UD DUDH Secundaria euskera

GAI AURKIBIDEA

I. Hezitzaileentzako gida

Orientabide didaktikoak

Aurretikako testuak eta GEAUaren onarpena

GEAUaren balio juridikoa

Aldarrikapenaren ondarea

Hitzaurrea: GEAUaren oinarriak

GEAUak barne hartutako eskubideak

Egungo erronkak, 60 urteren ondoren

Giza eskubideen alde mobilizatzea ez da alferrik

Ekin: ekintza proposamenak

Bibliografia

Baliabide didaktikoak interneten

Filmografia

II. Proposamen didaktikoak

Lehen Hezkuntzarako ekintza didaktikoak

Bigarren Hezkuntzarako ekintza didaktikoak

Batxilergorako eta Helduen Hezkuntzarako ekintza didaktikoak

Hezitzaileentzako oharra:Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza eskatzen duten ekintzetarako, hemen aurki daiteke testu osoa:www.unhchr.ch/udhr/lang/bsq.htm

BESTEAREN IKUSPUNTUAHelburua:

• Ikaslegoa besteen esperientziak, sen-timenduak eta beharrak kontutan hartzera bultzatzea.

• Guztiok besteak gure berariazko senti-menduen, balioen, beharren eta moti-bazioen baitan epaitzeko dugun joera baieztatzea.

• Besteen emozioak, ikuspuntuak eta pentsamoldeak kontutan izaten ikas-tea, giza eskubideen kontzeptuak ga-ratzeko lehen pauso gisa.

• Aurrekoa kontutan izan gabe giza es-kubideak errespetatuak izango diren gizarte bat lortzea zein zaila izango li-tzatekeen frogatzea.

Adina: 12 urtetik aurrera.

Deskribapena: Besteen behar eta esku-bideekiko sentsibilitatea eta enpatia ga-ratzeko gaitasuna erakusteko rol-jokoa, parte-hartzaileei gertukoak zaizkien ego-eratan oinarritua. Gutxienez ordubeteko iraupena eskatzen du.

Beharrezko materiala: Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren 19. atala: “Gizabanako guztiek dute eritzi-eta adie-razpen-askatasuna”. Egoeren testuak eta behaketa-orria (2. fitxa, 20. orrialdea).

Garapena:

1. Hiru laguneko zenbait talde osatuko dira. Talde bakoitzari egoera bera deskribatzen duen testu bat emango zaio (2. fitxa).

2. Talde bakoitzean, bi parte-hartzailek emandako rolak antzeztuko dituzte eta bere rolaren baitan gertatzen zai-en egoera nola bizi duten azalduko dio-te elkarri. Arazoarekin erlazionatutako esperientziak, sentimenduak eta moti-bazioak izan ditzakete mintzagai.

3. Taldeko hirugarren kideak parte-har-tzaileak behatuko ditu eta Behaketa-orrian (2. fitxa) bere taldekideen espe-rientzei, sentimenduei eta motibazioei buruzko oharrak jasoko ditu.

4. Honen ondoren, rolak elkar trukatuko dituzte, hiru kideek hiru rolak bete izan arte.

5. Prozesu bera beste egoera desberdin batekin errepikatuko da (taldearen ezaugarrien arabera, egoera gehiago ala gutxiago antzez daitezke).

6. Bukatzeko, talde bakoitzak bakarka bertan emandako esperientziak eta

erreakzioak aztertuko ditu, ondorengo gidoia jarraituz:

• Zein izan da azaldutako ikuspun-tua?

• Zein esperientziak eta motibaziok ahalbidetzen zuten bestearen ikus-puntua ulertzea?

• Nola sentitu dira parte-hartzaileak rolez aldatzerakoan?

• Behatzaile-rola egitea zaila izan al da?

• Zeintzu dira egindako jardueraren puntu nagusiak?

• Zergatik da garrantzitsua bestearen ikuspuntua kontutan izatea?

• Ikasketa honek ba al du Giza Esku-bideen Aldarrikapen Unibertsalean jasotako printzipioekin erlaziorik? Baiezkoa badiozu, zehaztu zein printzipiorekin.

7. 10 minuturen ondoren, ondorioak amankomunean jar daitezke.

