzean beldu-rra ekiditeko edo aurreikusteko modua desberdina izango da.

Ikasleek emakume horiek sentitzen duten beldurrari buruz pentsatzea bilatzen da, beldur hori zein mailatara heltzen den ikusi, beraiek errazago ulertu eta enpatia ariketa bat egin dezaten. Jardueran beldurrari buruzko zenbait espresio aurkezten dira eta irakaslea saiatuko da (galderen bidez) ikaslearengan hausnarketa sustatzen kausen, ondorioen eta ekidi-teko eta aurreikusteko moduen inguruan (aztertu beharko dugu existitzen diren edo existitzen ez diren gauzengatik ote den).

Ariketa irakurtzean, ikasleari nahi izanez gero, bere beldurren bat aipatze-ko eskatuko diogu (beste pertsona batzuen beldurrak ere izan daitezke) zerrendari gehitzeko, eta DVDan emakumeek esandakoak ere gehituko ditugu –“kalera bakarrik irteteko beldurra”, “berarekin kalean aurkitzeko bel-durra”…–.

39

BELDURRA.......................................................................................................

Zein desberdintasun aurki dezakegu beldurra adierazten eta sentitzen den egoera desberdinetan?

1. “Beldur handia izaten dut beldurrezko pelikulak ikusterakoan”.

2. “Senitarteko bat uholde batzuetan hil zen eta ordutik, beldur handia izaten dut euria ari duenean”.

3. “Saguek eta sugeek beldur handia ematen didate”.

4. “Gidatzeak beldurra ematen dit, behin istripu bat izan nuen eta denbora asko igaro behar izan nuen ospitalean”.

5. “Iluntasunak beldurra eragiten dit”.

6. DVDko testigantzetako beste beldur batzuk.

7. Ikasleek planteatzen dituzten beste beldur batzuk.

Zein ondorio atera ditzakegu?

40


JELOSKORTASUNA..............................................................................................

1.4.2. JELOSKORTASUNA

A. ARGIBIDEAK. Orokorrean jeloskortasunak pertsonengan antsiazko emozio egoera bat eragiten du, daukaguna, uste duguna daukagula edo eduki beharko genuena (maitasuna, boterea, irudi profesional edo soziala…) galtze-ko aukerak sortzen duen adierazpena da. Maitasunaren kasuan, beste pertsonak “eduki nahi” izateaz arituko ginateke, eta beraz, maitasuna jabetza bezala uler-tuko genuke eta ez errespetu bezala. Modu horretan, beste pertsona gurea den eta betetzen gaituen “gauza bat” bezala ulertuko genuke, eta ez ekintzarako eta erabakietarako gaitasuna duen izaki aske bezala.

Zentzu horretan, jeloskortasuna oso suntsitzailea izan daiteke; mendeetan zehar zorigaiztoko gertaera errealen abiapuntu izan da (nahiz eta literaturaren argudio ohikoa eta emankorra izan).

Elkarrizketan sor daitekeen jeloskortasunaren beste alderdi bat, beste pertsona batzuekin alderatzen garenean sortzen den emozioa litzateke (gu baino hobeak direla pentsatzeagatik). Inguruan dugun lehiakortasuna ere izan daiteke modu honetako jarrerak sortzeko kausa.

B. TESTIGANTZA. “Pixkanaka sortzen da, ba, bere benetako izaera, jeloskorra … eta orduan jada ezin nintzen jantzi nahi nuen bezala.””

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Gogoan duzu zein aipamen egiten dituzten emakumeek DVDan jeloskor-tasunaren inguruan?

2. Nola baloratzen dute beraien bikoteek zuten jarrera hori? Nola uste du-zue sentitzen zirela horrelako pertsona baten ondoan?

3. Jeloskorra izatea gauza ona ala txarra da?

41

JELOSKORTASUNA..............................................................................................

4. Normala da jeloskorra izatea?

5. Zergatik sentitzen dugu jeloskortasuna?

6. Zein egoeratan gara jeloskorrak? (Positiboa izango litzateke momentu ho-netan gure inguruko pertsonekin eduki ditzakegun eta jeloskortasuna sor dezaketen erlazio desberdinei erreferentzia egitea –bikote erlazioez gaine-ra– . Adibidez lagun arteko erlazioak, familiarteko erlazioak, etab.)

7. Zerbait egin dezakegu horrela ez sentitzeko?

8. Jeloskortasuna pasa egiten da?

9. Jeloskortasunak zerekin du zerikusia? Zeri erantzuten dio? (Zein oinarri-ren gainean eraikitzen den galdetuko diegu, adibidez, auto-estima baxua izatean edo beste pertsona batekin alderatzean sortzen ote den).

10. Elkarrizketa hau izan ostean, nola azalduko zenuke zer den jeloskortasuna?

42


JELOSKORTASUNA..............................................................................................

2. ARIKETA

I. zatia: Nola ebaluatuko zenituzke honako iritzi hauek?

1. “Zure bikotea jeloskorra bada, hori asko maite zaituelako da”.

2. Nerea: “Nere mutilak ez dit gona motz hori janzten uzten, mutil guztiak niri begira geratzen direla esaten baitit”.

3. Markel: “Nahiago dut nire lagunekin ez irtetea Nagore ez badago, ze bestela, gaixoa, jeloskor jartzen da eta oso gaizki pasatzen du”.

4. Jon: “Oso gaizki sentitu naiz nire lagun hoberena zineman beste pertso-na batekin ikusi dudalako, eta niri ez didalako ezer esan”.

5. Idoia: “Ulertzen dut Ander nirekin haserretu izana, poltsatik nire sake-lakoa hartu duelako eta lagun batek bidali dizkidan mezuak irakurri dituelako”.

6. Ane: “Amaia gaizki portatu da gurekin gure lagun taldekoa delako eta futbol partiduan nahiago izan duelako beste batzuekin taldean jarri”.

7. Maialen: “Eztabaida izan dut berriro ere Gorkarekin nire lagunekin ge-ratu naizelako eta iruditzen zaiolako nahiago dudala haiekin egotea be-rarekin egotea baino”.

II. zatia: Gure inguruan antzeko egoerak detektatuko di-tugu.

Egin dezakegu aurrekoa bezalako zerrenda bat gure inguruan gertatzen diren jeloskortasun jarrerekin? Talde txikitan lan egingo dugu eta gero emaitzak gainerako taldeei azalduko dizkiegu.

43

JELOSKORTASUNA..............................................................................................

1.4.3. BAKARDADEA / ISOLAMENDUA

A. ARGIBIDEAK. Indarkeria matxistaren kasuan, batzuetan bakardadea biktimak jasaten duen isolamenduaren ondorio da, ez da berak aukeratutako bakardadea, eta ondorioz, kontrol eta menderatze modu bat da. Isolamen-dua erasotzaileak emakumearen kontra aritzeko erabiltzen duen mekanismo bortitza da.

Orokorrean esan dezakegu norbait bakarrik dagoela ez duenean gainerako jen-dearekin komunikaziorik edo bere giza erlazioak aski onak ez direla nabaritzen duenean. Giza erlazio eskasen emaitza izan ohi da, esperientzia subjektiboa da, bakarrik egon baikaitezke eta bakardaderik ez sentitu, eta alderantziz, bakardadea sentitu taldean gaudenean.

Bi bakardade motari erreparatuko diogu: pertsona mailakoa (norbaitekin erlazio sakonik ez izatea) eta gizarte mailakoa (beste pertsonekin erlaziorik ez izatea).

Bakardadea sortzen bada, norbaitentzat ezer eta inor ez naizela egiaztatzen de-nean, horren aurkako antidotoa, beste batentzat garrantzia handia izatearen es-perientzia izango da.

B. TESTIGANTZA. “Zure bizitzako harreman guztiak eten eta baztertu dituzu-nean… aukera bakarra duzu, berarekin egotea. Ez dagoelako beste ezer”.

* IRAKASLEARENTZAKO OHARRA: bakardadeari buruzko gai unitatean, momentu

honetan, eztabaida planaren aurretik, 1. ariketa egitea gomendatzen da (3. puntuan) kontzeptua

argitzeko lagungarri delako.

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Zer diote DVDko emakumeek bakardadeari buruzko beraien aipamenetan?

2. DVDko emakumeek bakardadeari buruz egiten dituzten aipuek isolamen-duarekin erlaziorik izan dezakete? Zein zentzutan?

44


BAKARDADEA / ISOLAMENDUA.............................................................................

3. Inoiz bakarrik sentitu zara? Eta isolaturik?

4. Bakardadea gauza ona ala txarra da? Eta isolamendua? Adibideren bat eman.

5. Gauza bera da bakarrik egotea eta bakarrik sentitzea?

6. Bakarrik sentitu zaitezke lagun ugari edukita?

7. Isolaturik egon zaitezke eta hala ere bakarrik ez sentitu?

8. Azaldu zure hitzez tratu txarrak jasandako emakume batek DVDan egin-dako testigantza, gai unitate honen 3. puntuan jasota dagoena.

9. Zein erlazio du bakardadearekin eta isolamenduarekin?

10. Gure bizitzan zeintzuk dira gertuen ditugun jende multzoak? Gure koadernoan “gure bizitzako jende multzoak” marraztuko ditugu, guretzat duten garrantzia mailaren arabera irudikatuz (garrantzitsuenetik garrantzia gutxien duenera).

FUTBOLEKOLAGUNAK

FAMILIA

LAGUNTALDEA

NI

11. Pertsona horiek ematen digutenarekin edo egiten dizkiguten ekarpenekin zerrenda bat egin dezakegu?

12. Jende multzo horrekin dugun harremana hausten badugu, zer gertatuko litzateke? Zerekin aurkituko ginateke?

45


13. Multzo horiek osatzen dituzten pertsonak edo multzoak berak alda dai-tezke? Zein modutan? Adibideak jarri zure erantzunei

14. Elkarrizketa honen ostean, nola azalduko zenuke zer den zuretzako bakardadea? Eta isolamendua?

3. ARIKETA

DVDko emakumeak bakardadeaz mintzo direnean ikuspegi negatibo ba-tetik egiten dute batez ere, eta ariketa honen helburua, bakardadearen inguruko hausnarketa egiteaz gain eta bere ulermenean sakontzeaz gain, sentimendu honen alderdi positiboa erakustea da. Irakasleak emango ditu jardueran eskatzen diren beharrezko argibideak:

Behatu ondorengo baieztapenak eta azaldu bakarrik hitzak zer esanahi duen esaldi bakoitzean (izan daiteke, adibidez, ‘lagunik gabe’, ‘esperantza-rik gabe’, ‘bakarrik geure buruarekin’…):

1. “Bakarrik hobeto ikasten dut”.

2. “Hondartzara bakarrik joatea gustuko dut eta orduak egotea itsasoari begira nire gauzetan pentsatzen”.

3. “Nire lagun onena atzerrira joan da ikastera eta oso bakarrik sentitzen naiz”.

4. “Nire familia eta ni beste hiri batera joan gara bizitzera, ez dut inor ezagutzen eta oso bakarrik sentitzen naiz”.

5. “Hobe bakarrik konpainia txarrean baino”.

6. “Hanka sartu dut askotan eta lagunik gabe geratu naiz. Oso bakarrik sentitzen naiz”.

46



47

7. “Nahiago dut berarekin bakarka hitz egin”.

8. “Nire inguruko pertsona taldeekin erlazioa apurtu dut. Orain badakit zer den benetan bakarrik egotea”.

9. Tratu txarrak jaso dituen emakume batek DVDan egindako testigantza: “Gogorrena, oso bakarrik sentitu naizela, oso!”

4. ARIKETA

Pentsatu eta proposatu (idatz daiteke, marraztu, egin, etab.) irudi bat, egoera bat, melodia bat, artelan bat, hitz batzuk etab. zuretzat edo zuontzat guztion-tzat bakardadea edo isolamendua adierazten duena (edota bi egoerak). Argazki bat, marrazki bat, eskutitz bat, olerki bat … izan daiteke (interes-garria litzateke irakasleek ere jarduera honetan parte hartzea).

Hurrengo saioan ekarritakoa aurkeztuko da eta partaide bakoitzak azal-duko du bere aukeraren edo sorkuntzaren zergatia.


