UNIDADE 17UNIDADE 17

ARQUITECTURA DO SÉCULO ARQUITECTURA DO SÉCULO XXXX

Borja Campos Seijo Borja Campos Seijo I.E.S García Barbón (Verín)I.E.S García Barbón (Verín)

1. ARQUITECTURA DO SÉCULO XX.1. ARQUITECTURA DO SÉCULO XX.

- A arquitectura contemporánea asume - A arquitectura contemporánea asume as transformacións da Rev as transformacións da Rev Industrial e as posibilidades da Industrial e as posibilidades da ciencia e a técnica ciencia e a técnica permiten permiten liberar ao edificio da tradicional liberar ao edificio da tradicional envoltura de muros pechados envoltura de muros pechados Estilo Internacional = linguaxe Estilo Internacional = linguaxe común da arquitectura con difusión común da arquitectura con difusión universal por riba das fronteiras universal por riba das fronteiras nacionais.nacionais.

- Entre precedentes, ademáis da - Entre precedentes, ademáis da utilización de novos materiais polo utilización de novos materiais polo modernismo e art noveau, destaca:modernismo e art noveau, destaca:

a) a) Escola de ChicagoEscola de Chicago = = arquitectura de ferro e cristal en arquitectura de ferro e cristal en rañaceos (Sullivan).rañaceos (Sullivan).

b) Adolf Loos b) Adolf Loos purismo purismo racionalista racionalista reducción radical reducción radical dos elementos a volumes cúbicos e dos elementos a volumes cúbicos e formas planas en formigón.formas planas en formigón.

- A corrente dominante na 1ª metade do S.XX = funcionalismo = - A corrente dominante na 1ª metade do S.XX = funcionalismo = forma do edificio está supeditada á función, ás necesidades forma do edificio está supeditada á función, ás necesidades prácticas prácticas rañaceos. O funcionalismo, caracterizado pola rañaceos. O funcionalismo, caracterizado pola estandarización, triunfa internacionalmente coma linguaxe da estandarización, triunfa internacionalmente coma linguaxe da arquitectura moderna arquitectura moderna trazos: trazos: xeometrías simples.xeometrías simples. materiais á vista sen cubrición materiais á vista sen cubrición efecto estético. efecto estético. integración de volumes do edificio.integración de volumes do edificio. muro-cortiña de cristal muro-cortiña de cristal transparencia. transparencia.

- En Alemaña destaca o racionalismo da Bauhaus = escola de - En Alemaña destaca o racionalismo da Bauhaus = escola de deseño, fundada por Walter Gropius en 1919 para ensinar belas deseño, fundada por Walter Gropius en 1919 para ensinar belas artes e arquitectura, cun deseño que concilia o funcional e o artes e arquitectura, cun deseño que concilia o funcional e o artístico, a creatividade e a fabricación industrialartístico, a creatividade e a fabricación industrial

2. OS GRANDES MESTRES DA 2. OS GRANDES MESTRES DA ARQUITECTURA CONTEMPORÁNEAARQUITECTURA CONTEMPORÁNEA

a) FRANK LLOYD WRIGHT (1867-a) FRANK LLOYD WRIGHT (1867-1955):1955):

- Wright rexeita o funcionalismo Wright rexeita o funcionalismo europeo e a estandarización europeo e a estandarización do deseño do deseño corrente corrente organicista = edificios organicista = edificios concibidos como espazos concibidos como espazos orgánicos arredor dun núcleo orgánicos arredor dun núcleo que se espalla en volumes e que se espalla en volumes e planos asimétricos de terrazas planos asimétricos de terrazas e teitos horizontais que as e teitos horizontais que as integran na natureza (integran na natureza (Casa da Casa da FervenzaFervenza).).

- Trala IIª Guerra Mundial, a súa Trala IIª Guerra Mundial, a súa etapa final ofrece maior etapa final ofrece maior fantasía e singularidade, con fantasía e singularidade, con formas circulares, espirais e formas circulares, espirais e ángulos atrevidos coma a ángulos atrevidos coma a rampa funcional e simbólica rampa funcional e simbólica do Museo Guggenheim de N. do Museo Guggenheim de N. York.York.

b) Charles Edouard Jeanneret = LE CORBUSIER (1887-1965).b) Charles Edouard Jeanneret = LE CORBUSIER (1887-1965).

