xenreira + NACHOos diplomáticos + FRAN & XOSÉ RAMÓN

korosi dansas + MICHEL SALGADO

manu chaoarsenio in da house, etc...

n ú m e r o 1X X X p t a .

Foto:X.Piñón

3

CÉ

SA

R F

ER

NÁ

ND

EZ

AR

IAS

PE

PE

BA

RR

O

O xogador galego estar no campo, está.

Correr, corre.Pero non se sabe si sobe

ou si baixa,si ataca ou defende.

Logo pois,debera vestir de verde prado

con motivos herbáceos.Número, adiante e atrás

4

XO

AN

G.

MO

LDE

S

XU

RX

O F

ER

NÁ

ND

EZ

/F

RA

N D

OM

ÍNG

UE

Z

7 Manifesto do Tractor Bravú. MANUEL O`RIVAS 8 Manu a ras de

Chao. J.ROTRING/S. ROMERO 14 Historias da vella terra en Terranova. XAIME CALVIÑO

18 Na Beira... do Indico. X.M.PEREIRO 3,4, 82 Camisetas

Selección 24 As ligas galegas contra o fútbol virtual. XOSÉ HERMIDA 25 Contra a

selección turco portuguesa. ANXEL VENCE 27 Tremendo gatillazo. CÉSAR CASAL 29Os de

daquelas, os de antes e os de despois. ALFONSO EIRÉ 32 O fútbol tamén entrou pola ría.

JOAQUÍN PEDRIDO 34 A escuadra imposible. XURXO SOUTO 38 Se o fútbol fose música,

sería rock&roll. RODRI SUÁREZ 40 ¡Todo pola patria! 41 Himnos 42 Unha Selección

Galega. XOÁN G. 44 O ano que gañamo-la liga. ARREGO SACCHO

46 52 O Morrazo, terra brava. PILAR PIÑEIRO

56 Sexo, leiras & rock’roll. SANTIAGO JAUREGUIZAR 58 Heredeiros da Crus.

ALBERTO CASAL 60 Discos. TXIMISTA 62 Por un cine perralleiro. JORGE COIRA

63 Primitivo Lareu. RICHI RASTRERO 64 O timo da enciclopedia Bravú. ANTONIO LODEIRO

67 LOIS PEREIRO Mulleres 69 FRAN ALONSO Cousas do

intestino 72 ALFONSO PATO Esqueit 74 MANUEL SEIXAS A incrible historia de Xelís...

77 SANTIAGO JAUREGUIZAR. Catre 79 80

Director Xosé Manuel Pereiro

Comité de Redacción Manu Chao, Santiago Jaureguizar,Richi Rastrero, Manuel O’Rivas,

Santiago Romero, Manuel Seixas,Xurxo Souto, X.A. Vázquez Hermida

Deseño Gráf ico María Luaces

Colaborac iónsTextos:

Ramón Chao, J. Rotring, Xaime Calviño, AlfredoPardo, Anxel Vence, César Casal, Alfonso Eiré,

Joaquín Pedrido, Rodri Suárez, Antón Reixa, ArregoSaccho, Miguel Fernández, Pilar Piñeiro, AlbertoCasal, Tximista, Jorge Coira, Antonio Lodeiro,

[Xaime Conde, Enrique Torreiro, Xesús Álvarez, M.Lusquiños: É O QUE HAI]

Fotos:Ramón Caamaño, Xoán Piñón, Isabel Romero,

Fernando Martínez, Guni, Concha Salgado, RoxelioVilas, Pepe Ventureira, Lalo R. Villar, Vari Caramés,

Margen Fotografía, Carlos Lago, Arquivo A NosaTerra, Arquivo municipal da Coruña, Marta Capote,Pepe Ferrín, Santi Rodriguez, Markos Mendiguren,

Miguel Caavero, Tono AriasIlustración:

César Fernández Arias, Pepe Barro, Moldes, Xan G.,Xurxo Fernández, Miguel Anxo Prado, Guillermo

Aymerich, Din Matamoro, Pitón, Jesús Fernández,Vicente Roura, Xurxo Romero, Matalobos, Xaime

Cabanas (cabeceiras seccións)

Célula de producciónRafael Dieste, 1- 8ºººo esq. 15009 A Coruña

e-mail: lua@lcg.servicom.es

Edita e distribúeEdicións Xerais de Galicia.

Doutor Marañón 12. 36211 VigoTel.: 986 21 48 88Fax: 986 20 13 66

neste b ravú . . .

5

M a n i f e s t o d o T r a c t o r B r a v ú

M A N O N E G R A E S T Á A P I Q U E S D E D A R U N G O L P E D E M A N N U N M O M E N T O

A O U T R O . A G U E R R I L L A S Ó N I C O F E S T I V A L I D E R A D A P O R E S T E

P A R I S I N O F I L L O D E G A L E G O E V A S C A Q U E X A A C T U O U E N E S C E N A R I O S

T A N D I S P A R E S C O M O O S H I T S P A R A D E S I N T E R N A C I O N A I S , A S C O S T A S

D O C A R I B E O U A S E L V A C O L O M B I A N A E S T Á T O M A N D O P O S I C I Ó N S P A R A

A T A C A R N O U T R O P U N T O D O M U N D O . N E S T E . M A N U C H A O V E N , E N O N

P R E C I S A M E N T E P A R A D E S C A N S A R , S E N O N P A R A D E S C A R G A R . P A R A

D E S E N C A D E A R U N H A G U E R R A D E F E S T A E M Ú S I C A Q U E E S T O U P A R Á

D E N T R O D U N S M E S E S E F A R Á A R D E R G A L I C I A D U R A N T E O S T R E S A N O S

Q U E Q U E D A N D E S É C U L O X X , C O N F O C O S E N D I V E R S A S Z O N A S D E

E U R O P A E D O R E S T O D O M U N D O .

M A N O N E G R A

a ras de CHAOM A N U ,O líder de Mano Negra redescúbrese como galego. E vai devolver o golpe

Manu aprendeulle hai anos ós franceses a decir carallo,

con un grupo Los Carayos, e un tema, Ai vai, carallo ai vai.

Fillo do xornalista galego Ramón Chao, que leva en París a

metade da sua vida, neto dun emigrante a Cuba que colleu alí o

vicio da opera e a teima de ter un fillo músico, ata hai pouco os seus

recordos de Galicia eran moi difusos. Os de cando viña a Vilaba a

ver á aboa ou á Coruña á casa da miña tía. Vir estaba ben, pero

pasábao mellor quedándome cos amigos en París. Meu pai é

moi de aquí, falaba con moito cariño de Galicia, e iban moitos

galegos pola casa, pero a verdade é que eu prefería estar nou-

tro lado, metendo ruido.

Volveu hai uns dez anos, a tocar con Los Carayos, pero foi un bolo de

ida e volta. Desde aquela, o que sí melloraron foron as carrete-

ras. ¡Madre mía!. Viñamos de Xénova ou de Suiza para

Coruña...Pasamos por Vilalba, a miña aboa estaba na cama e

pasei a vela. Presentéille a aquel do grupo enorme, gordo e

calvo, e supoño que lle impactou bastante...

- ¿Que crees que pensaría de tí e da tua música o teu abó, o que

quería a todo trance ter un fillo pianista?

-O meu non é exactamente o mundo musical que querería el,

(rise) pero coido que lle tería gustado.

Q U É D O M E C O N O R T E

Fala nun español quente e apaixoado como o dos chi-

canos, dito cun leve ton francés, no que mestura cada

vez máis palabras en galego. “Nai”, “vello”, “moita

xente” empezáronlle a entrar -e a sair- hai algo máis

dun par de anos. Cando Manu, e Mano Negra a par

del, fartos de voar alto e faltos de aire, decidiron dei-

xar París (ou mellor os seus aeroportos) e recalar en

España. A primeira vez que viñemos aquí como

Mano Negra é que nos considerabamos en débeda,

tiñamos tocado en Barcelona, no Pais Vasco, ... Cando nos

fomos vivir a Madrid, decidimos ir tocar onde nunca esti-

veramos. Para min Galicia, e Andalucía, eran importantes.

Nun ano descubrín moitas cousas de España que non cap-

taba... e quédome co Norte. E iso que nós, desde Francia,

cando eramos rapaces, España era -dá palmas- Los

Chunguitos, Los Chichos, Deprisa deprisa , o clásico. A verda-

de é que Galicia entroume moi forte, xa cando fixemos

aquí a primeira xira dinme conta de que había xente inte-

resante, de decir para min: si me teño que quedar seis

meses ou un ano, mellor que en Madrid, seguro. Nos con-

certos galegos, decatéime de que a xente recordaba o dos

Carayos, e foi unha sorpresa, igual que alucinei con que os

Diplomáticos versionaran “Ai vai”, non o esperaba e foi un

orgullo.

- ¿Por qué mellor que en Madrid?

-Madrid, ben, pero cando nos fomos, non nos fomos chorando.

Estivemos un ano, permitíunos facer cousas positivas, pero non

é unha cidade que me enganchara, e síntoo polos madrileños.

Supoño que agora estará de baixada, logo dos famosos 80. O

mellor que tiña era que estaba céntrica para recorrer todo.

-¿Qué diferencias notáche con Francia?

-Francia coñézoa ben, as provincias máis que París, e non

hai esas diferencias que hai aquí, que Galicia e Andalucía

son culturas completamente diferentes. Alí xa está todo xa

moi uniformizado e cheo de problemas: o paro, o islamis-

mo, a extrema dereita...cheira a guerra civil, e se a cousa

sigue así, estoupa en cinco anos. Os rapaces de 14 e 15 anos

dos barrios están tolos, queimados de todo.

-¿Non viches o mesmo en España?

-Non, -(rise)- España é todo pastillas e bakalao.

D O U S C H A O S E N M O T O

O detonante deste reencontro con Galicia foi culpa de Chao

pai. Ramón propúxome vir por aquí e díxenlle que se aló

por setembro eu non tiña nada urxente, que o podiamos

facer, el na sua vespa e eu coa miña moto. Quedamos en

Sigüenza, por Guadalajara e collemos cara Ávila. El quería

baixar a Mérida, pero por terras de Palencia, mirámonos e

dixemonos: imos ó grao, e

viñémonos. Foi unha viaxe

moi bonita, non andaba-

mos á busca de recordos,

eu estou descobrindo

Galicia a toda hostia, e

absorbendo.

Vaia se absorbeu. Como se

tivera sustituido Mano

Negra pola charanga de Cuco de Velle, non fixo xiras por gari-

tos de moda, senón por furanchos e pendellos. Cantou con

Pinto de Herbón riba dun remolque dun tractor nun alpendre

“España é todo

pastillas e bakalao”

CON JOSEFA, DE RUADA EN BASTABALES

Isa

bel

Ro

mer

o

9

de Padrón. Tocou a guitarra (con dous irmáns que traballan

nos talleres de El Ideal) na tasca Os Belés do barrio coruñés de

Monelos, acompañando a Mercedes Peón, facendo tempo para

tentar ver -sen éxito- a Azúcar Moreno na praza de Pablo

Iglesias. Protagonizou con Pinto e os Diplomáticos unha festa

de catro horas na terraza dun bar xunto á capela de San

Lázaro de Monforte. Asistíu a unha noite de regueifas e viño

na casa da familia en Bastabales con Josefa, a sua madriña de

aquí, perdeuse polo antroido de Laza e de Viana do Bolo...

Desde aquel outono pasado, é interesante meter a cabeza en

calquera rebumbio festeiro montado de calquer xeito. Pode

estar no medio un rapaz miudo, calado e sorrinte, con acento

francés pero que entende todo. (E se non está, seguro que

tamén paga a pena).

S U B I R A P O R A I R E

Veño a ver o mar, a natureza, o monte, e Galicia téno todo.

Hai sitios de aquí ós que viñen catro veces nun ano. Cando

estou en París, farto de traballo, escápome a sitios como a

praia do Trece, na Costa da Morte. Estou no momento de

subir a por aire, de vivir cousas para escribir cancións. Non

soporto viaxar sen ter nada que facer.

-Como levabas entón as xiras internacionais cando estoupou o

fenómeno Mano Negra, a fama mundial e todo iso...

-O 90% dos grupos “internacionais” ós que lles van ben as

cousas can na rutina. Iso soubémolo ós seis meses, nós xa

viviramos cousas moi fortes antes de ser “famosos”....

Cando nos estoupou o mundo nas mans, iso de ter que ir ó

Xapón, ós EEUU...

a segunda vez

que vas a un país,

queriamos parar

un pouco, ir a

modo, e o mana-

ger non nos arra-

buñaba porque era un bó tío, pero víanselle as ganas.

Facer esas xiras internacionais é como andar de represen-

tante de cepillos de

dentes, sexan gru-

pos alternativos

con camisetas do

Che ou conxuntos

dos 40 principais.

Todo é comercial.

Se chegou a ver nas

propias xiras o peri-

go da comercialida-

de, non é raro que

teña pechados os

oidos a todo aquelo que chegue por canles dos medios de

comunicación. O panorama musical internacional, francés ou

español “me aburre la hostia”, en expresión literal. É igual

que os concertos clásicos de rock, son o máis conservador

que hai. Non soporto que rematen e todo o mundo se teña

que ir a casa, logo de ter deixado os cartos. Nós tivemos

que pelexar moito nos contratos para que non fixeran

librar as salas ata tres cuartos de hora despois de que aca-

baramos de actuar. Saes da ducha e xa non hai ninguén. O

que me atraeu de aquí, da xente, é ese sentido tabernario,

de festa, que aquí sigue vivo en calquera aldea, en calque-

ra barrio. En Francia, chegas a unha vila, e a derradeira

festa foi hai vinte anos.

Teño a experiencia da xira do 95, dunha vez que tocamos

por Logroño ou Huesca, e ún de nós volveu decindo que alí

perto había unha pequena vila en festas. Fomos onda o

alcalde e dixémoslle que queriamos tocar. A el iso de Mano

Negra non lle soaba de nada, así que fixo vir ó enrollado

oficial, un rapaz que

era o barman do

casino. O vermos co

alcalde, alucinou, e

para convencelo,

decíalle: “é como se

o Papa pasara por

aquí e quixera

misar na capela, ou

como se o Liverpool

viñese xogar co

equipo local”.

Acabamos por tocar ás cinco da mañá, cos vellos contro-

lando para ver que se facía cos cartos das festas. Iso é un

concerto bonito. En Galicia hai ilusión e forza, hai xente e

hai o mellor circuito do mundo: as festas dos pobos. Iso é o

que ando buscando, unha descarga de enerxía como a que

fixemos en Colombia, ou polo Caribe.

-Iso xa o contamos logo aparte, pero ¿qué hai de Mano Negra

como grupo, sigue existindo?

-É algo moi complicado. A ruptura foi entre nós mesmos.

Durante moito tempo, nós pensabamos que eramos un

grupo superhumano, que tiñamos superado cousas como

ter broncas, pero resultamos ser humanos, con problemas

humanos. Xurídicamente -¿dícese así?- o nome non se

pode utilizar. Eu sígoo utilizando. Mano Negra é clandesti-

no, existe no só en mín, senon no público, e ainda que

legalmente tivera que cambiar de nome, Mano Negra está

aquí (peta no peito).É toda a miña vida, 24 horas ó día.

J. ROTRING/ S. ROMERO

“Mano Negra é clandestino.

Existe dentro de mín e no público”

Fern

an

do

Ma

rtín

ez

NO ANTROIDO DE LAZA

10

Subín na Vespa e arranquéi, polo bulevar de Montparnasse enriba, cara a porta

de Orleáns. Propoñíame chegar desde París a Fisterra, polo camiño de Priscilián.

A primeira etapa foi Chartres. Alí atopei un grupo de italianos descalzos que

seguían o mesmo rumbo; cheguei a Combray, onde Marcel Proust sitúa as

primeiras páxinas da “Busca do tempo perdido”; paréime nuhn café e na

derradeira páxina do xornal de Tours “La nouvelle Republique” descubrín un comic onde salía o meu

personaxe. Víase a Priscilián con San Martiño de Tours, aquel que fixera da sua capa dous medios

saios, despóis de que este intercedera ante ó emperador Máximo para salvar a vida do mártir

galego. Parecéume de bon augurio. Seguín por Ligugé. No mosteiro desta bisbarra convertíuse

Priscilián ao cristianismo. Paréime en Burdeos, onde estudiara co poeta Ausonio e máis co retórico

Eipidio. Despois fun a Zaragoaza, teatro do primeiro concilio que condenóu a súa doutrina, e unha semana despois dde sair

cheguéi a Sigüenza, onde tiña cita con Manu.

O Manu chegara a Sigüenza ca sua Yamaha 500 e eu iba cunha renqueante Vespa 125, pero prometérame ir a modiño para

non nos perder na estrada. Saímos de Sigüenza ás catro da tarde.A iso das dez da noite chegamos a Avila, sede episcopal

acupada por Priscilián no ano 383. O meu propósito, en cada etapa era mergullarme nos arquivos, entrevistarme con

historiadores, para escribir un libro sobre ese home que foi herexe para uns, santo e mártir para outros, e que, en calquer

caso, predicóu como un Savonarola contra a corrupción da xeraquía cristiá. A visita a Avila tivo pouco froito: a metade dos

cregos estaban de vacacións (¡qué tempos os nosos :os ministros de Deus gazando da vida!). Unha mañá chegóume para

coñecer a opinión oficial: a elección de Priscilián non foi válida, pois ainda que o elixira a base, só o respaldaron dous

bispos, cando facían falta tres. Argucias, e aínda non saíran os xesuítas. Tamén me enteréi de que as murallas de Avila

foron feitas por galegos mandados alí no século XII para repoboar Castela.

As doce e media saímos cara a Mérida. Outra etapa priscilianista; despóis de ser elexido bispo de Avila, Priscilián intentoú

dar un “golpe de estado eclesiástico” contra o primado Hydacio. Manu xa me iba deixando atrás. Perdino de vista. Atopeino

na entrada de Palencia e invitóume a tomar un café na praza maior. Alí díxome que lle parecía unha insensatez ir ata

Mérida ca miña Vespa; millor subir xa para o norte. Asentín e o semblante de Manu iba cambiando a medida que

chegábamos á fronteira con Zamora. Cando entramos en Galicia tomoú directamente a organización da viaxe. Parada aquí,

tasca aquela, pan de millo acolá, visita de Ourense, vin que tiña un regueiro de amistades en Galicia e que sabía moito

máis da miña terra que eu.¡Qué certo é que un ignora todo dos seus fillos!. Unha vez asentados en Bastavales foomos a

praia do Trece, a San Andrés de Teixido, a Fisterra, onde comulgamos na relixión astral de Priscilián. ¿Qué mais podo decir,

se iso xa o escribéu él en “Toliño por vivir”.

Ramón Chao

P O L O C A M I Ñ O D E P R I S C I L I Á N

Gu

ni

Gu

ni

NA CASA DE MANOLA A DA BREXA (DAMIL-FIGUEIROA-ABEGONDO). METIDO NA LAREIRA, RAMÓN CHAO.

CON PINTO E “OS TRES DE MONFORTE”, NO BARRIO DE CARUD, MONFORTE.

11

HISTORIASDA VELLA TERRAEN TERRANOVA

Manolo Gallero é o capitán de vintecinco infernos, un

cuarto de século en augas de Terranova, esa illa que

está no cabo de mundo pero enfrente de nós, cruzando

o Atlántico polo paralelo 45.. “Chegabas na época dos

temporais, seguían dous meses de xeadas, outro mes de

brétemas sen ve-lo sol ata que en setembro viñan os ciclóns e

as baixas tropicais”. Non hai máis que un estado posible en

Terranova: “aguanta-lo temporal”. Gallero, capitán da parella

(dous barcos que tiran da mesma rede) Uralde-Urízar, ven de

participar no programa dunha canle estatal: o espacio en

custión trata de “profesións arriscadas”. Quén pasou A Marola,

cruzou a mar toda. Quén sobrevivíu a Terranova, fala de

montañas conxeladas, mareas coma embarazos prematuros,

barcos bloqueados, emboscadas de correntes, “hombre al

agua” e unha cunca que espera en Saint Pierre e Miquelón.

As historias de Terranova son como unha xarra de sal no

lume da lareira. Demasiado tétricas. Demasiado recentes.

“Había homes que toleaban, outros buscaban abrigo no

alcol”. Entón Gallero tiraba de peito capitán, firme sempre,

ainda que as súas decisións foran tallantes e disgustasen ós

mariñeiros. “Cada manobra é un risco que precisa mentes

despexadas”, dí Gallero. Entón o capitán tórnase en pai,

psicólogo, navegante, pescantín, empresario e confesor a

bordo. Os mozos temerosos do seu futuro, os empresarios

apegados ós seus dividendos, os predicadores de verba fácil

e os arribistas capaces de vende-la nai por subir un escalón

deberían ter unha conversa

cun home que fala de virar

entre ventos de 120 kilómetros

por hora como quen oe

chover.le

“A mar é o teu medio de vida,

toda a vida”, sinala. As autovías

de Gallego son as correntes. As

rúas dos navegantes aparecen

nas cartas mariñas.“No cuarto

de século que botei en

Terranova chegaría a estar por

xunto dous anos na miña casa”.

EXTRANXEIRO FORA, EXTRANXEIRO NA CASA.

Cando entraba pola porta, os fillos pequenos extrañábanse do

pai. Un home de pel curtida polas cabronadas do mar:

extranxeiro fora, extranxeiro na casa dunha muller que

agarda. Pero esa é outra historia. Agora, Gallero é un

navegante varado en terra. Casado e con dous fillos, xubilóuse

como capitán do buque Estai dous anos antes de que fora

apreixado polas patrulleiras do Canadá, unha afrenta que

encabuxa a Xosé Manuel Muñiz, mariñeiro revestido en home

da Asociación de Titulados Náutico Pesqueiros (Aetinape).

Muñiz, portavoz de queixas das pesquerías asulagadas,

representa un bó panel de datos: “O noventa por cento da

flota bacalloeira de Terranova eran mariñeiros do Morrazo,

Campelo-Poio, Barbanza, Noia”. Tres bases en todo o estado -A

Coruña. Vigo e Pasajes (Euskadi)- para unha pesquería

secular, inventada polos galegos, eses labregos de terra e sete

mares. Así se escribe a nosa historia: chegas a unha taberna

mariñeira do Berbés ou do Orzán, cavas en dirección ó mesmo

centro da terra e agurgulla auga salgada de Sydney, Namibia,

Irlanda, Malvinas, Boston, Marrocos ou Terranova.

“En St. Pierre e Miquelón, illa pobre, os nativos falaban en

galego. En Pasajes sempre había unha cunca lista no bar

Arnoia, Son, Cangas ou no que se terciase”, explica Xosé

Manuel Muñiz. O home de Aetinape fala ca sensibilidade dun

suceso recente ainda que nas orellas de profano semelle un

conto vello, como unan especie de letanía sagrada que se

repite seculo a século, indepen-

dentemente das novas

tecnoloxías aplicadas nos

pesqueiros. A imaxe de Muñiz

refírese a un barco que chega ó

peirao da Pobra do Caramiñal,

cargado de bacallao de

Terranova. Os nenos bulen

inquedos en terra e as mulleres

axustan a faltriqueira: chegan

cartos pero tamén enfermos.

Outros perdéronse, e tamén hai

unha carga de mortos.

“Oliveira Salazar mandaba

ós presos políticos á pesca

do bacallao”

Con

cha

Sa

lga

do

15

Con

cha

Sa

lga

do

CATRO MILLEIROS DE GALEGOS

“St. Pierre e Miquelón non era como Marrocos, ¡qué va!. Aló falaban na lingua

do que chegaba. Poñías un pé en terra e xa saltaban:‘¿tí que eres, de Cangas ou

de Escarabote?’. Acollían ós tolleitos, curaban ós feridos e lavábanche a roupa”,

comenta Muñiz. “Saint John´s xa era outra cousa: trátase dunha cidade máis

grande, culta e divertida, pero tamén de ambiente máis hostil”. Xosé Manuel

fala de amigos que quedaron en St. Pierre e tamén en St. John´s. “Aqueles

homes das illas estaban plenamente identificados con nós”.

Sábeo ben Joseba Beobide, cura vasco, crucifixo e sudario en mao entre 1966 e

1990 nas terras e nas augas de Terranova, home de Deus no inferno do

bacallao. “O 90 por cento dos mariñeiros que ían a Terranova eran galegos, e o

resto, vascos e portugueses”, confesa. O sacerdote explica que nos bós tempos

“chegaron a estar nos bancos de bacallao máis de setenta parellas de barcos

galegos, cerca de catro milleiros de homes dos portos entre Baiona e Ferrol”. Así

é Galicia, un centro de peregrinaxe en Santiago de Compostela para penitentes

de todo o mundo mentres espalla rosarios de homes en calquera direccción do

vento. Emigrantes de terra e mar, tanto dá.

Joseba Beobide lembra imaxes molladas. Recordos con forza de temporal e

desgracia. Traballos de sol a sol, full-time, vintecatro horas. Como nos tempos

do dictador portugués Oliveira Salazar, que condeaba ós homes a ultramar, á

pesca do bacallao. Non vai moito tempo: entre as décadas do 50 e do 60. Había

un barco matriz que deixaba ós mariñeiros en pequenas chalanas chamadas

doris. Moitos perdíanse entre as néboas, empuxados polas correntes, ou

morrían de fame. Os que chegaban tiñan que abrir, saca-la

espiña e salar.

Dí Joseba que nada pode cura-la morriña da familia. Ninguén

pode afacerse a esa condea. El sábeo, home de Deus, cura vasco

de peito bravo, solidario, curtido en mil mareas e tempestades

de homes que ainda agora, con 70 anos, fai cen kilómetros

diarios na bicicleta. As imaxes molladas de Joseba pertencen a

mariñeiros sen dedos, brazos, pernas. Tipos accidentados logo

de setenta días sen ver terra. Homes arroutados que deixaron

unha parte do corpo no camarote da Estela Maris, o barco do

Apostolado do Mar. Carne humana conxelada no frigorífico

mariño de Terranova. Atlántico Noroeste: inferno de cen mil

galegos, toda a solidariedade e a saña do mundo. E os filos

destes choran porque os bancos están pechados. “Agora

pódense contar media ducia escasa de parellas”, dí Joseba.

“Coñecin a cada ún daqueles homes, cómo se chamaban e de

ónde eran”. Polo menos, que alguén os teña no seu recordo.

XAIME CALVIÑO

Con

cha

Sa

lga

do

“Nos 25 anos que pasei en Terranova, non debín de botar máis de dous na casa”

“Pasou en agosto de 1983. Zarpamos no Virxe de Pastoriza da Coruña coa idea de que tiñamos unha licencia para patuxa na Illados Osos, ó norte de Noruega, e ibamos antes cargar as caixas a Vigo pero xa na canal da Torre nos dixeron que tirabamospara Groenlandia, pola cara, e xa vimos os embalaxes eses de cartón para o camarón.Daquela collemos dereitos para a baía de Baffin, doce días tardamos. E foi chegar e poñerse cando ó soltar as portas dearrastre, unha deu un xiro raro e levóulle a perna a ún de Marín. Alí, claro non podíamos estar, e non podiamos tocar portoningún,ou sexa que houbo que coller ruta cara Terranova.Tardamos oito ou dez horas en chegar a Saint Pierre et Miquelón, unhailla que pertence a Francia onde tivo Al Capone a guarida para o alcol, e había un vello que non paraba de decir todo o camiño,“vámonos a fartar de foder”. Chegamos e o que había era unha chea de vascos e un tugurio, o Star, con catro vellas desas demuelle. Estivemos dous días facendo combustible e víveres e volvemos a Baffin. Puxémonos a pescar, agachados detrás dun iceberg para que non nos viran os pesqueiros daneses, uns rampleros desespequenos, pero claro, non había maneira de agachar un barco así. Levabamos doce horas cando nos víu un avión e botou unhabengala. Logo chegou unha patrullera cun observador da CEE, amarránonos o pao ó seu, e para Godthab. É un portiño que osnativos lle chaman Nûk, metido en xeos eternos, cunha factoría de camarón, outra de balea e catro casas, só para o verán. Omedio ano de noitetodos ían pasar o inverno a Copenhage e só quedaban os esquimais. A baía estaba chea de baleas e osesquimais pescaban con liña bacallaos máis grandes ca os de Terranova. O primeiro que fixeron foi soltar as carretelas damaquinilla, os aparellos, as portas de arrastre, e a carga. En 12 horas pescaramos 20 toneladas de camarón, e houbera quetirar moito porque os túneles de conxelación non daban feito.Alí estivemos presos. no barco, 18 días á espera de que pagaran a multa. Pero non nos aburrimos. Resulta que Dinamarca, parareforzar o dominio sobre Groenlandia, daba subvencións ás mulleres que tiveran fillos con europeos. Había doce anos que nonviña unha tripulación europea, e nós chegabamos cun mundo de viño no barco. Foi como co camarón, chegar e encher. Encanto amarramos, xa apareceu un tipo nun taxi con tres tías, a cambio de duas botellas de Torres 10. Á media hora xa tiñamoso barco cheo de mulleres. Ós 5 días xa había un mínimo fixo de 16. O gobernador sacóunos do porto e as tías viñan nochinchorro da patrulleira. Novas, vellas, con dentes e sen eles, trincábante polo pasillo ou donde fora. O último día, ócontramaestre de cuberta, que tiña 64 anos e era a última vez que se embarcaba, antes de xubilarse, tiráronlle a porta docamarote abaixo, porque se pechara. A intérprete dixéranos que moitas tiñan un venéreo canino, case incurable, (e o segundode máquinas pillouno), pero a 40º baixo cero que facía...Acabaron pagando a multa, se é que a pagaron, e saimos cara osbancos de Terranova, supostamente para darlle parto do gasoil á parella da casa. A primeira noite houbo un apagón de máquinas, pola mañá outro, e xa vimos ó capitán polo pasillo decindo que o barco

afundía, así que botamos as lanchas salvavidas e nós a elas. Estivemos sete horas nos botes,acojonados, porque non avisaran por radio, xunto ó barco, que tardou 15 horas en afundir.Acabounos por recoller unha parella de arrastreiros de Pasajes, que ó primeiro nosconfundiron cos portugueses que pescan en lanchas, así que non recolleron os aparellos.Botaron unha rede e nós enganchámonos a ela. ó día seguinte, transbordáronos na lancha áparella da casa nosa, que levaba catro meses sen pescar, sen poder entrar nos límitesporque non tiña licencia. Estaban tan desesperados que cando subimos a bordo, en vez debotarnos unha man a nós, botáronlla ás botellas que nos deran os vascos.Con eles volvemos outra vez a Saint Pierre, e estábanos esperando a televisión e todo. Osarmadores creo que declararon ó seguro que o barco levaba 150 toneladas de peixe, déronnos100.000 pesetas a cada ún e firmamos a declaración do naufraxio. Todo foron dous días, elogo fixemos Halifax -Montreal -Madrid -Santiago en avión. Ó chegar déronme outras 300.000pesetas”.

