Via campesina, Munduko baserritarren borrokak

Via Campesina

Munduko baserritarren borrokak

h i t z a u r r e a

2

PAUL NICHOLSON ETA ANDONI GARCIA, EHNE-KO SINDIKALISTEN ARTIKULUA -LEHENENGOA NAZIARTEKOHARREMANETAZ ARDURADUNA ETA BIGARRENA EHNE-REN ORDEZKARIA COAG-EKO EXEKUTIBAN-

EHNE nekazari sindikatuak buru-bela-rri parte hartu zuen orain dela hama-bost urte Via Campesina sortzekoprozesuan, COAG Estatuko sindika-tuen koordinadoraren hasieran zeinCPE Europako koordinadorarenean

egin zuen bezalaxe. Orain dela gutxi COAGketa CPEk, beste nekazari erakunde batzuekinbatera, Via Campesinaren EuroparKoordinadoraren sorreran parte hartu izanaknekazari sindikalismoaren ekintza batasunaindartu du Europan zein munduan.Desberdintasunetik abiarazitako batasunakindarra eragiten du, eta hori izan da sistemaneoliberalari eta nekazaritzaren industrializa-zioari aurre egiten dion nekazari sindikalismoborrokalari honen ezaugarri nagusienetarikobat. Aipatu beharra dago bide horretan EHNEeta ELB elkarren eskutik hartuta ibili direla.

Honekin batera nazioartean, estatuan zeinnazio mailan sistemarekiko kritiko diren bestela-ko gizarte mugimenduekiko ekintza bateratuaere sustatu dugu. Begi-bistakoa da ez dela posi-ble sistema hau aldatzea eta berri bat eraikitzeagainontzeko gizarte eragileen laguntzarik gabe,nekazaritza arloko ahotsa bat eginda eta indart-su egon arren.

Nazioartean nekazari borroka ViaCampesinaren bidez egituratzeak aurrera egindu aipatu beharreko hainbat balio eta printzi-piotan oinarrituta. Alde batetik, zintzotasunosoz sinesten dugu nekazaritzaren arazoen sus-traiak eta sintomak berberak direla munduosoan: landa-nekazaritza eta horren balio zeinezagutza oro suntsitzen dituen neoliberalismoa,hau da, transnazionalek kontrolatutako merka-tuaren nagusitasuna.

Beste alde batetik, uste dugu ssistema horrenerasoari aurre egiteko beharrezkoa dela bateraeta koherentziaz borrokatzea nazioartean zeintoki bakoitzean. Horrekin batera pentsatzendugu funtsezkoa dela borrokatzea politika des-berdinak aldatzeko eta aldi berean egunezegun proposamenak egitea eta proiektu alterna-tiboak sortzea, hots, ideia eta ekintzekin borro-katzea.

Via Campesinaren beste printzipio nagusi batda emakume nekazaria aintzat hartzea da,haren papera aitortzea eta mugimendu honen

egituran eta dinamikan ekarpena egin dezanlaguntzea. Horren ondorioz mugimendua izu-garri indartu eta aberastu egin da.

KRISIAK BALIATUAzken hamarkadan sistema kapitalistak ezarri-

tako neoliberalismoak (merkatuaren nagusitasu-na edo "arrain handiak txikia jaten du") EuskalHerriko zein mundu osok nekazaritza familia-rrari izugarrizko kaltea eragin dio, eta honekekarri du milioika ustiapen txiki eta ertain etahoriek eragindako lanpostuak desagertzea,landa-eremuak basamortu bihurtzea eta uztea,ingurumena narriatzea eta milioika nekazarikhalabeharrez migratu behar izatea.

Dinamika maltzur horrek krisia etengabeakeragin ditu, egunez egun azkartu eta larritzenari direnak. Elikagaien krisia dago -goseteak iamila miloi lagun jotzen ditu eta. txiroak bezala-xe, gero eta gehiago dira-, energiaren krisiadago -neurririk gabeko kontsumismoa eta balia-bide naturalen ustiapen basatia-, biodibertsita-tearen krisia dago -landarediaren eta animaliendibertsitatatearen galera- eta finantza krisia

dago -espekulazio zigorgabea-, eta guztiek zeri-kusia daukate nekazaritza ekoizpenari emanda-ko merkataritza trataera jasanezinarekin.

Sistema honek porrot egin duela egiaztatzenbada ere, oso zaila da hura garaitzea, abilezianahikoa izan duelako aldaketari uko egiten dio-ten interesen kate edo sare luzea sortzeko, batezere herri aberatsetan (munduko herrialde gehie-nak txirotzearen truke) eta maiz enpresa trans-nazionalen boterearen konplize diren txirotuta-ko herrialdeetako elite politiko, ekonomiko etamilitarretan.

Lurralde bakoitzeko herritar parte-hartzeanoinarritutako gizarte eta ekonomia eredu berribat behar da giza eskubideak bermatzeko,herrialdeen arteko harreman solidarioak sustat-zeko eta natur ekosistemak babesteko. Baina,nondik hasi behar da lehen aipatutako interesneoliberalak gainditzeko eta eredu berri horre-tarako urratsak egiteko? Bada gizarte guztietanestrategiko den sektore batetik, herrialde txiro-tuetan nagusi dena eta politika neoliberalekgehien zigortutakoa, hots, nekazaritza sektore-tik. Horixe uste dute Via Campesinako erakun-

Bide onean gaude nekazaritzajasangarri eta soziala erdiesteko

h i t z a u r r e a

3

PAUL NICHOLSON ETA ANDONI GARCIA

de guztiek.Milioika lagun ordezkatzen dituen nekazari

mugimendu honek hamabost urte daramatzaurrats esanguratsuak egiten hausnarketa, propo-samen eta mobilizazioen bidez, argi geratu zenbezalaxe burututako V. Biltzarrean (2008kourrian). Biltzar honetatik Via Campesina indar-tuta eta sendotuta atera zen, beste gizartemugimendu batzuekin batera sistema neolibe-ralaren kontra eta gizarte eredu bidezkoagobaten alde borrokatzen jarraitzeko.

Gizarteak behar duen eredu berri horrenfuntsezko printzipioa eelikadura burujabetza da.Via Campesinak landutako aldarrikapen honekgero eta onarpen handiagoa dauka kontinentedesberdinetako hainbat Gobernuren aldetik,eta kasu batzuetan nazio legeetan ere jaso eginda. Hau gertatzen ari da ALBA izenekoan(Alternativa Bolivariana de las Américas) partehartzen duten herrialdeetan, Nepalen,Senegalen eta Malin.

Gosetea eta txirotasuna amaitzeko ezinbeste-koa da elikadura burujabetza, herrialde bakoit-zeko biztanleriari bermatzearren bere nekazarit-za ekoizpen osasuntsu eta iraunkorrarekin elika-tu ahal izateko gaitasuna. Merkatu globalizatuatransnazionalen jostailu bat da euren interesakezartzeko, interes publikoaren gainetik eta kon-tra. "Merkatu askearen" gezurra errotik erauzieta elkartasuna globalizatu egin behar da.

EUSKAL HERRIAN Zer egin dezakegu Euskal Herrian? Guztiok,

nekazaritza sektoreak zein gizarteak, horrenguztiaren inguruko kontzientzia aktiboa hartubehar dugu eta bakoitzak bere arloan eta guz-

tiok batera, ekimen eta plataforma kolektiboenbidez, urratsak egin elikadura burujabetzarantz,elkarrekin eta aldi berean. Hori lortzearren, hel-buru horretarako politika egokiak eskatzearekinbatera, gauza asko egin ditzakegu gure bizimo-duan. Adibidez, ahalik eta gehien gutxitu neka-zaritza ustiapenen kanpo erosketekiko mende-kotasuna, eta kontsumitzaileak garen aldetik,ahalik eta gutxien saiatu merkataritza-gune han-dietan erosten eta hori eginez gero, transnazio-nalen produktuak erostea ekidin. Horrekinbatera, nekazari eta kontsumitzaileen artea sor-tutako salerosketa zuzeneko sareak bultzatu etabertan parte hartu behar dugu, baita toki mer-katuak bultzatu ere.

Aro berri baten atarian gaude. SSistema neoli-beralak ez du etorkizunik. Hala ere, sistema hauzuzentzen duten elite politiko, ekonomiko etamilitarrak jo eta ke arituko dira statu quo haudefendatzen. Beraz, aurreikusi behar da sistemaaldatzeko prozesua luzea eta dramatikoa izan-go dela eta agian egungo belaunaldiek ez dugu-la ikusiko.

Edonola ere, egia bada ere aldaketa sakonakez direla bat-batean gertatzen, egia ere badaaldaketa handiak aldaketa txiki baten katebaten ondoriozkoak direla eta horiek bai ikusdaitezkeela egunez egun eta urtez urte, baigugan (benetako aldaketak gure gogoan, bizi-moduan eta ohituretan hasten dira), bai gureauzo, herri eta gizartean.

Gutariko bakoitzaren esku dago, gure ardurada. BBada garaia hitzetatik ekintza koherenteeta-ra igarotzeko.

Gaur, inoiz baino gehiago, zera azpimarratubehar da: jjaten dugun hori gara.

Aldizkari honek Via Campesinamugimenduaren jatorria, ibilbideaeta erronkak aurkeztu nahi ditu,EHNE nekazari sindikatuak, bertakosortzailea izateaz gain, betidanikaktiboki parte hartu duelako.Nazioarteko gizarte mugimendu han-dienetarikoa da eta sistema neolibera-laren kontrako borrokalarienetarikoa.

Aldizkaria egiteko erreferentziatzathartu dira nekazari liderren iritziakzein Via Campesinak Maputon(Mozambike) 2008ko urrian burutu-tako V. Biltzarraren azterketak etaproposamenak.

Lehen zati batean nekazari mugi-mendua bertatik bertara eta bere arlozein zeregin guztien arabera ezagut-zea ahalbidetzen duten artikuluakjaso dira. Bigarren zatian sistemakapitalista neoliberalaren krisiariburuzko azterketak eta elkarrizketakbildu dira, eta hirugarren eta azkenzatian egungo testuingurua aztertueta borrokaren ardatzak azaldukodira.

Azken helburua da informazioa etairitziak eskaintzea nekazaritzari etagizarte aldaketari lotutako funtsezkokontuei buruz sentikortzeko, beraz,espero dugu helburu hori betetzea.

HELBURUA ETAMETODOLOGÍA

a u r k i b i d e a

4

1-EZAGUTU VÍA CAMPESINA: IBILBIDEA.......................2-25

-Paul Nicholson eta Andoni Garciaren HITZAURREA: Bideonean gaude nekazaritza jasangarri eta soziala erdiesteko................2-3-Via Campesinako lehen Idazkari Operatibo RRAFAEL ALEGRIAriegindako elkarrizketa: «Via Campesina neoliberalismoaren une goreneanjaio zen»...........................................................................................5-7

2-SISTEMAREN KRISI UGARI: AZTERKETAK..................26-51

-SISTEMAREN KRISIA: ELIKAGAIAK, FINANTZAK:«Nekazaritzako espekulazioa eta elikadura burujabetzaren galera»................26-28-Brasilgo MSTko lider historiko JJOAO PEDRO STEDILEri egindakoelkarrizketa: «Une historikoan gaude indar metaketarako»...........29-31

-SISTEMAREN KRISIA: KLIMA, ENERGIAEkoizle txikiek eta nekazaritza jasangarriak planeta hozten dute.......32-35-«Transnazionalen kontrola dela-eta», DDena Hoffen artikulua................36-YOON GEUM SOON korear nekazari liderrari egindako elkarrizketa:«Via Campesinak indartu behar du MLIen kontrako borroka»...............37-VIJAYKUMAR MOHANLAJI JAWANDHIA indiar nekazari liderrari egin-dako elkarrizketa: «Neokolonizazio bat jasaten ari gara».....................38-39

-ELIKADURA KRISIAREN ALDE IZKUTUA: ERREPRESIOANekazarien eskubideen urraketa masiboak..............................................40Indiako buru-hilketak. Palestinar herriarekiko elkartasuna. Zapatismoarekikozubiak...........................................................................................................................41-Maliko CNOP presidente IIBRAHIMA COULIBALYri egindako elkarrizketa:«Azkar geureganatu dugu elikadura burujabetzaren printzipioa»................42-43

-SISTEMAREN KRISIA: BIODIBERTSITATEAREN GALERABiodibertsitatearen pribatizaziorik ez...............................................................44Terminator eta Transedukiontzia, ofentsiba transnazionala........................45-Haziei buruzko kanpainetako Via Campesinako koordinatzailePANCHA RODRIGUEZi egindako elkarrizketa: «Geure hazia desagertuzgero, geure bizitza amaitu egingo da»......................................................46-47

-SISTEMAREN KRISIA EUROPAN-JJOSE BOVE transgenikoen kontrako militante eta abeltzainari egindako elkarriz-keta: «Nekazaririk gabe ez da egongo mundu hobe bat lortzeko aukerarik».50-51

3. EGUNGO TESTUINGURUA ETA BORROKA ARDATZAK.........52-61

-Nazioarteko testuingurua: Elikagaien ekoizpena, berriro ere Estatuenlehentasuna.........................................................................................52-53-HHENRY SARAGIHri egindako elkarrizketa: «Aldaketarako aukerak sortudaitezkeenez, prest egon behar gara horiexek baliatzeko»................54-55-EEGIDIO BRUNETTOri (Brasilgo MST) eta DDIAMANTINONHAMPOSSAri (Mozambikeko UNAC) egindako elkarrizketak ............56-BORROKA ARDATZAKElikadura burujabetzan oinarritutako alternatibak..................................57Transnazionalak, guztion etsai............................................................58-59Aurre egin ingurumenaren suntsiketari....................................................60Emakumeen kontrako indarkeria mota guztien kontrako kanpaina........61

4. NEKAZARI BORROKA EUSKAL HERRIAN

-Elikadura Burujabetza posible da Euskal Herrian eta EuskalHerritik.....................................................................................................62-EHNEk eta ELBk nekazaritza jasangarriaren aldeko proposamena egindute.....................................................................................................63-64-AINHOA ITURBEri eta MMIKEL KORMENZANAri egindako elkarrizketa:«Ekintza zuzena eta proiektu alternatiboak abiaraztea gero eta garrantzi-tsuagoa izango da».......................................................................................................65-Euskal Herriko Laborantza Ganbarako presidente MMIXELBERHOKOIRIGOINIi egindako elkarrizketa: «Euskal Herriko nekazaritzakberezko tresnak behar ditu».................................................................................66-MAITE ARISTEGI EHNEko baserritarrari egindako elkarrizketa: «Elikaduraburujabetza herri eta pertsona ororen askapenerako printzipioa da».............68-EHNEko nazioarteko harremanetako arduradun PPAUL NICHOLSONIiegindako elkarrizketa: «Nekazari erakundeen erronka nagusia da gerta-tzen ari denaren berri ematea»...............................................................68

5

-NOLA SORTU ZEN VIA CAMPESINA?«92/93an izan zen, mundu mailan neolibe-

ralismoaren unerik gorenean. NikaraguakoNekazari eta Abeltzainen Elkarte NazionalarenBiltzarraren barruan politika neoliberaleknekazaritzan zuten eragin kaltegarriak aztert-zen ziren. Tristura, frustrazioa eta haserreajasotzen genuen eta, garai horretan, ez genuenerantzuteko erakunderik eta, are gutxiago, ezgenuen imajinatzen eredu neoliberala honda-tuko zuen erakunderik. Oroitzen dut nekazari,indigena eta laborarien erakunde hori osatzeaBiltzar horren erabakia izan zela. Helburuaeredu ekonomikoa aldatzea zen, ez bakarrikErdialdeko Amerikako eskualde horretan etaLatinoamerikan, baizik eta mundu mailan.

Zortea izan zen Latinoamerikan mugimenduartikulatuak jadanik bazeudela eta Europaantolatuta zegoela Europako NekazariKoordinadoraren (CPE) bidez. Bi eskualdehauek izan ginen sustatzaileak. PaulNicholsonekin eta Europa etaLatinoamerikako beste buru batzuekin bereha-la hitz egin genuen eta lehenengo BatzarraMons-en (Belgika) 1993an egin genuen. Ezdakit zergatik egin genuen Europan.Latinoamerikan izan beharko litzateke (dioironiaz), baina berdin dio. Orduan sortu zenVia Campesina».

-ZEINTZUK IZAN ZIREN NEKAZARI MUGIMENDU HORREN

LEHENENGO URRATSAK?«Europari koordinazioaren ardura egokitu

zitzaion eta behin-behineko lehenengo egoitzaBizkaiko EHNEko egoitzan egon zen.Ondoren, Latinoamerikara aldatu zen,Erdialdeko Amerikara zehazki, Hondurasera.

Han idazkaritza operatiboa moldatu genuen.Lehengo zortzi urteetan, esango nuke hamarizan zirela, komunikazio, koordinazio eta sus-tapenerako nazioarteko idazkaritza operati-boa antolatzea egokitu zitzaidan. Izan ere, ViaCampesina ez da federazio zentralizatua edobertikala, baizik-eta mugimendu horizontal,integratzaile, ideologiko eta dialektikoa.

Idazkaritza operatiboa eskualdeetan zehartxandakatuko zela erabaki genuen, hori dela-eta, orain Jakartan (Indonesia) dago.Ziurrenik, Jakartaren ondoren Afrikan egongoda. Sinestezina da Asian, Europan, Afrikan,Amerikan azkar hazi ginela eta hortik hama-bost urtetara Maputon, Mozambiken, burutudugula V. Batzarra».

«Ez genuen imajinatzeneredu neoliberalahondatuko zuen

erakunderik»

«Behin-behinekolehenengo egoitza

Bizkaiko EHNEn egonzen»

«Via Campesina ez da federaziozentralizatua edota bertikala,

baizik-eta mugimenduhorizontal, integratzaile,

ideologiko eta dialektikoa»

RAFAEL ALEGRIAK, HONDURASKO NEKAZARI BURUZAGIA, VIA CAMPESINAKO LEHENENGO IDAZKARIOPERATIBOA ETA SORTZAILEETAKO BAT, NEKAZARI MUGIMENDU HONEN JATORRI, GARAPEN ETA

ETORKIZUNARI BURUZ HITZ EGIN DIGU

«Via Campesina neoliberalismoaren unerikgorenean mundu mailan sortu zen»

e l k a r r i z k e t a


6

-ZEINTZUK OINARRI DITU VIA

CAMPESINAK?«Funtsezko oinarriak:

neoliberalismoaren kontra-koa, globala, solidarioa, kapita-lismoa edota neoliberalismoa ezden beste eredu sozial eta politi-koaren alde borrokatzen dena.Garrantzitsua da nazioartekonekazari mugimendua baterat-zen dugula eta, orain arte etahamabost urte igaro eta gero, ezgara banandu. Nire ustez, horiizan da gauzarik funtsezkoena.Beste mugimendu batzuek ezdute hainbeste urte iraun kon-traesan handirik gabe».

-NOLA LABURTUKO ZENUKE VIA

CAMPESINAREN IBILBIDEA 15 URTEOTAN

ZEHAR?«Via Campesinak asko aurrera-

tu du. Mons-eko Batzarrarenondoren, beste bat egin genuenTlaxkala-n, Mexikon, ondorenBangalore-n (India) eta IV.a SaoPaulon Aurreratzen ari gara etaorain dela gutxi Matolan,Maputotik gertu, Mozambiken,aurrerapauso kualitatibo zeinkuantitatiboa eman dugu. 93an,

eredu neoliberalaren unerikgorenean, lehenengo Batzarraegin genuen eta gaur egun V.aegin dugu eredu neoliberalhorren krisi handiaren erdian.Eredu hau agortuta dago, ezdauka etorkizunik; bere muinahilda dago, Via Campesinakbeste mugimendu batzuekinbatera egindako borroka dela-eta.

Nazioarteko Batzar bateanesan genuena, "borroka eta itxa-ropena mundu mailara eramanbehar dira", zentzuzko hitzakizan ziren. Borroka mundu mai-lara zabaldu zen eta itxaropenaindartu zen. V. Batzar honetatikindartsuago, bateratuago etaitxaropen handiagorekin ateragara sistemaren krisia dela-eta.Esan digute AEBetako egunkaribatzuetan kapitalismoa salbatze-ko nazioarteko Biltzar bat egite-ari buruz hitz egiten dela.Horrek esan nahi du oso kezka-tuta daudela. Haiek hondorat-zen diren bitartean, gu aurreragoaz».

-NOLA IKUSTEN DUZU ETORKIZUNA <VIA

CAMPESINAREN IKUSPEGITIK?«V. Batzarretik ekintza plan

estrategiko batekin atera ginen,borroka ez baita bukatu, aurrerajarraitzen dugu. Gaur egun, gairikfuntsezkoenak, batez ere, hauekdira: nekazaritza erreforma, kli-maren beroketa, natur baliabide-ak (ura, lurra, haziak), emakume-ak, gazteak, koadroen prestakunt-za, artikulazioa, mobilizazio sozia-la. Hau guztia hurrengo bost urte-etarako ekintza plan estrategikobaten barne daude. ViaCampesina munduko gizartemugimendu nagusienetakoa delabaieztatzen da. Kontinente guztie-tako oso ordezkari egokiakdaude.

Gaur egun, kezka da eredu neo-liberal zaharraren hondameneaneta berri baten eraketan aurrerajarraitzeko itun estrategikoak nolaegin. Bataila handietarako prestat-zen ari garela uste dut. Borrokahandi sinkronizatu eta bateratuakegingo ditugu, urtean hiru gutxie-nez. Bat apirilaren 17an izan dai-teke, beste bat elikadura buruja-betzaren nazioarteko egunean etabestea beste egunen batean».

«Eredu neoliberalaagortuta dagoneurri handi bateanVia Campesinakbeste mugimendusozial batzuekinbatera egindakoborroka dela-eta»

«Gaur egun, kezkada eredu neoliberalzaharrarenhondamenean etaberri baten eraketanaurrera jarraitzekoitun estrategikoaknola egin»

RAFAEL ALEGRIA

«NEOLIBERALISMOAREN KONTRAKOA, GLOBALA,SOLIDARIOA, KAPITALISMOA EDOTA NEOLIBERALISMOA EZDEN BESTE EREDU SOZIAL ETA POLITIKOAREN ALDEBORROKATZEN DENA»

«Nazioarteko nekazarimugimendua funtsezko

printzipioen araberabateratzen dugu»


7

-DAGOENEKO GOBERNU BATZUK ELIKADU-RA BURUJABETZA JASOTZEN DUTE EUREN

LEGEETAN…«Oso kontu garrantzitsua da.

Aurrerakoiak diren gobernuhauekin nola lan egingo duguneztabaidatuko dugu. ViaCampesina jaio zenean,Latinoamerikan adibidez, Kubazen librea, subiranoa, indepen-dentea eta sozialista zen herrialdebakarra. Gaur, hamabost urtegeroago, soilik hiru geratzen diraoligarkiaren boterearen menpe.Kuba, Venezuela, Bolivia,Ekuador, Paraguay, Txile, Brasil,Nikaragua eta laster El Salvadoreta Honduras ALBAren(Ameriketako AlternatibaBolivartarra) parte dira. Lehenneoliberalismoaren urakanariburuz hitz egiten genuen, orain,sozialismoaren urakanari buruzhitz egiten dugu. Oraindik ez dagauzatu, baina gure kontinenteaden Latinoamerikan ALBA bezala-ko esperientziak gertatzen dira.Eztabaidatzeko proiektu bat da.

Gobernu hauek, Asian Nepaleta Afrikan Mali eta Senegalekinbatera, elikadura burujabetza etanekazaritza erreformei buruzkokapitulu osoak eta konstituzioakdituzte eta hori ViaCampesinaren eraginaren emait-za da. Evo Moralesek babes gutu-nak bidaltzen dizkigu eta ViaCampesinaren fundatzailea delaesaten du, Chavezek dio nekaza-ria eta Via Campesinako kidedela. Herrialdeak gobernatzeneta prozesu iraultzailean presi-denteak ditugu. Eztabaidatukodugu nola egin lan indartzeko, ezerresistentziatik, baizik eta bote-retik. Baina ezin dugu ahaztu ez

dagoela botererik, ezta borrokapolitikorik, botere herrikoia,borroka soziala, antolakuntza,mobilizazioa eta itun estrategia-koak ez badaude».

-ZER NOLAKO GARRANT-ZIA DUTE NBE EDOTA

FAO BEZALAKO INSTITU-ZIOEK?

«Batzuen ustez,NBE eta FAO(Nekazaritza etaElikadurarako NazioBatuen Erakundea)edota MMA( M u n d u k oM e r k a t a r i t z aAntolakundea), MB(Munduko Bankua)eta NMF(Nazioarteko Moneta Funtsa)bezalako organismoak desagertueta instituzioak guztiz berregitu-ratu beharko lirateke. Hala ere,guretzat beharrezkoa da momen-tuz FAOri presioa egitea, bere

jatorrizko rola bete dezan. Hauda, munduan elikadura ziurtat-zea, nekazaritza txiki eta ertainasuspertzea eta CIDAR(Nekazaritza Erreformarako

N a z i o a r t e koBatzarra) etaNBE beste rolmota bat beregain hartzerab u l t z a t z e a ,m u n d u k oEstatuen ordez-ko gisa. NBE etaFAO neolibera-lismoaren garaibatean MB,NMF etaMMAren zerbit-zura zeudenorganismo tek-

nikoak baitziren. Gure borroka beti egon da neo-

liberalismoaren aldeko instituziohorietatik banantzera bideratutaeta poliki-poliki lortzen ari gara.FAOk, 2006ko martxoan,

Brasilen egin zuen nekazaritzaerreformari buruzko lehenengobatzarra, MB eta nekazaritzanegozio transnazionalen eraginikgabe. Halaber, oso garrantzitsuada Nazio Batuak nekazari eskubi-deen gutuna onartzea, gurekineztabaidatzeko prest egotea etaGiza Eskubideen NBEko errelato-re bereziak esatea nekazari esku-bideen gutuna posiblea dela,lurra, ura eta haziak eskuratzekoeskubidea indartzeko».

-VIA CAMPESINAREN BORROKAK ERAGINA

IZAN DU ORAINGO MMAREN EGOERA

TXARREAN, EZTA?«Eragin garrantzitsua izan du

orain MMA Europako herrialdebateko izozkailuan egoteko etabertan jarraitzeko. Ez diogu etor-kizunik ikusten. Nazioartekoorganismo hauek (MMA, MB,NMF) onartu dute nazioartekoelikagaien krisian, klima beroke-tan, finantza krisian erantzukizunhandia dutela. Beraiek ere onart-zen dute.

Orain dela 10 edo 15 urte esa-ten zutenek nekazari txiki etaertainek etorkizunik ez zutela,desagertuko zirela errentagarriaketa eraginkorrak ez zirelako,horrelakoak bakarrik nekazaritzaindustria eta merkatu librea bait-ziren, orain esaten dute planetahozten dutenak nekazari txiki etaertainak direla eta eskatzen digu-te elikagaiak berriro ekoizteko,beti bermatu egin ditugulako.Dena den, kezkatuta gaudenazioarteko kapitalak ikusi duela-ko landa-erregaiak oso errentaga-rriak direla eta elikadurarako osoemankorrak diren lursailak bere-ganatu ahal dituelako».

RAFAEL ALEGRIA

«Gero eta gobernugehiagok elikadura

burujabetzarenoinarria euren legeetan

jasotzen dute»

«Ez dago borroka politikorik,botere herrikoia, borrokasoziala, antolakuntza,mobilizazioa eta itunestrategiakoak ez badaude»

«Halaber, oso garrantzitsua daNazio Batuak nekazarieskubideen gutuna onartzeaeta gurekin eztabaidatzekoprest egotea»

«ViaCampesinaren

borrokak eragingarrantzitsua izandu orain MMA

Europakoherrialde bateko

izozkailuanegoteko»

e z a g u t u V i a C a m p e s i n a

8

Via Campesina, hamabost urteko jardueraeta bost Biltzar edo Batzar orokorrenostean, ziurrenik gaur egungo nazioarte-

ko gizarte mugimendu garrantzitsuena bilaka-tu da, kide kopuruari eta orain krisian dagoensistema neoliberala zalantzan jarri eta aukerakproposatzen dituen dinamikari dagokienez.Inongo sektoreak lortu du holako mugimenduegituratua, ordezkaria, legitimoa eta nortasu-narekin sortzea eta kontinente guztietakogizarte borrokak, nahiz eta kontinente bakoit-zak errealitate desberdin bati aurre egin, -kasuhonetan nekazaritzakoak- batzea, neoliberalis-moak sortutako arazo global berdinak dituzte-lako.

Via Campesinak milaka nekazari familiaordezkatzen dituzten munduko 69 herrialdeko149 nekazari elkarte biltzen ditu, haien arteanEHNE. Maiz euren herrialdeetako koordinat-zaileak edo gehiengoa duten konfederazioakizaten dira, beste erakunde askorekin bateraosatutakoak.

Haien herrialdeetako nekazari elkarte borro-kalarienak dira, ekoizle txiki eta ertainak, ema-kume eta gazte nekazariak, komunitate indige-nak, nekazari migratzaileak eta lurrik gabekolaborariak biltzen dituztenak. Nekazarienbatasunaren bidez, sistema neoliberala eraisteaeta gizarte eredu justu eta solidario bat lortunahi dute.

JATORRIA1992ko apirilean sortua, Via Campesina,

Managuan (Nikaragua) egindako Nekazari etaAbeltzainen Batasun Nazionalaren Batzar batzela-eta, egungo sistema neoliberalaren etanekazaritza industriaren unerik gorenean,nekazarien bilera batean eratu zen. Bertan,Europa, Erdialdeko Amerika eta IparAmerikako nekazariak elkartu ziren, nekaza-rien eskubideak ahultzen dituen sistema horrenkontra borrokatzeko asmoz.

Hurrengo urtean, 1993ko maiatzean, Mons-en (Belgika), Via Campesinaren lehenengoBiltzarrean -4 urtean behin biltzen den ezta-baida eta erabaki organo gorena- nazioartekoerakunde gisa osatu zen. Plurala, kulturanizta-sunekoa, autonomoa eta alderdi politiko,talde ekonomiko edota erlijiosoetatik inde-pendentea da eta funtzionamendu eta parte-hartze eredu horizontala duen mugimenduada.

1996an, Tlaxkala-n (Mexiko) egindako biga-rren Biltzarrean argitaratu zen manifestuanindarrak batzeko eta antolatzeko arrazoiakargi eta garbi adierazten dira: «Gure euska-rriak, gure komunitateak, gure kultura eta gurenatur ingurunea suntsitzen dituzten baldintzaekonomiko eta politikoen gaitzespenak batzengaitu. Guri dagokigu geure buruarenganako

eta lurrarenganako errespetuan oinarritutakonekazaritza ekonomia bat sortzea, elikaduraburujabetzan eta bidezko merkataritzan oina-rrituta».

Sistema ekonomiko neoliberala, hain zuzenere, izan da milaka nekazarien txirotasuna,gosea eta derrigorrezko emigrazioa eragindutena, eta, oro har, laborarien hondamenaeta ezegonkortasunaren arrazoi nagusia.Modu berean, konpainia transnazionalakmugarik gabeko jabetze eta ustiapenen bidez,natura, lur, ur, landare, animalia eta naturbaliabideen suntsiduraren erantzuleak dira.

Via Campesinaren aipatutako eredu neolibe-ralaren kontrako borrokak Iparraldeko (abe-

ratsak) eta Hegoaldeko (pobreak) nekazarierakundeak elkartzen ditu. Erakundeok ere eli-kadura burujabetzan (bertan produzitu bertankontsumitzeko, modu arduratsuan eta nekaza-rien bizitzarekiko eta naturarekiko begiruneaz)oinarritutako nekazaritza eredu duina eta soli-darioa nahi dute. Horretarako nekazaritzapolitikaren eztabaida eta erabakitze prozesue-tan parte hartzea eskatzen dute.

Honako Biltzar hauetan -Bangalore (India)2000ko irailean/urrian, Sao Paulo (Brasil)2004ko ekainean eta, orain dela gutxi,Maputon (Mozambike) 2008ko urrian- egiaz-tatu dira mugimenduaren ildo ideologiko etaekintzailearen arrakasta zein kontinente guz-tietan gertatutako zabalkuntza, etengabeanbeste nekazari erakundeak gehitzen zaizkiola-ko.

Via Campesina nazioarteko gizarte mugi-mendu handiena eta sistema neoliberalarenkontrako borrokalariena bilakatu da, etanekazarien eskubideen alde bere ahotsa ent-zunarazi du, salaketa eta proposamenak egi-nez.

Via Campesina, nekazaritzatikabiatutako nazioarteko gizarte

mugimenduaMILAKA NEKAZARIK NEKAZARITZA ETA GIZARTE EREDU

DESBERDINA ESKATZEN DUTE

Hamabost urteotan ViaCampesina nazioartekogizarte mugimenduhandiena eta sistemaneoliberalaren kontrakoborrokalariena bilakatu da


9

Erakunde kideakAFRIKA 1-1 União Nacional de Camponeses (UNAC) MMozambike-2 Confederation Paysanne du KKongo (COPACO/PRP)-3 Coalition Paysanne de MMadagaskar (CPM)-4 Landless Peoples Movement (LPM) HHegoafrika-5 Mtandao wa Vikundi vya Wakulima TTanzania (MVIWATA) - TanzanianNetwork of Farmer´s Groups-6 Confederação das Associações de Camponeses e Cooperativas Agro-pecuárias de AAngola (UNACA)

AFRIKA 2-1 Coordination Nationale des Organisations Paysannes (CNOP) MMali-2 Plateforme Paysanne du NNiger (PFPN)-3 Conseli National de Concertation et de Cooperation des Ruraux(CNCR) SSenegal-4 Coordination TTogolese des Organisation Paysannes (CTOP)-5 Conseil Rural pour le développement de l'agriculture et de la Pêche(CORDAP) KKamerun-6 Coordination Nationale des Organisations Paysannes (CNOP-Congo)Kongo Brazzaville

EUROPA-1 Coordinadora de Organizaciones de Agricultores y Ganaderos EEspainia(COAG))-2 Sindicato de Obreros del Campo de Andalucia (SOC) EEspainia-3 Türkije Tarim ve Hay vanulik konfederasyanu TTurkia-4 Arbeitsgemeinschaft Bäuerliche Landwirtschaft (ABL) AAlemania-5 Associazione Rurale Italiana (ARI) IItalia-6 Federation Unie de Groupements d'Eleveurs et d'Agriculteurs (FUGEA)Belgika-7 Confederaçao Nacional de Agricultura (CNA) PPortugal-8 Confédération Nationale des Syndicats d'Exploitants Familiaux(MODEF) FFrantzia-9 Confederation Paysanne FFrantzia-10 Nordbruk SSuedia-11 Norsk Bonde - Og Smabrukarlag (NBS) NNorvegia-12 Österreichische Bergbauemvereinigung (ÖBV) AAustria-13 Sindicato Labrego Galego (SLG) GGalizia-14 Euskal Herriko Nekazarien Elkartasuna (EHNE) EEuskal Herria-15 Uniterre SSuitza-16 Vlaams Agrarisch Centrum (VAC) BBelgika-17 Mouvement d'Action Paysanne - MAP BBelgika-18 Assocjazzjoni Tal-Bdiewa-ATB MMalta-19 Mouvement International de Jeunesse Agricole Rurale Catholique-(MIJARC - Europe) BBelgika-20 Frie Boender DDanimarka-21 NEAK GGrezia-22 Associazione Italiana per l'Agricoltura Biologica (AIAB) IItalia-23 Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV) Holanda-24 L'Autre Syndicat SSuitza

IPAR AMERIKA-1 Union Nacional de Organizaciones Regionales Campesinas Autonomas(UNORCA) MMexiko-2 National Family Farm Coalition (NFFC) AAEB-3 Asociación Nacional de Empresas Comercializadoras de Productores delCampo (ANEC) MMexiko-4 Central Independiente de Obreros Agricolas y Campesinos (CIOAC)Mexiko-5 Coalicion de Organizaciones Democraticas de Uniones Campesinas(CODUC) MMexiko-6 Coordinadora Nacional Plan de Ayala (CNPA) MMexiko-7 Frente Democratico Campesino de Chihuahua (FDCC) MMexiko-8 Union Paysanne - Quebec KKanada-9 National Farmers Union (NFU) KKanada-10 Border Farm Workers Project - Proyecto de Trabajadores AgricolasFronterizos AAEB-11 Florida Association of Farmworkers AAEB-12 Rural Coalition AAEB-13 National Association of Latino Farmers and Ranchers Trade AssociationAEB

ASIAKO HEGOEKIALDEA ETA EKIALDEA-1 IIndonesia Peasant Union/ SPI-2 Korea Women Peasant Association -KWPA HHego Korea-3 Assembly of the Poor (AOP) TTailandia-4 Pagkakaisa para su Tunay na Reporgman Agraryo at KaunlarangPangkanayunan (PARAGOS) FFilipinak-5 Kisulang Magbubukid ng Pilipinas (KMP) FFilipinak-6 Hametin Agrikultura Sustantavel Timor Lorosa'e (HASATIL) EEkialdekoTimor-7 Korean Peasant League (KPL) HHego Korea-8 Persatuan Kebajikan Melayu Pesisir Kampung Tambirat (Panggau)Malasia-9 Vietnamese National Farmers Union (VNFU) VVietnam-10 Nouminren (Japan Family Farmers Movement) JJaponia-11 Northern Peasant Federation (NPF) TTailandia-12 Farmer and Nature Network (FNN) KKanbodiaHautagaia: UNORKA FFilipinak

ASIAKO HEGOALDEA-1 Bharatiya Kisan Union (BKU), Haryana IIndia-2 All Nepal Peasants' Federation (ANPFA) NNepal-3 Nepal Agricultural Labor Association NNepal-4 Nepal National Fish Farmers Association NNepal-5 Nepal National Peasants Women's Association NNepal-6 Bangladesh Adisavi Samithy (BAS) BBangladesh-7 Bangladesh Kishani Sabha (BKS) BBangladesh-8 Bangladesh Krishok Federation (BKF) BBangladesh-9 Bharatiya Kisan Union (BKU) Mandhya IIndia-10 Bharatiya Kisan Union (BKU) Maharshtra IIndia-11 Bharatiya Kisan Union (BKU) New Delhi IIndia-12 Bharatiya Kisan Union (BKU) Punjab IIndia-13 Bharatiya Kisan Union (BKU) Rajasthan IIndia-14 Bharatiya Kisan Union (BKU) Uttaranchal IIndia-15 Bharatiya Kisan Union (BKU) Uttar Pradesh IIndia-16 Karnataka Rajya Ryota Sangha (KRRS) IIndia-17 Kerala Coconut Farmers Association IIndia-18 Nandya Raita Samakya, Andra Pradesh IIndia-19 Tamil Nadu Farmers Association IIndia-20 Monlar -(Movement for National Land and Agricultural Reform) SSriLanka


10

KARIBE-1 Mouvement Paysan de Papaye (MPP) HHaiti-2 Confederación Nacional de Mujeres Campesinas-CONAMUCA DDominikar Errepublika -3 Asociación Nacional de Agricultores Pequeños (ANAP) KKuba-4 Mouvman Peyizan Nasyonal Kongre Papay (MPNKP) HHaiti-5 WINFA - Association of Caribbean Farmers WWindward Islands Kideak:Cane Farmers Association, GrenadaWINFA Dominica Local Branch DominicaNational Farmers Association St.LucíaNational Farmers Union St.Vincent-6 Tet Kole ti Peyizan Ayisyen - TK HHaiti-7 FECAIMAT - Federación de Campesinos Independientes Mamá Tingó DDominikarErrepublika-8 CONFENACA. Confederación Nacional Campesina DDominikar Errepublika-9 MCCU - Movimiento de Campesinos Trabajadores "Las Comunidades Unidas" DDominikarErrepublika-10 ACALEN - Asociación Central de Agricultores Luz y Esperanza de Nagua DDominikarErrepublika-11 RETOÑO - Confederación de Organisaciones Campesinas y Barriales del Sur DDominikarErrepublika-12 FEDECARES - Federación de Caficultores del Sur DDominikar Errepublika-13 FEPROBOSUR - Federación de Productores del Bosque Seco DDominikar Errepublika

ERDIALDEKO AMERIKA-1 Consejo Coordinador de Organizaciones Campesinas de Honduras (COCOCH) HHonduras-2 Asociación de Trabajadores del Campo (ATC) NNikaragua-3 UPA NACIONAL CCosta Rica-4 Asociación de Pequeños y Medianos Productores de PPanama (APEMEP)-5 BBelize Association of Producer Organizations (BAPO)-6 Asociación Nacional de Trabajadores Agropecuarios (ANTA) EEl Salvador-7 Mesa Nacional Campesina de Costa Rica (MNC-CR) CCosta Rica-8 Coordinadora Nacional de Organizaciones Campesinas (CNOC) GGuatemala-9 COMITÉ DE UNIDAD CAMPESINA-CUC GGuatemala-10 Coordinadora Nacional Indígena y Campesina: CONIG GGuatemala-11 Coordinadora Nacional de viudas de GGuatemala: CONAVIGUA-12 Unión Nacional de Productores Agropecuarios CCostarricense: UNAG-13 Mesa Agropecuaria y Forestal - MAF NNikaragua-14 Conferderación HHondureña de Mujeres Campesina -CHMC-15 Federación de Cooperativas de la Reforma Agraria Región Central: FECORACEN de R.L.El Salvador-16 Mesa Permanente de Mujeres Rurales: MPMR EEl Salvador-17 Unión Nacional de Trabajadores Agropecuarios: UNATA EEl Salvador-18 Asociación de Veteranos de la Guerrilla SSalvadoreña: AVEGSAL-19 Fundación de Promotora de Cooperativas (FUNPROCOP) EEl Salvador-20 Federación Nacional de Asociaciones de Cooperativas de Producción Agropecuarias:FENACOPAZ EEl Salvador-21 Federación de Asociaciones Cooperativas de Producción Agropecuaria de R.L.: FEDECO-PADES EEl Salvador-22 Asociación Agropecuaria "Monte Ararat" EEl Salvador

HEGO AMERIKA-1 Movimiento dos Trabalhadores dem Terra (MST) BBrasil-2 Federación Nacional de Mujeres Campesinas de BBolivia "Bartolina Sisa"(FNMCB)-3 Movimiento de Mulheres Camponesas (MMC) BBrasil-4 Movimiento de Atingidos por Barragens (MAB) BBrasil-5 Movimiento dos Pequenos Agricultores (MPA) BBrasil-6 Asociación Nacional de Mujeres Rurales e Indígenas (ANAMUR) TTxile-7 Confederación Ranquil TTxile-8 Asociación Nacional de Usuarios Campesinos (ANUC-UR) KKolonbia-9 Coordinador Nacional Agrario (CNA) KKolonbia-10 Federación Nacional de Cooperativas Agropecuarias (FENACOA)Kolonbia-11 Federación Nacional Sindical Unitaria Agropecuaria (FENSUAGRO-CUT) KKolonbia-12 Asociación de Pequeños productores del Noroeste de Córdoba (APE-NOC) AArgentina-13 Coordiadora de campesinos, indígenas y trabajadores rurales (COCI-TRA) AArgentina-14 Consejo Asesor Indígena (CAI) AArgentina-15 Movimiento Campesino de Santiago del Estero (MOCASE) AArgentina-16 Confederación Campesina del Perú (CCP) PPeru-17 Confederación Nacional Agraria (CNA) PPeru-18 Confederación Sindical Unica de Trabajadores Campesinos de BBolivia(CSUTCB)-19 Consejo Andino de productores de Coca BBolivia-20 Movimiento de Trabajadores sin Tierra (MST) BBolivia-21 Confederación Única Nacional de Afiliados al Seguro SocialCampesino (CONFEUNASSC) EEkuador-22 Federación Nacional de Organizaciones Campesino-Indígenas (FENO-CIN) EEkuador-23 Coordinadora Agraria Nacional de Ezequiel Zamora (CANEZ)Venezuela-24 FNCEZ - Frente Nacional Campesina Ezequiel Zamora VVenezuela-25 Coordinadora Nacional de Organizaciones de Mujeres TrabajadorasRurales e Indígenas (CONAMURI) PParaguay-26 Mesa Coordinadora de Organizaciones Campesinas (MCNOC)Paraguay-27 Movimiento Campesino Paraguayo (MCP) PParaguay-28 Organización de Lucha por la Tierra (OLT) PParaguay-29 Red de Mujeres Rurales de Uruguay - RMRU UUruguay-30 Pastoral da Juventude Rural - PJR BBrasil-31 Movimiento Nacional Campesino e Indígena - MNCI AArgentina-32 Confederación Nacional de Organizaciones Campesinas, Indígenas ynegras de EEkuador -FENACLE

Erakunde kideak


11

Afrika 1: RONALDO CHINGORE (UNAC -Mozambike), ALPHONSINE NGUBA (COPA-CO-PRP, KONGO)Afrika 2: IBRAHIMA COULIBALY (CNOP -Mali), FATIMATOU HIMA (PlateformePaysanne de Niger - Niger)Ipar Amerika: DENA HOFF (NFFC - AEB),ALBERTO GÓMEZ (UNORCA - Mexiko)Erdialdeko Amerika: YOLANDA ARIAS (ATC -Nikaragua), RAFAEL ALEGRIA (COCHOC,Honduras)Karibe: JUANA FERRER (Conamuca -Dominikar Errepublika), CHAVANNES JEAN

BAPTISTE (MPP - Haiti)Hego Amerika: ETELVINA MACIOLI (MST -Brasil), LEONIDA ZURITA (Bartolina Sisa -Bolivia)Asiako Ekialdea eta Hegoekialdea: YOONGEUM SOON (KWPA - Hego Korea), HENRYSARAGIH, (FSPI, Indonesia)Asiako Hegoaldea: YUDHVIR SINGH(BKU - India), MANAVI SHANTA (ANPIA -Nepal)Europa: JOSIE RIFFAUD (ConfederationPaysanne - Frantzia), JAVIER SANCHEZ (COAG- Espainia)

Nazioarteko Batzorde Koordinatzaileko (NBK) kideak

ALBERTO GOMEZ (UNORCA-Mexiko)

«Elikadura burujabetza lehentasuna izan behar da»

«Elikadura burujabetza lehentasuna izanbehar da herrialdearen barneko garapene-rako. Horretarako beharrezkoa da TLCAN(Ipar Amerikako Merkataritza Libreariburuzko Ituna) berriro negoziatzea etaKonstituzioaren 27. artikulua aldatzea,gizarte jabetza (28 mila herri lurrek etanekazarien komunitateek osatuta) aukera-rik ez duten familienak izan daitezen etamerkataritza-sozietateek eskuratzerik izanez dezaten eskatzeko. Eskubide eta kulturaindigenak Konstituzioan jasotzea (harriga-rria bada ere, gaur egun oraindik ez dalortu) eta Mexiko bakean egotea ere beha-rrezkoa da, baita ehun soziala berreraikit-zea ere, karitatezkoa izango ez den gizartepolitika burutzeko eta pribatizatu gabekobaliabide genetikoekin ingurumen buruja-betza lortzeko».