- Le Corbusier teoriza a súa obra desde un humanismo preocupado polas - Le Corbusier teoriza a súa obra desde un humanismo preocupado polas necesidades do home moderno, sistematizados nos necesidades do home moderno, sistematizados nos Cinco puntos dunha nova Cinco puntos dunha nova arquitectura:arquitectura:

1. piares.1. piares. 2. teito.2. teito. 3. planta libre.3. planta libre.

4. xanela lonxitudinal corrida pola fachada.4. xanela lonxitudinal corrida pola fachada. 5. fachada libre.5. fachada libre.

- Trala IIª GM adopta un estilo escultórico + flexible - Trala IIª GM adopta un estilo escultórico + flexible Unidade de habitación = Unidade de habitación = bloque de vivendas a gran escala con servizos comunitarios onde experimenta bloque de vivendas a gran escala con servizos comunitarios onde experimenta a planta e a fachada libre. A partir de aquí desprega Le Corbusier unha a planta e a fachada libre. A partir de aquí desprega Le Corbusier unha autocrítica das carencias prácticas e expresivas do funcionalismo autocrítica das carencias prácticas e expresivas do funcionalismo Igrexa de Igrexa de Ronchamp, onde centra a atención nos valores lumínicos e plásticosRonchamp, onde centra a atención nos valores lumínicos e plásticos

98. A CASA DA FERVENZA98. A CASA DA FERVENZALLOYD WRIGHTLLOYD WRIGHT

Arquitectura organicista Arquitectura organicista contemporánea.contemporánea.

Casa Kauffmann. Vivenda Casa Kauffmann. Vivenda unifamiliar. Pennsylvania unifamiliar. Pennsylvania (USA). 1934/36.(USA). 1934/36.

Encargo de Edgar Kauffmann, Encargo de Edgar Kauffmann, empresario de Pittsburg. 3 empresario de Pittsburg. 3 andares. A corrente de auga andares. A corrente de auga discorre baixo a casa.discorre baixo a casa.

Materiais: pedra, formigón e Materiais: pedra, formigón e vidro.vidro.

Deseño unitario de mobles e Deseño unitario de mobles e decoracióndecoración

Obra emblemática do organicismo, Obra emblemática do organicismo, a Casa da Fervenza, envolta por a Casa da Fervenza, envolta por unha paisaxe de árbores, rochas e unha paisaxe de árbores, rochas e regatos, pertence á tipoloxía de regatos, pertence á tipoloxía de casas de pradeira = vivendas casas de pradeira = vivendas unifamiliares de campo. Wright unifamiliares de campo. Wright adaptou o diseño ás irregularidades adaptou o diseño ás irregularidades do terreo, distribuíndo o espazo en do terreo, distribuíndo o espazo en varios ámbitos que se integran na varios ámbitos que se integran na natureza en distintos niveis por natureza en distintos niveis por medio dunha rica articulación de medio dunha rica articulación de volumes.volumes.

As pranchas de formigón de As pranchas de formigón de terrazas e teitos están ancoradas na terrazas e teitos están ancoradas na rocha natural e no núcleo da obra, rocha natural e no núcleo da obra, que se ergue coma unha torre que se ergue coma unha torre arredor dunha cheminea, motivo arredor dunha cheminea, motivo dominante en Wright.dominante en Wright.

Ordea o nivel principal nun amplo Ordea o nivel principal nun amplo salón con distintos ambientes salón con distintos ambientes funcionais e chan de pedra, aberto funcionais e chan de pedra, aberto a outros espazos secundarios e a outros espazos secundarios e cunha escaleira que descende á cunha escaleira que descende á beira do río. A planta superior beira do río. A planta superior contén varias habitacións contén varias habitacións independentes coas súas propias independentes coas súas propias terrazas asomadas á paisaxe.terrazas asomadas á paisaxe.