1.4.4. MAITEMINTZEA

A. ARGIBIDEAK. Maitemintzea edo maitemina kontzientziaren egora aztoratua da, ez da iraunkorra. Zientzialariek jakin dute, pertsona bat maite-mindurik dagoenean garunak endorfina eta enzefalina kopuru handia sortzen duela (sustantzia horiek neurona espezializatu batzuk sortzen dituzte, eta ho-riek garunaren erdiko zatian aurkitzen dira, hipotalamoan, hain zuzen). Garu-neko sustantzia horiek denborarekin gutxitu egiten dira, maitemintze fasea pasatzen doan heinean. Horregatik esaten da maitemintze garaia kontzien-tziaren egoera aztoratua dela, ez iraunkorra. Droga askorekin gertatzen den bezala, garunak tolerantzia maila bat du, eta endorfinek eta enzefalinek ez dute hasiera bateko efektu bera sortzen. Hori abantaila bat da, egoera horre-tan denbora asko mantenduko bagina, lan egitea, produktiboak izatea… zaila gertatuko bailitzaiguke.

Harreman honetan denbora bat igaro ostean, orokorrean, pertsona mai-temintze egoeratik maitasun egoerara pasatzen da.

B. TESTIGANTZAK. “Berarekin ezagutu nuen beste, beste ni bat; berpiztu nintzen, nire gorputza hasi zen sentitzen eta benetan maitemindurik nengoen”.

“Ez zitzaidan axola ez margotzea, ez apaintzea, ni oso maitemindua nengoelako”.

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Maitasun mota desberdinak aipa ditzakegu? Adibidez, amarekiko edo aitare-kiko maitasuna edo seme-alabekiko duguna, kirolarekiko maitasuna, norbere buruarekiko maitasuna…

2. Zein ezaugarri komun dute maitasun mota desberdinek? Zer dute desber-dina?

3. Maitasunak alderdi negatiboak eta positiboak izan ditzake? Zeintzuk?

48


MAITEMINTZEA.................................................................................................

4. Zertan oinarritu beharko litzateke maitasun erlazio osasuntsu bat, oreka ematen duena eta bi pertsonei hazteko aukera ematen diena? Nolakoa izan beharko litzateke horrelako erlazio bat?

5. Zein lotura motaz ari gara maitasunaz hitz egiten dugunean?

6. Zein erlazio dago maitasunaren eta maitemintzearen artean?

7. Zein beste hitz ezagutzen dituzu maitemintzea adierazten dutenak?

8. Zein kasutan esango genuke maitemintze erlazio bat abiapuntu egokia dela maitasun erlazio baterako? Nolakoa izan beharko litzateke maitemintze erlazio hori?

9. Gizaki guztiek senti dezakete maitasuna? Tratu txarrak eragiten dituen nor-baitek ere?

10. Maitasunak esanahi bera du guztiontzat? Adibidez, maitasuna gauza bera da gure aita edo amarentzat, gure aitona-amonentzat edo guretzat?

11. DVDko testigantzetan, zein aipamen egiten dituzte emakumeek maite-mintzearen inguruan? Nola deskribatzen dute? Zer egin zuten maitemin-duak egoteagatik?

12. Elkarrizketa hau eduki ondoren, zuen ustez, zer da maitasuna? Eta maite-mintzea? Nola deskribatuko zenukete?

49

MAITEMINTZEA.................................................................................................

5. ARIKETA

Aztertu bakarka honako kontzeptuak eta eztabaidatu zein zentzutan du-ten zerikusi handia/txikia edo ez duten zerikusirik maitasunarekin. Eman zure sailkapenaren arrazoiak eta jarri adibideak

ZERIKUSI HANDIA

ZERIKUSI TXIKIA BATERE

Zaintza

Errespetua

Bortizkeria

Kariñoa

Desadostasuna

Eman

Jaso

Menpekotasuna

Babestu

Eztabaida/ haserrea

Lagundu

Kontrola

Jeloskortasuna

50


.................................................................................................

Jarraian maitasuna ulertzeko edo irudikatzeko modu desberdinak aipatzen dira: irakur itzazu arretaz eta azaldu horietako zeinekin identifikatzen zaren gehien eta zergatik:

l “Maitasunak funtziona dezan nahikoa da maiteminduta egotea”.

l “Beste pertsona bat deskubritzearen sorpresa suposatzen du, eta mai-temintzen joatea, formula egonkor eta iraunkorra lortzeko.” (Rojas, 1997, 18.or).

l “Maitasuna munduko gauzarik garrantzitsuena da, gidoi nagusia.” (Rojas, 1997, 19.or).

l “Maitasunean bi pertsona bakarrean bilakatzearen paradoxa ematen da“.

l “Maitasunak ezagutza eta ahalegina eskatzen du”. (Fromm, 2003, 13.or).

l “Maitasuna ekintza bat da, askatasunean soilik egin daitekeen giza bote-re baten praktika, eta sekula konpultsio baten erantzun bezala” (Fromm, 2003, 38.or).

l “(Maitasun harmonikoa)… bi parteen izaerak, baloreen eskala eta heldutasun psikologikoa elkar osatzeko gaitasunean oinarritzen da. (Maitasun neurotikoa)… urritasun existentzialak tapatzeko beharretik sortzen da, bai auto-estima baxua eta bai bakardade sentimendua”. (Bo-linches, 1995).

l “Maiteminduta dauden pertsonak erabat berdinak sentitzen dira bakoi-tzak pentsatzen duelako besteak berak baino gehiago balio duela. Mai-tasuna amaitzen da pentsatzen dudanean nire maiteak baino gehiago balio dudala eta berak baino eskubide gehiago ditudala”. (Alberoni, 1996).

6. ARIKETA

51

MAITEMINTZEA.................................................................................................

l “Maitemintzean pertsona bat gainerakoen gainetik aukeratzen da, baka-rra izango balitz bezala, ordezka ezina izango balitz bezala, beste inor ezin da berarekin alderatu”. (Alberoni, 1996, 8.or).

l “… antzinako greziarrek maitasuna denbora pasa dibertigarria zela pentsatzen zuten, garrantzia eta seriotasun handiagoa zuten kontueta-tik distraitzeko erabiltzen zuten. Ez zuten beharrezkotzat jotzen per-tsona ona izateko, ez zuten betirako konpromisotzat hartzen, eta ez zuten ezkontzaren loturarekin erlazionatzen.” (Nicarthy, 1982.).

l “Maite duzunean, ez zara bakarrik sentitzen”. (Muñoz, 2008, 55. or).

* IRAKASLEARENTZAKO OHARRA: Bi ariketentzako aukera moduan, bakoi-

tzaren amaieran ariketa berriro egitea proposa diezaiekegu, baina oraingoan DVDan ager-

tu diren emakumeen azalean jarrita.

52


ERRUA............................................................................................................

1.4.5. ERRUA

A. ARGIBIDEAK. Errua kontzientzian agertzen da, pertsona baten jarre-ra edo jokabidea gatazkan sartzen denean berak barneratuak dituen prin-tzipio etiko eta gizarte arauekin, hau da, ekintza “txar” bat gauzatzen den bakoitzean (“ona” edo “txarra” dena kulturaren eta pertsonaren arabera aldatuta ere). Bortizkeria matxistaren kasuan, oso arrunta da tratu txarrak jaso dituzten emakumeak bizi duten egoeraren arduradun eta errudun sen-titzea. Sozialki eta kulturalki transmititzen zaizkigun genero rolen arabera, pentsa dezake ez duela modu egokian bere papera betetzen eta, gainera, erasotzaileak horixe bera behin eta berriz errepikatzen dio erruduna dela sinestarazteko. Erruaren bizipena beraz, pertsonala da, eta bere oinarrizko ezaugarria, lagun duen atsekabe sentimendua. Oso garrantzitsua da subjektu errudunak errua bizitzeaz gain, zerbait egitea hori konpontzeko, zeren hala ez balitz berari begira biziko litzateke beti, etengabe damutuz.

B. TESTIGANTZA. “Errudun sentitu naiz momentu guztietan; errudun, er-lazio horrek aurrera egin ez izanaz”.

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Zer diote DVDko emakumeek beraien testigantzetan erruari buruz?

2. Zergatik sentitzen ziren errudun?

3. Zein ondorio izan zuen beraiengan erruaren sentipen edo bizipen horrek?

4. Zein egoeratan senti gaitezke errudun?

5. Denok sentitzen gara errudun egoera berdinen aurrean? Adibideak.

53

ERRUA............................................................................................................

54

6. Nola sentitzen gara zerbaiten errua dugula sentitzen dugunean? Nola des-kribatuko genuke egoera hori? (adibidez, larrituta, ahul, triste…) Nola uste duzu sentitzen direla DVDko emakumeak?

7. Erru sentimendua arindu daiteke? Nola?

8. Iruditzen zaizu erruak alderdi positiboren bat izan dezakeela? Zein?

9. Norbait zerbait ona eragitearen errudun izan daiteke?

10. Iruditzen zaizu erruak alderdi negatiboren bat izan dezakeela? Zein?

11. Nork du errua ezartzeko autoritatea?

12. Errua zigortu daiteke? Nola?

13. Azaldu zure hitzekin tratu txarrak jasandako emakume batek DVDan egindako testigantza hau.: “Ohitua zaude zuk errua duzula, zuk errua duzula entzutera, eta azkenean sinistu egiten duzu. Pentsatzen duzu, gertatzen ari dena zuk egoera hori eragin duzulako dela”.

14. Ezer egin ez arren errudun sentitzen denaren adibideak jar ditzakezue? Nola azal dezakegu gertakari hori?

15. Izan dezakezu zerbaiten errua eta errudun ez sentitu? Adibideak.

16. Uste duzue, norbait errudun senti daitekeela behin eta berriro horixe errepikatu diotelako? Adibideren bat jar dezakezu? (Positiboa izan daite-ke prozesuari dagozkion adibide batzuk jartzea, hau da, behin eta berriz errepikatzeagatik egi bihurtu daitezkeen beste egoera batzuen adibideak bilatu –adibidez, esaten da kasu askotan haurrak guk esaten diogun ho-rretan bihurtzen direla. Etengabe baldarrak direla esaten badiezu, halaxe direla pentsatuko dute eta azkenean halaxe izango dira–. Pertsona askok esaten dute, emakumeak zaintzarako hezi izan direla –etxearen zaintza, haurrena…– eta gero oso zaila gertatzen dela ikasketa horiekin haustea).


ERRUA.............................................................................................................

55

Adierazpen hauek egin dituzten pertsonak errudun sentitzen dira arrazoi desberdinengatik. Batzuk azaltzen dituzten ekintzen arduradun dira, baina beste batzuk ez. Aztertu kasu bakoitza, X batez markatu dagokion lekuan eta pentsatu pertsona bakoitzak egin zezakeena (edo nola jokatu beharko lukeen hurrengo batetan) bizi duen erru sentimendua desagerrarazteko:

7. ARIKETA

Arduradun Ezarduradun

1. Ez dut azterketa gainditu ez dudalako ikasi.

2. Atezaina: 0 – 1 galdu dugu, penaltien txandan ez dudalako lehenengoa gelditu. Galdu izanaren errua dudala sentitzen dut.

3. Azkarregi ari nintzen gidatzen eta erre-pidetik irten nintzen.

4. Pastela erre egin zait despistatu egin nai-zelako eta labean denbora gehiegi izan dudalako. Ez dut beste bat egiteko asti-rik izango eta ni nintzen postrea erama-tearen arduradun…

5. Beñat konbentzitu dut nirekin mendira etor dadin, erori egin da eta hanka hautsi du. Hain errudun sentitzen naiz…

ERRUA.............................................................................................................

56

Arduradun Ezarduradun

6. (DVDa) “Uste nuen gertatzen ari zena, nik egoera hori eragin nuelako zela”.

7. (Emakume baten ahotan) Eztabaidan ari ginen, amorru handia sentitzen nuen, oso urduri jarri nintzen eta belarrondoko bat eman nion.

8. Irakasleak gelako guztiak zigortu gaitu nire erruz goiz guztian zehar hizketan aritu naizelako.

9. (DVDa) Askotan pentsatu dut eta buruari buelta asko eman dizkiot pentsatuz: bue-no, … zer egin behar dut gizon honek maita nazan? Hau da… hain gaizki egiten al dut dena?

10. Gaizki sentitzen naiz. Nire laguna eta biok elkarrekin aritu gara ikasten azterketa honetarako eta nik azterketa gainditu dut baina berak ez.


ERRUA.............................................................................................................