Ana M. Pampliegak eta Manuel Marroquínek “Programa Deusto 14-16, I. Desarrollo de habilidades sociales-en (Mensajero argitaletxea, 1997) proposatutako ekintza, del Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k moldatua.

19GIZA ESKUBIDEEN ALDARRIKAPEN UNIBERTSALA

EGOERAK 1. egoera 1. ikaslea: Oso lagun onak zarete. Bihar azterketa bat daukazue. Aurreko azterke-tak ez dituzu gainditu, eta hau ere gaizki atertzen bazaizu, zure gurasoek esan de-zaketenak asko kezkatzen zaitu. Horre-gatik, “txuletak” egitea erabaki duzu. Zure gurasoek beti esan dizute axola duena emaitzak direla, eta txuleta bat hain larria ere ez da. Zure lagunari txu-letak prestatzen laguntzeko eskatu dio-zu. Azken finean, laguntasuna elkar la-guntzean datza.

2. ikaslea: Oso lagun onak zarete. Orain-goan, zure lagunak azterketa batetarako txuleta bat prestatzen laguntzeko eskatu dizu, baina zuk ez duzu halakorik egin nahi. Bakoitzak bere lanaz arduratu be-har duela eta kopiatzea gaizki dagoela uste duzu. Etxean beti esan dizute beti ere egia esan beharra dagoela. Gainera, irakaslea konturatzen bada, istilu galan-tak izan ditzakezu. Alde batetik haserre zaude, baina bestetik, baita arduratua ere, ez duzulako laguntasuna galdu nahi.

2. egoera1. ikaslea: Hemendik bi egunetara ingeleseko azterketa daukazue. Zure liburua desagertu egin zaizu eta ezin duzu ikasi. Azterketa gainditu behar duzu, baina ez diezu zure gurasoei beste liburu bat erosteko dirua eskatu nahi etengabe esaten dizutelako burua non duzun ez dakizula eta ez dituzula zure gauzak zaintzen. Liburua zure lagunari eskatzea erabaki duzu azterketak beti ondo prestatzen dituelako eta ziurrenik ikasita izango du dena honez gero. Azter-keta aurretik apur bat errepasatzearekin nahikoa izango du.

2. ikaslea: Zure lagunak ingeleseko libu-rua behar du berea desagertu egin dela-ko. Zuk azterketa ia prestatuta dauka-zunez, zuk zure liburua berari uztea nahi du. Baina zuk ez duzu uste bidezkoa denik lehenago ez ikasi izanagatiko bere utzikeria zuk nozitu behar izatea. Gainera, aurreko azterketengatik badakizu gaia bezperan errepasatzen ez baduzu arazo handiak izan ditzakezula. Bere laguntasu-na mantendu nahi duzu, baina ez diozu liburua utzi nahi.

3. egoera1. ikaslea: Berandu iritsi zara eskolara as-paldian ikusi gabea zenuen lagun batekin topo egin duzulako eta bera agurtzeko gogoa zenuen. Zure ustez, laguntasunak zaindu egin behar dira, eta azken finean,minutu batzurengatik mundua ez da bu-katuko. Eskolara iritsi zarenean, irakas-leak ez dizu sartzen utzi, ez eta berandu zergatik iritsi zaren azaltzen ere. Zuk es-kolan sartu nahiko zenuke egun gutxira azterketa bat daukazulako eta sartzen ez bazara beste norbaiti eskatu beharko diozu gaia azal diezazun.

2. ikaslea: Gaur ikasle bat berandu iritsi da eta ez duzu ikaslegoaren puntualtasun

eza atsegin. Gazte hauen jarrera zurega-nako eta kideekiko errespetu falta bat da. Ez dira garaiz iristeaz kezkatzen eta gero eskola edozein aitzakiren bidez mozten dute, eta horrela zuri ez zaizu programa osoa garatzeko denbora iristen. Zu zara gai-zerrenda osoa ikas dadin arduraduna. Euren kontura gehiegi ikas dezaten ere eskatu nahi ez diezunez, zure erabakia inori berandu sartzen ez uztea izan da, nahiz eta aitzakia bikain bat izan.