Alfredo Pardo(este é o verdadeiro nome do protagonista desta historia. O do barco, non)

Unha

mar

ea n

o m

ar d

e La

brad

or

Foto

s R

oxel

io V

ila

s

ORIXINAL DA DECLARACIÓN DO NAUFRAXIO.

I.R

om

ero

Había dous tipos acodados na barra, diante da cadasúa caña, en actitude

evidente de quen rematou o traballo e tenta matar o tempo. No medio deles,

unha chea de Marcas dos que, de cando en vez, botaban man para reforzar un

argumento ou basear un comentario. “Non sei que tanto decían de Madar, e

aí o tés”. “Efectivamente aí o tés, ¿ónde?”. Un deles, o pro-Madar, chamábase

Tajes e coido que era de Noia. Do outro non me acordo, pero sí do bar. O

Biques, unha pallota de

luxo, con billar e todo, dun

zimbabuano (branco,

claro), no cabo da praia de

Beira, na metade da

inmensa costa de

Mozambique, fronte a

Madagascar.

NABEIRADOINDICO

Nas crónicas e lendas da conquista galega dos mares está xa escrita a descuberta, aló

polos 60, dos primeiros mares do sul. As costas do cabo de Africa onde, segundo a voz

que corría polos portos, “había pescadas coma homes”. En poucos anos, Cape Town

pasou a ser Capetón, e os representantes consulares españois non daban feito para sacar dos

cárceres sudafricanos a mariñeiros detidos por infrinxir a lei contra as relacións sexuais entre

razas. Cando volvían (os mariñeiros), impoñían respeto nos bares falando de que nas ribeiras

de Walvis Bay había “caníbales de verdade”.

“Cos senegaleses teño traballado coma se fosen un calquera de nós. Os angolanos só traba-

llan en ver cómo te foden”. Ramiro, un noiés cociñeiro dun conxelador que faena en augas

namibias impoñíase con este e outros comentarios políticamente moi incorrectos á despedida

megafónica do piloto do avión da TAP que se dispoñía a facer escala en Luanda, a capital de

Angola, camiño de Maputo, Mozambique. “Sempre foron ricos e teñen de todo menos necesi-

dade de traballar, e ben que se lles nota”, rosmou mentres collía a maleta.

Mozambique é outra historia. É un enorme país no que non había, nin hai, moito que expo-

liar, apenas poboado por unha xente máis que afable, de

tan e tan distintos sustratos étnicos que ata o idioma por-

tugués que impuxeron os colonizadores lles veu ben para

darse entendido entre eles. Así que alí todo o mundo che-

gou máis tarde, desde o colonialismo ata os conxeladores

galegos.

Aló polo final dos 60 achegáronse a botar un ollo e unha

rede algúns daqueles primeiros conxeladores de

Pescanova (entre eles o Lemos e o Andrade, como os dous

clans nobiliarios que se repartían Galicia na edade

media). E tamén “case subían os peixes sós polas ramplas”,

como se decía daquela.“Aquí houbo moitas flotas. Vinte e

pico barcos de Pescanova, os catro dos Notos, tamén había de Amador Suárez, de Basoco, outra

ducia duns de Huelva..., medio cento de buques e case 600 homes, dos que o 80% eran gale-

gos”, recorda Xosé Cabaleiro, un sorrinte e pillabán home de Rande que daquela tiña 36 anos.

Agora ten 56 e aquí sigue pese a que case o leva definitivamente a segunda malaria que pillou.

“ Houbo quen chegou

a ter unha familia

aquí e outra alá, e

todos contentos ”

19

OS ANOS NOS QUE PESCAMOS PERIGOSAMENTE

Mozambique era daquela posiblemente a máis tranquila

das colonias de Portugal. Media ducia de fermosas cidades

nas que os negros aparecían para servir o almorzo e desa-

parecían pola noite, camiño de non importaba ónde. Mesmo

cando comezou a guerrilla anticolonialista da Frelimo, e

logo cando controlou case a totalidade da zona rural, a vida

seguíu prácticamente igual.

Ata que a revolución dos

caraveis do 1974 lles deu o

goberno do país a aqueles

revoltados do mato, tan de

golpe que colleu por sorpre-

sa ós dous bandos. Os da

Frelimo aplicáronse a con-

truir unha república popular

medio tipo chino e os portu-

gueses (estrictamente,

mozambicanos brancos na

súa maioría) a fuxir por

milleiros, algúns mesmo agachados en contedores. Con eles

fóronse empresas, capitais e inversións extranxeiras.

Pescanova limitouse a constituir unha sociedade mixta coas

novas autoridades, Pescamar, e seguíu.

Pouco despois, Rhodesia (hoxe Zimbabwe) fixo unha guerra.

Logo Sudáfrica, en funcións de vixiante xurado da orde occi-

dental e cristiana, armou unha guerrilla, a Renamo, que

pouco a pouco se foi facendo co rural, estragou todo o que

poido e aillou outra vez ás cidades. Ata chegaron a poñer

duas bombas no porto. Os galegos seguiron ó langostino.

Xosé Manuel Sieira, que é de Covelo (Ribeira), estivera xa no

71 e volveu, daquela, no 81, por un mes.“Recordaba o Hotel

Mozambique da época colonial, e aló me levaron. Ó tipo que

estaba cunha vela no mostrador díxenlle que tiña unha

reserva e díxome que fora ó séptimo piso. “Xa no primeiro

empecei a ver as portas rebentadas e xente amoreada nos

pasillos, a escuras, e din a volta. Había un mes con enerxía

eléctrica en todo o ano. Fóronse indo case todos menos nós

e unha pesqueira xaponesa, Maruha “.

“ Algunha vez ún dí

´espérovos en Vigo´e

salta pola borda coa

maleta”

I.R

om

ero

I.R

om

ero

DESCARGANDO CAMARÓN NO PORTO DE BEIRA.

BENASIRA E MARIAMO, GALEGOMOZAMBICANAS COAS SUAS CAMISETAS DO XABARÍN.

FAÇA O AMOR CON JEITO

Hoxe, pouco máis de catro anos logo de que unha operación da ONU deu amigado ós conten-

dentes (convencéndoos de que cun sistema parlamentario hai para todos) e aprendido ós

pacificados que a prostitución é unha excelente fonte de ingresos cando hai extranxeiros con

cartos, Beira é unha cidade que ainda ten -pero non conserva- fermosos edificios de cando

foi capital colonial. Ten tamén un hotel de luxo ocupado por centos de familias que se quen-

tan como poden prendendo lumes no que foi a piscina, unha inmensa estación ferroviaria

tipo Le Corbusier da que só saen trens de cercanías con horarios de longo recorrido e un clube

náutico no se bota de menos á pantasma de Marcello Mastroianni cun traxe de liño branco.

Nas farmacias non hai case máis nada que condóns marca Jeito (“Faça o amor con jeito”),

pero hai un par de discotecas onde para todo o mundo (que pode) e unha emisora de televi-

sión que emite películas que pillan no videoclube. E tamén a pesqueira dos galegos.

As oficinas centrais non aparentan moito máis que unha cooperativa de mensaxeiros. O edi-

ficio dos talleres e sala de operacións parece unha chapistería de pouco fiar. Sin embargo,

Pescamar levou varios anos o premio do goberno de Mozambique á empresa con máis volu-

me de exportacións, e incluso agora, (cando o capital sudafricano tenta convertir ó país veci-

ño no paraíso do negocio fácil que foi o seu) a sua facturación supón arredor do 17 % de todo

o que vende o país. Mesmo eses mariñeiros que chegan polo aire ceo despotricando do seu

destiño no mar, son o dous por cento da clientela total que teñen os tres avións que consti-

túen as Linhas Aéreas Moçambicanas (LAM).

20

MEDIO ANO ENTEIRO

Na sala de operacións de Pescamar hai un poster do Celta que trouxo o director xerente, David

Troncoso García-Cambón, un economista vigués de 32 anos que se desenvolve no ambiente mozam-

bicano con igual soltura que se desenvolvía hai anos no Kremlin (a discoteca), e respira cariño polo

país e pola xente. O poster está enmarcado, pero riba dunha mesa, como un plano máis. Os da oficina

son maioritariamente do Depor, como Tajes ou Manuel Negreira, de Ribeira, que leva oito anos en

Beira. Aquí gobernan ó cento escaso que queda deses mariñeiros que arrenegan dun oficio “que

morre, e cómo non vai morrer, se gañas o mesmo que un barrendeiro municipal” pero asexan pola

ventaniña do avión a ver se ven o seu barco amarrado aló abaixo, no porto.

Non lles falta razón nin para arrenegar do choio nin para botar de menos o lugar de traballo. Pasan

nel seis meses, sen máis relación con terra que o mercante que cando se precisa lles leva comida e

correo e lles recolle as capturas. Medio ano enteiro embarcados, a pesar de que os caladoiros, a un

paso nos mapas de Madagascar, das Comoress ou dunha illa pequerrecha que se chama A Galega

(Agalega, na Enciclopedia Británica), están a un día de navegación. “Polo menos non vai frío”, sorrí

Cabaleiro, “pero hai que estar atentos ós que non aguantan e se poñen tolos. Teño visto sair a cuber-

ta a algún coa maleta, decir ‘espérovos en Vigo’ e saltar pola borda antes de lle poder botar man”.

Así que Beira, e Mozambique enteiro, é polo xeral para as

tripulacións un trampolín para desfogarse unhas horas antes

de saltar cara a casa ou cara o barco. Hai casos particulares.

“Houbo un de Cangas, dos primeiros que chegaron, que

colleu muller e tivo fillos coela. Tiña familia aquí e alá.

Chegou a levalos a Cangas para que se coñeceran, e contac-

taron divinamente. A muller, a legal, entendía que pasando

tanto tempo aquí, o home en algo se tería que entreter”.

O fillo de aquel de Cangas é o único branco que traballa nos

talleres (onde, ó contrario das actuais tendencias empresa-

riais da subcontratación auxiliar, mesmo fan redes que ama-

ñan coches). Na flota, de contramaestre para abaixo, son case

todos mozambicanos.“A xente é igual en todas partes, se lles

exixes, cumpre. Tamén antes había que ir buscar á forza ás tri-

pulacións polos bares e polas casas de putas dos portos”.

I.R

om

ero

DOMINGOS, COCIÑEIRO NA FLOTA GALEGA,

MARCANDO PELEGRÍN

MIRáMONOS EN ALCAMPO

Agostinho Gamandanhe é agora contínuo (ordenanza ou recadeiro) nas ofici-

nas, pero hai trinta anos, foi dos primeiros que traballaron para aqueles bran-

cos que non eran portugueses.“Fun tripulante no Lemos, que agora está a apo-

drecer”. Agostinho, que o mesmo pode ter 50 que 70 anos, contesta poñéndose

firme dentro do seu uniforme máis que folgado, como se o único que pasara no

seu mundo neses dez trienios en nómina (colonialismo, independencia, réxime

paramaoísta, guerra civil, mandados do FMI) fora que a empresa cambiou de

nome. “A diferencia que vía entre nós e os patroes é que os mozambicanos a

veces non pensan e gostan de beber. O senhor capitao gostaba de min porque

eu non bebía, só fumaba”. Ramilo estaría encantado de coñecelo.

Outro dos históricos é Luis, o xefe de carpinteiros, que de tanto trato con gale-

gos desenvolveu unha figura e un xeito como si se alimentara de porco e pata-

cas. Leva 20 anos facendo as comportas de arrastre, adaptándoas ás sucesivas

técnicas de pesca, pero agora anda nervoso porque foi o traballador premiado

neste ano. Dentro duns días viaxará ata Vigo, o país do que todos falan e pou-

cos viron, onde vai o langostino e de onde veñen as xentes e as cousas da

empresa. Botará alí unha semana, e cos aforros e os cartos que lle dean a maio-

res irá a ese sitio, Alcampo, onde hai de todo.

Posiblemente, na sección de chandals ou de calzado deportivo se cruce con

algún deses compañeiros que van e veñen en avión, arrastrado ata alí pola

familia, pero coa cabeza posta no estreito de Madagascar, xunto ó Trópico de

Capricornio, onde as augas están inzadas de camaraos tigre e as noites son

quentes e cheas de estrelas que se ven xusto ó revés que aquí.

XOSÉ MANUEL PEREIRO

21

Va

ri C

ara

més

Mig

uel

an

xo P

rad

o

23

¿Existe realmente Ronaldo ou é tan só un holograma multimillonario capaz de inventar hoxe un gol

imposible, vestir mañá de choqueiro no antroido de Rio e bicar calquera día a unha moza loira xunto ó

ventanal dun aeroporto?. ¿Están feitos Davor Suker e Ana Obregón de carne e oso ou serán máis ben una

chea de datos informáticos entrecruzados na rede que goberna o fútbol mundial. Todos podemos dar fe da presencia

humana de Arsenio, Caneda, Lendoiro, Fran, José Ramón e a mascota con cornos do Celta. ¿Pero coñece vostede

alguén que teña probas da existencia de Robson, Mourinho, Gil y Gil, a dona de Ruiz Mateos, a tal Ronaldinha, o gol

de Abreu ou os xogadores de alcumes novelescos como “La Brujita” Verón?. Nestes tempos nos que sen un lugar no

ciberespacio quedas reducido a un don nadie, o fútbol está a trocar tamén en pura realidade virtual.

Se queremos preservalo espíritu e a nosa particular interpretación dese xogo que os ingleses desembarcaran en

Arousa hai un século, compre, pis, volver ás esencias, ás vellas certezas do fútbol popular, incontaminado polo

balbordo dos medios de comunicación. Xa non se trata soamente de fundala selección galega, hai que acometer

con urxencia a tarefa de constituila Confederación Galega de Ligas de Fútbol e deixarse de lerias dixitais,

adestradores fachendosos de traxe e garabata italianos ou equipos con camisetas horteras de deseño prentedida-

mente vangardista. Reclamamos un campeonato nacional galego

que manteña vivo o antigo e fermoso sabor do fútbol: as batallas

sobre a lama, a selva de paraugas entre o público, as rifas e a

empanada, os buratos nos ladrillos que permitían axexala caseta do

árbitro, os defensas de bandullo abultado e os adestradores

fedorentos de viño de matute.

Non hai tantos anos que a verdadeira Liga dás Estrelas, vivida en

directo e á porta da casa, era, por exemplo, a Liga do Sar. Os grandes

derbies que se agardaban con ansia durante días e mobilizaban festivas caravanas de vehículos poñian a Sporting

de Lampón e Boiro fronte a fronte sobre a implacable area do campo da Mina. O equipo máis temido viña de

Palmeira e vestía de amarelo, igualiño que a selección do Brasil. Os heroes dos rapaces gastaban nomes de

sonoridade aristocrática, como Montenegro, aquel porteiro do Ulla que o paraba todo cunha man á que lle faltaban

tres dedos. Nunca te podías fiar do Laíño, do Unión de Asados ou do Deportivo Sar, de Extramundi, conxuntos que

chegaban en plan de víctimas pero acababan arrepañando case sempre algún puntiño.

Daquela ninguén permitiría sair ó campo a un xogador co pelo engominado, ninguén deixaba de adestrar así

caeran raios infernais e por suposto ninguén se poñía no ridículo de celebrar un gol co baile de “Macarena”. Neses

tempos non tan lonxanos os futbolistas eran xente normal, o teu primo ou o mozo da túa veciña, tipos que

tomaban tazas, xogaban ó tute e ían á sala de festas, traballaban de carpinteiros ou estudiaban en Santiago, pero

non por iso deixaban de vestir cada domingo a aureola mítica dos magos do balón. Agora

só vemos uns fulanos moi ben mantidos que aparecen unha vez ó día para adestrar

fugazmente, recitar tópicos ante os micrófonos, asinar catro autógrafos con desgaña e

esvaecerse logo nas súas fortalezas de cristais afumados e milleiros de cabalos de

potencia na compaña dalguna loira de frasco. A súa vida tanto pode ser un desenfreo

de vicios ocultos como un remanso de paz familiar; nunca o saberemos de seguro.

Tanto ten: son xente inalcanzable, estrelas efímeras do cosmos mediático.

Nos tempos dos que falamos o fútbol entraba polos cinco sentidos: tiña o tacto dos

balóns perdidos que os nenos se pelexaban por recuperar do monte inmediato ó

campo, o cheiro mesturado de tabaco e linimento que delataba a proximidade

do banquiño, o son dos remates pola escadra, o gusto dalgún cacho de lama

que saía despedido cara ó público. O fútbol de hoxe é un simple obxecto

televisual, imaxe adornada de palabrería, un cruce entre unha película de Van

Damme, un desfile de modelos masculinos, unha bronca tertulia de Hermida e

un “show” lacrimóxeno tipo “Sorpresa, sorpresa”. Unha falacia con moito envoltorio

emotivo que por dentro agacha unha corazón xélido, mercenario e cibernético.

Para ter selección temos que ter antes una Liga. Un, humildemente, propón o modelo brasileiro:

unha confederación de Ligas comarcais (cos nomes de sempre: a da Costa, a do Sar, a das Mariñas, a

das Rías Baixas, e da Montaña ...) que devolva o protagonismo que nunca deberon perder equipos

como o Choco de Redondela, o Xuventude de Aguiño, o Torino de Altamira, o Obrero de Oleiros, o

Mercurio de Iñás, o Peñarol de Lañas, o Celta Barreiros, o Atlético Arnoia, o Céltiga da Illa, o Once

Caballeros, o Peñasco e o célebre Rápido de Bouzas. Un campeonato no que os xogadores se chamen

Pataqueiro, Cheíño, Mundito, Pepiño ou Kubalita, e as cantinas dos campos sirvan “Veterano” no

descanso, que xa está ben de tanta cervexa sen alcohol.

Desas ligas confederadas sairía, non o dubiden, una rexa selección de valentes, de homes afeitos a

ducharse en auga fría e a gomitalos cubatas pola ventanilla do autobús para depuralo estómago

camiño dos partidos. Esa selección elevaría a autoestima nacional e nos mediría con dignidade a

países como Illas Feroe, San Marino, Malta, Moldavia ou Kazaxistán, os últimos resistentes ó gran

imperio futbolístico do planeta. Sería a Liga do Sar a escala internacional.

Para ter selección primero

temos que ter unha liga

AS LIGAS GALEGAS CONTRA O FUTBOLVIRTUAL

XOSÉ HERMIDA

24

Teiman algunhas xentes de fe en formar, seica, unha selección

galega de fútbol, e non vai ser ún quen os afaste de tan

fondas e sentidas creencias. Fe, a fin de contas, é crer naquelo

que non existe, e unha selección galega (de fútbol ou de criadores de

cogumelos) implicaría necesariamente a existencia previa de Galicia,

algo que, moito me temo, aínda está por demostrar dun xeito

científico e incontrovertible.

Galicia, como ninguén ignora, é un ente de ficción ideado a medias entre

Alvaro Cunqueiro e a empresa consignataria do Castromil co ladino por

máis que lexítimo propósito de vender libros e billetes de

autobús (según qué caso). Axudaron a conforma-lo mito o

apóstol Santiago subido no seu branco cabalo; San Castelao

que en alba de gloria esté; o criptogaleguismo histórico; o

galeguismo-leninismo; o excelso cocido de Lalín; o semi-

clandestino Parlamento galego; Don Manuel I,

restaurador do vello Reino de Galicia; e últimamente,

polo que vexo, os siareiros galegos, coa súa trela da

selección nacional da nación de ningures.

Ignoran os siareiros en cuestión que si a algo

lle podemos chamar Galicia –coas reservas

propias do caso, claro está– é precisamente a

esa desagrupación de tribus que cifra a súa

existencia no esmagamento e aniquilación do

enemigo. Pudera parece-lo contrario, pero

estamos a falar dunha Galicia multiétnica na que

caben os turcos da Coruña e mailos portugueses

de Vigo, sempre e cando non se esqueza o

fundamental, a saber: que un celtista nunca

poderá hermanarse (¿cómo se dí eso en

galego?) cun do Deportivo, nin un coruñés será

digno da tribu herculina e cascarilleira si, nun momento de debilidade,

decide botar unha novia/novio do Celta.

O propio e natural de Galicia –o que define a súa dubidosísima

existencia– é, para entendérmonos, a permanente loita das tribus que

a malhabitan polo reparto das universidades, os aeroportos, as circun-

valacións, os museus, as orquestras e, a non tardar moito, as casas de

lenocinio (sempre que estean subvencionadas). Todo iso ten

naturalmente a súa metáfora nos estadios de Balaídos e Riazor, que é

onde se xoga pola vía interposta dos balcánicos e dos brasileiros a

honra e mailo prestixio das dúas principais forzas étnicas do país.

Rendidos á imitación estranxeira –vasca e catalana, maiormente–, os

argallantes da selección galega pretenden atacar agora a esencia

mesma da galeguidade, que é outra que a tribu, a parroquia, o paisano e

certa suave forma de caos que se deriva de todo iso.

Como andamos nas vísporas do fin de milenio, ata é posible que lles

fagan caso e algún día asistamos á aberración de ver xogar xuntos a

turcos e portugueses nunha única selección impropiamente chamada

galega. Galicia, naturalmente, deixará de ser un habitable ente de

ficción coas fronteiras marcadas polo Castromil para se convertir nunha

adocenada rexión española do tipo do País Vasco, Aragón ou Cataluña.

De ahí a que nos constrúan prazas de touros en tódalas capitais de

provincia non hai máis que un paso.

Eu, no caso dos siareiros –que son xente nova e, por tanto,

disculpable– pensaríao moito antes de seguir adiante. Para seleccións

paveras xa están as do Reader’s Digest.

Lalo

R.V

illa

r

CONTRA A SELECCIÓN

TURCO-PORTUGUESAPep

e V

entu

reir

a

ANXEL VENCE

25

Va

ri C

ara

més

...xa está. Xa estou aquí. Non teño

que pensar. Soamente correr e xogar

como facía nas leiras ou no patio do

colexio. Teño que xogar sen máis. Xogaría

moito mellor se poidese facelo con música

nos cascos, cun pouco de “house”, co algo dos

DJ´S. Deixaría ó público flasheado, faría os

regates cunha marcha que nin o Rivaldo. Pero

estoy moi tenso. Xogar coa selección galega é

moi forte, teño diante de min a Fran co braza-

lete, imaxínate o máximo para mín. Pensa

que eu son de Crendes, o filo do Pepiño o da

casa encarnada, e pa mín esto da selección

galega é moito máis cun partido. Certo é que

tampouco son un cheiñas. Xa levo tempo na

Primeira Rexional e esta tempada estou no

Negreira. Para os que non controlan destas

categorías, que sepan que imos de líderes

destacados, que arrasamos e que a mín nin-

guén me move da banda dereita. Eu pega-

diño a cal como dí o mister. Supoño que a

chamada de Arsenio foi porque non tiña a

ninguén para xogar nese carril. A gripe de

Mauro o do Compos como Dios. En

Crendes están que flipan. Cando saiu o

tema nos periódicos quedaron atontados.

Pero agora xa estou aquí, a punto de sal-

tar o campo, no túnel de vestiarios de

Riazor. Xogamos contra a selección de

Euskadi, moito mais ca un partido, é un

hermanamento, un cruce de sangues,

tripustelak e esas cousas, buen rollo,

colegas e todo o demáis. Por iso estou

aínda máis nervioso. O máximo foi

cando o zorro, o Arsenio, faloume no

vestiario. Foi tan solemne como a

peregrinación do meu pobo, cando

moven a Virxe e iso. Tremendo.

Díxome moi despaciño, subraiando o

que falaba con eses dous párrafos

que ten por cexas,“ti, o teu, ti, neniño,

xogando como sabes, ti, xogando

como sabes”. Máis claro imposible.

Pensei para mín “este tipo é un xenio,

fala coma unha fonte de auga limpa”.

Despois enfundei a camisola coa ban-

deira e notei tanta enerxía no meu

corpo como cando a meu irmán peque-

no chegoulle a Crendes a camiseta do

Xabarín Club, esa que ten máis colores

que un polo novo de Frigo. Menuda pinta

que tiña o rapaz co manoxo de grelos na

man e vestido coa camiseta esa de rapeiro

do metro de Nova-Iorque. Así de ledo esta-

ba eu coa bandeira xa no peito. Pensei no

tipo ese dos Diplomáticos, un dos que

moveu o do partido. Pensei nunha cousa

que dixo pola radio, que escoitei mentras

terminaba co furgón o reparto de donuts en

Santiago,“os xogadores da Selección Galega

vailles a arde-lo peito, é unha honra para

eles”. Xa coa camisola posta, aínda nos ves-

tiarios e co son de fondo do público que

enche o estadio, iso era o que sentía, unha

calor no peito caseque como cando miña nai

dábame sopas de cabalo canso pa matar o

catarro.

Pero agora xa está. Xa estou aquí. Xa temos o

noso lado os da selección de Euskadi. Ostia, o

do brazalete é Julen. Ai, mi madriña. Pena de

cascos para relaxarme cun pouco de DJ´S. Isto

é moi forte. Fran e Julen o meu lado. Ademáis

vexo o final do túnel moitas luces de cámaras

e alcachofas de cores dos xornalistas. Ai, mi

madriña. Teño que saír ben desta historia.

Non tódolos días debuta un do Negreira coa

selección galega e menos no primeiro partido

da equipa. Agora Xosé Ramón díme que tran-

quilo, que tire pa diante. Supoño que me veu

nervioso. ¿Cómo non o vou a estar? O meu

maior éxito profesional foi o gol que marquei

na final da copa da Costa da Morte, cando o

Fisterra nos fixo un catro os do Cee e agora

esto aquí no estadio de Riazor.

Xa estamos no campo. Xa estamos no

campo. Foi tremendo o aplauso do público.

Hai que ver como soan as palmas de máis

de trinta mil persoas. Pa cagarse. Estoy tan

excitado como o día que pensaba que

enganaba por primeira vez a unha moza

despóis da festa. Toma flashes. Os da

prensa coa a súa luz branca.Tio, isto é his-

toria, historia de verdade, da que queda

nos libros. Síntome con tanta foto como

a Ana Obregón nos aeroportos do Qué

me dices. E eu estou aquì, un tipo de

Crendes co Fran, co Buyo, co Xosé

Ramón, co David, co Viqueira, co

Vicente, co ...a ostia. E agora o himno.

Vou morrer. “Co escuro arume arpado,

foogar de Breooogán, de Breoogán”.

Fran pón a man no peito. Seguro que é

para apagar o fogo. Eu non sei que

facer cos brazos. Vou levitar. Teño que

suxetarme a Xosé Ramón para non

sair voando como unha cometa. Toda

a xente cantando o himno xunta. É

tremendo. Case mellor que escoitar

“Los cerdos” do DJ Pepo. Vai a empezar

o partido. Xa non sei se a pelota é

redonda...

...Monchiño, que non chegas o reparto.

Esperta, qué che pasou. Estás todo

empapado e tes a cama desfeita. Con

quén pelexaches. Veña levanta e a traba-

llar que para non pegar nin pao xa está o

teu pai.

Moncho é de Crendes e reparte donuts na

zona de Santiago. Xoga a fútbol no

Negreira. Van líderes destacados na

Primeira Rexional. Podería xogar uns minu-

tos na selección galega, porque Mauro, o do

Compos, está con gripe. Raúl Nieto o seu mís-

ter ten certa man co Arsenio e o de Arteixo

tiña pensado levalo. Para él sería o máximo.

Leva días dándolle voltas, pero o parte que

escoitou das noticias na radio da cociña esa

mesma mañán non puido ser máis claro: “Eu

como presidente da Xunta que son pola von-

tade de tódolos galegos, que seguramente

ven na miña persoa un pai, un home bó e

xeneroso, un home traballador e honrado

coma poucos, eu, dicía, teño ben claro que o

da selección galega non ten sentido ningún.

Selección xa temos unha e que, por certo, o

está a facer moi ben polos campos do

mundo adiante. E sobre isto non teño nada

máis que decir”. A Moncho quedoulle cara

de gatillazo. Pensou “terei que seguer a ve-

lo Fran pola televisión”.

CÉSAR CASAL

I.R

om

ero.

PO

STER

MA

RG

EN F

OTO

GR

AFÍ

A

TREMENDO GATILLAZO

“Ai, mi

madriña.

Non tódolos

días debuta

un do Negreira

coa Selección”

Carl

os

Lag

o

Daquelas non era como despois. Daquelas, nos tempos do

galeguismo, as mentes máis lúcidas e lucidas do país, as únicas

con pensamento próprio, non rexeitaban dos deportes que xa

comezaban a ser un pouco deporte-espectáculo-importado. Daquelas os

galeguistas fundaban equipas e poñíanlles Celta, como fixo Xoan Valiño.

Losada dieguez, o Eiriña, convertíndoa na millor equipa de Pontevedra.

Bóveda e Castelao eran siareiros desta equipa. Castelao ia ao fútbol e fací-

alles caricaturas aos xogadores e comentaba nos periódicos os partidos.

Daquelas, en 1922, o lexendário Real Fortuna de Vigo convertíase en

campión de Galiza. Segundo afirma Enrique Acuña en O Fútbol, espello da

sociedade (A Nosa Terra), “o seu once titular reunia, sen dúbida, o millor

do fútbol daquela época”. Os seus eternos rivais (unha eternidade de só

algúns anos) eran o Vigo Sporting, o Deportivo da

Coruña e o Atlético Pontevedra. Daquelas, tamén

unha rópia de mozos comezaron a cavilar nunha

idea: formar unha selección galega de fútbol.

A idea andaba despendolada por tabernas, pase-

os, festas e baiucas. Pero andar, andaba. Só agardaba

un soporte amigo que puidese lanzala, como

Brancaneves en a harpa becqueriana que durmia no

recanto escuro. A saída dun novo periódico vigués,

Faro de la Tarde, serviu para patrocinar un inquérito

entre os seus leitores. Elixirían por votación aos

millores futbolistas do país. Para os moitos partici-

pantes no inquérito estes eran os millores: Isidro,

Otero, Clemente, Querelat, Torres, Balbino, Moncho

Gil, Ramón González, Posada, Polo e Pinilla. Aínda

que o periódico era de Vigo, no inquérito apareceron

o millorciño das equipas galegas.

Nese mesmo ano reuníanse en Vigo a Asemblea

de Clubes de Fútbol do Estado español, decidindo a

criación dun torneo entre as distintas Federacións

afiliadas á Federación Española de Fútbol.

En Novembro de 1992 tiñan lugar os primeiros entrenamentos da selec-

ción no campo de Bouzas. Existían alguns problemas porque cada localida-

de e cada equipa pretendía impoñer aos seus xogadores. Antes do debut ofi-

cial celebrarian tres encontros amigábeis de escolla e compenetración.