57

Indarkeria matxista jasaten duten emakumeak gertatzen denagatik erru-dun sentitzen diren arren, aurreko ariketan ikusi dugun bezala, indarkeria kasuetan arduraduna tratu txarra eragin duen pertsona da. Zentzu horre-tan, denon artean ikerkuntza ariketa bat egitea proposatzen dugu tratu txarren erasotzaile baten aurrean defendatzeko zein mekanismo legal eta sozial dauden jakiteko.

Lehenik ikasleek pentsatu beharko dute nora joatea komeni zaien infor-mazio bila edota nori galde diezaioketen. Hori egin ostean, lantaldeak osatuko dituzte erabakitzen den denbora epean (aste bat edo bi) beha-rrezko informazioa bildu dezaten (komenigarria litzateke ikasleak honako lekuekin kontaktuan jartzea: Ertzaintza, Udaltzaingoa, Udaletxea edo Gi-zarte Zerbitzuak edo Gizarte Ongizatea, Epaitegia –auzitegiko medikua–).

Ikerketa egin ondoren, talde bakoitzak gainerako kideei bilatutako infor-mazioa aurkeztuko die.

8. ARIKETA. LEKUAN LEKUKO IKERKETA

ERRUA.............................................................................................................

58

1.4.6. ASKATASUNA

A. ARGIBIDEAK. Emakumearen kontrako indarkeria desagerrarazteko hitzarmenean aipatzen da, “Emakumeak giza eskubide eta oinarrizko askata-sun guztiez gozatzeko eta horien babesa jasotzeko eskubidea du, baldintza berdinekin, bai politikan, bai ekonomian, bai gizartean, bai kulturan, bai hi-rian eta baita beste edozein eremutan ere” (3. artikulua), eta baieztatzen da emakumearen aurkako bortizkeriak ez duela uzten eskubide eta askatasun horietaz erabat edo neurri batean gozatzen.

Gizakien arteko erlazioetan askatasuna, errespetua eta konfiantza desiatu daiteke. Beste pertsonak behar duten neurrian zainduko ditugu, baina ho-rregatik ez diegu guk nahi bezalakoak izatea eskatuko, ezta guk nahi duguna egiteko ere. Beraien bizitza osotasunean garatu dezaten, pertsona guztiei be-harrezkoa dutena –materiala eta immateriala– bermatzen saiatzen bagara, horiek gure lagun bilakatzeko aukera bat sortzen arituko gara. Lagunak edu-kitzeari (jabetza gisa) uko egitea, lagunak egiteko aukera egokia izan daiteke.

Pertsona batzuek, askatasuna, mugarik gabeko, lege eta araurik gabeko, be-tebeharrik gabeko askatasuna bezala ulertzen dute. Kontzeptu hori zenbait egoeratan egokia izan daitekeen arren eta ikasleak pentsatzen duena edozer dela ere, irakasleak ikusaraziko die badirela hitzaren hainbat interpretazio zentzua dutenak eta egokiak direnak; egin nahi diren gauzak egiteko askata-suna, sortzaileak izateko askatasuna, produktiboak izateko, baliagarriak, etab.

B. TESTIGANTZA. “Aske nintzen, baina dagoeneko ez nintzen gai nire as-katasun hori erabiltzeko”.

“Gogoan dut ogia erostera joaten nintzenean eta telefono kabina baten aurretik pasatzen nintzenean, esaten nuen … “nik orain etxera deituko banu, nire anaiak ordu erdi baino lehen hemen izango ziren eta infernu honetatik aterako ninduten”. Baina hain nengoen deuseztaturik, ez nintzela gai kabinara sartu eta telefonoz deitzeko”.


ASKATASUNA...................................................................................................

59

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Zein aipamen egiten dituzte emakumeek beraien testigantzetan askatasuna-ren inguruan?

2. Askeak zirela pentsatzen duzu (tratu txarrak jasandako emakume batek DV-Dan egiten duen testigantza “Aske nintzen, baina dagoeneko ez nintzen gai nire askatasun hori erabiltzeko.”)?

3. Gertatu zaizu noizbait zerbait egin nahi izan, hori egiteko askatasuna eduki eta ez egitea? Adibideak.

4. Aurreko galderako adibideak konparatu ditzakegu ikuskizuneko emakumeei gertatzen zitzaienarekin? Parekotasunak daude? Desberdintasunak?

5. Zure ustez zer ematen digu askatasunak (gure erabakiak hartu eta egin ahal izateko boterea) pertsonei?

6. Nola sentituko ziren emakume horiek aukera hori eduki gabe (erabakitzeko aske izan gabe)?

7. Gure gizartean, gaur egun edo historian zehar, nor bizi izan da edo bizi da askatasunik gabe?

8. Gure gizartean zer edo nor arduratzen da pertsonen askatasunari mugak jartzeaz?

9. Zuk zeure buruari muga horiek momenturen batean ezarri diezazkiokezu?

10. Noizbait gertatu zaizu zure nahiak edota egin nahi duzuna, kanpotik ezarri-tako mugen kontra doala edota zuk ezarritako mugen kontra? Nola hartu duzu hori? Zein izan da zure erreakzioa?

ASKATASUNA...................................................................................................

Ariketa honek “aske” edo “libre” hitza erabiltzeko forma desberdinak aur-kezten dizkigu. Eguneroko bizitzan eta askatasunaren inguruan pentsatzen dugun modu ohikoenak kontutan hartzeko aukera ematen digu. Kon-tzeptuaren azalpenean aipatu bezala, kasuak aztertzen diren heinean, hitz honen esanahiaren inguruko iritzi desberdinak agertzen joango dira. Oso interesgarria da ikasleek ikustea, badirela bereaz gain, “askatasunaren” in-terpretazio gehiago ere.

Ariketaren helburua, hain konplexua den gai honetan ikaslearen arrazo-namendua hobeki funtsatuta egoten laguntzea da. Aldi berean, ariketa ba-liagarria izango da tratu txarrak jasan dituzten emakumeen egoerak eta bizipenak hausnartzeko, interpretatzeko eta ulertzeko.

I. zatia

Aztertu eta eztabaidatu “aske” edo “libre” hitzari ematen zaion erabi-lera honako kasuetan::

1. Adibidez: Arratsaldea libre daukat.

l Betebeharrik gabe, nahi dudana egiteko…

2. Tratu txarrak jasandako emakume batek DVDan egindako testigantza: “Aske nintzen baina dagoeneko ez nintzen gai nire askatasun hori era-biltzeko”.

9. ARIKETA. ZER ESNAHI DUASKATASUN HITZAK1?

60

11. Elkarrizketa hau izan ondoren ondorioren bat atera dezakegu askatasunak pertsonei egiten dien ekarpenaren inguruan?


ASKATASUNA...................................................................................................

3. Kartzelan zegoen pertsona bat behin betiko atera zen honakoa esanaz: «Azkenean pertsona askea naiz».

4. Demokrazian bizi diren pertsonak, pertsona askeak dira.

5. Parakaidistak erorketa librearen errekorra hautsi zuen.

6 Lurrikararen ostean, jendea, erorkien artean atera ezinik zeudenak as-katzen saiatu zen.

7. Tratu txarrak jasandako emakume batek DVDan egindako testigantza: “Gogoan dut ogia erostera joaten nintzenean eta telefono kabina baten aurretik pasatzen nintzenean, esaten nuen … “nik orain etxera deituko banu, nire anaiak ordu erdi baino lehen hemen izango ziren eta infer-nu honetatik aterako ninduten”. Baina hain nengoen deuseztaturik, ez nintzela gai kabinara sartu eta telefonoz deitzeko.”

8. Ikuskizun horretara joateko gogo handia dut. Sarrera libre da.

9. Oso aske sentitzen naiz nire bikote erlazioan.

10. Geroz eta arrazoitzeko gaitasun handiagoa izan, askeago gara geure kabuz pentsatzeko.

11. Mirenek beti esaten du txoriak bezala aske izan nahiko lukeela.

12. Libre nago, inongo konpromisorik gabe.

1 ITURRIA. Lipman eta beste (1998). Investigación filosófica, Manual para acompañar a El descubrimiento de Harry Stottlemeier. Madril: de la Torre, lanetik egokitua, 9. kap., 10. ideia nagusia, eta, De Puig, I. (2008). Los derechos de las niñas y los niños, Bartzelona: Octaedro, lanetik egokitua.

61

ASKATASUNA...................................................................................................

2. zatia

Jarraian aurki ditzakezun esanahiak, aurreko ariketako kasuekin lotu itzazu. Gerta daiteke esaldi bakarrean “aske” edo “libre” hitza adierazpen bat bai-no gehiagoz ordezkatu ahal izatea:

- Muga gabea.

- Dohainik.

- Aurreiritzirik gabe.

- Ez literala.

- Ez dago arauen mende.

- Bat-batekoa, eragozpenik gabea.

- Nahi dugun bezala bizitzeko gai.

- Zerbait egiteko gai izan.

- Ez da sistema baten parte.

- Ez itxia (zentzu fisiko edo mora-lean).

- Oztoporik gabe.

- Geure kabuz erabakitzeko gai.

- Norbere arauekin bizi.

- Aske utzi, atera.

62


ASKATASUNA...................................................................................................

Askatasunaren gaia zuzenki indarkeria matxistari lotuz, honakoa aztertzea proposatzen dizuegu: mitoak, topikoak eta aurreiritziak sortuz eta enkista-tuz joan dira gure gizartean, eta horiek isolamendua nola sortu duten eta tratu txar matxistak jasan dituzten emakumeei askatasuna nola kendu dien ikusteko aukera ematen digute.

Egoera askotan emakume hauek mesfidantza topatzen dute inguruko per-tsonengana jotzen dutenean laguntza bila. Badira gaiaren inguruan topiko batzuk, arazoari duena baino garrantzia gutxiago emateaz arduratzen dire-nak edota justifikatu egiten dutenak. Aurreiritzi eta mito horiek dira iritzi publikoak mota honetako gertakariak toleratzearen arrazoi nagusiak eta tratu txarrak jasan dituen emakumearengan erru sentimendua edo lehena-go aipatzen genuen isolamendua eragiten dute.

Ariketaren helburua mito horiek zalantzan jartzea da ikasgelan eztabaidatu ahal izateko. Aurrerago proposatzen den aukera egiten baldin bada, zailta-sunik gabe ikus ahal izango da tratu txarrak eta bazterketa bikotean askoz ere onartuagoak daudela emakumearen kasuan.

Ikasleei honako galdetegia banatu (galdetegia prestatuta dago www.ikertze.org web orrian, material didaktikoaren 6.Dokumentazio gehigarria atalean,zuzenean inprimatu eta banatu ahal izateko) eta talde txikitan edo bakarka X batekin adierazi beharko dute ea ados dauden edo ez honako adieraz-penekin. Jarraian, denon artean galdera bakoitza komentatuko dugu, tratu

10. ARIKETA. MITOAK, TOPIKOAKETA AURREIRITZIAK2

2 ITURRIA: Egokitutako ariketa: Sanz, M., García, J., Benito, Mª. T. Materiales para prevenir la violencia contra las mujeres desde el marco educativo. Unidad didáctica para educación secun-daria. Gorrotxategi, M., De Haro, I. Mª. Materiales didácticos para la prevención de la violencia de género. Educación secundaria, eta Labrador, F.J., Rincón, P.P, De Luis, P., Fernández-Velasco, R. (2004). Mujeres víctimas de la violencia doméstica. Programa de actuación. Madril: Pirámide.

63

ASKATASUNA...................................................................................................

txarrak jaso.

dituzten emakumeen askatasuna zein zentzutan oztopatzen duten pentsa-tuz, hau da, emakumeen askatasuna adierazpen hauetan non geratzen den ikusiz.

Beste aukera interesgarri bat izan daiteke ikasleei edo lantalde txikiei beste galdetegi bat ere banatzea (eskuragarri duzue www.ikertze.org web orrian material didaktikoaren atal honetan bertan) esaldietako generoa trukatuta duena. Ideiak komunean jartzean, nola sentitu garen komentatuko dugu eta baita testeko galderak irakurtzen ari ginen bitartean pentsatzen ari ginena ere:.

Ados Adostasunik ez

1. Gizonak dirua ekartzen badu emakumea bere mende dago.

2. Gizona da familiaren arduraduna eta ho-rrexegatik emakumeak men egin behar dio.

3. Emakumea derrigortuta dago bere sena-rrarekin sexu-harremanak izatera, nahiz eta momentuan gogorik ez izan.

4. Emakume batek dirua baldin badu, ez du zertan bortizkeria harreman bat jasan beharrik.

5. Neskak erasotzen dituzte probokatu egi-ten dutelako.

6. Bere burua defendatzeko gai den emaku-mea ezin da sexualki eraso.

64


ASKATASUNA...................................................................................................