YOLANDA ARIAS (ATC - Nikaragua)

«Gazte koadroen heziketabeharrezkoa da»

«1975ean ATCren barruan GazteenIdazkaritza sortu zen, horren bidezNikaraguako gazteek parte hartzea ahalbi-detu zen. Modu berean, Gazte Sareareneraketari esker, beste herrialde batzuetakogazteak sarean integratzea lortu dutenzenbait gertaera bultzatu dira.Latinoamerikan egindako FAOren ikerketabaten arabera, ez dago gazteei zuzenduta-ko estrategiarik. Gazteek ez dute estatua-ren krediturik jasotzen, hortaz, gazteekerantzukizunak oso goiz hartzen dituzteeuren gain, ekoizpen bizitzan sartukodituen mekanismorik gabe. Nekazari gaz-teek biodibertsitatearen aldeko borrokare-kin bat egin behar dute; hortaz, beharrez-koa da Gazte Nekazari KoadroenHeziketa beharrezkoa da haien kontzient-zia maila handitzeko».

LEONIDA ZURITA, «Bartolina Sisa» BoliviakoEmakume Nekazarien Federazioko buruaeta Cochabambako senatari nazionala

«Evo Morales da duintasunarekin gobernatudaitekeela frogatu duenpresidente indigena nekazaria»

«Evo Morales presidente diktatorialguztiei -Sanchez de Lozada, "Tuto"Quiroga, bala eta hildakoekin soilikgobernatzen zuten hiltzaileei- duintasu-narekin, gardentasunarekin eta bereherriarekiko kontzientzia sentimendua-rekin gobernatu daitekeela erakutsi dienpresidente indigena nekazaria da. Betiesaten dugulako: "Gobernua bagaraherria entzuteko da, entzunez goberna-tu behar da". Proposamenek aurrera egi-ten dute. Etsai batzuek esaten zuten:Evok ez du hiru hilabete ere gobernuaniraungo, baina hor jarraitzen du. Gureustez, Boliviako herria harro dago».


12

YUDHVIR SINGH (BKU - India)

«Transgenikoak sartzeko planakkondenatzen ditugu, hondamenabaitira»

«Indiako Gobernuaren planak konde-natzen ditugu osasunean, ingurumene-an eta Asiako herrialde honetako neka-zarien errealitate sozioekonomikoanizango duen epe luzerako eraginareninguruan ikerketarik egin gabe elikagaitransgenikoen uztak modu arduragabe-an sartzeko. Monsanto-Mahyco multi-nazionalak Indian sartutako Bt kotoitransgenikoak milaka nekazari familiahondamenera eraman ditu eta nekazariasko euren burua hiltzera bultzatuditu».

JOSIE RIFFAUD (Confederation Paysanne - Frantzia)

«Benetako borondatepolitikoa falta da landa- etafamilia-nekazaritza biziarazteko»

«EBko eta AEBetako nekazaritza politikekMMAren mekanismo berdinekin suntsitzendute nekazaritza, nekazarien desagerpenaeragiten dute, ingurumenean, produktuenkalitatean eta lanpostuetan arazoak sort-zen dituzte. Europan, egunero, mila neka-zaritza ustiategi baino gehiago desagertzendira; benetako borondate politikoa faltada landa- eta familia-nekazaritza biziaraz-teko. Via Campesinaren EuropakoKoordinadorak eskatzen du landa-nekaza-ritza desberdina garatzea, lurraldeei eta eli-kadura burujabetzaren ezarpenari lotuta».

JAVIER SANCHEZ - COAG

«Europar Batasunak sektorehau erabili du MundukoMerkatarita Erakundean truketxanpon gisa»

«Munduko merkataritza-trukeensoilik % 10 da nekazaritza. EuroparBatasunak sektore hau erabil i duMunduko Merkataritza Erakundeantruke txanpon gisa, herrialde pobre-en kontzesioak lortzeko benetaninteresatzen zaizkion gaietan, indus-tria eta zerbitzu merkataritzan, bes-teak beste. Irtenbide bakarra danekazaritzako gaiak MundukoMerkataritza Erakundean ez nego-ziatzea».

Via Campesinako Nazioarteko Batzode Koordinatzaileko kideak, Via Campesinaren azken Nazioarteko Biltzarrean aukeratuak.


Via Campesinaren helburu nagusiaerakundeen arteko aniztasunarenbarnean elkartasuna eta batasuna

garatzea da, berdintasun eta justiziasozialeko erlazio ekonomikoak, lurrarenbabesa, elikadura burujabetza, nekaza-ritza ekoizpen jasangarria eta neurri txi-kiko edo ertaineko produkzioan oinarri-tutako berdintasuna bultzatzeko.

ESTRATEGIAKHelburu hauek lortzeko Via

Campesinak zenbait estrategia zehaztuditu, haien artean nabarmenetarikoak:

· Bertako erakundeen artikulazioaeta indartzea.

· Gobernuen eta alde askotarikoinstituzioen barnean, botereeta erabakitze guneetan eragi-na izatea, ekoizpen txiki etaertainetan ondorioak dituztennekazaritza eta ekonomia poli-tikei beste norabide bat emate-ko.

· Gai sozial, ekonomiko, politikoeta kulturaletan emakumeekparte hartzea indartzea.

· Proposamenak egitea gaigarrantzitsuekin lotuta, adibi-dez: nekazaritza erreforma, eli-kadura burujabetza, ekoizpena,merkataritza, ikerketa, baliabi-de genetikoak, biodibertsita-tea, ingurumena eta sexua.

· Nekazari erakundeetan emaku-meek parte hartzea sustatzeamaila guztietan.

· Landa-eremuetan informazio etaesperientzia trukaketak antolat-zea.

· Nekazari erakundeen arteanloturak sortzea eta talde laneanparte hartzea.

Via Campesina osatzenduten 149 erakundeinguru Asia, Afrika,

Europa eta Amerikako 69herrialdetatik datoz.Mugimendua zortzi eskualdedesberdinetan antolatutadago: Europa (mendebalde-koa eta ekialdekoa), Asiakoekialdea eta hego-ekialdea,Asiako hegoaldea, IparAmerika, Karibe, ErdialdekoAmerika, Hego Amerika etaAfrika.

PARTE-HARTZAILEAVia Campesinaren egitura

modu parte-hartzailean etademokratikoan zehazten daVia CampesinarenNazioarteko Biltzarretan.

Via CampesinarenNazioarteko Biltzarra eraba-kiak hartzen dituen egiturarikgorena da. Bertan eskualdebakoitzeko ordezkariek azter-

keta kolektiboan eta jokabide-en zehaztasunetan parte hart-zen dute. NazioartekoBiltzarrak lau urtean behin egi-ten dira eta bertan ViaCampesinaren planteamen-duak eta estrategia politikoakfinkatzen dira.

Nazioarteko BatzordeKoordinatzailea (CCI)Idazkaritza Operatibo bateketa Via Campesinako 9 eskual-de bakoitzeko bina koordinat-zailek (emakume bat eta gizonbat) osatzen dute, azken haue-tako bat idazkari operatiboaizango da. CCI bi urtetanbehin biltzen da (18 pertsona,9 gizon eta 9 emakume).Bilera hauetan NazioartekoBiltzarreko akordioak betediren edo ez ebaluatzen daeta eskualde bakoitzeko egoe-raren azterketa bat egiten da.Horrez gain, CCIk mundumailan nekazaritzan gertatzen

ari denaren azterketa kolekti-bo batean parte hartzen dueta nazioartean ekintza etadefentsa bateraturako planakzehazten ditu.

Nazioarteko IdazkaritzaOperatiboak (SOI), egunIndonesian dagoena, ekintzakkoordinatu eta Biltzarrean etaCCIren bileretan lortutako akor-dioak gauzatzen ditu.Eskualdeko bulegoak eskualdea-ren barneko erlazioak eta artiku-lazioak errazten ditu; bertan egi-ten da Via Campesina mugi-menduaren lan nagusia.

Via Campesina nazioartekobeste gizarte indar(Emakumeen Mundu Martxa,Lurraren Lagunak, e.a.), eko-nomiko eta politikoekinaliantzen dinamika sortzen arida, elkarrekin neoliberalismo-aren kontra borrokatzeko etaproposamen desberdinakgaratzeko.

Eskualdekokoordinatzaileenkoordinatzailea

Aniztasunetikbatasuna

13


14

Nazioarteko Biltzarrak· Via Campesinaren 1. Biltzarra, 1993ko maiatza,Mons (Bélgika).· Via Campesinaren 2. Biltzarra, 1996ko apirila,Tlaxcala (Mexiko).· Vía Campesinaren 3. Biltzarra, Emakumeen 1.Asanblada, 2000ko iraila/urria, Bangalore (India)· Via Campesinaren 4. Biltzarra, Emakumeen 2.Asanblada, Gazteen 1. Asamblea, 2004ko ekaina,São Paulo (Brasil)· Vía Campesinaren 5. Biltzarra, Emakumeen 3.Asanblada, Gazteen 2. Asanblada, 2008ko urria,Maputo (Mozambike).

Nazioarteko Biltzarrak erabakigarriakdira Via Campesinaren antolakunt-zan. Izan ere, biltzarrak organo era-

bakitzaile gorenak dira eta lau urtean behinegiten dira, bertan mundu osoko nekazariakbiltzen dira.

Via Campesinaren Nazioarteko Biltzarra

mugimenduaren barruan erabakiak landu etahartzeko gunerik gorena da. Bertan eztabai-datzen dira funtsezko gai guztiak eta hurren-go lau urteetarako jarrera eta joera politiko-ak. Funtzionamendu parte-hartzaile etademokratikorako arau, mekanismo eta egitu-rak artikulatzen dituen gunea ere bada.

Nazioarteko Biltzarra, mundumailako batzar erabakitzailea

Toki komunitateetan sustraitua dagoen gizarte eragi-le gisa Via Campesinaren izaerak eta nazioartekoeszenatokian lortze ari den esperientziak benetako

alternatibak bilatzen dituzten hainbat nekazari erakunde-en arreta piztu dute.

2000 eta 2004 artean mugimendua % 41 baino gehia-go hazi zen eta, hortik aurrera, hazten jarraitu du,Amerika osoan eta Europan finkatu da, eta Asian zeinAfrikan azkar zabaldu da.

2004ko ekainean Itaici/Sao Paulon (Brasil) egindakolaugarren Biltzarrean zein 2008ko urrian Maputon(Mozambike) egindako bosgarrenean, berrogei erakun-dek baino gehiagok Via Campesinarekin bat egin dute etagaur egun 69 herrialdetako 149 erakundek osatzen dute.Azken V. Biltzarrean erakunde afrikar asko gehitu zirenez,Afrikak, eskualde bakar batean egituratuta egon beharre-an, orain bi eskualde ditu.

Nekazari erakundeak etengabe gehitzen ari diraORDEZKATUAKO ESKUALDEAK

· ÁÁFRIKA (2 ESKUALDE)1: Mozambike, Madagaskar, Hegoafrika, Kongo, Tanzania, Angola;2:Mali, Senegal, Niger, Togo, Kamerun, Kongo Brazzaville;

· IIPAR AMERIKA: Kanada, Mexiko eta Estatu Batuak;· EERDIALDEKO AMERIKA: Costa Rica, Panama, Belize, Honduras, Guatemala,

Nikaragua, El Salvador;· KKARIBE: Kuba, Haiti, Islas de Barlovento eta Dominikar Errepublika; · HHEGO AMERIKA: Brasil, Txile, Kolonbia, Argentina, Bolivia, Peru, Ekuador,

Venezuela, Paraguay, Uruguay;· AASIAKO EKIALDEA eta AASIAKO HEGOEKIALDEA: Tailandia, Filipinak, Ekialdeko

Timor, Hego Korea, Vietnama, Malasia, Indonesia, Japonia, Kanbodia;· AASIAKO HEGOALDEA: Bangladesh, Nepal, Sri Lanka eta India;· EUROPA: Via Campesina Europar Koordinadoraren bidez 16 herrialde.


15

Urtetan zehar, Via Campesinak mundumailako jarrera adostuak garatu ditu etaekintza asko burutu ditu gai askoren

inguruan: nekazaritza erreforma, biodibertsita-tea, baliabide genetikoak, nekazaritza praktikajasangarriak, genero perspektiba integratzea etaitun estrategikoak sortzeko beharra, besteakbeste.

KOORDINAZIOA ETA TRUKEAGaur arte, Via Campesinak bilera eta topake-

ta ugari antolatu ditu eskualdeetan eta mundu-ko hainbat tokitan, VCko EmakumeenNazioarteko hiru Batzar, Gazteen Nazioartekobi Batzar, Nazioarteko bost Biltzar eta iparralde-ko zein hegoaldeko nekazari erakundeen artekotruke asko.

MUNDU MAILAKO KANPAINAK FIAN (Foodfirst Information and Action

Network) giza eskubideen erakundearekin bate-ra eta LRANen (Red de Investigación - Acciónsobre la Tierra) laguntzarekin, NekazaritzaErreformaren aldeko mundu mailako kanpainagaratzen ari da. Modu berean, TxilekoANAMURIk, Via Campesinako kide den emaku-me nekazarien erakundeak, koordinatu duen

"Haziak: Herrien Ondarea GizateriarenZerbitzura" mundu mailako kanpaina ere mart-xan dago.

NAZIOARTEKO INSTITUZIOANAURREAN MOBILIZAZIOAK

Via Campesina behin eta berriro mobilizatuda nazioarteko instituzioen aurrean: Elikadurariburuzko Nazioarteko Goi-Bileran Erroman(1996 eta 2002); MMAren Ministro bileretanGenevan (1998), Seattle-n (1999), Dohan (2001)eta Cancun-en (2003); Nekazaritzako ForoaQuebecen; Ameriketako Merkataritza LibrekoGuneari buruzko negoziazioetan (ALCA) Quiton(2002); Munduko Gizarte Foroan (MFS 2001,2002, 2003, 2004, 2005, 2006 eta 2007).

FAOREKIN BILERAK Via Campesinak goi-mailako bilerak izan ditu

nazioarteko zenbait instituziotako ordezkariekinnekazaritzaren garapenarekin lotutako gaiakeztabaidatzeko, horien artean: IFAD(Nekazaritza Garapenerako NazioartekoFuntsa), FAO (Nekazaritzako eta ElikadurarakoErakundea), UNDP (Nazioa Batuen GarapenPrograma) eta GFAR (Nekazaritza IkerketakoForo Globala).

Nazioarteko kanpainak,mobilizazioa eta

elkarrizketa

Seattle, MMAren geldialdiaren hasiera.1999ren bukaeran, Seattle-n (AEB), MundukoMerkataritza Antolakundearen (MMA) aurreanegindako mobilizazio jendetsuek instituzio neo-liberal eta ez demokratiko horren kontrako pro-testa kolektiboen katearen hasiera sinbolizatzendute. Via Campesinak "nekazaritza MMAtikkanpora" oihukatuz, orduan jada esaten zuen"ekintza hauek MMAren negoziazio prozesuakerabat gelditzera bultzatu dute", gaur arteberretsi egin dena etengabeko nekazarien borro-ka sozialari esker.

LAN ILDONAGUSIAK

Nazioarteko baserritarren mugimenduaizanda, Via Campesinak munduan base-rritarren borrokei lotutako gai nagusiakjorratzen ditu. Nazioarteko Lan Batzordebat dago gai bakoitzean:

1. Nekazaritza Erreforma.

2. Bioaniztasuna etaBaliabide Genetikoak.

3. Elikadura Burujabetzaeta Komertzioa.

4. Giza Eskubideak.

5. Nekazaritza baserritareta sustengarria.

6. Migrazioa eta Landaeremuko langileak.

7. Emakumea eta Generoa.


16

Elikaduraburujabetza

aldarrikapen multzoarenardatza

Via Campesinak elikadura burujabetzaren oina-rria bultzatu zuen, elikadura segurtasunarenideiaz haratago eta horren berme gisa, mundu-

ko nekazarien gosearen eta pobretasunaren arazoakonpontzeko. Bere proposamen ardatza da, berealdarrikapen multzoa bildu eta zentzua ematendiona.

Gobernu batzuk haien legeetan elikadura buruja-betza barneratzen hasi dira. Mali, Nepal, Senegal,Bolivia eta ALBAn (Ameriketarako AlternatibaBolivartarra) parte hartzen duten Hego Amerikakobeste zenbait herrialderen kasua da. Modu berean,FAOk eta NBErekin loturak dituzten beste instituziobatzuek ere Via Campesinaren elikadura burujabetza-ren proposamena ezagutzen dute eta onartu dutenekazarien bitartekari eta indar bizi gisa.

¿ZER ESAN NAHI DU?Elikadura burujabetza da herriek duten eskubidea

modu jasangarri eta ekologikoan ekoiztutako elikagainutritiboak, kulturalki egokiak izateko.

Herriek euren elikadura eta ekoizpen sistema eraba-kitzeko eskubidea da. Horrek jartzen ditu elikagaiakekoiztu, banatu eta kontsumitzen dituzten pertsonakelikadura sistema eta politiken erdigunean, merkatueneta enpresen eskakizunen gainetik.

Enpresen merkataritza "libreari" aurre egiteko estra-tegia eskaintzen du eta tokian tokiko merkatu nazio-nalei lehentasuna ematen die.

Lurra, lurraldeak, ura, haziak, animaliak eta biodi-bertsitatea eskuratzeko aukera eta kudeaketa eskubi-deak elikagaiak ekoizten dituztenen esku egotea ber-matzen du.

Harreman sozial berriak ekartzen ditu, sexu, arraza,gizarte maila edota belaunaldien arteko zapalkuntza-rik eta desberdintasunik gabekoak.

Lurrik gabeko pertsonek eta maila txikiko nekazarit-zan lan egiten duten nekazariek lurra, ura, haziak,baliabide produktiboak eta zerbitzu publikoak eskuraizan behar dituzte.

Elikadura burujabetzak eta iraunkortasunak lehenta-suna izan beha dute merkataritza politiketan.

Via Campesinaren arrakastaren arrazoietako batda arraza, kultura eta egoera desberdinetakojendea batzen jakin duela. Horretarako, oro-

korrean nekazari komunitate guztiek daukaten ara-zoa hartu dute oinarritzat: sistema neoliberalareninposaketa. Gatazka ez dago Iparraldeko (herrialdeaberatsetako) eta Hegoaldeko (herrialde behartsue-netako) nekazarien artean, garapen sozial eta ekono-mikoaren ereduen artean baizik. Bata neoliberala daeta nekazaritza industriala transnazionalen esku uztendu, besteak, berriz, nekazaritza familiar jasangarria

bultzatzen du, tokian tokiko kontsumoari begira.Eredu neoliberalak nekazaritza diru iturri gisa bes-

terik ez du ikusten eta ia baliabide guztiak nekazari-tza industrialerako eta elikagaien nazioarteko banake-tarako erabiltzen ditu. Via Campesinak defendatzenduen eredua, aldiz, elikadura burujabetzan oinarri-tzen da, hau da, nekazariek elikagai osasuntsuakekoizteko izan behar dituzten autonomia eta duinta-sunean, beti ere ingurumena errespetatuz eta etxekomerkatura zuzenduta, herritarren elikagai beharrakasetzeko.

Tokian tokikoetanazioartekoborrokabatera

Via Campesinaren eraketak etasendotzeak frogatzen du nekazariaketa euren familiak ez direla neolibe-ralismoak sortutako kaos ekonomi-koaren prozesu maltzurreko konpli-zeak izan, ezta ondorioz sortutakopobretze eta baztertzearen aurreanbiktima pasiboak ere. Nekazaritzaereduaren globalizazioaren aurreanaktiboki ari dira eusten, bai tokimailan, bai nazioarteko mailan.

Izan ere, nekazariak eurenherrialdeetan eusten ari dira antola-kuntzaren eta elkarlanaren bidez,eta komunitate ekimenak garatzenari dira «garapena» berriro definit-zeko eta justizia sozialean, jasanga-rritasun ekonomikoan eta nekazarikultura eta ekonomien errespetuanoinarritutako nekazaritza eredudesberdina eraikitzeko.

ALTERNATIBAK SORTZEAAlde batetik, horrek esan nahi du

toki esparruan bideragarriak direnaukerak sortu behar direla, nekaza-ri kooperatiba txikiak, tokikohazien bankuak, kontsumitzaileekinpartekatutako ardura taldeak edotabidezko merkataritzako elkarteak,nekazaritza berezko modu jasanga-rriak praktikatu eta defenditzeko.

Aldi berean eta modu osagarrian,tokian tokiko lanarekin batera,nazioarte mailan borrokatzen arida. Hor Via Campesinak nekazari-tzako eredu industrialaren inposa-ketaren aurrean nekazarien eskae-rak eta alternatibak antolatzen ditu.

Via Campesinan sortutako elkar-tasun eta batasun dinamikak bestenekazaritza mota bat posible delapentsatzeko itxaropena sustatzendu. Hau guztia bere lelo historikoaklaburtzen du: «Borroka globalizatu -Itxaropena globalizatu».

Beste eredu batenaldeko borrokan


17

Nekazari borrokak MMA geldiarazi duGATTen Uruguaiko Errondaren sinaduraren

ostean (1994an), Via Campesina nazioartekoerakundeen aurrean mobilizatu da, esate bate-rako Munduko Merkataritza Antolakundea(MMA), Munduko Bankua, NazioartekoMoneta Funtsa (NMF), herrialde aberatsenentaldea (G-8) eta Elikadura eta NekazaritzarakoNazio Batuen Erakundea (FAO), mezu argibatekin: eskatzea nekazaritza ez dadila mer-kantzia gisa hartu eta herrien elikadura buruja-betzarako eskubidea aitortu eta errespetatudadila: Paris, Seattle, Washington, Quebec,Erroma, Bangalore, Porto Alegre, Cancun,Hong Kong,… nekazari mobilizazioen lekukoizan dira, guztiak beste gizarte mugimendu bat-zuekin batera burutuak.

Via Campesina eredu neoliberal eta korpora-tibo baten globalizazioaren kontrako oposizioerradikalaren ahots ozen eta ikusgarrienetakobat bilakatu da.

LEEREN HERIOTZA EZ ZENALFERRIKAKOA IZAN

Erresistentzia honek goia jo zuen 2003koirailean MMAren 5. Ministro Bileraren lehenegunean, Cancunen (Mexiko), korear nekaza-rien buruzagi zen Lee Kyung Haeren heriotza-rekin. Gizon honek, Koreako beste 120 neka-zarirekin batera, Cancunen bat egin zuen ViaCampesinaren mobilizazioarekin eskatzekoMMA nekazaritza kontuetatik kanpo geratuzedila, erakunde horrek merkataritza liberali-zatzeko hartutako akordioak Estatu guztieiezartzen dizkielako. "MMAk nekazariak hilt-zen ditu" zioen kartel bat zeramala, Lee joanzen negoziatzaileak manifestariengandik

"babesteko" eraikitako alanbre-hesiraino etalabankada batez bere buruaz beste egin zuen.

Erresistentzia muturreko ekintza dramatikohorrek erakusten du Via Campesinak etenga-bean errepikatu duena: nekazaritzaren libera-lizazioa nekazarien kontrako gerra bat da,landa-komunitateak sarraskitu eta nekazarifamiliak suntsitu egiten baititu. Aldaketarenalde Leek egindako garrasi etsiak ViaCampesina indartzen lagundu zuen, eta ordu-danik irailaren 10a "MMAren kontrakoProtestaren Nazioarteko Eguna" izendatu da.Egun horretan herrialde askotako nekazarierakundeak mobilizatu egiten dira elikaduraburujabetzaren alde.

Leeren heriotza ez zen alferrikakoa izan.Ordudanik, eta nekazarien borrokari esker,MMAk ez du lortu bere paralisia gainditzea,izan ere, bertako negoziazioek hainbat urtedaramatzate geldirik.

· MMAren (Munduko MerkataritzaAntolakundea) Biltzarren aurrean Cancunen(2003), Hong Kongen (2005) eta Genevan(2008).

· Nekazaritza Erreformari eta LandaGarapenari buruzko Nazioarteko Biltzarrenaurrean, Brasilen (2006).

· G8ren aurrean, Rostock-en (2007) etaHokkaidon (2008).

· FAOren Gailurraren aurrean, 2008an.

· Elikadura Burujabetzaren aldeko Foroarenantolakuntzan, Nyelenin, 2007ko otsailean.

· Aniztasun Biologikoari buruzko Biltzarrarenaurrean, Curitiban (2006) eta Bonnen(2008).

· Elikadura eta Nekazaritzarako BaliabideFitogenetikoei buruzko Nazioarteko Itunarenaurrean, 2007an.

· Merkataritza Libreari buruzko Itunen kontra,Elkarte Ekonomikoari buruzko Akordioenkontra (APE),…

VIA CAMPESINA-RENMOBILIZAZIO BATZUK

Jihye Leek, Cancunen bere buruaz beste eginzuen korear lider nekazariaren alabak, aitarenomenez (ikus argazkia) eskutitz bat irakurri zuenhari egin zitzaion omenaldian, Via CampesinarenV. Biltzarrean, 2008ko urriaren 28an. Eskutitzhorretan, besteak beste, honakook esan zituen:"Aitak bizitza osoa eskaini zion gogoz eta bihotzeznekazaritzari… Bere ondasunak galdu zituennekazaritza politikaren ondorioz, baina bere izpi-ritua gailenduko da… Neu ere Cancunen egonnintzen… Nekazarion eskubideak kapital handiekzapaltzen dituzte, beroketa globala eragin etagizateria mehatxatzen duen ekoizpen masifikatua

sustatzeko nekazaritza ereduak inposatzen dituz-te; nazioarteko sistema honek nekazariok mespre-zatzen gaitu… baita geure balioak ere, eta ez ditugiza eskubideak errespetatzen… Giza eskubideaketa duintasuna erabat errespetatuko direnekomundu bat eraiki behar dugu… Konfiantza ikara-garria daukat arrain txikien jakindurian, bokartenantzera elkartu eta etsaiak uxatzeko arrain handibaten irudia osatzen dutelako. Larruazaleko kolo-re desberdinak eta hizkuntza desberdinak badauz-kagu ere, gure bihotzak altxatu egiten dira bizitzaeta nekazaritza maite ditugulako, bat garelakogure izpirituan…".

LEE-REN ALABAREN ESKUTITZA:«GIZA ESKUBIDEEN ETA DUINTASUNAREN ALDE»


18

KLIMA ALDAKETARI BURUZKO NBERENBILTZARRAREN AURREAN

Via Campesinak parte hartu zuen, beste gizartemugimenduekin batera, Balin (Indonesian), 2007koabenduan, Nazio Batuen Erakundearen Biltzarrarenmodu paraleloan antolatutako "herri solidarioan".Gainera, klima justiziarako sare bat sortu zen eta ViaCampesinak "Eskala txikiko nekazaritzak lurreko ten-peratura jaisten du" izeneko estrategia plazaratuzuen. Via Campesinak landa-erregaien kontrakoborroka ere indartu zuen.

Munduko MerkataritzaAntolakundearen etaMerkataritza Libreari

buruzko Itunenkontrako mobilizazioak

Urtero, apirilaren 17an (nekazari borroka-ren eguna, 1996an Brasilen sarraskitutakoMSTko nekazarien omenez) eta irailaren

10ean (MMAren kontrako borroka eguna,2003an Cancuneko mobilizazioetan bere buruahil zuen Leeren omenez), erakunde asko mobili-zatzen dira. adibidez, 2005ean 21 herrialdetanekintzak egon ziren, "MMA: 10 urte nahikoakdira" lelopean.

Genevan etengabeko mobilizazioak antolatudira Munduko Merkataritza Antolakundearen(MMA) Batzorde Nagusiaren bileren aurrean. ViaCampesinak beti bidali ditu ordezkaritza handiakmobilizazio horietara. 2005eko urrian 8.000 lagu-nek parte hartu zuten martxa batean eta MMArenkontrako ekintza sinbolikoak burutu ziren.

2005eko abenduan, Via Campesinak ordezka-ritza garrantzitsua eraman zuen MMArenMinistro Bilerara, Hong Kongen (Koreako 1.500lagun. Tailandiako 150, Indonesiako 50,Japoniako 150 eta beste herrialde batzuetakobeste 50 ordezkari). Bilera hark iraun bitartean,Via Campesinak eztabaida egitarau bat antolatuzuen Hong Kongeko Central Park-en eta egune-ro burutu ziren mobilizazioetan parte hartuzuen, eta horrek guztiak presio handia eraginzuen MMAren negoziazioetan.

2006ko ekainean herrialde aberastuenen foroenaurreko mobilizazioak egon ziren (Rostock-enG8ren kontra eta Postdam-en G4ren kontra), baitaMMAren kontra ere, horien guztien legitimitateeza eta MMAren Dohako errondak mundu osokonekazariei ekarritako ondorio gogorrak salatzeko.

2007ko martxoan MMAren kontrako mobiliza-zio indartsuak egon ziren Delhin (India).

2007ko martxoaren 19an, Via CampesinakoEuropako erakundeek parte hartu zuten EBreneta AKOBko (Afrika, Karibe eta Ozeano Barea)herrialdeen arteko Elkarte Ekonomikoari buruzkoAkordioen kontrako mobilizazioetan etaIndonesiako Nekazari Sindikatuen Federazioak(FSPI, orain SPI) 2007ko martxoan, Yakartan,G33ren bilerak iraun bitartean antolatutakomanifestazio eta ekintzetan.

Elikadura Burujabetzaren ingurukoNazioarteko Foroa, Niyeleni (Selinge-Mali),2007ko otsaila. Funtsezko unea izan zen"Elikadura Burujabetzaren aldeko mugimen-du" zabala eraikitzeko.

Munduko gizarte mugimendu garrantzi-tsuenetako 500 ordezkarik baino gehiagokparte hartu zuten.

Datozen urtetarako estrategia garbia eta

ekintza agenda definitu ziren.Niyelenikoaren ondoren, jarraipen foroakegin ziren Hego Korean (2007ko uztailean),Japonian (2007ko maiatzean) eta Nepalen(2007ko abuztuan), azken honetan bat eginzen nepaldar nekazarien eskaerarekinElikadura Burujabetza herrialdekoKonstituzio berrian jaso zedin, eta hau lortuegin da.

Eikadura Burujabetzarenaldeko foroak

Mobilizazioak

TSUNAMIREN

ONDORENGO ELKARTASUNA

2004an tsunami batekIndonesia, India, Sri Lanka eta

Tailandia jo zituen. ViaCampesinak antolatu zuen diru-bilketa bat, sorospen lanek iraunbitartean bere kideei zein berta-ko arrantzale erakundeei lagun-

tzeko.

Elikadura Burujabetzaren aldeko Nyeleniko Foroaren azken adierazpena (2007ko martxoa)dokumentu garrantzitsua da eta horren gainean Via Campesinaren eta beste gizarte mugimen-duen arteko aliantza sendoak eraiki dira herrien eskubideen alde. Argazkian Maliko presiden-tea Forora egindako bisitaldian.

2004-2008KO EKINTZAK ETA EKIMENAK


19

NekazaritzaErreformaren aldeko

nazioarteko jarduerak2004ko abenduan Nekazaritza Erreformaren

inguruko Munduko Foroa burutu zenValentzian (Espainia), Via Campesinak antola-kuntzan parte hartu zuen hainbat GobernuzKanpoko Erakunderekin eta beste mugimendubatzuekin batera, Nekazaritza Erreformarenaldeko Kanpaina Orokorraren bidez. Nekazari,indigena, gazte, emakume eta akademikoenehunka erakunde eta GKEen topagunea izanzen, nazioarteko agendan nekazaritza errefor-maren gaiari bultzada handia eman ziona.

2006ko martxoan, Porto Alegren FAOk(Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio BatuenErakundea) antolatutako NekazaritzaErreformari eta Landa Garapenari buruzkoNazioarteko Biltzarra (CIRADR gaztelaniaz)izan zen. Via Campesinak Lurrik GabekoenNazioarteko Topaketa antolatu zuen Biltzarrahasi baino lehentxeago, Foro Paraleloan hartuzuen parte eta Gobernuen Biltzarrean present-zia handia izan zuen. Bilerez gain, ekintzak etamobilizazioak ere egon ziren, FAOren azkenadierazpenean eragin positiboa izan zutenak.

A R A C R U Z - E NK O N T R A K OEKINTZA

CIRADR Biltzarreanzehar Brasilgo ViaCampesinak emaku-me kanpamendu batantolatu zuen eta milaemakume ingurukekintza gogor bat gau-zatu zuten Aracruzzelulosa konpainiakpapera ekoiztekodauzkan eukalipto sai-lek osatzen dituzten"basamortu berdeen"kontra. Ekintza horren-gatik auzipetuta dago Paul Nicholson burkidea,eragin handia izan eta nazioarte mailan gaihonen inguruko interesa piztu zuen.

2006ko urrian FAOren Foro Berezia izanzen Erroman, eta bertan presioa egin zenCIRADR-en berariazko jarraipena eginzedin.

2007ko ekainean Via Campesinako ordez-karitza batek landa garapenari buruzkoNazioarteko Biltzar batean parte hartu zuenBerlinen, eta eskatu zuen benetako nekaza-ritza erreforma bultzatzeko.

FIDAko kontsultakVia Campesinak 2005, 2006, 2007 eta

2008an parte hartu zuen NekazarienForoan, beste erakunde batzuekin batera2005ean sortutako NekazaritzaGarapenerako Nazioarteko Foroak (FIDAgaztelaniaz) Erroman antolatutako bileraaholku-emaile bat. Foro honetan, besteakbeste, FIPAk (Nekazaritza EkoizleenNazioarteko Federazioa), WFFk (MundukoArrantzaleen Foroa) eta ROPPAk(Mendebaldeko Afrikako NekazariErakundeen Sarea) parte hartu zuten.Foroan zehar, FIDAk erakundeei aholkuaeskatu zien bere programen eraginkortasu-nari buruz eta nekazaritzaren eztabaidanezarri beharreko lehentasun nagusiei buruz.

Hazien europar sareak "Biodibertsitateaa s k a t u "

izeneko Haziei buruzko NazioartekoMintegia antolatu zuen Frantzian, 2005eko aza-roaren 25etik 26ra arte, eta bertan landa-biodi-bertsitatea eta nekazari haziak babesteko laneanari diren taldeak eta pertsonak bildu ziren. ViaCampesinak parte hartu eta hazien kanpaina aur-keztu zuen..

2005eko abenduan Costa RicanBiodibertsitateari buruzko Nazioarteko Biltzarbat antolatu zen.

Brasilgo Via Campesinak 2006ko martxoanmobilizazio handia antolatu zuen Curitiban,Aniztasun Bilogikoari buruzko BiltzarrekoAldeen Bileran (COP-8) zehar. Via Campesinak,beste mugimendu batzuen batera, presioa eginzuen terminator teknologiaren gaineko debe-kuari eutsi zekion, eta industriaren presio han-

diaren arren lortu egin zuen.Transgenikoak. Mysore-n (India)

Transgenikoei eta Nekazaritzari buruzkoNazioarteko Sinposio bat antolatu zen, apirila-ren 2006an.

2008ko martxoan EHNEk, Via Campesinakokidea den aldetik, transgenikoen kontrakonazioarteko foro bat antolatu zuen Derion, etabertan mundu osoko nekazari erakundeek etabestelako gizarte mugimenduek parte hartuzuten.

Herrialde askotan GEOen kontrako ekintzagogorrak egon dira. Brasilen, MSTko Keno hilzuten Syngentak kontratatutako gangsterrek,eta azkenean epaileak transnazional hau botadu hartuta zeuzkan lurretatik. Frantzian(2008ko urtarrilean), gose greban zegoenlagun talde batek, haien artean Jose Bove,lortu zuen Monsantoren arto transgenikoa

Munduko Gizarte ForoaVia Campesina presente egon da, nazioarteko ordezkaritza

garrantzitsuen bidez, 2005ean (Mumbai) eta 2007an (Nairobi,Kenya) antolatutako Munduko Gizarte Foroan. 2006an ViaCampesinak parte hartu zuen Munduko Gizarte Foroko ForoPolizentrikoetan Caracasen (Venezuela), Bamakon (Mali) etaKarachin (Pakistan). Via Campesinak mugimendu aliatuekinbiltzeko baliatu zituen Foroak. Nekazari erakunde asko harre-manetan jarri ziren Via Campesinarekin eta laguntzeko edokide bihurtzeko interesa azaldu zuten.