Ao fin, para este inagural enfrontamento contra a selección Centro,

escollerian unha equipa que diferia moi pouco da votada polos leitores do

Faro de la Tarde. Sairian ao campo, vestidos con camisola branca e panta-

lón azul, Isidro, Otero, Pasarín, Queralt, Balbino, Hermida, Moncho, Ramón,

Chiarroni, Polo e Pinilla.

A selección galega non podia comezar millor a andaina e vence por

un contundente 4-1. Segundo recolle Enrique Acuña das crónicas da

época “o trunfo foi forxado nunha defensa pechada e un gardarredes ben

seguro, mentres que os dianteiros souberon aproveitar practicamente

todas as ocasións”. Precisamente na defensa estaban xogadores míticos

como Otero e Pasarín.

PA R T I D O C O N T R A P O R T U G A L

O primeiro partido contra unha equipa non afiliada á Federación

Española, o que se chamaria no argot ao uso, internacional, celebraríase o

7 de Xaneiro no campo vello de Coia. Neste partido os reperesentantes

galegos venceron á seleción de Lisboa por 3-1. Se no primeiro partido

marcara Polo dous goles, e un Pinilla e outro Ramón González, neste

segundo partido Pinilla voltaria a marcar un gol e Polo dous.

Estes encontros amigábeis servíronlle á nosa seleción de preparación

para o torneo interfederativo. A selección galega deu chegado ás semifi-

nais que se ian celebrar en Sevilla. O primeiro partido xogaríao precisa-

mente contra a selección andaluza. Formaria a selección a escadra xa

coñecida e vencerian por 4-1. Din as crónicas que “foi o ambiente más

afervoado que se recorda nun espectáculo deportivo”. Vigo recibiria aos

xogadores con foguetes e música na estación á sua volta.

Estaban na final e era preciso seguir a prepararse. Os clubes, ao revés

de agora, puxaban por incluir aos seus xogadores na selección. A final do

torneo interfederativo íase celebrar no campo de Coia o 25 de Febreiro. O

opoñente Astúrias. A equipa de Bar, o adestrador galego, apresentaba a

baixa de Ramón González, que era cuberta por Hermida. Polo abriria o

marcador, pero tanta era a eufória galega que xa deron o partido por

gañado, deixando que Astúrias remontara. Gañarian os nosos viciños por

1-3. Luis Otero, seria o grande heroi galego.

1922. GALICIA (CAMISOLA BRANCA, PANTALÓN AZUL) 4 - CENTRO 1

A N

osa

Ter

ra

OS DE DAQUELAS, OS DE ANTES E OS DE DESPOISHistória complicada da seleción galega de fútbol

29

Houbo tal decepción que comezaron a cavilar. Pensaban que o fútbol

galego era o millor, pois estabamos moi perto dos ingleses que o refunda-

ron. A percepción dos siareiros non se correspondeu coa realidade no

terreo de xogo. Matinaron que as equipas galegas debian de unirse, facer

un grande clube. Asi, deuse unha concentración de equipas. En vigo o

Fortuna e o Real Vigo fusionáronse baixo o impulso dos galeguistas, nas-

cendo o Real Clube Celta de Vigo. Na cidade departamenteal uniríanse

Racing e Ferrol. Na Coruña o Deportivo sobranceaba converténdose xa

anos antes na “equipa representativa”, despois de várias fusións.

Comezaba a loita Celta-Deportivo. A rivalidade fixo descender o entusias-

mo pola selección proxectando o localismo nos clubes. A etapa de Ditadura

de Primo de Rivera acentuou o sentir localista en detrimento do galego. As

dictaduras son reducionistas, por definición. A competición ligueira no

estado facíalle perder peso aos seleccionados en detrimento das equipas,

que eran impulsadas desde o Governo central ou desde a própria Coroa. As

seleccións ollábanse como “disgregadoras da pátria española”.

Os xogadores profesionalizábanse, os clubes arrebatábanlle o prota-

gonismo ás selección e as ideas galeguistas tiñan problemas de censura.

Os partidos amigábeis tamén case desaparecerian e os torneos inter-

rexionais serian suprimidos. A selección galega voltaria a aparecer en

1930, xogando en Chamartín contra a seleción do Centro. Os galegos ven-

cerían por 4-1 nun partido que foi a benefício da catástrofe mariñeira de

Bouzas. Galiza seguia a ser unha poténcia no fútbol estatal. E xa comen-

zaba a exportar xogadores.

A Olimpiada Popular, a resposta progresista para facerlle fronte aos

ventos olímpicos de carácter autoritário que se ian celebrar en Berlín,

puxo a andar de novo á selección galega. O 4 de Xuño reuníanse en

Pontevedra representantes dunha dúcia e clubes. Desta reunión sae unha

comisión organizadora. Comezaron os partidos de preparación de selec-

ción galega de contado. O primeiro en Vigo, o 1 de Xullo. O 12 de Xullo de

1936, teria lugar o último partido da Selección Galega de Fútbol. Xogaron

en Vigo o combinado nacional contra o Celta-Unión. A sublevación fascis-

ta atopariaos en Barcelona. A maioria dos integrantes desta selección loi-

tarian no bando republicán. Derrotados, cada un foi buscando sobrevivir,

mesmo nos campos de concentración alemáns e franceses, e, logo, asen-

taron como millor puideron. Oito lograron voltar a Galiza nos anos cua-

renta pése ás represións. A barbárie galloupando no cabalo de Atila ama-

mantado no Ferrol, cortaria no só calquer esperanza, senón moitas vidas,

entre elas a de moitos futbolistas. Ainda así, Lister lograria formar unha

seleción galega para xogar representando ao seu V Reximento. Os gale-

gos, ao non ter ainda Governo propio coma bascos e cataláns, non puide-

ron manter a sua seleción xogando polo mundo adiante como embaixada

de boa vontade e denúncia da represión fascista.

Despois veu o que veu. A negra sombra, os anos escuros e as novas

mentes que ían abrindo horizonte entre a tépeda néboa da uniformidade

oficial e a calima da OJE e máis de Educación e Descanso, rexeitaban o

ópio do povo, que era toda disposición que saía da luciña do Pardo. E, sen

se decatar, deixábanlle á dictadura o campo deportivo todo para ela, para

modelar, usar e disfrutar. Nen a ollada ao Leste na percura de alimento

ideolóxico lles facia tragar co deporte. Non eran capaces de asimilalo,

vomitaban pestes.

Haberia que agardar a 1979 para que voltase agromar a idea da

selección galega de fútbol. Teria, como en 1922, que ser de novo un perió-

dico, A Nosa Terra, que voltaba do exílio, a que puxera a andar a idea.

Falamos cos millores xogadores da época: con Pousada, con García, con

Miguel Anxo, con Iglésias, con Suso Santomé, con Marque, con Xosé, trei-

nador do Compostela e con Luis Suárez na rúa dos viños de A Coruña.

Puxémonos en contacto con Iribar, que chamou tamén aos seus coñeci-

dos. A idea estaba coallada. Os xogadores aceitaban e os treinadores esta-

ban ilusionados. Decidimos que o primeiro partido seria contra a selec-

ción de Euskadi. Todo un significado político. Os bascos xa xogaran contra

Irlanda ese mesmo ano e os cataláns contra a URSS en 1976. A seleción de

Euskadi xa tiña o seu organizador oficial, Sustriak.

Todo estaba disposto para o mes de Xullo de 1980. Ia ser en

Compostela, pero a organización técnica galega non sabía moito de

deportes. Fixou a data do 24 de Xullo pensando no Día da Pátria. Non se

deron conta que, para daquelas, os xogadores estaban na sua maioria de

vacacións. Houbo que aprazar o partido até o ano seguinte.

O golpe de estado do 23-F botou por terra moitas esperanzas e trou-

xo leis como a LOHAPA e a Lei de Defensa da Constitución e proibiron a

celebración de encontros de fútbol oa máximo nível entre seleccións das

“nacionalidades españolas”. Houbo que seguir agardando.

Agora os ventos das ideas sopran de novo rexuvenecidos pola con-

ciéncia nacional, dándolle lentura ás sementes caidas en terra nova.

Tamén aqueles dos tempos despois xa se emocionan co Celta, o

Compostela ou o Deportivo. Os progres chegaron, tarde, da man de seus

fillos, ao deporte espectáculo. E, ouh!, agora cavilan que tamén se pode

facer algo polo país desde o fútbol. Como sempre, opóñense os “apolíti-

cos”, capitaneados por Fraga Iribarne.

A L F O N S O E I R É

30

GU

ILLE

RM

O A

YM

ER

ICH

GO

YAN

ES

31

Na concorrida taberna todo cheiraba a futbol: retratos de vellas

glorias, copas de latón, bufandas, camisetas dedicadas, carteis

rabuñados polo tempo... E un balón asinado pola plantilla do

Celta ye-yé coroando o televisor. Ata a banda sonora que viña das mesas

do fondo tiña sabor a bancada.

-”Cando os mariñeiros da Armada inglesa arribaron a Vilagarcía por pri-

meira vez quedaron asombrados de que aquí xa souberan xogar ó futbol”,

espetou coa mán na mesa Cosme O Roncón de Carril, un cuco de 83 anos

que sabía máis da historia do balón que Sarmiento Birba”.

O barullo non impediu que Ron MacDanniels V quedara noqueado co que

viña de escoitar. Ron, un metro noventa de inglés licenciado en filoloxía

hispánica, chegara a “Arosa Bay” en festas, por Santa Rita, na procura de

ecos lonxanos: O seu antepasado, o contramestre Ron MacDanniels I era un

daqueles mariños que, segundo contaba o seu abó Ron MacDanniels III,

fixera historia futbolística naquelas terras españolas preñadas de mar.

Medrou ensanchando o mito e, no que tarda en baixar un grolo, un vello

con nariz de clarete tiráballe pola borda o seu épico pasado familiar. A el,

Ron V, que sempre preferiu Fisterra a Benidorm.

-”Eso que usted dice no puede ser verdad. Mi

tatarabuelo formaba parte de aquella expedi-

ción de la Armada que trajo el football a

España, y jugó el primer partido en

Villagarcía”, defendeuse Ron con rabia, deixan-

do a pinta de rubia sobre a mesa mentres da

mochila sacaba un enrrugado recorte de pren-

sa:“Esta crónica prueba lo que digo”, e comen-

zou a ler:“La segunda parte del match demos-

tró un dominio total y absoluto de los ingleses

que metieron tres goals, o sea que ganaron

por cinco contra dos...... Próximo al final del encuentro, el eleven local hizo

gala de un juego sucio y violentísimo. Comportamientos de esta índole no

favorecen el arraigo de este nuevo sport.”.

¡Así se fala, machiño! Animados polos efluvios do lúpulo que dende había

horas caía nos seus buches, os contertulios celebraron como un gol o spe-

ach de Ron.

O vello Cosme non acougaba na banqueta, revolveuse e fíxose escoitar:

“Meu querido rapaz, o futbol entrou en España tamén pola ría e chegou a

Vilagarcía antes co tren. Trouxérono os ingleses é verdade, pero non fóron

os mariños da Royal Navy non...” e deixou a palabra no ár como un maes-

tro do suspense. Levantouse e arrastrou os pés ata a ringleira de barrís.“O

papel con papel se mata”, boreaba mentras collía unha gran carpeta e vol-

taba á tribuna improvisada.

O Roncón sabía con certeza que a chegada do futbol a España estaba rela-

cionada co arrendamento das minas de Rio Tinto a unha compañía ingle-

sa en 1873. Tamén coñecía, e tiña documentos para probalo, que o pri-

meiro partido celebrouse no campo de Santa Rita (Vilagarcía) entre a tri-

pulación do buque “Go go”, que transportaba o material necesario para a

“Esta comarca sempre foi como os Estados Unidos: unha terra de

oportunidades, pero mal aproveitadas. Cando o mar escupía marisco, non

reparamos. E lojo, cagámola. Cando o tabaco, o mesmo. Aquí so fumaron

uns poucos e remataron sementando fariña. E co futbol pasounos outro

tanto: nós xogamo-lo partido e outros saíron na foto”.

Michelle Rancio.

Socióloga francesa filla de arousá.

O F U T B O L T A M E N E N T

32

explotación das minas. Para a historia oficial, a idade de pedra do futbol

español ficaba en Huelva. Pero aqueles ingleses que gustaban pelotear

na explanada onde secaba o mineral e que despois fundarían o Huelva

Recreation Club xa pasaran pola Ría.

Cosme arrancou con seguridade: “O Go go recalou tres días en Vilagarcía,

camiño de Huelva, e os enxeñeiros e o persoal da mina aproveitaban o

tempo libre para “practicar ese sport escandaloso por lo amoral del

atuendo que difícilmente llegará a cuajar por estos pagos”, según conta-

ba El Vigía, un periódico de 1783 que rescatei do arquivo familiar”.

Na taberna, agora só se escoitaba o cu dos vasos contra o mármore. Non

era doado saber se o abaneo dos contertulios era culpa do insólito relato

ou da marexada de cerveza.

O Roncón continuou co maxisterio: “O Go go afundiuse na Barra de Huelva

antes de descargar. Este feito provocou a chegada do buque Don Hugo, que

tamén faría escala en Vilagarcía. Entre a súa tripulación e un grupo de estu-

diantes e homes avanzados da Vila celebrouse o primeiro partido xogado

por españois. Esa e non outra é a verdadeira historia do futbol en España”.

Cun movemento certeiro, Cosme sacou un exemplar de El Vigía: “El balón

era de quien lo zapaba y todos, locales y foráneos, intentaban marcar goal

sin contar con sus compañeros... Tuvieron que utilizarse dos balones: uno

salió del campo y no apareció porque los chavales, siempre a la expectati-

va, tan pronto agarraban el esférico, salían como centellas a esconderlo”.

Todos botaron a rir. “Con ese balón comezaron a xoga-los antergos e así

ata hoxe, uns campións”, espetou Ramón, o taberneiro, xa máis preocupa-

do da charla que de atende-lo local. O rostro de Ron V era un rictus infi-

nito. Non era deste mundo nin ficaba nel. O contramestre Ron

MacDanniels I apropiárase do espíritu do seu tataraneto, que soñaba con

se converter en beneficiario da Lei Bossman. Co peito ardendo e sinalan-

do ó televisor, Ron V explotou:“por qué no cogemos el balón y lo echamos

a rodar”. Ramón atrave-

souno con pensamen-

to: “darlle patadas a

eses monumento é un

sacrilexio”...

Na escuridade do areal,

as pupilas desorbitadas

dos trouladores eran

toda a iluminación. As

risotadas deron paso ós

bramidos. O partido

tornou competente,

mentes o ár recibía

máis patadas das regu-

lamentadas. Todos ata-

caban sen cuartel e

corrían tra-lo coiro,

rememorando a glorio-

sa T inglesa, aquel 1-1-

9 que practicaran os

pioneiros de Vilagarcía en 1873. “Ahora entiendo porqué también les

dicen ingleses”, atinou o espíritu de Ron I mentres o corpo de Ron V paga-

ba no chan unha fault pouco diplomática.

“Los ingenieros británicos lograron ganar el partido por doce goals, otros

dicen trece. Doce o trece tanto da, pero parece ser que sólo fueron doce

después de todo”, remataba aquela crónica que O Roncón rescatara do

dique seco da historia.

JOAQUÍN PEDRIDO

“Cando os da Royal Navy

arribaron a Vilagarcía

por primeira vez

quedaron asombrados

de que aquí xa

souberan xogar ó

football”, espetoulle

Cosme O Roncón a Ron

MacDanniels V.

R O U P O L A R I A

Todo se acaba. Galiza é unha grande rocha de granito e ata o o

granito se termina. Segundo os expertos da pedra milenaria

só hai reservas para 50 anos. Á canteira do fútbol galego

quédalle moito menos. Nestes días tristes de fútbol

mercenario precisamos con urxencia da Selección para que

siga habendo enxebreza nos campos. E, inmensa paradoxa, os

alicerces da mellor peneda, os que fixeron grande o noso

E a canteira deu boapedra. Xogadores poderosos, de

punteira e fungueirazo, tipo Tomás ou Quique Costas,

rudeza castrexa. E o toque de Luis Suárez, Fran ou Pichi

Lucas, preciosismo barroco, requintado como a fachada da

Azibechería.

A laxe máis dura ainda é repescable. Vicente Alvárez Núñez,

Vicentuco. Naceu en Ourense. Dende o 79 ata o 96 rachou o peito

e os xoenllos polo Celta. Tiña cualidades dabondo para xogar en calquer posto e sobre

todo peito como un cabalo para dalo todo polo equipo. Recibiu estopa a eito, pasou 5

veces polo quirófano e foi quen de seguir adiante. En pleno proceso de recuperación

saíu xogar porque o Celta o precisaba, rachou, operouse e volveu xogar. Duro como o pau

do zócalo, Vicente chantado no corazón dos bons siareiros de Balaídos. Media ducia de

xogadores como el e o Mundo todo había tremar coa nosa Selección.

Nunca tivo oportunidade de ser internacional. Galiza está ben lonxe da Meseta. Tras

tanta entrega ao Celta, a actual directiva só lle ofrece boas palabras. Vicente ocupa o

tempo no que máis lle presta, traballar a terra e falar de sementes nas feiras cos

paisanos. Ogallá que na terra atope mellores froitos. O máis grande puntal da canteira

deixámolo marchar pola porta de atrás. Canta ingratitude.

34

A ESCUADRA IMPOSIBLEos que fixeron grande o noso fútbol e non han poder xogar na selección

U N XO G A D O R PA R A O S T R E S E Q U I P O SRamón Allegue, da mesma pasta apaixoada. Xogou vinte anos

antes, porteiro inmenso, o Tigre de Padrón. O único xogador que

levou a camiseta do Celta, do Deportivo e tamén da entón recén

refundada S.D. Compostela (Ramón Castromil, o dos coches de

liña, fundou a S.D Compostela en 1928. O equipo desapareceu

tras a Guerra Civil. Nos anos 40 o propio Ramón refundouna.

Volveu a desaparecer a finais desa década, ata que no ano 62

cheogou a refundación definitiva). Ramón é da Pobra do

Caramiñal, (fillo do panadeiro de Padrón de aí o alcume). . Agora

non volve a Balaídos, está desencantado. “No Celta non che hai

un xogador galego”. Prefire choutar por Fisterra que se amargar no campo. Acaba de publicar un magnífico

libro sobre a Costa da Morte.

A Arsenio tamén lle tira a Fisterra. Convencímolo para participar nun video-arroutado, e o mestre falou, dian-

te do mar da Torre de Hércules, ao pé do Mar Exeo: “Aquí vese o sentimento da traxedia dos galegos. Somos

como o mar da Torre, bravos, arroutados. Mais elegantes e cabaleiros somos”.

Comezou a xogar no Penouqueira de Arteixo, un campo de croios, tiña que ser bon canteiro. Cando lle rom-

pían moito a cabeza o que máis lle prestou

sempre foi tirar pola Costa da Morte adiante.

Nas campañas que seguiron ao ascenso parez

que trouxo canda el a forza toda do Océano. O

Deportivo, o equipo pequechiño, viña da Fin

do Mundo, a lle zoupar aos xigantes. Foron

anos de ilusión, de revolta dos pequenos.

Doutro lado do mar chegaba unha consigna

poderosa: “El ejército zapatista despertó al

México Bronco”. Mollada na salitre de Riazor, o

conto quedou:“O deportivo da Coruña desper-

tou á Galiza arroutada”. Agora o Deportivo din

que é un grande. Perdeuse a ilusión, viva a

macro-economía. Fútbol mercenario con pro-

tagonistas que só aspiran a encher ben os

petos e marchar. Hai sitio e cartos para calquer

nome exótico. Mais fixeron marchar a Xosé

Ramón tamén pola porta pequena.

U N F O U C E L L A S I N F I LT R A D O N O M A D R I DNo léxico enxebre do balompé ( “a fume de carozo,“lume de biqueira”,“levar o pé ao ferreiro”),

o vello Pontevedra deixounos a consigna clave:“hai que roelo”. Expresión ideal do espíritu humil-

de e testán do noso mellor fútbol. Naceu nos campóns, nas ligas de modesto e non se enruga nas

grandes competicións. Pregunteille a Buyo polo medo escenico aos grandes estadios e contes-

tou:“Mira neno, en Betanzos víñanme as vellas cos paraugas, a ver que fas porteiriño, ese si que

che era medo escénico”.

Ao mellor, esta clave xustifica tanto gran porteiro: Buyo betanceiro, Pereira, Agustín ou

Miguel Angel, un de Ourense,“galleguista peligroso”, un foucellas infiltrado no Real Madrid.

Cos xogadores da canteira, cos que quedaron, repetiuse sempre o mesmo axioma. Idolatrados

polos seus veciños,“sableados” polo club. Con iso de “como é da casa”tiraron sempre a baixa nos

seus contratos. Hermidita, o máximo goleador do Celta de todos os tempos, 107 goles celestes

no seu haber. Comezou xogando no Berbés. Tras doce anos no Celta, (do 44-56) tivo que marchar

amolado ao Córdoba. Como pago a tanta fidelidade celtista a directiva deixoulle unha débeda de

65.000 pesetas daqueles tempos. Nunca máis cheirou os cartos.

Manolo Rodríguez Alfonso, outro mito celeste. Aos 15 anos comezou a xogar nos xuvenís,

abandou o Celta con 34 anos e o alcume de “O Gran Capitán”. Máis de 30.000 siareiros axuntáron-

se en Balaidos no seu partido-homenaxe de despedida nun encontro

Celta-Selección de Polonia. A directiva do Celta entregoulle a insignia

de ouro e brillantes, un reloxio de ouro e unha bandexa de prata.

Tomou en serio o da bandexa, agora traballa de camareiro nunha

xeladería. 19 anos no Celta non o retiraron de traballar.

Dos primeiros anos do fútbol, antes da Guerra Civil, quédanos

lembranzas de nomes épicos, como Isidro ou Luis Otero “o coloso

de Rande”. E unha incipiente estética enxebre. O deportivista

Fariña, saía a xogar con pucha na cabeza, así o debuxou Castelao

nos seus anos no Eiriña de Pontevedra. Manuel Copena “Nolete”

do Celta levaba un pano branco na testa atado con catro nós. Misís

verdadeiros eran os seus remates de cabeza. Tamén destes tempos

parte a proverbial marxinación dos nosos xogadores na Meseta,

simplemente por iso, por galegos.

No Pepe da Costa, unha tasca da rúa da Torre vivín un dos toques

máis emocionantes da miña infancia. Díxome o meu pai, “aí tés a

Acuña”. Erguín o ollos e vin a un patrón inmenso, a man de gran

porteiro a soster unha taza de viño. Fútbol bonito no que atopabas

“Non choréi ao nacer, nacín berrando

¡Selta, Selta, Selta!! ”

(Ramón Allegue)

Cast

ela

o

AMANCIO E LUIS SUÁREZ ¿MORRIÑA DEPORTIVISTA?

35

aos ídolos nas tascas. “Xanetas”Acuña, o porterio máis mítico do

Deportivo.“Xa che teño sucesor”, dixo o propio Zamora cando o viu parar.

Acuña sufriu nas súas catro cuartas de lombo os estigmas escuros que nos

dedicaron tradicionalmente aos galegos. Ofrecéronlle xogar no Madrid,

non lles quixo ir, pecado imperdonable. Galiza está moi apartada, tamén

da Selección Española. Cando por fin o chamaron para o Mundial do

Brasil, a lenda di que ao chegar á concentración algún figura comentou:

“Gallego, ponme ahí las maletas”. Acuña non lle puxo as maletas pero si

catro golpes na cara que o deixaron ben aviado.

Xa non o querían levar, os xogadores bascos negáronse a ir ao Brasil

sen Acuña. Ainda alí tivo que soportar o ostracismo do adestrador, e só

xogou nun partido amistoso cando se lesionou o porteiro suplente e

España xa estaba eliminada do Mundial. Xanetas Acuña, un talento supe-

rior, tampouco puido xogar na Selección Enxebre.

A canteira galega é boa, é grande, é variada. É seixo, é granito é lousa de

Valdeorras. Deu grandes xogadores que triunfaron fóra Quique Costas,

Marcelino, Tomás Reñones. Mesmo parece increíble dun país tan

pequecho saísen dúas figuras verdadeiras do futbol mundial: Amancio e

Luis Suárez. Aquí pouco disfrutamos da súa arte. Marcharon por dous

patacóns, granito do Porriño, e nolos venderon despois requintandos,

como granito rosado de Carrara.

E X ó T I C O S E S I M P á T I C O STraspasados na primeira xuventude a equipos inmensos, a súa condición de

galegos tiña o aquel de exotismo simpático co que se acolle agora aos xogado-

res das máis remotas latitudes. Luis Suárez, foi o primeiro en recibir o alcume

de “il divino” no fútbol italiano, tras o seu breve paso polo Barcelona, cos cartos

do seu trapaso comezouse a construir o Nou Camp, triunfou no Calcio, no Inter

de Milán, ata o mango como din por Malpica. “Il divino” foi antes “o peseto” en

Monte-Alto, porque era pequecho como unha peseta, segundo a versión máis

amable.O seu acento enxebre empastou ben co italiano e Luis soubo desenvol-

verse entre Sofías e Ginas Lollobrigidas. Nos veráns voltaba a Coruña, Riazor

enchíase para velo adestrar.

Amancio, un dos Mallos, representa o ideal do asimilado, pero non deu per-

dido o acento.Talento tan inmenso, a quen se lle permitiu todo (excepto beber

gaseosa, disque baixaba moito o rendimento), ata ser galego. A maxia de

Amancio era tal que mesmo colaborou a alonxar do mundo a ameaza da des-

trución nuclear. Nos peores anos da Guerra Fría, Henry Kissinguer o secreta-

rio de Estado dos Estados Unidos ten collido avións ex proceso para ver a

Amancio facer caneos no Bernabeu.

A pesar do radical caleado madrileño en Amancio Amaro, ás veces, aparecía

inesperadamente a enxebreza. Tras un gol in extremis no Mundial de

Inglaterra, Amancio declarou á prensa “metí el gol con el queso”. Non lle deron

entendido, na Coruña todos sabemos dicir “queixo” ,“quijada” xa non tantos.

Unha tese afirma que os galegos aprenderon a xogar ao fútbol a fins do sécu-

lo pasado nas invernadas da Frota Inglesa na ría de Arousa. O primeiro lugar da

Península, moito antes que en Huelva comezasen a lle dar couces ao balón. A

canteira galega trouxo unha copada fecunda de bons peixes:Dende Chacho (“ai,

Chachiño, se ti quixeras”,decían daquela), o céltico Pahiño, Veloso a Vicente

Celeiro,ou Mandiá,que ainda reparte bravura na distancia dende Toledo.Ogallá

que, nestes días de tanto fletán, as redes sigan vindo cheas de robalizas.

“En Betanzos víñanme as vellas cos

paraugas, a ver que fas porteiriño,

ese si que era medo escénico ”

(Buyo)

Arq

uiv

o M

un

icip

al

da

Co

ruñ

a

1 8 0 E S P E C T A D O R E SEn Decembro do 88 Arsenio deixaba o Compostela camiño da Coruña. Ninguén

podía pensar daquela que a S.D estaba a piques de comezar tamén a súa propia

revolución. Da 3ª División á 1ª en cinco anos. O estoupido máis poderoso de todos

os tempos. O adestrador, Fernando Castro Santos, un de Lourido, antigo xogador

do Pontevedra dis que tivo moitas dúbidas para aceptar o posto. Antes de fichar

fora a un partido no Santa Isabel e contou exactamente 180 siareiros na grada.

Axiña o campo ía quedar pequeno para tanto poder.

A canteira compostelá xa che dera bons elementos, o lateral Bravo, ou Gabriel

“o Chatarras”, central poderoso que repartiu bravura no Pontevedra. No hiper-

ascenso, nesta odisea increible, o máximo protagonista tamén che foi da canteira,

Suso Moure, un de San Lázaro. Fútbol forza, versión santiaguesa de Vicente, gran-

de xogador de equipo. Comezou no Victoria, o clube modesto do seu barrio, botou

6 tempadas no Compostela en 2B, marchou ao Pontevedra, e voltou a Santiago, en

Terceira División, para prender a malladora do Compos. Como el di “pasei do fútbol

de pensión aos hoteis de cinco estrelas”. Da súa primeira época no Compostela, fút-

bol-pensión, garda aventuras épicas. Velaí unha: Voltaban en micro bus dun peri-

plo Figueres (liga)-Burgos (copa). Comezouller a chover pola Meseta adiante e

non funcionaban limpaparabrisas. “Chuco” Barreiro, “utillero” eterno, ánimo

dinámico, armou a solución de urxencia. Atoulle unha corda ao limpa do conduc-

tor e a plantilla toda foi tirando por turno do cordel. Estaban desfeitos. En Villalón,

provincia de Palencia, estoupou o motín no micro-bus. O adestrador Dagoberto

Moll, daquela xa ben maior, apoiou aos xogadores fronte ao delegado e conseguiu

que parasen un pouco a descansar. Os rapaces tiñan boas pernas pero non era

cuestión desfacerlles a condición física cun sobre esforzo de biceps.

Xa na súa segunda etapa en Santiago, Moure apunta un elemento gastronómico,

ata o momento pouco analizado, como grande segredo do Compostela: as tortillas

de pataca do Bar Periquillo de San Lázaro. O costume nos adestramentos era xogar

os sábados unha “pachaga” entre os propios xogadores do Compos. Os que perdían

tiñan que pagar pinchos, tortillas e refrescos no Periquillo. A motivación que

puñan por vencer nestes encóntros traducíase logo en victorias na competición

oficial. Fernando Castro ao comezo oficiaba de árbitro, pero despois dáballe o asu-

bio a algún lesionado e xogaba el tamén cun equipo. Tal era o poder das tortillas

do Periquillo.

Na campaña de ascenso a primeira viñeron xogadores de fóra tipo fino deses que

non lles prestan as tapas. Empezouse coa repugnancia das dietas e acabáronse os

pinchos. O fútbol de élite tenche grandes deficiencias.

XURXO SOUTO

P a n a d e r a s , 5 0A C o r u ñ a

P a n a d e r a s , 5 0A C o r u ñ a

CRóNICA DUN CONCERTO(¿OU ERA DUN PARTIDO?)

Chegou o día esperado. Centos de mozos

agardan impacientes que o reloxo marque a

hora prevista para botar a andar o espectá-

culo. Mentres, fan a espera máis agradable tomando

unhas cañas nos seus bares habituais, ou ben ciscados

pola chan bebendo kali

motxo de supermercado. Por aí vense unha chea de

postos que comercian co logotipo do grupo (¿ou era

coas cores do equipo?).

Abren as portas e a xente

busca con rapidez o

mellor sitio segundo os

seus propósitos. A espera

faise interminable, pero

todo se olvida cando se

escoita un bruído impre-

sionante de ánimo e

aprobación e o conxunto

sae ó escenario (¿ou era o

céspede?).