Ados Adostasunik ez

7. Emakume batek tratu txarrak jasaten baditu etengabe, errua berea da, gizon horrekin bizitzen jarraitzeagatik.

8. Umeak edukitzean emakumeak tratu txa-rrak jasan behar ditu bere hobe beharrez.

9. Tratu txarrak eragiten dituzten gizonak, alkoholarekin edo drogekin arazoak di-tuztelako egiten dute.

10. Beraien bikoteei tratu txarrak eragiten dizkieten gizonak erotuta daude.

11. Tratu txarrak eragiten dituzten gizonek, tratu txarrak jasan zituzten haurtzaroan.

12. Indarkeria matxista momentuko kon-trolaren galera da.

13. Indarkeria matxista ez da hainbesterako. Kasu oso bakanak dira. Kontua da pren-tsan agertzen direla eta horrek sines-tarazten digula askotan gertatzen direla.

14. Bikote harremana pribatua da eta inor ez da sartu behar eta ez du iritzirik eman behar.

15. Gehiago dira emakumeen aurkako indarkeria kasuak heziketa gabeko edo baliabide ekonomiko gutxiko familietan.

65

ASKATASUNA...................................................................................................

1.4.7. JABETASUNA

A. ARGIBIDEAK. Indarkeria matxistaren kasuan, Emakumearen kontrako indarkeria desagerrarazteko hitzarmenean honakoa aitortzen da: “emaku-mearen aurkako indarkeria historikoki gizon eta emakumeen arteko bote-re erlazio desorekatu baten adierazpena da, eta horrek gizonaren partetik emakumearekiko dominazioa eta emakumearen aurkako bazterketa ekarri du, eta horrekin batera emakumeek osotasunean aurrera egitea eragotzi du. Emakumearen aurkako indarkeria, indarraren bidez emakumeak gizonekiko menpeko izateko gizarte mekanismo oinarrizkoa da”.

Pertsonen jabetasunaren adibide nabarmenena esklabutza izan arren, badira pertsona baten jabetasuna edukitzen saiatzeko modu sotilagoak. Bide desber-dinetatik garatzen den botere ariketa bat da, adibidez, pertsonen jabetasuna izaten saiatzea informazio kontrolaren bidez. Batetik, emakume horietaz dena jakiten saiatzen dira: zer egiten duten, zein momentutan, norekin… Bestetik, datuak ezkutatzen dizkie emakumearen iritzian, nahietan eta jarreretan era-gina izan dezaketelako. Pertsona bati intimitatea lapurtzea edota bere erla-zioen jabe egitea, bere bizitzaz jabetzeko modu bat da.

Batzuetan jabetasun hori beste prozesu psikologiko batzuen bidez bideratzen da: errua, zorra, dependentzia, konfiantza eza, etab. Sentimendu horiek guz-tiek eragin dezakete pertsonak bere autonomia galtzea edo gutxitzea, tratu txarrak jasaten dituzten emakumeen kasuan bezalaxe.

B. TESTIGANTZA. “Jabetza bat, jabetza bat… berak beti hor izan duena agintzeko eta nahi izan duena egiteko”.

66


JABETASUNA....................................................................................................

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Zein aipamen egiten dute emakumeek DVDan beraien bikoteen jabetza bezala sentitzeaz?

2. Zer egiten zuten beraien bikoteek emakume hauek horrela sentitzeko?

3. Denbora tarte bat hartuko dugu gure jabetzez pentsatzeko; zer eduki de-zakegu edo zeren jabe izan gaitezke?

4. Gauzak izan daitezke gure jabetzaren parte? Adibideak.

5. Animaliak izan daitezke? Adibideak

6. Pertsonak izan daitezke? Adibideak.

7. Nola bilakatzen gara gauzen jabe? Zer egin behar da jabetza bat izateko?

8. Zuk zerbait baldin baduzu edo zerbaiten jabe baldin bazara, zein eskubide duzu jabetza horrengan? Adibideak.

9. Gizakiaren historian, edo egungo gure gizartean, zein adibide aurki dezake-gu pertsona batzuk beste batzuen jabe direnak?

10. Zer gertatzen da pertsona bat beste baten jabe bilakatzen denean? Zein eskubide ez diren errespetatzen?

11. “Jabe izan” adierazpenaren sinonimoak aurki ditzakegu? Adibidez, norbai-tena izan, eduki, pilatu…

12. Elkarrizketa hau izan ondoren, zein ondorio atera dezakegu pertsona batzuk beste batzuen jabe izateri buruz?

67

JABETASUNA....................................................................................................

Ondorengo adierazpenak aztertu eta esan zein kasutan izango lirateke jabetasun jarrerak eta zergatik:

1. Tratu txarrak jasandako emakume batek DVDan egindako testigantza: “Ia ezin nuen etxetik atera!”

2. Noski haserretuko nintzatekeela nire lagun onena beste gelakoekin ate-rako balitz! Haiek ez dira gure taldekoak!

3. Ez du ulertzen atera nahi dudala, ateratzeko beharra dudala eta baita beste jende batekin egoteko beharra dudala ere!

4. Tratu txarrak jasandako emakume batek DVDan egindako testigantza: “Beti hor izan nau agintzeko eta berak egin nahi izan duena egiteko”.

5. Eider Jon eta Maiterekin dago; bihar ez diogu abisatuko arratsaldean ateratzeko! Ez zigun esan beraiekin egongo zela.

11. ARIKETA

Kalean uso etxean otso ikuskizunaren izenburua euskal esaera zahar bat da. Adierazpenak dioen bezala, aspaldiko esaera bat da, eta hauek oso esangu-ratsuak izan daitezke kultura batek gai baten inguruan izan duen kontzepzioa ulertzeko, eta baita sustatzen dituen balore eta ereduak adierazteko ere. Emakumea ardatz bezala duten esaera zaharrak analizatzea, ariketa ga-

12. ARIKETA. ESAERA ZAHARRAK2

2 ITURRIA: Schipper, M. (2004). No te cases con una mujer de pies grandes. La mujer en los proverbios del mundo. Bartzelona: Octaedro.

68


JABETASUNA....................................................................................................

rrantzitsua izan daiteke emakumeek kultura edo gizarte zehatz horretan bete duten papera ezagutzeko.

Munduko herri eta kultura desberdinetan aurkitzen ditugun emakumea-rekin erlazionaturiko esaera zaharrek, baieztatzen dute honek jasan di-tuen bazterketak orokorrak eta historikoak izan direla baieztatzen dute. Esaeren kasuan, hizkuntzaren bidez adierazten den ikuspegiak, emakumea gizonaren jabegotzat hartu izan dela erakusten digu.

1. Haragia senarraren gustuen arabera prestatzen da. (Errusiarra).

2. Zakurra emakumea baino inteligenteagoa da; ez dio jabeari zaunka egi-ten. (Errusiarra).

3. Zuzena da emaztearekiko erabateko autoritatea izatea. (Sanskritoa).

4. Emakumeari eta kandelari lepoa okertu behar zaio ona izateko. (Espai-niarra).

5. Itsasontziak timoiari egiten dio kasu, emazteak gizonari. (Vietnamdarra).

6. Emakumeak jateko bakarrik ireki behar du ahoa. (Alemania, Albaniarra).

7. Oiloek ez dute oilarraren aurrean kantatzeko eskubiderik. (Ruandarra).

8. Emakumeak galtzak eta gizonak amantala daraman lekuan, dena gaizki ateratzen da. (Italiarra).

9. Urteko lehen egunean, zure planak egin; ezkontzaren lehen egunean, zuzendu zure emaztea. (Japoniarra).

10. Emakumeak, gong-ak bezala, tarteka golpeak beharrezko ditu (Ingelesa, AEB).

11. Zaldi onek eta txarrek espuelak behar dituzte, emakume onek eta txa-rrek, zigorra. (hizkuntza desberdinetan, Europa eta Amerika).

69

JABETASUNA....................................................................................................

12. Jipoia jasotzen duen emakumea, emazte hobea izango da. (Korearra).

13. Emakumeari soka luzea jarri edo bestela hil.

Ikasleekin munduko esaerak irakurri ostean, komentatu itzazue (esaera horietan emakumea gizonaren jabego izan izana nola islatzen den haus-nartu dezakezue) eta galdetu horrek izan ditzakeen inplikazioen inguruan. Gure kulturan emakumeekin erlazionatutako esaldiak bilatzea proposatu. Fa-milian galde dezakete, interneten bilatu, liburutegian… Hurrengo saioan denen aurrean irakurri eta aztertuko ditugu.

70


ERRESPETUA.....................................................................................................

1.4.8. ERRESPETUA

A. ARGIBIDEAK. 1981az geroztik indarrean dagoen emakumearen aurkako bazterketa modu guztiak desagerrarazteko hitzarmenean, honakoa gogoratzen dute: “… emakumearen kontrako bazterketak eskubide berdintasunaren eta giza duintasunaren errespetua bortxatzen du…”.

Errespetua pertsona guztien berezko balioaren eta eskubideen aitorpena da.

Badirudi gaur egun errespetu hitza modan dagoela. Merkatuetan, diskurtsoe-tan, deialdietan, elizan, etab. entzuten dugu. Jende guztiak tolerantziari buruz eta errespetuari buruz hitz egiten du, pertsona jantziak eta ongi heziak ga-rela pentsatu nahi dugu, eta horregatik norbaitek desberdin pentsatzen edo jokatzen duenean saiatzen gara bortizkeriarekin edo gizagabetasunarekin ez erreakzionatzen. Baina, zein erreakzio dugu zerbaitek zuzenean eragiten di-gunean?

Errespetuak ulermena eskatzen du. Beste pertsonaren lekuan jartzea, bere jarrera ulertzen saiatzea suposatzen du. Ez da nahikoa minik ez ematea eta ez ikusiarena egitea, arreta handiz entzutea eskatzen du, bere ideiak zalantzan jartzeko asmorik gabe eta baita gure ideiak birplanteatzeko aukera onartze-ko irekiak egotea ere. Errespetuak gure desberdintasun pertsonalak onar-tzera garamatza, gogoratuz gutako bakoitzak eskubidea duela den bezalakoa izateko.

B. TESTIGANTZAK. “Nire ustez, oso ondo portatu nintzen berarekin, ez alderdi materialari dagokionez, errespetuz tratatu nuen. Berarekin nuen tratua… nire inguruko mundu guztiarekin izaten dudan berdina zen, maitasunezkoa.

“Errespetatzen ikas dezatela”.

71

ERRESPETUA.....................................................................................................

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Zein aipamen egiten dituzte emakumeek DVDan biltzen diren testigantze-tan errespetuaren inguruan?

2. Errespeta dezakegu gaizki erortzen zaigun norbait?

3. Jar dezakezu adibiderik zuk errespetatzen duzun zerbaitena eta gainerakoek errespetatzen ez dutena? Bada zure ingurukoek errespetatzen duten zerbait, zuk errespetatzen ez duzuna?

4. Zein egoeratan ez zarete errespetatuak sentitzen?

5. Zeure burua errespetatzen duzu? Nola? Adibideak.

6. Emakumeetako batek zera esaten du DVDan: “Errespetatzen ikas dezate-la!”. Zergatik uste duzue botatzen duela mezu hori?

7. Zer ikusi du errespetuak, hau da, gure ingurukoak tratatzeko moduak, gizo-nek emakumeekiko dituzten tratu txarrekin?

8. Nolako tratua ematen diogu errespetatzen dugun norbaiti? Nola adieraz-ten da errespetua?

9. Nolako tratua ematen diogu errespetatzen ez dugun norbaiti?

10. Pertsona guztiak errespetatu behar ditugu? Zer gertatzen da “gaizki” por-tatzen den edo besteak errespetatzen ez dituen jendearekin?

11. Badira besteak baino gehiago errespetatu beharko genituzkeen pertso-nak? Adibidez, jende heldua haurrekin alderatuta.

12 Elkarrizketa hau izan ondoren, zer esan dezakegu errespetuaz gure egune-roko bizitzan eta horrek emakumeekiko tratu txarrekin eduki dezakeen erlazioaz?

72


ERRESPETUA.....................................................................................................