Libanorako misioaVia Campesinako bi ordezka-

rik parte hartu zuten Libanoraegindako elkartasun misio bate-an 2006ko abuztuan eta alder-di politikoekin, gizarte mugi-menduekin eta NekazaritzakoLangileen Batasunarekin bilduziren gerraren kontrako protes-tari sostengua emateko.

Haziak etabioaniztasuna2004-2008KO EKINTZAK ETA EKIMENAK

2007ko azaroan, Valmir Mota d'Oliveira (Keno), Brasilgo MSTko nekazarien liderraSyngenta konpainia transnazionaleko segurtasun-zaindariek hil zuten lurren okupaziobatean, baina urtebete geroago lortu zen Syngentak Gobernuari eman behar izateatransgenikoekin esperimentuak egiteko zeukan legez kanpoko eremua.


20

EMAKUME NEKAZARIEN BORROKA, LEHENTASUNEZKO ARDATZA

Kalkuluen arabera, badaude mila milioilagun baino gehiago erabateko txirotasu-nean harrapatuta. Emakumeentzako

Nazio Batuen Funtsaren arabera (UNIFEM),horietariko % 70 emakumeak dira. Gainera,kalkulatzen da munduak goseak hiltzen dituen10 lagunetatik 7 emakume eta neskatoak direla.

Emakumeak langile txiroen taldeko gehien-goa ere badira. Hots, lan egin arren erabatekotxirotasunetik atera ahal izateko adina irabaztenez duten pertsonen kolektiboko gehiengoa.Lanaren Nazioarteko Erakundearen arabera,emakumeak langile txiro guztien % 60 dira.Mila milioi lagun baino gehiago bizi dira egunerabateko txirotasunean (dolar bat baino gut-xiago egunean): haietariko % 70 emakumeakdira. Estatistika guztiek erakusten dute emaku-meek maila guztietako (osasuna, lana, hezkunt-za, diru-sarrerak, politika,…) gabeziak pairatzendituztela.

Emakumeek jarraitzen dute etxeko lanez,seme-alaben hazkuntzaz eta adineko pertsonenzaintzaz arduratzen, baina oraindik ere eginki-zun horiek ez dira lantzat hartzen eta ez zaizkieordaintzen, eta zaintza ekonomiak mundukobizitza ekonomikoari egiten dizkion ekarpenekaitortu gabe jarraitzen dute.

FAOk aitortzen du landa-eremuetako elika-gaien mundu ekoizpenaren % 70 emakumeekburutzen dutela. Hala ere, ekarpen hau ezaitortzeaz gain, errealitate gordina da soiliklurren % 1 direla emakumeen jabetza edo ema-kumeen izenean daudela.

Sexu eta ugalketa eskubideekiko begiruneaerabat zaurtu egiten da bai maila pribatuan, baieremu publikoan, eta horrekin batera emaku-meen kontrako indarkeria politiko, ekonomikoeta sozial etengabe eta sistematikoa garatzen

da, Estatuek bultzatuta eta sustatuta.Sexu indarkeriak eragiten ditu munduko ema-

kumeen heriotza bortitzen erdiak. Sexu indarke-riak gaitasunak deuseztatu, familiak suntsitu,biktima kopurua handitu eta milaka emakumedesjabetu egiten ditu, baita familien oinarrieizein elikagaien ekoizpenari eragin ere.Estatistikek adierazten dute indarkeria jasatenduten emakumeen estaldura eta laguntza han-ditzeko beharra eta emakumeen giza eskubide-en urraketen kontrako ekintzak eta salaketak

abiarazteko premia.Gainera, tradizionalki lidergo ardurak gizo-

nezkoen esku egin dira. Hortik erabakigune guz-tiak gizonezkoek hartuta eta bideratuta egotea;estrukturalki boterearen gauzapena gizonezko-en esku egon da.

LANDA-INGURUNEA,BAZTERTUTA

Landa-eremuetako eta lurralde indigenetakoemakumeen egoera txarra da egun nekazaritzajotzen ari den krisiaren ondorio. Leku askotanoraindik ere nekazaritza erreforma baten zaindaude nekazariei lurraren jabetza ahalbidetu etaerrazteko zein lurrarekin espekulazioa etahorren ondorioz nekazaritzako lurren galeraekiditeko.

Gainera, oinarrizko zerbitzuen eza edo hauenegoera ezin eskasagoa ohikoa da mundukolanda-eremu guztietan, baita nekazari bizitzasuntsitzen duten elikagaien inguruko merkatari-tza jarduerak ere.

Bestaldetik, landa-eremuetako emakumeeknormalean aukera txikiagoa daukate lidergoardurak zein partaidetzari eta funtsezko gaieiburuzko informazioa eskuratzeko. Informazioohiko bideak, egunkariak esaterako, ez zaizkieiristen nekazari emakumeei, landa-eremuetanbanaketarako dauden zailtasunen ondorioz.Analfabetismoa eta migrazioak ere arazo ohi-koagoak dira emakumeengan gizonenganbaino.

Nazio Batuen Funtsarenarabera, erabateko

txirotasunean harrapatutadauden mila milioi lagunen

% 70 emakumeak dira

Goseak hiltzen dituen 10lagunetatik 7 emakume eta

neskatoak dira

FAOk aitortzen dulanda-eremuetakoelikagaien munduekoizpenaren % 70

emakumeek burutzendutela, hala ere, lurren % 1dira emakumeen jabetzaedo emakumeen izenean

daude

Emakume etanekazari gisazapalduta


21

Hezkuntza eta prestakuntza ez-sexistak etaerresistentzia dira tresna nagusiak emakumeenbazterkeria sustatzen duen ereduaren kontraborrokatzeko.

Beharrezkoa da oinarrizko eta goi mailakoprestakuntza sustatzea, emakumeei euren esku-bideak eta sexu berdintasuna lortzeko beharrez-

ko tresnak eskaintzearren, emakumeei finantzaindependentzia emango dien politika, ekono-mia, lan eta gizarte partaidetza handiagoarekin,horrek lagunduko duelako sexu eta familiaindarkeria behin betiko murrizten.

Beharrezkoa da erakundeetako oinarriekfeminismoaren ekarpenak aztertzea, emakume-

ak gizarte, politika eta ekonomia arloetan txer-tatzearren. Beharrezkoa da bikote harremaneta-ko, erakunde eta instituzioetako zein umeenhezkuntza eta prestakuntzako rolen banaketaberri baterako egiturazko kultur aldaketa bat,berdintasunezko eta gizakiarekiko begirunezkoprintzipio eta balioetan oinarrituta.

Via Campesinan emakumeen borroka bimailatan kokatzen da. Batetik, emakume-en eskubideen defentsa dago, erakunde

barruan zein gizartean; bestetik, emakumenekazarien borroka dago, gizonekin batera, bat-zuk zein besteak berdin zapaltzen dituen neka-zaritza neoliberalaren ereduaren kontra.

Posible da emakumeak zapaltzen dituzten jar-duerak aldatzea. Via Campesinan badago kon-promiso bat, gizonek zein emakumeek parteka-tua, sexuen aukera berdintasunaren alde borro-katzeko, herrialdeetako garapen eta demokrati-zazio osoak lortzeko ezinbesteko baldintzadelako.

Berariazko eremu bat lortzearen alde emaku-meek daramaten borroka da gizonezkoek egoe-raz ohartarazteko eta horren arabera jokatzekojorratu behar duten borroka berbera; horreta-rako, besteak beste, gizarte patriarkalek adieraz-ten utzi ez dizkieten sentimenduak eta balioakaskatu beharko dituzte. Patriarkatu kontzeptuakerreferentzia egiten dio gizonezkoek emaku-mezkoak menderatzen dituzteneko gizarte siste-mari, eta sistema horretan sexu indarkeria gizar-te ordenaren oinarria da.

Arlo guztietan boterea eduki eta kontrolatze-ko gizonezko eta emakumezkoen arteko borro-ka antagonikoa ekidin behar da. Esfortzuakbateratuz gero, biak baztertzen dituzten gizarteegiturak aldatu ahal izango dira, egitura horie-tan emakumezkoak biktima bikoitza direlako.

Via Campesinan emakumeek berdintasunarenalde eta ereduaren kontra jokatu duten rolak

herrialdeetako nekazari erakundeak indartzeaeta aliantzak sortzea ahalbidetu du.Emakumeen partaidetzak nekazari erakundeenmundu mailako mugimenduaren borroka, pla-nak eta ekintzak indartu eta sexu berdintasuna-ri lagundu egin dio.

Via Campesinako Nazioarteko BatzordeKoordinatzaileko (NBK) kideen erdiak emaku-meak dira. Erakunde honek berdintasunaren

arloan aurrera egin badu ere, erronka handienada emakumeak banandu, baztertu eta ikusezinbilarazten dituen eta patriarkatua indartzenduen sistema kapitalistaren kontra borrokatzea.Via Campesinako gizon-emakumeak politikaekonomiko neoliberalen kontra borrokatzendira: politika horiek landa-inguruneko krisiaeragin eta nekazariak, eta batez ere emakume-ak, sozialki zein politikoki baztertu egin dituzte.

EMAKUME NEKAZARIEN BORROKA, LEHENTASUNEZKO ARDATZA

Berdintsunaren eta gizartealdaketaren aldeko borroka

Via Campesinan emakumeen borroka bi mailatankokatzen da: emakumeen eskubideen defentsa erakundebarruan zein gizartean eta emakume nekazarien borroka,

gizonekin batera, batzuk zein besteak berdin zapaltzendituen nekazaritza neoliberalaren ereduaren kontra

HEZKUNTZA ETA PRESTAKUNTZA EZ-SEXISTA


22

Historian zehar herri indigenek jasandituzten bazterkeria eta arrazakeria erre-presioan, sarraskietan, esklabotasunean

eta bestelako bidegabekerietan islatu dira. ViaCampesinan indigenek beste nekazariekin bate-ra egiten dute borroka eredu neoliberalarenkontra, eta euren kulturen aitortzaren eta lurraedukitzeko eskubidearen alde.

2004ko IV. Biltzarretik (Sao Paulo, Brasil), ViaCampesinak eztabaida zabal bat sortu du indi-genek munduko hainbat eskualdetan jokatubeharreko rolari buruz; herrialde batzuetangehiengoa dira eta beste batzuetan baztertutakogutxiengoak.

Ezin da hitz egin landa-inguruneari, nekazari-tzaren garapenari, jatorrizko hazien iraupenari,biodibertsitarteari edota ingurumenaren zaint-zari buruz, herri indigenek historian zehar egin-dako borroka kontuan hartzeke.

Indigenen mundu-ikuskerak Via Campesinarengai nagusiak aberastu ditu, ikuskera horren esana-hia da herrien milaka urteko bizitzaren kulturan,espiritualtasunean eta filosofian oinarritutakomundu baten eraikuntza, eta horretarako ezin-bestekoa da arbasoen ezagutza eta jakintza era-biltzea, nazioen arteko truke eta anaitasun proze-suak indartzea eta autodeterminazioa errespeta-tzea.

Kultura indigenak mundu jasangarri bat pro-posatzen du, ama lurra kapitalismo basatiakeragindako berotze orokorretik, hondamendie-

tatik eta krisi ekologikotik babesteko.Jatorrizko herriek garrantzi handia ematen

diote Elikadura Burujabetzari, NazioBurujabetzaren oinarri gisa, bertan komunitate-ak bere kultuarekiko begirunea zein kutsadura-rik gabeko elikagaien ekoizpen, banaketa etakontsumo arlo eta erak bermatzen dituelako,naturarekiko orekan eta biztanleria osoaren eli-kadura bermatuz, hots, gosea desagerraraziz,

elikadura bizitzarako eskubidea baita.Emakume indigenek rol erabakigarria dauka-

te. Eurek gordetzen dituzte hazi kreolak, eurekzabaltzen dituzte arbasoen ezagutza eta jakint-za.

Herri indigenek esfortzu handia eskaintzendiete gizon eta emakumeen arteko botereharremanetako berdintasunari, justiziari etaelkartasunari.

Indiginen mundu-ikuskerakVia Campesina aberastu du

«Ezin da hitz egin landa-inguruneari, nekazaritzarengarapenari, jatorrizko hazien iraupenari, biodibertsitarteari

edota ingurumenaren zaintzari buruz, herri indigenekhistorian zehar egindako borroka kontuan hartzeke»

2006ko martxoaren 8an, Brasilgo RioGrande do Sul estatuan, bi mila emakumenekazari Aracruz Celulosa multinazionalareninstalakuntzetan sartu ziren eta eukaliptomonolaborantzako landareak erauzi zituzten.Nekazaritza Erreformari buruzko FAOrenNazioarteko Biltzarraren testuinguruan buru-tutako ekintza horren bidez emakumeek"basamortu berdeak" salatu zituzten; horiekdira enpresa honek dauzkan eukalipto, pinueta akazia monolaborantzako milaka etamilaka hektarea, gainera, nekazariak eta indi-

genak lurrik gabe uzten dituzte eta biodibert-sitateari eraso egiten diote. 34 emakume eta8 gizon (Paul Nicholson haien artean) auzipe-tuta daude, eta 8 eta 30 arteko espetxealdiaeskatzen dute haientzat. Paulek esan du berakez zuela parte hartu ekintza hartan, baina bategiten duela goitik behera aldarrikapen horre-kin eta oso kezkatuta dagoela auzipetutakoemakume nekazarien egoeragatik, haietarikobatzuk espetxean egon zirelako eta tratu txa-rrak jasan zituztelako. Elkartasunerako etaborrokarako dei egiten du.

Ekintza zuzena«basamortu berdeen» kontra


23

Egun, gizarte desberdinak gizateriaren his-toria osoko giza eta gizarte krisi larriene-tariko bat pairatzen ari dira. Emigrazioaz

ari naiz: milioika gizakiren mugimendua lekuguztietan zehar, gizarte baztertzailee-tatik ateratzeko eta gosetik, jazarpe-netik, indarkeriatik edota lapurretatikalde egiteko saio etsia.

Krisi hau, gainera, eredu kapitalistaneoliberalaren porrotaren beste adie-razle bat da.

Itaicin (Brasil) burututako IV.Biltzarraren ondoren, ViaCampesinak emigrazioaren gaia funt-seko kontutzat jo du borroka estrate-gia zehazterakoan.

Nekazarien eta landa-langileen era-kundeak garen aldetik, IV. Biltzarreanondorioztatu genuen emigrazioa are-agotzea eredu kapitalista neoliberala-ren ondorioa dela. Landa-eremueieta nekazaritzari dagokienez, giza-kien lekualdaketa masiboa nekazarienkontrako politiken eta merkataritzalibreari buruzko itunen ondorioa da,biak ala biak eredu neoliberalarenfuntsezko zutabeak.

Hori dela-eta, erabaki genuen ViaCampesinako Migrazioen eta Landa-Langileen Nazioarteko Batzordeasortzea. Maputon, 2008ko urrian,izandako V. Biltzarrean Batzordehonen eraketan zein gai honen uler-kuntza politikoan aurrerapausoak egin geni-tuen.

NAZIOARTEKO BI TOPAKETAOrain arte nazioarteko bi eztabaida topake-

ta burutu dira, emigrazioari buruzko jarrerapolitiko bat hartzearren. Lehena Sevillan izanzen, 2004an, eta bigarrenean Murtzian,2007an. Bietan azpimarratu zen mundu osoan

gertatzen ari den landa-eremuen hustuketaazkarra, neoliberalismoaren nekazaritza eredunegargarriaren ondorioz. Izan ere, eta ereduhorrek ekoizle eta nekazari txikiak hondamen-

dira bidaltzen jarraitzeaz gain, eragiten dugazte askok eta askok landa eremuetan segitze-ko interesik ez edukitzea eta barne emigraziomasiboa (landa eremuetatik hiri handietara)eta, batez ere, kanpo emigrazioa (HegoaldetikIparraldera) areagotzea.

Gainera, begi-bistakoa da emakumeen pre-sentzia emigrazio mugimenduetan gero etahandiagoa dela, mugimendu horiek lapurreta

eta okupazio gerreneta indarkeriarenondoriozkoak erebadirelako.

Honako hau ereondorioztatu dugu:landa-lur eta lurralde-en okupazioak, batezere herri indigenenkasuan, giza emigra-

zioa areagotzeaz gain, herrien baliabi-deen eta ingurunearen kontrako erasolarriena dela, batez Hegoalde txiro-tuan.

ESKULANA NEKAZARITZAINDUSTRIALERAKO

Bestaldetik, etorkinak, gizon edo emakume-ak izanda ere, nekazaritza industrialean etaeskala handiko elikagai ekoizpenean erabiltzenden eskulan merkea dira, eta honek enpresa

gutxi batzuei bidea ematen diemerkatuak gainezka jartzekoekoizpen kosteen behetik ekoiz-tutako nekazaritza eta elikaduraproduktuekin ("dumpping" izene-koa).

Kontraesankorra badirudi ere,etorkinek ekoiztutako merkant-zia horiek komunitate gehiagosuntsitu eta euren lurraldeetanbizitzen jarraitzeko aukera galt-zen duten gizakien mugimendugehiago eragiten dituzte.

Beste modu batean esanda,Iparraldeko nekazaritza langile-ek, Hegoaldean hondamendiraeramandako berberak direnek,nekazari gehiago hondamendiraeraman eta, ondorioz, etorkinbilakaraziko dituzten ustiapene-tan egiten dute lan.

Milaka etorkin hiltzen diraHegoaldetik Iparraldera igaronahian; gainera, IparraldekoGobernuek ezartzen dituzten kri-minalizazio politikek jazarpenak,espetxealdiak, deportazioak etaharresi zein mugetako militariza-zioa ekartzen dituzte.

ERANTZUNAHorren aurrean, azken urteotan etorkin

mugimendu bat sortu da baztertu dituen siste-mari erantzuteko, sistema horrek soilik daka-rrelako aberastasuna gero eta esku gutxiagotan(enpresa multinazional apur batzuk) metatzea,gero eta herri gehiago muturreko txirotasune-ra eramatearen truke.

Egun, derrigorrezko emigrazio masiboa siste-maren akats ikusgarriena da. Ezer ez daukatenmilioika lagun etsi horiek (EmigrazioNazioarteko Erakundearen arabera, 200milioitik gora) indar garrantzitsua dira neolibe-ralismoaren kontrako borrokan.

Via Campesinaren ustez, munduko etorki-nak funtsezkoak dira eredu kapitalista eta neo-liberalaren alternatiba sortzea ahalbidetukoduen borroka estrategia eraikitzeko.

«Etorkinak, sistemaren alternatibaeraikitzeko ezinbestekoak»

Derrigorrezko emigrazio masiboasistemaren akats ikusgarriena da. Ezer ezdaukaten 200 milioitik gorako lagun etsi

horiek neoliberalismoaren kontrakoborrokaren indarretariko bat dira

CARLOS MARENTES-EN ARTIKULUA (MUGAKO NEKAZARITZA LANGILEEN BATASUNEKOA - TEXAS ETA MEXIKO BERRIA)


24

Via Campesina da gizarte osoari era-gingo dioten nekazaritza sektorekoaldaketa sakonak nahi dituen neka-zari mugimendua. Nekazaritzaekoizpeneko aldaketak dira, baitabeste arlo batzuetakoak ere: kont-

sumo erak, emakumeen lekua, hezkuntza, osasu-na, ingurunea,… Aldaketa horiek ez dira posiblebeste sektoreekiko elkarlanean jardun ezean, era-gingo dituzten indarrak metatzeko aliantzarikgabe.

Aliantza bat da epe luzeko lankidetza, eta sos-tengua ez ezik, erantzukizunak ere badakartza.Horrek esan nahi du aliatuak ez daudela soilik ViaCampesinaren agendari laguntzeko. Erakundeakere esfortzuak egin beharko ditu beste sektore bat-zuen agenda ulertzeko eta haien borroketanlaguntzeko.

Via Campesinak epe luzeko agenda estrategi-koa beste mugimendu batzuekin batera artikulatunahi du, indar gehiagorekin antolatu eta mobili-zatzearren, politikan eragiteko eta gizartea eral-datzeko asmoz.

Gizarte mugimenduen arteko aliantzak (elkarriz-keta eta elkarlana) maila desberdinetan (toki, nazio,eskualde eta nazioartean) gauzatu behar dira.

AURRERAPENAKNyeleniko prozesuaren bidez (Elikadura

Burujabetzaren aldeko Nazioarteko Foroa,2007ko otsaila, Mali) Elikadura Burujabetzareninguruko prozesu politikoa eta mugimenduenagenda bateratua indartu dira. Horrek ahalbidetudezake nekazaritza ekoizpen eta kontsumoareninguruan indarrak metatzea.

Badago mugimendu eta GKE (GobernuzKanpoko Erakundeak) sorta zabal bat funtsezkogaien inguruan (Munduko MerkataritzaAntolakundea (MMA), Munduko Bankua, klimaaldaketa, G8 (8 herrialde aberatsenak),…) mobi-lizatu daitekeena. Lankidetza positiboak badaudebeste arlo batzuetan ere, esate baterako, biodi-bertsitatearen, nekazaritza erreformaren edolanda-erregaien (Aracruz kasua) arloetan.

Europan eta Ipar Amerikan nekazari mugimen-dua minoritarioa denez, zailagoa da bi eskualdehauetan aliantzak eraikitzea.

NAZIOARTEKO ESPARRUAKGizarte Mugimenduen Batzarra. Munduko

Gizarte Foroan sortutako esparru bat da, gizartemugimenduen arteko mobilizazio agenda anto-latzea errazteko. Azterketa bateratu ona dagobertan, lehentasunezko ekintzak zehaztea etakomunikazio zein mobilizazio mekanismoak arti-kulatzea ahalbidetzen duena.

Nyeleniko prozesua. Nyeleniko ElikaduraBurujabetzaren aldeko Nazioarteko Foroarenizaera berritzaileak bertan parte hartu zuten mugi-

Via Campesinak antolatutako topaketa, hitzaldi eta jardunaldi guztietan badago esparruberezi bat "mistika" deritzogunerako, hots, ekitaldi sinboliko bat nekazarion borrokari arima,bizitza eta sentimenduak emateko, batasuna indartzeko eta batasun hori gauzatzeko grina adie-razteko. Zehazki, borrokari buruzko ideia baten antzezpena izaten da, hamar minutu inguruirauten duena, eta burutzen duen pertsona taldeak herrien kulturari lotutako tresnak (jantziak,erremintak, musika, dantzak, errituak,…) erabiltzen ditu, gainera, bat-bateko adierazpenetara-ko ere lekua izaten da. Normalean, lan jardunaldi bakoitzeko hasieran burutzen da, eta eskual-de desberdinak txandakatu egiten dira. Une berezietan ere egiten da, esate baterako, topake-ta baten amaieran, norbait omentzean, pertsona ospetsu baten bisitaldian,…

Mistikabatasun adierazpena eta borrokarako pizgarria

Beste gizarte mugimgizarte aldaketarako


25

mendu askoren gustukoa izan zen. Zilegitasunhandiko agenda argia dauka.

Elikadura Burujabetzaren PlangintzarakoNazioarteko Batzordea-CCIP Erroman. FAOren(Nekazaritza eta Elikadurarako Nazio BatuenErakundea) Elikadurari buruzko Gailurra zela-etasortu zen, 1996an. Osatzen duten erakundeenekimenak errazteko esparru bat da, ez ordezkarit-za mailakoa. Uneotan FAO eta FIDAren(Nekazaritza Garapenerako Nazioarteko Foroa)inguruan sortutako prozesuei begira ari da lanean.Laguntza paper garrantzitsua izan zuen NyelenikoElikadura Burujabetzaren aldeko Foroaren gauza-penean (2007ko otsaila).

Gure Mundua ez dago Salgai Sarea (OWINFS).Nazioarteko merkataritzaren arloan dihardu etabatez ere MMAren (Munduko MerkataritzaAntolakundea) eta merkataritza libreari buruzkoitunen kontrako borroka indartzea dauka helbu-ru. Estrategiei buruzko informazioa zabaltzenlaguntzen du.

FIANekiko elkarlana (giza eskubideen aldekonazioarteko erakundea) nekazaritza erreformarenaldeko Kanpaina Orokorrean. Badira urte batzukkanpaina hau garatzen ari dela, tresna positibozehatzen bidez (ikerkuntza misioak, larrialdietara-ko gutunak eta prestakuntzarako topaketak).

Munduko Gizarte Foroa. Ez dauka orientaziopolitiko argirik eta batez ere esperientzia eta infor-mazioak trukatzeko eta zabaltzeko esparrua da.

LANKIDETZA ARLOAKEmakumeen Mundu Martxa emakume ekint-

zaileen taldeen nazioarteko sarea da eta Nyeleninoso rol aktiboa jokatu zuen.

Arrantzaleen Erakundeak. Bi plataforma dauz-kate, (WFF eta WFFP), oraindik ere nazioarteanez oso ezagunak. Via Campesinako hainbat nazioerakundek lan ona egin dute arrantzaleen erakun-deekin (Txile, Honduras,…), eta nazioartean,2006ko uztailean, mobilizazio bateratu bat egonzen, Filipinetako arrantza-txalupa tradizionalekMMAren egoitzaraino Genevako lakuan zeharegindako ibai-desfilean parte hartu zuten, mezunagusi honekin: «Dohako Errondaren garaia amai-tu egin da, orain badator ElikaduraBurujabetzarena».

Lurraren Lagunak Nazioarteko Erakundea.Ingurumen arloko erakundea da, bertan lan egindira Nyeleniko prozesua zein beste arlo asko.Enpresa transnazionalen gaia oso landuta dauka.

Langile sindikatuekin, herriekin,… ere badaudelankidetza prozesuak.

«Mistika» nekazari liderrakberritzeko ekitaldian

menduekiko aliantza

Argazkiak

«Mistika» nekazari liderrak berritzeko eki-taldietan ere erabiltzen da. Zehazki, ViaCampesinaren V. Biltzarrean, NazioartekoBatzorde Koordinatzailean (NBK) parte hart-zeko haututako hamazortzi lagunek esanahieta sinbologia handiko erritu batean (lurra,ura, janaria, sua, aitzurra,…) parte hartuzuten. Horren sekuentzia orrialde honetakoargazkietan jasota dago (ezkerretik eskuine-

ra).Lehenik eta behin, eskuak eskualdeko lurra-

rekin igurtzi zituzten. Gero urarekin garbituzituzten. Jarraian, ogia hartu, eztiaz igurtzizeta ogi igurtzia kandela baten su gainetikigaro zuten. Azkenik, aitzurra hartu zuten.

Banan-banan NBK-ko pertsona guztiekesanahi sinboliko handiko ekintza kate hauburutu zuten.

ko hil ala bizikoa da

s i s t e m a r e n k r i s i u g a r i : a z t e r k e t a k

26

ESPEKULAZIOA NEKAZARITZAN ETA ELIKADURA BURUJABETZAREN GALERA

2008an zerealen prezioak izandako bat-bateko igoera ikaragarria, okela gares-titzeaz gain, batez ere burtsa merkatue-

tako espekulazioaren ondorioa izan zen.2001ean eta 2002an, telekomunikazio sekto-reko finantza burbuilak eztanda egin ostean,kapitalak higiezinen merkatuetara bideratuziren. Jarraian, higiezinen merkatuetako bur-buila lehertu zenean, berriro ere lehengaienmerkatuetara bideratu zen, batik bat petro-lioaren eta nekazaritzako produktuenera, etaeskaria artifiziala zein prezioen igoera izuga-rria eragin zituen. 2003an Estatu Batuetakoburtsetan lehengaietan hamahiru mila milioidolar inbertitu ziren, baina 2008an kopuruhori 260 mila milioietara iritsi zen.

Inbertsio funtsek "etorkizunak" erostendituzte, hots, datozen urteetako uztak, eznekazaritza produktuak erostearren, baizik-eta ondorengo birsalmentan diru gehiago ira-bazteko, hau da, ekoizpenaren gainean dauz-katen eskubideak baliatuz prezio handiagoaezartzeko.

LANDA-ERREGAIEN ROLAPREZIOEN IGOERAN

2005ean zerealen munduko ekoizpenakgoia jo zuen. Orduan nekazaritza arlokonegozio enpresek erabaki zuten beharrezkoazela berriro prezioak igotzea, eta horretarakonekazaritza lurren zati bat landa-erregaiakekoiztera bideratu behar zirela.

Klima aldaketaren kontrako borroka aitza-kiatzat hartuta eta erregai fosilen agorpenariaurre egiteko, AEBek eta Europar Batasunakune horretan ekin zioten landa-erregaienekoizpena indarrez bultzatzeari, horrenbes-tez, nekazaritza ekoizpenaren zati bat elika-durarako ohiko erabileratik erauzi zen.Landa-erregaietarako erabiltzen den azalerasamar txikia bazen ere, elikadura merkatue-

tan eskaintzaren igoera gertatu zen, etahorrek prezioen igoera eragin zuen.

GEZURREZKO EDO BAZTERREKOARRAZOIAK

Egungo prezioen igoera izugarria eskaria-ren igoeraren arabera eta nekazaritza ekoiz-penaren jaitsieraren baitan azaltzen dituz-ten azterketak ez dira errealitatean oinarrit-zen.

Ez zen egon nekazaritza eskariaren bat-bateko igoerarik. Elikagaien prezioak garestit-zea garatzeko bidean dauden herrialdeetakoeta batez ere Txinako kontsumoaren igoera-gatik azaltzen duten azterketak ere okerrakdira.

Alde batetik, azken urteotan batik bat ikus-ten ari da hazkunde demografikoa egonkort-zen ari dela, eta ez da ikusten, elikadura ohi-turak aldatu izateagatik-edo, aldaketa esan-guratsurik okelaren kontsumoan.

Bestaldetik, nekazaritza produktueneskaintzaren jaitsiera oso mugatua izan da.Egia bada ere klima egoeraren ondoriozherrialde batzuek uzta txikiagoak bildu dituz-tela (Australiako lehortea,…), ekoizpenarenjaitsiera hutsaren hurrengoa izan da eta jait-

siera horrek ezin du inondik inora ere azalduprezioen leherketa.

Munduko biztanleria guztiari jaten emate-ko adina elikagai badago. Hortaz, "biztanle-riari jaten ematearren", nekazaritza ekoizpe-na handitzeko ongarri gehiago edota transge-nikoak erabiltzea proposatzen duten ustezkokonponbideak gezurrezko aitzakiak baino ezdira, nekazaritza eta kimika arloetako indus-trien boterea handituko duen ekoizpen eredubat sustatze aldera.

PREZIOEN GORANZKO JOERAIRAUNKORRA

Nazioarteko merkatuetako nekazaritza pro-duktuen prezioak berdin jaitsi daitezke moduikaragarrian edozein unetan, esan bezala,estuki lotuta daudelako espekulazioko burtsamekanismoei. Nekazaritza merkatuetakoespekulazio burbuilak edozein unetan egindezake eztanda.

Nekazaritza produktuen jaitsiera zein igoe-ra izugarriek ondorio dramatikoak dakarzkie-te nekazari zein kontsumitzaileei. Neurriakhartu behar dira egoera horiei aurre egiteko.

Arriskua dago datozen urteotan prezioekmugimendu izugarriak jasateko, goranzkojoera bat aurreikusi badaiteke ere, batez ereazken kontsumitzaileentzat, bitartekariek etaindustrialek irabaz dezaten, klima aldaketa-ren eta lurrak agortzearen ondorioz; horrekguztiak arriskuan jar dezake nekazaritzaekoizpen jasangarria epe ertainean eta luze-an.

Nekazaritza merkatuakfinantzaespekulazioaren

soinuan dantzan

«Munduko biztanleriaguztiari jaten emateko adina

elikagai badago. «Biztanleriarijaten ematearren»,

nekazaritza ekoizpenahanditzeko ongarri gehiago

edota transgenikoak erabiltzeaproposatzen duten ustezkokonponbideak gezurrezko

aitzakiak baino ez dira»

s i s t emaren k r i s i ak : e l i kaga i ak , f i nan t zak . . .

27

ELIKADURA BURUJABETZARENERAISPENA

Munduko merkatuetako nekazaritza pre-zioen bat-bateko igoera horren ondorioz,herrialde asko hornidurarik gabe geratu ziren,euren biztanleak elikatzeko nazio ekoizpenabertan behera utzia zeukatelako eta 80 eta90eko hamarkadetan zehar nekazaritza inpor-tazioekiko euren mendekotasuna areagotuzutelako.

Azken bi hamarkadetan, MundukoBankuak, NMFk (Nazioarteko MonetaFuntsa) eta gerora MMA (MundukoMerkataritza Antolakundea) bilakatutakoGATTek pixkanaka herrialde guztiak behartudituzte biztanleriaren beharrak asetzeko

gauza ziren elikagai ekoizpen nazionalak ahal-bidetzen zituzten tresna politiko publiko oroeraistera.

Herrialdeak behartu dituzte esportaziorakoekoiztera eta toki elikagaien ekoizpena uztera.

Nekazari txikiak nazioarteko lehia suntsit-zailetik babesten zituzten muga-zergakmurriztu egin dira.

Egiturazko doikuntza planek Estatuakbehartu dituzte elikagai erreserbak eraisteraeta nekazaritzarako diru-laguntza publikoakera dramatiko eta drastikoan murriztera.

Bestaldetik, prezioak eta ekoizpena kontro-latzeko mekanismoak ere eraitsi dituzte.

Horren guztiaren ondorioz, 70eko hamar-kadan elikagaien arloan euren burua hornitze-ko gauza ziren herrialde asko 90ko hamarka-dan elikagaien inportazioen oso menpekobilakatu dira. Elikadura ohituren aldaketak erefuntsezko papera izan du elikadura burujabet-zaren galeran. Biztanleriak tokiko produktuakuzteak eta, moda eta publizitatea direla-eta,inportatutako produktuetan oinarritutako eli-kadura ohiturak eskuratzeak tokiko nekazarit-zak kaltetu ditu munduko eskualde askotan.

BITARTEKARIEN MARJINAKDAGOENEKO EZ DAUDE ARAUTU-TA

Nekazaritza prezioen igoerak biztanleriarenelikadura segurtasunean ere eragin garrantzit-sua izan zuen, bitartekariek, nekazaritza etaelikadura arloko industriek eta banatzaile han-diek euren marjinak handitu zituztelakoekoizle zein kontsumitzaileen kaltetan.

Hortaz, nekazariei ordaindutako prezioekegonkor jarraitu dutenez, honek errentagarri-tasun galera ekarri du, inputen garestitze han-diaren ondorioz. Kontsumitzaileek ordaindu-tako prezioek, aldiz, maiz igoera ikaragarriakizan dituzte.

Zerealak merkaturatzen dituzten Cargill edo

Blunge bezalako enpresa handiek etekinakmodu lotsagarrian biderkatu zituzten 2008kolehen seihilekoan. COAGren txosten batekdio Estatu Espainiarrean kontsumitzaileakordaindutako prezioa ekoizleari ordainduta-koa baino zazpi aldiz handiagoa dela.

ARE MERKATU LIBREAGOA MMAk (Munduko Merkataritza

Antolakundea) eta Truke Librerako AldebikoItunek behartutako merkatuen liberalizazioakazken hamabost urteotan herrialdeak mundu-ko merkatuetako elikagaien prezioen igoera-ren aurrean defentsarik gabe utzi badituzteere, potentzia handiek eta nazioarteko era-kundeek oraindik ere bide horri eutsi egitendiote.

Gobernu batzuek, batez ere Afrikan, muga-zergak jaisteko tentazioa daukate, hirietakobiztanleriari prezio txikiko elikagaiak eskaint-zearren. «Konponbide» hau, epe motzean osoerakargarria izan badaiteke ere, epe luzeanoso arriskutsua da, eragozten baitu herrialde-ko nekazariek euren produktuak prezio ego-kietan saltzea eta, ondorioz, oso ezegonko-rrak diren nazioarteko merkatuekiko herrial-dearen mendekotasuna areagotu eta tokinekazaritza ekoizpena suntsitzen baitu.

Munduko Bankuak, NMFk(Nazioarteko Moneta Funtsa)

eta MMAk (MundukoMerkataritza Antolakundea)bilakatutako herrialde guztiakbehartu dituzte biztanleriarenbeharrak asetzeko gauza zirenelikagai ekoizpen nazionalakahalbidetzen zituzten tresnapolitiko publiko oro eraistera

Elikagaien krisia ez da elika-gai faltaren ondoriozkoa,ezta eskarirako nahikoa ez

den elikagai ekoizpen batek era-gindakoa ere.Munduko nekaza-riek biztanleria osoa kantitatezeta kalitatez elikatzeko beharbesteko elikagaiak ekoiztu ditza-kete.

Nekazaritza teknologia«modernoak» erabiliz ekoizpenahanditzea proposatzen duen«iraultza berdea» krisiaren kauseiburuzko diagnosi oker bateanoinarritzen da. Bide horrek Asiaeta Latinoamerikako nekazariak

industriak saldutako haziekikoeta produktu kimikoekiko guztizmenpeko bilakarazi ditu.

60 eta 70eko hamarkadetan"iraultza berdea" abiarazi zenean,inputek eta haziek diru-laguntzahandiak zeuzkaten. 89 eta 90hamarkadetako egiturazko ego-kitzapenek, ordea, diru-lagunt-zak bertan behera uztea eta,ondorioz, produktu horien eta,horrenbestez, ekoizpen kosteenigoera izugarria ekarri zuten; gai-nera, igoera horrek gaur arte

iraun du.Gero eta handiagoak diren

ekoizpen kosteek eta nekazaritzaproduktuen prezioen jaitsierakitota, nekazari askok nekazaritzautzi behar izan dute, baita, bat-zuetan, euren buruaz beste eginere.

Egun petroliotik eratorritakoongarri kimiko gehiagoren erabil-pena sustatzea erabat arduraga-bea da, ezagun delako jadanikpetrolioa agortzen hasia dela.

Gainera, lehen urteetan indus-

triako ongarri eta haziekin eteki-nak hazten badira ere, epe luze-an lurra pobretzen dute etazalantzan jartzen dute nekazarit-za ekoizpen osasuntsu eta jasan-garria ziurtatzeko ahalmena.

«Iraultza berde» berri bateknekazaritza eta kimika arlokomultinazionalen boterea etamonolaborantzaren ereduaindartuko lituzke berriro ere,nekazari txikien kaltetan, etaherrien elikadura burujabetzaarriskuan jarriko luke.

Afrikako iraultza berde berria

s i s t e m a r e n k r i s i u g a r i : a z t e r k e t a k

28

ESPEKULAZIOA NEKAZARITZAN ETA ELIKADURA BURUJABETZAREN GALERA

TOKI MAILAN:-Tokian tokiko nekazaritza ekoizpenari eustea,

batez ere landa-eremuetan instalakuntza berriakezartzea sustatuz eta ekoizle txikiei kreditua erraz-tuz.

-Merkaturatze ibilbide motzak/zuzenak sustatzeaeta garatzea, nekazari eta kontsumitzaileen arteko-ak, lehenengoei prezio zuzenak eta bigarrenei pre-zio merkeak bermatzearren.

-Toki produktuen kontsumoa sustatzea.-Ekoizpen sistema autonomoagoak garatzea

input kimikoei dagokienez, hauek garestitzen dire-nean, hain menpekoak ez izatearren (adibidez, abe-reak belarrez elikatzea eta ez sojaz edota artoz).

NAZIO MAILAN:Nazioarteko zuzenbideak Estatuei ahalbidetzen

die aldebakarreko jarduerak garatzea euren nekaza-ritza babesteko eta natur baliabideen erabilera buru-jabea ziurtatzeko.

Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturalei buruz-ko Nazioarteko Gutunak elikadura eskubidea aitort-zen du. Estatuei dagokie funtsezko eskubide horreklehentasuna izatea merkataritza eskubidearen gaine-tik, adibidez.

Estatutuek sinatutako itunen urraketa justifikatudezakete itun horiek euren biztanleriaren elikadurasegurtasun eta burujabetzarako arriskua badakarte.

Oinarri juridiko horretatik abiarazten dira honakoproposamen hauek, eta nazio Estatuek horiek betebeharreko erantzukizuna daukate:

-Familia nekazaritzaren ekoizpenari laguntzekobenetako politikak berrezartzea.

-Truke libreari buruzko itunak ez sinatzea eta salat-zea, bai alde askotakoak (MMA), bai aldebikoak(ALE eta APE), elikadura burujabetzaren kontrakoakizateagatik.

-Muga-zergen bidez babestea nazio ekoizpenaknekazaritza inportazioen kontra.

-Herrialde bakoitzean elikagaien erreserba publi-koak sortzea.

-Nekazaritza prezioak bermatzeko tresnak garat-zea.

-Ekoizpena kontrolatzeko politika garatzea, neka-zaritza prezioak egonkortzearren.

-Bitartekarien marjinak kontrolatzea eta nekazarit-za zein elikadura prezioen espekulazioa debekatzea.

-Nekazaritza erreformak herrialde osoko biztanle-riarentzat elikagaiak ekoizten dituzten nekazarieknekazaritza baliabide eta hazietarako sarbidea izateabermatzearren, eta ez esportaziorako ekoiztenduten enpresa handiek.

NAZIOARTE MAILAN: -Elikadurari buruzko espekulazioa debekatzea.

Pertsonen bizitzarekin espekulatzea krimena da.

Beraz, gobernuek eta nazioarteko erakundeen neka-zaritza produktuetako inbertsio espekulatiboakdebekatu behar dituzte.

-Elikadura burujabetzarako eskubidea nazioartekozuzenbidean ezartzea, herrialde bakoitzak bertakonekazaritza politika erabaki ahal izateko, bere neka-zaritza babestearren eta beste herrialdeetakoa kaltet-zeke (Eskubide Ekonomiko, Sozial eta Kulturaleiburuzko Nazioarteko Gutunean sartzea).

-Luzamendu bat (kautelazko debekua) ezartzealanda-erregai industrialei.