Durante aproximadamen-

te hora e media, centos e

centos de persoas viven

un orgasmo de emoción

colectiva con especial

repercusión entre os máis

entusiastas que ocupan as

primeiras filas (¿ou esta-

ban tras da portería?).

ó remate, os protagonistas reciben unha estourante

ovación dun público agradecido que se suma a todas

as que se sentían cada vez que interpretaban un dos

seus temas (¿ou era cada vez que facían unha boa

xogada?).

A multitude abandona o recinto e diríxese cara as tas-

cas do lugar disposta a prolongar a festa unhas cantas

horas máis, mentres comentan as apaixoadas sensa-

cións que viviron gracias a ese magnífico concerto

(¿ou foi un partido?).Fose o que fose, tratouse de algo

grande, moi grande.

FUTBOL NO ESCENARIO (unhaalineación de rock&roll)

Unha das fotos mais famosas dos

Beatles foi aquela na que aparecían os

catro ensarillados nunha xigantesca

bufanda coas cores do Liverpool F.C., algo que a John

Lennon non lle fixo moita gracia, xa que el era hincha

do outro equipo da cidade, o Everton (despois fíxose

jipi e supoñemos que deixaría de interesarlle o fútbol).

Por certo, o Liverpool non lles correspondeu ó detalle,

e colleu como himno oficial unha canción, You´ll ner

walk alone, duns rivais, Gerry & the Peacemakers

Satatus Quo declaráronse sempre sup-

porters do outro gran equipo inglés, o

Manchester united, ó que lle adicaron

unha canción na que coreaban os nomes dos grandes

mitos dos Red Devils: Bobby Charlton, George Best

(que sacou discos), Eric Cantona...

Como bós irlandeses, The Pogues son

seguidores do Celtic de Glasgow (o

equipo dos emigrantes católicos de

Irlanda a Escocia). Nun dos seus concertos foi dura-

mente agredido un grupo que acudíu levando distin-

tivos do Glasgow Rangers, irreconciliable adversario

deportivo e social (e protestante) do Celtic.

(Curiosamente, tanto en Irlanda como en Escocia, a

camiseta verde distingue ós equipos católicos).

Vellos rockeiros dos 70/80 sinten unha

especial predilección polo Atlético de

Madrid, quizais por terse riado cando

era o equipo pupas que representaba ós barrios

A pesares de que “os de

sempre” -curioso término

que permite faltarlle a

todo o mundo sen quedar

mal con ninguén- tentan

desprestixiar, ou enfrentar,

ós dous grandes

espectáculos de masas do

noso século, o certo é que

fútbol e rock teñen

moitísimas cousas en

común. Por exemplo as

moitas cancións que tratan

sobre este deporte, as adaptacións que se

fan nas gradas de temas populares, etc.

Para tratar todas elaas faría falta unha

revista enteira (léase máis disposición ó

traballo por parte do que escribe isto).

Ainda así, aí van tres pequenos apuntes

sobre esta amorosa ? relación.

1

2

3

4

SERíA ROCK&ROLL

SE O FUTBOL FOSE MúSICA,

madrileños e non co clube chulapón e fascistoide

actual de Gil y Gil. Entre os mais coñecidos rockeiros

atléticos están os Burning, Rosendo ou Joaquín

Sabina . Incomprensiblemente, Miguel Ríos simpatiza

co Real Madrid.

O noso querido Manu Chao é un gran

afeizoado do Olympique de Marsella e

do fútbol en xeral, como desmostra a

sua enorme colección de camisetas ou ese himno fut-

boleiro que é Santa Maradona .

No chamado rock radical vasco atopá-

monos cos M.C.D., incondicionais do

Athletic de Bilbao, do que chegan a ver-

sionar o himno en clave punk.Tamén en Bilbo, mem-

bros da coñecida peña “Tripustelak” forman o grupo

reggae Ke no Falte.

Se existe algún grupo de rock relacionado

co deporte rei é Queen. Por unha parte

We are the champions é sen dúbida o

tema co que as hinchadas lembran os momentos máis

emocionantes das grandes victorias (nun bar coruñés

chegaron a pinchala -e a xente a coreala sen acougo-

máis de trinta veces seguidas o día despois da victoria

na Copa).Tamén o comezo de We will rock you foi ado-

patado pola meirande parte das afeizóns do mundo,

especialmente pola do Aston Villa, que a ten como

himno oficial. Memorable foi tamén o intercambio de

camisetas das seleccións inglesa e arxentina que fixe-

ron Freddy Mercury e esa maravillosa mistura dos Sex

Pistols e Pelé que se chama Diego Armando Maradona.

(A custión do dueto de Mercury con Montserrat Caballé

para Barcelona 92 é iso, outra custión).

Rod Stewart exerce de bó escocés e,

ademáis de apoiar ó londinense

Arsenal, ten viaxado polo mundo acom-

pañando á selección do seu país. De rapaz, chegou a

xogar no Brentford F.C., de segunda división.

No lado negativo da relación fútbol-

rokanrol non hai máis remedio que

mencionar a Los Nikis e á sua canción

Enrique el Ultrasur. Xa se sabe que sempre ten que

haber algún baboso polo medio tentando, sen conse-

guilo, foder a historia.

Unha das dúbidas metafísicas máis

importantes da historia da humanidade

presentóuselle a Steve Harris, o baixo de

Iron Maiden, cando tivo que escoller entre un brilante

futuro no West Ham ou un non menos esperanzador

porvir no rock duro.¿Fútbol ou Heavy Metal?. Decidíuse

polo segundo pero, ¿vós que fariades?.

Pechamos este equipazo coa canteira.

Coas paixóns deportivistas de grupos da

casa como Os Diplomáticos (que lle adi-

caron un tema ó Mestre Arsenio e

Romúlo, o acordeonista, foi xugador do Deportivo nas

categoría inferiores, e tamén do Penouqueira de

Arteixo) ou Los Suaves (o logotipo do gato é un dos

símbolos máis utilizados polos Riazor Blues).

ROCK NA BANCADA(ritmo propio)

Hai unha arte, peculiar pero prodixiosa, que xurdíu ó

mesmo tempo que o rock & roll se fixo a música do

noso tempo: os coros das bancadas, as cancións de

apoio ós equipos.

Foron duas hinchadas as que alcanzaron os máis altos

rexistros dentro deste peculiar universo musical: a

sudamericana e a británica. E curiosamente fixérono

con estilos inversos ó tipo de xogo característico de

cada sitio. En Sudamérica, cun fútbol de toque curto e

tranquilo, as barras bravas berran cunha velocidade

digna do mellor ska de Los Fabulosos Cadillacs. Pola

contra, nas illas británicas xógase con toque longo e

rápico, mentres os supporters cantan lenta e emocio-

nadamente, como a canción máis sentida dos

Dubliners. Hai que recoñecer sin embargo que as

maiores desmostracións deste podería vocal británi-

co non se producen no fútbol, senon no rugby cando

-especialmente no prestixioso torneo das Cinco

Nacións- as afeizóns cantan de vez os seus himnos

nacionais. A quen, escoitándoos, non se lle poñan os

pelos crespos, e que nunca se lle porán na vida.

No estado español, aparte de importar todo o que se

ve noutros campos do mundo, hai casos patéticos de

intentos de adaptación, como os de certos grupos

“ultrillas” que fan interpretacións de temas tan cas-

posos como Que viva España (ridiculez da que se dan

conta ata os seguidores dos rivais europeos de equi

pos españois, que a utilizan para cachondearse), o

Cara al sol, e mesmo o tarareo tipo chan-chan-chan

da melodía -letra non hai- do himno español. Máis

agradables e divertidas resultan as adpatacións de

temas populares que se dan nas gradas galegas

como, no caso de Riazor, Vivir na Coruña ou o univer-

salmente galego Miudiño.

RODRI SUÁREZ.

5

6

7

8

9

10

11

Deb

uxo

os:

Césa

r Fe

rná

nd

ez A

ria

s

I Mostra de Turismo Xuvenil- 2 ó 7 de Xuño de 1997-

Información e asesoramento paradeseñar e planificar as túas viaxes coaVIAXETECA do CMIJ

EXPERIENCIAS VIAXEIRAS: sesións monográficas sobre viaxes reais

MESAS REDONDAS5 temas de Turismo alternativo

INTERCAMBIOS DE INFORMACIÓNTablón de contactos e anuncios

CINEFilmes e documentáis viaxeiros

“Guía del joven viajero. En ruta”

Se tes de 14 a 29 anos, infórmate

CENTRO MUNICIPAL DE INFORMACIÓN JUVENIL

VIDEO-VIAXEsesión continua de reportaxes audiovisuáis

Río Mone lo s . 1 . ( 98 1 1 8 42 94 )

Os Persoeiros improvisaron a súa disposición no terreo de xogo e o único que parecía ter un pouco claro o seu papel no campo, seguro que porque llo expli-

caron antes, foi Pereiro, O Gato de Lemos, -recén chegado de Bratislava, onde xoga actualmente, para a ocasión-, que se colocou baixo os paos coa máis lou-

bable das intencións -defender o indefendible, e agachar unha petaca de augardente para os desmaios-; secundado eficazmente por Reixa e Cid Cabido, que

xa no patio do colexio aprenderon que xogar de defensa permite correr menos e reservar un cigarro na base dun dos postes para botarlle man nos ataques

do equipo propio. ó final, como soen facer os intelectuais, acabaron por xuntarse en roldiñas de debate e ensaio; o que, sen dúbida, explica o resultado final.

O rosario de goles siaeiros principou co que marcou Carlos ós cinco minutos de xogo, foi un tiro a traición e a dar, contra o que nada sirviu a espléndida esti-

rada de máis de dous metros quince que fixo Pereiro, esfolando de paso unha perna, como non se cansou de contar de alí en quince días.

A partir de aí foron entrando un trás doutro, cuns ataques rápidos dos carrileiros de Siaeiros, que per-

mitían que os balóns chegasen axeitadamente colocados para o remate dos seus habilidosos puntas;

exhibindo este conxunto un perfecto coñecemento dos rudimentos e dos desenrolos do fútbol control.

Ante iso nada puido facer Xurxo Souto, entregado en defensa e cubrindo eficazmente a súa banda,

pero impotente ante a ineficacia de Reixa e Cid Cabido, que parecían máis preocupados polo cigarro

que pola pelota. Alfonso Eiré, que agachaba baixo a sua ficha de director de A Nosa Terra, ó antigo

crack Pucheiro, multiplicábase en van.

No medio campo, Moncho Víñas e Lolo Gantes demostraban que non por moito falar de fúbol nos

micrófonos se xoga millor, ainda que mostraron tamén boas maneiras, sobre todo ó comentar co

público as sucesivas incidencias que ían mermando o seu físico. Mentres, Rivas e Rómulo, abando-

ados á súa sorte de dianteiros virulillas nas antípodas do campo, reclamaban algún balón, aínda que

fora dos que se usan para adestrar. Afortunadamente, Paco Lodeiro (dianteiro potente tipo iugoslavo)

e Falque, posuido polo espírito de Bebeto, aproveitando dous despistes da retagarda siaeira permiti-

ron ós Persoeiros salvar a pouca dignidade que semellaba quedarlles. No segundo tempo, o pase de

Eiré á portería deulle máis orde e seguridade á zaga persoeira, pero desgraciadamente, levou apare-

llado que Pereiro se sumara á tertulia dos defensas.

A pesar de todo, poideron facer gala da súa creatividade nos vestiarios, onde argumentaron toda sorte

de excusas para a súa escasa forma -”é que, ¡me cago en diola!, hai quince anos que non tocaba unha

pelota”, “o tabaco, é todo culpa do puto tabaco; que me ten escarallado”. O nerviosismo cundiu cando

se filtrou que tiña habido olladores de clubes galegos entre os asistentes.

A festa continuou nun concerto no que participaron Os Diplomáticos de Monte Alto, Joxe Ripiau e

Skatalá; durante o que se reclamou de novo a recuperación da selección galega de fútbol, pero, como

dixo alguén,“sen nengún deses impresentables”.

Os Siaieros amosaron desde un primeiro momento a perfecta planifica-

ción do encontro, que reflectía unha semana intensa de traballo estudan-

do vídeos dos seus contrincantes -especialmente dos do Xabarín Club- e

moitas pizarras esborranchadas. Representantes dos Celtarras de Vigo, Os

Fendetestas de Compostela, Grei Xentalla da Coruña, Radikais Vermellos de Ourense

e Muralla Norte de Lugo, souberon manterse perfectamente ordeados nun 4-4-2,

que deixou ás claras a súa eficacia fronte a unha escuadra desnortada.

Siaeiros Galegos, 7: Suso; Johnny, Carlos, José Ramón, Marcos, Juanchu, Santiago

Jaureguizar, Toni, Lois, Manolete e Tato. Algúns deles, -non sei cales- deixaron o seu

lugar ó longo do encontro a Davo, Esquelete, Kinla e Mianda, que corrían ainda máis.

Persoeiros do País, 2: X. M. Pereiro; Antón Reixa, Alfonso Eiré, Cid Cabido, Moncho

Viñas, Lolo Gantes, Manuel Rivas, Xurxo Souto, Paco Lodeiro, Rómulo Sanjurjo e

Falque.

Arbitro: Souto Budiño, do Colexio da Coruña. Non tivo que tirar do tarxeteiro porque

os xogadores souberon comportarse e bisbisearon cando lles entraron as gañas de

saudar ás familias dos rivais.

Incidencias: Terreo de xogo en fodido mal estado, nunha tarde desapacible e

choivosa que non paraba. Máis de cen mil persoas abarrotaban os graderíos do

Estadio Cabo dos Intitutos da Estrada. A Marcha do Antigo Reino de Galicia,

interpretada á gaita por Xan, e o Miudiño, vociferado polos xogadores, serviron de

limiar ó acto reivindicativo dunha selección nacional galega.

A Guarda Civil colaborou eficazmente na espectacularidade e no morbo do acto

pedindo permisos, carnés, libros de familia e certificados de boa conducta ós que

peor pinta tiñan, tanto antes do partido como á volta á casa

O DESTEMIDO EQUIPO SIAREIRO.

Isa

bel

Ro

mer

o

OS PERSOEIROS, MOI ENTEIROS (ANTES DO PARTIDO).

Isa

bel

Ro

mer

o

¡Todo pola patria! Siareiros 7 - Persoeiros 2

40

A fume de carozo

lume de biqueira!

Dentro das redes

copada da peixe

Deítase no océano

cada noite o sol

así, grande e vermello

ha de ser o noso gol!!

lume de biqueira

selección galega!!

XURXO SOUTO

Os Diplomáticos.

Non máis gol en propia meta

Nunca máis fora de xogo

Nin medo do porteiro ó penalty

Nin pánico do dianteiro ó fracaso

É difícil, difícil, moi difícil

Pero agora un pantasma libertario

Percorrerá o estadio da historia

En azul nacional e diagonal

Pachanga total na área central

Aturuxos polas bandas, estratexia diagonal

Toque de punta-tacón e empanada anti-dopping

O importante non é participar senón a liberdade

Aínda que mires para outro lado

Asubía, asubía, asubía

Galegas e galegos por xunto asubiando

Barítono fungar desde as bancadas da vida

Asubío nacional contra o asubío arbitral

Contra o asubío arbitral dos que deciden por nós

Penalty de gol é gol

Selección Galega

Na moviola da historia

Galicia, a nosa nación

ANTÓN REIXANación Reixa

him

no

s

Os galegos temos queimadae estamos queimados de tanto queimartemos fermosas paisaxes e vacas que pacene señoritos que nos mandan pacerOs nosos porcos sabrosos, ben aproveitadose porcos grosos que se aproveitan de nóse pensamos: “polo menos sempre nos queda o fútbol”e pensamos: “se é noso, mellor”¡SELECCIóN GALEGA, XA!IMOS BERRANDO SEN PARAR¡SELECCIóN GALEGA, XA!¡XA XA XA XA XA!Os galegos non somos parvosainda que parvos non nos queren escoitarnon temos ave pero temos paxaros variosnon temos metro pero tomamos medidasporque imos revolucionar as galaxiasMANUEL SEIXASKorosi Dansas

Mariñeiros de Galicia, non chorés nin teñás noxa,se perdestes a regata, non vos foi por culpa vosa.Non vos foi por culpa vosa, nin tampouco do patrón...foron as meigas do Castro por andar de procesión.Ti segue bogando, tí segue treinando, pois o mar mansiño está...Pro vindeiro ano, se é que hai regata, Galicia vai gañar.Vai gañar Galicia, vai gañar Galicia, Galicia vaai gañar, sí señor.Pro vindeiro ano, se é que hai regata, Galicia vai gañar.Futbolistas de Galicia, non laies, ti segue a loita,se perdéstelo partido, non vos foi por culpa vosa. Non vos foi por culpa vosa e menos do adestrador:foi a fada dunha meiga quen vos trouxo esta door.Corre regatea; pasa de cabeza, o dianteiro vel`alí está...Pro vindeiro ano, se andades lixeiros, a Liga ides gañar.Vai gañar Galicia, vai gañar Galicia, Galicia vaina gañar, si señor;Pro vindeiro ano, a Liga de España, Galicia vaina gañar.(Ó futbolista)Seguide xogando, seguide treinando: os goles xa chegarán;Pro vindeiro ano, se vos atufades, Galicia vaina gañar.Vai gañar Galicia, vai gañar Galicia, Galicia vaina gañar, xa cho sei.Pro vindeiro ano, se vos arrichades, por Galicia ides gañar. (Ó futbolista)POPULAR (recollido no Mintireiro Verdadeiro)

¿Qué din os siareiros

na grada efervescente

ao resto da xente

da prácida afición?

¿Qué din os das bancadas

dos prezos máis baratos

co seu ben compasado

patriótico berrar?

¡Xa chega de seguir tragando

e de adorar ós astros

confía nos dos Castros,

nos do valeroso chan!

Non des a esquencemento

da inxuria o rudo encono

desperta do teu sono

¡Selección Galega xa!

(¡Selección Galega xa!)

(que veña xaaaa!) bis

ROTRING + ROSS MERO

Radio Océano

41

Señoras e Señores. Hoxe pode ser un día histórico. A Selección

Galega pode proclamarse campiona do mundo e nós estamos

aquí para retransmitirlle-lo en directo. Pero antes ímoslles

ofrecer un reportaxe do noso servicio de documentación no

que se resumen os paso

dados ata chegar a este

momento histórico.

Vémonos despois da

publicidade:

M O R R E U O B R A S I L“Deus xa lle alumeou o pé; era moito pediren que tamén lle alumeara a

cabeza”, podíase ler no ano 2023 no epitafio de ex-presidente Pelé.

A súa derradeira disposición gubernamental foi liberar ós munidalis-

tas brasileiros da penosa obriga de sua-la camisola por eses mundos de Deus

(do Deus que figura no reverso do dólar), otorgándolles o rango vitalicio de

ministros (con carteira) cada vez que superasen os oitavos de final. Foi unha

boa e relaxante nova para os dez tirula-

res canarinhos (Romualdo, Ricaldo,

Runildo, Resgualdo...) dun Desportivo

de Copacabana que precisaba da-lo

callo e meterse dunha vez na

Champions League despoins dunha

longa crise que xa se tiña cobrado trinta

adestradores (un galés e 29 brasileiros).

Nono foi tanto para o presidente (do

clube, do goberno interprovincial, do

Académico de Hockey-Sala e da

Sociedade de Amigos do Futbolín)

César Angustio, que aínda soñaba co

úneca presidencia que se lle resistía: a

da FOFA, en mans dun tal Paco, tamén

paisano por certo. Os estadios -Riazor

máis que ningún- padeceron a seca bra-

sileira ata ficar valeiros e César

Angustio, xa se sabe como lle van os

desafíos, emprendeu unha cruzada que

ía revolucionar o mundo do fútbol ( o

pouco que quedaba). Asi foi como che-

gou a Lei Trosman.

OO AANNOO QQUUEE GGAAÑAAMMOO-A E R A T R O S M A N

Trosman (Artemio Trosman, O Científico, Arteixo, 1940) foi un

astuto artesano da pelota que tivo a precaución de investi-los

seus aforros nuns apañados cursiños de informática do INEM

para maiores de 45 anos. Contan que Artemio atopou na súa

reconocida divisa ¡Que duda cabe, hombre! unha chave metafísi-

ca para resolver peludos desafíos do soft-ware cos que nin o

propio Bill Gates se atrevera. E foi precisamente unha vez

esgotado o filón brasileiro e con media ducia de Plataformas

Dixitais camiño da bancarrota cando o noso sabio -hoxe con

busto de bronce ás portas da FOFA en Bruxelas- sentou as bases

do novo xogador de fútbol: namorado das cores (non só dos

verdes billetes verdes), obediente, sacrificado e, a poder ser, de

poucas palabras. Unha xoia, coma quen di... ¿pero onde se ato-

paba a canteira duns tales diamantes?. Contan tamén (a xente

moito conta, ho, que diría Artemio) que o foi encontrar nada

menos que nun vello patrón de corte e confección usado pola

súa muller -o clásico Sistema Pampín de contrastada eficacia-, que o avisado Artemio transformaría co

primeiro programa de futbolista androide. A Lei Trosman simplificou bastante o papel dos adestradores a

quen, lonxe de obrigalos a domina-la complexa psicoloxía do crack dun millón de dólares - el fútbol es

así... e outras máximas de inextricable fondura-, abondáballes agora coa táctica máis directa de ¡Baixa,

carallo!. E baixaban a fume de carozo. Nin que decir ten que a Lei Trosman abriu un mercado de sofistica-

dos androides futboleros made in Japan ou Germany, pero ningún deles conseguiu facerlle sombra ó pio-

neiro modelo Trosman: un robot da terra que atendía ó nome de Fran Kstein e mestruraba maxistral-

mente o mecanismo dun reloxio suizo cun laconismo moi galego.

U N M U N D O V I R T U A LCoa explosión do fútbol dixital impúxose tamén unha nova orde. O mundo real deixou paso ó virtual. Os

estadios trocáronse en macrotecnodiscos -A Revolta Blues-,onde, previo paso por taquilla, ún podía

tomarse unhas copas e confraternizar cos hologramas dos seus xogadores favoritos e mesmo darlle unhas

labazadas á representación virtual dalgún crack do Madrid sen medo a que lle pecharan o chiringuito.

Tamén os presidentes se tornaron virtuais e nos palcos lucían o estilizado cuello de cisne de Angustio

César, a brillante retórico de Cañeda Brava ou o rexuvenecido palmito de Patrón Fraga, entre outras

presidencias. E as novas sancións axeitáronse ós novos tempos virtuais: César Angustio penaba uns meses

reconvertido nun programa IBM de contabilidade mentres Cañeda Brava pasaba un tempo transformado

nun CDROM de corrección lingüística ou GiliGili era condenado a se transfomra nun videoxogo SEGA. Así

andaban as cousas cando o mundo escoitou falar por primeira vez dunha tal Selección Galega.

Jesú

s F

ern

án

dez

Pit

ón

44

MO-LLAA CCOOPPAA DDOO MMUUNNDDOOPero xa está ben de historia,

señoras e señores, agora é o

momento de voltar coa emo-

ción do fútbol. E coa Selección

Galega, que está a un paso da

gloria... Aqui estamos nova-

mente en directo retransmi-

tindólles o final da Copa do

Mundo. O resultado é de empa-

te cando flatan só uns segun-

dos para o remate do partido,

pero coidado... xoga Fran

Kstein... intérnase na área

e...¡penalti!!!. O árbitro acaba

de pitar un penalti a favor da

selección galega no derradeiro minuto. A tensión é caseque insoporta-

ble. Imos ver quen será o responsable do lanzamento. (E lémbrolles

que van poder asistir en directo a este momento histórico gracias á

xentileza de Vara. Vara, Vara, ¡Dálles a Vara!). Parece que a posibilida-

de de erguela Copa do Mundo vai quedar nas botas dun novo androide

altamente especializado na execución de penaltis... Un androide que,

por certo, acaba de chegar de fábrica e aínda non deu tempo sequera

a poñer-lle nome. Ala vai o noso nome, perdón, androide... que empe-

za a tomar carreiriña (o zoom da cámara vai pechándose sobre o infa-

lible tirador de penaltis, e mostra un empliadísimo primeiro plano das

pernas do androide, descubrindo unha inscripción a medio borrar

nunha das súas pernas, seguramente unha peza procedente dun

modelo de xeneración anterior, algo por outra parte frecuente. As

letras, sen embargo, provocan un incómodo Deja Vu en moitos espec-

tadores. Incomprensible, xa que o nome Djukic non lles di absoluta-

mente nada no ano 2023).

ARREGO SACCHO

S O M O S U N H A P O T E N C I AA Lei Trosman devolveulle o esplendor perdido á pelota e a Galicia

transformouna nunha potencia dixitofutbolística. Nun país redon-

do que pisaba forte (con tres pés) na primeria división. Ademáis do

Desportivo de Copacabana, o fútbol era o que máis mandaba

nas terras do Comproestrellas (líder absoluto no mercado de

segunda man) e do Celta Revivo (cunha pequena axuda do todo-

poderoso Yhavé). O Celtiña,

amparado na tradición intercam-

bista do seu porto de sona mun-

dial, especializouse na montaxe

de prototipos robóticos contra-

bandeados do Leste, especial-

mente rusos e yugoslavos, proce-

dentes na súa maioría do malpa-

rado programa espacial da extin-

ta URSS. E aínda que o acabado

non daba para ecesivas filigra-

nas, sí resultaban ser férreos

androides duros de pelar e máis

difíciles aínda de derrotar. Os

alcumes daban toda a medida do

espíritu do equipo: Machiño,

Revivator ou Motorboi. O pior

de todo era o Baberl no que viñan as instruccións e uso, que volví-

an tolo ó pobre do adestrador Fernando Prantos, daí ese aire

aqueixumado que arrastraba polas roldas de prensa.

A terceira pata do banco estaba en Comproestrellas, capital cunha

marcada puxanza industrial do sector concesionario de automóviles.

Desas tripas mecánicas naceu o inxenio do presidente Cañeda

Brava, inventor dun kit futbolístico de baixo coste -a mellor relación

precio/calidade do mercado- montado a ase de pezas da máis diver-

sa procedencia -desde Nixeria a Bulgaria, pasando polo desguace do

Calderón- dinamizadas por un incansable motor made na casa. O

prototipo Cañeda, coñecido coma O Nachonalismo balompédico,

pouco aparente pero do máis resultón, vai camiño de emular nos

estadios ó revolucionario Dous Cabalos na historia do automóvil.

¿ A C O P A D O M U N D O É N O S A ?A Plataforma Dixital Obreira Unificada (un rebumbio de ex-

executivos de televisión que quedaron fóra do negocio do fútbol,

líderes radicais coñecidos cantantes de rock&roll) deu ó golpe. En

forma de selección galega de fútbol. Don Manuel mostrouse

bastante reacio nun principio, pero a súa condición virtual xogou-

lle unha mala pasada: a oposición conseguiu instalarlle un virus

informático que o bloqueaba cada vez que intentaba rexeita-la

selección. O país viviu mil primaveiras máis do merchandising. As

camisolas da nosa escuadra foron popularizados vía satélite ata o

derradeiro rincón do planeta, esponsorizadas pola puxante firma

de embutidos bergantiñá Vara. (“Dálles á vara” era o seu slogan).

A denominación de orixe Selección Calidade espallou os produc-

tos da terra polo mundo ¡e a que precios!. Galicia deixou atrás o

seu atraso económico. O orgullo da raza quedou restqablecido. Xa

podemos ir coa cara ben alta por aí fóra, escóitaselle decir hoxe

ós paisanos nas tabernas, coas miradas fixas no televisor que

pasa o partido final da Copa do mundo.

Jesú

s F

ern

án

dez

Jesú

s F

ern

án

dez

Pit

ón

“Son de Vigo, e o Celta é a miñavida, a miña paixón, coma unha

droga”. Kiko empezou achutarse celtismo ós 14 anos,

pasando a Balaídos amosandoun calendario de man do Celta,

“o porteiro era miope”.Desde entón, recorda

especialmente viaxescomo o ascenso na

tempada 91/92 logode gañar ó Sestao adomicilio por 3-0.

Define como “anoite máis longa

e máis fermosa” aque pasou no trena Madrid para a final

da Copa. Tamén gardano armario un anacodo céspede de Riazor

sobre o que o Celtavenceu 1-2. No capítulo

de malos rollos, asdespedidas de Gil e

de Vicente.

KIKO. Celtista. 27 anos. Mensaxeiro.

CCaamm

iisseettaa. Co 10 d

e Gu

delj.

EEnnttrr

add

aa dd

aa ff

iinnaall

ddaa CC

ooppaa ee

ccoor

ttee dd

ee pp

eelo

CCeelltt

aa

BBaanndd

eerríínn

ddaa

CCooppaa

, con

aut

ógra

fos

PPeettaa

ccaa dd

aa ssoo

rrttee.

Im

pre

scin

dib

le c

hea

de

whi

sky

MMaattrrííccuullaa ee eessccuuddoo

Na televisión saencomo unha masaunánime. Chegan ósestadios ou se vandeles en grupo, unidospola alegría ou paraser máis fortes nadesgracia. Tanto osdirectivos como osgurús dos medioschámanlles a voz daafición para manexalamellor, colléndoospola sua parte noble:a fidelidade ás coloresdo clube. Aquí, sinembargo, presentamosunha mostra desaxente que leva nopeito un corazón quelatexa en branco eazul (ainda que sexandistintos azuis).

Na televisión saencomo unha masaunánime. Chegan ósestadios ou se vandeles en grupo, unidospola alegría ou paraser máis fortes nadesgracia. Tanto osdirectivos como osgurús dos medioschámanlles a voz daafición para manexalamellor, colléndoospola sua parte noble:a fidelidade ás coloresdo clube. Aquí, sinembargo, presentamosunha mostra desaxente que leva nopeito un corazón quelatexa en branco eazul (ainda que sexandistintos azuis).

FOTO

S

Pepe F

err

ín (

com

poste

lanis

tas),

Santi

Rodrí

guez

e M

ark

os M

endig

ure

n (

celt

ista

s)

e M

art

a C

apote

(deport

ivis

tas)

INFO

RM

AC

ION

Mig

uel

Fern

ández

Comezou ir ó fútbol hai 31 anos.Simpatizou co Real Madrid, “pero iso xamorreu”. O de Pepe Gol (que el escribe,

como pon na esfera do seu reloxo, PPGoal)vénlle de cando foi empregado do Clube,entre o 78 e o 82. Asegura que só faltou aun partido do Depor, e recorda con máis

emoción “o gol de Vicente que evitou quebaixaramos a 2ªB, o ascenso e o partido de

Birmingham”. Non só el, precisamentenesa viaxe de volta logo de que o

Deportivo eliminase ó Aston Villa, reco-rreu ofrecido de xoellos todo o pasillo doavión, “mentres as azafatas non sei que

me decían en inglés”. O seu fillo “víu ocarné do Deportivo antes que ó seu pai”.