Jardueraren hasieran azaltzen dugun bezala, pertsona bat errespetatzeak, besteak beste, gizaki bezala dagozkion eskubide guztiak aitortzea inplikatzen du. Giza Eskubideen Hitzarmen Unibertsalak, 1948an Nazio Batue-tako Batzar Orokorrak aldarrikatutakoak, adierazten du, pertsona guztiek eskubideez gozatu behar dutela bazterketarik gabe. Emakumearen aurkako indarkeria matxistak, giza eskubideak eta oinarrizko askatasunak gutxitzen edo ezaba-tzen ditu eskubide internazionalen edo hitzarmen desberdinen bertutez, bazterketa ekarriz.

Honakoak dira eskubide eta askatasun horiek:

a) Bizitza eskubidea; b) Tortura, tratu edo pena krudelak, giza gabeak edo apalgarriak ez jasateko eskubidea; c) Berdintasun egoeran babes eskubidea arau humanitarioei jarraiki, gatazka armatu internazionala edo bertakoa da-goenean; d) Askatasunerako eta segurtasun pertsonalerako eskubidea; e) Legearen aurrean berdintasun eskubidea; f) Familian berdintasun eskubidea; g) Ahalik eta osasun fisiko eta mental maila altuena izateko eskubidea; h) Bi-dezkoak eta onuragarriak diren lan baldintza bidezko eta onuragarriak diren lan baldintzak izateko eskubidea.

Irakasleak Giza Eskubideen Hitzarmen Unibertsala kontsulta dezake eta baita Emakumearen aurkako indarkeria desagerrarazteko hitzarmena honako web orrietan: Giza Eskubideen Hitzarmen Unibertsala:

http://www.un.org/spanish/aboutun/hrights.htm

Emakumearen aurkako indarkeria desagerrarazteko hitzarmena http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(Symbol)/A.RES.48.104.Sp?Opendocument

13. ARIKETA

73

ERRESPETUA.....................................................................................................

Nazio Batuetako Batzarrak 1948an sinatutako Giza Eskubideen Hitzarmen Unibertsala oinarri hartuta, pertsonen oinarrizko zein eskubide urratzen ditu indarkeria matxistak, zuen ustez? Bilatu hitzarmena interneten. Ariketa talde txikitan edo bakarka egin eta ondoren emaitzak bateratu.

Kasu batzuetan inguruan ditugun pertsonak ez ditugu errespetatzen, nahiz eta itxuraz behintzat gu bezalakoxeak izan adinari dagokionez, sexuari… modu kontziente edo inkontziente batetan sortzen eta handitzen zaizki-gun sentimenduek eraginda (inbidia, esaterako). Zuen eguneroko bizitzari buruz hausnarketa ariketa bat egitea proposatzen dizuegu:

Kultura matxistaren eta emakumearen bazterketaren (emakume izate hutsagatik) gaia hartu eta talde guztiaren artean saiatu bazterketa mota hau sustatzen duten ikasleen arteko ez-errespetuzko egoerak detekta-tzen. Idatzi proposamenak arbelean, baloratu eta komentatu itzazue (pentsa dezakezue zein puntutara arte ez garen errespetatzen ari beste pertsona) eta pentsatu ea birformula daitezken gure artean solidaritate eta errespetu gehiago egon dadin. Adibidez:

- ANE: “Begira Laura nola doan jantzita, gona motz horrekin puta bat dirudi”.

- JONE: “Maider oso gaizki dago, atzo gauean berarekin zegoen mutil bat pasa egin zelako eta abusatzen saiatu zelako. Egia esan, ez dakit zertaz kexatzen den, badirudi horixe nahi duela, ikusita nola joaten den beti probokatzen!”

14. ARIKETA

74


TRATU TXARRAK ETA INDARKERIA MATXISTA.........................................................

1.4.9. TRATU TXARRAKETA INDARKERIA MATXISTA

A. ARGIBIDEAK. Nazio Batuen (1993) “Emakumeen aurkako indarkeria desagerrarazteko hitzarmena”-ren 1. artikuluan adierazten da emakumearen aurkako indarkeria honako hau dela (material didaktiko honetan indarkeria matxista deiturikoa): “Sexu femeninoko partaide izatean oinarritutako edozein indarkeri ekintza, ondorio bezala emakumearentzako mina edo sufrimendu fi-sikoa, sexuala edo psikologikoa izan dezakeena, ekintza horietarako mehatxuak, indarkeria edo askatasun murriztapen arbitrarioa barne, bizitza pribatuan nahiz publikoan gertatuta ere”. Gizonek emakumeekiko eragiten dituzten tratu txar matxista mota guztiak (jazarpena, abusua, erasoa, indarkeria…) emaku-mearen aurkako indarkeria motak edo indarkeria matxistak dira. Hauxe da emakumeen artean lesio gehien sortzen duen kausa, lapurretetan edo auto istripuetan ematen diren kopuruak gaindituz. Indarkeria mota hau garai, kul-tura eta klase sozial guztietan existitu izan da; mendeetan zehar mantendu-tako eta indartutako emakumeen eta gizonen arteko desorekak, horrelako egoerak posible egin ditu. Gure gizartean nagusitasun maskulinoaren sines-mena izan da duela gutxi arte (Espainian esaterako, Kodigo Zibilak 1975a arte emakumeak gizonezkoari obedientzia zor ziola esaten zuen –52. artikulua–), eta honek, eremu guztietan desorekak eragin ditu: ekonomikoan, politikoan, akademikoan, laboralean edo sentimentalean eta domestikoan. Indarkeria matxista, orokorrean, eta bikote barneko indarkeria matxista, zehazkiago, sexu bat beste baten gainetik egotearen botere erlazioan oinarri-tzen da; gizon asko emakumeen gainetik sentitu dira eta sentitzen dira eta indarkeria erabiltzen dute beraien balioa erakusteko eta bestearen gainetik inposatzeko. Aldi berean, emakume askok azpitik daudela sentitzen dute edo sinetsi dute, txikitatik erakutsi baitzaie beraien iritziek eta zereginek balio gutxiago dutela.

B. TESTIGANTZAK. “Ez dakit… estropezu egin eta… baldarra!, baldarra! ez dakit zer eta badakit zer!… esan beharrean, ez dakit! Edo besterik gabe, ezer ez esan edo, paso egin…”.

75


“Sentiarazi dit, ba kakaren pare, baldar. Berak esaten zidan… berarentzat hori maitasun adierazpena zela eta horregatik egiten zuela. Ba, gauza intimoak, behar bada emakume batek sexuari dagokionez nahi ez dituenak eta… oso gaizki sen-titu naiz, bortxatu banindute bezala, erabili izan banindute bezala, kakaren pare!”.

C. EZTABAIDA PLANA:

1. Indarkeria matxista jasan duten emakumeek DVDan egiten dituzten aipa-menetan zein tratu txar edo indarkeri kasu aipatzen dituzte? (Zerrenda arbelean idatz dezakegu eta 1go ariketa eginez gero, erabili).

2. Indarkeria mota desberdinen adibideak jar ditzakegu? (Aurreko galderan egindako zerrenda izan daiteke abiapuntua).

3. Noizbait “gaizki tratatuak” sentitu zarete? Adibideak.

4. Badira egoerak non beste pertsona batzuei tratu txarra ematen diezuen? (Irakaslearentzako oharra: psikologiaren esparrutik adierazten denaren arabera, denok eragin dezakegu, momentu zehatz batean, tratu txar bat beste pertsona batekiko. Horrelako egoera batean eta gizon batek emaku-me batekiko eragin dezakeen tratu txar matxistaren arteko diferentzia, gertakariaren birbideratzean oinarritzen da. Tratu txarra eragin duen per-tsonak biktimari barkamena eska diezaioke eta biktimak ere beste modu batean erreakziona dezake, bere sentipenak jazarleari adieraziz edo ger-tatutakoa beste bati kontatuz. Ekintza horrek esanahi sinboliko sakona du, biktimak bere buruari gertakariaren onarpen eza adierazten eta kanpora-tzen uzten baitio).

5. Noiz esango zenuke egoera arrunt bat (adibidez, txantxa bat, bultzakada bat, irain bat…) tratu txar ez izatetik, izatera pasatzen dela? Non dago muga edo zein faktore kokatuko zenituzke “muga” horretan? (Broma ja-saten ari denarentzat gustuko ez izatea, bromaren iraupena edota denbora luzez errepikatzea…).

76



6. Zergatik deitzen zaio indarkeria matxista gizonek emakumeei eragiten dien indarkeriari?

7. Desberdintasunik aurki dezakegu indarkeria eta tratu txarraren artean? (Irakaslearentzako oharra: tratu txar matxista bikotean eta indarkeria ma-txista bikotean honakoagatik bereizten da: “… tratu txarraren helburu na-gusia ez da lesio zehatz bat eragitea, jazarpena, dominazioa eta erlazioan autoritate eta botere posizio bat mantentzea baizik” Emakundek 2007an eguneratutako “La violencia contra las mujeres” informearen 5.orrialdean aipatzen den bezala).

8. Elkarrizketa hau izan ondoren, nola azalduko zenuke zer den tratu txar matxista eta indarkeria matxista?

77


I. zatia

Aurrerago jasotzen diren irudietan, erasotzaileek beraien biktimei era-gin diezaieketen indarkeria mota desberdinak aurkezten dira. Lehen ka-rratua (arbelean marraz daiteke) abiapuntu harturik, indarkeriarekin erla-zionaturiko DVDko emakumeen testigantzak gogoratuko ditugu (beraien bikoteen eskutik sufritu zituzten tratu txar edo indarkeria adibideak) eta arbelean idatziko ditugu (eztabaida planean zerrenda egin bagenuen, hortik jaso ditzakegu). Jarraian gertakari horiek dagozkien poliedroaren borobiletan kokatuko ditugu.

II. zatia

Bikote erlazio batean indarkeria matxistaren hasiera modu desberdi-netara eman daiteke, emakumeak tratu txar egoerez jabetu ere egin gabe. Behar bada nobio garaian detaile txikiak nabaritu zituzten baina jeloskortasunarekin erlazionatu zituzten, edo beraien bikoteak eure-kiko zuten maitasunaren adierazleak zirela pentsatu zuten eta ez zio-ten garrantzia gehiegirik eman (adibidez, beraien bikoteak beraiekin leku guztietara joan nahi izatea; etengabe telefonoz deitzea; gizonek asko begiratzen ziela eta, janzkera aldatzeko eskatzea, etab.). Esan be-zala, emakume batzuk onartu egiten dituzte gertakari hauek eraso-zkoak edo gehiegizkoak direla ukatuz, baina pixkanaka gehiagora doaz eta etengabeko tratu txarrek, emakumearen mugak jartzeko gaitasuna txikitzen dute.

Beste kasu batzuetan, emakumeek lehen erasoa bikotearen arteko erlazioa estutzen den momentuan jasaten dute, ezkontza egunean edo haurdun daudela esaten dutenean, adibidez. Badirudi gizonaren pentsamenduak aldaketa bat jasaten duela, emakumeak berarekiko

15. ARIKETA

78



menpekotasun handiagoa izango duela pentsatzen du eta bera uztea zailagoa egingo zaiola.

Ariketa honetan tratu txar matxista batzuk detektatuko ditugu eta be-raien izenez deituko diegu. Horrekin batera, bikotean indarkeria ma-txista egoera bat sortzeko arrisku egoera horiek identifikatzen saiatuko gara.

Honako ekintzak aztertuko ditugu, eta denon artean ea indarkeri edo tratu txar egoeratzat hartzen ditugun baloratuko dugu eta poliedroaren borobiletan dagokion lekuan kokatuko ditugu (lehen jarri ditugunen on-doan):

1. Umiliatu eta norbaitez barre egin.

2. Norbaiti bultza egin.

3. Beste pertsonari lan egiten edo ikasten ez utzi.

4. Paseo bat ematera atera.

5. Neska bati gona altxatzea.

6. Norbaiti bere lagunekin elkartzen ez uztea.

7. Norbaiten sentimenduak aintzat ez hartzea.

8. Norbaiti heltzea joan ez dadin.

9. Norbait kontrolatzea, bere mugikorrean baimenik gabe begiratuz.

10. Pertsona bati ez hitz egitea. Egongo ez balitz bezala egitea.

11. Beste pertsona baten gauzak puskatzea.

12. Hondartzara joatea.

79


13. Norbaitekin eztabaida izan eta beste hori egoeraren errudun egitea.

14. Beste pertsonaren dirua kontrolatzea

15. Beste pertsona non dagoen etengabe kontrolatzea

16. Norbait barregarri uztea bere janzteko moduagatik eta horrela ez janzteko exijitzea.

FISIKOABultzakadak, kolpeak,

ile tirakadak,objektuak bota...