-Merkatuak eta ekoizpenak arautzeko nazioarte-ko erakundeak sortzea esportazio produktu nagusieidagokienez (esaterako, kafea, kakaoa, platano-ak,…), nazioartean prezio egonkorrak bermatzea-rren.

-Egiturazko Egokitzapen Planak desagerraraztea,Estatuak behartzen dituztelako euren elikaduraburujabetzari uko egitera.

-Kanpo zorraren mekanismoak desagerraraztea,mendekotasuna eragiten dutelako.

-Europar Batasunaren NPB (NekazaritzakoPolitika Bateratua) eta Estatu Batuen "Farm Bill" dela-koa aldatzea, besteak beste, elikadura burujabetzaeta, horren ondorioz, ekoizpen kosteak estalikodituzten prezioak bermatzeko. Egun NPBk ondorioezin txarragoak dauzka mundu osoko nekazaritzamerkatuetan.

Alternatiba: prezioak kosteengainetik eta elikadura burujabetza

Elikadura burujabetzarakoproposamen politikoak

Guztion elikaduraren segurtasuna dagoekoizpen kosteak estaliko dituzten etaekoizleei ordainketa duina bermatuko

dieten nekazaritza prezioen baitan.Mendebaldeko Gobernuek sustatutako neka-

zaritza prezio txikietako eredua, manufakturatu-tako produktuen eta zerbitzuen (aisialdia, turis-moa, telekomunikazioak,…) kontsumoa handit-zearren, ez da jasangarria, ez gizartearen ikus-puntutik, ezta ingurumenarenetik ere. Ereduhorrek biztanleriaren itxaropen demokratikoakkontsumo masibora desbideratzen ditu eta batez

ere onuragarria da enpresa handientzat etaherrialdeetako elite politiko zein ekonomikoent-zat, horrelaxe boterea bereganatzen dutelako.

Egungo elikadura eta ingurumen krisiei aurreegiteko ezinbestekoak eta premiazkoak dira erro-tikako aldaketak.

Ondorengo proposamenek bidea ematen duteelikadura burujabetzan oinarritutako nekazaritzaeta merkataritza politikak garatzeko, nekazaritzaprezioak egonkortzearren, munduko herrialdeguztietan elikagai ekoizpen iraunkorra bermatze-ari begira.


29

-2008KO URRIAN BURUTUTAKO VIA CAMPESINAREN V.BILTZARRETIK ZER AZPIMARRATUKO ZENUKE?

«Via Campesinaren biltzarrak beti izaten diraindarrak batzeko oso momentu garrantzitsuak,gure borroka eta garaipenak ospatzen ditugueta, batez ere, saiatzen gara urrunago begirat-zen eta guztiok batera bide bera jarraitzen.Biltzar honetan ere metodologia hau jarraitudugu, baina are aberatsagoa izan da, aurrekobiltzarretan baino ordezkaritza handiagoa izanbaitugu.

-MOMENTU HISTORIKOA DA HAU?«Zalantzarik gabe. Hainbat arrazoi daude.

Lehenengoa: Neoliberalismoaren 20 urterenostean, munduan dagoen kapitalismoaren kri-siaren ondorioz erortzen ari da.

Bigarrena: Azken urteotan, transnazionalakeskubide naturalak (ura, nekazaritza, elikagaienekoizpena eta merkatua) kontrolatzeko ahale-gin guztiak egiten ibili dira, baina egoera honenaurrean nekazariek erresistentziari eutsi dioteeuren herrialdeetan eta hainbat kontinentetan.Eta momentu hau historikoa da krisiak sistema-ren puntu ahulenak agerian uzten dituelako eta,

ondorioz, nekazariek indarrak batzea ahalbidet-zen duelako. Ez dugu garaituko oraindik enpre-sariek nekazaritzaren gaineko kontrolean oina-rritutako sistema neoliberal hau, baina aurreraegiten eta indarrak batzen lagunduko digu.

Eta batez ere, Biltzar honen urrats politikohandiena izango da munduko mugimendu guz-tiak elkartu eta bakoitzarenhelburu nagusia transnazio-nalen aurkako borroka iza-tea. Izan ere, beste batzue-tan nekazaritza erreformari,elikadura burujabetzari etagure hazien defentsarigarrantzia handiagoa ema-ten genien. Hau guzti hauoso garrantzitsua da, bainaez geneukan batasun nahi-koa etsai nagusia zein zenkokatzeko, orain berriz bai.Erakunde bakoitzak badaukabatasun ideologiko nahikoaikusteko, erresistentzia lanez gain, gure etsainagusia zein den kokatu eta definitu behardugula: transnazionalak».

-EKINTZA PLANEAN NABARITUKO DA HAU?«Via Campesinaren ekintza guztietan nabari-

tuko da. Buruzagien Biltzar bat denez, denbo-ra behar dugu, prozesu bat baita, baina lehe-nengo urratsa da garrantzitsuena: batasun ide-ologikoa egotea errealitatea interpretatzerako-an. Orain errealitatera bueltatuko gara, bakoit-

za bere herrialdera buelta-tuko da eta bertan militan-teak hezteko prozesu batabiaraziko du, zer egin era-bakitzeko eztabaida politi-koa bultzatuko duen proze-sua. Bakoitzak bere herrial-dean zer egiten duen ez dahain garrantzitsua, garrant-zitsuena da guztiek mailaberean lan egitea. Ez dabeharrezkoa ekintzetanbatasuna egotea, baina baiguztiok batera etsai bakarra-ren aurka borroka egitea.

Honek datozen 4-5 urteetan eragin handiaizango du munduko nekazari mugimendu guz-tietan».

JOAO PEDRO STEDILE, BRASILGO LURRIK GABEKO NEKAZARIEN MUGIMENDUKO(MST) BURUZAGI HISTORIKOA ETA ZUZENDARITZA NAZIONALEKO KIDEA

«Une historikoa da hauindarrak metatzeko etakrisian dagoen sistema

neoliberalari aurre egiteko»

«Gure etsai nagusiaktransnazionalak dira»

«Ez da beharrezkoaekintzetan batasuna

egotea, baina baiguztiok batera etsai

bakarraren aurkaborroka egitea»

Brasilgo Lurrik Gabekoen Mugimenduak(MST) 2 milioi kide baino gehiago ditu, guztiraItalia baino handiagoa izango litzatekeen lur-eremua berreskuratu du lanean daramatzan 23urteetan eta, ondorioz, 350.000 familia bainogehiago lagundu ditu. MSTk lur jabe aberatsenesku egon diren lurrak berreskuratu eta banat-zen ditu. Lur hauek lortzeko, militante taldeakdauzka, fronteak osatu eta lur okupazioak anto-latzen dituztenak. Abokatu taldeak, egunkaribat, irratiak eta Interneteko orri bat ere badauz-ka. Lurren jabetzagatik hilketak eta sarraskiakegon dira Brasilen.

MSTk berreskuratutako lurretan finkatzendira hauek landuko dituzten familia asko.Irabaziak haztean, hainbat herrialdetako inber-titzailek Brasilen erosi dituzte lurrak nekazaritzanegozioak egiteko Lularen gobernu "ezkertia-rraren" babesarekin. Horregatik, okupatu gabe-ko lur emankorrak, MSTk orain arte okupatzenzituenak, agortuz joan dira. Estrategia aldatubehar izan dute, orain kanabera lantzeko baka-rrik erabiltzen diren lurrak hartzen dituzte.Euren ideia da transnazionalen esku daudenlurrak banatzea, hau da mugimenduaren lehen-tasunetako bat.

MST lurrak berreskuratzeko nekazari-borrokaren abangoardian


30

«Eredua aldatu ahal izateko,beharrezkoa da masa

mugimenduak berpiztea»

JOAO PEDRO STEDILE

-ZENBATERAINOKO AHALMENA DAUKAGU

GOBERNUEN POLITIKAK ALDATZEKO?«Gobernuak kaka eginda

daude, etsita. Izan ere, ideologianeoliberala onartu zuten etahorrek kapitalaren indarrari,merkatua deiturikoari, eman zionguztia. Eta kapitala krisian dago,ez ditu herritarren arazo nagusiakkonpondu. Horregatik, jendeahasi da ikusten eredua aldatubeharra dagoela, baina ereduaaldatzeko ez da nahikoa joerapolitiko bat edukitzea, ezta nahipolitikoa ere.

Beharrezkoa da bai gureherrialdean, bai mundu guztianmasa mugimenduak berpiztea,baina hau oraindik ez da heldumundu mailara. Herrialde batzukhasi ziren, Nepal, Bolivia edoEkuador esate baterako. Esperodugu krisiaren ondorioz kontrae-san positibo bat sortzea mundumailan datozen urteetan, masamugimenduen gorakadak proze-sua abiaraztea mundu osoan.Baliteke horretarako urte batzukigaro behar izatea, baina berpiz-kunde hori gerta daiteke etaeredu neoliberala estutasuneanjarri».

-LULA, BRASILGO PRESIDENTEA,MAPUTON EGON DA EGUN HAUETAN

MOZAMBIKEKO GOBERNUAREKIN HAIN-BAT GAIRI BURUZ HITZ EGITEKO: LANDA-ERREGAIAK, IRAULTZA BERDEA,… NOIZ

EGONGO DA BRASILEN GOBERNU MAILA-KO ALDAKETA BAT?

«Brasilen klaseak adiskidetzekoGobernua daukagu. Gobernua ezda herritarra, ezta masa mugi-menduen ondoriozkoa ere.Neoliberalismoaren krisia hasizenean, Argentinan hain zuzen,

Brasilgo burgesia eta klase men-deratzailea oso argi ibili zen etaaurreko masa mugimenduan(80ko hamarkadan) gure liderraizan zena bahitu ziguten eta Lulapresidente izateko akordio batonartu behar izan zuen. Beraz,Lula presidente izendatu zuten,baina ez zen masa mugimenduberpizkunderik egon eta horrega-tik Gobernua da burgesiarekinegindako ideologia adiskidetzeitunaren ondoriozkoa.

Horregatik ez dago egiturazkoaldaketarik, horregatik egitendiete mesede politikek bai kapi-talari, baita pobreenei ere, goseadaukatenei. Eta gizarteko bi polohorien arteko batasunak babeselektorala bermatzen dio presi-denteari, baina arazoak konpont-zen ez dituen trantsizioa da.Lulak pentsa dezake aldaketakegiten ari dela, baina Brasilgoedozein pertsona zentzudunekbadaki ez dela aldaketarik egonherrialde honetan. Hala ere,Lularen Gobernua etsai nagusit-zat jotzea ere ez da bidezkoa;aldi historiko jakin baten ondo-rio da, hainbat indarren korrela-zioaren ondorio.

Gure etsaiak klase etsaiak dira,enpresa transnazionalak, ban-kuak, latifundioak eta hauenkontra egin behar dugu borroka.

Gure energiak instituzio edohauteskunde arlora edota gober-nuaren aurkako borrokara baino,masa mugimenduak birsortzerabideratu behar ditugu, etorkizu-nean indarren korrelazioan alda-ketak eragin eta beste Gobernumota batzuk sortuko baititu.Horretan ari gara».

«Gobernuak kaka eginda daude, etsita.Izan ere, ideologia neoliberala onartuzuten eta horrek kapitalaren indarrari,

merkatua deiturikoari, eman zion guztia.Eta kapitala krisian dago, ez ditu herritarren

arazo nagusiak konpondu. Horregatik,jendea hasi da ikusten eredua aldatu

beharra dagoela»

J o â o Pe d r o S t e d i l e

31

«Paul Nicholson da gurekoadro garrantzitsuetakobat da eta munduko leku

guztietan nekazariakantolatu daitezen laguntzen

jarraituko du»

«Kapitalaren helburuabaliabide naturalak

bereganatzea da, Gobernuneoliberalak inposatzen ditueta herritarrak babesik gabe

uzten ditu»

«Emakumeek eta gazteekkontinenteko eta herrialdekobertako artikulazioan eurenlekua lortu dute borroketandaukaten ahalmen, parte-hartze eta lidergoari esker»

«Nekazariek eurekbakarrik ezin dituzteneoliberalismoa eta

transnazionalak garaitu»-NOLAKO GARRANTZIA DAUKA VIA CAMPESINAREN V.BILTZAR HAU AFRIKAN OSPATU IZANAK?

«Nire iritziz funtsezkoa da, Afrika etaAsiako herrialde gehienetan biztanleriagehiena nekazaritzatik bizi baita eta hau bikontinente hauetan bakarrik gertatzen da, bikontinente hauetan bakarrik dira biztanlegehienak nekazariak.

Afrika guztiok baztertutako kontinenteazen; kapitala baliabide naturalak bereganat-zeko bakarrik dator hona, Gobernu neolibe-ralak inposatu ditu eta herritarrak babesikgabe utzi ditu. Aldatzeko gogoa daukatengazteenek emigratzeko erabakia hartzendute askotan, baina ez kolektibo gisa, aukerapertsonal moduan baizik. Beraz, gureBiltzarra hemen egiteak esan nahi du konti-nente hau altxatu egin behar dugula, bainaherritarrak altxatzeko aurretik lan handiaegin beharra dago bertako erakundeak bult-zatuz eta euren arteko elkarlana sustatuz,etorkizuna euren esku har dezaten.

Afrikako Biltzar hau antolatzeko prozesua-ren ondorioz, 3 beharrean orain 12 erakun-de afrikar dauzkagu Via Campesinan. Via bieskualdetan banatuko da Afrikan, bata hego-aldekoa, eta bestea frantsesez hitz egitendeneko herrialdeetakoa, Mali eta Senegalinguruan kokatzen dena. Ziur nago munduarabiarrera ere helduko garela, lagun palesti-nar, aljeriar eta beste hainbatekin hitz egindugu jada. Biltzarra bera katalizatzaile batizan da, Afrikan nekazari mugimenduak sort-zea bultzatuko duena».

-V. BILTZAR HONETAN PAUL NICHOLSONEK AGUR ESAN

DIO VIA CAMPESINAKO NAZIOARTEKO BATZORDE

KOORDINATZAILEARI...«Paul Nicholson gure koadro garrantzit-

suenetako bat da. Paulek bere ekintzen bitar-tez frogatu du koadro internazionalista dela,boltxebike guztiak horrelakoak izan beharkoginateke. Beraz, nahiz eta momentuz egiturabatetik erretiratu, formalitate hutsa da, izanere, Paulek nazioarteko lanekin jarraitukodu, koadro internazionalista gisa ekarpenakegiten jarraituko du, munduko leku guztietannekazariak antolatu daitezen laguntzenjarraituko du. Nik gehiago esango nuke,nekazariei benetan lagundu ahal izatekohobeto da bilera askotan sartuta ez egotea.Denbora gehiago izango du bere energiaguztia antolaketa prozesuei eta borrokeieskaintzeko».

-V. BILTZARREKO APUSTUETAKO BAT IZAN DA EMAKUME-EN ETA GAZTEEN EKARPENAK INDARTZEA...

«Bazegoen ezkerreko masa mugimendue-tan ohitura txar bat, batez ere europarrenerruz, mugimendu sindikala beti gizoneninguruan egoten zela antolatuta, heldueninguruan, familiako aiten inguruan. Baina,zorionez, mugimendu sindikalen eta ezkerre-ko alderdi tradizionalen krisia heldu zenean,guk, nekazari mugimenduek, ideia batberreskuratu genuen: masa mugimenduetanindar gehien duena jende kopurua dela,adina, sexua, larruazalaren kolorea edo bizi-tokia ez direla garrantzitsuak. Urtetan zehar

saiatu gara erakartzen herri bat osatzenduten elementu guztiak herrialdeetako zeinnazioarteko mugimenduetara. Herrian gazte-ak, emakumeak, umeak, jende nagusiabadaude, guztiek parte hartu beharko lukete.Eta Biltzar honetan hamar urteotan zeharegindako lan horren fruituak jaso ditugu,emakumeek eta gazteek protagonismo han-dia izan baitute. Baina hau ez da gertatu %50eko banaketa egon behar dela pentsatzendugulako, emakumeek eta gazteek kontinen-teko eta herrialdeko bertako artikulazioaneuren lekua lortu dutelako baizik, borroke-tan daukaten ahalmen, parte-hartze etalidergoari esker».

-NOLAKO GARRANTZIA DAUKA GIZARTEKO INDAR

BIZIEKIN ALIANTZAK IZATEAK SISTEMA ALDATZERAKOAN?«Nik uste dut jendeak gero eta argiago

daukala nekazariek eurek bakarrik ezin dituz-tela neoliberalismoa eta transnazionalakgaraitu. Ideologia kontua ere ez da, beharobjektibo bat da hiriko eta beste leku batzue-tako langileekin aliatzea.

Enpresa transnazionaletako langileekin hasgintezke batez ere, beraiek produzitzen baiti-tuzte pozoia, makinak edota ongarriak.Espero dut hiriko langile klaseko sektoreekinbatera ekintza kolektiboak aurrera erama-tea».

Gaur egungo ekoizpen, kontsumo etamerkataritza ereduek ingurumenarensuntsiketa ekarri dute, planetaren bero-

keta barne. Fenomeno honek arriskuan jartzenditu ekosistemak eta, ondorioz, hainbat gizaki-komunitateren bizi-baldintzak nabarmen oker-tu dira.

Planetaren beroketa garapen eredu jakinbaten ondorio da. Eredu hau kapitalarenmetaketan, erregai fosilen kontsumo altuan,gehiegizko ekoizpenean, kontsumismoan etamerkataritza "librean" oinarritzen da. Duelahainbat hamarkada hasi zen, baina Gobernugehienek uko egin diote arazo horren kauseiaurre egiteari. Duela gutxi, transnazionalekeuren irabaziak ziurtatuko dituzten mekanis-moak martxan jarri ostean, enpresa handiekdiseinatu eta kontrolatutako ustezko konpon-bideak entzuten hasi gara, eta Gobernu bat-zuek euren babesa eman diete.

Hala ere, Via Campesinak eta beste mugi-mendu batzuek eraldaketa sozialak, ekonomi-koak eta politikoak aldarrikatzen dituzte gauregungo joerari buelta emateko.

FAMILIA NEKAZARITZAKALTETUTA

Herrialde industrializatuak eta nekazaritza-ren industrializazioa dira berotegi-efektua era-giten duten gasen iturri nagusia, eta nekazarit-za inguruneek eurek sufritzen dituzte klimaaldaketaren ondorioak. Klima zikloak aldatze-ak izurriteak eta gaixotasun ezezagunak ekart-zen ditu, baita lehorteak, uholdeak eta ezohi-ko ekaitzak ere, eta ondorioz uztak, nekazarit-zarako lurrak, nekazari familien etxeak etalanda-gizarteak suntsitzen ditu.

Lehorte eta uholdeek uztak galarazten dituz-te eta, horrela, munduan goseteak jotakojende kopurua gorantz doa. Ikerketa batzuenarabera, 2080ko munduko nekazari ekoizpena% 3 eta % 16 artean jaitsi da.

Lurralde tropikaletan, planetaren beroketa-ren ondorioz, nekazaritzak modu nabarmene-an behera egingo du segur aski (% 50 bainogehiago Senegalen eta % 40 baino gehiagoIndian), eta lantzeko lurren desertifikazioa are-agotu egingo da.

Bestalde, uste dute gizakion bizitzan lehenbi-ziko aldiz Errusia eta Kanadako lurrak nekaza-ritzarako erabili ahal izango direla, nahiz etaoraindik ez dakiten nola landu ahal izangodituzten. Beldur dira milioika nekazari familiaplanetatik botako ote dituzten.

Animali eta landare espezieak eta ozeanoe-tako bizitza ere mehatxatuta daude aspalditiketa sekula baino azkarrago desagertzen ari diraplanetaren beroketaren eta industria ustiape-naren eraginez. Orokorrean bizitza arriskuandago, ur geza lortzeko ahalmena murriztuzdoalako.

JAKINTZEN GALERAElikagaien ekoizpen eta kontsumo industria-

laren ondorioz mundua berotzen ari da etahorrek nekazari taldeen desagerpena ere eragi-ten du.

Kontinenteen arteko elikagaien garraioak,monolaborantza trinkoak, lurrak eta basoaksuntsitzeak eta nekazaritzan gai kimikoak era-biltzeak nekazaritza energia kontsumitzailebihurtu dute eta horrek klima aldaketa area-gotzen du.

Munduko Merkataritza Antolakundeak(MMA), Aldebiko Merkataritza Libreari buruz-ko Ituna (MLI), Munduko Bankuak (MB) etaNazioarteko Moneta Funtsak (NMF) inposatu-

tako politika neoliberalen eraginez, elikagaiakongarritzeko sustantzia eta pestizida askorekinekoizten dira. Hauek ekoizteko petrolioabehar da eta, gainera, gero munduko puntabatetik bestera garraiatu behar dituzte eralda-tu eta kontsumitzeko.

Halaber, nekazaritza industrialaren inposa-ketaren ondorioz, bertako jakintza, nekazarit-zaren erabilera egokia egiteko eta klima bal-dintzetara egokitzeko oinarri izan dena, ez dahain garrantzitsua eta nekazari familiak ahula-go eta kanpoko lanabes eta tekniken menpe-koago bihurtu dira. Nekazariek haziak etaohiko ekoizpen sistemak aldatu behar izandituzte.

«EKOIZLE TXIKIAK ETA NEKAZARITZA JASANGARRIAPLANETA HOZTEN ARI DIRA»

VIA CAMPESINAK USTE DU ORDUA DELA NEKAZARITZAKOELIKAGAI ETA PRODUKTUAK EKOIZTU, MERKATURATU ETA

KONTSUMITZEKO MODUA GOITIK BEHERA ALDATZEKO. BEREIRITZIZ, NEKAZARITZA JASANGARRIAK ETA TOKIKO ELIKAGAIEN

KONTSUMOAK GAUR EGUNGO EGOERA KAXKARRARI BUELTAEMANGO DIOTE ETA MILIOIKA NEKAZARI FAMILIAREN SOSTENGUA

IZANGO DIRA. NEKAZARITZAK LURRA HOZTEN ERE LAGUNDEZAKE, CO2 ISURIAK ETA ENERGIA KONTSUMOA MURRIZTUKO

DITUZTEN TEKNIKAK ERABILITA.

Nekazaritza industrialakplaneta berotzen du

s i s t e m a r e n k r i s i u g a r i : k l i m a , e n e r g i a . . . .

32

33

«EKOIZLE TXIKIAK ETA NEKAZARITZA JASANGARRIA PLANETA HOZTEN ARI DIRA»

1/ Mundu osoan zehar elikagaiak garraiatze-agatik. Elikagai freskoak zein paketatuaketengabean ari dira mundu osoan zehar

bidaiatzen, baina aldi berean tokian tokikonekazariei ukatzen zaie toki zein nazio merka-tuetako sarbide egokia. Adibidez, ohikoa daegun Estatu Batuetan edo Europan Afrika,Hegoamerika edota Ozeaniako barazkiak,okela edo ardoa aurkitzea, edo Asiako arrozaAmeriketan edo Afrikan aurkitzea. Elikagaiakgarraiatzeko erabilitako erregai fosilak CO2tonaka isurtzen ari dira atmosferan. Suitzakonekazarien UNITERRE erakundeak kalkulatuzuen Mexikotik inportatutako esparrago kilobatek 5 litro petrolio behar dituela aireazSuitzaraino iristeko (11.800 km.). Suitzanekoiztutako esparrago kilo batek, ordea, soilikbehar ditu 0,3 litro petrolio bertako kontsu-mitzaileengana iristeko.

2/ Ekoizpen bitarteko industrialak (mekani-zazioa, areagotzea, ongarri kimikoen erabile-ra, monolaborantza) ezartzeagatik.Nekazaritza «moderno» delakoa, batez eremonolaborantza industriala, lurzoruko proze-su naturalak suntsitzen ari da, hots, materiaorganikoan karbonoa metatzea ahalbidetzenduten prozesuak, eta horien ordez ongarrizein pestizidetan oinarritutako prozesu kimi-koak erabiltzen ditu. Monolaborantzan oina-rritutako nekazaritza eta abeltzaintza intentsi-boetan ongarri kimikoen erabileraren ondo-rioz, oxido nitroso (NO2) ugari sortzen da,hots, berotegi efektua eragiten hirugarrenlekua hartzen duen gasa. Europan nekazaritzaustiapenetan kontsumitutako energiaren % 40nitrogenatutako ongarrien ondoriozkoa da.Bestaldetik, nekazaritza ekoizpen industrialakaskoz energia gehiago kontsumitzen du (etaaskoz CPO2 gehiago askatzen du), bai lurratraktore erraldoiekin goldatzeko, bai janariaprozesatzeko.

3/ Biodibertsitatea eta karbonoa xurgatzekohorren gaitasuna suntsitzeagatik. Aireko karbo-noa landareek modu naturalean xurgatzendute, eta egurrean zein lurzoruko materiaorganikoan metatzen dute. Ekosistema bat-zuek, jatorrizko basoek, zingirek eta hezegune-ek, kasu, beste batzuek baino karbono gehiagometatzen dute. Karbonoaren ziklo honek kli-maren egonkortasuna ahalbidetu du hamarmilaka urtetan. Baina landa-negozioetakoenpresek oreka hori suntsitu dute nekazaritzakimikoa modu orokorrean inposatuz (petro-liotik eratorritako pestizida eta ongarrien era-bilera masiboaren bidez), basoak errez mono-

laborantza ezartzeko eta lur zingiratsuak zeinbiodibertsitatea hondatuz.

4/ Lurrek eta basoek landa-eremuak izateariuzteagatik. Basoak, larreak eta soroak azkarbilakatzen ari dira nekazaritza industrialarenekoizpenerako eremu, merkataritza-gune,industria-gune, urbanizazio, azpiegitura handieta turismo-gune. Aldaketok karbonoa masi-boki isurtzea dakarte eta atmosferan isuritakokarbonoa xurgatzeko naturak duen gaitasunamurrizten dute.

5/ Nekazaritza energia ekoizletik energia kont-sumitzaile bilakatzeagatik. Energia mailan, landa-reen eta nekazaritzaren lehen eginkizuna da eguz-ki energia janarien bidez zuzenean xurgatu edotaanimalien bidez eraldatu daitezkeen azukre etazelulosetan metatutako energia bilakaraztea. Hauprozesu naturala da, elikadura kateari energiaematen diona. Hala ere, azken berrehun urteetannekazaritzaren industrializazio prozesuak energiahandia (traktoreen erabilera, petroliotik eratorri-tako produktuak, ongarriak,…) kontsumitzenduen nekazaritza mota bat sortu du.

Zergatik aldatzen du klimanekazaritza industrialak?

Argazkian, ongarri kimikoak, nekazaritza industrialean asko erabiltzen direnak.

Nekazaritza «moderno» delakoa, batez ere monolaborantzaindustriala, lurzoruko prozesu naturalak suntsitzen ari da,hots, materia organikoan karbonoa metatzea ahalbidetzenduten prozesuak, eta horien ordez ongarri zein pestizidetan

oinarritutako prozesu kimikoak erabiltzen ditu

s i s t e m a r e n k r i s i u g a r i : k l i m a , e n e r g i a . . . .

34

Behin baino gehiagotan landa-erregaiak (landare eta zuhaitzeta-tik sortutako erregaiak) egungo energia krisirako konponbidegisa aurkeztu dituzte. Kyotoko protokoloaren arabera,

2020rako energiaren kontsumo orokorraren % 20 baliabide berrizta-garrietatik etorri beharko litzateke, eta hortxe sartzen dira landa-erre-gaiak. Hala ere, eta gizaki asko goseak jota hiltzen diren bitartean,autoak elikatzeko janariak ekoizteko erokeria alboan utzita, landa-erregaien ekoizpenak berotze orokorra handitu egingo du, murriztubeharrean.

Landa-erregaien ekoizpenak monolaborantza eta lan esklaboaezartzea dakar, nekazaritzan produktu kimikoen erabilera areagotzendu, basoak galtzea eragiten du eta biodibertsitatea suntsitzen du.

Berriro ere, inpaktu handiena herrialde txirotuek jasaten dute,herrialde industrializatuek euren burua hornitu ezin dutenez, kopuruhandiak inportatu behar dituztelako Hegoaldeko herrialdeetatik.

KARBONOAREN MERKATARITZAKyotoko protokoloan zein nazioarteko beste plan batzuetan "kar-

bonoaren merkataritza" berotze orokorrerako konponbide gisa aur-keztu da. Lurrak, airea, haziak, ura eta bestelako baliabideak pribati-zatu ondoren, karbonoaren pribatizazioa dator. Gobernuei bide ema-ten die industria kutsatzaile erraldoiei baimentzeko euren artean "kut-satzeko eskubidea" elkarri erostea.

Beste programa batzuek sustatzen dute herrialde industrializatuek

karbonorako zabortegi merkeak finantzatzea, esaterako, tamainakohandiko sailak Hegoaldean euren isurpenak murriztea ekiditeko bitar-teko gisa. Honek enpresei etekin bikoitza dakarkie, eta gainera auke-ra ematen die lotsarik gabe esateko karbonoa murrizten laguntzen aridirela.

Bestaldetik, Afrika, Asia eta Latinoamerikako natur guneak soilikkarbonorako isurbidetzat jotzen dira eta ingurumen zerbitzu izeneko-en bidez pribatizatu egiten dira, komunitateak euren lurretatik kanpo-ratu eta euren baso, soro eta ibaietako sarbide eskubidea murrizteare-kin batera.

LANDARE ETA ZUHAITZ TRANSGENIKOAKEgun landa-erregaietarako zuhaitz eta landare transgenikoak

garatzen ari dira. Genetikoki eraldatutako organismoek ez dute ingu-rumenaren inolako krisirik konponduko, baizik-eta berez arriskuanjartzen dutela ingurumena, baita osasuna eta elikadura segurtasunaere.

Are gehiago, landare eta zuhaitz transgenikoek handitzen dutetransnazionalek daukaten boterea eta nekazariei euren haziak landa-tu, garatu, aukeratu, ugaritu eta trukatzeko eskubidea kentzen diete.

Landare eta zuhaitz transgeniko horiek zelulosan oinarritutakolanda-erregaien "bigarren belaunaldiko" zati dira; lehen belaunaldia,aldiz, landareetako azukre era desberdinetan oinarritzen zen. Bainabiek arazo berberak eragiten dituzte.

Landa-erregaiak eta transgenikoak,konponbide faltsuak

Transgenikoaren aurka eta Josep Pàmies Kantalunyako militantearen alde Bilbon burutu zen ekintza.

35

Via Campesinak uste du egungo krisiarenkonponbideak justizian eta elkartasune-an oinarritutako ekoizpen, merkataritza

eta kontsumo ereduak garatzen ari diren anto-latutako gizarte eragileengandik, gizon zeinemakume, sortu behar direla.

Ez dago ingurumen eta gizarte hondamen-dia konponduko duen konponbide teknologi-korik. Benetako konponbideak elikadura buru-jabetzatik abiarazi behar dira, eta horrek dakartamaina txikiko nekazaritza jasangarria sustat-zea, honek lan gaitasun handia eta energiagutxi behar dituelako eta klima aldaketarenondorioak leheneratu eta beroketa geldiaraziditzakeelako:

-ekoizpen jasangarriaren bidez. lurzorukomateria organikoan CO2 gehiago xurgatuz.

-ongarri nitrogenatuen ordez nekazaritzaekologikoa erabiliz edo-eta nitrogenoa airetikzuzenean xurgatuko duten landareak landa-tuz.

-energiaren ekoizpena, bilketa eta erabileradeszentralizatua ahalbidetuz.

NEKAZARITZA ERREFORMAVia Campesinaren ustez, beharrezkoa da

benetako nekazaritza erreforma eraginkorra,

landa-nekazaritza familiarra indartu, lurrarenerabileraren helburu nagusitzat elikagaien ekoiz-pena sustatu eta elikagaiak funtsezko giza esku-bidetzat eta ez salgaitzat hartuko duena. Tokiantokiko elikagaien ekoizpenak beharrik gabekoelikagai garraioa amaiarazteaz gain, guremahaietara iristen dena segurua, freskoa etaosasungarria dela bermatu ere egingo du.

Gure ustez, kontsumo eta ekoizpen ereduakaldatzea ere beharrezkoa da, egungoek xahuke-ta, beharrik gabeko kontsumoa eta zabor ekoiz-pena eragiten dituztelako, milioika lagunekgosetea eta gabeziak pairatzen dituzten bitarte-an.

Elikagaien eta beharrezko ondasunen banake-ta bidezkoa eta beharrezkoa ez den kontsumo-aren murrizpena izan behar dira garapen ereduberriaren funtsezko ardatzak. Horrez gain,beharrezkoa da enpresei debekatzea behin era-biltzeko produktuak ezar ditzaten eta horienbalio-bizitza artifizialki murriztu dezaten.

Sustatu beharreko beste arlo bat da energiasistema deszentralizatuen ikerketa eta erabilpe-na, tokian tokiko baliabide eta teknologietanoinarrituak, ingurumena kaltetuko ez dutenaketa lurrak elikagaien ekoizpenari kenduko ezdizkiotenak.

VIA CAMPESINAREN ESKAERAKVia Campesinak zera eskatzen die toki, nazio

zein nazioarteko agintariei:1-Nekazaritza negozioaren jarduera oro ber-

tan behera uztea erabat, horien bidez nekazarieilurrak kentzen zaizkielako, janari zaborra ekoiz-ten delako eta ingurumen hondamendia eragi-ten delako.

2-Nekazaritza industrialaren ordez landa-nekazaritza familiar jasangarria ezartzea eta horinekazaritza erreformaren benetako programenbidez sustatzea.

3-Bilakaera genetikoa mugatzen duten tekno-logia mota guztiak debekatzea.

4- Energia politika zentzuzkoak eta jasanga-rriak sustatzea. Horrek dakar energia gutxiagokontsumitzea eta horren ekoizpen deszentraliza-tua ezartzea, maila handian landa-erregaienekoizpena sustatu beharrean, egun gertatzenden moduan.

5-Toki, nazio zein nazioarteko mailan nekaza-ritza eta merkataritza politikak ezartzea nekaza-ritza jasangarria eta tokiko elikagaien kontsumoasostengatzeko. Horrek dakar esportaziorakodiru-laguntza oro bertan behera uztea, holakoekinportatutako produktuak merkatu eta tokikoekoizleen hondamendia eragiten dutelako.

Konponbidea, elikadura burujabetzaeta nekazaritza jasangarria

Elikadura burujabetzaktamaina txikiko nekazaritzajasangarria sustatzea dakar,

energia gutxi behar duelakoeta klima aldaketaren

ondorioak eta beroketageldiarazi ditzakeelako

Ekoizpen ereduak aldatzeabeharrezkoa da, egungoekxahuketa, beharrik gabeko

kontsumoa eta zaborekoizpena eragiten

dituztelako

Bi Estaturen edo gehiagoren artekoMerkataritza Libreari buruzko Itunak(MLI) dira transnazionalak erabiltzen ari

diren tresna merkatuak bereganatzeko, heinhandi batea Via Campesinaren borrokak era-gindako MMAren (Munduko MerkataritzaAntolakundea) paralisiaren ondorioz.

MLIak herrialdeetako ekoizpen gaitasunadesorekatu egiten dute. Iparraldean zeinHegoaldean MLIek erakutsi dituzte nekazariei,landa-langileei, artisau-arrantzaleei, landa-eremuetako emakumeei eta lurrari dakarzkie-ten ondorio ezin txarragoak.

Ideologia nagusia saiatzen ari da nekazariakkonbentzitzen nazioarteko merkataritzarenliberalizazioak esportazioen bidez dakartzanetekinen inguruan. Hitz emandako etekinak,ordea, ez dira inora iritsi eta nekazari familiekdoi-doi lortu ditzakete oinarrizko janariak.

MLIek atzerriko inbertsioa errazten dute,adibidez turismo arloan, askotan nekazarienkaltetan. Horrela, maiz nekazariak eurenlurretatik kanporatzen dituzte hotelen azpie-giturei leku egiteko, eta ura eskuratzerakoanere baztertzen dituzte.

NAZIO BURUJABETZAZAURTZEN DUTE

MLIak isilpean negoziatu ohi dira, biztanle-ria parte harraraziko duen inolako prozesudemokratiko eta gardenik gabe. Nazio lege-rietan daukaten eragina, aldiz, berehalakoada. Hau herrialde bateko nazio burujabetza-

ren kontrako eraso zuzena da.MLIak oso onuragarriak izaten dira biotek-

nologia arloko industrientzat, batez ere jabet-za intelektualaren eskubideei dagokienez.

Askotan herrialdeak behartzen dituzte landareeta animalien gaineko patenteak (batik battransgenikoen gainekoak) onartzera eta hel-buru daukate transnazionalei landa-erregaien

merkatua ziurtatzea.

KOLONIZAZIO ERABERRIA

MLIek transnazionalek mundumailan burutzen dituzten eragi-ketak errazten dituzte, baitanatur baliabideak eta eskulanmerkea lortzea ere. Etekinakhanditzeko eta kosteak murrizte-ko, eskulana sektore guztietanzapaltzen dute. Langileek protes-ta eginez gero, MLIak lekuzaldatzen dituzte, eta euren jar-duerak lekualdatzen dituzte.Enplegua lortuko badu, jendeakemigratu eta lan baldintzanegargarriak onartu beharradauka.

Kolonialismo mota berri hauez da soilik Iparraldearen bestezapalkuntza bat Hegoaldearengainean; Hegoaldeko herrialde-en artean ere gertatzen da, etaalde ahularentzako ondorio txa-rrak Iparralde-Hegoalde artekoitun baten berberak dira.

a z t e r k e t a : M M A r e n k r i s i a

36

«Bizi garen munduan jada argi eta garbi dagotalde transnazionalak munduko herritarrekin lehiat-zen ari direla munduaren, horren baliabideen etagobernuaren gaineko boterea esku-ratzearren. Dokumentazio zabaladago, bizitzari dagozkion arlo guz-tien gainean daukaten kontrola era-kusten duena, elikagai eta naturbaliabideetatik energia, komunika-bide, osasun eta garraioetaraino.

Hamarkada luzetan zehar kontrolhau kontu handiz planifikatu egin dute kartel bote-retsuenek, mundu osoko gobernuen oniritzi etalaguntzarekin.

Erabakiak hartu zituzten pertsonak kasu batzuetanengainatu zituzten, haien herrien garapenerako ete-

kinak prometatuz.Transnazionalek ustelkeria eta eroskeria erabiltzen

dituzte euren boterea indartzeko. Herritarrok erebadaukagu erantzukizunik, gureGobernuen jardueren jarraipena ezegiteagatik eta jarduera horiek ezfiskalizatzeagatik.

Orain, gure arazoa da, mundukoherritarrok garen aldetik, nolahartu era kolektiboan enpresenboterea, Elikadura Burujabetzan

oinarritutako etorkizun bat gizaki guztientzat erai-kitzeko.

Enpresen kontrola demokrazia itotzen ari da etaleku askotan gutxiengoak gehiengoaren gaineandaukan boterearen araua da».

DENA HOFFEN , AEBETAKO NEKAZARI FAMILIARRENKOALIZIOKO (NFFCC) KIDEA

Transnazionalek munduarengainean daukaten kontrola dela-

Merkataritza Libreari buruzkoItunak, transnazionalen mesedetan

eta nekazarien kaltetan

«Enpresenkontrola

demokraziaitotzen ari da»


37

YOON GEUM SOON, KOREAKO NEKAZARIEN LIGAKOA ETA KOREAKO EMAKUME NEKAZARIEN ALIANTZAKOA

-NOLA ERAGITEN DIE NAZIOARTEKO EGOE-RAK NEKAZARITZARI ETA ELIKADURARI?

«Merkataritza librea eta "dum-ping" izenekoa zabaltzearekinbatera, munduko elikadura geroeta azkarrago monopolizatzen aridira, eta horren emaitza da gose-tea handitzea eta nekazaritza sek-toreen suntsiketa bizkortzea.Konpainia erraldoiek "dumpinga"(produktuak jatorrizko edo-etahelmugako kosteen azpitik saltzea)esportazioan garatzen dute, etahori beste nazio batzuetako neka-zaritza sektoreak desagerraraztenari da.

Konpainia gutxi batzuek, Cargillesaterako, elikadura monopolizatuegiten duten bitartean, bost segun-doan behin hamar urtetik behera-ko ume bat gosez hiltzen da eta850 milioi lagun inguruk, mundu-ko biztanleriaren 1/7ek, malnutri-zio kronikoa pairatzen dute,FAOren txosten baten arabera».

-ORDUAN, ELIKADURA BEZAIN FUNTSEZKO

ONDASUN BAT ESKU TXARRETAN DAGO,EZTA?

«Nekazaritza enpresen sistemaneoliberalaren zabalpenak, besteelementu negatibo batzuen artean,transgenikoen ezarpena, substant-zia kimikoen larregizko erabilera,behi eroena bezalako gaixotasunaketa esportazio produktuetan iraun-gitako ongarriak erabiltzea dakart-za, eta arrisku larrian jartzen du eli-kagaien segurtasuna.

Horrekin batera, sistema honekingurumena narriatu egiten du etaberotze orokorra azkartzen ari da,eta honek gero eta natur honda-mendi ugariagoak eta txarragoakeragiten ditu, bereziki herrialde txi-rotuetako nekazari populazioeieragiten dietenak. Urtero, 6 milioihektarea basamortu bilakatzendira.

-MUNDUKO MERKATARITZA

ANTOLAKUNDEAK (MMA), EGOERA

HONEN SUSTATZAILEA, GERO ETA

ARBUIO HANDIAGOA JASOTZEN DU

NEKAZARIEN BORROKARI ESKER.«Cancun-en eta Hong Kong-en

Via Campesinak egindako borrokabateratuak funtsezko papera izan

du MMAren boterearen indarga-betzean eta oinarriko jendeaborroken erdigunean kokatu du.Baliteke egun MMA begetal batbihurtu izana, oxigeno maskarabaten beharra daukana, bainajarraitzen du edozein aukera bilat-zen lozorrotik ateratzeko. Erabatsuntsitu behar dugu.