Os muros combinan placas Os muros combinan placas lisas de formigón e sillares lisas de formigón e sillares rústicos, pero as paredes son rústicos, pero as paredes son de vidro con marcos metálicos de vidro con marcos metálicos que integran a vivenda no que integran a vivenda no entorno. A casa forma un entorno. A casa forma un feixe dinámico e orixinal de feixe dinámico e orixinal de verticais e horizontais, un verticais e horizontais, un xogo xeométrico de xogo xeométrico de asimetrías e volumes de gran asimetrías e volumes de gran imaxinación compositiva que imaxinación compositiva que reflecte a desorde orgánica da reflecte a desorde orgánica da paisaxe onde senta.paisaxe onde senta.

Wright descompón a caixa Wright descompón a caixa cúbica do racionalismo en cúbica do racionalismo en espacios contiguos que se espacios contiguos que se comunican fluidamente ao comunican fluidamente ao longo de planos horizontais, longo de planos horizontais, primando a continuidade primando a continuidade espacial sobre os volumes espacial sobre os volumes compactos do funcionalismo compactos do funcionalismo europeo. Asemade centraliza europeo. Asemade centraliza no núcleo central parte da no núcleo central parte da función de sostemento da función de sostemento da estructura estructura deseño libre da deseño libre da distribución de cada planta distribución de cada planta según as necesidades.según as necesidades.

99.99. MUSEO GUGGENHEIM. N.Y.MUSEO GUGGENHEIM. N.Y.LLOYD WRIGHTLLOYD WRIGHT

Arquitectura funcionalista Arquitectura funcionalista contemporánea.contemporánea.

Museo da arte moderna.Museo da arte moderna. N.York. USA. 1956/59.N.York. USA. 1956/59. Rampla espiral continua en Rampla espiral continua en

forma de cono invertido. forma de cono invertido. Cúpula.Cúpula.

Materiais: ferro, formigón e Materiais: ferro, formigón e aceiro.aceiro.

A desbordante inventiva de Wright acada o seu canto de cisne no A desbordante inventiva de Wright acada o seu canto de cisne no Museo Guggenheim de Nova York, cando na súa etapa final, trala Museo Guggenheim de Nova York, cando na súa etapa final, trala Segunda Guerra Mundial, deixa libre a súa fantasía en obras de Segunda Guerra Mundial, deixa libre a súa fantasía en obras de singular imaxinación non exenta de matices esotéricos, cunha singular imaxinación non exenta de matices esotéricos, cunha acusada preferencia por formas e espazos curvilíneos, circulares e acusada preferencia por formas e espazos curvilíneos, circulares e espirales.espirales.

Arquitectura pura, case escultura, está hélice espacial continua en Arquitectura pura, case escultura, está hélice espacial continua en forma de rampla espiral descendente vai medrando o radio de abaixo forma de rampla espiral descendente vai medrando o radio de abaixo a arriba e espállase a medida que se enrola vertixinósamente ao redor a arriba e espállase a medida que se enrola vertixinósamente ao redor dun espazo baleiro coroada por unha gran cúpula de vidro con nervios dun espazo baleiro coroada por unha gran cúpula de vidro con nervios planos. A rampla helicoidal adáptase idóneamente coma galería planos. A rampla helicoidal adáptase idóneamente coma galería corrida por onde o público, tras subir en ascensor, descende a vagar corrida por onde o público, tras subir en ascensor, descende a vagar contemplando a exposición contemplando a exposición continuidade espacial pura e perfecta. continuidade espacial pura e perfecta.

O polémico volume externo de formigón reforzado toma a forma O polémico volume externo de formigón reforzado toma a forma insólita dun cono invertido de curvas en chanzos, suavizado pola insólita dun cono invertido de curvas en chanzos, suavizado pola luminosa luz branca que lle resta peso. E na súa fantasía, fica luminosa luz branca que lle resta peso. E na súa fantasía, fica alleo ao controno urbano de altos bloques primáticos da 5ª alleo ao controno urbano de altos bloques primáticos da 5ª Avenida, da que semella desentenderse, parecendo amosar a Avenida, da que semella desentenderse, parecendo amosar a incompatibilidade da arquitectura de Wright coa urbe moderna do incompatibilidade da arquitectura de Wright coa urbe moderna do funcionalismo.funcionalismo.