4. egoera1. ikaslea: Lagun minak zarete, eta ho-rregatik berarekin borroka egin nahi duen gazte talde bat dela eta, laguntza eskatu dizu. Zuk ez diezu aurre egin nahi, baina laguntasuna zaindu nahi duzu. Zure ahaide zaharrago batek eskarmen-tu latza izan zuen borroka bat zela eta, eta horregatik, etxean sekula borrokatan arituko ez zarela agindu duzu. Zure ustez, arazoak era baketsuan konpontzen dira.

2. ikaslea: Gazte talde bat etengabe ari da zu zirikatzen eta beraiekin borroka egin dezazun desafio egiten. Ez duzubakarrik azaldu nahi, eta horregatik lagun bati laguntza eskatu diozu. Zure aitak beti esan izan dizu zure burua defendatu be-har duzula, eta arazoak konpontzeko zure modua borroka da. Gainera, lagunek elkar lagundu behar dutela uste duzu.

Behaketa-orria• 1. ikaslea: Esperientziak.

Sentimenduak. Motibazioak.

• 2. ikaslea: Esperientziak. Sentimenduak. Motibazioak.

Alor bakoitzean idatzi parte-hartzaile bakoitzak komunikatzen duenaren atzean antzeman daitekeena.

20 AMNESTY INTERNATIONAL

Adibidez:a. Arrazakeria, generoak, orientazio

sexualak edota jatorri etnikoak eragindako bereizkeria:

2. atala:1. Gizaki orori dagozkio Aldarrikapen

honetan adierazitako eskubide eta askatasunak, eta ez da inor bereziko arraza, larru-kolorea, sexua, hizkun-tza, erlijioa, politikako edo bestelako iritzia, sorterria edo gizarteko jatorria, ekonomi maila, jaiotza edo beste ino-lako gorabeheragatik.

2. Ez zaio begiratuko gainera, pertso-na zein herrialde edo lurraldetakoa den; ezta hango politikari, legeei edo nazioarteko egoerari, nahiz eta herri hori burujabea izan, besteren zain-peko lurraldea, autonomiarik gabea edo nola-halako burujabetasun-mu-gak dituena.

b. Bullying (eskolako jazarpena), lar-deria, tratu txarrak:

5. atala: Ezin daiteke inor torturatu, ezta inori

zigor edo tratu txar, anker eta lotsara-zlerik eman ere.

c. Inmigrazioa (edo inmigrazioari lotu-tako xenofobia):

13. atala:1. Pertsona orok du joan eta etorri aske

ibiltzeko eskubidea eta Estatu baten lurraldean bizilekua aukeratzekoa.

2. Pertsona orok du edozein herrialde-tatik alde egiteko eskubidea, baita norberetik ere, eta norbere herrialde-ra itzultzekoa.

BI AULKIAKHelburua:

• Ikaslegoa besteen esperientziak, sen-timenduak eta beharrak kontutan har-tzera bultzatzea, ziuraski bereengan-dik desberdinak diren pentsakerak eta jarrerak dituen beste norbaiten tokian jarriz.

• Guztiok besteak gure berariazko bali-oen, beharren eta motibazioen baitan epaitzeko dugun joera baieztatzea.

• Ikaslegoa giza eskubideak bere ingu-ruan eta gizarte osoan errespetatzera eta indartzera motibatzea.


Beharrezko materiala: Bi aulki, papera, arkatza eta Giza Eskubideen Aldarrika-pen Unibertsalaren aleak.

Garapena: Bi pertsonen arteko rol-jokoa, bakoitza giza eskubideekin zerikusia duen gai jakin baten alde ala kontra. Hezitzaileak rol-jokoen dinamika ezagutu beharko du.

1. Parte-hartzaile bakoitzari Giza Esku-bideen Aldarrikapen Unibertsalaren ale bana emango zaio.

2. Giza Eskubideen Aldarrikapen Uni-bertsalarekin lotura duen gaurko-tasun-gaiak bilatuko dira, adieraziz Aldarrikapenaren zein atalek duen gai horrekin erlazioa.

Ikus eskubiko laukiko adibideak.

3. Bi aulki jarriko dira taldearen aurrean. Aulki bakoitzean kartel bana egongo da, batean ALDE eta bestean AURKA dioela, baina parte-hartzaileek ezin izango dute kartelen edukina ikusi.