Kontuan hartu behar da mundu-ko herritar guztien kexa haserreko-rraren aurrean MundukoMerkataritza Antolakundea saiat-zen ari dela zapalketa bide berriakirekitzen, esaterako MerkataritzaLibreari buruzko Itunen (MLI) etaElkarte Ekonomikorako Akordioen(EEA) bidez, baina horiei ere aurre

egingo diegu eragindako herrialde-etan eta Via Campesinak sustatuta-ko eta koordinatutako nazioartekoelkartasunaren bidez».

-ORDUAN, BEHARREZKOA DA ALDE BIKO ETA

ESKUALDE MAILAKO MLI ETA EEA HORIEN

KONTRAKO BORROKA INDARTZEA.«Alde biko eta eskualde maila-

ko MLI eta EEA guztiak mundukonekazarien etsai dira. Haien kon-tra egin behar dugu elikaduraburujabetza eta oinarrizko gizaeskubideak suntsitzen dituztelako.Via Campesinak erantzun siste-matikoagoak antolatu behar ditueskualde eta nazioarteko mailaneta aliantza eta ekintza batasunabilatu behar ditu helburu berbe-rak gurekin partekatzen dituztenbestelako gizarte mugimenduensareekin».

«Konpainia gutxibatzuek elikadura

monopolizatuegiten duten

bitartean, bostsegundoan behin

hamar urtetikbeherako ume batgosez hiltzen da eta

850 milioi laguninguruk malnutriziokronikoa pairatzen

dute»

«Via Campesinak MerkataritzaLibreari buruzko Itunen kontrako

borroka indartu behar du,MMAren mutuazioakbaino ez direlako»


38

VIJAYKUMAR MOHANLAJI JAWANDHIA,MAHARSTRHA-KO (INDIA) SHETKASI SANGATHANA ERAKUNDEKO BURUZAGIA

Maharstrhako biztanleria96.752.247 lagun dira (2001ekoerroldaren behin-behinekodatuen arabera), hortaz, Indiakobigarren estatu jendetsuena da.Soilik munduko hamaika herrial-dek Maharstrhak baino popula-zio handiagoa daukate.Biztanleriaren erdia nekazariakdira (850 milioi inguru).

-ZEIN GARRANTZI DAUKA ZURE ERAKUNDE-AK VIA CAMPESINAN PARTE HARTZEA?

«Mundu globalizatu honetannekazaritza ez da tokian tokikokontu bat, nazioartekoa baizik.Merkatu libreko eta politika neo-liberaletako garai honetan neka-zariok gero eta gehiago zapaltzengaituzte, batez ere herri aberatsenkoloniak izandako herrialdeetan.Neokolonizazio bat jasaten arigara orain. Egungo ekonomiagaratuan nekazariek euren eskubi-deak babestu behar dituztenezeta Via Campesina berez nekaza-rien eskubideak babesten dituenekimena denez, oso harro gaudebertan parte hartzeaz».

-HALA ERE, SISTEMA NEOLIBERALA ETENGA-BEKO KRISIAN MURGILDUTA DAGO.AUKERA ONA AL DA VIA CAMPESINAREN

MEZUA GOBERNUETAN SARTZEN JOATEKO?«GATTen Uruguaiko errondatik

eta 1994/1995ean MundukoMerkataritza Antolakundea sortuzenetik, herrialde industrializa-tuek elkarte ekonomikoari buruz-ko akordioak inposatu dizkietemunduko herrialde guztiei,horien bidez nahi dutelako gara-tutako herrialdeek ekoizpenerakoemandako diru-laguntzak murriz-

tea eta ondorioz herrialde txiro-tuen produktuak haztea.

Baina zera ikusi da, nekazaritzaprezioak erori egin dira eta ener-giaren kosteak gora egin du,beraz, ekoizpen zein bizitza kos-teak garestitu egin dira.Horrexegatik 1995etik ikusi dugunekazariek, batez ere herrialdetxirotuetakoek, gero eta arazogehiago dituztela eta are zor han-diagoetan sartuta daudela.Horrek nekazarien protestak era-gin zituen hainbat lekutan(Seattle, Hong Kong, Doha,…),are gehiago Via Campesinako

kide batek bere buruaz beste eginzuen bere aldarrikapenak defen-datzearren.

Azken urteotan (2006-2007)artoaren, laboreen eta arrozarenprezioen igoerak inflazioa eragindute. Herrialde aberatsek ez duteinflazio horretaz hitz egin nahiherrialde txirotuetako produk-tuak erosten dituztenean eta ViaCampesinak, aldiz, elikaduraburujabetza defendatzen du, hauda, herriak euren produktuekinelikatu ahal izatea.

Frogatuta dagoenez esporta-zioaren menpeko politikek

herrialde txirotuetan ez dutelaemaitzarik, herrialde askok ikas-gaia barneratu dute, aspalditikVia Campesinak iragarrita zeuka-na».

«Neokolizazio batjasaten ari gara»

«Frogatuta dagoesportazioaren

menpeko politikekherrialde

txirotuetan ezdutela emaitzarik»

V i j a i k u m a r M o h a n l a j i

39

-NEOLIBERALISMOA DA NEKAZARIEK MUNDUAN DAUZKA-TEN ARAZO GUZTIEN ERREDUNA. ZEINTZUK DIRA NEOLIBE-RALISMOAK INDIAN ETA ASIAN SORTZEN ARI DEN ARAZO

LARRIENAK?«Oso galdera interesgarria da. India britai-

niar kolonia izan zen. Arrazoia XIX. mendeanlurrun-makinaren asmakizunean datza.Iraultza industriala hasi berria zegoen etaIngalaterrak eskulan merkea behar zuen etalortzen zuen bere koloniak zapalduz. Marxekzioen eskulanaren zapalketak kapitalismoa eli-katzen duela. Rosa Luxemburgek zioen lehen-gaien ustiaketak kapitalismoa elikatzen duela.

Indian Britainia Handirako kotoia oso pre-zio merkeetan lortzen zen, hango ehungintzaklantzeko, gerora Manchesterreko jantziakIndian saltzearren. Beraz, nekazariak Indianzeuden eta industria Britainia Handian.

Herrialdeek independentzia lotu zutenean,alemaniar filosofoaren tesiak indarrean jarrait-zen zuen, industria herrialde txiroetako hirie-tan kokatu baitzen. Barne kolonialismoa gerta-tu zen. Hortaz, Indiak independentzia lortubazuen ere, sistemak indarrean jarraitzenzuen.

98 eta 99 urteetatik aurrera nekazarimugimendua esnatzen ari zen. 99an neolibera-lismoa agertu zen eta eszenatoki berri bateankokatu ginen, bertan indiarroi esaten diguteprezioak lehiakorrak direla eta merkatu globa-lak gure produktuak onartu ditzakeela, bainaargudio okerra da. Egun neoliberalismorenkontrako nekazari borroka badago; kolonialis-moak indarrean jarraitzen du, orain dela 20urte zegoen moduan. Gure Gobernuak AEBeta herrialde garatuen kontrako nekazarienborroka hori onartzen du».

-BA AL DAGO LANDA-NEKAZARITZA INDIAN EZARTZEKO

AUKERARIK?«Indian ez dago eskala handiko nekazaritza

industrialik. Ez dago lursail handirik, ez dagolurdunik. Lursail txiki baten tamaina Europan,Brasilen edota AEBetan 40 hektareakoa da.Gure herrialdeko legeagatik, aldiz, familia

batek ezin ditu 25 hektarea baino gehiagoeduki, baina egia dapolitika berriekin neka-zariak behartzen dituz-tela lurrak uztera, etahonek balio du eskalatxikiko nekazaritza des-agerrarazteko eta neka-zaritza industriala sus-tatzeko».

-NOIZ EZARRIKO DU INDIAKO

GOBERNUAK ELIKADURA

BURUJABETZA?«Indiako Gobernua

ohartu da tokiko ekoiz-pena sustatzeko garrantziaz. Iaztik, Gobernuapolitika aldatzen ari da ekoizleei laguntzea-rren. Oraindik ez da nahikoa, bana lehenurratsa da. Hortik Via Campesina bezalakonazioarteko nekazari mugimenduen garrant-

zia, mundu osoko ekoizle txikiak batzen ditue-lako eta bere borrokak laguntzen duelakoIndiako Gobernua norabide horretatik bultzat-zen.

Indiak tona bat gari inportatzen zuen 400dolarrean, eta prezio horietan nekazariei 150dolarreko etekina geratzen zitzaien tonako.Gaur egun, Indiako politikaren aldaketa horre-kin nekazarientzat 250 dolarreko etekinatonako lortzen ari da, hots, aurreko politikare-kin baino ehun dolar gehiago. Beste horren-beste gertatzen da kotoiarekin, nahiz eta ame-rikar nekazariek 7.000 milioi dolarreko diru-laguntzak jaso ditzaketen.

Sendotzen ari den joera horrek IndiakoGobernua behartzen du gure herrialdean elika-dura burujabetza hori lortzera, gure nekaza-riek prezio egokiak jaso ditzaten eta, ondo-rioz, kanpo merkatuaren menpe egon ez gaite-zen».

-NOLA BALDINTZATZEN DU KASTEN AFERAK?«Gobernuak ez du laguntzen Indiako erreali-

tate osoan eragiten jarraitzen duen kasta siste-ma desagerrarazten. Politikan, hauteskundee-

tan, jendeak bere kastaordezkatzen duen alder-diari ematen dio botoa.Britainiarrek ezarritakosistema izan zen, biztan-leria taldeka eta azpital-deka banatzeko estrate-gia maltzur baten ondo-rioz. Nekazaritzan erekasta bakoitzak hazi,olio eta makina desber-dinak ditu, hobeak edotxarragoak, bere gizarteegoera edo aitortzarenarabera».

-BESTE ZERBAIT ESAN NAHI DUZU?«Txiroei janari merkeak eman behar zaizkie,

baina horien prezioak ezin dira ekoizpen kos-teen azpitik egon».

VIJAYKUMAR MOHANLAJI JAWANDHIA

«Politika berriekin nekazariak behartzen diuztelurrak uztera»

«Indiako Gobernuaohartu da tokiko

ekoizpena sustatzekogarrantziaz; ViaCampesinaren

borrokak laguntzen duIndiako Gobernua

norabide horretatikbultzatzen»

s i s t e m a r e n k r i s i a e t a e r r e p r e s i o a

40

handitu du Mexikon, bertako dietaren oina-rrizko produktua delako.

Gainera, euren eskubideen alde (lurra, uraeta haziak eskuratzeko eskubidea) eta nekaza-ritzari buruzko politiketan parte-hartze han-diagoa izatearen alde borrokan ari dirennekazarien erakundeak kriminalizazio etaerrepresio oso oldarkorrak jasaten ari dira.

Via Campesina NBEri eskatzen ari zaio lane-rako lege marko bat nazioartean ezartzeko,Nekazarien Eskubideak aitortzearren.Halaber, Gobernuei eta nazioarteko erakun-deei eskatzen ari zaie nekazaritza txikiandiharduten pertsonen eskubideak betearazte-ko, nekazaritza jasangarria sustatzeko, neka-zaritza erreformarako politikak bultzatzekoeta tokian tokiko elikagaien merkatuak garat-zeko.

Munduko nekazariak ia munduko biz-tanleriaren erdia dira eta elikadurasistemaren bizkarrezurra osatzen

dute. Hala ere, euren eskubideak sistematiko-ki zaurtuak izaten dira. Euren lurretatikbotatzen dituzte plantazio handiei, industriaproiektuei eta etxebizitza zein merkataritzaazpiegiturei leku egiteko.

Azpimarratu behar da emakume nekaza-riek bazterkeria bikoitza jasaten dutela, neka-zari gisa eta emakume gisa. Nekazari gisa,nekazaritza lan gehienak egiten badituzteere, emakume gisa lursailen jabetzari, balia-bideei, diru-sarrerei eta hartu beharreko era-bakiei buruz daukaten ahalmena txikiagoada.

Merkaturatze politika., beste aldetik, elika-gaien merkatuen liberalizazio handiagoa sus-tatzen ari da. Ondorioz, inportatutako onda-sunak toki merkatuak inbaditzen ari dira.Mexikon, adibidez, merkatu liberalizaziopolitika horiek AEBetako artoaren inportaziomasiboak eragin dituzte. Hango nekazariek,lehiatu ezinik, euren bizimodua galdu duteeta herrialdeak bere burua bertako elikagaiezhornitzeko ahalmena galdu du. Orain delagutxi artoaren prezioek munduko merkatuanizandako gorakadak are zailtasun gehiagoeragin dizkie milioika laguni, eta gosetea

Nekazarien eskubideen urraketa masiboak

INDONESIAN, 2008ko urtarrilaren 29an, PTPN IV Adolina Plantazio Nazionaleko 35 segurta-sun-zaindariek nekazari txikiek artoarekin eta cassavarekin landatutako 330 HEKTAREA SUNTSITU ZITUZ-TEN. Zazpi nekazari atxilotu zituzten euren laboreak defendatzeagatik (dagoeneko aske daude).Konpainiak lurrak birrindu dituzte afrikar palmondoen ustiapenak ezartzeko.

Nekazariek jasandako zapalketaren hainbat adibide

TURKIAN, nekazari familia batek lurra uzten du 50 segundoan behin. Orain dela bi urte neka-zariek bankuei kredituak ordaindu ezin zizkietenez, EEUREN BURUA HILTZEARI EKIN ZIOTEN, etaordudanik egoera dramatiko honek txarrera egin du.

BRASILEN, 2007an, 44.340 FAMILIA EUREN LURRALDEETATIK BOTA ZITUZTEN hainbat konpainia priba-tuk, 228 PERTSONA HIL ZITUZTEN ETA BESTE 259K EUREN BIZITZEN KONTRAKO MEHATXUAK JASO ZITUZTEN, horiguztia lurraren inguruko gatazketan. 2007an, Valmir Mota d'Olivera (Keno), Brasilgo MSTko buru-zagietariko bat hil zuten Syngenta enpresa transnazionaleko segurtasun-zaindariek, lurrak okupat-zeko ekintza batean. Azkenik, nekazarien borrokari esker, Brasilgo justiziak MSTri eman dio arra-zoia eta Syngenta okupatzen zituen lurretatik bota egin du.

INDONESIAN, 2007AN, bertako nekazariei 1196.179 HEKTAREA BAINO GEHIAGO DESJABETU zizkieten,166 NEKAZARI BAINO GEHIAGO ATXILOTU eta ekintza bortitzak jasan zituzten. 112 ZAURITU ETA BESTE 8 HIL

zituzten nekazaritza gatazketan.

ETXEBIZITZA DUINAREN ESKUBIDEARI BURUZKO NAZIO BATUEN ERAKUNDEKO ERRELATORE BEREZIAKKALKULATU DU AFRIKA, LATINOAMERIKA ETA ASIAKO (TXINA IZAN EZIK) LANDA-EREMUETAKO

FAMILIEN % 71,6K EZ DAUKATELA LURRIK EDOTA OSO LURSAIL TXIKIAK DAUZKATELA

«Ofizialki Hegoafrikan ezarri-

tako Apartheidarenerregimena 90kohamarkadaren hasie-ran bertan behera

geratu bazen ere, indarrean dirau. Desberdintasunekonomiko eta sozialek bere horretan darraite.Nekazaria izatea berez zaila bada, are zailagoa dabeltza bazara eta lurrik ez badaukazu, horixe baitanekazari gisa daukagun arazorik larriena.».

«Apartheidakindarrean

dirau»

SHADRACK MANGALISO

KUBHEKA, HegoafrikakoLurrik GabekoMugimenduko kidea

s i s t e m a r e n k r i s i a e t a e r r e p r e s i o a

41

Rameshwar Kuchankak (Vidarbhako(Indiako erdialdea) 27 urteko nekazaria)Indiako beste 6.200 nekazariek eginda-

ko berbera egin zuen: bere burua hil egin zuenpoltsa bat pestizida edanda. Hondamendiakbere bizitza jo zuen multinazional bati kosteakbikoiztu zituzten haziak erosi zizkionean, aldiberean kotoiaren prezioak % 50eraino beheraegin zuelako. Kotoiaren gaitza da, ekuaziomadarikatu bat, ekoizpenaren kostea handitueta salmentarena jaitsarazten duena.

Mendebaldeak lagundutako suizidio bat da.Gobernu aberatsek kotoi ustiategiei ematendizkieten milioikako diru-laguntzek bideaematen diete nazioarteko merkatuetara preziobarregarriekin joateko. Munduko Bankuarentxosten baten arabera, diru-laguntza horiekmoztuko balira, kotoiaren prezioak % 13 egin-go luke gora eta Rameshwar bezalako pertso-na txiroek bizitzeko beste lortuko lukete.

Suizidioak normalean zorretan itotako fami-lietan edo alaba ezkongai edo oso gaixo batdaukatenetan gertatzen dira.

HAZI TRANSGENIKOAKSuizidioak lehen aldiz agertu ziren komuni-

kabideetan 2001ean, baina Vidarbhako biztan-leriaren benetako drama 2005eko uztaileanhasi zen, eskualde hau dagoen Maharastraestatuko Gobernuak genetikoki eraldatutakohaziak baimendu zituenean, zehazki BT barie-tatea, agintarien ustez, eraginkorragoa etagogorragoa zena.

Nekazariek, publizitateak bultzatuta, haziberriak erosi zituzten. BT haziarekin kotoilaboreak garatzeko kosteak ohikoak baino %100 handiagok baziren ere, kotoiaren prezioaerdira jaitsi zen. Kotoi berriak suizidiora mila-ka nekazari eraman ditu eta soroetan miseriazein heriotza erein ditu.

Nekazariensuizidio

masiboak Indian

«Indian transgenikoak sartzeakekoizpen kosteak izugarri

handitu zituen preziomerkeetako testuinguru

batean, eta milaka nekazarienzorpetze ikaragarriak etasuizidioak eragin zituen»

«Gerlariak gara geure ama lurra, geurebizitza, defendatzeko. Guretzat hauxe daazken guda. Lurra hiltzen bada, geu ere hilkogara. Ez dago lurrik gabeko etorkizunik. Lurrasuntsitu nahi duena sistema oso bat da.Horixe da garaitu beharreko etsai:"Kapitalismoa"…»

(Marcos Azpikomandante Matxinatua)Zapatismoaren eta Via Campesinaren sin-

tonia ideologikoa berretsi zen HerriZapatistak Munduko Herriekin II. Topaketan,2007ko ekainean burutua; bertara ViaCampesinako hainbat erakunde gonbidatuzituzten, tartean EHNE.

Bi mugimenduen arteko lotura aspaldikoada. Via Campesinako hainbat erakunde unedesberdinetan zapatismora hurbildu bazirenere, Cancunen Munduko MerkataritzaAntolakundearen kontrako borroka egunetan(2003ko irailean) burutu zen lehen hurbilpe-na Via Campesinaren eta EZLNren (NazioAskapenerako Armada Zapatista) artean."Komandantzia zapatistaren mezu bat jasogenuen, eta horrek lagundu zuen Cancunen

borrokatzen ari zen Nazioarteko ViaCampesinaren adorea eta kemena sendot-zen", adierazi zuen Rebeldia aldizkarian ViaCampesinako Rafael Alegriak.

Brasilgo MSTk lehenago lagundu zien zapa-tistei beste ekimen batzuetan. 2007ko ekai-nean, EZLNk gutun bat bidali zuen MSTren V.Nazio Biltzarrera: "Geu, Mexikoko zapatis-tok, Emiliano Zapatak esandakoa, "Lurralantzen duenarentzat", errealitate bihurtzekoborrokatzen diren guztien anai-arreba sentit-zen gara. Brasilgo Lurrik GabekoenMugimenduak (MST) gure laguntza, guremaitasuna, begirunea eta mirespena dauz-ka…".

Nekazari eta Indigenen Lurrak etaLurraldeak Defendatzeko MunduKanpainako mahai-inguruan, 2007ko mart-xoaren 25ean, San Cristobal de Las Casas-en(Chiapas), EZLNren Seigarren Batzordeak deiegin zuen «elkarrekin sustatzeko ViaCampesinaren Nekazaritza Erreforma etaNekazari eta Indigenen Lurrak eta LurraldeakDefendatzeko Mundu Kanpaina».

Zapatismoarekiko erresistentzia-zubiak

Via Campesinak konpromisoa hartu eta zuze-nean jardun du gatazka armatuetako (Palestina,Libano,…) eta gerretako (Irak, Afganistan,…)biktima izan diren nekazarien alde. Oihartzunhandia eduki zutenetariko ekintza bat izan zenVia Campesinako eta beste gizarte mugimendubatzuetako hainbat militante mobilizatu etaArafatekin batera Ramalan itxi zirenean,2002ko martxo-apirilean, herri palestinarrarielkartasuna erakusteko eta armada israeldarrakArafati zein bere burkideei ezarritako setioa alt-xatu zezan eskatzeko. 34 lagun egon ziren setia-tuta palestinar gobernuaren egoitzan.

Via Campesinako ordezkaritza honakookosatu zuten: Jose Bove (CondeferetionPaysanne), Paul Nicholson (EHNE) eta MarioLill (MST). Palestinan zeuden herri palestinarrakmartxoaren 30ean ospatzen duen LurrarenEgunean parte hartzeko. Data horrek esanahiberezia dauka herri palestinarrarentzat. Egunhorretan Israel estatuan eta Gaza zeinZisjordaniako Lurralde Okupatuetan bizi direnpalestinarrek eta errefuxiatuek gorazarre egitendiete israeldarren errepresioaren biktimei, etabertako gizon-emakumeek belaunaldiz belau-naldi bizi, zaindu eta landutako lur palestinarra-rekiko konpromisoa berresten dute.

2008ko abenduko 27an Gazako Zerrendanhasitako eraso israeldarren aurrean, zibilen(gizon, emakume eta umeak) sarraski ankerraekarri zutenak (milaka hildako, olibondo etalaranjondo soroen eta azpiegituren suntsipenaeta zailtasun ikaragarriak lurra eta ura lortzekozein elikagaiak ekoizteko), Via Campesinakeskatu zuen soldadu israeldarrek segituan aldeegiteko eta erasoak bertan behera uzteko.Halaber, Gobernuei eskatu zien inbasioa salat-zeko, eta bat egin zuen egoera salatzeko batuziren gizarte mugimenduekin eta gizarte zibile-ko erakundeekin.

Konpromisoa lurrarekin eta herri palestinarrarekin

42


-ZER DA CNOP?«CNOP da Maliko Nekazari

Erakundeen Koordinadora, etanekazari familien nekazaritzadefendatzen duten hamaika era-kunde eta federazio biltzen ditubere baitan. Bi milioi nekazariinguru ordezkatzen ditu.

-NOLAKOA IZAN ZEN CNOP VIA

CAMPESINAN SARTZEKO PROZESUA?«Orain dela lau urte sartu

ginen, Sao Pauloko IV.Biltzarrean, baina aspalditikgeneuzkan harremanak, batezere Afrikako Mendebaldeko etaEuropako nekazari mugimendue-kin. Borroka eremu berberetanegon gara eta horrelaxe ezagutugenuen Via Campesina mugi-mendua, ordurako bertako jar-duera askotan parte hartu genue-lako. Ekoizle txikiak defendatze-ko balio berberak partekatzenditugu. Oraingoz Afrikan ia ezdago nekazaritza industrialik.Segituan geureganatu duguCNOPn elikadura burujabetzarenprintzipioa, izan ere, horixe zengure borroka. Gure lehentasunada ekoiztea geure burua elikatze-ko, ez merkaturako. Hortaz, osoerraza izan da».

-NOLA LABURBILDU DEZAKEZU AFRIKAKO

NEKAZARI ERAKUNDEAK VIA CAMPESINAN

SARTZEKO ETA PARTE HARTZEKO PROZE-SUA?

«Aurreko Biltzarra baino lehe-nago, orain dela lau urte, soilikAfrikako bi nekazari erakundezeuden, Mozambikeko UNACeta Hegoafrikako MST. Biltzarhartan Senegal eta Maliko era-kundeak sartu ziren. Orduan hasiginen Afrikako sarea lantzen,beste nekazari erakunde batzue-kin hitz egiten eta eztabaidatzen;

gehienak afiliatu egin dira edotaetorkizunean egin nahi dute.Hegoafrikan egin genuen topake-ta bat 2007an, informazioa, irit-ziak eta balioak trikatzeko.Oraingoz Afrikako hamabiherrialdetako beste horrenbestenekazari erakunde afiliatu diraeta beste hamarrek-edo afiliatze-ko interesa daukate. Oro har,erakunde handiak dira, naziokoordinadorak, mobilizazio gai-tasun handikoak, eta hori osogarrantzitsua da».

-ZEINTZUK DIRA ZUEN ALDARRIKAPEN

NAGUSIAK ETA ZEIN DA GOBERNUEN

ERANTZUNA, BAI MALIN, BAI AFRIKA

OSOAN?«Gure aldarrikapen nagusia eli-

kadura burujabetza da. Guretzatelikagaien ekoizpena funtsezkoada. Afrikak arazo handiak dauzkaMunduko Bankuarekin (MB) etaNazioarteko Moneta Funtsarekin(NMF), eta garrantzitsua da bierakunde horiek eragina murriz-tea, bestela oso zaila izango baitaGobernuetan eragitea.

Aurrerapen handiak egin ditu-gu. Malin eta Senegalen elikadu-ra burujabetza aitortzen duten

legeak onartu dira. Hori orain-goz ez da konponbide bat, bainaaurrerapauso bat da eta eguneroborrokatu behar gara lege horiekeguneroko bizitzan bete daite-zen.

Beste lehentasun bat da neka-zarien prestakuntza da. Herrialdeaskok prestakuntza guneak eginnahi dituzte. Esaterako, Nyeleniherria, iazko otsaileko elikaduraburujabetzari buruzko mundufororako Selingue herrixkatik(Mali) gertu eraiki zena, egunnekazaritza ekologiaren presta-kuntza gunea da».

IBRAHIM COULIBALY, MALIKO NEKAZARI ERAKUNDEEN KOORDINADORAKO PRESIDENTEA (CNOP)

«Oraingoz Afrikan iaez dago nekazaritza

industrialik; gurelehentasuna da

elikagaiak ekoizteageure burua

elikatzeko, ezmerkaturako»

«Nyeleni herria orain,nekazaritzaekologiaren

prestakuntza guneada»

«Afrikako ViaCampesinarenmugimendua

kontinente osokogizarte erakundeen

sare nagusienetarikoabilakatu da»

«Segituan geureganatu dugu elikaduraburujabetzaren printzipioa»

43


-NOLAKOA IZAN DA BESTE ESKUALDE BATZUEKIN BATERA

VIA CAMPESINA ARTIKULATZEKO PROZEDURA PASA DEN

BILTZARREAN SARTU ZINENETIK?«Eskualde bakoitzak borroka egiteko era des-

berdinak dauzka, baita horri buruzko perspek-tiba edo ikuspuntu desberdinak ere. Oso inte-resgarria da ezagutzea nola egiten duten lanbeste eskualde batzuek eta borroka moldeakelkarrekin trukatzea. Inspirazio iturria da.Garrantzitsuena da borroka hau eskualde guz-tiek partekatzea, elikadura burujabetzarenalde, multinazionalen kontra, hazien defentsa-ren alde, transgenikoen kontra; horrek kohe-rentzia handia ematen dio mugimendu honi.Beste eskualde batzuetako (Europa,Latinoamerika, Asia) mobilizazioetan hartudugu parte eta trukerako aukera garrantzitsuaizan dira. Gainera, nazioarteko batzordeak,esaterako nekazaritza erreformari buruzkoa,oso esparru garrantzitsuak dira elkarrekin lanegiteko».

-ZEIN EKARPEN EGIN DIO AFRIKARI VIA CAMPESINAREN V.BILTZARRAK?

Afrikarentzat oso garrantzitsua izan da V.Biltzarra kontinente honetan burutu izana.Horrek ahalbidetu du erakundeek jakitea zergaren, askotan iruditzen zaigulako Afrikaz esa-ten denak ez duela gure errealitatea ordezkat-zen. Guretzat hori funtsezkoa da. Eta, gainera,elkar hobeto ezagutzen badugu, elkar gehiagoerrespetatuko dugu eta elkarrekin hobeto egin-go dugu lan. Kontuan hartu behar da Afrikakobiztanleriaren % 70 edo 80 nekazariak direla.Eta hori milioi asko dira.

-AFRIKAK DITUEN ARAZO LARRIENETARIKOA «IRAULTZA

BERDE» BERRI ETA SUPERTEKNOLOGIKO BATEN MEHATXUA

DA, TRANSGENIKO, LANDA-ERREGAI ETA ABARREN BIDEZ.ZEIN EGOERATAN DAGO MEHATXU HORI ETA ZEIN ERRESIS-TENTZIA GAITASUN DAGO?

«Afrikako Gobernuek presio handia jasatendute beste Gobernu batzuen aldetik, esatebaterako, AEBetakoa, eta arrisku handia dago"iraultza berdea" ezartzeko, hazi transgenikoaksartzeko, landa-erregaietarako lursail handiakegiteko, baina erresistentzia gaitasun handiadaukagu. Malin, orain dela bost urtetik hona

gobernua presionatzen ari dira, baina oraindikezin izan du egin transgenikoak baimentzendituen legerik. 2009ko hasieran 85 kilometro-ko ibilaldi handi bat egingo dugu, arroza

ekoizten duen eskualde batetikMaliko hiribururaino, 50.000 neka-zarirekin, argi eta garbi erakustekobeti egongo garela nekazaritzantransgenikoak erabiltzearen kontra.Mobilizazio hauek ez dira oso eza-gunak munduan, baina egia esanmobilizazio ugari burutzen ari gara.Afrikako Via Campesinaren mugi-mendua kontinente osoko gizarteerakundeen sare nagusienetarikoa

bilakatu da».

-BESTE ZERBAIT GEHITU NAHI?«Guretzat oso garrantzitsua da Afrikako

gizarte mugimenduak ezagutaraztea, eta ildohorretan Nyelenikoak asko lagundu zuen,baina gero egunkari batean ikusi dugu nekaza-ri buruzagi batek esan duela Afrikan ez dagoe-la gizarte mugimendurik, soilik tribuak daude-la. Eta hori gu iraintzea da eta min handiaematen digu, independentziatik MBren etaNMFren kontrako borroka eta mobilizaziougari egin ditugulako. Jendeak Afrika ezagut-zea nahi eta behar dugu, gu guztion arteanbegirune handiago egon dadin».

......................IBRAHIMA

«Afrikan iraultza berdeaezarri nahi dute, bainaerresistentzia gaitasun

handia daukagu»

Ibilaldi handi bat egingo dugu, arrozaekoizten duen eskualde batetikMaliko hiribururaino, argi eta garbierakusteko beti egongo garelanekazaritzan transgenikoakerabiltzearen kontra

44

a z t e r k e t a : k r i s i u g a r i

2008ko maiatzean Bonn-en (Alemania)Biosegurtasunari buruzkoProtokoloaren Aldeen 4. bilera (MOP4,

"Cartagenako Protokolo" izenarekin ezagu-na) eta Biodibertsitateari buruzkoHitzarmenaren Aldeen 9. Biltzarra (COP)egin ziren. Via Campesinak aukera baliatuzuen Gobernu sinatzaileei eskaera oso argiaegiteko, jarraian laburtuko duguna.

Munduko nekazariek milurtekotan zeharlandare eta animalien biodibertsitatea gordeeta zaindu egin dute. Egun, landa eta nekaza-ritza biodibertsitateak jasaten dituen mehat-xu larrien aurrean, Via CampesinakBiodibertsitateari buruzko HitzarmenarenGobernu sinatzaileei eskatu die landa-neka-zaritzaren funtsezko papera aitortu dezatelabiodibertsitatearen higaduraren eta klimaaldaketen kontrako borrokan eta munduosoko landa-komunitateak suntsitzen dituz-ten nazio zein nazioarteko politikak errotikaldatu ditzatela.

Halaber, Via Campesinak azpimarratzen duirtenbide faltsuek, esaterako transgenikoek,landa-erregaiek eta baso monolaborantzek,arazoak konpondu beharrean, ekoizle txi-kien egoera area gehiago okertu egiten dute-la.

MOP, IRUZUR HUTSAMaiatzaren 12tik 16ra bitartean

Biosegurtasunari buruzko ProtokoloarenAldeek egin zuten bileraren ardatz nagusiakutsadura genetikoek eragindako kalteenordainak izan ziren. Via Campesinak errotikuko egiten dio kalte-ordainei buruz hitz egi-teari, erabat arbuiatzen baitu transgenikoaknekazaritzan erabiltzea. "Ez ditugu geurenekazaritza autonomoa, geure osasuna etageure inguruneko kalitatea salduko hainbatdolarretako kalte-ordainen truke" adierazidu.

Monsanto, Dupont, Syngenta, Limagrain,Bayer eta Pionner kutsadura genetikoenerantzuleak dira. Transnazional hauek trans-genikoei eta patentatutako beste hazi batzueiesker hazien gaineko munduko monopolioalortu dute, horretarako landa-komunitateenesku zeuden nekazari hazien biodibertsitateasuntsitu behar izan badute ere. Jabetza inte-

lektualaren eskubideek babestutako haziakmerkaturatzen dituzte, eta hazi horiek gai-nontzeko landareak kutsatu egiten dituzte.

Kutsaduren biktimei eman beharreko kalte-ordainei buruz eztabaidatu baino, ViaCampesinaren ustez, Biodibertsitateariburuzko Hitzarmenaren Estatu kideek kutsa-dura ekidin, sei multinazional horiek desegineta izaki bizidunak patentatzeko debekuaezarri beharko lukete.

TRANSGENIKOEK KLIMAREN ETABIODIBERTSITATEARENKRISIA AREAGOTZEN DUTE

Hazien enpresek esaten dutenaren alde-rantziz, industriaren transgenikoak eta hazihibridoak ez dira konponbidea bermatzekoetorkizunean haziek jakin dezaten sakonkialdatutako klima baldintzei erantzuten etahorrela etorkizuneko belaunaldien elikadurasegurtatzeko. Izan ere, industriaren "haziegonkor eta uniformeak" -herri industrializa-tu gehienetan baimendutako hazi bakarrak-ez dira egokitzeko gai, soilik era bakar bate-an ugaldu daitezkeelako. Nekazaritza ereduindustrialek, lurzorua eta mantu organikoainput sintetikoekin pobretzen dutenez, lurzo-ruan metatutako karbonoa askatu eta, ondo-rioz, eguratseko CO2 maila handitzen dute.

Nekazari haziak, aldiz, euren dibertsitateaeta ugaritasuna direla-eta, eboluzionatu etaaldaketa sakonei zeinlurren dibertsitateariegokitu daitezke, urteroberriro ereiten direlakolanda -komuni ta teekeurek aukeraketa parte-hartzaileren bidezhobetuta. Landa-neka-zaritzak lurrak aberas-ten ditu eta materiaorganikoa iraunaraztendu, hura gabe ez baita-go ekoizpen iraunko-rrik. Beraz, karbonoalurrean metatzen eta,ondorioz, klima aldake-ta mugatzen laguntzendu.

Hortaz, nekazari

haziak desagerrarazteak klima aldaketaraegokitzeko gizateriaren gaitasuna arriskuanjartzen du.

Hala ere, hazien multinazionalak saiatzendira nekazari hazi guztiak suntsitzen etaeuren monopolioa ezartzen. Herri industria-lizatu gehienetan Gobernuak behartu zituz-ten nekazariei euren uzta berriro ereitea etahaziak trukatzea debekatzen dieten legeakegitera.

Bestaldetik, "iraultza berdeak" diruz lagunt-zeko programek nekazariak bultzatzen dituz-

te ohiko haziak ordez-katzera eta haien ordezproduktu kimikoekikomendekotasun handiadaukaten hazi hibrido-ak edo transgenikoakerabiltzera.

Horrekin batera,hazien enpresek tresnalegal eta teknikoakgaratzen dituzte haziengaineko euren "jabetzaintelektuala" errespeta-razteko. Terminator(hazi antzuak, berriroerabili ezin direnak)tresna horietariko batda.

Industriarentransgenikoak eta hazihibridoak ez dira klima

aldaketetaraegokitzeko gai.

Nekazari haziak, aldiz,euren dibertsitatea etaugaritasuna direla-eta,

eboluzionatu etaaldaketa sakonei zeinlurren dibertsitateari

egokitu daitezke

Biodibertsitatearenpribatizaziorik ez

45

b i o d i b e r t s i t a t e a r e n g a l e r a

Biodibertsitateari buruzko HitzarmenarenAldeen (COP) Nazio Batuen Biltzarrarenbileran, 2006an Brasilen burutua, Estatu

sinatzaileek, gizarte mugimenduen eta, batezere, emakume nekazarien presioaren ondo-rioz, onartu zuten Terminatorren debekuarenluzapen bat (Terminator deitzen zaie murriz-keta genetikoko teknologiei, GURT ingelesez).Terminator teknologiaren helburua da neka-zariei hazi antzuak ezartzea, urtero haziakindustriari erosi behar diezazkioten.

Hazien industriek egun luzapena gainditunahi dute Terminatorren antzeko ondorioakizango dituzten konponbide teknologikoakgaratuz.

2006ko martxotik Europar Batasuna hiruurteko ikerketa proiektu bat finantzatzen arida, Transedukiontzia izenekoa eta helburudauka hazi suiziden belaunaldi berri bat garat-zea, hots, genetikoki eraldatutako landareak,hauen emankortasuna eragile kimikoen bidezaktibatu edo desaktibatu daitekeelarik. Hazihoriek aurkezten dira labore transgenikoeneta ez transgenikoen arteko bizikidetza ahalbi-detzeko konponbide gisa. Egia esan, haienizaeraren arrazoi nagusia da nekazariakbehartzea urtero hazien emankortasunerakobeharrezko produktu kimikoak ordaintzera.Beraz, Transedukiontziak hazien industrieiTerminatorrekin lortutako emaitza berberaklortzea ahalbidetuko lieke.

Bai landare jatorrizko patente zein egiazta-penekin, bai transgenikoekin hazien multina-zionalen helburua da dauden hazien gainekoeuren jabetza eskubideak ezartzea eta horre-tarako haiekin lehiatu litekeen landatutakobiodibertsitatearen funtsezko zatia desagerra-raztea.

LANDA-ERREGAIEK EZ DUTEENERGIA KRISIA KONPONDUKOETA KLIMA ALDAKETAAREAGOTUKO DUTE

Landa-erregaiak dira Gobernuek sustatutakobigarren konponbide "miragarria" energia kri-siari eta klima aldaketari aurre egiteko.COPren eztabaiden gai-zerrendan ere jasot-

zen dira. Hala ere, ez diote erantzuten ezenergia krisiari, ezta klima aldaketari ere.

Landa-erregai industrialak arto, azukre-kanabera, palmondo edota koltza monolabo-rantzetan oinarritzen dira, eta funtzionatuahal izateko ur, lur eta ongarri kopuru handiaeskatzen dute.

Landa-erregai hauek gero eraldatu eta pla-netako beste muturrera garraiatu behar dira.Azkenean, handiagoa da landa-erregaiakekoizteko behar den energia, horiek sortuta-koa baino. Landa-erregaien balantzea negati-boa da eta ez da inoiz positiboa izango.Landa-erregaiak ez dira egun ekonomikokibideragarriak eta bakarrik jarraitzen duteaurrera Gobernuek erruz diruz laguntzendituztelako eta espekulaziorako erabiltzendirelako.

Klima aldaketa dela-eta, landa-erregaiekbalantze negatiboa ere daukate. Haiek ekoiz-teko klima aldaketa areagotzen duten onga-rriak eta erregaiak behar dira. Haiek erabilibitartean, karbonoa uzten dute atmosferan.

Azkenik, lehen basoak ziren lurretan edotanekazari ekoizpenaren bidez landatzen zirene-tan landa-erregaietarako monolaborantzengarapenak karbonoa metatzeko lurzoruarengaitasuna ahultzen du. Beraz, sinestarazi nahidiguten bezala, "karbonoaren tranpak" izanbeharrean, monolaborantzek, bai basogintza-koek (eukaliptoak, palmondoak,…), bai neka-zaritzakoek, eguratseko karbono kopuruahanditu egiten dute, eta horrek auzitan jart-zen du epe ertainera gizakien zein animalienbizitza lur gainean.

Energia krisiaren eta klima aldaketarenerantzuna ezin da izan erregai fosilen ordezlanda-erregaiak erabiltzea. Beharrezkoa daekoizpen zein kontsumo ereduak aldatzea etaherri industrializatuetan errotik murriztubehar da berriztagarriak ez diren energienkontsumoa.

Erregaien bidez amestu zen giza lanarenesfortzua ezabatzearekin. Landa-erregaienbidez, motorren elikadura gizakienarenaurretik lehenestean, gizakiak eurak ezabat-zen dira!

Terminator eta Transedukiontzia

ofentsiba transnazionala

Hazien multinazionalhandien helburua dadauden hazi guztien

gaineko euren jabetzaeskubideak ezartzea eta

horretarako haiekinnegozio izugarri horretan

lehiatu litekeen landatutakobiodibertsitatearen

funtsezko zatiadesagerraraztea

Soilik landa-nekazaritzak,landare eta animalien

biodibertsitatearen defentsaketa gizakien kultur ereduen

ugaritasunak erantzundiezaiekete iraunkortasunez

egungo ingurune krisiei:landare eta animalien

biodibertsitatearen galera,klima aldaketa eta energia

krisia


46

PANCHA RODRIGUEZ(CHILE),HAZIEI BURUZKO KANPAINETAKO VIA CAMPESINAKO KOORDINATZAILEA

-VIA CAMPESINAK HAINBAT URTE DARAMATZA NEKAZARI-HAZIAK DEFENDATZEKO KANPAINAREKIN, ZER AZPIMARRA-TUKO ZENUKE KANPAINA HORRETAN?