100. 100. CASA SABOIACASA SABOIALE CORBUSIERLE CORBUSIER

Arquitectura Arquitectura racionalista racionalista contemporánea.contemporánea.

Vivenda unifamiliar.Vivenda unifamiliar. Francia. 1929/31.Francia. 1929/31. Planta alta sobre Planta alta sobre

piares e terraza.piares e terraza. Materiais: formigón, Materiais: formigón,

ferro e vidro.ferro e vidro.

- Durante a década dos vinte, Le - Durante a década dos vinte, Le Corbusier publica os Corbusier publica os Cinco Cinco puntos dunha nova puntos dunha nova arquitectura, arquitectura, aplicables tanto á aplicables tanto á planificación urbana e a planificación urbana e a edificios illados:edificios illados:1) piares de formigón que 1) piares de formigón que elevan a casa do solo e deixan elevan a casa do solo e deixan espazo libre para xardín.espazo libre para xardín.2) o teito xardín plano dá 2) o teito xardín plano dá servizo á comunidade.servizo á comunidade.3) planta libre economiza 3) planta libre economiza volume e admite unha volume e admite unha distribución racional e distribución racional e personalizada.personalizada.4) xanela horizontal corre pola 4) xanela horizontal corre pola fachada incrementando a fachada incrementando a iluminación.iluminación.5) a fachada libre pode recibir 5) a fachada libre pode recibir deseños diferentes en cada deseños diferentes en cada andar.andar.

- - Con estes principios Le Corbusier Con estes principios Le Corbusier simplifica a arquitectura, simplifica a arquitectura, reducindo o exterior a un reducindo o exterior a un volume plástico elemental e volume plástico elemental e racionalizando o interior con racionalizando o interior con criterio funcional.criterio funcional.

A Casa Savoie = exemplo emblemático A Casa Savoie = exemplo emblemático desta fase purista do racionalismo. Le desta fase purista do racionalismo. Le Corbusier chamaba ás súas vivendas Corbusier chamaba ás súas vivendas máquinas para habitar, inspiradas en máquinas para habitar, inspiradas en formas perfectas e precisas dos formas perfectas e precisas dos artefactos modernos, posuidores dunha artefactos modernos, posuidores dunha dimensión estética que as vangardas dimensión estética que as vangardas estaban a descubrir.estaban a descubrir.

Edificada nun ancho prado entre Edificada nun ancho prado entre bosques, xoga coas fig xeométricas bosques, xoga coas fig xeométricas básicas (plano, cubo e cilindro) en forma básicas (plano, cubo e cilindro) en forma de caixa cadrada de catro fachadas de caixa cadrada de catro fachadas iguais orientadas aos catro puntos iguais orientadas aos catro puntos cardinais, erguida sobre o solo por un cardinais, erguida sobre o solo por un pórtico de piares de formigón que pórtico de piares de formigón que amosa núa esa parte da estructura amosa núa esa parte da estructura constructiva. As superficies planas e constructiva. As superficies planas e lisas exclúen toda sensación de lisas exclúen toda sensación de gravidade e remiten a bloques espaciais gravidade e remiten a bloques espaciais abstractos, artellados en xanelas abstractos, artellados en xanelas apaisadas.apaisadas.

Dentro da casa disfrutamos o exterior, xa que desde todas Dentro da casa disfrutamos o exterior, xa que desde todas as partes podemos ver o ceo e a paisaxe circundante, pero as partes podemos ver o ceo e a paisaxe circundante, pero conservamos unha completa intimidade xa que a elevación conservamos unha completa intimidade xa que a elevación impide enxergar o interior desde fóra. Distribúe a vivenda impide enxergar o interior desde fóra. Distribúe a vivenda dun xeito libre en amplas estancias en función do mov dun xeito libre en amplas estancias en función do mov solar. As plantas comunican con suaves ramplas que solar. As plantas comunican con suaves ramplas que acceden tamén ao solarium da terraza, única parte onde acceden tamén ao solarium da terraza, única parte onde unha atrevida asimetría serve de contrapunto ao rigor unha atrevida asimetría serve de contrapunto ao rigor xeométrico do edificio e introduce unha nota de xeométrico do edificio e introduce unha nota de espontaneidade no recinto.espontaneidade no recinto.