4. Eztabaidarako hautatutako gaiak pa-per txikitan idatziko dira. Adibidez:

matxismoa, arrazakeria, Interneteko blog oldarkor batean parte-hartzea, etorkinen arbuioa/harrera, haurren lana, etab.

5. Bi boluntariori eskatu zaie aulki bana aukera dezaten alde ala aurka egotea egokituko ote zaien jakin gabe. Era berean, aurretik idatzitako paperen artean zozketaz gaia hautatuko da.

6. Eztabaidako lehen txanda hasiko da eta parte-hartzaile bakoitzak ego-kitu zaion rola antzeztuko du (alde ala aurka). Antzetzeak ez du zertan luzea izan beharrik: hobe da ideiak bukatzen doazen heinean moztea.

7. Ondoren, aulkia trukatuko dute, eta ALDE egon dena AURKA egotera pa-sako da, eta alderantziz.

8. Eztabaida bukatutakoan, eztabaida-rekin erlazioa duen eskubidea ira-kurriko da.

9. Beste bikote parte-hartzaile batekin eta beste gai batekin errepika dai-teke.

10. Bukatzean, bi rolak antzeztu dituzte-nei ondorengo galderak eginaz eba-luaketa bat egingo da:

• Zer moduz sentitu zarete antzezten ari zinetela?

• Erraza egin al zaizue zuen rola an-tzeztea?

• Erraza izan al da lehen aldia?

• Eta bigarrena?

Gelako gainontzekoei galdetu:

• Eguneroko bizitzako zein eskubide onartu dituzte?

• Zer moduzko antzezleak dira atera diren lagunak? (jarrera, keinuak, ahots-doinua)

Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k eginiko www.educarueca.org azaltzen den “Las dos sillas ”jardueraren moldaketa.


HITLER ETA GANDHIHelburua: Hitlerren eta Gandhiren irudi-etatik abiatuz, hautatzen diren balioen garrantzia aztertzea, zenbait balio hau-tatzearen ondorio ezkorrak azpimarratuz.


Beharrezko materiala: Giza Eskubide-en Aldarrikapen Unibertsalaren Hitzau-rrea eta 30. atala. Atxikitutako testuak (3. eta 4. fitxak, 23. orrialdea).

Garapena:

1. Ikasleei 23. orrialdeko 3. fitxako tes-tuak astiro irakur ditzaten proposatuko zaie.

2. Jarraian, 4. fitxako taula aurkeztukozaie (23. orrialdea).

3. Taulako informazioa eta testuen eduki-nak abiapuntutzat hartuta, eztabaida bat hasiko da.

Eztabaidarako iradokizunak:

• Balioak ez dira modu esplizituan inon-go ataletan aipatzen. Dena den, beste

izenen batean inplizituki uler daitez-keela uste al duzu?

• Esan al daiteke badirela balio zitalak?

• Ziur sekula entzun duzula “balio krisia” aipatzen. Zeri buruz uste duzu ari direla hori aipatzen duten pertsonak?

• Nortzuk dituzte balio hobeak: gaiz-kileek, poliziek, osasunaren profesio-nalek, saltzaileek, paraxutistek, misi-olariek…? Zergatik? Zeintzu dira balio horiek?

• Zein printzipiotan oinarritzen dira arestian aipatutako taldeetako ki-deak euren helburuak lortzeko? Ba al da guztiak ados egongo liratekeeen printzipioren bat?

• Baliorik izan al dezake mafiako kidebatek?

• Tabuak balio edo printzipio handiak al dira? Zein tabu dira gizarte guztietan amankomunak?

• Zein balio edo printzipio duzu zure ge-lakideekin amankomunean? Zer da beti ondo ala beti gaizki dagoena?

• Zehatz ezazu zein balio edo printzipio izango zenituzkeen jarraian aipatzen direnekin amankomunean: odaliska arabiar bat, rabbi judu ortodoxo bat, New Yorkeko broker bat, kanbodiar komunista bat, NBAko jokalari bat, Er-tafrikako diktadore bat…

• Ba al dago giza kultura guztiek ain-tzakotzat hartzen duten printzipio ala balio unibertsalen bat? Zein?