«Kanpainak oso sentimendu indartsuakdauzka, eta herriak batzen ditu hizkuntza,klima edo kultur desberdintasunen gainetik.Kanpainak herri eta eskualde bakoitzekoberezko ezaugarriak badauzka ere, guztiontzatbaliagarriak diren irizpide argiak partekatzenditugu. Funtsezkoena da hazia dela elikaduraburujabetzaren eta biodibertsitatearen bihot-za. Geure hazia desagertuz gero, geure bizitza,nekazari eta indigenen komunitateen bizitza,amaitu egingo da, baita gure herrialdeek arnas-ten duten bizitza ere. Argi daukagu hazia delaindigenen eta nekazarien obra bat, gureherrien ondarea dela eta gure herriek eskuza-baltasunez gizateriaren esku jarri dutela.Horrexek ematen dio indarra haziak defendat-zeko gure kanpainari».

-ELIKADURA BURUJABETZA, BIODIBERTSITATEA, NEKZARI

HAZIAK, NEKAZARITZA ERREFORMA,… DENA LOTUA

DAGO, EZTA?«Elikadura burujabetza izaera politikoko

printzipio bat da, sistema kapitalista maila guz-tietan auzitan jartzen duena eta gizartearenaldaketa bilatzen duena. Geure buruarekinaurkitu behar gara, geure eskubideen aldekoborroka, emakume zein herri gisa, indartubehar dugu, elikagaiak ekoizten eta geurelurrak eta natura babesten jarraitzearren.Guztiontzako elikagaiak ez ezik, uraren, lurra-ren eta hazien gaineko geure eskubideak etageure lurraldeen defentsa ere bermatu beharditugu. Elikadura burujabetzaz ari garenean,ekoizteko eskubideaz ez ezik, bizitzari beraridagozkion eskubideez ere ari gara.Horretarako nekazaritza erreforma ezinbeste-ko osagaia da, horrek suposatzen duelakonekazaritza berriro aintzat hartzea, nekazarionjakintza aitortzea eta Munduko Bankuak etanazioarteko beste erakunde batzuek lurrareneta geure, nekazarion, eskubideen kontraburutzen dituzten erasoei buruz kontzientziat-zea».

-ZER NOLAKO GARRANTZIA DAUKATE EMAKUME NEKAZA-RIEK BEREZKO HAZIEN DEFENTSAN?

«Nekazari familietan egiten den rol banake-tan, emakumeek gordetzen dute hazi organi-

koa, jatorrizkoa, kreola edo nahi den moduandeitua. Emakumeak arduratzen dira urtero,uzta garaian, hurrengo ereintzarako haziakgorde, garbitu eta babesteaz. Hortaz, nolabaitesateko, Via Campesinan beti esaten duguemakumeak direla jatorrizko hazi organiko etaosasuntsu horren jagoleak. Uneotan emakume-ek indar handiagoarekin landu behar dugujagole rol hori, gero eta zailagoa bihurtzen aridena, nonahi ereiten ari diren transgenikoakgure hazi osasuntsuak kutsatzen ari direlako.Ustiategi ekologikoen parean badaude horiekkutsatzen dituzten labore transgenikoak».

-ETA EMAKUMEEN GARRANTZIA NEKAZARITZA ERREFOR-

MAN?«Emakumeek parte hartu gabe ez da egongo

nekazaritza erreformarik. Nekazari ekonomie-tarako eta benetako nekazaritza erreformaedozein prozesutarako ezinbestekoa da sexudesberdintasunak aitortzea. Latinoamerikanzein munduko beste leku batzuetan egindakonekazaritza erreforma asko atzeraezinak izan-go ziren emakumeen benetako partaidetzaeduki izan balute. Via Campesinaren barruan,emakumeak portzentaje handi bat gara etasexu parekotasuna daukagu, baina hori ez daulertu behar dekretuz lortutako zerbait gisa,baizik-eta nekazari erakundeen benetako haz-kunde prozesuaren ondorio gisa».

«Geure hazia desagertuz gero,geure bizitza amaitu egingo da»

«Guztiontzako elikagaiak ez ezik, uraren, lurraren etahazien gaineko geure eskubideak eta geure lurraldeen

defentsa ere bermatu behar ditugu»


47

PANCHA RODRIGUEZ

-ORDUAN, ESAN DEZAKEGU ELIKADURA BURUJABETZAK EMA-KUME NEKAZARIEN AURPEGIA DAUKALA.

«Elikadura burujabetzak batez ere geurekin,emakumeokin, dauka zerikusia, lurrarekin iden-tifikazio handiagoa daukagulako. Oso ondobarneratuta dago emakumeen ekintzen ikus-punturik. Kontzeptua baino, printzipioa den eli-kadura burujabetzari bihotza jarri diogu; bizitzaeta energia txertatu dizkiogu, nekazari eta indi-genen munduaren balioetatik, espiritualtasune-tik, kulturatik egin dugu bideragarri.

Inork ez du ukatuko emakumeok funtsezkoosagai garela elikadura burujabetzaren etanekazaritza erreformaren aldeko erresistentziaeta borrokan, biodibertsitatearen defentsan,gure hazien berreskurapenean».

-BIODIBERTSITATERAKO MEHATXU LARRIENETARIKO BAT

LANDA-ERREGAIEN HEDAPENA DA...«Kapitalaren etekinen arabera diseinatutako

erasoa da, gure herrien oinarrizko beharrakaintzat hartzen ez dituena. Garrantzitsuagoa daautomobil ekoizpena mundu osoko 800 milioigoseti baino. Klima krisiaren aurrean eskatzendigute gura lurrak landa-erregaietarako erabilt-zeko, baina horiek kapitalaren aitzakiak dira.Beraz, garrantzitsua da biltzea eta geure elika-dura burujabetza defendatzea, geure haziak,geure oturuntzak, geure zaporeak berreskurat-zea eta lan horiek landa-eremuetako gizoneketa emakumeek partekatzea. Borroka horretan,ekintza zehatzetan sexuen parekotasuna egonbehar da, eta ez badago, eraiki behar da».

-ZER DERITZOZU VIA CAMPESINAREN V. BILTZARREAN

ONARTU ZEN KANPAINA, EMAKUMEEN KONTRAKO INDARKE-RIA MOTA GUZTIEN KONTRAKOA?

«Uste dut emakumeen kontrako indarkeriamota guztien kontrako kanpaina mugarri batizango dela. Hazkuntza, ikaskuntza eta borrokaprozesu bat izango da. Diktadurak indarkeriainstituzionalizatu zuen, eta gero kapitalaren dik-tadura etorri zen. Orain gure bizikidetzan etaerakundean dauzkagun diktadura txikiak ezaba-tu behar ditugu, askotan konfiantza faltarenondorio direlako. Sistema ankerra da eta eragi-ten du azkenean zeure kidearengan konfiantzagaltzea. Eredu horren zati gara eta errotik erau-zi behar dugu barrena jaten digun hori. Herrieneta pertsonen indarrean sinesten dut. Masengaitasun mugagabean sinesten dut.

Nik uste dut landa-eremuetako emakumeenmugimenduaren eraikuntza, ikuspegi zabalagoeta desberdinarekin, emakumeon nortasun han-diarekin, funtsezkoa eta ezinbestekoa izan delamunduan zehar mugimendu eta aliantzen erai-kuntza ikusgarria eta indartsua izan dadin, egunaskoz zabalagoak diren erronkak eduki ditzan.Une bat iritsiko da, non emakume batzorderikedo sexu batzorderik eduki beharko ez dugun,

une batean kapitalismoa ez ezik, patriarkatuaere eraitsiko dugulako».

-ZER DERITZOZU NEOLIBERALISMOA AUZITAN JARTZEN

DUTEN LATINOAMERIKAKO GOBERNUEN ILDO BERRIARI?«Latinoamerikan daukagun egoera politiko

aurrerakoi berriak animatzen gaitu, jakin bada-kigu ere, oso garrantzitsua izan arren, hauskorraere badela. Gobernu aurrerakoiak, esaterakoEkuadorrekoa edo Boliviakoa, garatu direnaliantza eta mugimenduen emaitza izan dira,baina mugimendu horiek indartu behar dira etaez geratu bakarrik egun Estatu Batuen politikeiaurre egiteko gai diren Gobernuekin. Gobernuhoriek urrats zehatzak egin behar dituzteherrien eskubide orokorrak berrezartzeko».

«Gure bizikidetzan eta erakundean dauzkagun diktaduratxikiak ezabatu behar ditugu.

Sistema ankerra da eta eragiten du azkenean zeurekidearengan konfiantza galtzea»

«Emaumeok bihotza jarridiogu elikaduraburujabetzari»

s i s t e m a r e n k r i s i a E u r o p a n

48

Europan eskuineko alderdiek herrialde asko-tan bereganatu dute boterea eta alderdisozialdemokratak neoliberalismoaren oso

politika antzekoak erabiltzen ari dira. Zerbitzupublikoen pribatizazioa (trenak, posta, ener-gia,…) hazten ari da herrialde guztietan.Erdialde eta ekialdeko 12 herrialde EuroparBatasunean sartu izana baliatzen ari da esparruzabalagoetan politika neoliberalak ezartzeko.

EBn, Batzordeak, Kontseiluak etaLegebiltzarrak men egiten diete merkatu librean,lehiaketan eta korporazio handien interesetanoinarritutako dogma neoliberalei. EBkoak ezdiren Europako herrialdeek ere (Norvegia edoSuitza, adibidez) haren eragin nahiko handiajasaten dute.

Testuinguru oso zail horren aurrean, Europakogizarte mugimenduak, oro har, ahulak dira etaoso zatituta daude munduko beste eskualdeta-koen aldean. Ekintzak batez ere nazio mailanburutzen dira eta herrialde bakoitzeko gai zehat-zei lotuta egoten dira, adibidez 2006anFrantzian CPE (Lehen Enpleguko Kontratua)delakoaren kontra izandako manifestapenak.

Hala ere, 2005ean EBren hitzarmenari buruzizandako eztabaidak eta Holanda zeinFrantziako ezezko emaitzek erakutsi zuten euro-parren desadostasuna politika neoliberalekikohazten ari dela.

EUROPAKO FAMILIA NEKAZARITZAARRISKUAN

Europako nekazaritzak ehunka nekazari etaabeltzain txiki galtzen ditu urtero (6 baserriminutuko). Kasu gehienetan jende gazteak ezditu ordezkatzen eta lur horiek nekazaritzakoakez diren beste jarduera batzuetara bideratzendira.

Prozesu hau ez da berria, baina orain premiaz-koa da geldiaraztea. Honi buruz ezer egin ezean,baliteke etorkizun hurbilean Europan nekazari

eta abeltzain txikirik ez egotea.Europako nekazaritzaren krisia honako hauen

ondorio da: merkatu "askea", merkatuko lehiaareagotu izana, nekazaritzan jardun nahi dutenpertsonek nekazaritza baliabideak eskuratzekodauzkaten zailtasunak eta osasun eta merkatarit-za araudi txarrak, horiek guztiek familia nekaza-ritzaren ekoizpena oztopatzen dute eta nekaza-ritza-industria handien alde egiten dute.Testuinguru honetan, funtsezkoa da gizartekobeste sektore batzuetan aliatuak aurkitzea.

EBREN ZABALPENAEB Europako Erdialdera eta Ekialdera zabaldu

izanak, oraindik ere biztanleriaren % 30 bainogehiago nekazaritzam aritzen deneko 12 herrial-de kide berriarekin, ondorio ezin txarragoakdauzka herrialde horietako zein EBren gainont-zeko herrialdeetako nekazari txikientzat.

Europako Erdialdean eta Ekialdean ekoizletxiki asko bultzatzen dituzte nekazaritza uzteramaiz haien lekua industria ustiategi handiek hardezaten. Horrekin batera, EBren gainontzekoherrialdeetan, ustiategi handiak era oldarkorre-an lehiatu eta txikiak ordezkatzen dituzte, asko-tan desagerrarazten dituztelako.

KANPO MERKATARITZAMunduko Merkataritza Antolakundearen kri-

siaren ondorioz, Europako Gobernuek eta batezere EBk estrategia oldarkorrak abiarazi dituztebeste herrialde batzuekin Merkataritza Libreariburuzko Itunak (MLI) sinatzeko.

Estrategia hau plazaratu zen «Europa global»izeneko dokumentuaren bidez (2006ko urria),bertan azpimarratzen da MLIetan oinarritutakokanpo merkataritzaren estrategiekin batera,barne erreformak burutu behar direla, ekono-miak nazioarteko merkatuetan lehiakorragoakizan daitezen.

EB MLIak ezartzen ari zaizkie munduko

herrialde txiroenen artean dauden AKOBko(Afrika, Karibe eta Ozeano Barea) herrialdeei.Halaber, 2008ko amaieran Hego Korearekinbeste MLI bat sinatzea ere aztertzen ari zen.Zerrendako hurrengoak dira ErdialdekoAmerika, MERCOSUR, Andeetako herrialdeaketa India.

Estatu Batuekin ere negoziatzen ari da MLI batsinatzeko.

PREZIOAK2006tik nekazaritzako produktuen prezioak

igotzen hasi ziren (esnea, zerealak,…), nahiz etanekazaritzako inputen igoera askoz handiagoaizan, unean uneko egoeraren ondorioz eta ezsistemaren beraren egiturazko aldaketa batekeraginda; hortaz, eta jada ikusten ari denez,fenomeno hori ez da iraunkorra izango.

Edonola ere, nekazarien kopurua jaitsi etakontzentratzeko joerak jarraitzen du hazten etazailtasun gehiago daude nekazaritza baliabideakeskuratzeko.

Klase politikoa argudio hau ere erabiltzen arida EBren NPB (Nekazaritzako PolitikaBateratua) errotik murrizteko.

Europako familianekazaritzaren kontrakoerasoa gero eta gaizkiagodoan testuinguru politikobatean

Mobilizazioa Rostocken, 2007ko ekainean.

s i s t e m a r e n k r i s i a E u r o p a n

49

NPBREN AMAIERARANTZ?Pixkanaka Nekazaritzako Politika Bateratua

eraisten ari dira. NPBren azken erreformaorokorretik, 2003an, (ekoizpenerako lagunt-zen loturaren amaiera), hainbat sektore (azu-krea, fruituak eta barazkiak, ardogintza etaorain esnea) prezioen eta arautzearen jaitsie-ran oinarritutako erreformetatik igaro diralehiakortasuna areagotzearren.

Egun eztabaidatzen ari da NPBren etorkizu-na. Epearen erdialdean, 2008an, berrikuspe-na, "azterketa medikoa" egin zitzaion eta2013ean erreforma orokor berri bat egongoda.

Dagoeneko gobernu askok proposatu duteNPB eraistea edo nekazaritzako aurrekontuadezente murriztea.

EBkoak ez diren herrialdeetan, nekazaritzapolitikak ez dira nekazari txikientzat EBnbezain kaltegarriak, baina antzeko urratsakegiten ari dira.

TRANSGENIKOEN KONTRAKOBORROKA

1998-99an EBk ezarri zuen transgenikoei

buruzko luzapena (behin-behineko debe-kua) bertan behera geratu zen 2004komaiatzean. Ordudanik transgenikoen kon-trako mobilizazioek ez dute etenik izan,ezta transgenikoen kontrako militanteenkontrako errepresioak ere.

Borroka horrek emaitzak izan ditu hain-bat herrialdetan (Austria, Italia, Hungaria,Grezia eta Polonia), horietan transgenikoakdebekatu direlako. Suitzan, 2005ean, erre-ferendum bidez 5 urteko luzapena onartuzen.

EBko 27 kideetako soilik estatu gutxi bat-zuetan daude labore transgenikoak (estatuespainiarra, frantsesa, errumaniarra, alema-na eta Portugal zein Holandako eremu txikibatzuetan). 2008an Frantziak jakinarazizuen orain arte baimendutako labore trans-geniko bakarra debekatuko zuela.

Herrialde askotako mobilizazio aktiboariesker, labore transgenikoen azalera oraindikere oso txikia da.

Desobedientzia zibilean oinarritutakomobilizazio eta borroka hau jarraitu beha-rreko eredua bilakatu da.

NEKAZARITZA ERREFORMA

Nekazaritza erreformaren gaia denboraluzean Europako testuingurutik at egon da.Hala ere, gero eta zailagoa da nekazaritzanjardutea eta lurra eskuratzea. Nekazaritzakolurrak hiri garapenerako, errepideetarako etaturismo zein industria guneetarako erabiltzenari dira. Horrek espekulazio egoerak sortzenditu, lurraren prezioa maila jasanezinetarainodaramatenak. Horrexegatik, nekazari izan nahiduten gazteak antolatzen ari dira lurra izatekoeskubidearen alde borrokatzeko.

OSASUN KRISIA ETA ARAUDIAK2004ko osasun krisiak (hegazti gripea) arau-

di berriak ezartzea ekarri du, eta, kontraesan-korra bada ere, horiek familia nekazaritzajasangarria suntsitzen ari dira, nahiz eta horiizan holako krisirik ez gertatzea bermatzenduen bide bakarra. Hegaztizainek eta abeltzai-nek inbertsio berriak egin behar izan dituztetrazabilitatea ziurtatzeko edota animaliakeremu itxietan edukitzeko, eta horrek askorenporrota eragin du.

Gainera, araudiak zorrotzak dira merkatutradizionaletarako, eta horrek indartzen dusupermerkatuen kate handien menderakuntza.

KLIMA ALDAKETA ETA ENERGIAEZTABAIDA

Klima aldaketak eragin handia daukaEuropako eztabaida politikoan, bertan geroeta garrantzi handiagoa ematen baitzaio tokiekoizpenari. Hala ere, landa-erregaiak sustat-zeko ere erabiltzen ari da.

Gero eta gehiago Gobernuak beldur dirapetrolioaren faltak ez ote duen mendebaldekogarapen eredua pikutara bidaliko, eta horrenaurrean landa-erregaiak konponbide miragarrigisa aurkezten dituzte. Europan kontsumituta-ko landa-erregaiak hein handi bateanLatinoamerikatik eta Asiatik ekarriko dira,hango nekazaritza suntsitzearen truke.

Landa-erregaien kontrako erresistentzia haz-ten ari da, batik bat nekazari erakundeetan etaekologia zein garapen arloetako GKEetan.

VIA CAMPESINA-EUROPAKOKOORDINADORA

Arazo eta erronka hauei guztiei erantzuteko,batasuna indartu beharra dago. Horrelaxeulertu dute Via Campesinako Europako kideek(CPE, COAG eta SOC), eta horrexegatik2008an sortu zuten Via Campesina-EuropakoKoordinadora. 2006ko abenduan hasitakoprozesua da, nekazarien ahotsa europar ere-muan indartzeko, familia nekazaritza jasanga-rriaren aldeko nekazari mugimendua etahonen borroka guztiak indartzearren.


50

JOSE BOVE, TRANSGENIKOEN KONTRAKO MILITANTEA, ABELTZAIN ETACONFÉDÉRATION PAYSANNE/VÍA CAMPESINAKO KIDE HISTORIKOA

-EGUNGO SISTEMA NEOLIBERALA SORTZEN ARI DEN KRISI

UGARIAK AGERIAN UZTEN ARI DIRA, EZTA?«Merkatuaz eta finantza kudeaketaz mint-

zatzen da, baina errealitatean zenbat etagehiago saiatu makineria funtzionarazten,hainbat eta nekazari gutxiago daude. 1992tikurtero EBn 300.000 ustiategi galtzen ditugu,bat hiru minutuan behin. Merkatuaz hitz egi-ten da, ez nekazariez».

-NEKAZARITZA DA MUNDUAN PERTSONA GEHIENI ENPLE-GUA EMATEN DIEN JARDUERA, BERAZ, SEKTORE HAU HON-DORATUZ GERO, HONDAMENDIA IKARAGARRIA IZANGO

DA…«Landa-eremuetako pertsonak munduko

biztanleriaren % 53 dira, horietatik soilik 28milioik traktorea daukate, 250 milioik anima-li trakzioa erabiltzen dute eta 1.300 milioikeskuz ekoizten dute. Zein da nekazari familiahorien etorkizuna? Beste kontinente batzue-tan egoera dramatikoagoa da, nekazaritzauzten badute, lanik ez dagoelako eta emigra-tu behar dutelako.

Gainera, eredu neoliberal hau, nekazaritzaindustrialean oinarritua, ez da bateragarriamunduko baliabideekin. Holako hiru planetabeharko lirateke guztiok europarron mailanbizitzeko eta zazpi planeta AEBetakoan bizit-zeko. Joera hau aldatzen ez badugu, nazioar-teko gerra zibil batera joango gara. Harresiekez dute balio izango emigrazioaren kontraborrokatzeko. Hondamendi sozial eta ekolo-giko hau ekiditeko bide bakarra da munduosoan nekazariek eta ingurumen bizi batekirautea».

-MERKATUAREN LOGIKA FALTA HAU DEMOKRATIKOAK EZ

DIREN ERAKUNDEEK EZARRI DUTE, ESATE BATERAKO,MMAK (MUNDUKO MERKATARITZA ANTOLAKUNDEA)…

«Nekazaritza GATTen,gerora MMA izangozenean, sartu zenetik,krisi egoeran gaude…Logika da lehiarakoabantailak dauzkanamerkatuetan lehiatuahal izango dela, etahori iruzur eta gezurhutsa da. Soilik elika-dura eta nekazaritza-ko produktuen kopu-ru ñimiño bat, % 9,nazioartekoa da, etabertan EBko etaAEBetako soberakinak nagusitzen dira eta,hala ere, alde horrek ezartzen ditu preziobarregarriak leku guztietan eta multinaziona-len mesedetan».

-EGIA ESAN, MULTINAZIONALEK MENPERATUTAKO SISTE-MA BAT DA, HERRI ABERATSETAKO ETA BATEZ ERE EBKO

ETA AEBETAKO GOBERNUEK LAGUNDUTA….«Merkatuaren logika antiekonomikoa da,

munduko prezioak erreferentzia arautzailegisa erabiltzen dituelako, ekoizpen kosteekinzerikusirik ez duelako eta nekazaritzaren erre-alitateari erantzuten ez diolako. Izan ere,menderakuntza logika da. AEBek eta EBk kon-trol eta gerra arma gisa erabiltzen dute.

Gezurra da merkatu libreetara esportatzeakHegoaldeko nekazarien arazoak konpondukodituela eta negargarria iruditzen zait oraindikere Gobernuz Kanpoko Erakunde (GKE) bat-zuek jarrera hori defendatzea. Badaude hon-doratzen ari diren herri txirotuak, produktuakhara oso merke iristen direlako, Europako etaAEBetako ustiategi handiek jasotzen dituztendiru-laguntzen ondorioz».

-EUROPAR BATASUNAK AKTIBOKI SUSTATZEN DU EGOERA

BIDEGABE HORI, GERO ETA NORAEZA HANDIAGOAN DOAN

NEKAZARITZAKO POLITIKA BATERATUAREN BIDEZ

(NPB)…«Europar Batasunak (EB) nekazaritzaren eta

nekazarien etorkizuna sakrifikatu nahi du zer-bitzuen munduko merkatua lortzearen truke.Nekazaritzak ez du defentsarik EBn, nekazarit-za arloan mota guztietako erraztasun etakontzesioak egiteko prest dagoelako.

Ustiategi txikietako nekazaritzak ustiategihandiek baino etorkizun hobea dauka, azkenhoriek euren kontuak soilik diru-laguntzenbidez orekatu ditzaketelako. Hala ere, egunEuropan milaka nekazari desagertuko diraEuropan, nekazariak kontuan hartzen ezdituen logika maltzur baten ondorioz, diru-laguntzekiko mendekotasuna erabiltzen dela-ko gero eta ustiategi gutxiago egon daitezeneta horiek gero eta handiagoak izan daitezeneta horrela kokatuta dagoen ingurunekobeharrekin zerikusirik ez daukan nekazaritzaindustria espekulatzaileari eskulan merkeabermatzeko».

«Joera neoliberal hau aldatzen ez badugu,nazioarteko gerra zibil batera joango gara.

Harresiek ez dute balio izangoemigrazioaren kontra borrokatzeko»

«Nekazaririk gabe ezda egongo mundu

hobe batlortzeko

aukerarik»


51

JOSE BOVE

-ZEINTZUK DIRA OINARRIZKO PRINTZIPIOAK MENDERAKUNTZA

EGOERA HAU GAINDITZEKO?«Nekazariek euren toki merkatuetarako ekoiztu

nahi dute, hots, euren ingurune hurbilerako ekoiz-tu, hori izan behar da lehentasuna. Aldi berean,EBk soberakinak esportatu behar ditu.Nekazaritza politikak soilik edukiko zentzuaMMAtik (Munduko MerkataritzarenAntolakuntza) ateratzen badugu, gainera, enple-gua sortu eta biodibertsitatearen eta ingurunearenalde jokatu behar du».

-ZEIN PAPER DAUKATE NEKAZARIEK POLITIKA BERRI HORRETAN?«Toki mailan beharrezkoa da baserritarrek parte

hartuko duten nekazaritza politika bat, haienbeharretara egokitua, bitartekariei mesede eginbarik, toki merkatuak eta kontsumitzaileekikoharreman zuzenak sustatuko dituena. Oso berriona da, joera nagusien kontra badoa ere, eskual-de hiltegiak berriro irekitzea lortzea, Erralde beza-la, baserritar, harakin eta udalen elkarlanarenondorioz. Horrela eraikitzen da elikadura buruja-betza. Erraldek erakusten du guztion onura bilat-zen duen partaidetzazko funtzionamendu bataskoz bideragarriagoa dela sozialki eta ekonomi-

koki, aukera ematenduelako tokian tokikokontsumoari eta nor-tasunari egokitutakoekoizpena egiteko.

Hori lortzeko neka-zariei erraztu beharzaie natur baliabidee-tarako (esaterako,

lurra, ura eta haziak) sarbidea. Lurraren merkatuespekulatzailearekin amaitu behar da, horixebaita arazo larrienetariko bat Europako leku asko-tan, Euskal Herria barne, eta lurra nekazarien lantresna gisa babestu behar da».

-2008KO HASIERAN, TRANSGENIKOEN KONTRAKO BESTE

HAMABOST MILITANTEREKIN BATERA EGIN ZENUEN GOSE GRE-BAREN OSTEAN, LORTU ZEN FRANTZIAKO GOBERNUAK

MONSANTOREN "MON 810" ARTO TRANSGENIKOA DEBEKAT-ZEA, HORI ZEN ESTATU HORRETAN BAIMENDUTA ZEGOEN

BARIETATE BAKARRA…«1997an Genetikoki Eraldatutako Organismoen

kontrako borroka hasi zenetik lehen aldia dagizarte borrokaren bidez GEOak geldiarazi ditu-gula Frantzian. Hau ez da izan borroka instituzio-nal bat edota adituena, gizarte zibilarena baizik.Estatu frantseseko panorama aldatu da, ez baka-rrik produktu horien kontra herritarrek kontzient-zia handiagoa daukatelako, baita labore horienkontrako ekintza zuzenari esker ere, landare trans-genikoen ebakitzaile boluntarioei esker.Monsanto enpresaren arto transgeniko motabaterako oraingo luzapen frantsesak aukera emandigu Mugarik Gabeko Ebakitzaileak taldea sortze-

ko, borroka hau ez baita herrialde bateko borro-ka, guztietakoa baizik, eta prest gaude EspainiarEstatura joateko, bertan ekiteko».

-BESTE ZERBAIT GEHITU NAHI?«Ez da egongo hurrengo belaunaldientzako

etorkizunik, planteatzen ez badugu zein den mun-duko nekazarien etorkizuna, kontuan hartuta tes-tuinguru hau: Mendebaldeko kontsumo ereduaez da planetako baliabideekin bateragarria.Norabidea aldatu ezean, nazioarteko gerra zibilbaten arriskua dago eta harresiek ez dute balioizango emigrazioaren kontra. Hondamendi sozialeta ekologikoa ekidin nahi badugu, bide bakarrada nekazariek eta landa bizimoduak irautea.Merkatuaren logikak porrot egin du nekazaritza-ren errealitateari erantzuten ez diolako».

«Merkatuaren logikaantiekonomikoa da, mundukoprezioak erreferentzia arautzaile

gisa erabiltzen dituelako,ekoizpen kosteekin zerikusirikez duelako eta nekazaritzaren

errealitateari erantzuten ezdiolako. Menderakuntza logikada. AEBek eta EBk gerra arma

gisa erabiltzen dute»

«Toki mailan beharrezkoa da baserritarrekparte hartuko duten nekazaritza politika bat,

haien beharretara egokitua, bitartekarieimesede egin barik, toki merkatuak etakontsumitzaileekiko harreman zuzenak

sustatuko dituena»

«Merkatuarenlogikak porrot

egin dunekazaritzarenerrealitatearierantzuten ez

diolako»Jose Bove trangenikoaren kontra EHNEk antolatu zuen NazioartekoForoan, 2008ko martxoan, Derion (Euskal Herria).

a z t e r k e t a : n a z i o a r t e k o t e s t u i

52

MNazioarteko testuinguruaren aldaketaaskok eragin esanguratsua izango dutegizarte eraldaketarako estrategia eta

aukeretan. Batzuek zailtasun gehiago ekarrikodituzte, beste batzuek, aldiz, aurrera egitekoaukera berriak sortu ditzakete.

KLIMA ETA ELIKADURA KRISIAMerkataritzari lotutako gaiak (MMA, MLI,

EEA,…) indarrez agertu dira hainbat herrialde-tan (Costa Rica, Mexiko, India, Peru, Kolonbia,Hego Korea,…) eta herri erresistentzia handit-zen ari da.

Herrialde industrializatu eta txirotuen artekogatazka areagotzen duen gai berria klima alda-keta da. Herrialde industrializatuak klima krisia-ren eragile nagusiak badira ere, ondorio txarre-nak herrialde txirotuenek pairatzen dituzte, esa-terako Asiako Hegoaldekoak, bertan bizi baitiramunduko txiro gehienak. Eta pertsona horiekbatez ere landa-eremuetako jendea da. Klimakrisiaz multinazionalak eta Gobernu batzukarduratzen badira, euren konponbideak ezart-zeko izango da, tartean landa-erregaiak.

Elikadura merkatuaren egungo arautze falta(inportazioen liberalizazioa, merkatuari buruz-ko estatu araudiak bertan behera geratzea, erre-gulazio stockak desagerraraztea,…) eta klimakrisiak eragindako ondorioak direla-eta, mun-duko ekoizpen ezegonkor bilakatu da eta geroeta herrialde gehiago elikagaien inportazioarenmenpekoak dira.

Asian gero eta okel gehiago kontsumitzeak,lurrak landa-erregaietarako erabiltzeak, elika-gaien ekoizpenean ez inbertitzeak (estatuendiru-laguntza guztiak esportazioko laboreetarabideratzen dira, eta maiz multinazionalentzakolehengaiak izaten dira) eta azken hauek egitenduten espekulazioak eragin dute azken boladahonetan nekazaritzako produktuen prezioakaltuago egotea.

Horrek presioa dakarkie elikagaiak inporta-tzen dituzten herrialdeetako Gobernuei.Interesgarria da Gobernu askok nekazarieieskatzea toki merkaturako elikagai gehiagoekoitzi ditzatela. Azken urteotan, elikagaienekoizpenak behera egin zuen, egun, aldiz, elika-

gaien ekoizpena berriro bihurtzen ari daEstatuen inbertsioen lehentasun.

Uraren pribatizazioa ere gai garrantzitsua damultinazionalen agendetan. Horrek, eta aurrei-kusten den eskasiak, etorkizun hurbileko kontu«gatazkatsu» bihurtu dute.

OREKA GEOPOLITIKOAALDATZEN ARI DA

Irailaren 11ren ostean, hots, World TradeCentre-ren kontrako erasoaren ostean,AEBetako Gobernua «terrorismo» gaira bideratuditu bere energia nagusiak, lidergoa berreskura-tu eta bere agenda munduaren gainontzekoeiinposatu nahian. Horrekin batera, AEBen unila-teralismoak eta Irakeko gerrak erresistentziahazkorra sortu dute herrialde askotan.

Esparru handiagoa sortu da Latinoamerikakoherrialdeentzat, bide autonomoago bat ibiliahal izateko. Erregaien prezio hazkorrakVenezuela, Iran eta Errusiaren indarra, besteakbeste, areagotu du. Aldi berean, Txinak bereeragina zabaldu du, eta Indiak eta Brasilek erepaper sendoa jokatzen dute nazioartean. Asiaeta Afrikako beste herrialde batzuetan haztenari da nazio merkatuak babesteko garrantziariburuzko kontzientzia, gizarte mugimenduekbertako Gobernuen gainean egindako presioariesker.

Oro har, Gobernu/herrialdeen arteko botereorekak AEBen nagusitasun handiago baterantzjo badu ere, esparru zabalagoa dago berariazkointeresen inguruan herrialdeen arteko aliantzaksortzeko.

Instituzio neoliberalak ahultzen ari dira.Orain dela gutxi arte, MMAren erabakiakEuropar Batasunak (EB) eta AEBek hartzenzituzten, baita besteei inposatu ere. Hori errotikaldatu da. Beste herrialde batzuek uko egindiote EBk eta AEBek ezartzen dituzten baldin-tzak (merkatuetan sartzeari buruzkoak) onartze-ari eta euren eskakizunak (nazio ekoizpenarenbabesari dagokionez) areagotu dituzte.

AEBetan, baita EBn ere, politika neoliberalenkontrako erresistentzia ere hazten ari da, geroeta nabarmenagoak direlako haien ondorioak,batez ere kualifikazio gutxieneko sektoreen arte-

an, lana galdu ondoren, emigratu behar dutela-ko. MMA gaur egun nahiko blokeatuta dago.Merkataritzaren inguruko politika neoliberalaezartzeko gainontzeko tresnek (MLI, EEA) geroeta erresistentzia handiagoa topatzen dute, etahaietariko batzuk geldiarazi dira.

Munduko Bankuak paper aktiboa jokatu zuennazioarteko politika ia guztietan, erabaki politi-koak kontrolatzeraino. Azken urteotan horiek

Elikagaien ekoizpena,berriro ere Estatuen

lehentasuna

AEBetan eta EBn politikaneoliberalen kontrako

erresistentzia hazten ari da,gero eta nabarmenagoakdirelako haien ondorioak

2006ko maiatzean izan zen Yakartako mobilizazioak m

u i n g u r u a e t a b o r r o k a r e n a r d a t z a k

53

kritika gogorrak jasan dituzte eta haren funtzioaeta ikusgarritasuna murriztu dira. EmaileGlobalaren kanpainaren bidez garapen oroko-rrerako eta nekazaritzako lankidetza dohaintzaguztiak «atzeko atetik» kontrolatu nahi dituzteeta horrela bide berriak bilatzen dituzte eurenpolitika ezartzeko eta kontrola berreskuratzeko.Oraingoz, elikadura krisiari erantzun gisa, saia-tzen ari dira -Bill Gatesen eta Rockefeller

Fundazioaren laguntzarekin- bigarren «iraultzaberdea» ezartzen (nekazaritzaren industrializa-zioa azken teknologien bidez: landa-erregaiak,transgenikoak,…), toki mailan eta "toki komuni-tateen bidez" multinazionalekin batera estrate-gia berriak garatzeko.

Nazioarteko Moneta Funtsak (NMF) eresinesgarritasuna galdu du, eta herrialde askodagoeneko ez daude haren menpe maileguaklortzeko. Horrek haren papera murriztu egindu.

NAZIO BATUEN ERAKUNDEKO(NBE) EGITURAK

FAO (Elikadura eta Nekazaritzarako NazioBatuen Erakundea) krisian dago. AEBek eta EBkez dute erakunde hau finantzatu nahi eta landa-eremuetako txirotasuna murrizteko FAOren era-bakietatik eratorritako ekimenak eta erreformakoztopatzen dituzte.

Horrez gain, FAOk gizarte zibileko erakunde-ekiko harremanak estutu ditu eta laguntza eskat-zen du erakundeak "bizirik" jarraitu dezan.

Antzeko joera sumatzen da NekazaritzaGarapenerako Nazioarteko Funtsean (FIDA gaz-telaniaz), bertan interes handia dagoelako ViaCampesinak eskatutako politikak sustatzeko:nekazaritzaren erreforma eta sustapena, elika-gaien nazio ekoizpena, nekazari erakundeenpartaidetza. FIDA ere NBEko egitura da, etaelkarlanean aritzen da FAOrekin, MundukoBankuko sail bihurtzea ekiditeko (horixe baitzenAEBen eta beste batzuen aurreikuspena).

Giza Eskubideen Kontseiluaren eragina jaitsida azken urteotan, eta hori ere terrorismoarenkontrako gerraren ondoriozko polarizazio haz-korraren emaitza da. Errazagoa da gizarte mugi-menduak kriminalizatzea, eta horrek ekarri duzailagoa dela giza eskubideen urraketen kontra-ko defentsa. Herrialde batzuetan Gobernunazional edo federalek toki eliteen gainekokontrolak behera egin du, eta horrek ekarri duVia Campesinako kideen kontrako errepresioa.

Bestaldetik, Gobernu batzuekin (Bolivia,Nepal, Mali, Indonesia,…) aliantza estrategiko-ak eraikitzeko edota elkarlanean jardutekoaukerak handitu dira. Aukera horiek, botereoreka aldakorrarekin batera, etorkizun hurbile-an esparruak sortu ditzakete elikadura buruja-betzan oinarritutako proposamenen aplikazioadefendatu eta landu ahal izateko. Elikaduraburujabetza egun elikadurari eta nekazaritzariburuzko eztabaidaren zati garrantzitsua da, eta

haren aitortza maila etengabe hazten ari da.

MULTINAZIONALAKMultinazionalen kontzentrazioa haziz doa;

gero eta handiagoak eta gero eta gutxiago dira.Horrek haien boterea ez ezik, haien ahultasunaere areagotzen du. Banakako konpainiak siste-mak eragiten dituen arazoen gero eta erruduna-gotzat joko ditugu. Oraingoz, konpainiak kon-turatu dira elikadura krisiaren erdian harrapatu-ta geratu daitezkeela eta balizko eragin negati-boen beldur dira. Ekonomia Mundu Foroan,multinazionalek Afrikako gosetearen kontrakoekimena abiarazi zuten, «kontzientzia oneko»estrategia gisa, kontinente horretan izan dutensarrera oldarkorra mozorrotzeko.

Bestaldetik, landa-erregaiak oso modu oldar-korrean inposatzen ari dira, nekazarienganoinarritutako nekazaritza desagerrarazteko etanekazaritza bera korporazioek kontrolatutakoekoizpena bilakarazteko urrats berria.

Transgenikoen gaia dela-eta, oraindik ereerresistentzia handia dago Europan, Afrikan etaAsian, eta horrek esan nahi du soilik herrialdekopuru mugatu batean sartu dituztela masiboki.

GIZARTE MUGIMENDUEN PAPERAIrailaren 11ren ostean politika neoliberalen

kontrako erresistentziak eta mobilizazioek nola-baiteko «beherakada» izan zuten, batez ereAEBetan eta Europan, botere-guneetan. Egun,erresistentzia berrosatzen ari da hainbat gaireninguruan: klima aldaketa, landa-erregaiak,transgenikoak, MLIak,..

Via Campesina maiz egoten da borrokahorien lehen lerroan eta bere kezketariko bat daborroka horiek mugimendu aliatuekin bateraartikulatzea. Mugimendu asko oraindik ere ezdira oso indartsuak nazioartean eta koordina-zioa falta dute. Hori funtsezko gaia da etorkizu-nerako. 2007an Nyeleniko ElikaduraBurujabetzari buruzko Foroak lagundu zuen gaihorren inguruan agenda bateratua ezartzen.Aurrerapauso garrantzitsua izan zen, baita etor-kizunari begirako estrategia bateratuak ezartze-ko akuilua ere.

Munduko Gizarte Foroak ez dauka eraginhandiagorik ikuspegi politikoa falta zaiolako;etsai komunen kontrako borrokak zehaztekolekua izan beharko litzateke, eta ez soilik ideiaktrukatzeko plataforma bat.

(Via Campesinaren V. Biltzarreko eztabaidadokumentuetatik jasotako azterketa)

«Gizarte mugimenduakkriminilizatzea errezagoa da»

Multinazionalenkontzentrazioa haziz doa;Horrek haien boterea ez

ezik, haien ahultasuna ereareagotzen du

k milioika baserritar bildu zituen.


54

-ELIKADURA TRANSNAZIONALEN ESKUETAN DAGO?«Testuinguru geopolitikoan multinazionalen

eragin hazkorra ikusten dugu. Herrialdeak bal-dintzatzeko zorraren tranparen eta esku-hartzemilitarren ondoren, badirudi elikadura gero etapaper handiago hartzen ari dela herriak etaherrialdeak kontrolatzeko arma gisa.

Inportazioekiko mendekotasun gero eta han-diagoak herrialdeen mendekotasuna areago-tzen du. Gosea Gobernuen barne etsai gogorrada, hein handi batean nekazarien antolakuntzaeta salaketa handiagoei esker (goseti gehienaklanda-eremuetan bizi dira). Hala ere, egoerahonetan multinazionalek eta Gobernu batzuekmendekotasuna eta kontrola areagotzeko auke-ra ikusten dute.