101. 101. IGREXA DE RONCHAMPIGREXA DE RONCHAMPLE CORBUSIERLE CORBUSIER

Arquitectura brutalista Arquitectura brutalista contemporánea.contemporánea.

Igrexa de Notre Dame Igrexa de Notre Dame du Haut. Ronchamp. du Haut. Ronchamp. Francia. 1950/55.Francia. 1950/55.

Capela de Capela de peregrinación.peregrinación.

Nave central e capelas Nave central e capelas laterais. Xanelas con laterais. Xanelas con vidros coloreados.vidros coloreados.

Formigón, ferro e Formigón, ferro e vidro.vidro.

Desencanto coa sociedade Desencanto coa sociedade industrial industrial Le Corbusier edifica a Le Corbusier edifica a Igrexa de Ronchamp = desafío Igrexa de Ronchamp = desafío heroico, regreso á natureza que heroico, regreso á natureza que poñía todas as posibilidades poñía todas as posibilidades técnicas ao servizo da técnicas ao servizo da expresividade e dos sentimentos expresividade e dos sentimentos ancestrais.ancestrais.

Conservando do templo tradicional Conservando do templo tradicional a orientación do altar ao leste e a a orientación do altar ao leste e a composición da nave central e composición da nave central e capelas laterais, desordena todo o capelas laterais, desordena todo o demáis nun arrouto dinámico de demáis nun arrouto dinámico de volumes sen xustificación litúrxica volumes sen xustificación litúrxica ou funcional, puramente ou funcional, puramente expresiva.expresiva.

A forma escultórica da igrexa, de A forma escultórica da igrexa, de enérxica beleza e intensa enérxica beleza e intensa expresividade, está dominada polo expresividade, está dominada polo poderoso perfil escuro do tellado poderoso perfil escuro do tellado (orixinal casca de formigón) que (orixinal casca de formigón) que avanza sobre os muros de avanza sobre os muros de cemento encalado e remata coma cemento encalado e remata coma unha proa dun navío varado no unha proa dun navío varado no ángulo SE sobre unha irta aresta, ángulo SE sobre unha irta aresta, tensa e afiada coma o borde tensa e afiada coma o borde dunha navalla.dunha navalla.

Acentúa está plasticidade a Acentúa está plasticidade a inclinación oblicua dos muros nun inclinación oblicua dos muros nun xogo de curvas e contracurvas que xogo de curvas e contracurvas que ondulan toda a masa coma se fora ondulan toda a masa coma se fora papel. Este envoltorio externo está papel. Este envoltorio externo está furado por bufardas irregulares que furado por bufardas irregulares que se distribúen aleatoriamente. Un se distribúen aleatoriamente. Un púlpito sobresaínte no paramento, púlpito sobresaínte no paramento, abeirado a un altar ao aire libre, abeirado a un altar ao aire libre, congrega as grandes multitudes congrega as grandes multitudes nas peregrinacións.nas peregrinacións.

As portas disimuladas pasan As portas disimuladas pasan desapercibidas e dá a sensación de desapercibidas e dá a sensación de penetrar ao interior dunha cova penetrar ao interior dunha cova secreta e sagrada, tanto pola secreta e sagrada, tanto pola inclinación do teito como pola inclinación do teito como pola intensidade lumínica. A luz intensidade lumínica. A luz atravesa cristais de distintas cores atravesa cristais de distintas cores que desde o muro sur, iluminan a que desde o muro sur, iluminan a nave central. Unha luminosidade nave central. Unha luminosidade coa que prentendía crear un coa que prentendía crear un ambiente relixioso feito de “ ambiente relixioso feito de “ silencio, oración, paz e gozo silencio, oración, paz e gozo espiritual”. Tamén as capelas espiritual”. Tamén as capelas laterais sobrepasan a cuberta do laterais sobrepasan a cuberta do templo para erguerse por riba en templo para erguerse por riba en forma de inxeniosas medias forma de inxeniosas medias cúpulas, semellantes a capuchas, cúpulas, semellantes a capuchas, que capturan a luz naturalque capturan a luz natural