PSIKOLOGIKOAIrainak,mespretxuak

eta umiliazioak pribatuan/publikoan, mehatxuak, ignoratu, aislatu, errua

bota …

SEXUALADesio ez den edozein kontaktu sexual, hasi neska bati gona jaso-tzetik, eta bortxaketa

batera.

EKONOMIKOALan edo ikasketak

egiten ez uztea, dirua kentzea, kontu korron-

teetan sartzen ez uztea...

SOZIALAFamili eta lagun

erlazioak kontrolatu eta ekiditea, beste batzuekin

modu irekian koke-teatzea...

80



III. zatia

Indarkeria matxistak bikotean honako eskema jarraitzen du: tentsio pi-laketa, leherketa edo erasoa eta adiskidetzea edo ezkonbidaia (ikus irudia hurrengo orrian). Ezkonbidaia fasea, erasotzailea damutu eta barkamena desesperazioz eskatzen duena, ezinbestekoa da ulertzeko emakumea zer-gatik dagoen hain ziur bere bikoteak maite duela eta berez minik eman nahi ez diola. Indarkeriaren lehen gertakaria ematen denean, aukera asko dago zikloa berriro errepikatzeko. Pixkanaka tentsio eta eraso egoerak ohikoagoak izango dira eta ezkonbidaiaren fasea geroz eta laburragoa izango da edo/eta desagertu egingo da. Tratu txar motak aldatu daitezke eta desberdinak izan eskema borobil honen barnean (ikus 15.ariketako II. zatiko irudia). Bost multzotan sailka ditzakegu: indarkeria fisikoa, sexuala, psikologikoa, soziala eta ekonomikoa. (Batzuetan 3 multzo egiten dira, kontrol ekonomikoa eta soziala indarkeria psikologiko bezala uler dai-tezkeelako).

Emakumeari oso zaila gertatzen zaio ziklo honetatik ihes egitea; bere auto-estima eta segurtasuna desagertu egin dira eta egoeraren arduradun eta errudun sentitzen da. Pixkanaka isolatzen joan da, eta beraz, ez dauka kanpoko laguntzarik ez baliabide ekonomiko propiorik. Indarrak bildu eta lagunei edo senitartekoei laguntza eskatzen dienean, batzuetan ez du babesik aurkitzen, azken finean, senideek ez dute ezer ulertzen, beraiek erasotzailearen oso jarrera desberdina ezagutzen baitute.

Zentzu horretan ikasleekin prebentzio lana egitea garrantzitsua da, adiski-detasunaren eta laguntzaren balioaz hitz eginaz eta denborarekin indarke-ria matxistaren inguruan sortzen joan diren mitoak deseginaz.

Honako koadroan4 indarkeria matxistak bikotean duen funtzionamendua aurkezten da (irudia arbelean kopiatu dezakegu eta esan, borobilak es-piral forma hartzen duela pixkanaka “ezkonbidaia” fasea mozten doan heinean). Behatu ongi, aztertu eta komentatu eskema denen artean.

81


“EZKONBIDAIA”

UKAPENA

INDARKERIAZKOLEHERKETA

TENTSIOPILAKETA

Jarraian, saiatu honako hitzak indarkeria zikloan dagokien atalean kokatzen:

Eztabaidatu Opariak erosiKontrolatuJeloskortasuna Tratu txar fisikoa

*IRAKASLEARENTZAKO OHARRA: Atal honetan interesgarri litzateke DVDan grabatutako ikuskizunari erreferentziaren bat egitea. Gazteei galde diezaiekegu erlaziorik ikusten ote duten dantzaren eta indarkeria zikloen artean, adibidez.

AdiskidetzeaArazoak ukatzeaErrua botatzeaJustifikatzeaPromesakHitzezko mehatxuak

BeldurraEraso sexualaErrudun sentimenduaIraintzea

4 Irudian borobil bat agertzen den arren, esan dezakegu tratu txar matxisten zikloak es-piral baten antz handiagoa duela. Ariketan adierazten den bezala, tratu txarren prozesuan, ezkonbidaiaren fasea geroz eta motzagoa izango da (desagertzera arte) eta ondorioz zirkuluak geroz eta txikiagoak izango dira espiral bat osatuz.

82


.........................................................

IV. zatia

Jarduera hau egin ostean, nola azalduko zenukete zuen hitzetan, indarkeria matxistaren prozesua bikotean edo tratu txarrak tartean dituen erlazio batek jarraitzen dituen pausuak? (ariketa taldeka egin daiteke –5 pertso-netakoak adibidez– talde bakoitzak prozesuan gertatzen dena folio batetan idatziz eta ondoren egindakoa gainerakoei aurkeztuz).

Amaitzeko, gure interpretazioa, adituek bikoteko indarkeria matxistari buruz ematen dutenarekin aldera daiteke. Informazioa interneten bilatu dezakegu edota zentroko psikologoa ikasgelara gonbidatu, azalpenak emateko.

Atal honetan ikasleak ikasi duenetik abiatuz, interesgarria gerta daiteke galde-ra batzuk prestatzea eta indarkeria matxistari buruzko galdetegi bat pasatzea beraiek erabakitzen duten eremu batean (eskola, hezkuntza zikloa, auzoa, fa-milia…) ondoren erantzunak aztertu ahal izateko eta gai honi buruz jendeak duen iritzia eta informazio maila baloratzeko. Galdetegiak anonimoak izango dira, baina ikasleei gomendatuko diegu arreta berezia eskaintzeko elka-rrizketatuen adinari eta sexuari, lortutako eran-tzunen ondorioak ateratzeko garaian interesgarria izan daitekeelako.

Jarraian gai honi buruzko galdetegi bat aurkezten dugu, honako autoreek egina: M. Gorrotxategi eta I.Mª de Haro (Materiales didácticos para la pre-vención de la violencia de género. Educación secundaria). Horixe erabili ahal izango da beste bat prestatzeko denborarik ez badugu (www.ikertze.org web orrian dagoen Kalean uso etxean otso material didaktikoaren 6.Doku- mentazio gehigarria atalean, galdetegia prestatuta dago fitxa moduan ba-

16. ARIKETA: INDARKERIA MATXISTAGALDETEGIA

83


natu ahal izateko).

1. Zein iritzi duzu bikoteetan ematen den tratu txar edo indarkeria ma-txistari buruz?

2. Zertan datza bikoteetan ematen den tratu txar edo indarkeria matxis-ta? Zer egiten du tratu txarrak eragiten dituen pertsonak?

3. Gehienetan gizonezkoak eragiten dizkio tratu txarrak emakumeari. Zer-gatik uste duzu hau gertatzen dela?

4. Zergatik uste duzu pertsona batek etengabe eragin ditzakeela tratu txarrak bere bikotearengan?

5. Bere bikotearengandik tratu txarrak jaso dituen pertsona bat, zergatik isiltzen da, egoerari eutsi eta jarraitzen du pertsona horrekin bizitzen?

6. Zure ustez, indarkeria jasaten duen bikotearen gertuko pertsonek (fami-lia, lagunak, bizilagunak…) zerbait egin dezakete egoera hori ekiditeko?

7. Zure ustez, gizarteak (poliziak, komunikabideek, epailetzak, eskolek, fa-miliek…) zerbait egin dezake tratu txarrak gutxitzeko?

84



Gelakideak 5 taldetan banatuko ditugu eta talde bakoitzari aukeratuta ditugun kantetatik bat hartzen utziko diogu (kantuen letrak prestatuta daude inprima-tzeko www.ikertze.org web orrian dagoen Kalean uso etxean otso material di-daktikoaren 6.Dokumentazio gehigarria atalean). Aurreko saioan azal diezaie-kegu hurrengo egunean zer egingo dugun eta gonbidatu ditzakegu tratu txarmatxisten inguruko kantak ekartzera, ikasgelan horien letrak analizatzeko.

– “Malo” Bebe. – “Salir corriendo” Amaral. – “Ay dolores” Reincidentes. – “Violencia machista” Eska-P. – “Deteneos” Dnoe.

l Talde bakoitzak aukeratutako kantaren letra irakurriko du eta komenta-rio edo azalpen bat idatziko du honako galderetan oinarrituz:

– Nola azalduko zenukete kantuaren edukia zuen hitzak erabiliz? – Zure ustez, zer islatu nahi zuen autoreak kantu horretan?– Ados zaudete kantuaren edukiarekin, planteatzen edo salatzen de-

narekin?

l Jarraian talde bakoitzak mezua jasotzen duen edo kantua ilustratzeko balio dezakeen marrazki edo collage bat egingo du (materiala: A3 tamai-nako orriak, errotulagailuak, margoak, argizariak, egunkariak, aldizkariak, guraizeak eta kola).

l Talde bakoitzak gelaren aurrean bere lana azalduko du eta kantua entzungo dugu.

17. ARIKETA: TRATU TXAR MATXISTENAURKAKO MUSIKA5

85

5 ITURRIA: Amnistia Internazionalen web orritik eta http://lobaguar.wordpress.com/otras-miradas/violencia-y-musica/ http://www.amnistiacatalunya.org/edu/musica/fichas-indice.html abiatuta.


1.4.10. KULTURA MATXISTA

A. ARGIBIDEAK. Matxismoa gizartean ongi errotutako fenomenoa da eta mendeetan zehar maskulinoa denari boterea eman zaio femeninoa dena-ri balioa kenduz. Gizonezkoek historian zehar gure gizartea dominatu dute bai espazio publikoetan eta bai pribatuetan, eta botere horrek patriarkatu izeneko sistema hierarkizatua sortu du. Antolaketa era horren arabera, sexu bakoitzak paper desberdinak hartu ditu gizartean, emakumea etxeko eremu-ra mugatuz. Femeninoa dena, beraz, gizonaren jabetzatzat hartu izan da eta baita seme-alabak ere.

Historian gizonek eta emakumeek jasotako ikasketak ardatz horren ingu-ruan antolatu dira; neskak eta mutilak oso modu desberdinean heziak izan dira txikitatik. Mutilengan alderdi aktiboak indartzen dira: irabaztea, lehiatzea, inposatzea, konkistatzea, borrokatzea… zoriondu eta goraipatu egiten dira ausartak direnean, fisikoki erresistentzia dutenean eta irabazten dutenean. Neskei, aldiz, honakoak erakusten zaizkie: amore ematen, paktatzen, ematen, obeditzen, zaintzen… Zein balore multzo izango litzatekeen positiboagoa ala negatiboagoa baloratzen hasi gabe ere, argi dago eskema horrek desberdin-tasunak azpimarratzen dituela. Neskek erabakiak hartzeko edo askatasunez jokatzeko ez-gaitasuna barneratzen dute, eta aldiz, mutilak gure gizarteko eremu publikoan mugitzeko prestatuagoak egongo dira.

B. EZTABAIDA PLANA:

1. Uste duzue, zuen gurasoek modu desberdinean heziko zintuztela mutila beharrean neska bazinate edo alderantziz? Zertan nabarituko zenukete desberdintasun hori?

2. Zuen ustez, zuen etxean tratu desberdina ematen zaie zuen anai edo arre-bei mutil edo neska izate hutsagatik? Zertan nabaritzen duzue desberdin-tasun hori? Adibideak.

86


KULTURA MATXISTA..........................................................................................

87

3. Etxean gizonezkoentzako ala emakumeentzako egokiagoak diren lanak daudela iruditzen zaizue? Zeintzuk? (Entxufeak konpondu, arropa zintzi-likatu, janaria prestatu, kontuak eraman, umeak zaindu…).

4. Zuen etxean badira beti mutilek egiten dituzten lanak eta beti neskek egi-ten dituzten lanak? Zeintzuk? Zergatik uste duzue hori horrela dela?

5. Gogora ditzagun momentu batez txikiak ginenean kontatzen zizkiguten ipuinak (Edurne zuri, Mari Errauskin, Loti ederra, Txano-gorritxo…) edo-ta telebistan ikusten genituen eta ditugun marrazki bizidunak edo telesai-lak edota bideojokoak. Arbelean zerrenda bat egin dezakegu. Zein paper betetzen dute emakumeek kasu bakoitzean? Eta gizonezkoek? Ondorio orokorren bat atera dezakegu?