Está a favor da Selección Galega, “si se faide verdade, sen caralladas”.

Empezou a ir ó futbol “co meu tío,sen pagar. Logo xoguei 5 anos no

Orzán, e regalábannos uncarné”. O seu segundo equipo

é o Barÿa “porquenacín en

Barcelona”. Osseus recordos

históricos son ogol de Vicente,o ascenso e as

finais da Copa”.Só na época de

Boronat, o adestrador quecase devolve a Segunda ó

equipo que ascendera Arsenio“cheguéi a decirme, non volvo máis”.

Arsenio (“son de cerca del”) e Donovan, uninglés negro (“que era máis rapeiro que

futbolista”) son os seus heroies deportivistas.De estudiante, xa fundara cun fillo de Beci

uha peña, Ultramarinos,

logo estivo en Fraguel Rock, nos Riazor Bluese “agora fúnme á mellor, Grei Xentalla”.

“Selección Galega sí, gracias”

PEPE GGOL. Deportivista. 38 anos. Hosteleiro

JOHNNY.Deportivista. 26 anos. Cristaleiro.

CCoorrbbaattaa: Feita cun anaco da bufanda que levaba no par-

tido do ascenso a primeira. “Antes levaba ós partidos

bufandas distintas. Desde que gañamos a Copa, só a do

Liverpool”.

XXeerrssee

ii ddee ll

áá. Fíxo

llo a m

uller n

o 88

e dese

aquela vai c

on él a tó

dolos

partidos,

“é o meu am

uleto”. O se

u

pequeno ten u

n igual.

GGoorrrroo. Sustitúe a unha peluca histórica: “Leveina desde o

ascenso ata que se foi Bebeto. Púxenlla no último parti-

do, e logo mandéilla por correo”

PPiinn. Tamén nos partidos

especiais leva un pin de

prata, que lle cedeu ún dos

fundadores dos Riazor Blue

CCaamm

iisseettaa. “Polo xera

l, levo cam

isetas

sup

lentes

porq

ue

aca

bo reg

ala

nd

o todas”. N

as oca

sións esp

eciais, com

o

para

a foto, leva

un

ha q

ue p

ertenceu

a A

zpia

zu.

47

Presidente da peñaCompostolos. Non

concibe a vida sen apaixón dunha peña:

por iso mesmopasou por casetodas, desde asBrigadas Radikalesata os Compostolos.Non lle importaríaengadir á colecciónoutra máis: a daSeleción Galega.

Miguel, traballadorde Fenosa, é

propietario do bar<Tranquilo>, unha

das catedrais dofútbol compostelanis-

ta. Pensa que <osgalegos temos tanto

direito a unhaselección de fútbol

coma os vascos ou oscataláns>. Jezabel é

socia do Composteladesde hai cinco anos,

cando aínda estabana segunda división

A. O seu xogadorpreferido é Penev.

MIGUEL AANGEL <TRANQUILO> SSOLAR

Compostelanista.40 anos.

Hosteleiro.

O megáfono, lamentable-

mente, ten a súa entrada

prohibida en San Lázaro

desde o ano pasado, por ter

pasado á categoría de

<obxecto contundente>. Ata

entón, foi o portavoz do

Fondo Norte, berrando

himnos como este:

ENRIQUE PPOSE “QUICO”Compostelanista.

47 anos.Soldador.

Pese os seus 28 anos é un dossocios máis veteranos docompostela, e unha cara coa

que seguramente toparásen calquera recanto do

mundo onde xogue oseu equipo. Nonentende que clase deeatrancos impide aíndaa existencia dunhaselección galega de

fútbol.

OSCAR SSAN MMIGUELCompostelanista.

28 anos.Fotógrafo.

As bufandas de Miguel e Jezabel

foron <bendecidas> en Oviedopolos xogadores que levaron ó

Compostela a primeira división.

48

Socio número 47 do Compostela. Alejandro,un dos pioneiros paracaidistas profesionais enEspaña, leva unha vida enteira defendendo ascores do Compostela. Comezou a facelo xa alá

polos anos 40, cando o Compostelaatravesaba un dos seus guadianas, e

Alejandro facía unhas tremendaspalomitas na portería do Estados

Unidos, curioso nome do equipoe do barrio compostelano

coñecido hoxe como Rúa de SanPedro. O Estados Unidos _unha

portentosa canteira da quesairon xogadores coma

Chancho, que xogaría enprimeira división co Elche ou

Basteiro, que xogou ensegunda coa Unión Popular

de Felguera_ e mailo Arenal_do que Alejandro foi tamén

porteiro_ foron os pilares darefundación do Compostela,alá polo ano 66. Alejandro

viviu na súa mocedadeacontecementos históricos dofútbol en Galicia, como unha

final de Copa disputada noano 1945 na Coruña polo

Español e o Real Madrid deHuete, Alday ou Pruden. Daselección galega pensa que

<debería ir para adiante, peroaquí sempre deixemos

marchar todo. En Galiciasempre houbo unha boacanteira de fútbol, non

entendo que precisamenteagora que temos tres equipos

en primeira división sexaunha das épocas na que haimenos futbolistas galegos>.

Socia doCompostela

desde o seunacemento.Pode versecadadomingo nas

bancadas doFondo Norte de

San Lázaro.Pensa que todo

aquel que levaalgunha prenda decor azul é doCompostela, mesmoque sexan do Celtaou do Deportivo (ou

da PolicíaNacional)

Alejandro asegura terna súa casa (o caso ésaber en que caixón)unha entrada do pri-meiro Trofeo TeresaHerrera, xogado nosanos 40, e gañadopolo Atlético de Bilbaoó Vasco de Gama.

A bufanda de Lauri

mercáronlla

seus pais

o día que botou a andar.

Está fi

rmada por O

hen, o se

u

xogador favo

rito.

LAURAGARCÍA ÁÁLVAREZ.Compostelanista.2 anos.

JEZABELSOLAR.Compostelanista.13 anos.Estudiante.

<<CCuurrrroo>> é a mascota da peña Compostolos

e xa sabe o que é irse de viaxe por aí

adiante a animar ó Compostela.

ALEJANDROGARCÍA MMARINO

Compostelanista.70 anos.Militar.

49

Supónse que é ún dos desta basca. Non quixo aparecer el só “por motivos de seguridade”.Comezou moi novo co do fútbol, xa ós sete anos xogaba no Galicia de Alcabre. Colgou as botas

cando deu en fumar porros. Entre as anécdotas que lle pasaron, quédase con algunhasmalleiras que recibíu con outros compañeiros de foto, e tamén “cando entramos en San Lázaro

pola porta de bombeiros, sen pagar entrada, por suposto”. Entre os recordos felices está,tamén por suposto, a final da Copa do 20 de abril de 1994. É de Siareiros Galegos.

O seu equipamento para ir a Balaídos ou onde xogue o Celta segundo conta -e terémonos quefiar- é unha camisola coa inscripción “Gudelj-skin Celta”, bufanda, bandeira galega e unha

pucha escocesa. Ademáis, leva como fetiche un gnomo que lle saíu non ovo kinder, “ó que llefrego os collóns para estimular ó equipo”.

A pesar de ter nacido no Ferrol, os seus primeiros recordosfutbolísticos son de Balaídos, un amistoso entre o Celta e unhaselección internacional na que xogaba Maradona. Desde entón,os fitos celtistas que máis recorda son a final da Copa contra oZaragoza e o 1-2 contra o Deportivo en Riazor hai dous anos. Polassuas obrigas académicas, non pode asistir moito a Balaídos, perointercambia información con todo o mundo a través de Internet.

“Decidí crear unha páxina web non oficial do Celta porquenon tiña ningunha e o Deportivo sí” (creada por certo por

un residente en Vigo). Ten recibido mensaxes de todo omundo, desde o cónsul de Islandia en Porto Rico,

Antonio Ruíz Ochoa, que lle deu asgracias pola sorpresa de atopar óCelta en Internet, xa que foraseguidor do equipo nos anos 40-50, e recordaba históricos comoSimón Venancio ou Del Pino.Tamén un tal Richard Ulloa, un

ourensán que vive en Panamámandoulle un recado: “oDepor que vaia ó carallo”.

“Recibo tamén moitasmensaxes desde Israel

preguntando por Revivo, peroalgunhas están en hebreo”.

PABLO JJUSTOCeltista.18 anos.

Estudante de Enxeñería.

ROI FFERNANDESCeltista.23 anos.

Estudante de Filoloxía Inglesa.

PPááxxiinnaa WWeebb.

Se tecleas www. geocities.

Com/Colosseum/4212/main. htlm

escoitarás, primeiro, o himno galego e

logo poderás acceder ás páxinas do Celta.

50

Naturais de Dealgan, un pobo de 30.000 habitantes xusto no medioentre Dublín e Belfast, “xusto na fronteira con Irlanda do Norte”.Mamaron fútbol xa de pequenos, porque o pai era semiprofesional daliga de Irlanda do Norte. “Os nosos primeiros recordos son ver óManchester de Gerge Best e Bobby Charlton pola tele. Eramos doManchester porque era onde ían dar os futbolistas emigrantes deIrlanda. ó estadio da nosa vila viñeron desde o Glasgow Rangers (quecase desfán todo, é o equipo dos protestantes escoceses) ata o PSVEindhoven, o Totenham Spurs, o Liverpool,... e o Celtic, a noite máismemorable”. Fionbara chegou á Galicia hai dez anos, para ver unsamigos, “e gustoume tanto que volvín, recollín todo e viñen paraquedar”. O seu irmán veu para tres meses, “e ós sete case me vou,porque non entendía nada”.“Góstanos ver o fútbol en directo, e fixémonos socios cando o Depor

estaba en segunda, hai seis anos. Parecíanos increíble que houberaxente que apoiara ó Real Madrid ou ó Barÿa tendo un equipo local,incluso xa cando estabamos en primeira. Esa xente non está ó nivel doequipo, deberían facer un curso, porque o Madrid e o Barcelona estánonde están porque a maioría da xente quere que gañen”. Ser ou nonser. Cando veu xogar a Riazor o Aston Villa, ún dosxogadores, Steve Stauton, era veciño seu.“Estivemos con el no hotel e ofrecéunos unhasentradas, pero cando lle dixemos que nósibamos polo Depor, recomendóunos queforamos ós nosos sitios de sempre”.

“ ¿Selección galega?, ¡Ofcourse!”(Fionbara). “Home claro que ahai que ter. Se hai unha de Irlanda do

Norte...”(Déaglán)

“A primeiravez que fun a Riazor foi aun Fabril-Finisterre, e extrañeime

de que non se retransmitira opartido polos altavoces “. Tiña oito

anos e desde entonces foi a todosos encontros na casa e a casi todos

fora. Era, como Johnny, ún deses“neniños descamisados” quelle

tocaron o corazón a Arsenio candoviaxaron para un partido contra o

Levante. “Hai que viaxar, como fan osbritánicos”. Foi, naturalmente ás duas

finais da Copa contra o Valencia. Aprimeira, uns Ultrasur déronlle uns

trompazos antes do partido, “etiven que armar un cristo no

hospital para que medeixaran ir, ata que unha

enfermeira de Lugo colóumee volvín ó Bernabeu, cobrazo roto, xusto cando

empezou a chover eempatou o Valencia”. Por

iso seguramente lle gustanxogadores como Traba,

“que era de Fisterra,como meu pai”, ou

Uralde, é decir:“barandas e que loiten”.Séntase cos Riazor Blues

e está a favor daSelección Galega, “peronon de Siareiros, porque

é todo política”.

E En nt tr r

a ad d

a a.

A d

o PSG

-La C

orog

ne.

O r

esto

da c

olec

ción

est

á n

os d

ous

bare

s.

FIONBARA ee DDÉAGLáN óóMAITIUDeportivistas.37 anos.Dan clases de inglés.

RODRIDeportivista.

23 anos.Pon copas no Parrús e no Heysel.

CCaarrn n

é é.

O d

e so

cio

infa

nti

l.

CCaamm

iisseett

aa . S

ó a

leva

en p

arti

dos

esp

ecia

is,

com

o a

final

da

Copa.

A

últim

a ve

z fo

i no

par

tido

contr

a o

PSG

en P

arís

. Est

á ch

ea d

e fu

rados

de

nav

alla

das

.

Cam

iset

as(

as

pos

tas)

. A

s d

a s

elec

ción

de

Eire

, “c

omp

rám

olas

no

nos

o p

obo”

.

“As

do

Dep

or e

o b

aló

n f

oron

un

reg

alo

du

ns

am

igos

pol

o n

oso

cum

pre

an

os.”

Polo monte de piñeiros arriba faise bastante xa bastante tarde. A cita é nun lugar indeterminado “nada

mais chegar ó alto das fragas á man dereita baixando; ó coller a carretera de Marin, ¿sí?; a cen

(sen) metros á esquerda...(mmm).

E certo, damos co sitio polo chimpín aparcado na entrada en batería.

Cheira moito a madeira mollada (¡co que choveu eses

días atrás non é para menos!).

O lado do megatractor hai leña apilada para

quentar a un par de parroquias.

Luis, que se saiba,é o que se encarga de bater na mesa

para defende-los montes de todos “e mais agora, que

tamén os queren privatizar; pero vannos ter sempre de

frente, ai, iso sí”..

A Luis e ós seus comuneiros, gústalle organizar jolgorios

populares e convocar cada ano por San Martiño no Outeiro do

Cruceiro ós desertores do machado para que non se olviden de cando

ó que antes chegaba coa leña a Vigo ou a Bouzas ou a Cangas era o que

mais ganaba.

Agora, os homes traballan no mar, na canteira ou na batea, e o de cortar un

tronco de trinta centímetros de ancho en menos de cinco minutos é pura chulería.

Son as festas do leñador de Moaña.

“Por mín que veñan os vascos todos, que aquí non avergonzaban a ninguén”.

Luis sabe de que fala.

“Os vascos, por moito que digan, limítanse a cortar un tronco de haia, que ten a madeira mais

blanda, e nós, eucalipto seco e ¡veña!, a darlle hasta que abra”.

Pin- pan, pin-pan.. O mellor, casi cinco minutos. O peor dos bós, mais de quince ou dezaseis “.

Un carneiro para o mellor, un cabrito para o menos mellor e un par de galos, por compensar, para o

terceiro. E tamén un trofeo: leñador baixo boina, polo que parece moi codiciado por un cirurxán de Vigo,

Ramón, un dos fixos do concurso. O galeno gosta de darlle ó machado nos seus ratos libres.

Tal detalle non fai mais que confirmar que o dos deportes de botar peito non é só cousa dos vascos ou dos de

Berducedo, ou de Paradela, sitio éste último onde por certo residen os mellores cortadores do Morrazo: José, que

xa está retirado; e Roberto, a promesa, que cando colga o soplete na canteira practica a relaxación metendo remos

ó mar na traíña de Meira

MORRAZOterra brava

S. D. TIRÁN. AMARRADOS Ó DURO BANCO.

C A L L O S N O M A RDo mar de Tirán, á noitiña, veñen rumores de sudor e pala.

Son os pequenos do clube de remo.

Os grandes, os trece forzudos da traíña campeona do

mundo, libran no ximnasio una dura batalla contra do

ergómetro, diabólico aparello capaz de poñer a un home

en situación de estoupar por facer seis mil metros en

menos de oito minutos.

“Sufrir en los entrenamientos para disfrutar en las

regatas” repiten as paredes do local. Tamén se recomenda

encarecidamente non comer pipas no recinto aínda que

nada se dice de fumar, liar, beber ou blasfemar.

Fora, Luis, aproveita a auga do club dándolle unha

enxuagadela ó coche antes de entrar a sufrir.“Esto é tan

fodido que non che sabería explicar por qué vimos aquí ”.

E Javier, ós bateles.“Esto é como unha droga, tódolos días

dices que o vas deixar pero cando chegan as oito da noite

xa non sabes qué facer e volves caír”.

Os do remo, como os da droga, empezan de noviños, polos

amigos ou por especialización xenética.“Aquí competimos

para quedar por diante dos de Meira, Cangas ou Chapela”.

“O dos callos no cú e nas máns é algo tan natural para nos

como para Indurain”

Mentras reman non doi nada “porque vas tan a tope que

non sintes mais que ganas de reventar dando paladas

aínda que estés sangrando e ardendo por varios sitios”.

Pero cando baixan a cousa cambia moito. Na ducha, a

xente berra.

53

A L E R X I A D O M E X I L O NNo peirao vai bastante frío. No kiosko de Jorge e de Ana, xúntanse ós que

veñen da batea ou de botalas redes, Mentres falan de Mitjatovic e de

Mazinho baixan litronas de veterano, pura casta, licor café e caña brava.

“Eu son como un irmán para éses do remo, e cando terminan de entre-

nar veñen aquí a repoñerse”.

Jorge tamén pasou moitos anos clavando no cú o banco da traíña.

O taberneiro xa se mosquea con tanta pregunta pero como ten intui-

ción comercial sigue co palique

Empeza a falar do seu particular encontro co Hortensia nunha das

bateas do seu patrón, agora amigo.

No medio dun vento a mais de cen por hora, él achicaba a agua que

entraba a mares na cabina porque a batea estaba indo para abaixo e

había moitos metros cúbicos de mexilón en xogo.

“¡Hai que comer, amigo!, e non che queda outro remedio que estar alí”

A nai de Jorge e a muller do patrón, estaban na area mirando para

dentro, para o negro do mar.“A miña nai xa pensou que morrera”.

As bateas caían como moscas. Un mercante que estaba no medio da ría

perdeu á ancla e foise metendo para dentro e afundía todo o que ía ato-

pando a flote.

Foi una noite no inferno e Jorge pasou mais medo do que pode recordar.

Agora xa ten toda a confianza do patrón. Cando lle peta pode queda

no porto limando cordas pero cando veñen os camións ten que chim-

parse na batea outra vez e a bascular

kilos de mexilón.

A misión de Jorge e bater as cordas que

casi chegan ó fondo. Miden trece

metros de largo e cada unha como

pouci pesa trescentos kilos.

Botando contas por arriba, en tres horas

carga vinte ou trinta toneladas de

mexilón pata negra.

“Machiño, é o que hai, e non me queixo,

que podemos ir ganando unha peseta”.

As mans de Jorge son gordas como o sal.

Antes de despedirse entreténse en dar

detalles dun descubrimento que fixo hai

ben pouco: tenlle alerxia o mexillón.

Sábeo por unhas postillas que lle saliron

últimamente. Agora nin o proba.

BALONMÁN NO GATAÑAL, A MAIOR AFICIÓN DE EUROPA.

ASTAROT, O HEAVY É O QUE MÁIS ORDENA.

XOSÉ ABAL CHAPELA E ROBERTO GARCÍA RIOS, NON TODOLOS CAMPIÓNS DO TRONCO SON BASCOS.

Mig

uel

Ca

ave

ro

MORRAZO METÁLICO (CONCERTO DE SU TAR GAR).

S A B I N A E O S H E A V Y SA “Competensia” está casi valeira e mais nova que nunca despois de dez anos. Nas

paredes siguen Barón Rojo e Indurain pero tamén está o Frigoríficos e Metálica.

Falta Lolo, que agora ten un bar novo, o “Rolos”, que vai do mesmo, de bar dos rocke-

ros.

O do heavy morreu de morte natural e os chinorris agora pasan de todo, tiran

para Vigo ou para Bueu, que en Moaña tamén está de capa caída.

“Din que somos duros pero si botas contas o que pasa aquí non pasa en lado

ningún. Estamos castigados, colega, dice Gus, cinco

anos de experiencia na mesma barra.

“A nada que nos meneamos, xa nos mandan ós

cucarachas eses de León e a dar hostias a diestro e

siniestro.

En Bueu, por exemplo, fan a vista gorda á hora de

pechar os bares, pero aquí en plenas festas do Cristo

apareceron a pecharnos as tres da noite, cando esta-

bamos empezando e eso non se fai”.

Hai tres vendo un partido.Cantan un gol da Real.

Dous deles son de Astarot, que están a punto de

grabar o seu terceiro disco en catorce anos.

Carlos, guitarra e letra, quere chegar a pintar a vida

A SOMBRA DOS TURCOSDon Eugenio, cronista excepcionalmente documentado, non

quere falar sen datos e remexe no medio de fardos e fardos de

papel que marelea.

“María Soliña... hai que buscar na invasión dos “turcos”.

Das estanterías de don Eugenio, van saindo fotocopias de declara-

cións de frades e abades e mulleres e homes que vivían no Morrazo

en 1.617, cando a armada otomana, vencida na batalla de Lepanto

polos barcos españois e do Vaticano, bus-

cou refuxio nas suaves praias da ría de

Vigo.

Dous mil homes desembarcaron en

Rodeira e Punta Balea con fame de ouro,

de sangue, e de mulleres e nenos para

vender en Tánger.

Queimaron todo e arrasaron con todo.

María Soliña foi unha das que quedou

sen home, se fillos, sen casa e sen nada

despois de ser una persona de sona.

Xa daquela, a xente era ruin e avariciosa

e para lle poder sacar as terras e os derei-

tos que aínda lle quedaban acusárona de

meiga e de deitarse co demo na praia de

Rodeira. Acabaron con ela.

Outras trouxeron ó mundo fillos dos

invasores e por eso está extendida a

teoría de que teñen algo no cráneo que

os fai distintos do resto. Trapalladas,

dice Don Eugenio.

E a dos turcos foi só a primeira das

ofensas á tribu.

A última foi a do antedito Bochechón.

Don Eugenio, que foi corenta anos

secretario municipal e por tanto perso-

na de orde, considera desmedida a

reacción da autoridade contra o lexíti-

mo dereito a protestar por un incre-

mento da contribución a razón do dous

mil por cento.

N O P R I N C I P I O , A S A R D I Ñ AO Porrón está pechado porque é domingo e por iso

hai que acomodarse nunha terraza que xusto

enfrente do palmeiral que deixou como herencia o

Bocho, un rapaz de Vigo que, con moita pena, tivo

que marchar do concello escoltado pola Garda

Civil porque fixo mal as contas da contribución.

A mañán está de sol e a xente anda ociosa.

O melenudo do botellín foi un dos mais rápidos

tirando eucaliptos na carretera de Pontevedra

cando o jaleo dos mariñeiros.

Agora parece que Cangas xa non está tan movida.

“Pode ser”. Manolo é un dos históricos e aínda agora,

en tempos de calma, conta as horas por reunións

Para vivir aquí con garantías de éxito hai que ter

sempre claro que hai que faltar a quen sexa e o

que non esté preparado xa sabe o que lle queda, a

foderse. E a mesma lei para todos.

Mentras fala mira para un lado e para ouro e bota

contas sin decir de qué ata que se para en seco.

“Hoxe deberon andar na descarga que anda a

cousa revolta”. O mar do Morrazo é rico e trae de

todo: peixe, chocolate, fariña e tamén moito caba-

lo de dios.

Manolo, que é un concienciado algo radical, dos

poucos que quedan en Galicia e, precisamente,

moitos deles compartindo poucos kilómetros.

“O bo que ten a xente aquí e que é capaz de xun-

tarse si o motivo o merece”.

A culpa de todo téñena os cataláns, que cando no século pasado acaba-

ron coa sardiña do Meditrerráneo viñérona buscar ó Morrazo. Os cataláns

trouxeron os copos e veña, a rodear as sardiñas e a metelas no saco ata

que non quedara unha.

As batallas contra eles foron tan grandes que deixaron sangue no mar.

Naturalmente, ós da casa perderon, convertírnse en obreiros dos de fora

e tiveron que empezar a se embarcar para Africa ou para mais lonxe.

E as mulleres a gobernar a casa, a atende-la facenda, ós nenos e ós vellos.

“Por eso mandan tanto, porque o que pasa en terra e cousa delas” e,

por eso,“cando pintan bastos sempre son as primeiras en botar peito e

en faltarlle a quen faga falta”.

O R E B O L O D E B U E UEn Bueu, no Aturuxo, o bar a medio camiño entre garaxe e taberna-teatro que

abriu hai tres anos o colectivo Rebolo (nove) para lle queita-lo muermo ó pobo

actúan uns radicais vascos que se chaman Sutagar.

No mostrador hai litronas de cola e de viño con tapa

de plásico. Calimocho básico e litros de cervexa.

Nas paredes as mensaxes son claras: insumisión da

man dos Tropalleiros, escrito en tódalas linguas de

país sen estado ou estado sen país , ou como sexa.

Na entrada, un posto da distribuidora Lingoreteira,

que vende camisolas, libros, tebeos, chapas ou os

discos de tódolos que actúaron no bar (todos en

domingo pola noite): Xenreira, Kaos, Eskacha, E tí

que dís, Ruinbois, Nabarraka, Jotaskaen,

Simplemente María, Amais e Lagoados ou Chouteira.

Leiro explica que polo Aturuxo pasa todo o que ten

algo que soltar.

55

En Lugo os tractores non son amarelos -

tampouco os submarinos o son-; en Lugo

a xente do campo non ten medo a que lles

pisen as chanclas, máis que nada porque

chove que nin diola e ninguén vai ser tan

parvo como para andar por aí con elas. A

Richi, batera do grupo chantadino

Rastreros, blelle o sangue cando se lle

pregunta por Zapato Veloz -”son un

esperpento, son extraterrestres, non

teñen nada que ver coa aldea”-. Para o

seu compañeiro Killo ese tipo de msica

“axuda a que se sigan rindo de nós. O do tractor

amarelo parece que ten moita gracia; nós poderamos

facer unha canción sobre un tractor violeta e que a

xente dixera que que simpaticos somos e vender

moitos discos, pero non nos vai esa historia”. Emilio,

cantante de Os Skornabois de Lourenzá, incide en que

“eses grupos manteñen o típico de rirse dos que

somos de aldea; amólame que o fagan porque eu o

son e vivo do campo e, sobre todo, que sexa xente da

cidade, que non sabe o que “ e propón un manteo

público para os integrantes do combo asturiano.

De feito, Emilio participou na última tractorada co Same do

seu pai; de feito, Emilio tense erguido co amencer para

munxir despois de ter voltado dun concerto ás tres ou catro

da mañá. Pero a Emilio non

lle gusta que se saliente iso. “Atender ó gando ou

recoller fabas é o meu traballo, como para outra

xente o é entrar nunha fábricas ás seis da mañá.

Nada excepcional”. Pode que sexa un dos bravús galegos

que saiba mellor do que fala, dentro desa particularidade

que distingue ós dous grupos lucenses do movemento de

falar do agro e non do mar.

O voceiro de Os Skornabois ten claro que el fala do rural

porque “infleche calquera cousa que afecte á túa

empresa, é túa explotación, porque afecta ó concello

no que vives. Cando vai mal o leite, de seguido se

nota nas

tendas, que non venden”. Richi, estudiante de v

eterinaria, recoñece que el non traballa a coto nas leiras,

pero argumenta que “Chantada -onde residen Rastreros-

é unha aldea; aqu todos sementamos, matamos

porcos, temos unha horta e picamos leña”. Recorda

tamén que “Julio -o baixista- está empregado nunha

cooperativa e tanto Killo -o guitarrista- como

Heléctrico -o cantante- axudan ós pais no campo as

fins de semana”.

E n xeral, ser de aldea ou de vila era andar ó ridículo de que o teu mundo o

representaran musicalmente canzonetistas que destragaban as cancións dos

teus abós, ou ainda peor, que o fixeran uns tipos finos e ociosos que se calza-

ban unha boina coidando que facían rir. Ata hoxe, en que xente do campo, que vive

nel ou del, chanta diante dos fuciños e nas orellas outra alternativa. The Clash bra-

maban: ”Brand new cadillac” (O cadillac do trinque) e os Blues Brothers queixában-

se de que ”She caugth the caddy” (Ela pilloume o cadillac). Estes tipos son quén de

facer temas como “John Deere do trinque” ou “Ela colleume o Kubota”.

”atender ó gando ou recollerfabas é o meu traballo, comoentrar ás seis nunha fábrica.Nada excepcional”

(Emilio, Os Skornabois)se

xo,l

eira

s &

ro

ck`r

oll

Richi entende que “o bravú ten que estar relacionado co

entorno, pero non ten por que ser agrario;

sinxelamente falar do sitio no que vives. Non vas falar

dunha Harley Davidson correndo a douscentos por hora

polo deserto de Arizona. O Bravú é reivindicar de onde

es e onde vives, somos a aldea global e todos vivimos,

directa ou indirectamente do agro”. Killo insiste en que

“vivir na aldea condiciónate”, ó tempo que constata que

“nós estamos nun entorno, o da zona centro de Galicia,

moi fodido porque hai moita ignorancia na xente, que

teñen mentalidade de escravos; viven para traballar, e

iso é a mentalidade de servinte que lles vén do

franquismo”.

O guitarrista de Camporramiro (Chantada) apunta que os

seus veciños “cren todo o que sae nos medios, sobre

todo na televisión” ; Emilio apunta como solución a iso

“viaxar, a nós interesanos moito, porque todas as

experiencias que adquires son fundamentais á hora de

facer letras”. Recoñece que “antes soamente falabamos

de caralladas nas cancións, pero descubrir a Negu

Gorriak foi algo que cambiou os nosos conceptos a ese

respecto”.

Nin se prantexa que o viaxar, que Pío Baroja receitaba para curar

o que el entendía como sarampión nacionalista, lles aparte da

liña de reivindicación e compromiso “sempre estaremos do

lado do máis flebe, que, como di, Jose Afonso, o que máis

ordena” e pensa seguir movéndose e escoitando e lendo para

que non lle pase como “a unha vella do meu pobo, que tiña

unha fotografía de Felipe González a carón da cama e

aseguraba que a tiña alí porque era o que a mantiña e

quen lle pagaba a pensión”.

JAUREGUIZAR

A brosa (o machado, en nortelugués) do verdugo xa está sobre nós. Os Skornabois veñen

de editar a súa primeira maqueta, O verme homicida, que foi gravada nos estudios Area

Master, de Vigo, con producción de Anxo Maciel. Contén oito cancións, algunhas que com-

puxeran hai tempo -e que non tiñan rexistradas- e outras novas. Malia o paso dun perío-

do longo de tempo -que tanto fai evolucionar ós grupos que levan poucos anos de andai-

na- os temas non desentonan entre sí, están todos perfectamente integrados nun con-

xunto que soa harmónico, potente e espectacular.

Quizais o que máis sorprende sexa a penúltima canción, que se sae dun feixe de temas de

rap-core que recordan -e mesmo os achegan en calidade- ós Negu Gorriak, ós Red Hot

Chili Peppers e mesmo ós Rage Against the Machine. Ninguén que tivera escoitado hai

soamente un ano un tema tan básico -pero tan anunciador

dunha banda a ter en conta no futuro- como A nova Fifí, será

quen de pechar a boca ante a remestura de A brosa de verdugo.