-Transnazionalek nazioarteko estrategia daukate,baina eragina norberaren herrian jasaten da, eta horzailagoa da aurre egitea…

«Badirudi gero eta garrantzitsuagoa dela arre-ta jartzea toki erakundeak indartzeari, horiekgero eta errepresio eta presio handiagoak jasa-ten dituztelako tokian tokiko eliteen eta korpo-razioen interesekin bat egin duten beste eragilebatzuen eskutik. Indartu beharreko beste arlobat da ideologia liberalaren beraren azterketa,hots, politika txarrak "gizateriaren aurrerapen"gisa saltzea ahalbidetzen duen garun-garbiketaaztertzea».

-NOLA ERAGITEN DIE ELIKADURA KRISIAK NEKAZARI KOMUNI-TATEEI?

«Via Campesinak mundu osoko 60 herrialde-tako milioika nekazari eta lurrik gabeko langilebiltzen ditu. Elikagaiak ekoizten baditugu ere,gutariko asko gosez gaude eta txiroak gara.Azken hilabeteotan, egoerak txarrera egin du,janarien prezioen igoeraren ondorioz.

Krisiak ere jo gintuen gutariko askok ez dau-kagulako gure familiei jaten emateko adinalurrik eta ekoizle gehienok ez dugulako prezioaltuetatik etekinik ateratzen. Tratulari handiek,espekulatzaileek, supermerkatuek eta nekazari-tza ustiategi handiek irabazten dute diru guztiakrisi honetan.

Egungo elikadura krisia urte askotan nekaza-ritza merkatuen arautze faltak, merkataritzaarautzeko estatu neurrien pribatizazioak etagaratzeko bidean dauden herrialdeetako mer-katuetan nekazaritza produktuen sarrerak era-gin dute. FAOren arabera (Elikadura etaNekazaritzarako Nazio Batuen Erakundea),liberalizatutako merkatuek diru pila erakarridute etorkizun ona daukaten nekazaritza pro-duktuekin espekulatzeko, finantza beste tresnabatzuen antzera».

-ETA LANDA-ERREGAIEN ERAGINA?«Landa-erregaien enpresen hedapenak,

AEBen, EBren eta Brasilen bultzada sutsuarekin,

elikagaiak ekoizteko lur azalera murriztukodelako ustea sortu du. Gainera, Hegoaldekoherri askotako milaka eta milaka hektarea har-tzen dituzte eremu ekonomikoek, hiri-guneeketa azpiegiturek, inolako kontrolik gabe.Enpresa transnazionalek eta beste espekulatzai-le batzuek egindako lur lapurreta horrek berri-ro ere milioika nekazari botako ditu, mega-hirietara iritsiko direnak auzo txarrenetakogoseti eta txiroei gehitzeko.

Gai hauek etengabeko kezka eragiten digu-te eta jardun zuzena eta azkarra behar dute!Errotikako aldaketa behar dugu elikagaiekoizpenari eta nekazaritza merkatuei dago-kienez».

HENRY SARAGIH, NEKAZARI INDONESIAR ETA VIA CAMPESINAKO IDAZKARI OPERATIBOA

«Aldaketarako aukerak sortudaitezkeenez, prest egon behar gara

horiexek baliatzeko»

"Klima krisiak desegonkortasun berriak eta, horrenbestez,aldaketarako aukera berriak eragin ditzake"


55

HENRY SARAGIH

-NORANTZ DOA GIZATERIA? BA AL DAGO

SISTEMA POLITIKOA ALDATZEKO AUKERARIK?«Egoera politikoa azkar aldatzen

ari da. Hamar urte barru ziurrenikegoera lehen irudikatu ezin izangogenuen modukoa izango da(SSEBren erorketarekin, terroris-moaren gorakadarekin, botereoreken aldaketekin eta antzekoe-kin gertatu zen bezalaxe). Horrekesan nahi du aldaketarako aukerakazkar sortu daitezkeela etagarrantzitsua dela prest egoteahaiexek baliatzeko, eta horretara-ko, egoki jokatzeko, beharrezkoada azterketa eta proposamen onaketa antolakuntza indartsua edukit-zea. Klima krisiak desegonkortasunberriak eta, horrenbestez, aldake-tarako aukera berriak eragin ditza-ke.

Korporazioek elikagaien katearen gaineandaukaten kontrol handiagoak ere une batzuetanhaien kontra jokatu dezake, baita herri erresis-tentzia gogorra eragin ere. Instituzio aliantzaberriek politika berrietarako esparruak sortu dit-zakete. Via Campesinari eta bere aliatuei dago-kie egoera zehatz-mehatz aztertzea eta prestegotea ekimena hartzeko zer irabazi dagoene-an».

-ZEIN NEURRI ZEHATZEKIN SUSTATU DAITEKE BEHARREZKO

ALDAKETA HORI?«Iritsi da elikagaien nazio ekoizpenak berrerai-

kitzeko unea! Elikagaien nazio ekoizpenakberreraikitzeak Gobernuen epe motzeko etaluzeko konpromisoak eskatuko ditu. Erabatekolehentasuna izan behar du bertako elikagaienekoizpenak, nazioarteko merkatuarekiko men-dekotasuna murriztearren. Nekazari eta ekoizletxikiak euren produktuetarako prezio hobeenbidez animatu behar dira eta eurentzat etaeuren komunitateentzat elikagaiak ekoizteaahalbidetuko duten merkatu egonkorrak sustatubehar dira. Landa- zein hiri-eremuetan lurrik ezdaukaten familiek lurra, ura eta haziak eskurat-zeko aukera izan behar dute, euren elikagaiakekoiztu ditzaten. Horrek inbertsioa esan nahidu, bertako merkatuari begira nekazari etaekoizle txikien elikagaien ekoizpena handitzeko.

Horrez gain, Gobernuek diruz lagundu behar

diete kontsumitzaile txirorenei jan ahal izandezaten. Tratulariek eta bitartekariek ezarritakoprezio ikaragarriak eta espekulazioa kontrolatubehar dira. Nekazari eta ekoizle txikiek eurenmerkatuetarako sarbide hobea izan behar dute,euren elikagaiak eurentzat zein kontsumitzaile-entzat bidezko prezioetan saldu ahal izateko.

Bestaldetik, herrialdeek esku hartzeko tresnakezarri behar dituzte, merkatuko prezioak egon-kortzeko. Kontrola beharrezkoa da prezio txiki-ko inportazioek tokian tokiko ekoizpena hon-doratzea ekiditeko».

-NAZIOARTEKO MERKATUAK ARAUTU DAITEZKE HERRIALDEK

ELIKAGAIEN EUREN EKOIZPENA INDARTU AHAL IZATEKO?«Nazioartean egonkortzeko neurriak hartu

behar dira. Esku hartzeko tresna bat behar danazioarteko merkatuan prezioak maila logikobatean egonkortzeko. Herrialde esportatzaileeknazioarteko arauak bete behar dituzte gehiegiz-ko ekoizpenari irtenbide emateko merkatuan jarditzaketen kopuruak kontrolatzeari dagokionez.Herrialdeek inportazioaren gaineko kontrolagaratzeko, kontsumitzaile txiroenentzakolaguntza programak ezartzeko, nekazaritza erre-forma ezartzeko eta bertako nekazarien elika-gaien ekoizpenean inbertitzeko eskubideaknazioartean errespetatu eta sustatu behar dira.

-NAZIOARTEKO ERAKUNDE GARRANTZITSUENEK, TARTEAN

FAOK, AITORTZEN DUTE POLITIKA ALDATZEKO

BEHARRA…FAOri eskatzen diogu iniziatiba

har dezala elikadurari buruzko poli-tiketan funtsezko aldaketarako giropolitikoa sortzeko NekazaritzaErreformari eta Landa Garapenariburuzko Nazioarteko Biltzarrean(ICARRD ingelesez) Gobernu gehie-nek aitortu zuten landa garapenareneta nekazaritza erreformarengarrantzia landa-eremuetako txiro-tasunari eta goseteari aurre egiteko.

Garapenerako NekazaritzaTeknologiaren, Zientziaren etaEzagutzaren Nazioarteko Ebaluazioak(IAASTD ingelesez), gizarte zibila, era-kundeak, sektore pribatua,Gobernuak, Munduko Bankua etaFAO bere baitan hartzen dituen neka-zaritza sektorearen ebaluazioak, ondo-

rioztatu zuen enpresa handiek zuzendutako neka-zaritza eta nekazari eta ekoizle txikien mendekota-suna direla arazoaren funtsa. Beste ondorio batizan zen nekazari eta ekoizle txikiengan oinarrituta-ko nekazaritza jasangarria sustatu eta bultzatubehar dela.

Nekazaritza Garapenerako NazioartekoFuntsak ere aitortu zuen nekazari eta ekoizle txi-kiek elikagaien ekoizpenean daukaten garrant-zia».

-AITORTU BAI, BAINA ZER EGITEN DUTE?«Hor dago koska. Urratsak egiteko funtsezkoa

da enpresa transnazionalen eragina eta finantzazein espekulazio interesak kontrolpean egoteaahalik eta gehien, elikagaien nazioarteko merka-tutik at. Elikadura garrantzitsuegia da bakarriknegozio hutsak gidatu dezan».

-ZERBAIT GEHITU NAHI?«Nekazari eta ekoizle txikiak izan behar dira

elikagaien ekoizle nagusiak, mundu guztiarijaten eman diezaioketelako. Konponbidearenfuntsa izan behar dira. Botere politiko nahikoaeskuratuta eta politika egokiak bideratuta, neka-zari eta ekoizle txikiek munduko biztanleriagero eta handiagoarentzat behar besteko jana-ria ekoiztuko dute. Egungo egoerak erakustendu aldaketak behar direla! Elikadura burujabet-zaren ordua da!».

«Iritsi da elikagaien nazio ekoizpenakberreraikitzeko unea. Elikadura

garrantzitsuegia da bakarrik negoziohutsak gidatu dezan»

«Herrialdeek inportazioaren gainekokontrola garatzeko eskubidea

nazioartean errespetatu eta sustatubehar da»

e l k a r r i z k e t a k

56

«Via Campesinaren V. Biltzarra (Maputo,2008ko urria) oso garrantzitsua daMozambikeko Gobernua eta beste Gobernubatzuk elikadura burujabetza eta nekazaritzajasangarria gauzatzeko garrantziaz oharta-razteko, ahalik eta input gutxien erabilita,nekazariengan oinarrituta eta inguruneasuntsitzen duten ustiategi handien menpeegon gabe.

Espero dugu Mozambikeko presidenteaBiltzarrera bertaratu izanak horren inguruko

kontzientzia piztea. Biltzar hau oso esparrugarrantzitsua izan da politikei eragiteko.

Horrez gain, UNACrentzat, Mozambike-rentzat eta Afrika osoarentzat ere oso garrant-zitsua izan da hemen burutzea, are gehiagomotibatzen gaituelako elikadura burujabetza-ren alde borrokatzeko. Kontuan hartu beharda Mozambikeko biztanleriaren % 80 landa-eremuetan bizi dela eta % 71k nekazaritzandiharduela. Afrika da nekazari gehien dituenkontinentea».

EGIDIO BRUNETTO, BRASILGO LURRIK GABEKOEN MUGIMENDUKO KIDEA (MST)

«Krisi ugariko testuinguruak elikaduraburujabetzaren aldeko borrokari laguntzen dio»

-V. BILTZARRA ZELA-ETA, MOZAMBIKEKO TELEBISTAN AGER-TU ZINEN VIA CAMPESINAREN IZENEAN, ZER ESAN ZENUEN?

«Azaldu nuen zer den Via Campesina, zer denelikadura burujabetzaren proposamena etaaipatu nuen hori lortzeko politika publikoakezartzeko beharra eta zehazki MozambikekoGobernuak hori egiteko. Kontuan hartu beharda herrialde honetan kontsumitzen den janaria-ren % 60 inportatua dela. Afrikan ezarri nahiden "iraultza berdearen" bigarren ofentsibaz eremintzatu nintzen, nekazarien amaiera, gosetehandiagoa eta natur baliabideen eta biodibertsi-tatearen suntsiketa ekarri ditzakeelako. Lekuguztietan nekazaritza suntsitu duten monolabo-rantza eta produktu kimiko gehiago ekarrikoditu.

Nekazari indarrak batzeko prozesu bateangaude, sistemak krisi ugari dauzkan une batean,eta horrek elikadura burujabetzaren aldekoborrokari laguntzen dio, krisi horien konponbi-dea delako».

-BRASILGO PRESIDENTE LULAK MOZAMBIKE BISITATU ZUEN

ORAIN DELA HILABETE BATZUK, BESTEAK BESTE, HERRIALDE

HORRETAN LANDA-ERREGAIAK BULTZATZEKO BEHARRAZ HITZ

EGITEKO, ZER DERITZOZU HORRI?«Ez gaude batere ados. Badakigu Lulak errefe-

rentzia aurrerakoia daukala, baina uste du txiro-en eta nekazarien arazoak konpontzeko behardirela landa-erregaiez etanola ekoiztuko dutenenpresa handiak, baina kontua da horiek lekuguztietan natur baliabideak ustiatzen ari direla

eta ez dakartela ezer onik. Orduan, biztanleriaohartarazten ari gara. Brasil nekazaritza mailanherrialde esportatzailea da eta 20ko taldeakoordinatzen ari da, eta MMAren (MundukoMerkataritza Antolakundea) Dohako errondazehaztu nahi du, baina egin behar dena da gel-diaraztea. Berak uste du landa-erregaiekin txiro-ek eta nekazariek bizimodua hobetuko dutela.Brasilgo esperientzia da enpresa handiek etano-la ekoizteko lursail handiak erosi eta dena sunt-sitzen dutela, gainera, horrek elikagaien ekoiz-pena ordezkatzen du».

-SYNGENTA MULTINAZIONALA BRASILEN ETANOLA EKOIZTE-KO OKUPATU ZUEN LURSAIL BATETIK EGOTZIA IZAN DA, NOLA

BALORATZEN DUZU?«Via Campesinaren garaipen bat da. Orain

dela bi urte, biodibertsitateari buruzko topaketabatean egin genuen borroka Syngentak artotransgenikoarekin egiten zituen esperimentuenkontra. Kolpatu gintuzten eta kide bat galdugenuen, baina bi urte geroago lortu duguSyngenta botatzea eta orain lursail horretanhazi tradizionalekin esperientzia bat burutukoda».

DIAMANTINO NHAMPOSSA, MOZAMBIKEKO UNAC-KO KIDEA

«V. Biltzarrak Gobernuak ohartarazi ditu elikaduraburujabetzaren garrantziaz»

b o r r o k a a r d a t z a k

57

Elikadura burujabetza sistema kapitalistaneoliberalaren eta horrek sortutako arloaskotako krisiaren aurreko alternatiba oro-

korra da (elikadura, klima, energia, finantza,biodibertsitate,… krisiak).

Nekazarientzat ez ezik, gizarte osoarentzatere bada alternatiba. Soilik elikadura burujabet-zaren bidez nekazariek jarraitu ahal izango dutelurrean jarduera jasangarriak burutzen, gizateriaosoaren mesedetan.

ILDO ESTRATEGIKOAKNekazaritza Erreformaren aldeko borroka

areagotzea, lurralde perspektibaren baitan.Herrien natur baliabideak berreskuratzearen

alde borrokatzea. Lurra, ura eta haziak tokikomunitateek berrartu eta kontrolatu behardituzte, euren lurraldeetan oinarrituta. Horrekzera esan nahi du:

-Nekazaritza Erreformaren aldeko presioa are-agotzea, baita Nekazaritza Erreformari etaLanda Garapenari buruzko NazioartekoBiltzarraren konpromisoak betetzea ere.

-Estrategia bat behar da ziurtatzeko nekaza-riek elikadura eta nekazaritzarako landare etaanimali biodibertsitatearen zein uraren gainekokontrola berreskuratuko dutela.

-Nekazaritza Erreformaren aldeko kanpainaorokorra indartzea eta zabaltzea.

Gobernuei eskatzea landa-nekazaritza toki,eskualde, nazio eta nazioarteko mailan sustatu-ko duten politikak abiarazi ditzatela

Nekazaritza, merkataritza, ingurumen etagizarte politikak elikadura burujabetzaren print-zipioetan oinarritu behar dira. Gobernuei eska-tu behar zaie euren aurrekontuen zati handi batlanda-nekazaritza sustatzera bideratu dezatela.Horrek zera esan nahi du:

-Elikadura burujabetza gauzatu nahiduten Gobernuekiko elkarlan estrate-gia bat (Mali, Senegal, Nepal, Bolivia,Kuba, Venezuela, Ekuador,…).

-Elikadura burujabetza aitortukoduten nazio legerien eta konstituzioenaldeko presioa egingo duen estrategiabat.

-Korporazioen boterea murriztukoduten politika publikoen aldeko estra-tegia bat.

-Herriei zein Gobernuei euren neka-zaritza eta elikadura politikak garatzeaeragozten dieten instituzio neolibera-len eta akordioen kontrako estrategiabat. Elikadura burujabetza soilik posi-ble da, baldin-eta MundukoMerkataritzaren Antolakuntza(MMA), Merkataritza Libreari buruzkoItunak (MLI), Munduko Bankua (MB)eta Nazioarteko Moneta Funtsa(NMF) nekazaritzaren eremutik ate-ratzen badira.

-Burujabetza politikoaren alde etainperialismoaren, feudalismoaren etagerraren kontra herriek daramatzatenborrokekin bat egitea.

Landa-nekazaritza eta nekazaritzaekoizpenerako eredu ekologikoak sus-tatzea.

Nekazaritza ekoizpenerako ereduekologikoak funtsezkoak dira elikadu-raren eta nekazaritzaren gaineko kon-trola berrartzeko eta nekazaritzako pro-duktu toxikoekiko eta hauek saltzendituzten transnazionalekiko mendekota-suna geldiarazteko. Honek suposatzen du irault-za berdearen prozesua atzera botatzea etaekoizpen bide autonomoak garatzea. Horrekzera esan nahi du:

- Estrategia bat ziurtatzeko nekazari komunita-teek euren lurraldeetara egokitutako eurenhaziak erabili daitezkeela.

- Estrategia bat nekazaritza ekoizpenerakoeredu ekologikoei buruzko prestakuntza eta tru-keak areagotzeko.

- Estrategia bat nekazari komunitateen zerbit-zura egongo diren prestakuntza teknikoa etaikerketa sortzeko.

Nekazarien eskubideei buruzko nazioartekohitzarmen bat eskuratzea.

Nekazarien eskubideak funtsezko giza eskubi-deak dira. Beharrezkoa da horiek nazio eta

nazioarteko mailan aitortzea eta eredu neolibe-ralari aurre egiteko zein alternatibak eraikitzekoerabili ahal izatea. Horrek zera esan nahi du:

-Estrategia bat Nazio Batuen NekazariEskubideen Gutuna lortzeko.

-Estrategia bat nekazari mugimenduen krimi-nalizazioaren eta errepresioaren kontrako elkar-tasuna areagotzeko.

-Estrategia bat nekazarien, lurrik gabekoen,landa-langileen eta etorkinen arteko elkartasunaareagotzeko.

Nekazari komunitateen eta herrien artekoelkartasuna garatzea.

Elkartasun berezko tresnak garatu behar diranatur hondamendiak, gatazka armatuak, erre-presioa edota kriminalizazioa jasaten dituztenkomunitateei laguntzeko.

Via Campesinaren V. Biltzarrean(Maputo, 2008ko urria)etorkizuneko jarduerari buruz lauardatz nagusi ezarri ziren:

-Elikadura burujabetzanoinarritutako alternatibakeraikitzea.-Transnazionalen kontrako borroka

-Ingurumenaren suntsipenari aurreegitea eta klima aldaketa iraultzea-Emakumeen kontrako indarkeriadesagerrarazteko kanpaina

Elikaduraburujabetzanoinarritutakoalternatibak

Elkartasun berezko tresnakgaratu behar dira naturhondamendiak, gatazka

armatuak, errepresioa edotakriminalizazioa jasaten dituzten

komunitateei laguntzeko


58

Via Campesinan nazioarteko Lan Talde batsortu da transnazionalen boterearen kon-trako kanpaina maila guztietan zehaztu eta

koordinatzeko. Helburua da transnazionalak etahoriek babesten dituzten gobernuak salatzea ezezik, erabiltzen dituzten tresnen kontra jotzeaere, Munduko MerkataritzarenAntolakuntzarekin (MMA) hasita eta langileenzapalkuntzarekin amaituta.

Via Campesinak ildo politikotzat hartzen duenpresa transnazionalak guztion etsai direla. Egunosatzen dute kapitalak nekazarien ekonomiak,natur baliabideak, lurra, ura, biodibertsitatea,nekazaritza ekoizpena eta merkataritza mende-ratzeko daukan tresna, eta nekazarien zapalkunt-za gidatzen dute. Haiek garaitzeko borroka damugimenduaren lehentasuna.

Ez dira bakarrik nekazaritzari lotutako nego-zioetako transnazionalak; hor ere badaudezuhaitz monolaborantzako enpresak, meatzarit-zakoak, presa handiak eraikitzen dituztenak,banaketa merkatuak kontrolatzen dituztenak etaoro har nekazarien eta herri indigenen lurrak etalurraldeak kendu nahian eta hartzen ari direnindustria guztiak, gehienak ere kutsagarriak.

EKINTZA KONPROMISOAK

Transnazionalen eta Gobernuenkontra

-Transnazionalen kontrako borrokan jarraitzea

orokorrean eta bereziki zuzenean nekazari komu-nitateak mehatxatzen dituzten Cargill, Monsanto,Nestle edo Wall-Mart bezalakoen kontra.

-Transnazionalen alde egiten duten Gobernuaketa instituzioak salatzea, hots, enpresa horiekfinantzatu, babestu eta herrien baliabideak era-biltzea onartzen duten Gobernuak eta institu-zioak salatzea, baita transnazionalen esku armadaedota talde armatuak jartzen dituztenak ere.

Haien tresnen kontraAurre egin eta garaitu behar dira transnaziona-

lek baliabideak eta ekonomiak kontrolatzekodarabiltzaten tresnak:

-MMA eta MLIak eraistea. Merkataritza Libreariburuzko Itunak (MLI) transnazionalen tresna diraherrien eta merkatuen baliabideen gaineko kon-trola bereganatzeko. Munduko MerkataritzaAntolakuntzaren (MMA) eta aldebiko itunenkontrako borroka areagotu behar da:Ameriketako Merkataritza Libreko Gunea (ALCAgaztelaniaz), EEAk (Elkarte EkonomikorakoAkordioak), Estatu Batuen eta Hego Korearenartekoa,…

-Natur baliabideak eta ezagutzak pribatizatze-ko programak bertan behera geratzea, kulturaksuntsitzen dituztelako. Ura, lurra, haziak, baliabi-de genetikoak eta arbasoen ezagutzak pribatizat-zeko programa guztiak errefusatu behar dira.

Batez ere Nazioarteko Moneta Funtsaren (NMF)eta Munduko Bankuaren kontrako borrokak are-agotu behar dira, instituzio horiek holako politi-kak sustatzen dituztelako.

Koka hostoaren kontrako errepresioa kulturatradizionalak suntsitzeko saioaren zati da. MMAkegindako Codex Alimentarius izenekoa errefusatubehar da, kulturen aniztasunarekin bateraezinakdiren industria arauak ezartzen dituelako.

-»Iraultza berdea» eta produktu toxiko zeintransgenikoen erabilera zapuztea.

"Iraultza berdea" transnazionalen bitartekoa danekazaritza ekoizpenaren eta oinarrizko baliabi-deen (haziak, adibidez) kontrola bereganatzeko.Gainera, elikagai toxikoak ekoizten dituzte, osa-sunerako arriskutsuak.

Honakoon kontra borrokatu behar da:-«Iraultza berdearen» eta batez ere AGRAren

kontra (Afrikako "Iraultza berdearen" aldekoAliantza, landa-nekazaritza suntsitu nahi duena);

-Transgenikoen kontra eta bizitzaren gainekopatente eta guztien kontra (UPOV izenekoabarne: Landare Lorpenak Babesteko NazioartekoBatasuna); oso beharrezkoa da ezkututako trans-genikoei eta bigarren belaunaldikoei adi egoteaeta Terminator teknologia eta bestelako hazi sui-zidak geldiaraztea;

-Eta nekazaritzako produktu toxikoen kontra.Horrekin batera, landa-nekazaritza eta nekaza-

ritza ekologikoko ekoizpen eredua garatu beharda.

Transnazionalen kontrakoekintza bateratua


59

TRANSNAZIONALEN

KONTRA BORROKATZEKO

TRESNAK

Argi eduki behar da borroka etengabeaizan behar dela eta luzea izango dela, etahori jarraian aipatuko diren borroka tresnaguztien baitan egon behar da. Ildo horre-tatik, erabakigarria da ekintza hauetarakobeste gizarte mugimendu aliatuekin(Emakumeen Mundu Martxa, ingurumene-koak, beste sektore batzuetako mugimen-du sindikala) elkartasuna sendotzen jarrait-zea, herrialde zein nazioarte mailan.

- Salaketa eta sentsibilizazio kanpainairaunkorra: Komunikabideen gainekotransnazionalen kontrol eta manipulazioa-ren aurrean, beharrezkoa da nekazaritzasektoreari eta gizarteari zuzendutako sent-sibilizazio kanpaina iraunkorra garatzea,haien rola salatzeko hedapenerako bitarte-ko alternatibo guztiak erabiliz. Horregatik,beharrezkoa da transnazionalen botereanekazariei azalduko dieten material didak-tikoak edukitzea, eta aldi berean, ahaliketa komunikabide gehien erabiltzea pertso-na horiengana eta gizarte osoarenganaheltzeko.

- Masa borrokako ekintza zuzenak:Herrialdeetan, enpresa eta kapital transna-zionalen interesen aurrean, borroka masi-bo eta estrategikoak antolatu behar dira,haiei galera ekonomiko eta moralak sort-zeko helburu bikoitzarekin.

- Erresistentzia ekintzak eta berezko ere-duen garapena: Transnazionalen eraginarieta botereari aurre egiteko moduetarikobat gizarte oinarriekin lan egitea da, hesiaketa erresistentziak ekarriko dituzten proze-suak sendotzeko eta garatzeko, adibidez:

-Nekazaritza erreformaren aldeko borro-ka, lurra kontrolatzeko transnazionalenaurrera egitea geldituko duena.

-Gure hazien kontrola eta ugalketa.

-Elikagaien toki merkatuaren kontrolaeta garapena.

-Nekazaritza ekologikoko ekoizpen tek-niken garapena eta familia eta landa-neka-zaritzaren babesa.

-Monolaborantzen eta landa-erregai indus-trialen amaieraren alde.

Monolaborantzek biztanleak lurretatik botaeta nekazaritza esportaziorako basamortu ber-deak garatzen dituzte transnazionalen mesede-tan. Biodibertsitatea eta lurzoruak hondatzendituzte eta urak pozoitu. Landa-erregaiak bere-ziki aitzakia berria dira enpresa handiek lurramonopolizatzeko. Horregatik gogortu behar damonolaborantzen eta landa-erregaien kontrakoborroka.

-Nekazaritza-langileen eta etorkinen zapal-kuntzaren kontra.

Langileen eskubideen kontrako erasoaklanda-nekazaritzaren suntsipena dakarrenindustria-ereduaren zati dira. Migratzaileak dirazapalkuntza horren lehen biktimak. Emakumeeta gizonen, nekazari eta nekazaritzako langile-en arteko batasuna sendotu behar da herrialdeguztietan. Azaroak 9 ezarri da migratzaileenegun. Era berean, Palestinako, Ceutako etaEstatu Batuen eta Mexikoren arteko harresiak,adibidez, eraisteko konpromisoa hartzen du ViaCampesinak.

-Inperialismoaren, gerren eta okupazioenkontrako beligerantzia.

Eraso militarrak transnazionalen etaGobernuen beste metodo bat dira, babestu egi-

ten baitituzte baliabide naturalen kontrola hart-zeko eta gizarte mugimenduak eta matxinatzendiren herriak erreprimitzeko. Via Campesinakokupazioak (Irak, Afganistan, Haiti eta abar)salatzen eta gerra inperialistak jasaten dituztenherriei elkartasuna adierazten jarraituko du.

-FFinantza krisiaren aurrean eta moneten espe-kulazio eta manipulazioaren kontra.

Moneten eta finantza merkatuen hazkundea-ren gainean enpresek gauzatzen duten kontro-lak transnazionalek ekonomiaren gainean dau-katen kontrola areagotzen du, biztanleriarengehiengoaren miseria egoera larriagotuta.

Borrokatu egin behar da finantza boterearenkontra herriek euren monetaren kontrolaberreskura dezaten.

-Gizarte mugimenduen errepresio eta krimi-nalizazioaren aurrean.

Transnazionalek -Estatuen inteligentzia zerbit-zuekin eta errepresio-gorputzekin hertsiki arti-kulatuta- teknika modernoak erabiltzen dituztegizarte mugimenduak, bereziki Via Campesina,zaintzeko, kontrolatzeko eta jarraitzeko.Erakundeak eta bertako buruzagiak kriminali-zatzen saiatzen dira nekazari eta gizarte borro-karen garapena eragozteko. Beharrezkoa daerakunde aliatuekin batera estrategiak garatzeaerrepresioari aurre egiteko eta gizarte mugi-menduen kriminalizazioa salatzeko.

Hong Kongen 2005ko abenduan eginiko mobilizazioa.


60

Nekazari komunitateak eta lurralde indi-genak dira ingurumenaren suntsiketarenlehen biktimak, desertifikazioa, uholde-

ak, sasoietako ziklo aldaketa, uraren kutsaduraeta abar direla-eta. Baina lurraren suntsiketarenaurrean lehen alternatiba ere badira. Landa-nekazaritza eredua orekan dago ingurumenare-kin, baliabide naturalak babestu eta gizakientza-ko elikagai osasuntsuen ekoizpena ahalbidetzenduen heinean.

Egungo garapen ereduak herrien bizitzareneta naturarekiko errespetuaren gainetik lehenta-suna ematen die enpresen etekinei eta planeta-ren suntsiketara garamatza. Gizakiaren etorkizu-na mehatxatuta dago.

BIODIBERTSITATEAREN KRISIARENAURREAN

Planetako baliabide genetikoak bereganatze-ko transnazionalen gogo biziak landare eta ani-mali biodibertsitatearen desagertzea dakar.

Aitzitik, nekazari eta indigenen komunitateenlanak, eta bereziki emakumeenak, landa-biodi-bertsitatea garatzea ahalbidetzen dute.

Biodibertsitatearen pribatizazioari eta biola-purretari aurre egin behar zaie eta bizitzarengaineko jabetza intelektual mota guztien kontraborrokatu: patenteak eta UPOV (LandareLorpenak Babesteko Nazioarteko Batasuna).

Nekazariek euren haziak erein, hautatu, gara-tu eta trukatzeko duten eskubidearen aldeborrokatu behar da.

Biodibertsitatearen gaineko herri ezagutzaikertzeko eta biderkatzeko komunitateen ahale-ginak lagundu behar ditugu.

KLIMA KRISIAREN AURREANIndustria garapeneko ereduak, transnaziona-

len eskutik, klima krisia sortu du. Aitzitik, neka-zaritza eta dibertsifikazio jarduerak dira karbo-noa biltzen duten lurzoruak babesten dituzte-nak. Karbono dioxido gutxiago isurtzen dute

eta ez dute ingurumen kutsadurarik sortzen.Landa-nekazaritza industria-nekazaritzak ordez-tu izana klima-aldaketaren zati handienarenerantzule da. Krisiari buelta emateko, lurraldebakoitzean borrokatu behar da nekazaritzamota horren kontra eta landa-eredua garatu etasustatu. Klima aldaketaren kontra borrokatzeanekazari eta indigenen komunitateak eurenlurretatik bota ez ditzaten bermatzea ere bada.

Era berean, beharrezkoa da Nazio Batuen bai-tako klima aldaketari buruzko negoziazioakindustria garapeneko eredu kapitalista iraultzensaia daitezela exijitzea, krisiaren erantzule nagu-sia izanik.

URAREN KRISIAREN AURREANOndasun komun honen pribatizazioaren eta

espoliazioaren kontra borrokatu behar da, baitakutsatzen duten enpresen kontra ere, eta komu-nitateei eragiten dizkieten kalteak konpontzekoexijitu.

Ingurumenaren suntsiketari aurre egineta klima aldaketa irauli


61

U2008ko urrian Maputon burututako ViaCampesinaren V. Biltzarraren osagai poz-garrienetariko bat emakumeen kontrako

indarkeria amaitzearen aldeko kanpaina abiaraz-tea izan zen. Via Campesinako gizon eta emaku-meek pertsonen eta bereziki emakumeen kontragauzatzen den indarkeria salatzen dute, hartzendituen forma guztietan.

Monolaborantzan, esportazioko nekazaritzaneta produktu kimikoen gehiegizko erabileranoinarritutako nekazaritza ekoizpen eredu neoli-beralak landa-bizimoduak suntsitu eta milioikanekazari bultzatzen ditu hiri handietarantz, etaaldi berean, natura suntsitzen du.

Eredu horrek gosetea, miseria eta esklusioasortzen ditu enpresa transnazional handien mese-detan. Sistema horrek emakumeei eragiten diemodu berezian. Lanaren berdintasun ezak etasexuaren araberako banaketak etxeko lanen etafamiliako seme-alaben, gaixoen eta adinekoenzaintzaren arduradun mantendu ditu emakume-ak. Soldatapeko enpleguetan, gizonek adinaprestakuntza edo gehiago izan arren, emakume-ek soldata txikiagoa jasotzen dute lan bera egin-da.

Gainera, emakumeak etxeko indarkeriaren bik-tima ere badira, botere harremanak ezkutatu etaindarkeria eta mendetasuna natural bihurtzendiren eremuan; gizarteak "eskuak garbitu" eta"gizon baten eta emakume baten arteko borro-kan ez da sartu behar" aplikatzen den eremuan.Jarrera hauek belaunaldiz belaunaldi igarotzendira, betikotu egiten dira eta erlijioen bidez sen-dotu, euren tresnak, erritoak eta arauak erabilt-zen baitituzte patriarkatua justifikatzeko eta irau-narazteko, horrela emakumeak gizonari menegin behar diolako ideia errotuz.

KULTURA KAPITALISTA PATRIARKALAINDARKERIAZKO LAU OINARRIRENGAINEAN SOSTENGATZEN DA

1. Emakumeen mendekotasun ekonomikoanoinarritutako indarkeria. Hirietan jasaten dutenenplegu-gabeziaz eta azpi-enpleguaz gain, landa-komunitateetan ez da uste emakumeen lanakdiru-sarrerak eta aberastasuna sortzen dituenik;senarrei edo bikotekideei emandako laguntzagisa baino ez da ikusten. Horrela, emakumeek

mugatua dute ekoizpen baliabideak, osasuna,hezkuntza, aisialdia, gizarte babesa eta ongizatea,besteak beste, eskuratzea.

2. Emakumeek euren gorputzen gaineko era-bakiak hartu ezin izateak dakarren indarkeria.Gizonek, Estatuak, erlijioak, familiak eta gizartejarrera askok obedientziazko eta portaerazkojarraibide jakina ezartzen diete emakumeei, etahorrela erabakiak hartzea eragozten die.Adibidez, herrialde askotan ez dago bermatutaabortatzeko eskubidea eta emakume trafikoaeskala handian ematen da mundu osoan.

3. Bizitza politikotik emakumeak baztertzekoindarkeria. Emakumeek parte-hartze urria duteboterearen eta erabakiak hartzeko esparruetan,bai etxean, bai klase gidarien artean. Oraindikgizonen eskuetan daude jabetza, erlijio-elkarteak,alderdi politikoak, Estatuaren aparatuaren eraba-kiguneak, gizarte mugimenduak,…

4. Emakumeen kontra indarkeria fisikoa etapsikologikoa erabiltzen da gizonek beste bitarte-ko batzuen bidez menderatzea lortzen ez dute-nean (gizonen ohorea, matxismoa, kontrola,boterea). Errito eta ohitura batzuek ere emaku-meak marjinatzen dituzte, esaterako hastapen-erritoek, ezkontza goiztiarrek, ebaketek, elikagaidebekatuek eta emakumeak umiliatu eta mintzendituzten beste jarduera batzuek. Jarduera horiekgizonek zein emakumeek errepikatzen dituzte.Era berean, protestatu eta matxinatzen direnemakumeen kontrako gobernuen errepresioakindarkeria insituzionalizatu mota bat erakustendu.

KANPAINAREN HELBURUAK

1. Herrialde guztietako landa-eremuetan ema-kumeen kontra burutzen diren indarkeria formaguztiak salatzea eta haiei aurre egitea eta, aldiberean, emakume langileen kontrako indarkeriaezagutaraztea. Indarkeria forma guztiak salatueta haiekin bukatu nahi dugu, baita emakumeenkontrako indarkeria errotua desmitifikatu etagizarte neoliberal eta patriarkalean indarkeriaegiturazkoa dela erakutsi ere. Gizarte kontrolekotresnak ezarri behar ditugu eta indarkeriaren

berri eman gizarte mugimenduetan eta gizartean.

2. Antolakuntza eta independentziaren aldekoemakumeen borroka sendotzea eta sexu berdin-tasunerantz eta botere esparruetan emakumeenpartaidetzarantz aurrera egitea.

3. Emakumeak neurri handiagoan kontzient-ziatzea indarkeriaren arrazoiak eta horretatik ihesegiteko moduak uler ditzaten. Via Campesinakoerakunde guztiek prestakuntza saio bereziakantolatu beharko lituzkete emakume nekazariakeuren eskubideen eta horiek defendatzekomoduen inguruan informatzeko.

4. Kanpaina hau aurrera daramaten borroka-ren ardatz gisa hartzeko prest dauden pertsona,mugimendu eta talde guztien arteko eelkartasunasendotzea.

5. Gobernuak presionatzea nazioarteko akor-dioak eta itunak bete ditzaten eta emakumeenkontrako indarkeria forma guztiei aurre egingodieten politikak burutu ditzaten. Emakumeeneskubideen inguruko nazio eta nazioarteko lege-ak, konbentzioak eta itunak aplikatzerakoanGobernu gehienek erakusten duten borondatepolitiko ezari aurre egitea.

6. Kanpainaren azken helburua emakumeenkontrako indarkeria forma guztiekin bukatzea daeta gizarte justu eta berdintasunezko baten alde-ko proiektua eraikitzen laguntzea, kultura kapita-listan ez baitago aldaketetarako lekurik.

Kanpaina era jarraituan garatuko da epe mot-zera, ertainera eta luzera programaturiko ekint-zen bidez eta isla edukiko du herrialde bakoitze-ko borroka jarduera eta ekintzetan. Beharrezkoada desberdintasunak ezabatzea, sozialak, klase-koak, sexukoak, kulturalak zein etnikoak.

Emakumeen kontrakoindarkeria mota guztien

kontrako kanpaina"Beharrezkoa da

desberdintasunak ezabatzea,sozialak, klasekoak,

sexukoak, kulturalak zeinetnikoak"

n e k a z a r i b o r r o k a E u s k a l H e r r i a n

62

Nekazaritza sektore estrategikoa da herrialdeguztientzat, bertako biztanleriaren hornidura-ko beharrezko elikagaiak eta lehengaiak sort-

zen dituen neurrian. Era berean, eta bere paper eko-nomiko eta elikagai-ekoizleaz harago, funtsezko pape-ra dauka lurralde eta ingurumen kudeaketan, ezinbes-tekoa ekosistemen iraunkortasunerako.

Azken hamarkadan, nekazaritza politikak nekazarit-za eredu produktibista, industrial eta estentsiboa bult-zatzen ari dira, eta helburu dute bolumen handia osoprezio baxuetan ekoiztea. Horrela, nekazaritza sekto-re ekoizlea bertikalki geratzen da nekazaritzako elika-gaien kateko goiko mailen mende, hauek kontsumit-zaileak ordaintzen duen prezioaren zati handienarekingeratzen baitira eta ikusizko kalitatea eta markak gai-lentzen zaizkio produktuen kalitate nutritiboari.

Ekoizpen koste handiek eta ekoizleari ordaindutakoprezio baxuek familia ustiapenen errentagarritasunekonomikoa txikia izatea, zorrak edukitzea eta bizirikirauteko laguntzen mende egotea eragiten dute.Gainera, Europako laguntza politika erabat bidegabe-koa da, nekazaritza handienak eta produktibistenakbaitira zatirik handiena eramaten dutenak. Diru-laguntzak jasotzen dituzten esportazioak, era berean,herrialde txiroetako nekazariekin guztiz bidegabekoaden politika bat dira. Testuinguru honetan, Europangero eta ustiapen gehiago (bat minutuko) bertanbehera utzi beharrean aurkitzen dira, gainera, ez dagoordezkorik. Honek landa- eta nekazaritza-jarduerauztea esan nahi du, eta horrek elikadura burujabetza-ko defizita, ingurumenaren narriadura eta landa-ere-muetatik hirietarako exodoa dakartza.

Euskal Herria ez dago familia nekazaritzako ereduhori hondatzetik at. Horrela, elikadurari dagokionez,"burujabe" definitzeko aukera urri samarra du egun.Zenbait lurraldetan era askotako nekazaritzako ekoiz-pen garrantzitsuak edukitzea ezaugarri badu ere,Bruselatik markaturiko ildo neoliberal bera jarraitzenduten Administrazioen politiken zama jasaten du,izaera intentsibo, industrial eta neoliberaleko nekaza-ritzako elikagaien sektorea bultzatzen duten heinean,elikadura burujabetzako ereduarekin bateraezina dela-ko.