6. Pasa gaitezen iragarkien sailera. Zein paperetan agertzen da normalean emakumea eta zeinetan gizonezkoa? Ondorio orokorren bat atera dezakegu horri buruz gizon eta emakumeei igortzen dizkiguten mezuen inguruan?

7. Orokorrean, gizarteak igortzen dizkigun mezuak (familiak, eskolak, komu-nikabideek, literaturak, zineak, etab.) guk geuk indartu beharreko baliabideei dagokienez, berdinak izan ohi dira emakume eta gizonezkoentzat? Gizon eta emakumeei modu berean jokatzeko eta izateko eskatzen zaigu? (Adibidez, emakumeak zaintzarako hezten gaituzte, eta gizonak, lehiakortasunerako).

8. Pentsa dezagun minutu batzuetan ea baden zerbait egiten duguna edo sen-titzen duguna transmititu zaigulako horrela egin edo sentitu behar dugula emakume edo gizon izate hutsagatik.

9. Elkarrizketa hau izan ondoren, gure gelak kultura matxistaren inguruan duen iritziaren ondorio orokorren bat atera dezakegu?


Badirudi batzuetan gure joera sexista, sexu bateko edo besteko pertso-nen ezaugarriak aipatzerakoan erabiltzen ditugun hitzetan islatzen dela. Ikasleei honako fitxa banatuko diegu bakarka betetzeko (fitxa prestatuta daukazue inprimatzeko www.ikertze.org web orrian dagoen Kalean uso etxean otso material didaktikoaren 6.Dokumentazio gehigarria atalean.Ondoren denon artean lortutako erantzunak eta emaitzak komentatuko

Honako termino guztietatik zeintzuk erabiliko zenituzke gizonezkoentzat (G), zeintzuk emakumezkoentzat (E) eta zeintzuk bientzat (G/E)?

18. ARIKETA: HITZ SEXISTAK6

TerminoaLeuntasunaIndependentziaMendekotasunaPasioaAhultasunaJenio bizikoaBotereaErabakiaAnbizioaErakargarriaIndartsua

Emakumea Gizona Bientzat1234567891011

6 ITURRIA: Lipman, M. eta beste (1996). Investigación Ética, Manual para acompañar a Lisa, Madril: de la Torre, VIII. kap., eta, Sanz, M., García, J., Benito, Mª. T. Materiales para pre-venir la violencia contra las mujeres desde el marco educativo. Unidad didáctica para educación secundaria.

88



ditugu:

89

TerminoaTraizioaEsperientziaErabakitasun ezaGoxoaSentiberaAfektibitateaUlermenaSegurtasunaDependentziaIntuizioaBehatuSormenaAusardiaIndarraDominazioaOldarkortasunaInfantilaZaintza

Emakumea Gizona Bientzat121314151617181920212223242526272829

Ikasleak gaiarekin inplikatuta daudela ikusten badugu eta mota honetako dinamikak gustuko dituztela, aste betean zehar behaketa ariketa bat egi-tea proposatuko diegu. Gure egunerokotasunean eta gure inguruan baz-terketa eta kultura matxistaren aztarnak bilatu beharko dituzte.

19. ARIKETA: SEINALE MATXISTENBEHAKETA


Neska-mutilek pentsatu beharko dute lehenik, zein puntutan jarriko du-ten arreta: telebista (iragarkiak, telesailak, programak… aurkezleen edo lehiakideen espresioak edo jarrerak…), lan mundua (gizon eta emakumeek dituzten lanpostuak, langabeziaren indizeak, gizonek eta emakumeek politikan dituzten postuak…), testu liburuak (historia edo zientzia liburuetan, esaterako, gizon eta emakumeei egiten zaizkien erreferentziak), zinea (kartelak, pelikulak –gizon eta emakumeek dituz-ten paperak, aktoreen irudia, etab.–), musika (kantak, kantarien irudia, etab.), kalean (iragarkiak edo publizitatea, kaleen izenak, jendearen ja-rrerak, hizkuntza eta hitz egiteko modua, gatazkak, etab.), familia (ohi-turak, espresioak, jarrerak, lan banaketak, etab.), lagunak (espresioak, jarrerak, etab.)… Arreta guneak zehaztutakoan, errazena taldeka bana-tzea izango da, talde bakoitzak multzo bakoitzean arreta jartzeko eta in-formazioa biltzeko.

Adostutako denbora igaro ostean, denon artean informazioa komenta-tuko dugu eta kultura matxistari buruzko ondorioren batera iristen saia-tuko gara. Informazioa konpartitzeko garaian, interesgarri izan daiteke rol femeninoak eta maskulinoak kontutan hartzea eta baita transmititzen zaizkigun estereotipo eta kanal horien bidez inkontzienteki barneratzen ditugun jarrerak ere. Bestalde, interesgarria litzateke detektatu ditugun gune horietan emakumeen ikuspuntua jasotzen ote den hausnartzea, hau da, ea ematen zaigun ikuspuntua, batik bat, maskulinoa ote den ikustea.

90


..........................................................................................

91

Orain arte egindako ariketa eta eztabaida planen bidez, ikusi dugu gure kultura funtsean matxista dela, eta oraindik lan asko egin behar dugula emakume eta gizonen arteko berdintasuna lortzeko. Berdintasunaren bi-dean hartu eta aplikatu beharreko neurriei buruz hausnarketa egiteko, denon artean panel bat egitea proposatzen dizuegu (lehenengo taldeka lan egin daiteke eta ondoren informazioa bateratu) kartulina batean edo arbelean, eta ikasleek gaiari buruzko proposamenak egitea. Lana errazte-ko, ondo legoke denon artean erabakitzea zein eremu hartuko ditugun kontutan proposamenak egiteko garaian (adibidez, izan daitezke pertsona mailakoak, gizarte mailakoak eta politikoak).

Panelaren adibidea:

EMAKUME ETA GIZONEN ARTEKO BERDINTASUNERANTZ GERTURATZEN JOATEKO PROPOSAMENAK

Pertsona mailan Gizarte mailan Politika mailan

20. ARIKETA: EMAKUME ETA GIZONENARTEKO BERDINTASUNERANTZ


1.4.11. PROGRAMAREN AMAIERA

Programari amaiera emateko, aplikazio ariketa bat egitea proposatzen dizue-gu, ikasleek ikasi dutena lan grafiko edo plastiko baten bidez irudikatzeko eta lortutako ezagutza sintetizatzeko. Jarduera lagungarri izango zaie, aldi berean, prozesua ebaluatzeko eta kultura matxista eta emakumeen aurkako tratu txarren inguruan eman dituzten aurrera pausuez jabetzeko.

Jarduera bat diseina dezakegu (publizitate kanpaina, kartelak, kirol jarduerak, ikus-entzunezko lanen bat, etab.) arazo honi buruzko kontzientzia pizteko. 3 edo 4 pertsonez osatutako taldetan kartel bat, diptiko bat, prospektu bat, pankarta bat, bideo bat, etab. sortu daiteke tratu txar matxisten inguruan ikasturte honetan ikasitakoa oinarri hartuta.

Publizitate kanpainari buruz ideiak hartzeko, Youtube-n adibideak bila di-tzakegu, edota telebistan, irratian, kaleko karteletan… egiten diren kanpainak kontutan har ditzakegu.

(http://www.escueladearte.com/ASP/Galerias/Imagenes.asp?id=42 orrian, adibidez, Jornadas de diseño Motiva leihaketan aurkeztutako kartelen adibi-deak jasoak daude, 2004ean “Genero indarkeriaren aurka” gaia landu zen).

92


PROGRAMAREN AMAIERA....................................................................................

93

PROGRAMAREN AMAIERA....................................................................................

Bukatzeko, gure aplikazioa eta “Kultura Matxista” ataleko 20. ariketako propo-samenak gure herri edo hiriko Udalera bidali ditzakegu (berdintasun sailera, gizarte-ongizate sailera...).

2IKUS-

ENTZUNEZKOMATERIALAREN AURKEZPENA

96


IKUS-ENTZUNEZKO MATERIALAREN AURKEZPENA.....................................................

97

IKUS-ENTZUNEZKOMATERIALAREN AURKEZPENA

Ikus-entzunezko material gisa DVD bat aurkezten dizuegu eta hor honako informazioa aurki dezakezue:

1. Kalean uso etxean otso funtzioa bertsio orijinalean euskaraz eta gaztelaniaz, Donostiako Victoria Eugenia Klubeko emanaldian grabatuta. Zuzenekoa aur-keztu nahi izan dizuegu, momentuko bizipena eta zirrara mantentzeko.

2. 40 minutuko laburpen bat, funtzioaren ostean izandako eztabaiden ingu-ruan. Horietan Emma Larretak hitz egiten du (funtzioaren protagonistak) eta gazteek ere parte hartzen dute ekarpen interesgarriak eginez.

Gazteen identitatea gorde nahi izan dugu, eta horrexegatik irudi distortsio-natuak ikusiko dituzue.

IKUS-ENTZUNEZKO MATERIALAREN AURKEZPENA.....................................................

3OBRAREN

AURKEZPENAZUZENDARIAREN

ESKUTIK

100


....................................................

OBRAREN AURKEZPENAZUZENDARIAREN ESKUTIK

Kalean uso etxean otso ikuskizuna behar batetik sortutako ikuskizuna da, eta behar honek gure gizartean, zoritxarrez maizegi gertatzen diren tratu txarren kontra, zer edo zer egin nahiari erantzuten dio.

Emmak bere bikote izandakoarengandik 25 labankada jaso ondoren, ospita-letik irten zen bere zorigaitzeko esperientzia ikaragarri hark zerbait erakus-teko balio behar zuenaren asmo tinkoarekin. Ez zuen hitzez infernu hura kontatu nahi, baizik eta dantza, mugimendua eta emozioaren bitartez bere bizipena kanporatu nahi zuen. Berea eta baita, hainbat eta hainbat emakumek bizi duten min isila entzuteko garrasia bota nahi zuen. Eta saio hau eraikitzea-ren bide luze eta aberasgarri horretan, indarkeriaren aurka zerbait egin behar den kezka dugun hamaika lagun bildu gara.

Antzerkiaren izpiritura jo dugu, alegia, gizartean kezka sortzen duen gai bati buruz jardun, sakondu, giza kritika egin, eta ikusleen artean katarsi bat sortu nahi izan dugu: aldaketa.

Saio honetan, eszena gainean beren egia kontatzen duten emakumeen iru-diak eta testigantzak ere, ikusi eta entzun ahal dira. Emakume hauek beren esperientzia gordina pantaila aurrean erakusten dute. Ausardi osoz, barruak hustu. Beldurrik gabe, hain mingarriak zituzten bizipenak ikusleei isuri.

Asko ikasi nuen entsaio egun guzti haietan, eta baita grabazioetako ordu luze haietan emakume ausart haiek bizi izandakoa entzunez. Batez ere, ikasi nuen, gure inguruan eta bizi ahal izateko, gure burua babesteko, kristalezko horma batzuk ditugula. Eta horma horiek ezin dira hautsi. Hala ere, batzuetan oso gertu dagoen norbaitek, eta gehienetan hala izaten da gainera, gure kristalezko horma horietako bat txikitu egiten du. Eta hor, oso sakonean mingarria den zerbait hausten da. Batzuk kristalezko horma hauei errespetua deitzen die, baina hitzek ez dute mundu guztiarentzat esanahi berdina, eta gainera erres-

101

OBRAREN AURKEZPENA ZUZENDARIAREN ESKUTIK....................................................

petua galdu duenak ekintza hau justifikatzeko joera izaten du. Horregatik ulergarriagoa dela uste dut, kristalezko hormen irudia erabiltzea.

Eta emakume guzti hauek, egun batean, beren kristalezko horma nola hautsi zieten sentitu zuten. Eta lehendabizikoa txikitu eta gero, horren ondoren dauden beste kristalezko horma guztiak, askoz ere ahulagoak dira, txikiagoak eta puskatzeko errazagoak.

Eta gainera, oso garbi ikusi nuen, gehienetan bikote-kide batek kristalezko horma txikitzen dionerako, lehendik ere, kristal hori pitzatuta zegoela. Edo eskolan, lan giroan, familian, lagun artean… Auskalo!