Pasando esta canción pola programación e as posibilidades da

informática, Os Skornabois saltan de ofrecer amables revoltallos

a poñer un pé no século XXI, seguindo o ronsel de Senser ou

Marilyn Manson.

Tanto o que vén antes como a canción que vai detrás non teñen

desperdicio.Non hai lugar ás concesións:a brosa dos de Lourenzá

golpea coas guitarras de Xermán, o alumno de Body Count máis

avantaxado de todo o oriente galego; Villano evidencia moitas

horas de traballo suxeitando as baquetas; Iván -a nova incorpo-

ración- amosa unha creatividade impresionante, tanto co baixo

como coa programación, e Emilio reflexa nas voces todo o seu

salvaxe instinto escénico e transmitindo integramente a súa forza como poucos cantan-

tes poden presumir de facelo.

Todo iso fai que O verme homicida non teña flecos nin sobras, forma un bloque sólido e

fresco. A maqueta, non podera ser doutra forma, é producto duns rapaces fieis a si mes-

mos, que son quen de manter o compromiso coa súa ideoloxía independentista e socia-

lista, un compromiso que fai que Os Skornabois vaian deixando caer a súa brosa sobre os

cínicos e os explotadores, vaia usando o fío da denuncia contra os que venden o seu irmán

por un prato combinado. Se son impresionantes en gravación, nunca te perdoarás a ti

mesmo non telos visto antes en directo.

SKORNABOIS:SEN CONCESIONS

” o rock bravúnon ten por quéser agrario, ésinxelamentefalar do sitio noque vives”(Richi, dos Rastreros)

Ton

o A

ria

s

Pois nada, con S.T. sen facer testamento,

estes heredeiros veñen e collen nos 90 o tes-

tigo da primeira punkitude siniestra. Derónlle

voltas coa agulla de

marear do seu jevi de

cabeceira, maila

gheada e o seseo

caseiro de toda a súa

vida, a aquelo de

ante todo, mucha

calma e así. Con

Siniestro coincidiron

no gusto polas mil

parodias da galegui-

dade, a procura do

japening, o espectá-

culo total... Pero che-

garon máis lonxe do

intercambio de con-

signas e merchandising. A verdade é que

Siniestro lles prestou máis ca ideas para ven-

der camisetas. Por coller, colleron prestado

deles ¡ata o manager!, ademais de colabora-

cións e consellos de producción dos seus

membros. Pero non lles deu por rematar ós

posibles jipis supervivintes daquela matanza

nas Cíes. Por bandeira puxerónse un calenda-

rio cunha jicha neumática tipo Firestone, así

que tampouco é que tiveran problema de

cancro mamario. E moito menos toparon -

claro- co ayatollah de garda: foi cun cura -de

Padrón, creo- coa única igrexa que toparon. E

quen lles tocou a pirola a estes, foi a sempre

alporizada e vixiante unidade feminista de

choque. Se cadra non demasiado cómplices

elas do seu tronchante machismo-onanismo.

Unha pena, chico, este cruce de mensaxes.

Porque o certo é

que as fábulas-

veritá que asina

Tuchiño (sobre

todo él, pero

tamén Toñito e

cía.) semellan fei-

tas de cartón-

pedra. Pero -xuró-

vo-lo- son de ver-

dade, aínda que

parezan mentira.

Non teñen remite de

Seattle ou do Bronx.

Pasan aí ó lado,

nese Barbansa que

tantas veces sae polos capos nos telexornais.

Tranches de vie, coma a vida mesma.

Compoñen unha desparramada versión roc-

keira á galega das viñetas da casa aquela na

que mirabas e ríaste a través das paredes, no

13 rúe do Percebe. A narrativa histérica dos

Heredeiros daría unha delirante ópera-rock

ou unha histriónica posta ó día, daqueles

exemplares episodios de Crónicas de un pue-

blo dun tal Antonio Mercero. Cos contos estes

-de cidade que se sabe aldea- dos

Heredeiros, ún imaxina un musical rodado

nalgún verán azúl deses de Arousa: razzias

etílicas nun R-7 esquivando alixos de

Juinston de contrabando e jachís de batea.

Falaría de primeiros bicos e derradeiras tar-

des con Paquita bailando o ajarrao. E dos

sebollones iniciáticos cos colejas ó saíres do

Insti sempre pensando en jichar. Ou de cómo

fundi-la furjoneta do reparto nas curvas da

C-550. Habería baladas in memoriam dunha

chaqueta de lá. Unha chaqueta perdida nas

silvas coma Jesusiño perdeu a inocencia

entre as feroses ellaculasiones de calquera

febre de sábado noite. Soños lúbricos ó vol-

ver do Jran Sol... Nin porno-rock, nin música

liguera. Sonche cousas da vida, coa venia de

Castelao e a inspiradora colaboración de

Rosendo. Para algún (e algunhas) son os

Heredeiros... ¡qué crús!. Pero eles ó seu aire.

Botáronlle peito e corasón á súa particular

cruzada e ata o de agora nin se lles cruzaron

os cables, nin se confunden coa Tuna. No seu

provocador repertorio, amáis de venerables

churras-churras, porquiños e luras, vellas que

rosman ó sol nas tardes da lonxa e demais

clichés da rura-Lex, atopamos moi sentidas

homenaxes a Dyango ou Pimpinela, ranche-

ras de tapadillo, recortes dos Suaves e unha

chea de amateurismo, carretera e manta.

Pero nin pegada de inhumanos, chanclas

pisoteadas, toureiros mortos, zapatos velo-

ces, agro-rock ou porno-pop. Moita carallada

sí, moito ruído tamén ¡pero noces hainas

dabondo!.

A fin de contas son o jrupo de rock en gale-

go que máis discos vende. Xa postos, apren-

deron a toca-las jitarras (ou están nelo) así,

sobre a marcha. Cantan para nenos (¡pero

qué jallos son!), sen complexos na banda

sonora do Xabarín. Se cadra levan a moita

honra o de se-la edición correxida e amplifi-

cada daqueles paiasos da tele (vid. foto). Non

disimulan a vena de rock & circus que lles

caracteriza sobre o escenario. Facían streep-

tease antes de que se desbordara polas noi-

tes o Mississippi de marras. E aínda que

declaren coma última vontade a de morrer

empalmados cunha botella na man , pasan

por políticamente correctos. Polos insubmisos

queiman a jarjanta se fai falla. E epatan ós

modernos fóra de Galicia nos circuitos enro-

llados. Dan a nota entre os indies alternativos

(no Espárrago Rock de Granada) e tamén

cando caen polos locais dos enteraos (Fun

Club en Sevilla, Revólver en Madrid, Celeste

en Barna).

Ajarrarse ás orellas para non derrapar nas

curvas. Tal ben sendo o manual de sirculasión

todo terreo destes motosicleta-men que

andan a toda ostia pola beira -non sei se

máis salvaxe ou máis bestia- da vida. Jrupo

revelasión de Galicia para o mundo -non con-

tra o mundo por moito que insista (digo, pre-

dique) o bó de Xurxo Souto. Estes jichos

teñen corda para rato e co mérito especial de

non ter inventado nada do outro mundo. Hai

moitos mundos, pero todos están en Riveira

ou en Boiro, fillo. Gastan a receta jevi de sem-

pre. Para eles se trata de dicir ¡carallo!. E dito

e feito. Foi no recente miniconcerto umplujed

que saíu en directo polos micros de Radio-3

dende o local da FNAC en Madrí. Ata alí foran

“o conto é pasalo ben,

ter sentidiño,

e non mancarse”

“hai moitos mundos,

pero todos están en

Riveira ou en Boiro”

¡Carallo con Juan Ramón e carallo

con eles!. Toñito, Tuchiño, Fran,

Medín e Javieriño. Sempre o

tiveron claro. O seu destino:

¡chegar a ser uns fenómenos de

moito carallo!. Estou seguro que

de cativos xa o eran para os seus

pais na casa.

Heredeiros da Crús: ¡¡Trátase de dicir carallo!!E non lles faltou avoa. Xa a tiñan

no seu disco de debut. Naquela

portada (aínda non lles dera pola

cutrez escatolóxica) saía

unha avoa -creo que era a de

Toñito- feita unha fera e enloitada

blueswoman coa jitarra. A muller

agardaba sentada -e cun pito nos

beizos- o cantado triunfo de seu

neto mailo resto da Cuadrilla de

Pepa a Loba. Así foi. Uns

fenómenos. Xa o dín eles: O conto

é pasalo ben, ter sentidiño, nunca

levar un <jolpe> na <cabesa> ou

mancarse .

O JARBANZO NEGRO“GAITEIROS OKUPAS EN AMSTERDAM”

Nacho e Vías, músicos libertarios da Coruña

armaron un conxunto poderoso na Okupa de

Amsterdam. Antigos compoñentes dos míticos Verjalhudos,

seguen bourando por Europa adiante. A base de gaita ,

batería , guitarra eléctrica e acordeón espallan a súa

mensaxe festeira e libertaria. A lista toda de novos paises

centro-europeos está na súa ruta. Tocaron en Sarajevo,

mesmo chegaron ao Cáucaso. En Moscú un velliño chorou

ao escoitar a gaita, e quitou un punteiro de foles tipo

eslavo. En Antuerpe , que é como lle din os mariñeiros a

Amberes, unha rapaz que os viu na rúa reclamounos para

facer festa nas vodas de prata dos seus pais.

Cantan en galego, inglés, italiano, español e alemán. Teñen

gravada unha maqueta ao vivo. Simplemente brutal.

O TEMPORAL DE BUDIÑO“DE BURELA A MOAÑA”

O grande gaiteiro moañés Manuel Budiño está a piques

de editar o seu primeiro CD “ Paralaia”. Non é unha deci-

sión súa, é un mandato dos elementos.

En Xaneiro deste ano Budiño e os seus quedaron incomunica-

dos tras unha actuación en Burela. Había temporal, as estra-

das todas cubertas de neve e xelo. Botaron tres días, acollidos

na sala Zaranda.Tocaron a eito, ensaiaron ben ensaiadiños e

acabaron de aquelar. Falta lles facía, Budiño xuntou ao seu

redor a un lote de virtuosos nacidos todos ben lonxe de Moaña:

un baixista de Madrid, un acordeón asturiano e un da Cañiza

que toca o bouzuki.

Non estiveron en Burela pero tamén andan no Cd os bretóns

Jacky Molar, violín, Soig Siveril, guitarra, a trikitritxa de Kepa

Junkera e Mercedes Peón, gaiteira, gorxa poderosa, raíña do

bravú.

Paralaia é un monte de Moaña, e ha ser un grandísimo traba-

llo. Carnocho, escóitao, non se pode loitar contra os elementos.

Pep

e Fe

rrín

presenta-lo último dobre disco do Xabarín.

Daquela venderon ben o peixe no Foro.

Tratase de ¡dicir carallo! dicían eles polo

micro e todos contentos a berrar carallo-

carallo, pedíndolles máis bises. En Madrí

sempre nos coleccionan así ós galegos.

Estivemos aí atrás -dixeron no Interviú- co

queixo de tetilla en promoción... Os

Heredeiros son o natural complemento desa

denominación de orixe. Con aquelo de pirola

na cona e polo cú-polo cú-polo cú e outros

proverbios e cantares ancestrais seus. En fin.

Se trata de dicir carallo. Non sei se estes

heredeiros de Siniestro e de O’Xestal durarán

moito no rockbusiness. Nin canto botarán en

remata-lo COU ou o jraduado sosial. Se algún

deles casará e terá fillos (e se o fará coa

moza que gasta hoxe). Por sorte ademais das

de Isabel-premio, sorpresas te da la vida. Para

mín unha delas, foron Os Heredeiros. A outra

sorpresa levareima o día en que aquí non se

trate xa -somentes- de dicir ¡carallo!.

É o seu primei-

ro disco, pero

non o parece. O

grupo chantadino

Rastreros, fiel a si

mesmo, recolle na súa

primeira gravación de

longo percorrido

temas que marcan

sete anos de traballo.

Así incluen cancións

que xa rexistraran hai

cinco anos para Can Records -”Vida de Xan” e

“Rozando nos toxos”-, xunto a outras como o

“Sacristán de Basán” -incluído no primeiro

compacto dobre de “A cantar con Xabarín”-

ou “Tractorada” -que aparecía no compilato-

rio “Unión Bravú”-.

A banda mantense tamén fiel a unha actitu-

de que xa anunciaba naquel pequeno vinilo

de catro temas, tanto nos temas, con conti-

nuas referencias -explícitas- ó sexo e a pro-

blemas sociais e mesmo económicos -”Jet(a)

set”-, como o bilingüísmo á hora de expresa-

lo, que, cun tema cantado en inglés -”Hate

song”-, pasa a ser trilingüísmo.

O son do disco, gravado nos estudios Fussión

de Vigo coa producción de Xabier Abreu, está

perfectamente definido na portada, na que se

ve a un descamisado londinense con cresta de

galo inchando as meixelas para facer soar unha gaita escoce-

sa: punk e rock, acompañados polo instrumento tradicional,

que Rastreros saben acomodar entre as súas guitarras con

abraiante naturalidade. Se queres cuarenta minutos de forza,

mala hostia e letras que non poderás escoitar no programa de

Ana Kiro, xa sabes o que tes que facer.

“Guerra a nosa” di Ramón Otero Pedrayo no comen-

zo de “Érguete”, o primeiro disco de Xenreira, que

contén doce temas rexistrado ás ordes de Kaki

Arkarazo -ex Negu Gorriak e actual Nación Reixa-. Guerra a

de Xenreira, guerra a da clase traballadora -”O pobo é quen

máis ordena”, chámase unhas das cancións- e a de Galicia -

”galegos que somos, galegos que seguiremos”, canta Davide

coa súa singular voz lixeiramente áspera-.

Xusticia social e reivindicación galega son

as dúas traves reivindicativas que verte-

bran a gravación, na que o grupo da

Estrada amosa

varias das mellores

caras de como se

debe facer ska do

xeito máis sinxelo e

máis efectivo posi-

ble, creando melodí-

as elementais e de

grande harmonía.

Tampouco deixan

de amosar o que

pode ser o seu cre-

cemento musical

con composicións como “Alalás” ou

“Ozono” , coas que deixan claro que

saben entrar e mesmo asentarse con

seguridade nas últimas tendencias do

rock sen esquecer a Fuxan os Ventos nin

a José Afonso ou instrumentos coma a

gaita ou o pandeiro -co que abren e

pechan o disco, semellando querer evi-

denciar a súa intención de ser un paso

máis na andaina de manifestacións

musicais do pobo no que se encardinan-

. O xermolo está crecendo e trae moi

boas trazas, espero que o tempo axude.

Nós somos Balbinos, uns rapaces de aldea. Mais non uns ninguéns.

Só nós sabemos escoita-lo silencio das fragas, o vento do norte que

peta na terra, entende-las cores do Xílgaro ou a forza do Lobo. Mais

tamén sabemos entender que a forza dunha guitarra leva ese vento

do norte, que o son caribeño e negro leva na súa mensaxe as cores

do Xílgaro e que os samplers e o rap expresan a forza dun lobo.

Porque agranda-la música da nosa terra leva un dobre traballo, o

coñecemento e gosto pola música foránea, xunto co amor e cultura

da túa terra. Así callan dúas sustancias máxicas que dan o que

tendes ante vós. Un froito duns mozos que entenden que o

sufrimento e ledicias dun pobo están na súa música e que todas as

músicas de pobo son o resultado do mesmo, a luita.

A defensa de universalidade pasa pola suma das diferencias. Soio o

coñecemento, compartimento e o espalla-la nosa cultura, pódenos

achegar á dos demais. Tócanos ser transmisores culturais que tenten

unir xeracións que non se coñecen no tempo pero que comparten

mesma identidade, asumida ou non. Xa que non podemos falar de

normalización da nosa cultura ou do noso idioma, tócanos a misión

de botar unha man, antes de adicarnos a outros temas. Non

podemos facer letras de cancións sen non temos lingua en que

facela, ou se non nos entende ninguén. Por iso vai o primeiro buxele

de futuro para cos grupos galegos que utilizan cun afán de

normalización a nosa lingua, repetimos “cun afán de normalización”.

Porque os Mau-Mau tamén falaban na mesma lingua e o que tivo

que pasar, pasou.

Falar disto e falar de música de combate, é falar de Rock Irmandiño.

xenreirax

xenreira

EN PÉ!TODA UNHA VIDA

60

A banda de Vilagarcía de Arousa Korosi Dansas

empezou na música “por protestar e revolver, non

tiñamos idea de gravar porque cada un tiña a súa

vida, pero a cousa tomou entidade musical” e xa van no seu

segundo disco -Non-. O anterior, de hai dous anos, nomeába-

se Cordura. O grupo está formado hoxendía por Josito -baixo-

, Xurxo -guitarra-, Manuel -guitarra-, Roberto -batería- e

Santi -teclados-; eles engaden a Paco que toca de manager,

“e é un membro máis”.

Expoñen a súa proposta con toda a claridade:“o disco ten músi-

ca arriscada, non se fixo nada como isto en Galicia. É música

moi seria, moi traballada”. Aínda que poida soar pretencioso

non hai nada que obxectar e pode dicirse sen comiñas: o disco

ten música arriscada, non se fixo nada como isto en Galicia.

O conxunto de Vilagarcía consigue saír sen mazaduras da

proba á que decidiu someterse. Xogan, experimentan, revolven

e protestan desde a madurez e en galego, algo que non deixa

de sorprender. Hai momentos sublimes -Así está mellor, Gran

Vía, Hoy y ayer y también mañana- e outros -Queridos irmáns,

Non- que quedan por baixo da alta media de gravación.

Eles non ocultan nada e recoñocen que Non podería incluirse

“nunha onda dura e escura, pode que non se venda moito,

pero estamos contentos porque era o disco que queríamos

facer”. Abrete de orellas porque non é doado de escoitar e

porque vai pasar tempo antes de que se publique algo tan

interesante en Galicia. Pode

que Korosi Dansas nolo dean

de novo, pero non o teñen

nada claro; advirten de que

“non sei se seguiremos nesa

onda, polo de agora divertí-

monos tocando soul”.

Beltza da (é negro) o rh de Nación Reixa, e amósano

no seu segundo disco, Safari mental; no que o conxun-

to continúa a súa incursión nas terras das mil danzas

negras. NR non deixa de insistir no acid-jazz -cada vez máis

no jazz-, pero tamén se achegan ó funky e mais ó soul; bus-

can asemade complicidades na non sempre ben valorada

música de discoteca dos setenta.

A novidade máis salientable deste novo traballo de NR é a

incorporación do batería Mikel Pintza, que consegue que a

música do grupo gañe en furia, suor e máis en presencia. A

aposta polo baile está tamén clara en que o conxunto abre

pistas de gravación ás interesantes aportacións de Javi Pez,

animador inquedo da cultura de

clube donostiarra.

Pero non todo é secreción axilar

jamesbrowniana e desencaixe

de músculos, o disco contén

algúns temas que cambian o

rexistro; experiencia que a

banda aproveita tan ben como

na súa primeira gravación, Alivio

rápido, e que dá unha idea das

posibilidades da creatividade e

a versatilidade do ex Negu

Gorriak Kaki Arkarazo coma

músico. Exemplos delo son a forma na que retoman o

Psychokiller dos Talking Heads, a homenaxe a Anestesia ou as

dúas visións de Safari mental.

As letras de Antón Reixa -para ler ademais de para escoitar,

pola súa riqueza- convírtense noutra das grandes aporta-

cións de NR a ese novo territorio musical, o a terra vascogale-

ga das mil ideas. Reixa desplega ó longo do seu disco a súa

visión particular do cotián, das enfermidades comúns e das

conversas comúns e dos lugares comúns, que, como el sabe

contar, semellan bolas de espellos das discotecas, que son

todas iguais pero que amosan todas cousas diferentes.

SÍ! RH NEGROCultura popular foi o espectáculo co que se abriu o curso 96/97

da Universidade de Compostela, del hai unha versión en disco e

outra en vídeo.

Nel Siniestro Total aposta pola vangarda científica. En Cultura Popular clonan

e clonan coa escusa de dar un repaso -cunha escolma explícitamente sub-

xectiva feita na discoteca de Julián

Hernández- a trinta anos de rock ibérico. Os

integrantes ST consagran esta gravación ó que

sempre lle gustou facer: recrear as cancións

doutros grupos e levar a discos unha diversión

que outras bandas deixan para o local de

ensaio ou para as actuacións en directo.

Temas clonados, que van dende homenaxes -

Miña terra galega, Somos Siniestro Total- a

exercicios de diversión pura -¡Nocilla, que

merendilla!-, están entre as cancións do

combo vigués que tiveron unha maior repercusión. Tamén son estes temas

que reelaboraron os que permiten apreciar as súas posibilidades coma

instrumentistas, porque sempre consiguen que parezan propias.

Un dos grandes acertos de Cultura popular é o persoal da escolma, que vai

permitir que se lle dea unha nova oportunidade a cancións que pasaron

desapercibidas no seu tempo por perteneceren a grupos pouco coñecidos,

como é o caso de Gelito (1992) de Los del Páramo, Cultura Popular (1987)

de Moncho e mai-lo Sapoconchos ou de Alimaña (1988) de Los Cafres.

A carón elas están os tributos a conxuntos que acadaron unha maior popu-

laridade -Los Salvajes, Cucharada, Os Resentidos, Los Ilegales o Los

Enemigos-, nas que o salientable é a execución. Composicións que ST dig-

nifican son sabiduría rocanleira forman tamén parte do disco. Pode que a

transformación de Es muy fácil de Los Mitos non lles teña custado moito,

pero facer audible o Rómpeme, mátame co que un inconsciente Juan Carlos

Calderón enviou a Trigo Limpio a un festival da OTI ten mérito, e moito.

O que lle sobra a Cultura popular son os incisos nos que se vai contando a

historia dun rexidor televisivo -que personifica Josito de Korosi Dansas-,

que aparte de carecer de interese e razón de aparecer no disco, escasean

en gracia e van levando cara ó aburrimento nas sucesivas escoitas.

Velaí o grande problema de ST, un grupo que leva anos nos que semella non

atreverse a dar o paso da intrascendencia para festas de fin de curso que

cultivaron ó interese que poden suscitar coma músicos dotados que son.

CULTURA POPULAR

61

PO

R U

N C

INE

PE

RR

AL

LE

IRO C ando Ingrid Bergman, no seu momento de máximo

esplendor, abandonou Hollywood para casar cun estraño

director de cine italiano, moitos pensaron que estaba

tola. E cando veu como traballaba o tal director, probablemente ela

pensase o mesmo. Rosellini, quen sempre afirmou que non creía no

guión (se escribía un guión, xa sabía o que ía rodar, e se xa o sabía,

¿para que rodalo?) colocou á sua muller diante dun campesiño

analfabeto que, por non saber, non sabía o que era o cine, e puxo ós

dous a actuar. A grandísima Ingrid Bergman, procurou facelo o

mellor posible (era unha estrela de cine), e o coitado campesiño

deixou que Rossellini lle atase unha corda ó dedo gordo do pé, e

cando este tiraba, el dicía o texto que antes aprendera de memo-

ria, ou algo parecido. ¡Perralleirismo de primeira división!

¿Profesionais ou afeccionados?, ¿mamalóns ou perralleiros?. A

industria do cine en Galicia que, dito sexa de paso, cada vez vai a

máis, sempre foi raquítica e, probablemente por moito que

medre, sempre seguirá séndoo. Pero isto non é malo en si mesmo.

Non é preciso facer cine como en California, nin como en Madrid,

nin sequera como na India. As comparacións producen monstros.

O límite das nosas posibilidades está aínda moi lonxe, e por

moito que podamos producir, xamais seremos unha potencia pre-

cisamente. Pero, ¿quen quere ser unha potencia?. O cine danés

non é unha potencia, e aí está Lars Von Triers, rodando coa cáma-

ra ó ombro (estupendo sentido do perralleirismo) e vendendo a

súa película nos recunchos máis agochados do planeta (xa foi

estreada en case tódalas cidades galegas). O cine belga non é

unha potencia, e aí está Jaco Van Dormael facendo “Totó, el

héroe”. E mesmo en industrias máis desenroladas como a france-

sa, a revolución chegou cando os directores do famoso move-

mento dos anos sesenta, a “nouvelle vague”, empezaron a boico-

tear o festival de Cannes e a facer películas con catro pesos, como

“Os catrocentos golpes”, onde tiveron que botar man dos metros

de negativo que lles sobrara a outras produccións, ou “Alphaville”,

onde Godard montou unha parafernalia futurista de papel albal e

pijamas de Todo a 100, na que o termo “perralleiro” resulta sofis-

ticado de máis.

Ata o brutal cine americano

ten os seus pequenos cineastas

que, cuns orzamentos ridículos

en comparación cos de calquera

producción de Hollywood, consi-

guen que as súas películas se

vexan en todo o mundo, que

gañen premios e que dean o

bendito elixir que todo produc-

tor sensato desexa: ¡Pasta!

Contaba Jim Jarmusch que recibira ofertas dos grandes estu-

dios de Hollywood. Foi falar cun productor e escoitou tranquila-

mente o que aquel home lle tiña que dicir; debeu de ser algo así:

“O que eu lle propoño é que faga cine de verdade. Sei que voste-

de ten talento. Xa o demostrou o que el entendía por “afecciona-

do”. “As películas que custan menos de mil millóns de pesetas”.

Jarmusch, grandísimo perralleiro e con máis sentidiño que nin-

guén, decidiu seguir facendo cine “afeccionado”.

Como el hai centos de cineastas polo mundo adiante: desde

exquisitos absolutos como Víctor Erice ata modernos rompedores

como Hal Hartley, que se negan a facer cine como chourizos (non

sei se esta comparación é máis axeitada, debido á mña paixón

descontrolada por esta deliciosa comida) e que non teñen inten-

ción de crer en criterios como o de Hollywood, onde se considera

que un director de “Categoría A” é aquel que sabe levar a cabo

unha superproducción de oito mil millóns de pesetas, onde unha

casa, unha persoa ou un cadelo estoupan cada cinco minutos, e,

sobre todo, que ten un guión faciliño (é igual que non sexa espe-

cialmente coherente)e completamente previsible.

¡Contra a mamonada, que viva o perralleirismo!. Non é cuestión

de pasta, non é un tipo de cine, nin unha postura anti-profesio-

nal, é simplemente a cinematización dunha paixón tremenda

pola vida, porque eso si, sen máis historias, o cine precisa da vida

e a vida, se é que alguén quere entendela, precisa do cine.

JORGE COIRA

(O

u ¿

qu

én

qu

er

e s

er

Ho

ll

yw

oo

d?

)

PAISÀ, DE ROBERTO ROSELLINI (1946) E LA MATANZA

CANIBAL... DE ANTONIO BLANCO (1993) DOUS EXEMPLOS

OPOSTOS DUN MESMO CINE PERRALLEIRO

De pequeno non lle deixaban ver a televisión. Había que xogar, subirse ás lámpadas,

facer unha caseta nun castiñeiro; tamén había que botar unha man na casa...

Primitivo era unha persoa introvertida que tirou moitos anos sen falar máis co

imprescindible. Un día todo aquelo estoupou nun arrouto, nun pulo, mais que

nun plano premeditado para unha obra.

Primitivo Lareu, escultor e pintor, autodidacta e investigador -se tropeza, pois

érguese e segue andando-, pensa que o futuro do arte está na aldea, que na

cidade hai máis limitacións por modas e tendencias,“mentres que a aldea é sal-

vaxe”. Lareu entende que “en Galicia hai moitos artistas que fan arte como se

estiveran en Nova York, deixando aparte o mundo no que viven, comen e respi-

ran”. A súa obra queda definitivamente marcada polo rural, polo entorno de

Sabadelle, a parroquia de Chantada onde vive e traballa.

A escultura de Lareu sofriu unha evolución importante a través dos anos desde os

seus inicios, aqueles nos que aproveitaba as formas naturais e das cepas de madei-

ras autóctonas -castiñeiro, carballo, bidueiro e nogueira- para facer figurativismo.

Agora segue utilizando esas madeiras, pero para sacar bustos, corpos mutilados ou

mesmo máscaras. O devalar do tempo vaino levando cara a unha preocupación mei-

rande pola esencia do que quere transmitir e menor pola técnica. Ultimamente vai

incorporando a policromía e escomenza a utiliza-la pedra.

O Lareu pintor tenta expresar a paisaxe, a cor que rodea o

seu taller -unha casa en ruínas que pertenceu ós seus

antergos-. Os motivos dos seus cadros cunha influencia

pagana, como poden ser a Santa Compaña, un anxo dego-

lado ou elementos de contos populares; cousas que él

sente e pensa, porque mantén que “hai que ser sinceiro,

non lle podes vender á xente algo artificial, prefabricado”.

Para o artista chantadino esa sinceridade é falar “do

momento e do lugar nos que se vive, teñen que influír en

ti”, e iso relacionao co bravú, que considera importante

porque “hai moita xente facendo cousas e se comenza a

avaliar o seu traballo”.

RICHI RASTRERO

Primitivo Lareu:o home que lle da forma ó seu mundo

A CORUÑAMARADENTRO 1994

O TIMO DA ENCICLOPEDIA BRAVú

I.INTRODUCCIóN“Unha especie interesante” (Bronislaw Malinowsky)

As máis recentes investigacións mostran que a especie bravú

xurde a través dunha complicada mestizaxe entre o terón e o

asfalto, entre a gaita e a Stratocaster, entre Castelao e Jack

Kerouac. De ríxidos rituais de organizacións colectivas, aspecto

fero e forte senso da independencia, móvense nos arredores da

sociedade branca movidos pola firme idea de que resistir é

vencer, se é que realmente existe algunha guerra na que

participar. Caste de xoves guerreiros, dispóñense ó combate con

carraxe e sen medo, e por iso gozan dunha grande reputación e

provocan respeto e medo entre outras tribus máis pacíficas e

acomodadas.

O bravú galego espállase por toda a xeografía do noso país,

desde as bravas costas do Norte ata as rías do Sul, pasando

polas penínsulas do Barbanza e o Morrazo, pasando polas

chairas do interior e as montañas das fronteiras, sen esquecer

ós grandes grupos das cidades-estado. O profesor de Etoloxía e

Premio Nobel, Konrad Lorenz, sostén que o bravú enxebre é un

producto vencellado estreitamente á proximidade do mar, e

que a súa expansión téno levado a terras interiores de

recolectores agrícolas e coidadores de gando, ainda que hai

quen lle leva a contraria e argumenta que foi ó reves. A pesar

desta diversidade de implantación xeográfica, e de certas

liortas menores, os bravú autóctonos posúen unha certa

unidade social, estética e cultural da que a nosa revista,

preocupada como ningunha pola arte da divulgación

antroplóxica, quere ofrecer ós seus queridos e intelixentes

lectores unha primeira sistematización rigorosa e fiable.