• Printzipio eta balio guztiak erlatiboak al dira? Ba al da balio absoluturik?

4. Bukatzerakoan, taldeko ebaluaketa bat egingo dugu ondorengo galderen ingu-ruan: Inoiz gure ingurukoak jaso ditu-zten ezaugarrien baitan epaitzen al ditugu? Beti al gatoz inguratzen gaituz-tenen balioekin bat?

Ekintza hau “Giza eskubideen hezkuntzari buruzko baliabideak”-en (Gorka Azkarate, Lourdes Errasti eta Maite Mena. Ararteko, 2000) oinarritua dago eta Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya-k moldatua izan da.


ngo balu zerbait ondo edo gaizki dagoe-la, zerbait hori unibertsalki onartutako printzipio bat izan liteke. Printzipio horre-tatik abia gaitezke elkarbizitza arauak sortzeko.

Gaur egun, ziuraski Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsala da gizarte-kont-ratu erraldoi bat eraikitzeko erreferenterik onena, bai zalantza etiko nagusienak ar-gitzeko, bai eta gizarte-zientzienak bidera-tzeko ere.

1.- Dena da erlatiboaGaur egun esan izaten da, eta baita itsu-itsu sinetsi ere, guztia erlatiboa dela. Fisikak, adibidez, aspaldidanik erabiltzen ditu argiaren abiada edo Kelvin 0 graduak bere teorien oinarri bezala. Descartesek berak ere, zalantza arrazoitu batetik abia-tuz, haien aldera guztia erlatiboa litzate-keen parametro jakin batzuk finkatzekobeharra izan zuen.

Gizarte-zientzietan ere parametroak eza-rri beharra dago. Mundu guztiak uste iza-

Ekintza honetan erabilitako testuak Txomin Lamikizen “Ensayo sobre prospectiva”-ko testuen moldaketa askeak dira. (Hegia arg. 1973)

2.- BalioakGizon tinkoa zen, azkarra, leiala, besteei ekimena eta gogoa helarazteko gai zena: lider izateko jaioa. Guztiak atsekabeturik zeudenean berak ez zuen sekula amore ematen, bere irudimena beti zen zerbait gehiagorako gauza, bere helburuak be-tetzerik izango zuen fede itsua zuen. Biziki sinesten zuen zabaltzen zituen balioetan, eta haiek aldarrikatzen eman zuen bere bizitza.

Guretzat bere balioak zuzenak izan balira, gaur Hitler zatekeen gure historiako heroi handienetakoa. Bere argitasunak, tinko-tasunak eta lidergo gaitasunak mundua hobetzen lagundu izango zuketeen, gi-zateriak sekula izandako sarraskirik bor-titzena eragin beharrean.

Bere bizitzari zentzu bat eman zioten bali-oen ikuspegitik soilik esan dezakegu inor gizateriaren ongile bat ala tirano lazgarri bat izan zela. Ezaugarri genetiko pare-tsuek Hitler eta Gandhi bezalako jende desberdina eragin dezakete: bereizten dituena euren balio-sistema da, euren portaera.


GIZA ESKUBIDEAK LANDUHelburua: Ikaslegoan Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalaren ezagutza sustatzea, behin ezagututakoan, bere printzipioak barnera ditzan eta haiekin bat etorriaz jokatzen ikas dezan.


Beharrezko materiala: 25. orrialdeko 5. fitxako binetak dituzten horma-irudiak.Bilduma osoa ondorengo webgunean aurki daiteke:www.amnistiacatalunya.org/edu/ humor/dudh2/index.html

Garapena:

Binetekin zerikusia duten galderak egingo dira. Galderak bakarka ala taldeka egin daitezke, idatziz ala ahoz, Aldarrikapen osoari ala atal jakin bati buruz, etab.

• Loturik doakion Aldarrikapenaren ata-laren edukinaz gain, zer iradokitzen du binetak? Zein da sortzen duen lehen gogoeta?

• Binetak modu eraginkor eta apropo-sean azpimarratzen al du Giza Esku-bideen Aldarrikapen Unibertsalean azaldutako ideia?

• Bakarrik hartuta, bineta nahikoa esan-guratsua al da edo bere osotasunean ulertzeko beharrezkoa al da dagokion Aldarrikapenaren atala irakurtzea?