Saio honekin asko ikasi dut, bai. Eta oso ederra izan da, lan taldearen emankorta-sun eta eskuzabaltasuna ikustea. Ez dut inoiz halako lan talde tinko eta sendorik topatu, halako entusiasmo eta gogoz tratu txarren aurka hain biziki borroka-tzearen aldeko konpromisoa, ilusioz hartu zuen taldea. Gizon eta emakumeez osatutako taldea gainera, izan ere, jenero indarkeria eta tratu txarrak ez dira soilik emakumeen arazoa, gizarte osoaren arazoa baizik. Eta indarkeriak ez die emakume horiei bakarrik min ematen, baizik eta inguruko lagun, seme-alaba, guraso, anai arreba, lankide eta gizartea osatzen dugun guztioi.

Gure helburua, ikusleen barrura iristea da, eta emakume hauen sentipenak luzatzea. Egunkarietan egunero ikusten ditugu titularrak, baina orriari buelta ematen diogu. Beste berri bat besterik ez da. Baina ez dakigu zergatik ger-tatzen den, eta batez ere, maitasunetik zulo ilun horretara nola jautsi daite-keen. Guk begirada hori gerturatu nahi izan dugu. Batez ere, gu ere erori ez gaitezen, eta behin hitz itsusi bat edo irain bat entzuteak, edo belarrondoko txiki bat jasotzea, ez da beste aldera begiratzeko moduko portaera bat.

Kalean uso, etxean otso, esaera zaharra da, aspaldikoa. Portaera zital hauxe bezalaxe. Beti gorde izan baitira etxearen ate atzeetan tratu txarrak, baina ez ditugu zertan normaltzat hartu behar, aurre egin behar diegu. Eta batez ere, gure bizitzatik kanporatu behar ditugu. Denon artean.

Gizarteak halako aldaketak egin ditzake. Guk egin ditzakegu.

102


.....................................................

103

OBRAREN AURKEZPENA ZUZENDARIAREN ESKUTIK

4BIBLIOGRAFIAETA WEB ORRI

INTERESGARRIAK

106


BIBLIOGRAFIA ETA WEB ORRI INTERESGARRIAK.........................................................

107

BIBLIOGRAFIAETA WEB ORRI INTERESGARRIAK

- Alberoni, F. (1996). Te amo. Bartzelona: Gedisa.

- Amnistia Internacional (2004). Está en nuestras manos. No mas violencia con-tra las mujeres. Madril: Amnistia Internacional.

- Bolinches, A. (2006): La felicitat personal. Bartzelona: Enciclopedia Catalana.

- Bonino, L. (2000). Obstáculos a la comprensión e intervenciones sobre la violen-cia (masculina) contra las mujeres (artikulu hau aurkeztu zen, Izaera masku-linoaren inguruko Estatuko Lehen Jardunaldietan: Gizonak berdintasuna-ren erronkaren aurrean. Jerez, 2001eko azaroa –Espainia–).

- Bonino, L. (1998). Los varones frente al cambio de las mujeres, Lectora. Revista de Dones i intertextualitat, 4.

- Bonino, L. (2000). Violencia de género y prevención. El problema de la violencia masculina (Honako aldizkarian argitaratutako artikuluetatik zuzendutako eta eguneratutako testua: Actuaciones sociopolíticas preventivas de la vio-lencia de género, UNAF, eta, (2000) 8 de Marzo, Madrilgo Autonomi Erki-degoko Emakumearen Zuzendaritza Orokorreko aldizkarian, 36. zenb, eta Madrilgo Udalak antolatutako Indarkeria Domestikoaren inguruko Lehen Jardunaldietan aurkeztua).

- Bonino, L. (1998). Micromachismos. La violencia invisible en la pareja. 2010eko urriak 12an berreskuratua, http://hombressinviolencia.org/docs/Microma-chismos%20-%20La%20violencia%20invisible%20en%20la%20pareja.doc

- De Puig, I. (2008). Los derechos de las niñas y los niños. Bartzelona: Octaedro.

- El miedo se aprende. Psicología en los niños. 2007ko uztailean berreskuratua, http://www.pediatraldia.cl/


- Ellis, A., Grieger, R., S. Marañón, A. (1981). Manual de terapia racional-emotiva. Bilbo: Desclée de Brouwer.

- Emakunde (2007). Violencia contra las mujeres. 2007ko uztailean berreskura-tua, www.emakunde.es

- Fromn, E. (2007). El arte de amar. Bartzelona: Paidós Contextos.

- Fundación Mujeres, UNED (2000). Detecta. 2010eko urriak 12an berres-kuratua, http://www.observatorioviolencia.org/upload_images/File/detec-ta_informe.pdf

- Fundación Mujeres (de la Peña, E. Mª.). Proyecto Némesis. Ed. Mancomunidad de Municipios Valle del Guadiato. 2010eko urriak 12an berreskuratua ,http://www.fundacionmujeres.es/maletincoeducacion/pdf/CUAD5horiz.pdf

- Gorrotxategi, M., De Haro, I. Mª. Materiales didácticos para la prevención de la violencia de género. Educación secundaria. Junta de Andalucía: Consejería de Educación y Ciencia. 2010eko urriak 12an berreskuratua, http://www.educacionenvalores.org/IMG/pdf/genero_secundaria.pdf

- Hurtado de Mendoza, Mª T. El enamoramiento. 2010eko urriak 12an berres-kuratua http://www.entornomedico.net/sexualidad/reproduccion.php

- Labrador, F.J., Rincón, P.P, De Luis, P., Fernández-Velasco, R. (2004). Mujeres víctimas de la violencia doméstica. Programa de actuación. Madril: Pirámide.

- Lertxundi, A. (2008). Zoaz infernura, laztana. Irun: Alberdania.

- Lienas, G. (2006). El diario azul de Carlota. Bartzelona: EL Aleph Editores.

- Lipman, M. eta besteak (1989) En busca del sentido. Manual del profesor para acompañar a Pixie. Madril: de la Torre.

- Lipman, M. eta besteak (1996). Investigación Ética. Manual para acompañar a Lisa, Madril: de la Torre.

- Lipman, M. eta besteak (1988). Investigación filosófica. Manual del profesor para acompañar a El descubrimiento de Harry Stottlemeier. Madril: de la Torre.

108



109

- Lorente Acosta, M., Lorente Acosta, J. A. (1998) Agresión a la mujer, Maltrato, violencia y acoso. Granada: Comares.

- Muñoz, J. (2008). Las razones del corazón. Los filósofos y el amor. Bartzelona: Ariel.

- Nicarthy, G. (2003). Libérate. Cómo terminar con el maltrato y empezar una nueva vida. Bartzelona: Paidós.

- Nunge, O., Mortera, S. (2007). Administra tus emociones. Reacciones indispen-sables. Santander: Sal Térrea.

- (Urria, 2001). La soledad un mal de nuestro tiempo, Consumer aldizkaria. 2010eko urriak 12an berreskuratua, http://revista.consumer.es/web/es/20011001/interiormente/

- Plá Vidal, N. Posesiones sutiles. 2007ko uztailean berreskuratua , http://www.ambit.org.es/?q=node/469

- Rojas, E. (1997). El amor inteligente. Corazón y cabeza: claves para construir una pareja. Madril: Temas de Hoy.

- Rojas Marcos, L. (2007). La autoestima. Nuestra fuerza secreta. Madril: Espasa Calpe.

- Schipper, M. (2004). No te cases con una mujer de pies grandes. La mujer en los proverbios del mundo. Bartzelona: Octaedro.

- UPN; Pardo, M., Sánchez, E., Echevarría, Y., Gambó, I., (2000). La etiología de la violencia y el maltrato doméstico contra las mujeres. Madril: Temas de Hoy.

- Urruzola, Mª J. Guía Práctica para chicas. Como prevenir y defenderte de agre-siones. 2010eko urriak 12an berreskuratua, http://www.miescuelayelmundo.org/IMG/pdf/25n_03.pdf

- Sanz, M., García, J., Benito, Mª. T. Materiales para prevenir la violencia contra las mujeres desde el marco educativo. Unidad didáctica para educación secunda-


ria. 2010eko urriak 12an berreskuratua, http://www.miescuelayelmundo.org/IMG/pdf/violencia.pdf

- Vallejo-Nájera, A. (1998). El amor no es ciego. Madril: Temas de Hoy.

Metodologia

- Andrés, I., De Castro, F., De Puig, I., Moya J. L., Sátiro, A. (2003). Reavaluar. L’ avaluació reflexiva a l’escola. Bartzelona: Eumo.

- De Puig, I., Sátiro, A. (2004). Jugar a pensar. Bartzelona: Octaedro.

- De Puig, I. (2003). Persensar. Bartzelona: Octaedro.

- Gómez, M. (1999) Exercicis i plans de discussió, Butlletí Filosofia 3/18, 38: 10 – 11.

- Lipman, M., Sharp, A. M., Oscanyan, F. S. (1992). La filosofía en el aula. Madril: de la Torre.

- Master on line filosofía 3/18-ean jasotako materialak (UdG Formació y Gru-pIREF) koordinatzaileen baimenarekin.

Web orri interesgarriak

- http://www.educacionenvalores.org/

- http://www.emakunde.es/

- http://www.fundacionmujeres.es/

110



111

Abestiak

- http://lobaguar.wordpress.com/otras-miradas/violencia-y-musical/

- http://www.amnistiacatalunya.org/edu/musica/fichas-indice.html

- Giza Eskubideen Hitzarmen Unibertsala::http://www.un.org/spanish/aboutun/hrights.htm

- Emakumeen kontrako indarkeria desagerrarazteko hitzarmena:http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(Symbol)/A.RES.48.104.Sp?Opendocument

Kartel ereduak

http://www.escueladearte.com/ASP/Galerias/Imagenes.asp?id=42


5LAN TALDEA

114


LAN TALDEA.....................................................................................................

LAN TALDEA

MATERIAL DIDAKTIKOA

Hezkuntza proiektua: Ikertze Kultur Elkartea

Koordinazioa eta diseinua: Leire de Miguel

Testuen berrikuspena: Manuela Gómez Pérez

Aholkularitza taldea:

Ana Mº Sánchez (Psikologa klinikoa)

Aloña Garmendia (Zubiri Manteo Institutoko DBHko orientatzailea)

Donostiako Udaleko Hizkuntza Normalkuntza, Berdintasun eta Lankidetza Saila

Kolaboratzailea: Matilde Allende

Itzultzailea: Leire Urkizu

IKUS-ENTZUNEZKO MATERIALA

Antolatzailea: Donostiako Udaleko Hizkuntza Normalkuntza, Berdintasun eta Lankidetza Saila

Zuzendaria: Aizpea Goenaga

Ekoizlea: Blanca Zaragüeta

Antzezlea: Emma Larreta

Testigantzak: 5 emakume

Koreografoa: Ana Remiro

Musikagilea: lñaki Salvador

115

LAN TALDEA.....................................................................................................

116

Grabaketa eta bideo editaia: Lidia Montesino

Teknikari zerbitzuak: Eragin Stac

Laguntzaileak:

Musika eta dantza eskola

Donostia Kultura

Giza Eskubide Saila

Off ahotsa: Ane Gabarain


LAN TALDEA.....................................................................................................

117

LAN TALDEA.....................................................................................................

6DOKUMENTAZIO

GEHIGARRIA

120


DOKUMENTAZIO GEHIGARRIA................................................................................

DOKUMENTAZIOA GEHIGARRIA

Ikertze Kultur Elkartearen web orrian, www.ikertze.org, Kalean uso etxean otso lotunean.

121

DOKUMENTAZIO GEHIGARRIA................................................................................

7ESKERRAK

124


ESKERRAK.......................................................................................................

125

ESKERRAK.......................................................................................................

ESKERRAK

Gure esker ona proiektu honetan parte hartu duten guzti guztiei, beraien lana, ahalegina, laguntza, eta emandako animoagatik.

Eta batez ere, tratu txarren oinazeetako sugarretatik atera eta beraien adorea zabaldu diguten emakume guztiei.

Gure babes osoa, indarkeria matxistaren torturatik ihes egiteko bidea bilatzen ari diren emakumeei.

Ziur lortuko duzuela!


.......................................................................................................................

126

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.......................................................................................................................

127

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ............................................................................................................................... ...........................................................................................................

.................... ...........................................................................................................................................................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ............................................................................................................................... .........................................................................................................

...................... ....................................................................................................................................................................................... .................................................

.............................................................................. ............................................................................................................................... .................................................

.............................................................................. ............................................................................................................................... .................................................

.............................................................................. ............................................................................................................................... .................................................

Laguntzaileak:

Tratu txarrak eta indarkeria matxista lantzeko material ...

Documents

Transcript of Tratu txarrak eta indarkeria matxista lantzeko material ...