II. APARIENCIA FíSICA E

VESTIMENTA

“Algo informal e moderno,

válido tanto para o campo

como para a cidade” (Karl

Lagerfeld)

Os estudiosos soen definir o

fenómeno bravú como unha

manifestación básicamente

masculina, na qiue o papel das femias

ocupa un lugar asimilable ó das

antigas groupies de rock. á espera de

pescudas máis completas, estas fichas

coleccionables da Enciclopedia Bravú

refírense casi estrictamente ás carac-

terísticas do varón.

Herdeiros lonxanos da bronca punk e os aguerridos skins, os bravús gostan levar un

pelo moi corto, parente ás veces do rapado patibulario, ainda que algúns non

rexeitan algo máis de demostración pilosa ou mesmo o vistoso look rasta. Son os

menos, e frecuentemente recén chegados. O negro é a cor dom,inante nos seus

adovíos, mestura das clásicas e sempre apreciadas Lonsdale, con vaqueiros

sometidos ás mais duras probas de fregado e lavado, botas negras de apariencia

castrense ou zapatillas deportivas cada cal máis fascinantes e sempre de última

xeración (de oferta de Alcampo). Non se ten información fiable e contrastada sobre

calcetíns e roupa interior. Sen menospreciar unha boa chupa de coiro, teñen

especial querencia por camisetas e gorros de lá impresos cos máis variados

símbolos da súa cultura: prantes e cultivos narcolépticos, líquidos espiritosos,

fazañas futbolísticas ou proclamas políticas.

III.

NUTRICIóN

“¿Comida?, ¡Bebida!”

(Malcolm Lowry)

Os bravú desprecian abertamente as pautas da tradiconal dieta

mediterránea e os modernos avandes dietéticos. Ignorantes dos perigos ós

que levan tan malas costumes, adícanse á inxestión masiva e habitual de

alimentos en estado líquido, ás veces con certo contido de cebada, pero

sempre basedos no alcol. Cervexa do país en lata ou botella -nada de

mariconadas de vasos- o emblemático calimocho, o rústico pacharán

introducido polas tribus irmás de Basconia, e a caña paisana que os vellos

tran da aldea. Se non hai diso, val calquera cousa.

Amantes das grandes celebracións relacionadas con eventos musicais e

deportivos, utilizan en ocasións productos importados doutras terras,

desde a auténtica tequila de Coaxacán ata a ambarina auga de vida das

Terras Altas, sen esquecer os zumes de caña de azúcar. Este líquidos teñen

o seu complemento ideal en sementes e prantas traídas de lonxanos

continentes ou en inventos diseñados en laboratorios, que aguilloan a

capacidade neuronal e proporcionan relax vital nusn casos, e ánimos para

a batalla (a que sexa) noutros.

No apartado de sólidos, que non forma parte esencial dos habitos do

bravú, estando como están en posesión de grandes reservas de enerxía

física e espititual, destaca un evidente desprezo pola nouvelle cuisine

galega e as notorias irregularidades nos horarios. E o trunfo final dos

bocatas de chouriza e salchichón, de Matutano e Bonilla, dos callos

Louriña e os alcriques Escurís sobre os decadentes xeitos gastronómicos

de Toñi Vicente e Paco Feixó. Acéptase pulpo e churrasco, paradigmas da

cultura popular, para as grandes ocasións, e evítanse no posible

MacDonalds e Burger Kings, símbolos da colonización cultural, o

imperialismo e (ainda peor) a pijería.

Posiblemente chegue á tua casa mediante un folleto no buzón ou un contratado en precario que chama á porta,

nos dous casos coa excusa de ensanchar o teu mundo cultural, axudar nos estudos ós rapaces ou calquera outra

coartada criminal. O obxectivo real é malmeter, difundir os tópicos disfrazados como información.

Atentos á xogada, adiantámonos publicando de balde unha mostra representativa desas insidias. Míraa,

pásmate e logo destrúea antes de que caia en máns inocentes e mentes sen criterio.

Ilu

stra

cio

nes

:Vic

ente

Ro

ura

64

COSTUMES SEXUAIS

“¡A follar, que acaba o mundo”! (Shere Hite)

A combinación de hormonas en perfecto estado e efervescenvia e a

cantidad requerida de testoesterona, dan nos bravú unha intensa e

seguramente gratificante vida sexual. Practicantes convictos e

confesos da poligamia (ou polo menos da monogamia cambiando

con frecuencia de mono), teñen como bon e moi abogoso o rito

sexual, superando vellas creenzas que o relacionaban coa

reproducción e a unidade familiar. O carácter tribal dos bravú e a

carencia de hábitats privados lévaos a practicar decote ritos de

apareamento de tipo forestal, arreiro (nas praias), automobilístico

ou urbanístico (portais, escaleiras e solares), entre outros.

As rapazas bravú, categoría ainda en estudio (e que algúns autores

negan que exista), acompañan de forma un tanto pasiva e de arrecú

a caste dos varóns nas súas actividades. Sin embargo, téñense

descrito casos en que a femia bravú, logo de emparellada, leva a

dominar completamente ó seu compañeiro, facéndolle perder os

atributos de fiereza que o distinguen, afastándoo en ocasións do

grupo totémico e nuclear do que saca a sua forza. Isto consíguen

mediante unha danza ancestral que executan poñendo os brazos en

xarras, abaneándose mentres entoan:“¡Qué!,¿Outra vez por aí cos

amigachos?”.

V. CULTURA E POLíTICA

“Os Reis Católicos eran uns bós fillos de puta” (Javier

Pusell)

A pesar de constituir esencialmente unha cultura belixerante baseda

na acción, os bravú teñen aficións e producción cultural propia.

Gostan de botar un ollo a vellos manuais que contan os grandes

feitos do seu país e gaban as grandes fazañas (derrotas) dos seus

heroes favoritos. Exprésanse a través de manuscritos chamados

fanzines nos que caben as máis variadas expresións literarias e

plásticas, e afánanse en manifestacións de arte alternativo a través

do uso masivo do sprai.

Este fondo sentimento tribal lévaos a posturas políticas totalmente

democráticas: cáenlles todos igual de mal. Polo xeral, teñen fervor

pola independencia das terras que habitan, a ocupación de

unmobles e a sana bronca nas rúas. Por suposto, nada de madeiros,

curas e militares, de perto ou de lonxe.

A música acompaña sempre a vida do bravú. Diplomáticos,

Heredeiros, Xenreira, Túzaros, Mano Negra son os nomes dos combos

favoritos, e dan idea de que gustos teñen.. Música de combate,

nacida nos seus propios territorios, enrqiuecida pola electricidade e

a amplificación.

VI. O FúTBOL

“A esfera e o principio e o fin de tódalas cousas” (Jorge

Valdano)

De tódalas actividades que definen ós bravú, o fútbol é, por

definición, o alfa e omega dos seus sentimentos e creenzas. Non se

trata do acto máis ou mrenos físico de darlle patadas a un balón,

non. É o emblema e as cores, o estadio como fortaleza amurallada,

os estandartes e as tribus enemigas. Alí, no campo de batalla

elevado sobre o outro campo de batallas de herba, ou en lugares

cubertos presididos por un tótem dixital dunha chea de pulgadas,

clans de carácter case relixioso como Riazor Blues, Grei Xentalla,

Kompostolos, Birras Bravas, Celtarras, Muralla Norte, Comando

Burgas ou Radicais Vermelhos son e médula espiñal do bravú

futboleiro, separados polos seus ídolos e unidos por un soño que

redimirá a tódalas tribus: a Selección Galega.

(Estes son, queridos lectores, os primeiros apuntes dunha fonda

investigación en marcha, patrocinada por esta revista, arredor dun

fenónemo que a todos nos atinxe e a todos compromete. En entregas

posteriores trataremos de ofrecervos novas claves sobre a insondable e

misteriosa natureza do nos país.

(Vladimir Harkkonnen. Profesor subaxudante emérito de

Antropoloxía na Universidade da Coruña- Meilan IV)

edición a cargo de ANTONIO LODEIRO

65

Un día, xa moi lonxe, Helena, Lisania e a triste aneste-sia da tenrura.Chovía sen pausa, e un día baixóu un refrexo de tras-parencia luar, deixando nas cousas menos líquidas unhaaparencia acuática. Todos os disfarces cos que se cobrea auga, caían e chovía, nevaba, orballaba, baixaban esubían nun xogo xeométrico. A auga esbaraba, penetra-ba, consumía.Lisania estaba con Helena aquiles días na casa que estatiña perto dun xardín que se podía ver en toda a súaextensión desde a galería.Escura, sólida, resoante, o mobiliario escuro, o espaciomeso, un pouco táctil, e atmósfera intensa coma incen-so. Ela mesma era así. A intensa, sabia, sentimentalHelena, e a liviana, fráxil Lisania.Non saían máis que unha hora ou dúas pra un paseioconstante: sempre o mesmo traxecto polo xardín explo-rado, asumido. Dispóis voltaban á casa e ollaban o xar-dín, sintindo as súas presencias aló onde estiveran

pouco inantes. E, ás veces, algún home solitario siguíaalí ca súa ollada obscena.Molladas e brilantes, Helena vía en Lisania a vivacopia, a sombra mortal de “Morte de Ofelia” deMillais. E, cando lle deu a Lisania, diante do espelloonde se sorría a sí mesma, o papel satinado da copia docuadro, bicóu o refrexo de Helena no espello e sorríu,brilante e aberta, sintindo os seus bezos nos cabeloshúmidos.Esa noite, baixo os corpos núos, os máxicos ollos detinta de Ofelia afogada nas frores da morte, vixiaban assombras do seu acto carnal lento.“Nos actos máis estranos, Lisania entende, Helenasabe”, canta a voce eterna.De certo, Lisania tiña, coma Aián, unha maxia especial.A rede segreda de amor e de odio, na que cai sempre unmisterio. Lisania resistía, e sempre era unha víctima.Lisania era crara, Aián era escuro. Onde se unen osopostos, nasce os simbólico cósmico.Non se vían. Desfacíanse entre sí, na oposición. CecáisAián nascera cunha estrena posición de estrelas, comaunha vez dixera un tal Alexo, aficionado a istes temas.E Lisania veu ó mundo unha noite de vrao, mentres uncris de lúa escurecía as sombras. Mais o certo é queAián estaba inquedo na presencia de Lisania. O que ilvía era que “unha” Lisania tiña ollos torturados.Cando falaba dalgunha experiencia, cando crebaba acasca do seu silenzo vivo, pra contar algo concreto dasúa vida, espíao de siñáis. Aián ollos pardos, vixiantemudo, lagoa de augas duras. A súa lenta historia, o seupasado, coberto dunha sombra, esvaída silueta. Semprefíos soltos no tecido da súa vida. E sempre agardaba aescea apetecíbel pra decobrerse un pouco. Facía cairlentamente, cruzando a escuridade da orella curiosa prachegar á lús que se anuncia, a súa voce forte e flexíbel.Soltaba de súpeto, con forzada indiferencia, estranas

M U L L E R E SSe unha palabra como radicalnon soara hoxe a marca de

pantalón vaquero sería oadxectivo que mellor lle cadraría

á vida e á obra de LOISPEREIRO. Mulleres é o segundo

capítulo da sua única obranarrativa, “Náufragos do

Paradiso”, publicadapóstumamente no número 27 da

revista Luces de Galiza.FRAN ALONSO e MANUEL

SEIXAS son uns rapaces (aindaque sobradamente recoñecidos

literariamente, con premios comoo Blanco Amor 91 e o Xerais 96

respectivamente) que debenatravesar un mal momento para

publicar aquí . Dunha chea decontos de ALFONSO PATO,

porriñés e letrista da banda “Olloó can”, botamos o que máis

gracia nos fixo. Por último atacamos cun

fragmento da novela por sair deSANTIAGO JAUREGUIZAR, un

escritor que os xornalistaslacazáns saen do paso

describindo como alguén queperpetra os relatos como sefosen guións de Tarantino.

LOIS PEREIRO

67

historias. Africa, Australia, viaxes perdidos,nomes sen límite. Cando voltóu, corentaanos e moita vida. Algo ferve no sangue quesaí desta terra cando outra vez se pisa.Sabíase que vivira un tempo en Kenia,amante dunha inglesa. Tiña un retrato deface longa e pálida naris reuto e ollada enve-llecida, senarmonía cas demáis faciós. Apálida beleza de morte prematura. A eternahistoria do que vence. A repetida derrotabaixo unha maldición: o sangue enfermodos fillos de Europa a se afogar na fevre derazas menos húmidas.Casada cun escuro diplomático, caíndopouco a pouco na gris enfermedade da súalóxica europea, enviudóu cando il se suici-dóu, en negro, dun xeito ritual. O ar africa-no, a vitalidade rítmica, o xigantismo inertedunha terra máis enérxia e crudel que a súa.Esí, ela fíxose máis inmaterial, máis lenta.Coñecéu a Aián, que xurdíu na súa vida comao demo ca pruma de sangue preparada, máxi-

camente oportuno, escuramento necesario.Falóu dises dous anos con ela, emocionado:anos húmidos, durmidos. Un dises amorosque se namoran de sí mesmos. Ela morreú tamén; a fevre e a locura. E,coma proba, coma reliquia, siñalóu unhasfiguras de madeira escura, case pétrea,sexualmente ambíguas, duras e frías no seucoor de noite fósil. Eran dúas formas huma-nas encollidas unha noutra. As mans fundi-das no corpo e a ollada fixa nun punto invi-síbel, coma se viran a morte penetrar no seucorpo e sintiran o desexo de dar un salto eviaxar con ela. Na escuridade, de ises ollosde pedra azul, escintilaban, sen límites.Eran a imaxe revelada dunha vida anterior ásnosas formas, unha chamada do pasadoincerto.Africa, onde o son grave da terra érguesebaixo os pés, e respira o seu ritmo. E Aián,a esfinxe con segredos, na terra dos Massai.Era certo?

Á xente de Cymdeithas Yr Iaith Gymraeg

e do Cwps Hotel

Hai certas cousas que non recordo ben. Chovía moito, diso non meesquezo.Viaxaramos a Llandeilo porque se celebraba alí oEisteddfod. Como pasa sempre no Eisteddfod, non había unha

soa cama libre en toda a vila e daquela durmiamos nesa grande esterquei-ra en que se converte o terreo que habilitan para camping. Unha grande

C O U S A S D O

68

merda onde se amontonaban a feixes as latas de cervexa. Ademais,a herba, por moi mesta que sexa, non ten aquel para soportar tantoscentos de persoas. Lembro que esa noite chovía de carallo, pero eusentía unha calor inmensa que non me permitía distinguir se o queme esvaraba pola cara eran gotas de chuvia ou de suor. A min, adicir verdade, calquera líquido me sabía a cervexa. Todo, esa noite,me sabía a cervexa. Estabamos alí para montar farra, divertirnos,sentirnos libres e reivindicar. Eu estivera ben cedo no concerto deDafydd Iwan, e fora sensacional. Primeiro actuou Gwenda OwenA’r band, que quentaron bastante o ambiente. Logo, con Iwan, aca-bamos todos enriba das mesas berrando coma tolos a favor da inde-pendencia de Gales. Iwan é un tipo sensacional. Faiche estremeceras neuronas, prendéndolles lume ata que sobes cos demais ás cadei-ras e ás mesas e levantas os puños e berras, berras e berras porquelevas Gales no corazón. Cando o concerto remata estás extenuado,esgotado; tódalas forzas do corpo se che van pola boca para fóramentres bailas sobre os manteis coma un elefante ferido. Nesesmomentos todo o mundo se lle entrega. E digo todo o mundo por-que nos seus concertos hai público de tódalas idades: mozas,mozos, nenos, vellos, adolescentes... todos quixeramos arrincarlle ocorazón para disolvelo entre o lúpulo da cervexa e fundilo co nososangue. A forza que bate a auga contra as rochas bate no meu san-gue vermello, como diría o vello Thomas.

Cando deixamos o concerto xa caeran dez ou doce cervexas e ardíanos o corpo. Saímosá rúa competindo por ver quen arrotaba con máis forza, pero pillounos unha arroiadora trom-ba de auga que descargaba naquel momento. A chuvia, fría e dura malia ser

agosto, non nos molestou. A min, mesmo me fixo ben. Aliviábame sentir a auga chorre-ándome pola pel, precipitándose desde o meu pelo curto e esmagado ata caerme coma unhacortina sobre os ollos enfebrecidos. Alguén, non lembro quen, propuxo que podiamos conti-nuar a farra no Atlhetic Club, porque alí actuaba Sobin A’r Smaeliaid nun concerto organi-zado por Cymdeithas Yr Iaith Gymraeg, os dragóns da nosa lingua. E alá fomos, sen cues-

tionarnos máis o asunto, cara ó Althetic Club mentres gozabamos daquel baño natural que oclima quixera depararnos.

As rúas estaban inzadas de xentío, sobre todo ás portas dos pubs e dos locais improvisa-dos para a ocasión, e nas beiras amontoábanse as latas de cervexa baleiras, esmagadas,machucadas, desfeitas. A peña berraba e cantaba sen lle importar a chuvia, embebeliz. Taménhabía xa algúns caídos na batalla, esbarroados sobre un portal ou diante dun escaparate,empapados coma pitos e ausentes da realidade terrena. Polo demais, a chuvia non só non nosmolestaba en absoluto senón que actuaba como euforizante. Cando estás de farra todo vale.E, desde logo, non sería a min precisamente a quen o mal tempo fose privar dos benditosdesafogos do verán e, sobre todo, dos indescritibles días do Eisteddfod. Bastante tiña conpasar a maior parte da miña vida baixo terra, naquel furado das minas de Sygun. A excita-ción traíame á mente os versos do meu venerado poeta: Eu coñecín a mensaxe do inverno, asflechas de sarabia, a neve inocente, e o vento foi a miña irmá pretendente.

De camiño ó novo concerto, o cheiriño dun fish & chips desconcertou os nosos narices e,aproveitando a ocasión, fixemos unha escala técnica para lle botar cousa ó estómago: máisnada ca unhas pataquiñas con vinagre. Devorámolas coma quenllas, pois a mediodía a penascomeramos nada. Nada máis ca cervexa, quero dicir.

Finalmente chegamos ó Atlhetic Club, non lembro como, pero chegamos, pois do queestou certo é de que ningún de nós estaba xa en condicións de enfiar o camiño correcto. Secadra guiounos a luz da poesía, a luz que penetra nos solares secretos polas puntas do pen-samento, onde os pensamentos arrecenden na chuvia.

Non sei se foi gracias á música dos Sobin A’r Smaeliaid ou gracias ós militantes deCymdeithas, o caso é que no local non entraba unha palla e o ambiente fervía, vitrocerámico.A xente rebulía dentro, coma nun formigueiro, bamboleábase dun lado para outro, cos rebor-dantes vasos de cervexa na man, ciscando boa parte do líquido sobre a moqueta e regando aquen atopase ó seu paso. O estilo da música era ben distinto ó de Iwan. Á chamada do poprock dos rapaces que actuaban no improvisado escenario acudira sobre todo xente nova; amedia de idade baixara considerablemente con respecto ó concerto de Dafydd Iwan e os carro-zóns desapareceran do mapa. A peña estaba cargada de carallo e as cabezas parecían flotar óson da música entre a escuma da cervexa. Semellaba que todos navegabamos nun barco á deri-va. Víase ben que os rapaces de A’r Smaeliaid non quedaban atrás no de enfebrecer o públicoco seu ritmo cardíaco corazónico, e os chíos da súa voz non tardaron en traspasar as fibras sen-sibles das nosas células nerviosas. Mirade –repetía eu mentalmente–. As parellas bailan enri-ba dos mortos, verdes de fragas e neve, libres á luz da lúa coma unha bandada de pombas.

Apañamos unhas pintas e cando demos conta delas dirixinme á barra na procura de novoaprovisionamento. Tiven que esperar cola e cando por fin retornaba albisquei a Siân nunhaesquina, bailando en solitario. Fun onda ela e saudeina. Parecía moi alegre. Quedei de pali-

I N T E S T I N OFRAN ALONSO

69

que un anaco e acabamos bailando os dous, freneticamente.Era o que mellor podiamos facer, porque, ben pensado, falarxa non eramos quen de falar moito. A verdade é que o quefixemos foi flirtear, máis que nada. Coma dous imbéciles.Debemos comportarnos coma nenos. Se cadra ela estabaexcitada polo alcohol, non o sei. Ben pensado, pareciamosparvos, alí, os dous, falando e bailando coma se levasemos unfeixe de anos sen vernos cando aínda estiveramos xuntos odía anterior. Non lembro de que falamos, ledos coma perdi-ces. Lembro, iso si, o momento en que lle verquín media cer-vexa por entre as tetas. Estabamos a rir, que era o único quefixeramos desde que topara con ela, e sen me decatar fixen unmovemento estraño e tireille a cervexa. Se cadra déronme ungolpe ou así. O suxeitador debín enchouparllo ben, e mailocorpo, pero ela botouse a rir coma se non soubese facer outracousa. E como a risa é contaxiosa, xa se sabe, zarandeámo-nos coas gargalladas e deixámonos caer ó chan, case incons-cientemente, enriba das zamarras, un sobre o outro, chorandode tanto rir. Levado pola euforia da situación aínda lle ver-quín o outro medio vaso da cervexa, o que me quedaba, porenriba das tetas, esta vez moi a propósito, facendo que xoga-ba. Como non sabía se ela o ía tomar a mal, adianteime ósacontecementos e púxenme serio. Díxenlle:

—Que o cheiro do verán prenda en ti coma na moqueta.

E de seguido eliminei aquela finxida rixidez da miña expresión e boteime a rir esaxerada-mente, con forzatroz, coma se quixese darme ante ela unha importancia que non teño. Nondebeu ser moi natural.

Estivemos os dous así, a rir, porque ela me seguía o xogo, eu cada vez máis bébedo e elacon aquelas tetas puntiagudas enchoupadas no lúpulo pegañento, que lle debeu deixar per-fumegante a lencería e a súa pel de cerva. Desde aquel momento xa non puiden sacarlle avista dos peitos, aínda coa risa que me daba de seguido, porque o que de verdade tiña ganasde facer era comerllos alí mesmo, lamberlle ata rebentar a cervexa nos pezóns de cereixa quedebe ter. Pero naquel sitio estabamos rodeados de xente bailando e con seguridade non seríaprocedente. O lume dos músculos quenta a xuventude e a semente, vello Thomas.

Bailamos e bebemos cervexas, unha tras outra. Ela movíase con soltura, coma se acaba-se de chegar. Ora, moi nas súas non debía estar, e dígoo polo que fixo de alí a un pouco. Afas-touse cun sorriso pícaro e dirixiuse á parede contra a que un tipo descoñecido durmía a borra-cheira estomballado na moqueta. Siân achegouse onda el, bicouno nunha orella e logo sen-tou ós seus pes. O tipo nin se decatou. Ela desamallooulle os cordóns dos zapatos e entrela-

zou os do pé esquerdo cos do dereito, atándoos con forza.A desinhibición que Siân mostraba aquela noite tíñameabsolutamente alucinado. Excitábame en extremo e nonpodía deixar de pensar no lúpulo amargo que adozaba apel delicada dos seus peitos.

Cauteloso, permanecín a certa distancia observandoabsorto como espertaba ó individuo aquel e lle mostraba alingua, provocativamente. El abriu os ollos nun estado desemi-consciencia e mirou para ela sen saber que pasaba.Logo tentou incorporarse para seguila, porque se ía reti-rando a modiño para atrás. El fixo por se erguer, sen dicirpalabra, pretendendo poñerse en pé. Así que tentou dar unpaso, bébedo como estaba, os amallós entrelazados doszapatos impedíronlle o movemento e provocaron que seprecipitase de fuciños contra o chan, estrondosamente,desplomándose con torpeza e chantando o seu nariz ver-mello na moqueta. Siân estaba radiante. O seu rostro pare-cía iluminado polos versos. A alba rompe por detrás dosollos: desde a cabeza ata os pés o vendaval do sangueesténdese como un mar. Ó seu redor todo o mundo riu eaplaudiu, celebrando a broma.

Logo volveu onda min, feliz, triunfante, querendo recuperar o ritmo do baile. Pero eu xanon puiden bailar. Non sei se quizais foron as gargalladas ininterrumpidas ou a excitación queme induciu o seu comportamento e o arrecendo dos seus peitos perfumegantes, pero o caso éque por un intre a penas puiden conter as ganas de mexar que me golpearon salvaxemente auretra. Mesmo creo que algo de líquido quente e amarelo se me debeu ir polo pantalón abai-xo, se ben non son moi consciente. Cousa involuntaria, claro, fóiseme, de súpeto, que taméndebeu influír algo a cantidade de cervexas que levaba engulidas, digo eu, pois se no concer-to de Iwan lle metera unha ducia, alí non lle levaba metidas menos.

Para evitar males maiores, precipiteime cara ós baños, escaleiras abaixo, onde o estrondoda música e as voces afogan un tanto e a cargación da atmósfera diminuía considerablemen-te. No silencio a música resoábame aínda máis nos oídos, tradeándomos cuns pitidos agudosque semellaban furarme os tímpanos ata esnaquizalos.

Velocísimo, empuxei cunha patada a porta dun dos váteres e entrei, apurado e apretandoas pernas. Todo estaba sucio, repugnante, diría eu, pero non era momento de ser escrupulo-so. Sentei sobre a taza sen contemplacións, pois a presión dos meus intestinos fixérase des-comunal e sentía unhas ganas irrefreables de expulsar toda a merda que levaba dentro. E nonme explico cal, a verdade, pois á parte das patacas fritidas non comera nada desde o xantar.O corpo, mal que ben, é así, caprichoso; xa se sabe.

70

Percibín o tacto húmido da louza sucia, sórdida, enfriándome ocu. En cinco segundos descarguei un intenso e disperso bombar-deo sobre o fondo do váter, aliviando por fin a maldita presiónestomacal que me atenazaba.

Un calafrío percorreume as costas, apoderándoseme do corposuoroso. Sentín un fondo malestar. A humidade comíame os pés:tíñaos sobre diversos charcos dun líquido escuro, pedramolento,que se apropiaran do chan. Viñéronme as náuseas. Descubrín ospeitos de Siân diluíndose entre a escuma sucia que flotaba baixoos meus zapatos.

Logo deixeime estar, alí sentado, abandonándome ó relax e ó ali-vio que supuxo a liberación dos meus intestinos. Paréceme que foiasí como fun adormecendo, ós poucos, tan de vagar, sobre a taza.Pero nin sequera o sei con certeza, de verdade, non o lembro nadaben. Debín quedar durmido naquela posición fetal, debeu ser así.

E o tempo arroxou a miña mortal criatura a derivar ou afogarnos océanos, que diría o meu querido Thomas, o dono da Palabra.

Non sei canto tempo despois espertei. Non acordei de súpeto.Máis ben foi ós poucos, tal e como quedara a durmir. Cando abrínos ollos víao todo neboento e malamente distinguía os contornosdas cousas. Non sei se era o fume que procedía do piso superior ouo alcohol que embotaba o meu cerebro. Parecíame estar soñando.Eu atopábame alí pero era coma se non estivese. Toda a escuma dacervexa caíame como chumbo sobre as pálpebras.

Devolveume á realidade o son indescriptible das arcadas queprocedían do váter contiguo. Alguén estaba a vomitar de formanoxenta. Quen se atopaba alí parecía botar a vida pola boca parafóra: enchíao todo cos seus ruídos vomiturais, estremecedores. Pordebaixo do panel que separaba o meu váter do seu, atravesaba unauténtico río de augamerda. Unha masa líquida, húmida e pegaño-xenta, avanzaba cara ó meu territorio. Aquel ghicho anónimo nondaba parado de trousar.

Sentín unhas náuseas terribles. Os intestinos contraéronse, bru-talmente. Tiña o estómago encollido e invadíame un malestar vis-ceral. A cabeza xirábame coma un tiovivo entolecido. Doíame.Entre a nebulosa, viñéronseme outra vez ó pensamento os peitosde Siân. As arcadas non cesaban. Sentilas, oílas, presenciando os

restos de comida e cervexa a aboiar no río de augamerda, provo-cou que eu tamén vomitase, ceibando un líquido escumoso sobreas miñas propias pernas. A humidade, penetrándome os zapatos,apoderándoseme dos pés, fíxose insoportable. Cada vez tiña máiscalafríos. As palabras do vello Thomas afogábanme entre aquelabrétema de papel: A miña gorxa tivo sede antes da estructura da pele a vea que envolven a cisterna onde palabras e auga fanse unhamestura infalible ata que o sangue corre turbio; o meu corazón sen-tiu amor e o meu ventre fame: e adiviñei o verme das feces.

Pouco máis lembro. Se cadra foi un impulso visceral. Dosmeus intestinos, pero non meu. Non o sei. Lembro a penas que meerguín a modo, así como estaba, coas pernas enchoupadas na miñabile e os pantalóns baixados, e entrei no váter contiguo movéndo-me dificultosamente.

O individuo permanecía axeonllado sobre o chan, cos pantalónsempapados na auga escumosa e pedramolenta e a cabeza torcidasobre a boca da taza. Levaba o peliño curto, coma min, e respirabadificultosamente, sen interés, coma se estivese farto de loitar contraa serpe de mil brazos en que se lle convertera a docemente amargacervexa. Axeonlleime á súa beira e nin sequera se volveu. Se cadranon se decatou da miña presencia. Collinlle a cara entre as mans evolvina para min. Sentín sobre os meus ollos a súa mirada amare-la, sucia, ensanguentada. Suaba. Tiña a fronte enchoupada en suor.A taza do váter estaba chea de auga ata arriba e aínda rebordaba,precipitándose sobre o chan. Víanse os restos dos vómitos, flotan-do. Aparteinos coa man e apañei unha pouca auga entre as palmas.Suavemente, laveille o rostro, refrescándolle a suor. Logo acariñei-lle o peliño todo, querendo sentir como a súa respiración se relaxa-ba. Agradeceumo coa ollada. Creo que lle acalmei o sufrimento.Volvín a coller unha pouca auga e fíxenlla beber. Seguro que o ali-viaba. Ademais, el non era quen de facer as cousas de seu. Tiñamoitísima sede. Bebeu dúas ou tres veces.

Logo, saquei o meu xersei e boteillo sobre os ombreiros.Tremaba. Entón volveuse, cravando os seus ollos nos meus. Tíñaosbrancos, baleiros. Arrepiaba velos. Desaparecéralle o iris. Foicoma se a morte me estivese a mirar cara a cara. Non o puidenresistir. Presentín que era a única forma de axudalo. Agarreille acabeza e afundinlla con forza naquela auga azafranada. A penas fi-xo resistencia. Moveu os pes un par de veces e máis nada. Impul-sivamente. Si, creo que o fixo impulsivamente. Te l é f o n o : 9 8 2 2 0 9 0 2 5

9 8 0 3 1 8 8 4 0L U G O

Johnatan é esqueit. Johnatan non quere saber de carrilanas nin de carros debolas e, ás veces, nin de bicicletas (se acaso dar unha voltiña coa de moun-tain-bike que mercou no Alcampo). El é esqueit e ten un pendiente enriba do

ollo, coa cella furada. Cando a avoa o mirou case morre do disgusto, pero el dique é esqueit e ó carallo. E non hai quen o faga cambear.