ARAZOAKEuskal Herriko nekazaritza-sektorearen arazoetatik

honakoak nabarmendu behar dira:-bertako nekazarien zati handi batek ez dauka bere

ustiapenetan inportaturiko inputak murrizteko lursailnahikoa eskuratzeko aukerarik, eta input horiek men-dekotasunak eta nekazaritzako ekoizpen intentsiboak

eragiten dituzte;-mendekotasun izugarria dago inportaturiko abelt-

zaintzako elikagaiei dagokienez, bereziki sojarenkasuan, eta datu horrek aldi berean transgenikorikgabeko pentsuak lortzeko ondorio negatiboak erakus-ten ditu;

-nekazaritza politikek nekazariek kontrolatzen ezdituzten produktu kimikoen eta teknologien erabilerahandiko eredua ezartzen dute sektore askotan;

-baso-landaretzek, azpiegiturek, auzuneek eta aba-rrek nekazaritzako lurretan egiten duten gero eta oku-pazio handiagoak ingurumenaren aldetik jasangarriaketa ekonomikoki ez hain mendekoak izango direnustiapenen aukera murrizten du;

-nekazaritzako lehengaiak (behi-esnea, esaterako)elikagai bihurtzeko prestaketa eta prozesatzearen ingu-ruan gero eta interes ekonomiko gehiago pilatzendira;

-era berean, merkataritza-gune handietan elikagaiensalmentaren gero eta pilaketa handiagoa dago, eta ezdago toki nekazarien eta kontsumitzaileen artekoharreman zuzenik;

-bertako ekoizpenaren eta kontsumoaren inguruangero eta ezagutza txikiagoa dago;

-sarritan nekazaritzako laguntzak dira ekoizten denabaldintzatzen dutenak, eta ez lursail baten ezaugarriagronomikoek edota toki elikadura beharrek ere;

-euskal abeltzaintza eta nekazaritzako sektore asko-tako nekazarien aukerak NPBren (NekazaritzakoPolitika Bateratua) eta MMAren (MundukoMerkataritza Antolakundea) nekazaritzari, jabetzaintelektualari eta merkataritzari buruzko politikekmugatzen dituzte,

AHALMENAKBestalde, Euskal Herrian badaude elikadura buruja-

betzaren aldeko borrokan aldekotzat jo daitezkeenosagaiak:

-Euskal Herriko Laborantza Ganbara bezalako espe-rientziak erakusten du nekazaritza jasangarriari lagunt-zeko politikak eta neurriak abiaraztea posible dela, etaBizkaiko Erralde hiltegiak bere jarduerarekin haragiekoizpena eta toki kontsumoa bultzatzen ditu;

-labore-barietate tradizionalak erabiltzen dituzten gut-xieneko pertsona sareak irautea, horretarako beharrez-ko ezagutza gorde eta hedatzeko jarreraren alde lan egi-ten dutenak eta beste pertsona batzuek barietate tradi-zionalak eskuratu ahal izatea bermatzen dutenak;

-zuzeneko salmenta kulturak leku askotan irautendu eta elikagaiak merkaturatzeko zirkuitu motzenaldeko lan interesgarria dago;

-elikagaien ekoizpen-kontsumo elkarteen aldeko lanhasiberria, zuzeneko harremana eta adostutako ekoiz-pen eta kontsumoaren inguruko toki arauak ezartzeabultzatzen duena;

-ekoizpen eredu jasangarri eta parte-hartzailearekinlotutako elikadura osasuntsu eta nutritiboa nahitaez-koa delako gero eta uste sozial handiagoa;

-genetikoki eraldaturiko elikagaiekiko biztanleriarengehiengoaren errefusa;

-lurra, transgenikorik gabeko haziak eta produktukimikoen erabilera eza eskatzen dituen nekazaritza etakontsumo ekologiko edota tradizionalaren gainekogero eta interes sozial handiagoa;

-kontsumo eta merkataritza arduratsua sustatzekogero eta interes handiagoa.

ONDORIOAEuskal Herrian elikadura burujabetzarantz aurrera

egiteko, bi bide landu behar dira aldi berean. Batetik,nekazaritza politikak aldatzeko presionatu behar da,nazioarte mailan (MMA, NPB) eta Euskal Herrian, ViaCampesina eta beste gizarte mugimendu batzuekinbatera. Bestetik, oraindik badaude aukera, ezagutzaeta sinesmen nahikoak nekazariak eta kontsumitzaile-ak industria-nekazaritza bultzatzen duten politikak etajarduerak baino harago joan daitezen eta eguneroko-tasunean elkarrekin ibil daitezen elikadura burujabetzaahalbidetuko duten ekoizpen eta merkaturatze ere-duetarantz. Horrela ulertzen dute EHNE(Hegoaldean) eta ELB (Iparraldean) nekazari sindika-tuek, norabide horretatik azterketa bat eta proposa-menak egin dituztenak, hurrengo orrialdeetan gara-tuak.

Elikadura Burujabetza posible da EuskalHerrian eta Euskal Herritik

HORRETARAKO NEKAZARITZAKO INDUSTRIA EREDUARI AURRE EGIN BEHAR ZAIO ETA GEURE AHALMENAK GARATU


63

EHNEK ETA ELBK NEKAZARITZA JASANGARRIAREN ALDEKO PROPOSAMENAK EGIN DITUZTE

Euskal Herriko EHNE (Hegoaldean) eta ELB(Iparraldean) nekazari sindikatuek, biakVia Campesinako kideak, azterketak eta

proposamenak konpartitzen dituzte nekazarit-za jasangarria, kalitatezkoa, enplegu sortzailea,prezio duinekin ordaindua eta EH osoan elika-dura burujabetzarantz aurrera egitea ahalbide-tuko duen barne-merkatura bideratua lortzeko.Horrela jasotzen da 2006ko azaroan aurkeztuzuten "Euskal Herriko nekazaritzaren etorkizu-na" dokumentuan.

Euskal Herrian urtero beherantz egiten duNekazaritzako Gizarte Segurantzan kotizatzenduen pertsona kopuruak. 2006ko ekainean13.019 pertsonak kotizatzen zuten hegoaldean,bost urte lehenago baino % 15 gutxiagok.Bestetik, Ipar Euskal Herrian, 1990etik 2000rabaserri kopurua % 17 jaitsi zen (% 28 EstatuFrantsesaren gainerakoan eta Pirinio Atlantikoedo Biarno aldean). Guztira, 18.000 pertsonainguruk dute nekazaritza jarduera nagusitzatEH osoan.

Historikoki ustiapen handien bultzatzaileaizandako eta orain desegiteko prozesuan dago-en Nekazaritzako Politika Bateratua (NPB), lur-zoruaren espekulazioa eta nekazaritza indus-trializatuaren inposizioa bera Euskal Herrikofamilia nekazaritzaren egoera larria gehiagolarriagotzera bultzatzen duten osagaiak dira,eta neurriak hartu ezean desagertzera irits dai-teke.

PRODUKTIBISMOANekazaritzako enplegua galtzea diru publiko-

aren laguntza jaso duen produktibismoarengarapenarekin batera gertatu da. Gehiago etaetengabe ekoizteko dinamika; pertsonako, ani-maliako, hektareako,… inbertsio handiak etabaserritik kanpoko erosketa handiagoak (pent-sua, produktu kimikoak, energia) ekarri ditu.Nekazaritza eredu artifiziala da, monolabo-rantzen, arrisku masiboaren eta transgenikoenaldekoa, behiek belarra jan beharrean jan deza-tela gero eta zereal gehiago…

Nekazaritzaren intentsibismo eta industriali-zazio prozesuak baserri asko zorretan egoteaeta ekoizpen kosteak gero eta handiagoak iza-tea ekarri du. Era berean, ekoizpena gero etaeremu gutxiagotan bildu da, beste batzuetanekoizteari utzi zaion bitartean.

INTENTSIBISMO PROZESUAEsnetarako behi-azienda enplegu galera han-

diena duen nekazaritzako azpisektorea da, etaintentsiboena eta bilduena ere bai. Egoera haupolitika publikoek beraiek bultzatu dute. Izanere, modernizatze eta teknifikatze prozesuandiru publiko gehien jaso duen azpisektorea da.

Egun Hegoaldean esnetarako mila behi-azien-da baino gutxiago daude, batez beste 316.000kiloko kuota batekin baserriko, lurraldetiklurraldera aldeak badaude ere. Nafarroan, esa-terako, dauden hirurehun ustiapenen batez bes-tekoa 600.000 kilotik gora kokatzen da.

Era berean, antzeko prozesuak jasotzen dirabeste sektore batzuetan; ardi-aziendan ekoizpe-na industrializatzeko kanpoko ardiak ezartzekopresio gogorra (DO, Roncal…), baratzezaintzahidroponikoa (horko produktuak Eusko Labeletiketarekin saltzen dira EAEn)…

Administrazio eta industri eraldatzaileekbabesa eman diote intentsibismo eta produkti-bismo prozesu horri, eta honek nekazaritzakoenpleguaren jaitsiera gogorra ekarri du.

Eraldaketa eta merkaturatzea gero eta gehia-go daude industriaren eskuetan, monopolioeran, eta hau bere inguruneko ekoizpenetikaldenduz joan da, ez bakarrik lehengaia kanpo-an ere erosten duelako (batzuetan gehiagoordainduta), baita baserrientzako prezio dui-nak ahalbidetu ez dituelako ere, ezta nahi izan

ere. Prozesu hau Administrazioek sustatu dute.

Horren adibide argia da jada transnazionaladen Kaiku-Iparlat. Gauza bera egin nahi izan dabehi-aziendan Gureokelarekin, nahiz eta sekto-reak erakutsitako erresistentzia dela-eta ondoatera ez zaien, eta baratze-produktuekin ereegiteko asmoa dago.

PREZIO BAXUAK ETA LUR GALERABaserritarrek euren produktuen truke jasot-

zen dituzten prezioak duela 20 urteko berberakdira, salbuespenak salbuespen, beraz, errenta-garritasun galera asaldagarria da. Egoera hauare okerragoa da euren produktuak industriarisaltzen dizkioten sektoreko pertsonen artean.

Bestalde, egunetik egunera nekazaritzako lurgutxiago dago eta onena galtzen ari da.Horrela, Bizkaian, lurralde eragindakoenean,1993 eta 2001 artean lurraren % 34 nekazarit-zakoa izatetik urbanizagarria izatera igaro zen,eta gero eta gehiago bizkortzen ari da joerahau.

Nekazaritzako lur galeraz gain, kontuan izanbehar da azpiegitura, etxebizitza edo presioindustriala handitzearen ondorioz daukangehiegizko prezioa. Lurzoruaren balio ekono-mikoa ez doa nekazaritzarekin lotuta, etahorrek sektoreko pertsonek lur gehiago lortuahal izatea eragozten du.

Nekazaritzaren industrializazioa familianekazaritza suntsitzen ari da Euskal Herri osoan


64

Ukaezina da Munduko MerkataritzakoAntolakundeak (MMA) ondorio zuze-nak dituela nekazaritza politika guztie-

tan (tokian tokikoak, nazionalak eta nazioar-tekoak). Elikagaiak munduko alde batetik"dumping" prezioetan doaz (jatorri edota hel-mugako ekoizpen prezioak baino txikiagoak)MMAk bultzatuta, eta honek toki ekoizpenaksuntsitzen ditu. EHNEk eta ELBk nekazaritza-rekin lotutako guztia MMMAtik at geratzeaeskatzen dute, ezinbestekoa baita elikaduraburujabetza eskubidea garatzeko.

Era berean, EuskalHerrian nahiz Europanbarne merkatura bidera-tutako ekoizpena sustatubehar dela uste dute.

Sindikatuen iritziz,Europar Batasunak (EB)neurriak ezarri behar dituinportazioa gelditzekoeta diruz lagundutakoesportazioak ezabatzeko,antisozialak eta suntsitzai-leak baitira etaHirugarren Mundua dela-koa menperatzera bideratuta baitaude.

Era berean, baserritarren eta kontsumitzai-leen beharrei erantzungo dieten neurriakeskatzen dituzte. Horretarako funtsezkopuntu bat da nekazaritza jasangarrian oinarri-tutako eta kasu batzuetan ekoizpena murriz-tera daraman ekoizpen-ereduaren bidetikburututako lana eta ekoizpen kosteak behint-zat estaliko dituzten pprezio duinak bermat-zea.

Horretarako nahitaezkoa da eekoizpenarenkontrola, merkatuko tresnen ardatz nagusigisa, ekoizpena benetako kontsumo eskaerariegokitu ahal izateko.

Bestalde, ekoizpen eeskubideen merkatua(salerosketa) desagertu egin behar dela ustedute eta, horretarako, botere publikoek beha-rrezko neurriak hartu behar dituzte.

Aldi berean, nekazaritza jasangarria lurrarilotuta dagoela azpimarratzen dute eta hauespekulaziotik eta beste sektore batzuenproiektu ekonomikoek eragindako murrizpe-netik babestu behar dela. Hori lortzeko,lurralde-antolamendu eraginkorra beharrez-koa da.

Nekazaritza jasangarriak ez du klima alda-keta eragiten eta eraberean hobeto egokit-zen zaio hari. Ez duenergia xahutzen, natu-raren zikloak errespe-tatzen ditu eta urarenzentzuzko erabileraegiten du.

EREDU ASANGARRIARILAGUNTZAK

EHNEk eta ELBk ustedute prezio duinak

ustiapenen errentagarritasunaren ardatznagusia izan behar direla eta, beharrezkoakizanez gero, laguntza publikoak nekazaritzaeredu jasangarria sustatzera bideratuta egonbehar direla; orain ez bezala, ekoizpen ereduintentsiboak bultzatzen baitira. Hortaz, ildohorretatik, egungo laguntza-sistemen berri-kuspena eta birplanteamendua eskatzen dute.

Haien iritziz, laguntzek nekazaritzakoenplegua iraunaraztea eta sortzea, sektoreangazteen sarrera erraztea, nekazariari errentaduinak bermatzea eta ingurumenarekikoerrespetuzko nekazaritza sustatzea ahalbidetubehar dute.

EHNEK ETA ELBK NEKAZARITZA JASANGARRIAREN ALDEKO PROPOSAMENAK EGIN DITUZTE

Nekazaritza politikak barnemerkatura bideratu behardira eta lurrari lotutako

nekazaritzarentzat prezioduinak ahalbidetu

EHNEk eta ELBk elikadura burujabetzarenalde borrokatzen jarraitzen dute, herriarielikaduraren gainean erabakitzeko dueneskubidea emateko eta nekazaritza jasanga-rriaren bidetik egin dezan.

Horretarako, nahitaezkoa da baserritarrekesku hartzea; euren esku daukate nekazaritzaeredu bat edo beste hautatzea; erabakitzekoeskubidea dute.

Nekazaritza jasangarriak nekazaritzakoaktibo gehiago egotea ahalbidetuko du, betikalitatezko ekoizpenen bidea jarraituta,ingurumena eta balio erantsia errespetatuz.

Nekazaritza jasangarria honako ardatzhauetan oinarritzen da:

-Autonomia: Baserritarrak euren erabakienjabe dira, eta ekoizpen kosteak minimizatu-ko dituen nekazaritzaren alde jarduten dute.

-Baserriak transmititzeko aukera: Familiakogazteek zein beste batzuek belaunaldizbelaunaldi ordezkatzea. Nekazaritza ereduhonek sektorean jarraitzeko gogoa sustatzendu.

-Ekoizpenaren banaketa: Baserritar etaeremu guztiek ekoizpenaren zati izatekoeskubidea dute. Eskubide eta primen banake-tak printzipio horri eutsi behar dio.Ekoizpenaren banaketa orekatuaren bitartezlor daiteke nekazaritza orekatua, arlo ekono-mikoan zein sozialean.

-Naturarekin lan egin: Lurra, ura, biodi-bertsitatea gizon-emakume guztion ondaredira, baina nekazarien eta abeltzainen lana-besak ere badira.

-Ekoizpenaren kalitatea: Ekoizpen eta eral-datze ereduari eta kontsumitzailearekikogehienezko gardentasunari zuzenean lotuta.

-Toki garapena: Ekoizpen eredu jasanga-rriak nekazaritza bizia eta iraunkorra ahalbi-detzen du eta honek, aldi berean, kokatutadagoen landa-eremuari bizitza ematen dio.Baserritarrek herriaren bizitza sozial eta eko-nomikoan parte hartzen dute.

-Barne kontsumoari mugatutako ekoizpe-na: Barne merkatura zuzendutako ekoizpe-nak (kalitatean eta kantitatean) garapen ore-katuagoa ahalbidetzen du.

NEKAZARITZAJASANGARRIAREN ARDATZAK


65

-ZER NABARMENTZEN DUZUE VIA CAMPESINAREN V.BILTZARREAN IZAN DUZUEN ESPERIENTZIATIK?

«Esperientzia izugarria izan da maila pertsonale-an eta sindikalista gisa. Nabarmendu behar damezu berean, neoliberalismoaren aurreko jarrerabateratuan, bat egiten duen mundu osoko nekaza-ri kultura aniztasun handia. Egiaztatu dugu neka-zari mugimendu honek hedatzen jarraitzen duela,egungo sistema neoliberalaren oinarriak zehazta-sunez kolokan jarri eta nekazaritza eta gizarte mai-lan zilegitasun osoko alternatibak planteatzendituen heinean. Proposamenak interesgarriak ezezik, guztiz beharrezkoak ere badira, bai EuskalHerrian, bai munduko beste edonon».

-ZER EKARTZEN DIO VIA CAMPESINAK EHNERI ETA ALDERANT-ZIZ?

«Ezinbesteko sareko lana da. Transnazionaleketa erakunde neoliberalek mundu mailan egitendute lan bitarteko handiak baliatuz, eta landa-nekazaritza suntsitzen ari dira mundu osoan.Beraz, nekazari erresistentziak ere nazioartekooihartzuna eduki beharra dauka joera suntsitzailehori gelditzeko. Ildo horretatik, EHNEk, ViaCampesinako sortzaileak, bere harri-koskorraeskaintzen dio mugimendu horri eta, aldi berean,munduko beste leku batzuetako borroka berarenekarpenak jasotzen ditu. Nahitaezkoa da EuskalHerriko eta nazioarteko nekazari borrokak elka-rren osagarri izatea eta batera joatea, beste gizar-te sektore batzuek daramaten neoliberalismoarenkontrako borrokarekin koordinazio dinamikaparte-hartzailea egotea nahitaezkoa den bezala».

-ZER EGIN DAITEKE BASERRITARREK VIA CAMPESINAREN MEZUA

ETA DINAMIKA INPLIKAZIO HANDIAGOZ ULERTU ETA PARTEKAT-ZEKO?

«Koherentziaz eta gardentasunez lan egitenjarraitu eta gure mezua egunerokotasuneko espe-rientzia zehatzetara eraman, esaterako, nekazarieneta kontsumitzaileen artean partekaturiko erantzu-kizunezko proiektuak, baserrien autonomia etajasangarritasuna sustatzeko prestakuntzan lagun-du, balio erantsi handiagoko proiektuak garatze-ko,… Defendatzen ditugun gizarte eta elkartasunprintzipioek jardunean, ustiapenen egunerokota-

sunean, zuzeneko isla dutela erakusten ari gara.Sentsibilizazioa bultzatzen ere jarraitu behar dugu,bai nekazaritza sektorean bertan, baita gizarteanere, hau ezin hobeto ulertu dadin».

-BADAGO IKUSPEGIRIK EUSKAL HERRIKO GAINERAKO GIZARTE

MUGIMENDUAK EHNEREN ETA VIA CAMPESINAREN PRINTZIPIO

ETA EKINTZEKIN BAT ETOR DAITEZEN?«Badaramagu pare bat urte beste gizarte mugi-

mendu batzuekin lanean, beste sektore batzueta-ko sindikatuekin, kontsumo elkarteekin, inguru-menekoekin, garapeneko GKEekin,… Ezaugarrikomuntzat egungo sistema neoliberalari kritika etaalternatiba proposamenak dituzten ekimen zehat-zetan jarduten dugu haiekin, eta proposamenhorien artean elikadura burujabetasunak papernagusia eta funtsezkoa dauka. Gizarte aliantzahauek sendotuz goazen heinean eragin sozial han-diagoa dugu. Sistema argi eta garbi krisian dagoeta batuta jarraitu behar da haren kontra. Zentzuhonetan, uste dugu ekintza zuzenak eta proiektualternatiboak abiaraztea gero eta garrantzitsuagoa

izango dela».

-EUSKAL HERRIKO ERAKUNDEAK IRITSIKO DIRA ELIKADURA

BURUJABETZAREN ETA NEKAZARITZA JASANGARRI ETA SOZIALA-REN ALDEKO EKIMENAK LAGUNTZERA?

«Euskal Herriko Nekazaritza Sailetako egungokudeatzaileak neoliberalak direla argi dago, nahizeta batzuetan mezu populista eta demagogikoenatzean ezkutatzen saiatu. Estatu espainiarraEuropar Batasunean (lehen EEE) sartu zenetik,estatu administrazioak zein autonomikoek EBkberak emandako politika insolidarioak jarraitubesterik ez dute egin, eta ez dezagun geure buruaengainatu, politika horiek elikadura eta nekazarit-za negozioko enpresa transnazionalen globaliza-zio interesek baldintzatzen dituzte.

Egin daitezke gizarte eta ingurumen mailanekoizpen eredu jasangarria bultzatuko dutenberezko nekazaritza politikak, jakina, baina horre-tarako beharrezkoa da kudeatuko dituztenekhorretan sinestea eta neurri ausart eta eraginko-rren bidez sustatzea».

AINHOA ITURBERI ETA MIKEL KORMENZANA. EHNEKO KIDEAK

«Ekintza zuzena eta proiektualternatiboak abiaraztea gero eta

garrantzitsuagoa izango da»

«Defendatzen ditugun gizarte eta elkartasunezkoprintzipioek jardunean, ustiapenen egunerokotasunean, isla

zuzena dutela erakusten ari gara»


66

-ZEIN TESTUINGURUTAN SORTZEN DA EUSKAL HERRIKO

LABORANTZA GANBARAREN ESKAERA?«80ko hamarkadaren ostean, Ipar Euskal Herriko

baserritarrek kalitatezko produktuak garatu dituzte,balio erantsia hobetzeko, zuzeneko salmenta garat-zeko eta ustiapen txikien bideragarritasuna ziurtat-zeko helburuarekin. Hori guztia Biarnoko(Iparralde eta Pirinio Atlantikoen departamentuahartzen du) Sailaren inolako laguntzarik gabe buru-tu da. Lan horren emaitza nabarmena da. IparEuskal Herrian gazte gehiago daude nekazaritzanezarrita eta beste lurralde batzuetan baino ustiapengehiago mantentzen dira. Dinamika horren testuin-guruan kokatzen da Ipar Euskal Herriko LaborantzaGanbararen eskaera, lurraldeari berari egokiturikonekazaritza iraunkorra garatzeko».

-NOLA EGIN ZEN?«1995etik aurrera babes sozial bizkor eta zabala

eman zitzaion Iparraldeko Laborantza Ganbara batsortzeari. 113 alkatek, eskualdeetako kontseilarieneta kontseilari nagusien erdiak baino gehiagok,garapen kontseiluak eta hautetsien kontseiluak esanzuten egitura hori beharrezkoa zela. Nekazaritzakogaiak gizarte guztiari interesatzen zaizkio etaIparraldeko ELB sindikatua gizarte guztia mobilizat-zen saiatu da. Benetako gizarte mugimendua abia-razi da, kontsumitzaileek, ingurumenarekin kezka-tuta dauden pertsonek eta, batik bat, 110 elkartekeratutako "Batera" plataformak osatuta. Denekdituzte Iparraldeko Laborantza Ganbara eskatzekoarrazoi zehatzak.

Euskal Herriko Laborantza Ganbararen eskaera-ren oihartzuna Pariseraino iritsi zen. HervéGaymandek, Nekazaritzako ministro frantsesak, goimailako bi ikuskatzaile izendatu zituen kontu hauazter zezaten. 2004ko martxoko euren txosteneanEuskal Herriko nekazaritzaren berezitasuna etaPaueko Laborantza Ganbararen (Biarno) balio urriaazpimarratzen dira. Hala ere, proposamenetan ezda Euskal Herriko Laborantza Ganbara aipatzen,"Suat" delako zerbitzu deszentralizatu antzerako batbaino ez, eta ez du Iparraldean dagoen gizarteeskaera asetzen».

-GOBERNU FRANTSESAREN BABESIK GABE ERE, ABIAN JARRI ZEN…«Eskaera honen aurrean Estatuaren paralisia aint-

zat hartuta, Iparraldeko hautetsien gehiengoarenbabesarekin Euskal Herriko Laborantza Ganbararenideia sortu zen 2005eko urtarrilaren 15ean Ainhize-Monjolosen mila lagunen partaidetzarekin.

Ekimen honen izenak argi lagatzen du Ipar EuskalHerriko Laborantza Ganbara ofizialaren eskaera,eta bere helburua Iparraldean nekazaritza jasanga-rria eta iraunkorra garatzea da. Abiarazteko,Batzorde Orokor bat hautatu zen ahalik eta ordez-karitza demokratikoenarekin, beraz, erabakietan,baserritarrek ez ezik, kontsumitzaileek, ingurume-nekoek eta toki garapenaren baitan dauden egitu-rek ere hartzen dute parte.»

-ZEINTZUK DIRA EKINTZA ARDATZAK?«Euskal Herriko Laborantza Ganbararen logoak

argi uzten du zein den ekimen honen norabidea,nekazaritza jasangarria eta iraunkorraren garapena,hain zuzen, sei lelo orokorretan laburbildua: ekoiz-pen unitateen autonomia, ekoizpen eskubideenbidezko banaketa, ustiapenen transmisioa, lananaturarekin, kalitatezko ekoizpena eta toki etalurralde garapena.

Ezinbestekoa da helburua eta norabidea argi iza-tea, hau da, nekazaritza jasangarria, eta hortikaurrera lan esparruak antolatzen dira, nekazarienbizitzarekin lotutako guztiak, gazteak ezartzeko sus-tapena eta laguntza, nekazaritza ekonomiari buruz-ko prestakuntza eta esperimentazioa,Hegoaldearekin mugaz gaindiko lanen sustapenaeta beste batzuk. Horretarako 10 langile, bi hilabe-tetik behin biltzen den Batzar Nagusia, astero bilt-zen den bulegoa eta gai zehatzetan eta gaurkotasu-naren arabera sortzen diren lan taldeak daude».

-ETA NEKAZARITZA POLITIKEN AURREAN?«Nekazaritza politikak baserritarren bizitzak bal-

dintzatzen ari dira. Ildo horretatik, Euskal HerrikoLaborantza Ganbarak honako helburuak ditu:nekazaritza jasangarriaren mesedetan izango direnerabakiak sustatu, nekazaritza politika guztienjarraipena egin, baserritarrei euren gestio adminis-tratibo eta juridikoetan lagundu eta ingurumenarieta energiari dagokienez ustiapenen diagnosiaegin».

-HELBURU NAGUSIEN ARTEAN BELAUNALDIEN ARTEKO TRANSMI-

SIOA ETA EREDUA NABARMENTZEN DIRA…«Orain arte Iparraldean ustiapenen transmisioa

dinamikoa izan bada ere, azken urteotan zeinu kez-kagarriak agertu dira. Horri dagokionez, gure hel-buru nagusia da laguntzea ustiapenek jarraitzen,gazteak ezartzen eta nekazaritzako lana duintzen.

Eredua dela-eta, nekazaritza eta abeltzaintza jar-dueraren erronka ez da kantitatea ekoiztea, baiziketa ekoizpenari balio erantsia ematea, egindakolanaren truke bidezko ordainsaria lor dadin.Horretarako beharrezkoa da ekoizpen sistemaautonomoak sortzea, gastuak minimizatu eta lanbaldintza duinak izango dituztenak, eta norberarenbaserriaren ekoizpenen garapena eta eraketa sustat-zea kalitatezko marka kolektiboek lagunduta.Horrek guztiak lurraldeko jarduera eta irudia abe-rastu eta enplegua sortzen du».

-NEKAZARITZA-LURRALDE LOTURA NAHITAEZKOA DA…«Nekazaritza eta abeltzaintza guztiz lotuta daude

lurraldeko bizitzarekin eta hori nekazari eta abelt-zainen inplikazio sozial eta ekonomikoaren mendedago. Horregatik dauka Laborantza Ganbaraklurraldeko ikuspegi orokorra, eta horren ondorioz,Nafarroa Beherean errepide handi bat eraikitzekoproiektuari, Natura 2000 ekimenari, uraren kalita-teari, "Euskal Herria" markaren inguruko hausnarke-tari, mugaz gaindiko lankidetza proiektuei,"Lurrama" azokaren bidez nekazaritza jasangarria-ren sustapenari eta antzeko gaiei heltzen die».

-ZERGATIK JARTZEN DITU ESTATU FRANTSESAK TRABAK?«Estatu frantsesak izenagatik eta helburuagatik

erasotzen dio Euskal Herriko LaborantzaGanbarari, aurrera atera ez dadin, aitzakiekin ezku-tatzen badu ere. Izenak argi uzten du mahai gaine-an nekazaritza eta abeltzaintzarako egitura ofizialbaten beharra Ipar Euskal Herrian. Helburua, base-rri bakoitzean eta lurraldeko guztietan nekazaritzajasangarria garatzea da».

MIXEL BERHOKOIRIGOIN,EUSKAL HERRIKO LABORANTZA GANBARAKO PRESIDENTE

«Euskal Herrikonekazaritzak berezkotresnak behar ditu»


67

-ZEIN GARRANTZI DU ELIKADURA BURUJABETZAK?«Baserritar eta kontsumitzaile ikuspuntutik

mintzatzen naiz. Elikadura burujabetza dramati-koki urratzen ari den oinarrizko eskubidea da,eta egungo alternatiba bakarra sistema neolibe-rala da. Elikadura burujabetza bakoitzaren buru-jabetzatik hasten da eta egun ez gara pertsonaburujabeak».

-GURE NEKAZARITZA-EKOIZPEN ETA ELIKADURAREN GAINEKO

ERABAKITZEKO GAITASUNA GALDUZ JOAN GARA?«Nire gurasoen garaian aski genuen geure

buruarekin. Euren inguruneko baliabideak era-biltzen zituzten, harremana mantentzen zutenzuzeneko salmentaren bidez eta prezioak eraba-kitzen zituzten. Orduan elikadura tokikoa zen,ez globala. Orain, aldiz, ekoizpenaren industria-lizazioa dela-eta baserritarrek duela 25 urtekoprezio berak jasotzen ditugu; beraz, baserritarraizateko apaiza izateko adinako bokazioa beharda. Egun zerbitzu guztiak pribatizatzeko joeradago, auzolana galdu egin da, eta ez daukaguegunerokotasuneko erabakiak konpartitzekoaukerarik».

-ZUEN BASERRIAN EZAGUTU DUZUE GALERA HORI, EZTA? «Nire ama baserrira ezkondu zenean han zeu-

den baliabideak ikusi eta horietara moldatu zen.Produktu freskoak eta naturalak ekoizteko etaeskaintzeko baliabideak eta merkatua han bertanzeuden. Orduan nekazaritzatik bizi ziren berro-gei baserri zeuden eta orain bi baino ez daude.Lurra ez zen, gaur bezala, zorua, eta ez zen uraordaindu behar. Haziak guztionak ziren, ez egunbezala, ez baitaukagu geure haziak hobetzekoeta partekatzeko aukerarik.

Azken berrogei urteotan elikagaiak ekoiztendituenaren eta kontsumitzen dituenaren artekoharremana, merkaturatze zirkuitu motzak, ale-gia, galduz joan da, baita gure gurasoek elika-gaiak ekoizteari buruz zeukaten ezagutza ere.Bitartean, kargu politikoak esaten aritu zaizkiguez dela beharrezkoa hemen ekoiztea, arduratukodirela beste batzuk jan behar duguna ekoizteaz».

-NOLA IKUSTEN DUZU KONTSUMITZAILE GISA ELIKADURA

BURUJABETZA GALTZE HAU?«Kontsumitzaile gisa, lehen produktua ezagu-

tuta eta harekiko konfiantzarekin erosten zen;kalitatea bermatzeko ez zen etiketarik behar.

Aitzitik, jatea kezkatzeko arrazoi bihurtu daegun; kontsumismoa bultzatu da, elikadurakgarrantzia galdu du eta jan nahi duguna eraba-kitzeko gaitasuna galdu dugu. Gai honetan batgatoz nekazariok eta kontsumitzaileok.Elikadura burujabetza herri eta pertsona ororenaskapenerako printzipioa da. Nekazaritza politi-ka neoliberalei, kanpokoaren mendeko egitengaituzten eta elikaduraren inguruko segurtasuneza areagotzen diguten politikei, aurre egiteaahalbidetzen digu».

-BADAGO ITXAROPENERAKO ARRAZOIRIK?«Panorama iluna badugu ere, badago itxaro-

penerako motiborik. Posible da egoerari bueltaematea, eta horretarako ezinbestekoa da inplika-turiko beste sektoreekin batera lan egitea, zerjaten dugun eta nola ekoizten dugun erabakitze-ko eskubidea berreskuratzeko.

Nekazaririk gabe ez dago herri osasuntsurik,ezta orekaturik ere. Inork ez digu oparituko eli-kadura burujabetza. Baserritarren eta kontsumit-zaileen arteko elkartasuna sendotu behar da.Garaia da elikadura burujabetza agenda politi-koan sartzeko.

-NEKAZARITZAK BADU ETORKIZUNIK EUSKAL HERRIAN?«Bai, badu, argazki objektiboa alarma-hotsa

ematen ari bazaigu ere. Aktibo profesionalakgaltzea eta gazte gutxi ezartzea dira adibiderikgarbienak. Itxaropena edukitzeko gizartearent-zako nekazaritza eredu baliagarria sendotubeharra dago, jarraitutasun bermea izanda,elkartasunezkoa aberastasunaren banaketan,bidezkoa ekoizpen-kostuen ordainketan, kalita-tezkoa, eta kontsumitzaileentzako segurua.Konplexurik gabe sendotu behar dira gizarteelkartasuna eta nazioarteko borroka, kontuanizanda muinean mundu osoko nekazaritzan ara-zoa bera dela, sistema neoliberala, hain zuzen,eta bertatik eratorritako nekazaritza politikakgero eta gehiago erabakitzen direla nazioartekoesparruetan.

Era berean, hurbildu egin behar zaizkio neka-zaritza eta landa-eremua gizarteari. Eta horrekinbatera, funtsezko erronkak daude lurraren pres-takuntzari, babesari eta defentsari, elikadurarenkalitate-segurtasun binomioari eta egiturenhobekuntzarako eta gazteak landan ezartzekopolitika berritu eta ausartari dagokienez».

MAITE ARISTEGI, BERGARAKO BASERRITARRA ETA EHNEKO IDAZKARI OROKOR OHIA

«Elikadura burujabetza herri eta pertsonaororen askapenerako printzipioa da»

«Konplexurik gabe sendotubehar dira gizarte

elkartasuna eta nazioartekoborroka»


68

-ZEIN HARREMAN DUTE EUREN ARTEAN KRISI DESBERDINEK

(KLIMAKOAK, ELIKADURAKOAK, ENERGIAKOAK,…)?«Garapen ereduaren krisia da, ingurumena eta

pertsonak zapaltzen dituen energia fosilaren,petrolioaren mendekoa. Argi dago egun mun-duan ez direla elikagaiak falta eta ekoizteko gai-tasuna badagoela. Kontua da elikagai horien etaekoizpen faktoreen banaketa erabat bidegabeaeta absurdua dela. Telebistan elikagaien pre-zioen igotzearen aurkako matxinadak ikusi geni-tuenean, supermerkatu handiak janariz betetaagertzen ziren. Janaria badago, eta denontzatdago, kontua da baliabideen banaketak eragitenduela munduko pertsona askok elikagaiak esku-ratu ezin izatea. FAOk (Elikadura etaNekazaritzarako Nazio Batuen Erakundea) datuikaragarri bat eman zuen apirilean: goseak jota-ko 110 milioi pertsona gehiago egotea espero daurte guztian zehar. Hau da, goseak jotako 1.000milioi pertsona egotera iritsiko gara, eta haupetrolioa garestitzen deneko testuinguruan ger-tatzen da. Elikagaien garraioa aldatu behar da,esaterako. Zer da uhazak Europara Txiletikekartze hori? Ez dauka zentzurik. Elikagaiengehiengoa hemen ekoiztu dezakegu.Nekazaritza eredu esportatzaile, intentsibo,industrializatu, kimiko, transgenikoetan oinarri-tutakoari lehentasuna ematea eromen osoa daplanetarentzat, eta horren etorkizuna eta berta-ko biztanleena hipotekatzen du».

-ZER PLANTEATZEN DU VIA CAMPESINAK SISTEMA KAPITALIS-TAREN AURREAN?

«Oso prozesu azkartua bizi dugu. Gobernuakeztabaidatzen ari dira nola erantzun klima alda-ketaren krisiari, elikadura krisiari eta energia kri-siari. Via Campesinatik planteatzen dugu erant-zuna nekazaritza eredu ekologikoa dela, mun-dua elikatu, freskatu eta, gainera, gizarteari zeiningurumenari dagokienez jasangarria egitenduen landa-nekazaritza. Eta proposamen honenaurrean, eta guk uste dugu onargarria den baka-rra dela, pakete teknologiko neoliberal edo"iraultza berde" berriaren proposamena dago,hau da, teknologia gehiago, transgeniko gehia-go, bigarren belaunaldiko transgenikoak, hots,landa-nekazaritzari eta nekazaritza sozial edojasangarriari lekurik uzten ez dion ekoizpen ere-dua».

-ZEIN ERAGIN SORTZEN ARI DA NEKAZARITZA NEGOZIOETAKO

EREDU KAPITALISTA HAU MUNDUKO NEKAZARITZA KOMUNI-TATEETAN?

«Lehena nekazarien bazterkeria da, nekazarimundua zahartzea dakarrena. Gazteak emigratubeharrean aurkitzen dira nekazari berriak inte-gratzeko politika ezaren ondorioz. Bestetik,nekazaririk gabeko nekazaritza ereduaren inpo-sizioa dago, non nekazariak eta ekoizleak, txi-kiak eta ertainak, multinazionalen langile hutsbihurtzen diren, lan prekarioekin. Bizkarra ema-ten zaio nekazaritza desberdinari, enplegua sor-tuko duenari, toki ekonomian partaidetza izan-go duenari, eta transnazional handien mendekoekonomia eta kultura inposatzen dira, nekazariaeta gainerako gizartea merkatuko objektu hutsbihurtuta, ez aldaketaren subjektu».

-ZEIN DIRA LANDA-ERREGAIAK EKOIZTEKO MONOLABORANT-ZAK EZARTZEAREN ONDORIO NAGUSIAK?

«Iraultza berdeak, nekazaritzako input kimi-koen gero eta erabilera handiagoak, nekazaritzaekoizpena areagotzeak, hazi hibridoen erabile-rak,… transnazionalekiko mendekotasun izuga-rria dakarte eta, aldi berean, lurraren gainekooso eragin gogorra daukate. Nekazaritzako pro-duktu kimiko eta hazi hibridoen gehiegizko era-bilera horrek biodibertsitate galera izugarrira

garamatza, hazien aniztasuna bera eta lurrarenemankortasuna galtzera, lurreko desorekaragaramatza».

-EUSKAL HERRIKO BIZTANLERIARI ZER DAKARKIEN EREDU

HONEK NEKAZARIEI ETA NOLA ERAGIN DIEZAIOKEEN EUREN

BIZIMODUARI ULERTARAZTEA OSO ZAILA DA?«Izugarri zaila, hori da gure erronka nagusia.

Nekazariok biztanleriaren ehuneko lau garaEuropan eta ehuneko hau are txikiagoa daEuskal Herrian. Nekazari erakundeen erronkanagusia gizarteari gertatzen ari denaren berriematea da. Europan, minutuko, familia ustiapenbat, baserri bat, abeletxe bat desagertzen da,Galera izugarria da, gizarteak onartzen ezduena. Gizarteak nolabaiteko sentsibilitateaeduki zuen behi eroena gertatu zenean, edoosasun arloko elikadura krisiak egon direnean.Baina hemen barneratuta dago bizimodu-ereduneoliberala, biztanleriaren zati bati ondo doa-kion eredua. Kontuan hartu behar da Europanbiztanleriaren ehuneko 20 marjinala dela, txi-roa, eta txiroa aberastasunen artean. Eta gizarteprozesu edo prozesu politiko guztietatik kanpogeratzen da. Gure borroka da gizarte mugimen-du berriei gertatzen ari denaren berri eman ahalizatea».

«Nekazari erakundeen erronka nagusiada gertatzen ari denaren berri ematea»

PAUL NICHOLSON, EHNEKO NAZIOARTEKO HARREMANETAKO ARDURADUNA

Paulek oso harrera eta esker on izan zuen V. Biltzarrean, Via Campesinako Batzorde Koordinatzailekoardura utzi zuenean.

E s k e r o n

69

EHNEK EGINIKO ALDIZKARI HONEN HELBURUA ZERA DA: VIA CAMPESINAREN IBILBIDEA,HELBURUAK ETA ERRONKAK EZAGUTZERA EMATEA, MUNDUKO BASERRITARREN MUGIMENDU

HAU ERREFERENTZIA GARRANTZITSUA BAITA ELIKADURA BURUJABETZAN ETA ELKARTASUNEANOINARRITUTAKO NEKAZARITZA ETA GIZARTE EREDURANTZ URRATSAK EMATEKO. ALDI BEREANESKERTU NAHI DIEGU LAN HONETAN KOLABORATU DUTEN PERTSONA ETA ERAKUNDE GUZTIEI

ETA FINANTZIAZIO MAILAN LAGUNDU DUEN EUSKO JAURLARITZAKO ETXEBIZITZA ETAGIZARTE GAIETARAKO SAILEKO GARAPEN LANKIDETZARAKO ZUZENDARITZARI.

Via campesina, Munduko baserritarren borrokak

Documents

Transcript of Via campesina, Munduko baserritarren borrokak