• Alda al daiteke bineta moduren bate-an (irudia, testua, biak) atalaren ideia indartzeko?

• Zer da eraginkorragoa binetan azal-dutako gaia norbereganatzeko: bine-taren eragin umoretsua ala dagokion Giza Eskubideen Aldarrikapen Uniber-tsalaren atalaren testua?

• Ideia ezazu bineta berri bat. Lantzen ari zareten Aldarrikapenaren atala ahalik eta modu argi eta eraginkorre-nean islatu beharko duzu. Ondoren, gainontzekoek egindako binetak lehen jarraitutako irizpide berberen bidez az-tertuko dituzu.

• Ideiatutako bineten artetik, guztion artean bat edo batzu hautatuko dira.

Handiagotu eta ikusgarri izan daitezen prestatuko dira: denek esku hartu de-zakete, adibidez, binetak margotzen edo apaintzen. Gelan edo eskolako toki ikusgarri batean eskegiko dira. Landutako balioak gogoan izateko modu bat izango da. Horrela, parte-hartzaile guztiek euren taldekideen artean giza eskubideen ezagutza za-baldu duten oroigarri bat izango dute.


GIZA ESKUBIDEAK LANDU

Egileak: Grup d’Educació d’Amnistia Internacional Catalunya.Bilduma osoa ondorengo webgunean: www.amnistiacatalunya.org/edu/ humor/dudh2/index.html


© Amnistía InternacionalPublicaciones, 2008C/ Fernando VI, nº 8 – 1º izda.28004 Madridwww.es.amnesty.org

Lege gordailua:ISBN: 978-84-936663-3-0

ARGAZKI KREDITUAKArgitarapen honetan erabilitako argazkiek ondorengo gordetzaileek gordetako eskubi-deak dituzte:© AI: 2., 4., 11., 16. (goian), 17. (goian), 19.,

20., 21., 22., 28. 30. (ezkerretan) eta 31. orrialdeak

© Preda: 17. orrialdea (behean)© Private: 16. (behean) eta 30. (erdian)

orrialdeak© Rafa Castell: 29. orrialdea (goian)© Rocío Carneros: 9., 12., 13., 23., 27.

eta 30. (eskubitan) orrialdeak© UN Photo: 10. eta 29. (behean) orrialdeak© Yamil Cure: 19. eta 32. orrialdea

Diseinu grafikoa: Yamil Cure.Inprimatzea: Artes Gráficas Palermo.

Amnesty International giza eskubideen alde lanean diharduen mugimendu global bat da, ikerketaren eta aktibismoaren bidez. Bere ikuspegia Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalean eta beste zenbait nazioarteko arautan babestuta dauden eskubideak pertsona guztiek goza ditzaketen mundu batena da.

Amnesty International 150 herrialdetan kokatuta dago eta ez du inongo gobernurekin, ideologia politikorekin, interes ekonomikoren edota erlijio sinesmenekin loturarik. Ez du inongo gobernurik babesten edo erasotzen, eta era berean, ez ditu ere babestu nahi dituen pertsonen iritziak babesten ez erasotzen. Bere interes bakarra giza eskubideen babes inpartziala da.

AMNESTY INTERNATIONALESPAINIAR ATALAEspainiar idazkaritza

C/ Fernando VI, 8 - 1º izda.28004 MadridTel: 902 119 [email protected]

Eskubide guztiak gordeak.Argitarapen honek egile-eskubideak ditu.

Edozein moduz zabal daiteke, tasarik or-

daindu gabe, hezkuntza-helburuak edota

giza eskubideen zabalkuntza direla eta, bai-

na salmenta galerazita dago. Egile-eskubide-

en jabeek egiten diren erabilpenez jakinara-

ziak izan daitezen erregutzen dute, lanaren

eraginkortasuna ebaluatu ahal izateko. Testu

hau beste edozein egoeratan zabaltzeko, be-

rau beste argitarapenen batean erabiltzeko

edota itzuli edo moldatzeko, aurrez argitale-

txearen idatzizko baimena eskuratu behar

izango da.

UD DUDH Secundaria euskera

Documents

Transcript of UD DUDH Secundaria euskera