El non é mal rapáz. Se ten que ira apaña-la herba para a becerra, vai.Como se ten que ir a arrendar ou a botarlle unha man ó pai a dar sulfato.El nunca di que non. Pero agora, o de ser esqueit aí si que non o fai mode-rar ninguén. El escoitoulle a alguén que ser esqueit era unha filosofía de

vida e agora só fai repetilo coma os loros. Se hai que facerlle un regalo, ouunha táboa, unhas xeonlleiras, un casco, ou unha gorra dos Chicago Bulls.

Coa Enebeá alucina. Xa ten a gorra dos Bulls, a camiseta de Shaquille O`Neale os Air Jordan.

E iso que a nai, cos cartos que cobrou do leite do mes, mercáralle en Zara unhas camisas pre-ciosas a raias, pero el di que nada, que non pode poñelas porque é esqueit, e senón os outros riranse del.

El prefire ter na habitación un poster dos Rockets que un do Celtiña, como Dios manda, e como teno Marquiños o irmán, un firmado por Ratkovic. O Marquiños tira máis para o fútbol. Ata garda unhafoto firmada que ten o pai con Fenoy e Ademir ¡que equipazo aquel!.

Pero o Johnatan, o Johny nada. Que é esqueit, que é esqueit e non hai dios que llo saque da cabeza.Teimudo coma el solo. Enebeá, enebeá e máis enebeá.

Na casa, temos que estar todo o día a escoita-lo Ramón Trecet. Xa nos sae a enebeá e mailo Trecetpolo carallo.

A última foi a que fixo o día da confirmación, cando veu o Cerviño, o Bispo de Tui. Fóronlle todosa bica-lo anel, ben vestidiños como ten que ser na confirmación, e el coa camiseta do Shaquille O´Neal. Alucinaco Shaquille O`Neal. O primeiro dixo na casa que non ía bicarlle o anel ó Bispo. O pai meteulle así de entrada xa

un soplamocos. Logo agouchou a cabeza e dixo que ía bicarllo. Pero só porque o anel era moi semellante ó anel decampión de enebeá que tiña Shaquille O`Neal. E que cando o bicara ía pensar só en Shaquille e non ía pensar nada en Dios nin en Vuecencia o señorBispo.

A nai, que de pequena aprendeu de memoria o catecismo do Padre Astete, é moi creente e vai tódolos domingos á misa. Por iso está desesperada con el.

As veces ata ten que ir a algunha misa de difuntos pola semana- desas que hai de compromiso- ou a algún enterro e non lle queda máis remedioque ir, porque non o van mandar a el. Quen vai mandar a un compromiso un tipo con aquela pinta.

Gorra dos Bulls, camiseta de Shaquille, pantalóns rachados nos xeonllos e, por se iso non fora pouco, o aro na cella. Que é esqueit, que é esqueite ó carallo. Pero alomenos seica aínda lle fai algo na casa, que os hai piores. ¡Mentres sexa esqueit e non se lle dea pola droga!.

E S QU E I TALFONSO PATO

72

Xelís, Xelís “O Fero”, que así lle chamaban, era unha máquina. Un “puntazo” de tío.Vinteún o mes que vén e xa unha máquina, “destroyer”, cago ata en...

Ten un grupazo, o grupazo. “Os Feros de Vimianzo”, que así se chaman. Ensaian, candocadra, alí nos arredores da súa vila e son os reis das festas do verán do inverno outono e pri-mavera. Son a hostia. El é o cantante, o letrista, do rural, el é do rural, como non, rural fer-moso do noso pobo cheo de xentes tan fermosamente duras, a esencia da terra, boas xentesque se matan polas partillas dun cacho de merda de leira que é dos nosos devanceiros, queche digo que o regato non linda co teu valado, rural fermoso de Galiza con regatos pequenosadeus ríos adeus fontes ¡que é meu, carallo!, ¡vouche queimar a colleita!, que paisaxes quecores, ai que bonito, vou chorar de ledicia, onde vas ti comparar a perfección máxica nébo-as brétemas queimadas aire puro mal do aire xente boa boísima onde vas comparar ti iso concalquera outro espacio posible. ¡Por favor!

Xelís “O Fero”, triunfa. Non hai quen lle chíe. Métese cos curas e coas monxiñas, é unsalvaxe, ¡di uns xuramentos!, que pecadento, é un autor un músico inclasificable, é a hostia,é que non o entenden, é a mestura apócema fantástica buscada pola terra nosa galega de ver-dade co berro arroutado noso galego calidade de verdade.

Carmela, Carmela “A Mansa”, que así lle chamaban, era unha máquina. Unha máquinafría e calculadora sen sentimentos aparentes sen vida sen sangue como todas as máquinas quea rodean na oficina do Banco Principal, delegación de Pontevedra cidade. Vinteún en decem-bro e xa é unha máquina. Vive no mesmo centro, a carón do traballo, coa súa irmá pequena,Susana, que tamén está convencida de que aquilo que vive con ela é o becho máis manso quenunca coñeceu coñecerá. Os clientes abren cartillas, sacan cartos, ingresos moi suculentos,transferencias xeitosas, e os compañeiros de Carmela “A Mansa” séntense intrépidos, cheosde vida e emocións só por comparación con aquilo que semella muller, sempre gris, sempre

calada, oficinista, administrativa de pri-meira, ¿non estará morta?, ¡ha, ha!, o dacaixa 3 escarállase e xa cheira a morta,¡ha, ha, ha!, foi a interventora que botouun bo peido e escacha de risa mentres

disimula e vaia festa no banco ata os clientes se contaxian do bo humor eo caco aproveita para “palearlle” a carteira á señora grosa que chora coarisa mentres abanea a bolsa de plástico chea de grelos e que bo ¡ha, ha, ha!Todas as xentes do urbano, como Carmela, tan parvas, tan sen raíces, urba-no noxento de Galiza que non temos clase media nin tivemos burguesía,

paisaxes de ocres e cementos que non teñen migalla de xeito, non regatos, non fontes, o malaire é depresión científica tranquilizantes dúas con cada comida, aire cheo de malos fumescontaminación, vou chorar de tristura, ai que mágoa, xente mala malísima parvas, parvánssupostos das supostas cidades medio urbano do noso pobo, que non vale para nada o urbano,con que vas comparar ti a imperfección merdenta dos uisquis discoteca “bacalao” tendasluxosas de discos e cousas rechamantes xente parvísima con que vas comparar ti iso, co ruralnon será. ¿Estás tolo ou que?

“Os Feros de Vimianzo” tiñan un gran espectáculo, e ata as parvas e parvos “pijos” señori-tos do urbano caían de xeonllos ante a súa frescura Galiza fonda e profunda chea de grandesvalores eternos valores. O gran número era o da peza “Animais do cortello. Dende Galiza parao Universo”, unha frenética interpretación con gran lucimento de Xelís, e sobre todo das estre-las invitadas, o mono e a galiña, que facían unha fornicación fabulosa en todas as vilas e cida-des e sempre o milagre o estoupido da nosa conciencia, que goce ver as nosas galegas puchaspolos aires do rural e as velliñas tan felices coas saias ao aire, que goce ver as gorras da NBAou da NFL ou do que fora polos aires do noso urbano e os mozos e as mozas xoves tan felicescoas camisetas de deseño ao aire, que goce ver a irmandade profunda dos sentimentos, ai vouchorar de emoción, pensar que todos temos tanto que ver alá no fondo, no abismo.

O caso é que hoxe venres once, Xelís e o seu grupo van tocar na cidade, vila grande talvez, de Pontevedra. E Susana, que é moi moderna, pero non “pija”, ¡eh!, que ela viste comoos de Nirvana e Pearl Jam ela é “grunge” ata nas clases de matemáticas aínda que “catee”porque o porco de Don Anselmo, o moi facha, que se non vén vestida como unha señoritanon vai aprobar, fillo puta, fascista educador, ela é “grunge” de principios e moda, ela ten quever ao grande grupo da nosa Galiza rural e urbana que a ela esas cousas impórtanlle benpouco, ao grande grupo que fai barbaridades e que leva ao mono e á galiña, que “destroyer”,

(Fábula sobre as aparencias)

A I N C R I B L E H I S TO R I A D EX E L í S “ O F E RO ” E C A R M E L A “ A M A N S A ”

MANUEL SEIXAS

74

meu deus, por favor, xa teño a entrada, estou salvada, estarántodos os colegas, vaia tralla, que felicidade, pero a mansa dasúa irmá a máquina fría calculadora que non ve máis quenúmeros e obrigas de pagamento e caralladas semellantes amoi beata, que non debes ir soa a semellante espectáculo,que son a túa irmá maior, que teño unha responsabilidadecontigo, que se non estiveran mortos os nosos pais, que é quenunca falou tanto a fodida. E alá mercou outra entrada, e alávai con ela, ¡que non me collas da man, que non son unhanena!, e o garito está ateigado, ¡¡que pintas no exterior,guahhh!!, Susana con ganas de matar á súa gris protectora, exa está dentro e ¿¡como que non podo tomar cervexa!? eCarmela que claudica e Carmela alí nas primeiras filassendo estrullada por todos os mozos urbanos e rurais que semesturan noutro milagre fantástico e que fago eu aquí ecomo doen os oídos con tanto ruído e agora a xente que berrafrenética porque alí saen dous pobres animaliños, non, non éposible que vaian facer o que se supón que...

Pois mira ti que o cura de Vimianzo é un galego do ruralrural rural, de toda a vida, como toda a súa familia, comomoitas familias da Galiza rural que representan á igrexapequena, esa que se cabrea cos grandes detalles, como as for-nicacións en público de animais. Ata chamou ao bispo -con-testou por cortesía- e á Santa Sé -non contestaron-, a Igrexagrande que está de volta desas merdiñas e sabe ben que osproblemas serios son outros como incrementar o rabañoaínda que sexa esburacando os condóns incrementar os ingre-sos aínda que sexa esburacando os petos dos que sexa paralogo facer cristiáns investimentos en viaxes papais por esesterritorios infieis que pronto renderán culto ao deus da pobre-za, digo ao deus do amor, perdón meu señor polo erro, foi alingua malsana. Pois mira ti que o cura galego rural galegosrurais que son a base científica da moralidade do noso país, abase xunto coa burguesía inexistente, ¡ouh, outro milagre nos

aires, que mestura perfecta!, a base de que teñamos un pobo tan revolucionario tanmarxista-leninista tan anarquista tan progresista tan ateo tan fermoso rural urbanocheo de ideoloxía, pois mira ti que o cura en vista de que cos trámites relixiosos nor-mais non lle facían nin caso, pois contactou coa Galiza profunda do seu contorno quetiña grandes contactos coa Galiza profunda de Pontevedra, e non é posible que vaianfacer o que se supón que van facer eses dous animais..., pensan as cabezas benpen-santes dos dous enviados “tarantinos” galegos profundos negra sombra caciques sécu-los matóns, entre o bulicio do público ao tempo que berran: “¡¡Todos quietos!!”, peroninguén escoita pola barbaridade de decibelios, e un deles un disparo ao aire, e tododios alucinado e a xente que comeza a berrar, e o outro, outro disparo e: “!Todos acalar!”, e todos calan, silencio sepulcral, só o mono segue con cara de vicioso dándo-lle e dándolle á galiña que pon cara de circunstancias, e os dous homes apuntan caraaos animais e cara a Xelís, o líder, o anticristo que se caga polos pantalóns e a peste éinsoportable e Susana mira a Carmela “A Mansa”, por se fora ela, igual que farían osseus ausentes compañeiros de traballo, e Carmela percibe aquela mirada da que estáfarta farta farta, e coma un foguete sobe ao escenario e os rurais fermosos músicos dahostia todos apestan cheos de merda de medo e a urbana gris e mecánica racha as súasroupas heroína da nosa gran nación e berra ela si arroutada: “¡Aquí me tedes, hos-tias!”, e os dous homes fascismo riquiño dubidan uns segundos, pero xa que estamosaquí tira para diante, e ¡boom, boom, boom!, bo ollo, bo tino, Carmela “A Mansa”derrúbase e tamén o mono e tamén a galiña, os tres animaliños poñen cara de cir-cunstancia de morte, sangue fermoso de regatos e montes e mal de aire e cemento edepresión e contaminación e máquinas de bebidas refrescantes e o seu tabaco, gracias,e adeus ríos, adeus fábricas, non sei cando nos veremos.

Xelís “O Fero”, triunfa. Foi caralluda a publicidade. Agora ata cantan en inglés exa lle dan ao noruegués, que alí hai un gran mercado, di o mánaxer francés da multi-nacional. Teñen dous matóns gardacostas quenindios, aínda que sempre lles soaron assúas caras de algo. Ademais o hipopótamo e a cabuxa son máis profesionais có monoe a galiña, que o facían por pracer e xa estaban medio liados, non coma estes que ofan por traballo, e logo cada un ao seu. O hipopótamo ten a súa familia e a cabuxa éliberal, pero decente.

Susana casou co batería do grupo. Xelís pensa que é parva, unha urbana escravada moda grunge, pero á xente gústalle pensar que teñen algo de conciencia, comotodos os bos rapaces boa xente boísima do rural como non repartades ben os cartosdesta xira dígolle ao hipopótamo que vos deixe o cu fino. ¡Que riquiño es, Xelís! ¡¡Esunha máquina!!

Carmela saíu tres días na prensa, tres días contados. O nicho pagouno un curabenfeitor descoñecido que bebe moito viño sacro para esquecer as miserias domundo, mentres no Banco Principal sucursal Pontevedra cidade, unha explosivaloura ocupa o posto de administrativa gris e os empregados masculinos están encan-tados e non cheira a morta nunca e Galiza hoxe ten un referendo para decidir dunhafodida vez se é certo que as aparencias enganan se é certo que a paisaxe e os regatose as fontes e as fábricas e os berros e arroutadas e os parváns e apapahostiadas nonson máis que palabras se é certo que debaixo das roupas e os decorados hai xentesnon rurais non urbanas, xentes.

Só xentes.Di un conselleiro na tele que o resultado é un empate técnico.

A L F O N S O X I I I , 3 2 . B a i x o . 3 6 2 0 1 .

T E L F . ( 9 8 6 ) 2 2 5 0 4 7 .

V I G O

ESTACIONFERROCARRIL

BARBON

AVENIDA

GARCIA

ALFONSO XIII

URUGUAYAutopista

Mar

tín C

odax

Autopista

LepantoU

R

Z

A

I

Z

GRA

N V

IA

Irmandiños

Rep.

Arg

entin

aIsab

el II

CERV

ANTE

S

Cal é a tumba de Occidente por exce-lencia? Pois agora que avanza porunha das naves laterais da catedral

de Compostela, Ricardo non ten dúbida deque a ten aí diante, á esquerda. Aquel templo sempre lle recordou á torre de Babel, seguro que Deus se des-pistou ó deixar tamén ó facer aquilo; pro linguae germanorum, pro linguae nonseiqu, non sei se aquí se falanmáis linguas que nas Nacións Unidas, pero polo menos tantas como na maioría dos puticlubs de Amsterdam.Na terraza, soe sentirme tamén coma unha puta holandesa, sempre á espera dalgún cliente. Agora, durante ainvernía, vai dentro; de todos os xeitos, prefire o verán, leva menos roupa e pode insinuarse sen ter que recu-rrir tanto ó descaro, que sempre resulta máis soez.

“Onde non se atrevería mirar a pasma? Eses, por non mover a panza, son capaces de nin prantexarse sese atreven mirar. Supoamos que chega un comisario con ganas de facer méritos e contentar a Mayor Oreja.É moito supoñer, pero vale. Son capaces de mirar no cemiterio municipal como moito. Pode que ata, cunsopro tremendamente fiable, se atreveran a pedir permiso para levantar as lápidas do Panteón de GalegosIlustres para botar unha ollada - non máis, que se cabrea Fraga-, pero o sartego do apóstolo Santiago nin decoña. A que lles podera montar a Conferencia Episcopal! Seguro que baixaba unha lexión de anxos que nonos paran nin os antidisturbios do batallón de reserva de Valladolid!”

O sartego dalgún dos dous santiagos -ou do santiago Prisciliano?- está nun corredor baixo o altar maior.Como se pode ser tan hortera cómo para filmar unha tumba? Estes turistas franceses pásanse de refinados!.Malia que a ten moi vista estes días, sigue pensando que non é como a lembraba. É un cofre de prata moipequeno para que un nacho coma Miguel estea aí dentro. O apóstolo debía de ser un anano dos do BombeiroToreiro, non lle estraña que a balsa de pedra frotara se era así de pequeno.

Debe ser a quinta vez nesta semana que vén ver o sartego, pensarán que é todo fe e caridade... pero se todo é unhabroma de Fátima para vingarse... non a ten por tan revirada, tamén pode ser que interpretara mal o que lle conta novídeo, pero é que o tenno posto mil e unha veces!

Pensa, pensa un pouco, Ricardiño. Como vai meter aquí, coa xente que hai durante o día e as medidas deseguridade que debe ter pola noite, un cadáver? Non puido ser quen de facelo para que ía arriscarse? É parva,pero non tanto. Ademais, se tivera acadado o morto non estaría limpando cabalos en Irlanda. Gustaríallesaber o que pensan os pais dela; co pailáns que son, estarán alporizados co traballo da súa filla, pero contarán que está facendo prácticas nun laboratorio de moita sona.

Aínda quedan tres horas para voltar ó cárcere. Outra noite nunha habitación con vistas a un milleiral ecompartida cun puto sudaca que se embarazou de cocaína en Colombia e pariu en Barajas, un xitano noxen-to que cumpriu unha vinganza familiar e un rapaz de Padrón que non sei qué marabillas facía coa contabili-dade dunha sucursal de Caixa Ourense e non fai máis que ler libros deusto -deses de como mellorar un balan-

C AT R ESANTIAGO JAUREGUIZAR

77

ce financieiro ou como ser un líder social- mentres rebusca co dedo maimiño no nariz.

Outro día perdido sen se facer un cliente. Pode ser a falla de preparativos, pero é quenon deu pasado dos compañeiros de cela cando se metían con el por darse loccións e terun pouco de coidado coa roupa. É conscente de que tivera que ter aguantado. ¡Eles non teñen pranchar a sa roupa porque visten os vaqueiros e camisetas recortadas polo colo e osombros! Unha prancha non daría avanzado entre tanta roña.

¿E se realmente o meteu no sartego do apóstolo? Non correrá moito risco por asegu-rarse. Ten que se facer cuns planos e buscar un par de socios que o axuden. Un para vixiare conducir a furgoneta e outro para mover a tumba e sacar ó morto; porque para Ricardosó é complicado, o brazo non me quedou moi ben despois da operación. Non debe pesarmoito, así que é posible que nin teña que intervir el.

“O conductor pode ser Andrés, o amigo autobuseiro de Pancho; seguro que sabe dal-gún colega disposto a axudar no pao. O Viquingo? Ten un pub. Os hosteleiros acaban atei-gándose do que venden coa excusa de probar o xénero e anda moi fumado de diola sem-pre; non é de fiar. Logo terá que darlles Ricardo a eles o pao, porque tres seríamos dema-siados a repartir. Outra cousa é que eu quede co corpo e eles co cofre. Pensarán que éparvo, ha, ha! Pero esa arca ten que valer tamén un pastón. Xa vera.

“Non sei, non o vexo moi claro -dubidaba Ricardo-; mellor desbotar esa idea: ninguénvulgarmente intelixente vai querer traballar sen ter algo por adiantado para levantar o sar-tego máis visitado do mundo civilizado -supoño que máis que o de Elvis ou o de JimMorrison. Haberá que agardar a que morra Michael Jakcson-; aínda que hai algún que medebe un par de favores. Verei de cobrarllos. Apetéceme un crêpe. Vou onde ó outro día, ositio ese da parte nova onde non poen cara de como dixo? cando lles pido unha nube deleite para o té. De paso recollo o coche. A ver o que me queda... cincocentas, setecentas,setecentasvintecinco... e con isto... pasa pouco mil, pode que chegue”.

É curioso, pero, por primeira vez en dez anos, Ricardo vai ter que pedir axuda á súanai. A última vez que fora vela regalaralle un chapeu cor burdeos. A nai comentou que eracomo os que levaban na voda de Lady Di. A el non lle gustou moito porque eran de bas-tante mal gusto, pero calou, que a facer?

Nunca llo recoñeceu ó seu fillo Ricardo, pero está máis feliz dende que morreu o seuhome. Nótallo na pel: tena máis tersa. Agora usa hidratantes - logrou convencela de quevoltara facelo, porque había anos que estaba abandoada-. Cando o vello morreu a naipasouno mal. O alcohol deformarao moito, e non só na cara - marcaronselle moito as veasnas meixelas e no nariz-, tamén na actitude para con ela, parecía unha broma de mal gustocomparalos co brillo pastoril da foto da voda que puxera a nai no dormitorio.

Baixando pola praza das Praterías, viu unha furgoneta da Policía e non puido evitar oarrepío. Dentro, habería dous o tres axentes. Distinguíu unha faciana que lle soaba moito-un pouco gorda, con bigote-, era un dos que o custodiou a principios do ano pasado nohospital, o do Logroñés. Malia que era un madeiro, caeulle ben porque era amable. Agoranon ten nada que temer, está pagando polo que fixo, pero, por se acaso, camiña con máisfolgos.

ESTUDIOS DE TURISMO NA UNIVERSIDADE DA CORUÑA

A Universidade da Coruña e a Secretaría Xeral para oTurismo da Xunta de Galicia colaborarán na organizaciónde cursos sobre a calidade no sector turístico e o turismo enxeral e a publicación de libros de interese para o sectorturístico galego.

A Universidade incorporará no seu momeento atitulación de turismo ós estudios universitarios.

inclusións,suxerencias,ausencias...

Rafael Dieste 1, 8º esquerda. 15008 A Coruña

e-mail:lua@lcg.servicom.es

Alas de Papel. 3 números. Rúa Bda. a Ríos

75, 36200 Vigo. Ensaios, artigos e creación

literaria amater (poesía e prosa). Castelán e

galego. Impreso, capas en cores.

Andando Correndo pola Chaira. 3

números. Anxo Cuba, Rúa Sofía Casanova 8-

2ºdta., 15007 A Coruña. Reseñas, artigos e

banda deseñada. Galego. Fotocopias; capas

en cores segundo o número. De Anxo Cuba

son tamén: Fanzines Galegos e Rock D’Akí

(ambos 1 número).

Bambán. 8 números. Apdo. 8153, 36200

Vigo. Música e actualidade cultural. Castelán

e galego. Impreso; capas en cores.

O Berro Novo.12 números. Asoc. Xuvenil

Lagares. Avda Santa Mariña 95, 36318

Cabral-Vigo.Traballos de temática local e

tamén de información xeral. Inclúe cómics.

Galego.

La Carallada. 1 número. Apdo. 1430, 15080

A Coruña. (981) 63 93 05. Internet:

caralla@encomix.es. Banda deseñada e

artigos sobre cómic. Castelán e galego.

Impreso; capas en cores.

Em Pé De Guerra. 1 número. Apdo 354,

36202 Vigo. Artigos revindicativos e en favor

da Selección da Galega. Galego. Fotocopias.

Falcatruada. 1 número. Ramiro Vidal

Alvarinho, rúa do Viouteiro 5, 15179 Lians, A

Coruña. Artigos libertarios. Galego.

Fotocopias.

O Fanzine das Xornadas. 3 números.

Colectivo Phanzynex, Rúa Manuel Murguía

15-5ºD, 32005 Ourense. Fax: (988) 24 99 30.

Banda deseñada e artigos de cómics. Galego.

Impreso; capas en cores. O Colectivo tamén

edita o catálogo da Expofanzines (7

números), enderezos e comentarios duns

700 títulos de todo o mundo. Galego.

Impreso; capas a dúas cores.

O Gharabato do Rato. 2 números. Miguel

Harguindey, Rúa García Bayón 1-7ºC, 15960

Ribeira. Banda deseñada e música. Galego,

portugués e español. Fotocopias.

Gor e Nar. 8 números. Miguel A. Robledo,

Rúa Coruña 28-4ºD, 32005 Ourense. Banda

deseñada. Sen palabras. Fotocopias.

A Goteira. 1 número. Colectivo Kantraba,

Foz. Poemas, textos literarios e letras de

cancións de grupos da Mariña. Galego.

Impreso.

Malfeito. 1 número. Apdo. 670, 15080 A

Coruña. Banda deseñada e artigos. Castelán e

galego. Fotocopias.

Morrerás esganado. 2 números. David

Facal Mayo, Pol. Elviña 2ª Fase, Bloque 12,

port. 9-8ºD, 15008 A Coruña. Banda

deseñada. Fotocopias. David Facal editaba

Diario Apache (1 número), de artigos sobre

cómic.

Nicasso. 4 números. Manuel Pena Villar, Rúa

Comercio 13-5º, 15010 A Coruña. Banda

deseñada. Castelán. Fotocopias. Manuel Pena

(“Manel Cráneo”) editou tamén Craneografía

(1 número), de ilustracións.

Nova Línea. 2 números. Marcos Paz-R.

Navas, Gran Vía 72-3º esq. 36203 Vigo. Banda

deseñada. Castelán e galego. Fotocopias.

Semanario Corsario. 18 números. Apdo.

228, 36600 Vilagarcía de Arousa. Artigos e

reseñas. Galego e castelán. Fotocopias.

Sgñack-Date por fodido. 1 número. Xosé

Manuel Moxón, Rúa da Inmaculada, 5-2ºD,

32005 Ourense. Banda deseñada de humor.

Galego. Fotocopias.

Soy tan feliz que me cortaría las venas.

17 números. Gonzalo Novoa, Avda. Santiago

67-5ºD, 32001 Ourense. Música pop-rock.

Castelán. Fotocopias.

Xénese. 5 números. J. Ángel Callón, Sanjurjo

Badía 183-1º, 36207 Vigo. Banda deseñada.

Castelán. Fotocopias.

Xofrango. 1 número. O Brote, Celso Emilio

Ferreiro 27, 32004 Ourense. Artigos sobre

ecoloxía. Impreso. Capas en cores.

Zona Zero (antes Z for Zero). 56 números.

Avda. das Camelias 28-2ºC, 36202 Vigo.

Xogos de aventura gráfica, rol, literatura

fantástica. Castelán. Fotocopias. Con versión

en disquete para PC.

Vibraciones pop. 16 números. Apartado de

Correos 409, 3600,Vilagarcía de Arousa, 986

50 45 88 . Cultura rock e pop. Castelán e

galego. Impreso, portada en color.

Lixo Urbano. Apdo. 304, 15700 Compostela.

Trapo Negro. Apdo. 660, 32080 Ourense

Treboada. Apdo.259, 15080 Compostela.

Asociación Demos

Xosé Lameiras, telf. 988.235219

Asociación Musical Muntenrohi

Folk . Ourense. Xan Carlos Fasero, telf.

988.230879

Asociación de Acordeóns de Ferrolterra

Virginia, 981.39011100

Aula de Gaiteiros Gomes Mouro

Ourense. Xabier Paz, telf. 988.250737

Cofradía da Dorna

Fundada en 1948 en Ribeira co único fin de

armar festa e que as dornas sigan

navegando. Agora andan en tratos cunha

tribu keniata para lles axudar a facer unha

embarcación.

Contacto: Marcelo Valeiras, telf. 981.838540

Colectivo Irmandinho

Apartado de correos nº 3242,Vigo.Telf.

986.434533

Colectivo Estadea

Apdo 125 . A Estrada

Irmandade Galiza-Bretaña

Apdo. 1176, 15080 , A Coruña

Xevale grupo ecoloxista .

Anxo Moure. 982/16.25.82. ou 982/44.02.75.

Kantraba.

Charlas, publicacións -entre as que está A

Goteira-, axitación. Xabier Campos

982/13.07.27. Foz.

FA N Z I N E S / P U B L I C AC I Ó N S

ASOCIACIÓNS/COLECTIVOS

DISTRIBUCION ALTERNATIVA

79

D e s e x o r e c i b i r o p e d i d o , ó p r e z o i n d i c a d o , m a í s g a s t o s d e e n v í o , i m p o r t e q u e a b o n a r e í d a f o r m a q u e d e s e g u i d o i n d i c o :SÍ

Nome e apelidos

Enderezo

Código postal Poboación

Teléfono Sinatura

c u p ó n d e p e d i c h a rCANT. COUSA TALLA COR CARTOS

TOTAL

Contra-reembolso

Nº

Válida ata:Mes Ano

Tarxeta VISA Tarxeta 6000

ESCORNABOISP.V.P.:1.000 PTAS.

Pedidos ó 982 12 10 49

PAPAQUEIXOSP.V.P.:1.000 PTAS.

Pedidos ó 981 28 24 84

GAITEIROS DAPONTE VELLAP.V.P.:1.000 PTAS.

Pedidos ó 981 28 24 84

ASALTO ROCKVarios grupos de Arousa

P.V.P.:500 PTAS.Pedidos ó 986 50 70 83

ou ó Apdo. 22836600 Vilagarcía

ARROUTADASP.V.P.:1.600 PTAS.

TROPA DA TRALLAP.V.P.:1.600 PTAS.

SELECCIÓN XA!P.V.P.:1.600 PTAS.

BRAVÚP.V.P.:1.600 PTAS.

PERCEBES?P.V.P.:1.600 PTAS.

RASPASP.V.P.:1.600 PTAS.

Estas 6 camisetas poderalas atopar en negro ou brancas, nas tallas S, M, L, XL

se tes algo que vender e nos espacio...REVISTA BRAVÚ r/Rafael Dieste, nº1-8º esquerda, 15008 A CORUÑA

Envía o cupón de pedichar a EDICIÓNS XERAIS DE GALICIA, R/DOUTOR MARAÑON,12.36211 VIGO81

82

DIN

MA

TAM

OR

O

“Mirou o reloxio, xa eran as nove. Había que ir mandando pasar aos que aínda non entraran no

claustro e seguían no portal. Fregou as mans no mandilón azul e deu logo unhas palmadas fortes.

-¡Veña, mozos e mozas! ¡Hai que ir pasando! As aulas de primeiro, entrando á esquerda.”

“O próximo día, se non teñen inconveniente, e se o teñen tamén, comezaremos a dar o que é

propiamente materia da asignatura. Falando en prata, materia de exame. É dicir, esas pequenas

cousas que os pacientes agradecen que saibamos para que non se nos morran chegada a ocasión.

Dixen. Moi bos días, donas e cabaleiros universitarios.”